strong shè àn dàng zuò zǔ, shuō xiáng xià. fú rè hán là lǜ lì strong
社[按当作祖,说详下。] 伏 热 寒 腊 律 历
shè àn běn piān jù běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zǔ piān, dàng zuò zǔ, jīn piān mù zuò shè, jí tiáo nèi gè shè zì, yí jūn hòu rén yì gǎi xiáng gè tiáo xià. zhēng yuè zǔ jì, lǐ shǐ hàn dài, jiàn xù hàn shū lǐ yí zhì zhù, tōng diǎn sì shí sì.
◇社[按本篇据北堂书钞一百五十五祖篇,当作祖,今篇目作社,及条内各社字,疑均后人臆改(详各条下。)正月祖祭,礼始汉代,见续汉书礼仪志注,通典四十四。]
fēng sú tōng yuē: jǐn àn lǐ chuán, gòng gōng zhī zǐ yuē xiū, hǎo yuǎn yóu, zhōu chē suǒ zhì, zú jī suǒ dá, mí bù qióng lǎn, gù sì yǐ wéi shè fēng sú tōng bā, běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ, shén.
《风俗通》曰:谨按礼传,共工之子曰脩,好远游,舟车所至,足迹所达,靡不穷览,故祀以为社[风俗通八,北堂书钞一百五十五作祖,神。]
máo shī yuē: hán hóu chū zǔ, chū sù yú tú, xiǎn fǔ jiàn zhī, qīng jiǔ bǎi hú, qí yáo wéi hé, páo biē xiān yú. qí sù wéi hé, wéi sǔn jí pú, qí zèng wéi hé, chéng mǎ lù chē.
《毛诗》曰:韩侯出祖,出宿于屠,显甫饯之,清酒百壶,其肴惟何,炰鳖鲜鱼。其蔌惟何,惟笋及蒲,其赠惟何,乘马路车。
zuǒ zhuàn zhāo shàng yuē: chǔ líng wáng chéng zhāng huá zhī tái, yuán yǔ zhū hóu lè zuǒ zhuàn zhāo qī nián zuò luò. zhī, wěi qǐ jiāng lái zhào gōng, gōng jiāng wǎng, mèng xiāng gōng shè, zuǒ zhuàn zhāo qī nián zuò zǔ, xià tóng. zǐ shèn yuē: jūn bù guǒ xíng, xiāng gōng zhī shì chǔ yě, mèng zhōu gōng shè ér xíng, jīn xiāng gōng shí shè, jūn bù xíng, zi fú huì bó yuē: xíng, xiān jūn wèi cháng shì chǔ, gù zhōu gōng zǔ dào zhī, xiāng gōng shì chǔ yǐ, ér shè yǐ dào, jūn bù xíng hé zhī, sān yuè, gōng rú chǔ.
左传昭上曰:楚灵王成章华之台,原与诸侯乐[左传昭七年作落。]之,蒍启疆来召公,公将往,梦襄公社,[左传昭七年作祖,下同。]梓慎曰:君不果行,襄公之適楚也,梦周公社而行,今襄公实社,君不行,子服惠伯曰:行,先君未尝適楚,故周公祖道之,襄公適楚矣,而社以道,君不行何之,三月,公如楚。
wèi zhì yuē: wáng xiū nián qī suì, sàng mǔ, mǔ yǐ shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ, xià tóng. rì wáng, lái suì lín lǐ shè, xiū gǎn niàn mǔ bēi āi, qí lín lǐ wén zhī, wèi zhī bà shè.
《魏志》曰:王脩年七岁,丧母,母以社[北堂书钞一百五十五作祖,下同。]日亡,来岁邻里社,脩感念母悲哀,其邻里闻之,为之罢社。
wǔ líng xiān xián chuán, pān jīng wèi zhōu pì, jìn yè, zhí shè huì, yīn dé jiàn, cì jí, tàn dé bù xiào, cì shǐ wèn yuē: pì shì wèi bù xiào yé, jīng jǔ bǎn dá yuē: jīn wèi zhōng chén, bù dé fù wèi xiào zǐ, qí jī biàn rú cǐ.
武陵先贤传,潘京为州辟,进谒,值社会,因得见,次及,探得不孝,刺史问曰:辟士为不孝耶,京举板答曰:今为忠臣,不得复为孝子,其机辩如此。
wèi tái fǎng yì yuē: dì wèn hé yòng wèi shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ, xià tóng. chǒu là, wáng sù duì yuē: wèi, tǔ yě, tǔ wèi mù, chǒu zhī míng rì biàn yín, yín, mù yě, gù yǐ chǒu là, tǔ chéng yú wèi, gù yú suì shǐ wèi shè yě.
魏台访议曰:帝问何用未社[北堂书钞一百五十五作祖,下同。]丑腊,王肃对曰:魏,土也,土畏木,丑之明日便寅,寅,木也,故以丑腊,土成於未,故於岁始未社也。
shī jìn pān ní huáng tài zǐ shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ, xià zhǔn cǐ. shī yuē: tài cù xié qīng yáng, lǚ duān fā suì shǒu, mèng yuè shè chū xún, jí rì wéi shàng yǒu, wǒ hòu ěr tiān xiū, shè shè qí xiá gǒu.
【诗】晋潘尼皇太子社[北堂书钞一百五十五作祖,下准此。]诗曰:太簇协青阳,履端发岁首,孟月涉初旬,吉日惟上酉,我后迩天休,设社祈遐耇。
xù jìn jī hán shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ, chū xué jì shí sān zuò zǔ, xià tóng. fù xù yuē: shè zhī zài yú shì shàng yǐ, zì tiān zǐ zhì yú shù rén, mò bù xián yòng, yǒu hàn bo rì bǐng wǔ, wèi shì shì chū xué jì shí sān zuò zé yòng dīng wèi, zhì yú dà jìn, zé shè mèng yuè zhī yǒu rì, gè yīn qí xíng yùn, sān dài gù yǒu bù tóng, suī gòng fèng shè, ér mò yì shè zhī suǒ yóu xìng yě, shuō wén yún, qí qǐng dào shén wèi běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ, chū xué jì shí sān zuò wèi. zhī shè, yǒu shì yú dào zhě, jí xiōng xié míng.
【序】晋嵇含社[北堂书钞一百五十五,《初学记》十三作祖,下同。]赋序曰:社之在於世尚矣,自天子至於庶人,莫不咸用,有汉卜日丙午,魏氏释[《初学记》十三作择]用丁未,至於大晋,则社孟月之酉日,各因其行运,三代固有不同,虽共奉社,而莫议社之所由兴也,说文云,祈请道神为[北堂书钞一百五十五,《初学记》十三作谓。]之社,有事於道者,吉凶偕名。
jì wén hòu hàn cài yōng zhù shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ. wén yuē: yuán zhèng lìng wǔ, shí wéi jiā liáng, qián kūn jiāo tài, tài cù yùn yáng, nǎi sì shè líng, yǐ qí fú xiáng.
【祭文】后汉蔡邕祝社[北堂书钞一百五十五作祖。]文曰:元正令午,时惟嘉良,乾坤交泰,太蔟运阳,乃祀社灵,以祈福祥。
jìn yīng shuò zhù shè àn wén yún jí yǒu chén liáng, jù jī hán fù, jìn zǔ rì yòng yǒu, shì yì dàng zuò zǔ, xià zhǔn cǐ. wén yuē: yuán shǒu zhào jiàn, jí yǒu chén liáng, wǔ zhèng fū huì, sì jiào chū yáng, wàn lèi zī xīn, yīng yǐng zhuó zhāng, gǔ fēng dí huì, rì hé shí guāng, mìng yú jiā bīn, yàn zī shè xiāng, jìng xiǎng shè jūn, xiū zuò shì jiāng, jiā yáo qǐ cuò, bái máo jiàn gōng, yǒu ròu rú chí, yǒu jiǔ rú jiāng, shè jūn jì juàn, qí sù wēi róng.
晋应硕祝社[按文云吉酉辰良,据嵇含赋,晋祖日用酉,是亦当作祖,下准此。]文曰:元首肇建,吉酉辰良,五政敷惠,四教初扬,万类资新,英颖擢章,谷风涤秽,日和时光,命于嘉宾,宴兹社箱,敬响社君,休祚是将,嘉肴绮错,白茅荐恭,有肉如墀,有酒如江,社君既眷,祇肃威容。
fú
◇伏
lì jì shì yuē: fú zhě hé yě, jīn qì fú cáng zhī rì yě, sì shí dài xiè, jiē yǐ xiāng shēng, lì chūn mù dài shuǐ, shuǐ shēng mù, lì xià huǒ dài mù, mù shēng huǒ, lì dōng shuǐ dài jīn, jīn shēng shuǐ, zhì yú lì qiū, yǐ jīn dài huǒ, jīn wèi yú huǒ, gù zhì gēng rì bì fú, gēng zhě jīn gù yě.
历忌释曰:伏者何也,金气伏藏之日也,四时代谢,皆以相生,立春木代水,水生木,立夏火代木,木生火,立冬水代金,金生水,至於立秋,以金代火,金畏於火,故至庚日必伏,庚者金故也。
hàn shū yuē: dōng fāng shuò, fú rì zhào cì zhū shì láng ròu, shuò dú bù dài zhào, bá jiàn gē ròu, huái zhī ér qù, shì jù ròu bù.
《汉书》曰:东方朔,伏日诏赐诸侍郎肉,朔独不待诏,拔剑割肉,怀之而去,[事具肉部。]
diǎn lüè yuē: guāng lù liú sōng běi zhèn, ér yuán shào yè hān jiǔ, yǐ shèng xià sān fú zhī jì, zhòu yè yǔ sōng yǐn jiǔ, zhì yú wú zhī, yún yǐ bì yī shí zhī shǔ, gù hé běi míng běn zuò shuò. bì shǔ yǐn.
《典略》曰:光禄刘松北镇,而袁绍夜酣酒,以盛夏三伏之际,昼夜与松饮酒,至於无知,云以避一时之暑,故河北[明本作朔。]避暑饮。
shì shuō yuē: qiè jiā bīn sān fú zhī rì yì xiè gōng, yán shǔ xūn hè, suī fù dāng fēng jiāo shàn, yóu zhān hàn liú lí, xiè zhe gù juàn yī, shí rè bái zhōu, yàn rán wú yì.
《世说》曰:郄嘉宾三伏之日诣谢公,炎暑熏赫,虽复当风交扇,犹沾汗流离,谢着故绢衣,食热白粥,晏然无异。
fēng sú tōng yuē: hù lǜ, hàn zhōng bā shǔ guǎng hàn, zì zé fú rì, sú shuō, hàn zhōng bā shǔ guǎng hàn, zhèng tài píng yù lǎn sān shí bā zuò tǔ. dì wēn shǔ, cǎo mù zǎo shēng wǎn kū, qì yì zhōng guó, yí dí chù zhī, gù lìng zì zé fú rì yě.
《风俗通》曰:户律,汉中巴蜀广汉,自择伏日,俗说,汉中巴蜀广汉,正[《太平御览》三十八作土。]地温暑,草木蚤生晚枯,气异中国,夷狄畜之,故令自择伏日也。
shī jìn chéng xiǎo shī yuē: píng shēng sān fú shí, dào lù wú xíng chē, bì mén bì shǔ wò, chū rù bù xiāng guò. jīn shì yīn dài zi, chù rè dào rén jiā, zhǔ rén wén kè lái, pín cù nài cǐ hé, yáo shàn jiǎ zhōng téng, liú hàn zhèng pāng tuó, chuán jiè yǔ gāo míng, rè xíng yí jiàn hē.
【诗】晋程晓诗曰:平生三伏时,道路无行车,闭门避暑卧,出入不相过。今世愔襶子,触热到人家,主人闻客来,嚬噈奈此何,摇扇胛中疼,流汗正滂沱,传诫语高明,热行宜见诃。
jìn pān yuè huái xiàn shī, nán lù yíng xiū jǐng, zhū míng, sòng wèi chuí, chū fú qǐ xīn jié, lóng shǔ fāng hè xī, cháo xiǎng qìng yún xìng, xī chí bái rì yí, huī hàn cí zhōng yǔ, dēng chéng lín qīng chí, liáng fēng zì yuǎn jí, qīng jīn suí fēng chuī, líng pǔ yào huá guǒ, tōng qú liè gāo yǐ.
晋潘岳怀县诗,南陆迎脩景,朱明,送未垂,初伏启新节,隆暑方赫羲,朝想庆云兴,夕迟白日移,挥汗辞中宇,登城临清池,凉风自远集,轻衿随风吹,灵圃曜华果,通衢列高椅。
rè
◇热
shuō wén: rù, shī shǔ yě.
《说文》:溽,湿暑也。
shān hǎi jīng yuē: shòu má zhī guó, yuán yǒu dà shǔ, bù kě yǐ wǎng.
《山海经》曰:寿麻之国,爰有大暑,不可以往。
lǐ jì yuè lìng yuē: jì xià zhī yuè, tǔ rùn rù shǔ.
《礼记月令》曰:季夏之月,土润溽暑。
máo shī yuē: hàn jì tài shèn, yùn lóng chóng chóng, hè hè yán yán, yún wǒ wú suǒ.
《毛诗》曰:旱既太甚,蕴隆虫虫,赫赫炎炎,云我无所。
guǎn zǐ yuē: shàn wèi guó zhě, shǐ nóng hán gēng ér rè yún.
《管子》曰:善为国者,使农寒耕而热耘。
chǔ cí yún, hún xī guī lái, dōng fāng bù kě yǐ tuō, shí rì dài chū, liú jīn shuò shí.
《楚辞》云,魂兮归来,东方不可以讬,十日代出,流金铄石。
huái nán zǐ yuē: nán fāng zhī jí, zì běi hù zhī jiè, zhì yán fēng zhī yě, chì dì zhù róng zhī suǒ sī.
《淮南子》曰:南方之极,自北户之界,至炎风之野,赤帝祝融之所司。
shén yì jīng yuē: běi fāng céng bīng wàn lǐ, hòu bǎi zhàng, yǒu shé xī shǔ zài bīng xià tǔ zhōng, qí xíng rú shǔ, shí bīng cǎo mù gēn, ròu zhòng wàn jīn, kě yǐ zuò pú, shí zhī yǐ rè, shì jiàn ròu bù.
《神异经》曰:北方曾冰万里,厚百丈,有蛇奚鼠在冰下土中,其形如鼠,食冰草木根,肉重万斤,可以作脯,食之已热,[事见肉部。]
jīng fáng yì fēi hòu yuē: yǒu yún dà rú chē gài shí yú, cǐ yáng shuǐ zhī qì, bì shǔ, yǒu yē zhě.
京房《易飞候》曰:有云大如车盖十馀,此阳水之气,必暑,有暍者。
hàn shū xī yù chuán yuē: jì bīn guó, dào lì dà xiǎo tóu tòng zhī shān, chì tǔ shēn rè zhī bǎn, lìng rén rè wú sè, tóu tòng ōu tǔ.
《汉书·西域传》曰:罽宾国,道历大小头痛之山,赤土身热之坂,令人热无色,头痛欧吐。
huán zi xīn lùn yuē: yuán dì bèi bìng, guǎng qiú fāng shì, hàn zhōng yì rén wáng zhòng dōu zhě, zhào wèn suǒ néng wéi, duì yuē: dàn néng rěn hán shǔ ěr, yīn wèi dài zhào, zhì xià dà shǔ rì, shǐ bào zuò. yòu huán yǐ shí lú huǒ, bù yán rè ér shēn hàn bù chū.
《桓子新论》曰:元帝被病,广求方士,汉中逸人王仲都者,诏问所能为,对曰:但能忍寒暑耳,因为待诏,至夏大暑日,使暴坐。又环以十炉火,不言热而身汗不出。
wǔ jīng tōng yì yuē: dōng zhì yáng dòng yú xià, tuī yīn ér shàng zhī, gù hán yú shàng, xià zhì yīn dòng yú xià, tuī yáng ér zhī shàng, gù dà rè yú shàng.
《五经通义》曰:冬至阳动於下,推阴而上之,故寒於上,夏至阴动於下,推阳而之上,故大热於上。
yì tài píng yù lǎn sān shí sì yì shàng yǒu gù zì, yǔ shàng lián, zuò yī tiáo. yuē: rì yuè yùn xíng, yī hán yī shǔ, rì zài qiān niú zé hán, zài dōng jǐng zé shǔ, qiān niú shuǐ yù lǎn zuò wài. sù, yuǎn rén, gù hán, dōng jǐng nèi sù, jìn rén, gù wēn yě.
《易》[《太平御览》三十四易上有故字,与上连,作一条。]曰:日月运行,一寒一暑,日在牵牛则寒,在东井则暑,牵牛水[御览作外。]宿,远人,故寒,东井内宿,近人,故温也。
kuò dì tú yuē: tiān dú guó zuì dà shǔ rè, xià cǎo mù jiē gān sǐ, mín shàn méi shuǐ, yǐ bì rì rù shí shǔ, cháng rù hán quán zhī xià.
《括地图》曰:天毒国最大暑热,夏草木皆乾死,民善没水,以避日入时暑,常入寒泉之下。
bào piáo zi: hóng cóng zǔ xiān gōng, měi dà zuì jí xià tiān shèng rè, zhé rù shēn shuǐ dǐ, rù rì nǎi chū zhě, zhèng yǐ néng bì qì tāi xī gù ěr.
《抱朴子》:洪从祖仙公,每大醉及夏天盛热,辄入深水底,入日乃出者,正以能闭气胎息故耳。
yòu yuē: huò wèn bù rè zhī dào, huò fú xuán bīng wán fēi xuě sàn, wáng zhòng dōu děng yòng cǐ fāng yě.
又曰:或问不热之道,或服玄冰丸飞雪散,王仲都等用此方也。
yǔ lín yuē: liú zhēn zhǎng jiàn wáng gōng, wáng gōng liǎo bù yǔ yǔ, shí dà rè, yǐ fù yùn shí jú.
《语林》曰:刘真长见王公,王公了不与语,时大热,以腹熨石局。
shī jìn fù xuán shī yuē: zhū míng yùn jiàng jí, rù shǔ zhòu yè xìng, cái dòng sì zhī fèi, jǔ shēn ruò shān líng, zhū hàn qià yù tǐ, hū xī qì yù zhēng, chén gòu zì chéng ní, sù fěn suí shǒu níng.
【诗】晋傅玄诗曰:朱明运将极,溽暑昼夜兴,裁动四支废,举身若山陵,珠汗洽玉体,呼吸气郁蒸,尘垢自成泥,素粉随手凝。
liáng jiǎn wén dì kǔ rè shī yuē: liù lóng wù bù xī, sān fú qǐ yán yáng, qǐn xìng fán jī àn, fǔ yǎng juàn wéi chuáng, pāng tuó hàn shì shuò, wēi mí fēng rú tāng, huí chí kuì shēng làng, lán diàn fēi hán shuāng, xì lián shí bàn juǎn, qīng huǎng zhà héng zhāng, yún xié huā yǐng méi, rì luò hé xīn xiāng, yuán jiàn hóng yá jǐng, jù lián hé shuò shāng.
梁简文帝苦热诗曰:六龙骛不息,三伏启炎阳,寝兴烦几案,俯仰倦帏床,滂沱汗似铄,微靡风如汤,洄池愧生浪,兰殿非含霜,细帘时半卷,轻幌乍横张,云斜花影没,日落荷心香,原见洪崖井,讵怜河朔觞。
liáng rèn fǎng kǔ rè shī yuē: xù dàn yān yún juǎn, liè jǐng rù dōng xuān, qīng guāng wàng zhuǎn huì, xié rì zhào xī yuán, jì juǎn jiāo wú yè, fù qīng kuí huò gēn, zhòng diàn wú lěng qì, xié shí shì huái wēn, mài mù lèi zhū zhuì, chuǎn chī zhuàng léi bēn.
梁任昉苦热诗曰:旭旦烟云卷,烈景入东轩,倾光望转蕙,斜日照西垣,既卷蕉梧叶,复倾葵藿根,重簟无冷气,挟石似怀温,霡霂类珠缀,喘哧状雷奔。
liáng hé xùn kǔ rè shī yuē: xī wén cǎo mù jiāo, jīn dǔ shā shí làn, yì yì fēng yú jìng, tóng tóng rì jiàn gàn, xí jìng mèn yī jīn, dú shū fán jī àn, wò sī qīng lù yì, zuò dài gāo xīng càn, biān fú hù zhōng fēi, miè měng chuāng jiān luàn, shí wú hé shuò yǐn, kōng yǒu lín zī hàn.
梁何逊苦热诗曰:昔闻草木燋,今睹沙石烂,曀曀风逾静,曈曈日渐旰,习静闷衣襟,读书烦几案,卧思清露浥,坐待高星灿,蝙蝠户中飞,蠛蠓窗间乱,实无河朔饮,空有临淄汗。
liáng wáng yún kǔ shǔ shī yuē: rì bǎn sàn zhū fēn, tiān yú liǎn qīng ǎi, fēi yàn huàn nán lù, yán jīn tōng běi lài, fán xīng jù ruò zhū, mì yún tún shì gài, yuè zhì měi kāi jīn, fēng guò shí jiě dài.
梁王筠苦暑诗曰:日坂散朱雰,天隅敛青霭,飞焰焕南陆,炎津通北濑,繁星聚若珠,密云屯似盖,月至每开衿,风过时解带。
liáng liú xiào wēi kǔ shǔ shī yuē: mù rì kǔ yán rù, qiān zuò jiē jiē láng, yuè lì héng é yǐng, xīng hán zhī nǚ guāng, qī qín dòng yè zhú, liú yíng chū àn qiáng, xiāng pán róu xiān fěn, diāo hú chéng yù jiāng, bái yǔ tú chuí wò, lù shuǐ zì zhōu táng, ruò wán yóu jué zhòng, xiān chī shàng shǎo liáng, nòng fēng sī hàn shuò, xì yǔ yì wú wáng, xuán shuǐ shù nán yàn, chì dào lòu yóu zhǎng, shuí néng gèng chuī lǜ, hái lìng shǔ gǔ liáng.
梁刘孝威苦暑诗曰:暮日苦炎溽,迁坐接阶廊,月丽姮娥影,星含织女光,栖禽动夜竹,流萤出闇墙,香盘糅鲜粉,雕壶承玉浆,白羽徒棰握,渌水自周堂,弱纨犹觉重,纤絺尚少凉,弄风思汉朔,戏雨忆吴王,玄水术难验,赤道漏犹长,谁能更吹律,还令黍谷凉。
liáng jiǎn wén dì nà liáng shī yuē: xié rì wǎn qīn qīn, chí táng shēng bàn yīn, bì shǔ gāo wú cè, qīng fēng shí rù jīn, luò huā hái jiù yǐng, jīng chán zhà shī lín, yóu yú chuī shuǐ mò, shén cài shàng hé xīn, cuì zhú chuí qiū cǎi, dān zǎo yìng shū zhēn, wú láo yè yóu qū, jì cǐ tuō wēi yín.
梁简文帝纳凉诗曰:斜日晚骎骎,池塘生半阴,避暑高梧侧,轻风时入襟,落花还就影,惊蝉乍失林,游鱼吹水沫,神蔡上荷心,翠竹垂秋采,丹枣映疏砧,无劳夜游曲,寄此讬微吟。
yòu wǎn jǐng nà liáng shī yuē: rì yí liáng qì sàn, huái bào xìn yōu zāi, zhū lián yǐng kōng juǎn, guì hù xiàng chí kāi, niǎo qī xīng yù jiàn, hé jìng yuè yīng lái, héng jiē rù xì sǔn, bì dì shī qīng tái, cǎo huà fēi wèi huǒ, wén shēng hé shì léi, yú zī jìng wén jiàn, zì cǐ xiē fēn āi.
又晚景纳凉诗曰:日移凉气散,怀抱信悠哉,珠帘影空卷,桂户向池开,鸟栖星欲见,河净月应来,横阶入细笋,蔽地湿轻苔,草化飞为火,蚊声合似雷,於兹静闻见,自此歇氛埃。
yòu xuán pǔ nà liáng shī yuē: dēng shān xiǎng jiàn gé, dòu pǔ yì chén yáng, fēi liú rú dòng yǔ, yè yuè shì qiū shuāng, yíng fān jìng wǎn rè, chóng sī yǐn qiū liáng, míng bō rú ài shí, àn cǎo bié lán xiāng.
又玄圃纳凉诗曰:登山想剑阁,逗浦忆辰阳,飞流如冻雨,夜月似秋霜,萤翻竞晚热,虫思引秋凉,鸣波如碍石,闇草别兰香。
liáng xiào yuán dì nà liáng shī yuē: gāo chōng xié rì xià, jiā qì mǎn lán yíng, chí hóng zǎo huā luò, shuǐ lù wǎn tái shēng, xīng xī yuè shāo shàng, yún kāi hé shàng héng, bái niǎo fān wéi àn, dān yíng rù zhàng míng, zhū qí qū běi gé, dài xí xǐ nán róng, jīn pū yǎn xī shàn, yù hú chuán yè shēng.
梁孝元帝纳凉诗曰:高舂斜日下,佳气满栏楹,池红早花落,水渌晚苔生,星稀月稍上,云开河尚横,白鸟翻帷暗,丹萤入帐明,珠綦趋北閤,玳席徙南荣,金铺掩夕扇,玉壶传夜声。
liáng liú xiào wēi fèng hé zhú liáng shī yuē: zhōng míng yè wèi yāng, bì shǔ qǐ páng huáng, cháng hé shì yè sù, míng xīng ruò sàn dāng, yǐ yán xīn shí lěng, lín chí ài shuǐ liáng, yuè xiān zhāng chǎng huà, hé yāo hán shòu xiāng, duì cǐ yóu qīng yè, hé láo yú dòng fáng.
梁刘孝威奉和逐凉诗曰:锺鸣夜未央,避暑起徬徨,长河似曳素,明星若散珰,倚岩欣石冷,临池爱水凉,月纤张敞画,荷妖韩寿香,对此游清夜,何劳娱洞房。
yòu fèng hé wǎn rì shī yuē: qiú yán guà zhū bó, hóng liáng juǎn wù xiāo, mí dié hán xiāng zhǎng, fú róng zhú làng yáo, fēi lún bó yǔ shàn, fān chē yǐn luò cháo, gān quán tuī jī shuǐ, yíng fēng cán yuǎn biāo, jì yán wáng dài zhào, yīn shēng zhāng zi qiáo, wú jūn ān yǐ lè, wú láo sòng dòng xiāo.
又奉和晚日诗曰:虬檐挂珠箔,虹梁卷雾绡,迷迭涵香长,芙蓉逐浪摇,飞轮搏羽扇,翻车引落潮,甘泉推激水,迎风惭远飚,寄言王待诏,因声张子侨,吾君安已乐,无劳诵洞箫。
liáng liú huǎn fèng hé nà liáng shī yuē: qīng qì liú xuān zhuó, fēi guān xiá shì zhōng, dāng yóu xiǎo táng shàng, zì yǒu dài wáng fēng, jiāo míng dòng lán shì, shén biāo qǐ guì cóng, pī jīn shēn ruì shǎng, qū xiàng hé yóu tóng.
梁刘缓奉和纳凉诗曰:清气流暄浊,非关狭室中,当由小堂上,自有大王风,蟭螟动兰室,神飚起桂丛,披襟深睿赏,曲巷何由同。
liáng yǔ jiān wú fèng hé shān zǐ nà liáng shī yuē: běi yuán liáng fēng zǎo, bù niǎn zàn xiāo yáo, bì rì jiāo zhǎng shàn, yíng fēng liè duǎn xiāo, shān dài tán qín qū, tóng héng qī fèng tiáo, xuán mén kāi liū shuǐ, jǐn shí zhèn fú qiáo, hēi mǐ shēng gū fēng, qīng huā chū dào miáo, wú yīn xué xiān zǎo, yún qì tú piāo yáo.
梁庾肩吾奉和山子纳凉诗曰:北园凉风早,步辇暂逍遥,避日交长扇,迎风列短箫,山带弹琴曲,桐横栖凤条,悬门开溜水,锦石镇浮桥,黑米生菰葑,青花出稻苗,无因学仙藻,云气徒飘飖。
chén xú líng nèi yuán zhú liáng shī yuē: xī yǒu běi shān běi, jīn yú dōng hǎi dōng, nà liáng gāo shù xià, zhí zuò luò huā zhōng, xiá jìng zhǎng wú jī, máo zhāi běn zì kōng, tí qín jiù zhú xiǎo, zhuó jiǔ quàn wú tóng.
陈徐陵内园逐凉诗曰:昔有北山北,今余东海东,纳凉高树下,直坐落花中,狭径长无迹,茅斋本自空,提琴就竹筱,酌酒劝梧桐。
fù wèi fán qīn shǔ fù yuē: shǔ jǐng fāng cú, shí wéi liù yuè, dà huǒ piāo guāng, yán qì kù liè, xī xī shèng rè, zhēng wǒ céng xuān, wēn fēng tiǎn niǎn, dòng jìng zēng fán, suī tuō yīn gōng, wǎng suǒ bì zhān, fěn shàn mí jiù, yàn xì xiān huān, shù wàng qiū jié, wèi wǒ chóu tàn, wèi chén wáng cáo zhí dà shǔ fù yuē: yán dì zhǎng jié, zhù róng sī fāng, xī hé àn pèi, nán cuī běn jí zuò què. wǔ héng, shé zhé lín yú líng kū, lóng jiě jiǎo yú hào cāng, suì nǎi wēn fēng hè xì, cǎo mù chuí gàn, shān chè hǎi fèi, shā róng lì làn, fēi yú yuè zhǔ, qián yuán fú àn, niǎo zhāng yì ér jìn qī, shòu jiāo yóu ér yún sàn, yú shí lí shù xǐ yǐ, qí bù yè fēn, jī nǚ jué zōng, nóng fū shì yún, bèi shǔ zhě bù qún ér qí jī, xiàng yīn zhě bú huì ér chéng qún, yú shì dà rén qiān jū zhái yōu, huǎn shén yù líng, yún wū chóng gòu, xián fáng sù qīng, hán quán yǒng liú, xuán mù fèn róng, jī sù bīng yú yōu guǎn, qì fēi jié ér wèi shuāng, zòu bái xuě yú qín sè, shuò fēng gǎn ér zēng liáng.
【赋】魏繁钦暑赋曰:暑景方徂,时惟六月,大火飘光,炎气酷烈,翕翕盛热,蒸我层轩,温风淟涊,动静增烦,虽讬阴宫,罔所避旃,粉扇靡救,宴戏鲜欢,庶望秋节,慰我愁叹,魏陈王曹植大暑赋曰:炎帝掌节,祝融司方,羲和按辔,南崔[本集作雀。]舞衡,蛇折鳞於灵窟,龙解角於皓苍,遂乃温风赫戏,草木垂幹,山坼海沸,沙融砾烂,飞鱼跃渚,潜鼋浮岸,鸟张翼而近栖,兽交游而云散,于时黎庶徙倚,綦布叶分,机女绝综,农夫释耘,背暑者不群而齐迹,向阴者不会而成群,於是大人迁居宅幽,缓神育灵,云屋重构,闲房肃清,寒泉涌流,玄木奋荣,积素冰於幽馆,气飞结而为霜,奏白雪於琴瑟,朔风感而增凉。
wèi liú zhēn dà shǔ fù yuē: qí wèi shǔ yě, xī hé zǒng jià fā fú mù, tài yáng wèi yú dá yán zhú, líng wēi cān chuí bù zhū gǔ, hè hè yán yán, liè liè huī huī, ruò chì liáo zhī fù tǐ. yòu wēn quán ér chén jī, shòu chuǎn qì yú xuán jǐng, niǎo jí yì yú gāo wēi, nóng jùn zhuō zūn ér qù chóu, zhī nǚ shì zhù ér xià jī, wēn fēng zhì ér zēng rè, xiāo yì shè ér wú yī, pī jīn lǐng ér cháng xiào, jì wēi fēng zhī lái sī.
魏刘桢大暑赋曰:其为暑也,羲和总驾发扶木,太阳为舆达炎烛,灵威参垂步朱毂,赫赫炎炎,烈烈晖晖,若炽燎之附体。又温泉而沉肌,兽喘气於玄景,鸟戢翼於高危,农畯捉鐏而去畴,织女释杼而下机,温风至而增热,歊悒慴而无依,披襟领而长啸,冀微风之来思。
wèi wáng càn dà shǔ fù yuē: wéi lín zhōng zhī jì yuè, chóng yáng jī ér shàng shēng, xǐ rùn tǔ zhī rù shǔ, shàn wēn fēng ér zhì xìng, shòu láng wàng yǐ yǐ chuǎn, niǎo chuí yì ér fú xiáng, yuǎn kūn wú zhī zhōng jǐng, tiān dì xī qí tóng guāng, zhēng fū mò yú yuán yě, chù zhě kùn yú mén táng, huàn rèn xí zhī fén zhuó, pì hōng liáo zhī zài chuáng, qǐ bīng yíng ér dōng xī, yù bì zhī ér wú fāng, yǎng tíng huái ér xiào fēng, fēng jì zhì ér rú tāng, yú shì dì hòu shùn shí, xìng jiǔ jùn zhī yīn gāng, tuō gān quán zhī qīng yě, yù huá diàn yú lín guāng, qián guǎng shì zhī suì yǔ, jī hán liú yú xià táng, chóng wū bǎi céng, chuí yīn qiān wǔ, jiǔ tà dòng kāi, zhōu wéi gāo jǔ, jiān bīng cháng diàn, hán zhuàn dài xù.
魏王粲大暑赋曰:惟林锺之季月,重阳积而上昇,喜润土之溽暑,扇温风而至兴,兽狼望以倚喘,鸟垂翼而弗翔,远昆吾之中景,天地翕其同光,征夫瘼於原野,处者困于门堂,患衽席之焚灼,譬烘燎之在床,起屏营而东西,欲避之而无方,仰庭槐而啸风,风既至而如汤,於是帝后顺时,幸九峻之阴冈,讬甘泉之清野,御华殿於林光,潜广室之邃宇,激寒流於下堂,重屋百层,垂阴千庑,九闼洞开,周帷高举,坚冰常奠,寒馔代叙。
jìn xià hóu zhàn dà shǔ fù yuē: ruò nǎi sān fú xiāng réng, cú shǔ róng róng, shàng wú xiān yún, xià wú wēi fēng, fú sāng xì qí zēng fèn, tiān qì yè qí nán shēng, ěr nǎi tǔ fén dì chè, gǔ kū chuān jié, hán quán qián fèi, bīng jǐng téng mò, hóng yè zhēng yú dān diàn xī, zhū hàn zhān hū chī gé, wēn fēng xī qí zhì xī, ruò sǎ tāng yú yù zhì, wò xīn shuǐ yǐ dá xī, zhèn qīng shà yǐ zhōng rì.
晋夏侯湛大暑赋曰:若乃三伏相仍,徂暑肜肜,上无纤云,下无微风,扶桑赩其增愤,天气晔其南升,尔乃土坟地坼,谷枯川竭,寒泉潜沸,冰井腾沫,洪液蒸於单簟兮,珠汗霑乎絺葛,温风翕其至兮,若洒汤於玉质,沃新水以达夕,振轻箑以终日。
jìn biàn bó yù dà shǔ fù yuē: wéi zhù róng zhī sī yùn, hè rù shǔ zhī fāng lóng, rì zhēn yuè yú chún shǒu, lǜ qiān dù yú lín zhōng, wēn fēng xī yǐ chén zhì, xīng huǒ làn yǐ hūn zhōng, qì tāo tāo ér fāng shèng, guǐ yǒng lù ér nán zhōng, liú fēng xī mò jì, zhū yān xī sì chán, yù yì xī zhōng fáng, zhǎn zhuǎn xī zhǎng yán, tǐ fèi zhuó xī rú liáo, hàn liú làn xī zhū lián.
晋卞伯玉大暑赋曰:惟祝融之司运,赫溽暑之方隆,日贞跃於鹑首,律迁度於林锺,温风翕以辰至,星火烂以昏中,气滔滔而方盛,晷永路而难终,流风兮莫继,朱烟兮四缠,郁邑兮中房,展转兮长筵,体沸灼兮如燎,汗流烂兮珠连。
jìn fù xián gǎn liáng fù yuē: jiàn zhū míng zhī zhōng yuè, shǔ yù lóng yǐ zhào xīng, hè róng róng yǐ mí chì, nǎi fèi hǎi ér jiāo líng, shòu cuàn fú yú yōu lín xī, niǎo chuí yì ér fú shēng, hàn zhū yǔn yú yù tǐ xī, fěn fù shēn ér zhān níng, yú shì jǐng yún chén fū, yào líng qián guāng, yīn qì yù shēng, kǎi fēng zài yáng, hū qīng shà yú zuò yú xī, sī nuǎn fú yú lán fáng.
晋傅咸感凉赋曰:践朱明之中月,暑郁隆以肇兴,赫融融以弥炽,乃沸海而焦陵,兽窜伏於幽林兮,鸟垂翼而弗升,汗珠陨於玉体兮,粉附身而沾凝,於是景云晨敷,曜灵潜光,阴气聿升,凯风载扬,忽轻箑於坐隅兮,思暖服于兰房。
hán
◇寒
zuǒ zhuàn yuē: chǔ zhuāng wáng wéi xiāo, shēn gōng wū chén yuē: shī rén duō hán, wáng xún sān jūn, fǔ ér miǎn zhī, sān jūn zhī shì, jiē rú xié kuàng.
《左传》曰:楚庄王围萧,申公巫臣曰:师人多寒,王巡三军,抚而勉之,三军之士,皆如挟纊。
mù tiān zǐ chuán yuē: gēng yín běi fēng xuě, tiān zǐ hán, rì zhōng dà hán, yǒu dòng rén, tiān zǐ zuò huáng zhú shī, shì jù xuě bù.
《穆天子传》曰:庚寅北风雪,天子寒,日中大寒,有冻人,天子作黄竹诗,[事具雪部。]
yàn zǐ yuē: jǐng gōng qǐ dà tái, suì hán, yì zhī dòng něi zhě xiāng yǒu yān, gōng yán yàn zǐ zuò, yǐn jiǔ lè, yàn zǐ gē yuē: shù mín zhī dòng, wǒ ruò zhī hé, fèng shàng mí bì, wǒ ruò zhī hé, gē zhōng, kuì rán liú tì, gōng zhǐ zhī yuē: zi dài wèi dà tái zhī yì fū, guǎ rén jiāng bà.
《晏子》曰:景公起大台,岁寒,役之冻馁者乡有焉,公延晏子坐,饮酒乐,晏子歌曰:庶民之冻,我若之何,奉上靡弊,我若之何,歌终,喟然流涕,公止之曰:子殆为大台之役夫,寡人将罢。
shī zǐ yuē: yǔ xuě, chǔ zhuāng wáng pī qiú dàng hù yuē: wǒ yóu hán, bǐ bǎi xìng bīn kè shén yǐ, nǎi shǐ xún guó zhōng, qiú bǎi xìng bīn kè zhī wú jū sù jué liáng zhě zhèn zhī, guó rén dà yuè.
《尸子》曰:雨雪,楚庄王披裘当户曰:我犹寒,彼百姓宾客甚矣,乃使巡国中,求百姓宾客之无居宿绝粮者赈之,国人大悦。
zhàn guó cè yuē: tián dān wèi qí xiāng, guò zī shuǐ, yǒu lǎo rén, shè zī ér hán, bù néng, zuò shā zhōng, nǎi jiě qiú yī zhī, xiāng wáng yuē: dān zhī hòu shī, yù qǔ wǒ guó hū, yǒu guàn zhū zhě wén zhī, yuē: bù rú yīn yǐ wéi jǐ shàn, nǎi xià lìng yuē: guǎ rén yōu mín zhī hán, ér dān jiě qiú yī rén, chēng guǎ rén zhī yì, yú shì lǘ lǐ xiāng yǔ yǔ yuē: tián dān zhī ài rén, nǎi wáng zhī jiào yě.
《战国策》曰:田单为齐相,过淄水,有老人,涉淄而寒,不能,坐沙中,乃解裘衣之,襄王曰:单之厚施,欲取我国乎,有贯珠者闻之,曰:不如因以为己善,乃下令曰:寡人忧民之寒,而单解裘衣人,称寡人之意,於是闾里相与语曰:田单之爱人,乃王之教也。
lǚ shì chūn qiū yuē: wèi líng gōng tiān hán záo chí, yuàn chūn yuē: tiān hán, kǒng shāng mín, gōng yuē: hán zāi, chūn yuē: jūn yī hú qiú, zuò xióng xí, sì zōu yǒu huǒ, shì yǐ bù hán, mín yī bì bù bǔ, lǚ jué bù jū, jūn zé bù hán, mín zé hán yǐ, gōng yuē shàn, mìng bà yì.
《吕氏春秋》曰:卫灵公天寒凿池,苑春曰:天寒,恐伤民,公曰:寒哉,春曰:君衣狐裘,坐熊席,四陬有火,是以不寒,民衣弊不补,履决不苴,君则不寒,民则寒矣,公曰善,命罢役。
yòu yuē: róng yí wéi qí rú lǔ, tiān dà hán, ér hòu yǔ mén dì zǐ sù yú guō wài, hán yú shén, wèi dì zǐ yuē: zi yǔ wǒ yī, wǒ huó, wǒ yǔ zi yī, zi huó, wǒ guó shì yě, wèi tiān xià xī sǐ, zi bù xiào rén, àn běn tiáo jiàn lǚ shì chūn qiū cháng lì piān, cǐ yǒu tuō wén. è néng yǔ guó shì yī zāi, róng yí xiào yuē: dào bù jì fū, jiě yī yǔ dì zǐ, yè zuò ér sǐ.
又曰:戎夷违齐如鲁,天大寒,而后与门弟子宿於郭外,寒逾甚,谓弟子曰:子与我衣,我活,我与子衣,子活,我国士也,为天下惜死,子不肖人,[按本条见吕氏春秋长利篇,此有脱文。]恶能与国士衣哉,戎夷笑曰:道不济夫,解衣与弟子,夜坐而死。
hàn shū yuē: shàng wén hán wáng xìn jiàng xiōng nú, shàng zì jiāng jī zhī, lián zhàn chéng shèng zhú běi, zhì lóu fán, huì tiān hán, zú shì duò zhǐ zhě shí èr sān, zhōng lí yì bié zhuàn yuē: yán zūn xī yǔ guāng wǔ jù wèi zhū shēng, mù yè sù xī, èr rén hán, bù dé qǐn wò, gèng xiāng wèi yuē: hòu rì háo guì, yì cǐ wù xiāng wàng, bié hòu shù nián, guāng wǔ yǒu tiān xià, zhēng zūn bù zhì.
《汉书》曰:上闻韩王信降匈奴,上自将击之,连战乘胜逐北,至楼烦,会天寒,卒士堕指者十二三,锺离意别传曰:严遵昔与光武俱为诸生,暮夜宿息,二人寒,不得寝卧,更相谓曰:后日豪贵,忆此勿相忘,别后数年,光武有天下,徵遵不至。
dōng guān hàn jì yuē: wáng lǎng qǐ bīng, shàng zì jì dōng nán chí, yè zhì wú lóu tíng, shí tiān hán liè, zhòng jiē jī pí, féng yì shàng dòu zhōu, míng dàn, shàng wèi zhū jiàng yuē: zuó rì dé gōng sūn dòu zhōu, jī hán jù jiě.
《东观汉记》曰:王朗起兵,上自蓟东南驰,夜至芜蒌亭,时天寒烈,众皆饥疲,冯异上豆粥,明旦,上谓诸将曰:昨日得公孙豆粥,饥寒俱解。
gé xiān gōng bié zhuàn yuē: gōng yǔ kè tán yǔ, shí tiān dà hán, xiān gōng wèi kè yuē: jū pín, bù néng rén rén dé lú huǒ, qǐng zuò yī dà huǒ, gòng zhì nuǎn zhě, xiān gōng yīn tǔ qì, huǒ hè rán cóng kǒu zhōng chū, xū yú dà mǎn wū, kè jiē rè tuō yī yǐ.
葛仙公别传曰:公与客谈语,时天大寒,仙公谓客曰:居贫,不能人人得炉火,请作一大火,共致暖者,仙公因吐气,火赫然从口中出,须臾大满屋,客皆热脱衣矣。
fù liáng péi zi yě hán yè fù yuē: hé sì xù zhī píng fēn, chù xiū dōng ér duō lǜ, juàn yáo luò xī qiú jǐn, bēi rěn rǎn qí yún chú, rì wǎn wǎn ér yì qián, yè yōu cháng ér nán shǔ, jì ér tíng liú hào yuè, jiē bèi níng shuāng, fēng chuī yī ér lǐn lǐn, qì kōng jī ér cāng cāng, xí zhòng qiú xī fú yù, chì zhū huǒ xī wú guāng, mén xiāo tiáo xī zhòu qù, xiàng jì mò xī wú rén, shū sān jìng yǐ fù jí, jié èr ǒu ér wèi bīn, jìn xià hóu zhàn hán kǔ yáo yuē: wéi xuán dōng zhī chū yè, tiān cǎn lǐn yǐ jiàng hán, shuāng ái ái yǐ bèi tíng, bīng táng duì yú jǐng gàn, cǎo qī qī yǐ shū yè, mù xiāo xiāo yǐ líng cán, sōng yǔn yè yú cuì tiáo, zhú cuī kē yú lǜ gān.
【赋】梁裴子野寒夜赋曰:何四序之平分,处脩冬而多虑,眷摇落兮遒尽,悲荏苒其云除,日晼晚而易潜,夜悠长而难曙,既而庭流皓月,阶被凝霜,风吹衣而懔懔,气空积而苍苍,袭重裘兮弗燠,炽朱火兮无光,门萧条兮昼阒,巷寂寞兮无人,疏三迳以负汲,结二耦而为宾,晋夏侯湛寒苦谣曰:惟玄冬之初夜,天惨懔以降寒,霜皑皑以被庭,冰溏瀩於井幹,草槭槭以疏叶,木萧萧以零残,松陨叶於翠条,竹摧柯於绿竿。
biǎo chén wáng cáo zhí biǎo yuē: chén wén hán zhě bù tān chǐ yù ér sī duǎn hè, jī zhě bù yuán qiān jīn ér měi yī cān, fū qiān jīn chǐ yù zhì guì, ér bù ruò yī cān duǎn hè zhě, wù yǒu suǒ jí yě.
【表】陈王曹植表曰:臣闻寒者不贪尺玉而思短褐,饥者不原千金而美一餐,夫千金尺玉至贵,而不若一餐短褐者,物有所急也。
là
◇腊
fēng sú tōng yuē: lǐ chuán yuē: xià yuē jiā píng, yīn yuē qīng sì, zhōu yuē dà là, hàn gǎi yuē là, là zhě là yě, yīn là qǔ shòu, jì xiān zǔ yě, hàn huǒ xíng, shuāi yú xū, gù cǐ rì là yě.
《风俗通》曰:礼传曰:夏曰嘉平,殷曰清祀,周曰大蜡,汉改曰臈,臈者腊也,因腊取兽,祭先祖也,汉火行,衰於戌,故此日腊也。
hàn jiù yí yuē: là zhě bào zhū guǐ shén, gǔ shèng xián yǒu gōng yú mín zhě yě.
《汉旧仪》曰:腊者报诸鬼神,古圣贤有功於民者也。
cài yōng dú duàn yuē: là zhě suì zhōng dà jì, zòng lì mín yàn yǐn, fēi dàn yíng qì, gù dàn sòng bù yíng.
蔡邕《独断》曰:腊者岁终大祭,纵吏民宴饮,非但迎气,故但送不迎。
lǐ jì yuē: tiān zǐ dà là bā, yī qí shì shǐ wèi là, là zhě suǒ yě, suì shí èr yuè, hé jù wàn wù ér suǒ xiǎng zhī.
《礼记》曰:天子大蜡八,伊耆氏始为蜡,蜡者索也,岁十二月,合聚万物而索飨之。
yòu yuē: zǐ gòng guān yú là, kǒng zǐ yuē: cì yě lè hū, duì yuē: yī guó zhī rén jiē ruò kuáng, cì wèi zhī qí lè yě, zǐ yuē: bǎi rì zhī là, yī rì zhī zé, fēi ěr suǒ zhī yě, là zhī jì, láo nóng yǐ xiū xī zhī, yán mín qín jià sè, yǒu bǎi rì zhī láo, jīn rì yǐn jiǔ yàn lè, jūn zhī ēn zé yě, fēi ěr suǒ zhī, qí yì dà yě.
又曰:子贡观於蜡,孔子曰:赐也乐乎,对曰:一国之人皆若狂,赐未知其乐也,子曰:百日之蜡,一日之泽,非尔所知也,[蜡之祭,劳农以休息之,言民勤稼啬,有百日之劳,今日饮酒燕乐,君之恩泽也,非尔所知,其义大也。]
zhōu lǐ yuē: guó jì là zé shè bīn sòng, jī tǔ gǔ, yǐ xī lǎo wù.
《周礼》曰:国祭蜡则歙豳颂,击土鼓,以息老物。
zuǒ zhuàn yuē: jìn hóu jiǎ dào yú yú, yǐ fá guó, gōng zhī qí jiàn, fú tīng, yǐ qí zú xíng, yuē: yú bù là yě.
《左传》曰:晋侯假道於虞,以伐虢,宫之奇谏,弗听,以其族行,曰:虞不腊也。
liè nǚ zhuàn yuē: lǔ zhī mǔ shī zhě, lǔ jiǔ zǐ zhī guǎ mǔ yě, là rì, xiū jiā zuò zhě, suì sì lǐ shì bì, xī zhào zhū zǐ, wèi yuē: fù rén zhī yì, fēi yǒu dà gù, bù chū fū jiā, rán wú fù mǔ jiā duō yòu zhì, suì shí lǐ bù lǐ, wú cóng rǔ yè, wǎng jiān zhī, zhū zǐ jiē qǐ shǒu wéi nuò. yòu zhào zhū fù, yuē: fù rén yǒu sān cóng zhī yì, wú zhuān zhì zhī xíng, shǎo xì yú fù mǔ, zhǎng xì yú fū, lǎo xì yú zi, jīn zhū zǐ xǔ wǒ guī sī jiā, suī yú fù lǐ, yuán yǔ shǎo zǐ jù, yǐ bèi fù rén chū rù zhī zhì, zhū fù qí shèn fáng hù zhī shǒu, wú xī ér fǎn, yú shì shǐ shǎo zǐ pū ér guī.
《列女传》曰:鲁之母师者,鲁九子之寡母也,腊日,休家作者,岁祀礼事毕,悉召诸子,谓曰:妇人之义,非有大故,不出夫家,然吾父母家多幼稚,岁时礼不理,吾从汝谒,往监之,诸子皆稽首唯诺。又召诸妇,曰:妇人有三从之义,无专制之行,少系於父母,长系於夫,老系於子,今诸子许我归私家,虽逾妇礼,原与少子俱,以备妇人出入之制,诸妇其慎房户之守,吾夕而反,於是使少子仆而归。
xiè chéng hòu hàn shū yuē: pèi guó chén xián, wèi tíng wèi jiān, wáng mǎng cuàn wèi, huán jiā, dù mén bù chū, mǎng gǎi yì hàn fǎ lìng jí là rì, xián cháng yán, wǒ xiān zǔ hé zhī wáng shì là hū.
谢承《后汉书》曰:沛国陈咸,为廷尉监,王莽篡位,还家,杜门不出,莽改易汉法令及腊日,咸常言,我先祖何知王氏腊乎。
fēng sú tōng yuē: wèn bìn, sú shuō, là zhèng zǔ shí, dé wèn bìn zhě, míng zhī yuē xìng. shǎng yǐ hán jiǔ, xìng shàn xiáng, lìng rén jí lì yě.
《风俗通》曰:莬髌,俗说,腊正祖食,得莬髌者,名之曰幸。赏以寒酒,幸善祥,令人吉利也。
zhèng xuán bié zhuàn yuē: xuán nián shí èr, suí mǔ huán jiā, zhèng là yàn huì, tóng liè shí shù rén, jiē měi fú shèng shì, yǔ yán xián tōng, xuán dú mò rán rú bù jí, fù mǔ sī dū shù, nǎi yuē: cǐ fēi wǒ zhì, bù zài suǒ yuán.
郑玄别传曰:玄年十二,随母还家,正腊宴会,同列十数人,皆美服盛饰,语言闲通,玄独漠然如不及,父母私督数,乃曰:此非我志,不在所原。
chén liú zhì yuē: fàn qiáo, yì rén là, duō dào zhuó qí shù, rén yǒu gào, qiáo yáng fú wén, yì rén kuì ér guī zhī, qiáo yuē: xiāng là rì qǔ cǐ, yù yǔ fù mǔ xiāng huān yú ěr.
《陈留志》曰:范乔,邑人腊,多盗斫其树,人有告,乔佯弗闻,邑人愧而归之,乔曰:乡腊日取此,欲与父母相欢娱耳。
kuài jī diǎn lù yuē: chén xiū, wū shāng rén, jiā pín wèi lì, cháng bù yán shàng xià, héng shí gān bèi, měi zhì zhèng là, jiāng pū bù qǐ, tóng liáo yǐn shí, qǐng bù kěn wǎng, qí zhì cāo rú cǐ.
《会稽典录》曰:陈脩,乌伤人,家贫为吏,常步檐上下,恒食乾糒,每至正腊,僵仆不起,同僚饮食,请不肯往,其志操如此。
shì shuō yuē: wáng lǎng zhōng nián, yǐ shí dù tuī huá xīn, xīn là rì cháng jí zǐ zhí yàn yǐn, wáng lǎng yì xué zhī, yǒu rén xiàng zhāng mào xiān chēng cǐ shì, mào xiān yuē: wáng zhī xué huá, jiē shì xíng hái zhī wài, qù zhī suǒ yǐ gèng xuán yuǎn.
《世说》曰:王朗中年,以识度推华歆,歆蜡日尝集子侄宴饮,王朗亦学之,有人向张茂先称此事,茂先曰:王之学华,皆是形骸之外,去之所以更玄远。
jìn bó shì zhāng liàng yì yuē: là, jiē yě, jì yí zài xīn, gù jiāo jiē yě, sú wèi zhī là zhī míng rì wèi chū suì, qín hàn yǐ lái yǒu hè, cǐ jiē gǔ zhī yí yǔ yě.
晋博士张亮议曰:腊,接也,祭宜在新,故交接也,俗谓之腊之明日为初岁,秦汉以来有贺,此皆古之遗语也。
shǐ jì yuē: qín huì wén gōng shí èr nián, chū là, shǐ huáng sān shí yī nián, gēng míng là yuē jiā píng.
《史记》曰:秦惠文公十二年,初腊,始皇三十一年,更名腊曰嘉平。
dōng guān hàn jì yuē: zhēn yǔ, běi hǎi rén, jiàn wǔ zhōng, qīng zhōu cóng shì zhēng bài bó shì, měi là, zhào cì bó shì yáng, rén yī tóu, yáng yǒu dà xiǎo féi shòu, shí bó shì jì jiǔ yì, yù shā yáng, chēng fēn qí ròu, yǔ yuē: bù kě. yòu yù tóu gōu, yǔ fù chǐ zhī, yǔ yīn xiān zì qǔ qí zuì shòu zhě.
《东观汉记》曰:甄宇,北海人,建武中,青州从事徵拜博士,每腊,诏赐博士羊,人一头,羊有大小肥瘦,时博士祭酒议,欲杀羊,称分其肉,宇曰:不可。又欲投钩,宇复耻之,宇因先自取其最瘦者。
yuán shān sōng hòu hàn shū yuē: hán zhuō, zì zi zhù, chén liú rén, là rì, nú qiè shí jì qí xiān rén, zhuō yì qí xīn, jí yuē miǎn zhī.
袁山松《后汉书》曰:韩卓,字子助,陈留人,腊日,奴窃食祭其先人,卓义其心,即曰免之。
huá yáng guó zhì yuē: wáng cháng wén, yuán kāng chū, shì shǒu jiāng yuán lìng, xiàn shōu de dào mǎ zéi jí fā zhǒng zéi, zhǎng wén yǐn qián yòu wèi, shí yù là huì, jiē qiǎn guī jiā, yù xiān yǒu xì qiú, yì qiǎn zhī, wèi yuē: jiào huà bù hòu, shǐ rǔ děng rú cǐ, zhǎng wén guò yě, là jié qìng zuò, guī jiù rǔ shàng xià, shàn xiāng huān lè, guò jié lái huán, dāng wèi rǔ sī tā lǐ, qún lì huáng jù zhēng qǐng, bù xǔ, xún yǒu shè lìng, wú bù gǎn sī, suǒ yòu rén shì bù wéi è, yuē: bù gǎn fù wáng jūn yě.
《华阳国志》曰:王长文,元康初,试守江源令,县收得盗马贼及发冢贼,长文引前诱慰,时遇腊晦,皆遣归家,狱先有系囚,亦遣之,谓曰:教化不厚,使汝等如此,长文过也,蜡节庆祚,归就汝上下,善相欢乐,过节来还,当为汝思他理,群吏惶懅争请,不许,寻有赦令,无不感思,所宥人誓不为恶,曰:不敢负王君也。
sōu shén jì yuē: xuān dì shí, yīn zi fāng zhě, dāng là rì chén chuī, ér zào jūn shén xíng jiàn, zi fāng zài bài shòu qìng, jiā yǒu huáng yáng, yīn yǐ sì zhī, zì shì yǐ hòu, bào zhì jù fù, gù hòu cháng yǐ là rì cí zào, shì jù zào bù. yǎng shēng yào yuē: shí èr yuè là yè, lìng rén chí jiāo wò jǐng páng, wú yú rén yán, nèi jiāo jǐng zhōng, chú wēn bìng.
《搜神记》曰:宣帝时,阴子方者,当腊日晨炊,而灶君神形见,子方再拜受庆,家有黄羊,因以祀之,自是以后,暴至巨富,故后常以腊日祠灶,[事具灶部。]养生要曰:十二月腊夜,令人持椒卧井旁,无与人言,内椒井中,除温病。
shī jìn péi xiù dà là shī yuē: rì chán xīng jì, dà lǚ sī chén, xuán xiàng gǎi cì, shù zhòng gēng xīn, suì shì gào chéng, bā là bào qín, gào chéng yī hé, nián fēng wù fù, fēng yīn xiào sì, jiè zī wàn hù, bào qín yī hé, nóng gōng shì guī, mù mù wǒ hòu, wù zī zhēng lí, xuān lì zāi mǔ, zhān tǐ bào jī, yǐn xiǎng qīng sì, sì fāng lái suí, chōng rèn jiāo diān, lín jí jīng shī, jiāo cuò mào qiān, fēn pā xiāng zhuī, fǎn mèi chéng wéi, yǒu ròu rú qiū, yǒu jiǔ rú quán, yǒu yáo rú lín, yǒu huò rú shān, lǜ tǔ tóng huān, hé qì lái zhēn, xiáng fēng xié shùn, jiàng zhǐ zì tiān, fāng yú qīng mì, jiā zuò rì yán, yǔ mín yōu yóu, xiǎng shòu wàn nián.
【诗】晋裴秀大蜡诗曰:日躔星纪,大吕司晨,玄象改次,庶众更新,岁事告成,八蜡报勤,告成伊何,年丰物阜,丰禋孝祀,介兹万祜,报勤伊何,农功是归,穆穆我后,务兹蒸黎,宣力菑亩,沾体暴肌,饮飨清祀,四方来绥,充仞郊甸,鳞集京师,交错贸迁,纷葩相追,反袂成帷,有肉如丘,有酒如泉,有肴如林,有货如山,率土同欢,和气来臻,祥风协顺,降祉自天,方隅清谧,嘉祚日延,与民优游,享寿万年。
jìn jiāng wěi dá hè là shī yuē: zhèng yuán èr nián dōng là, jiā jūn zài chén jùn, yú bié zài guó shě, bù dé jí huì, dì guǎng píng zuò shī yǐ yí yú, yú yīn dá zhī yuē: là jié zhī huì, kuò yān dú chǔ, chén fēng cháo xìng, sī wǒ cí fù, wǒ xīn huái liàn, yùn shǒu yán zhù.
晋江伟答贺蜡诗曰:正元二年冬腊,家君在陈郡,余别在国舍,不得集会,弟广平作诗以贻余,余因答之曰:蜡节之会,廓焉独处,晨风朝兴,思我慈父,我心怀恋,运首延伫。
sòng zhāng wàng là chú shī yuē: xuán líng gào rěn xiè, qīng lóng jià fú zhěn, xiān bīng yíng liú jié, níng liù chuí yán yǔn, rén xīn bā là chàng, jù zhī suì yù jǐn.
宋张望蜡除诗曰:玄灵告稔谢,青龙驾拂轸,鲜冰迎流结,凝霤垂檐霣,人欣八蜡畅,讵知岁聿尽。
xù jìn jī hán yú là fù xù yuē: xuán xiàng yùn ér hán shǔ jiāo, jié huì zhì ér wàn wù qiān, tiān dì zhī huà, gù yǐ bù tíng, kuàng yú rén dào zhī bù biàn hū, shì yǐ bǎi nián yōu xǐ xiāng cān, néng dá yào zhōng zhī shù, wù shēng shēng zhī yí zhě, bǎi shì bù guò míng běn zuò zhōu. qí rén, dà là zhī xī, suī tiān xià tóng yǒu, xié jīn lán yǐ qí xīn lì, guì dé yì yǐ qiǎn róng shì, shú wǒ shàng zāi.
【序】晋嵇含娱蜡赋序曰:玄象运而寒暑交,节会至而万物迁,天地之化,固以不停,况於人道之不变乎,是以百年忧喜相参,能达要终之数,悟生生之宜者,百世不过[明本作周。]其人,大蜡之夕,虽天下同有,携金兰以齐馨利,贵得意以遣荣势,孰我尚哉。
lǜ
◇律
ěr yǎ yuē: lǜ wèi zhī fēn.
《尔雅》曰:律谓之分。
shàng shū yuē: yǔ yù wén liù lǜ wǔ shēng bā yīn, zài zhì hū, yǐ chū nèi wǔ yán, rǔ tīng.
《尚书》曰:予欲闻六律五声八音,在治忽,以出内五言,汝听。
yòu yuē: shēng yī yǒng, lǜ hé shēng, bā yīn kè xié, wú xiāng duó lún, shén rén yǐ hé.
又曰:声依永,律和声,八音克谐,无相夺伦,神人以和。
zhōu guān yuē: tài shī, zhǎng liù lǜ liù lǚ, wén yǐ wǔ shēng, bō yǐ bā yīn, jiào liù shī, yǐ liù dé wèi zhī běn, yǐ liù lǜ wèi zhī yīn.
《周官》曰:太师,掌六律六吕,文以五声,播以八音,教六诗,以六德为之本,以六律为之音。
lǐ jì yuē: zhēng yuè lǜ zhōng tài cù, èr yuè lǜ zhōng jiā zhōng, sān yuè lǜ zhōng gū xǐ, sì yuè lǜ zhōng zhòng lǚ, wǔ yuè lǜ zhōng ruí bīn, liù yuè lǜ zhōng lín zhōng, qī yuè lǜ zhōng yí zé, bā yuè lǜ zhōng nán lǚ, jiǔ yuè lǜ zhōng wú shè, shí yuè lǜ zhōng yīng zhōng, shí yī yuè lǜ zhōng huáng zhōng, shí èr yuè lǜ zhōng dà lǚ.
《礼记》曰:正月律中太蔟,二月律中夹锺,三月律中沽洗,四月律中仲吕,五月律中蕤宾,六月律中林锺,七月律中夷则,八月律中南吕,九月律中无射,十月律中应锺,十一月律中黄锺,十二月律中大吕。
zhōu lǐ zhù yuē: lǜ lǚ xiāng shēng zhě, sān fēn yì yī, xià shēng zhě sān fēn jiǎn yī, huáng zhōng lǜ zhǎng jiǔ cùn, xià shēng lín zhōng, liù yuè lǜ yě.
《周礼注》曰:律吕相生者,三分益一,下生者三分减一,黄锺律长九寸,下生林锺,六月律也。
zuǒ shì chuán yuē: liù lǜ qī yīn, bā fēng jiǔ gē, yǐ xiāng chéng yě, qīng zhuó xiǎo dà, duǎn cháng jí xú, āi yuè chí sù, gāo xià chū rù, zhōu liú yǐ xiāng jì yě, jūn zǐ tīng zhī, yǐ píng qí xīn.
《左氏传》曰:六律七音,八风九歌,以相成也,清浊小大,短长疾徐,哀乐迟速,高下出入,周流以相济也,君子听之,以平其心。
mèng zǐ yuē: shī kuàng zhī cōng, bù yǐ liù lǜ, bù néng zhèng wǔ yīn.
《孟子》曰:师旷之聪,不以六律,不能正五音。
lǚ shì chūn qiū yuē: xī huáng dì mìng líng lún zuò wéi lǜ, líng lún zì dà xià zhī xī, nǎi zhī ruǎn shù zhī yīn, qǔ zhú zhī xī gǔ yǐ shēng kōng qiào hòu jūn zhě, duàn liǎng jié jiān zhǎng sān cùn jiǔ fēn ér chuī zhī, yǐ wéi shí èr tǒng, tīng fèng míng yǐ bié shí èr lǜ, qí xióng míng wèi liù, cí míng yì liù, gù yuē huáng zhōng zhī gōng, lǜ zhī běn yě.
《吕氏春秋》曰:昔黄帝命伶伦作为律,伶伦自大夏之西,乃之阮隃之阴,取竹之谿谷以生空窍厚均者,断两节间长三寸九分而吹之,以为十二筒,听凤鸣以别十二律,其雄鸣为六,雌鸣亦六,故曰黄锺之宫,律之本也。
huái nán zǐ yuē: kuí hé liù lǜ, diào wǔ yīn, tōng bā fēng.
《淮南子》曰:夔合六律,调五音,通八风。
hàn shū yuē: zhì zhì zhī shì, tiān dì zhī qì, hé yǐ shēng fēng, tiān dì zhī fēng qì, dìng shí èr lǜ.
《汉书》曰:至治之世,天地之气,合以生风,天地之风气,定十二律。
yòu yuē: hàn jiā yán lǜ lì zhě, běn zhāng cāng, cāng hǎo shū, wú suǒ bù guān, wú suǒ bù tōng, ér yóu jiū lǜ lì.
又曰:汉家言律历者,本张苍,苍好书,无所不观,无所不通,而尤究律历。
yòu yuē: jīng fáng běn xìng lǐ, tuī lǜ, zì dìng wèi jīng shì.
又曰:京房本姓李,推律,自定为京氏。
liú xiàng bié lù yuē: zōu zi zài yàn, yàn yǒu gǔ, dì měi ér hán, bù shēng wǔ gǔ, zōu zi jū zhī, chuī lǜ ér wēn qì zhì, jīn míng shǔ gǔ, shì jù dì bù gǔ piān.
刘向别录曰:邹子在燕,燕有谷,地美而寒,不生五穀,邹子居之,吹律而温气至,今名黍谷,[事具地部谷篇。]
lùn héng yuē: kǒng zǐ chuī lǜ, zì zhī yīn miáo yì.
《论衡》曰:孔子吹律,自知殷苗裔。
yáng quán wù lǐ lùn yuē: tīng qīng zhuó wǔ shēng zhī hé, rán hòu zhì wèi zhōng lǜ, qǔ hóng nóng yí yáng xiàn jīn mén shān zhú wèi guǎn.
杨泉《物理论》曰:听清浊五声之和,然后制为锺律,取弘农宜阳县金门山竹为管。
jìn zhū gōng zàn yuē: shì zǔ shí, yǐ xún xù suǒ zào lǜ, dé zhōu shí yù lǜ, yǐ jiào zhèng tóng, xún xù zòu yuē: zhōng suǒ chū yù fǔ tóng guǎn lǜ èr shí wǔ jù, qí sān jù yǔ dù kuí zuǒ yán nián fǎ tóng.
晋诸公赞曰:世祖时,以荀勖所造律,得周时玉律,以校正同,荀勖奏曰:中所出御府铜管律二十五具,其三具与杜夔左延年法同。
biǎo zhōu wáng bāo shàng xīn dìng zhōng biǎo yuē: wàn wù shēng xiàng, shǐ hū suàn shù, tiān dào yùn xíng, jī hū bù shù, liàng yǒu qīng zhòng, píng yǐ quán héng, yīn yǒu qīng zhuó, xié hū lǜ lǚ, shì yǐ zhōu fā tīng shēng, hòu chūn dōng zhī shēng shā, shī kuàng chuī lǜ, zhī jìn chǔ zhī shuāi wáng, shù shǐ huáng zhōng, guǎn zhōng zhòng lǚ, hái gōng biàn zhēng, cān tiān liǎng dì, sān fēn sǔn yì, lèi shǔ xiāng chéng, sì shí fā liǎn, hū wēi sī cè, huáng dì zhì lì míng shí, tuī yuán shòu mìng, bā yīn qī shǐ zhī zòu, wǔ shēng liù lǜ zhī hé, zhēn zhuó fán jiǎn, fēn xī jié dù, tuī zhī yǐ shēng hú, zhèng zhī yǐ quán héng, jī zhī yǐ gǔ jīn, hé zhī yǐ jīng zhuàn.
【表】周王襃上新定锺表曰:万物生象,始乎筭数,天道运行,基乎步术,量有轻重,平以权衡,音有清浊,协乎律吕,是以周发听声,候春冬之生杀,师旷吹律,知晋楚之衰亡,数始黄锺,琯终仲吕,还宫变徵,参天两地,三分损益,累黍相乘,四时发敛,忽微斯测,皇帝治历明时,推元受命,八音七始之奏,五声六律之和,斟酌繁简,分析节度,推之以升斛,正之以权衡,稽之以古今,覈之以经传。
zhōu yǔ xìn wèi jìn yáng gōng shàng yù lǜ biǎo yuē: chén wén sān cái jì lì, jūn chén zhī dào yǐ chén, liù wèi shí chéng, lǐ yuè zhī gōng sī zhèng, gù yǐ yè hé rì yuè, cè duó yīn yáng, yuè yù zhào mín, yí xíng wàn guó zhě yě, fú jiàn chì zhǐ, kān zhèng yīn lǜ, píng zhāng lì xiàng, zòu huáng zhōng ér gē dà lǚ, biàn gū zhú ér wǔ yún mén, mò bù qì qǔ shū tōng, shēng cóng ān lè, sì fēn jì míng, sān wēi shì dìng, shì yǐ wén zhōng yú luò pǔ, jí biàn shēng guāi, tīng duó yú hán dān, xiān zhī xiǎng yùn, èr fēn èr zhì, xíng yú sī lì zhī guān, jiǔ biàn jiǔ chéng, bèi yú hé lè zhī zhí, zú yǐ dòng tiān dì, gǎn guǐ shén, huà bèi fēng sú, píng fēn hán shǔ, qǐ zhí yín xiào xī gǔ, huí xiáng luán fèng ér yǐ zāi, shì zhī líng líng miào qián tú xún shùn guǎn, shǐ píng chéng xià kōng lùn zhōu tiān, chén wén shàng zhì qí lǐ, xià xí qí yí, jūn dìng qí fǎ, chén xíng qí shì, jǐn zào yù lǜ yī jù, bìng yù chèng chǐ dòu hé děng, shǐ dé chéng gōng, zhì yú fēn sù lèi shǔ, liàng zī shù yuè, shí yǐ yǎng bǐng shèng guī, cān xiáng shén sī, suǒ jì jié yí yīn guǎn, wú láo hé nèi zhī huī, qì dòng yáng zhōng, bù dài jīn mén zhī zhú, ér wǎn yǎn shì qīng, bān chuí lǜ qiǎn, bù zú zhǎn cǎi chéng jūn, zēng huī dù liàng.
周庾信为晋阳公上玉律表曰:臣闻三才既立,君臣之道已陈,六位时成,礼乐之功斯正,故以叶和日月,测度阴阳,悦豫兆民,仪形万国者也,伏见敕旨,刊正音律,平章历象,奏黄锺而歌大吕,变孤竹而舞云门,莫不器取疏通,声从安乐,四分既明,三微是定,是以闻锺於洛浦,即辨声乖,听铎於邯郸,先知响韵,二分二至,行於司历之官,九变九成,被於和乐之职,足以动天地,感鬼神,化被风俗,平分寒暑,岂直吟啸谿谷,回翔鸾凤而已哉,是知零陵庙前徒寻舜管,始平城下空论周天,臣闻上制其礼,下习其仪,君定其法,臣行其事,谨造玉律一具,并玉秤尺斗合等,始得成功,至於分粟累黍,量兹数籥,实以仰禀圣规,参详神思,所冀节移阴管,无劳河内之灰,气动阳锺,不待金门之竹,而琬琰事轻,般倕虑浅,不足展采成均,增辉度量。
lì
◇历
shì běn yuē: róng chéng zuò lì.
《世本》曰:容成作历。
shàng shū yuē: nǎi mìng xī hé, qīn ruò hào tiān, lì xiàng rì yuè xīng chén, jìng shòu mín shí.
《尚书》曰:乃命羲和,钦若昊天,历象日月星辰,敬授民时。
yòu yuē: yè yòng wǔ jì, qí wǔ yuē lì shǔ.
又曰:叶用五纪,其五曰历数。
shī zǐ yuē: zào lì shǔ zhě, xī hé zi yě.
《尸子》曰:造历数者,羲和子也。
hàn shū yuē: lì shǔ zhī qǐ shàng yǐ, chuán shù zhuān xū mìng nán zhèng zhòng sī tiān, huǒ zhèng lí sī dì, qí hòu sān miáo luàn dé, èr guān xián fèi, ér rùn yú guāi cì, mèng zōu tiǎn miè, shè tí shī fāng.
《汉书》曰:历数之起尚矣,传述颛顼命南正重司天,火正黎司地,其后三苗乱德,二官咸废,而闰馀乖次,孟陬殄灭,摄提失方。
yòu yuē: shǐ xiào lì chún yú líng qú, fù fù tài chū lì, huì shuò xián wàng zuì mì, rì yuè rú hé bì, wǔ xīng ruò lián zhū.
又曰:使校历淳于陵渠,复覆太初历,晦朔弦望最密,日月如合璧,五星若连珠。
yòu yuē: lì pǔ zhě, xù sì shí zhī wèi, zhèng fēn zhì zhī jié, huì rì yuè wǔ xīng zhī chén, yǐ kǎo hán shǔ shā shēng zhī shí, gù shèng wáng bì zhèng lì, yǐ tàn zhī wǔ xīng rì yuè zhī huì, xiōng è zhī huàn, qí shù jiē chū yān, cǐ shèng rén zhī mìng zhī shù yě.
又曰:历谱者,序四时之位,正分至之节,会日月五星之辰,以考寒暑杀生之实,故圣王必正历,以探知五星日月之会,凶阨之患,其术皆出焉,此圣人知命之术也。
xù hàn shū yuē: xī zhě shèng rén zhī zuò lì yě, guān xuán jī zhī yùn, sān guāng zhī zuò, dào zhī fā liǎn, jǐng zhī cháng duǎn, dòu gāng suǒ jiàn, qīng lóng suǒ chán, cān wǔ yǐ biàn, cuò zōng qí shù, ér zhì shù yān.
《续汉书》曰:昔者圣人之作历也,观璿玑之运,三光之作,道之发敛,景之长短,斗纲所建,青龙所躔,参伍以变,错综其数,而制术焉。
yì bù qí jiù chuán yuē: bā jùn là xià hóng, hàn wǔ dì shí, gǎi zhuān xū lì, gèng zuò tài chū lì, yuē: hòu bā bǎi suì, cǐ lì chà yī rì, dāng yǒu shèng rén dìng zhī.
《益部耆旧传》曰:巴郡落下闳,汉武帝时,改颛顼历,更作太初历,曰:后八百岁,此历差一日,当有圣人定之。
yáng quán wù lǐ lùn yuē: chóu xī shén nóng shǐ zhì nóng gōng, zhèng jié qì, shěn hán wēn, yǐ wéi zǎo wǎn zhī qī, gù lì lì rì.
杨泉《物理论》曰:畴昔神农始治农功,正节气,审寒温,以为早晚之期,故立历日。
fēng tǔ jì yuē: zì huáng dì zhuān xū, xià dá sān wáng, zhì lì shí yǒu yī jiā, kǎo kè sǔn yì, gè yǒu biàn shuāi, fēi tiān yùn zhī cuò, kǎo chá yì yì gù yě.
《风土记》曰:自黄帝颛顼,下达三王,治历十有一家,考课损益,各有变衰,非天运之错,考察意异故也。
wáng yǐn jìn shū yuē: zhāng zài dì qián wū chéng lìng míng rǒng, tài píng yù lǎn shí liù zuò kàng. yòu kàng xià yǒu yī zì. cài yōng zhù míng táng lìng zhōng tái yào jiě. yòu zhuì zhū shuō lì shǔ ér wèi lì zàn, xún sōng jiàn zàn, yì zhī, yún xìn gāi luó lì biǎo yì yǐ.
王隐《晋书》曰:张载弟前乌程令名冗,[《太平御览》十六作亢。又亢下有依字。]蔡邕注明堂令中台要解。又缀诸说历数而为历赞,荀崧见赞,异之,云信该罗历表义矣。
biǎo liáng jiǎn wén dì xiè cì xīn lì biǎo yuē: wǔ sī gào zhào, wàn shòu zài guāng, guǎn yè bì lún, qìng xiū bǎo lì, bān hé bù zhèng, xuán quē xùn dào, huò hóng jìng shòu zhī diǎn, zài chǎn jiā chén zhī jiào. yòu xiè cì xīn lì biǎo yuē: xuán yuè huán jī, fèng sī zhào lǜ, guān dòu biàn qì, yù guǎn yí chūn, wàn fú wéi xīn, kè gù tiān bǎo.
【表】梁简文帝谢赐新历表曰:五司告肇,万寿载光,琯叶璧轮,庆休宝历,班和布政,悬阙徇道,或弘敬授之典,载阐浃辰之教。又谢赐新历表曰:璿籥环玑,凤司肇律,观斗辩气,玉琯移春,万福惟新,剋固天保。
liáng shěn yuē xiè cì xīn lì biǎo yuē: qiè wéi guān dòu biàn rì, yù shēng wèi běn, shěn shí fēn dì, jià zhèng mò xiān, hé zé, shèng shā wú chuǎn, jū jì zhī lǐ nán hū, zhū bì yǒu zhēng, lǐ jié zhī yuán yōu xù.
梁沈约谢赐新历表曰:窃惟观斗辩日,驭生为本,审时分地,稼政莫先,何则,胜杀无舛,拘忌之理难忽,珠璧有徵,礼节之原攸序。
liáng wáng sēng rú xiè cì lì biǎo yuē: qiè yǐ lóng yù bù shuǎng, mí jiàn qīn báo, fèng zhí shì sī, céng wú zè tiào, bì lián zhū càn, lún yìng jiē píng, yì shí míng shí, shì wéi jūn zhèng, gù yǐ xiān tiān hòu qí yú shǐ, zhí biāo yàn qí píng fēn, jiǔ yíng yǎng huà, wàn yǔ yī shuò.
梁王僧孺谢赐历表曰:窃以龙驭不爽,靡见侵薄,凤职是司,曾无昃眺,璧联珠粲,轮映阶平,义实明时,事惟均政,固以先天候其馀始,执杓验其平分,九瀛仰化,万宇依朔。
qǐ liáng yǔ jiān wú xiè lì rì qǐ yuē: líng qú suǒ zòu, xián wàng jì fú, dèng píng zhī yán, zī zhū jiē hé, dēng tái shì shuò, dǔ yún wù zhī bì shū, fú guǎn yí huī, shí quán héng zhī yǒu dù, chū kāi juàn shǐ, zàn wèi chūn liú, wèi lǎn piān zhōng, biàn shāng dōng jí, pái huái hòu wò, bǐ rì wèi nián.
【启】梁庾肩吾谢历日启曰:凌渠所奏,弦望既符,邓平之言,锱铢皆合,登台视朔,睹云物之必书,拂管移灰,识权衡之有度,初开卷始,暂谓春留,未览篇终,便伤冬及,徘徊厚渥,比日为年。