179 gāo róu wèn qián wèi gāo róu, wèi tíng wèi. hù jūn yíng shì dòu lǐ jìn chū bù hái, yíng yǐ wèi wáng, biǎo yán zhú bǔ, méi qí qī yíng jí nán nǚ wèi guān nú bì. yíng chēng yuān zì sòng, mò yǒu shěng zhě, nǎi yì tíng wèi. róu wèn: hé yǐ zhī fū bù wáng? yíng qì duì yuē: fū fēi qīng jiǎo bù gù shì jiā zhě. yòu wèn: rǔ fū bù yǔ rén yǒu hū? yuē: fū liáng shàn, yǔ rén wú. rǔ fū bù yǔ rén jiāo qián wù hū? yuē: cháng chū qián yǔ tóng yíng shì jiāo zi wén, qiú bù dé. shí zi wén shì zuò shì xì yù, róu nǎi zhào wèn suǒ zuò, yǔ cì, wèn: céng jǔ rén qián fǒu? duì yuē: dān pín, bù gǎn jǔ rén qián. chá qí sè dòng, suì fù wèn: rǔ céng jǔ dòu lǐ qián, hé yán bù yé? zi wén guài zhī shì lù, yīng duì bù cì. róu jié zhī yuē: rǔ yǐ shā dòu lǐ, pián yí zǎo fú. zi wén yú shì kòu tóu fú zuì. jiù chū wèi zhì běn chuán.
179高柔問錢魏高柔，為廷尉。護軍營士竇禮近出不還，營以為亡，表言逐捕，沒其妻盈及男女為官奴婢。盈稱冤自訟，莫有省者，乃詣廷尉。柔問：「何以知夫不亡？」盈泣對曰：「夫非輕狡不顧室家者。」又問：「汝夫不與人有乎？」曰：「夫良善，與人無。」「汝夫不與人交錢物乎？」曰：「嘗出錢與同營士焦子文，求不得。」時子文適坐事系獄，柔乃召問所坐，語次，問：「曾舉人錢否？」對曰：「單貧，不敢舉人錢。」察其色動，遂復問：「汝曾舉竇禮錢，何言不耶？」子文怪知事露，應對不次。柔詰之曰：「汝已殺竇禮，便宜早服。」子文於是叩頭服罪。舊出魏志本傳。

àn: tè yǔ jiān yì zhě, jiān bì qiǎo zhà, tè wéi yǐn huì. rú dīng shā qí fū, ér yún zāo huǒ shāo sǐ, shì qiǎo zhà yě. rú jǔ dòu lǐ qián, ér yún dān pín bù gǎn, shì yǐn huì yě. lǐ jìn chū bù hái, yí wèi rén suǒ shā, gù shǒu wèn qí, cì wèn jiāo qián wù zhě. cháng chū qián yǔ jiāo zi wén, ér qiú bù dé, huò yuán xián hèn, yǐ zhì cǐ huò, yú shì chá qí sè dòng, cí duì bù cì, zé yǐn huì zhī qíng dé yǐ, gù jié zhī fú zuì. shì shàn chá tè zhě yě.
按：慝與奸異者，奸必巧詐，慝唯隱諱。如釘殺其夫，而雲「遭火燒死」，是巧詐也。如舉竇禮錢，而雲「單貧不敢」，是隱諱也。禮近出不還，疑為人所殺，故首問其，次問交錢物者。嘗出錢與焦子文，而求不得，或緣嫌恨，以致此禍，於是察其色動，辭對不次，則隱諱之情得矣，故詰之服罪。是善察慝者也。

180 hú zhì jié lì wèi hú zhì, wèi cháng shān tài shǒu, qiān rèn dōng guǎn. shì lú xiǎn wèi rén suǒ shā, zhì yuē: cǐ shì wú ér yǒu shǎo qī, suǒ yǐ sǐ hū? xī jí qí bǐ jū shào nián. shū lì lǐ ruò jiàn wèn ér sè dòng, suì qióng jié qíng zhuàng, ruò jí zì shǒu, zuì rén sī dé. jiù chū wèi zhì běn chuán.
180胡質詰吏魏胡質，為常山太守，遷任東莞。士盧顯為人所殺，質曰：「此士無而有少妻，所以死乎？」悉集其比居少年。書吏李若見問而色動，遂窮詰情狀，若即自首，罪人斯得。舊出魏志本傳。

àn: gāo róu zhī dòu lǐ wú, ér yǔ rén jiāo qián wù suǒ yǐ sǐ yě, gù chá dé jiāo zi wén. hú zhì zhī lú xiǎn wú, ér yǒu shǎo qī, suǒ yǐ sǐ yě, gù chá dé lǐ ruò. fū rén zhī xiāng shā hài zhě, gǒu wú hèn, ruò bù yīn cái, zé bì yīn sè. wéi cǐ èr zhě, zú yǐ dé qí rén yǐ. rán suǒ yǐ chá zhī zhě, jiē bù guò sè yǔ cí zhī jiān, yì wéi cōng míng, gù bù kě qī yě.
按：高柔知竇禮無，而與人交錢物所以死也，故察得焦子文。胡質知盧顯無，而有少妻，所以死也，故察得李若。夫人之相殺害者，苟無恨，若不因財，則必因色。惟此二者，足以得其人矣。然所以察之者，皆不過色與辭之間，亦唯聰明，故不可欺也。

181 cài gāo zhǐ dào chǔ póu yī shì fù cài gāo diào fú zhōu zhǎng xī wèi, mín yǒu fū fù jiē chū, ér dào shā qí shǒu shě zi zhě. gāo jí zhào lǐ mín jǔ huì, huán zuò ér shú shì zhī, zhǐ yī rén yuē: cǐ shā rén zhě yě. xùn zhī, guǒ fú. jiàn ōu yáng xiū cān zhèng suǒ zhuàn mù zhì.
181蔡高指盜(褚裒一事附)蔡高調福州長溪尉，民有夫婦皆出，而盜殺其守舍子者。高亟召里民舉會，環坐而熟視之，指一人曰：「此殺人者也。」訊之，果服。見歐陽修參政所撰墓誌。

àn: mín zhī bèi shā, wú suǒ cāi zhí, zé qí fū fù bì jiē liáng shàn, ér yú tóng lǐ yì wú chóu yuàn, rěn shā qí shǒu shě zi zhě, nǎi xiōng cán rén yě. xiōng cán zhī rén, qì mào dāng yì, gù bù dài wèn zhī ér sè dòng, jié zhī ér cí qū, wéi huán zuò ér shú shì zhī, qí rén yǐ dé yǐ. gāo zhī míng chá, yóu kě chēng yě. xī mèng jiā zài zuò, chǔ póu wèi shí, ér yǔ liàng shǐ póu zì qiú zhī. miǎn lài liáng jiǔ, nǎi zhǐ jiā yuē: cǐ rén xiǎo yì, dé wú shì hū? suī shàn è yǒu shū, ér wù lǐ hé bié? gāo zhī shì póu, liàng wú kuì yān.
按：民之被殺，無所猜執，則其夫婦必皆良善，而於同里亦無仇怨，忍殺其守舍子者，乃兇殘人也。兇殘之人，氣貌當異，故不待問之而色動，詰之而辭屈，唯環坐而熟視之，其人已得矣。高之明察，尤可稱也。昔孟嘉在坐，褚裒未識，而庾亮使裒自求之。眄睞良久，乃指嘉曰：「此人小異，得無是乎？」雖善惡有殊，而物理何別？高之視裒，諒無愧焉。

182 lǚ gōng chuò yí chóu lǚ gōng chuò shì dú, zhī kāi fēng fǔ. yǒu yíng fù, fū shù wèi hái. yè, dào rù shě, duàn wàn ér qù. zhǔ míng bù lì, dōu rén xuān yán hài yì. gōng chuò wèi: fēi qí fū chóu, bù yí kuài yì qiāng hài zhì cǐ. jí qiǎn chí jié qí fū, guǒ huò tóng yíng hán yuán zhě, jù jiān zhuàng, fú zhū. jiàn wáng guī chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì.
182呂公綽疑仇呂公綽侍讀，知開封府。有營婦，夫戍未還。夜，盜入舍，斷腕而去。主名不立，都人喧言駭異。公綽謂：「非其夫仇，不宜快意戕害至此。」亟遣馳詰其夫，果獲同營韓元者，具奸狀，伏誅。見王圭丞相所撰墓誌。

àn: cǐ gài zhī yíng fù wèi rén fēi bù liáng zhě, gù tè yí qí fū chóu qiāng hài zhī yě. jì dé qí shì, nǎi chá qí shí, bǐ zhī yǐn tè, jiāng hé suǒ dùn? sī kě yǐ wèi zhī míng yǐ.
按：此蓋知營婦為人非不良者，故特疑其夫仇戕害之也。既得其事，乃察其實，彼之隱慝，將何所遁？斯可以謂之明矣。