zǐ yuē:" yuán zhě dòng, fāng zhě jìng. qí jiàn tiān dì zhī xīn hū?"
子曰:“圆者动,方者静。其见天地之心乎?”
zǐ yuē:" zhì zhě lè, qí cún wù zhī suǒ wéi hū? rén zhě shòu, qí wàng wǒ zhī suǒ wéi hū?"
子曰:“智者乐,其存物之所为乎?仁者寿,其忘我之所为乎?”
zǐ yuē:" yì yě qīng ér zhuāng, jìng yě huì ér duàn, wēi yě hé ér bó, shōu yě kuàng ér sù, qióng yě míng ér yì, yān yě chéng ér lì, xuán líng zhì ér mì, zhēng yě zhí ér suì, dà yá shēn ér hóng, shū dá jiǎn ér zhèng. ruò féng qí shí, bù jiǎn qīng xiàng, rán lǐ yuè zé wèi bèi."
子曰:“义也清而庄,靖也惠而断,威也和而博,收也旷而肃,琼也明而毅,淹也诚而厉,玄龄志而密,徵也直而遂,大雅深而弘,叔达简而正。若逢其时,不减卿相,然礼乐则未备。”
huò yuē:" dǒng cháng hé rén yě?" zǐ yuē:" qí dòng yě quán, qí jìng yě zhì. qí yán shì zhī liú hū?"
或曰:“董常何人也?”子曰:“其动也权,其静也至。其颜氏之流乎?”
shū tián yuē:" shān tāo wèi lì bù, bá xián jìn shàn, shí wú zhī zhě. shēn mò zhī hòu, tiān zǐ chū qí zòu yú cháo, rán hòu zhī qún cái jiē tāo suǒ jìn. rú hé? zǐ yuē:" mì yǐ." yuē:" rén hū?" zǐ yuē:" wú bù zhī yě."
叔恬曰:“山涛为吏部,拔贤进善,时无知者。身殁之后,天子出其奏于朝,然后知群才皆涛所进。如何?子曰:“密矣。”曰:“仁乎?”子曰:“吾不知也。”
lǐ mì jiàn zi ér lùn bīng. zǐ yuē:" lǐ xìn rén yì, zé wú lùn zhī gū xū zhà lì, wú bù yǔ yě."
李密见子而论兵。子曰:“礼信仁义,则吾论之;孤虚诈力,吾不与也。”
lǐ bó yào jiàn zi ér lùn shī. zi bù dá. bó yào tuì wèi xuē shōu yuē:" wú shàng chén yīng liú, xià shù shěn xiè, fēn sì shēng bā bìng, gāng róu qīng zhuó, gè yǒu duān xù, yīn ruò xūn chí. ér fū zǐ bù yīng wǒ, qí wèi dá yú?" xuē shōu yuē:" wú cháng wén fū zǐ zhī lùn shī yǐ: shàng míng sān gāng, xià dá wǔ cháng. yú shì zhēng cún wáng, biàn dé shī. gù xiǎo rén gē zhī yǐ gòng qí sú, jūn zǐ fù zhī yǐ jiàn qí zhì, shèng rén cǎi zhī yǐ guān qí biàn. jīn zi yíng yíng chí chěng hū mò liú, shì fū zǐ zhī suǒ tòng yě, bù dá zé yǒu yóu yǐ."
李伯药见子而论诗。子不答。伯药退谓薛收曰:“吾上陈应、刘,下述沈、谢,分四声八病,刚柔清浊,各有端序,音若埙篪。而夫子不应我,其未达欤?”薛收曰:“吾尝闻夫子之论诗矣:上明三纲,下达五常。于是征存亡,辩得失。故小人歌之以贡其俗,君子赋之以见其志,圣人采之以观其变。今子营营驰骋乎末流,是夫子之所痛也,不答则有由矣。”
zǐ yuē:" xué zhě, bó sòng yún hū zāi? bì yě guàn hū dào. wén zhě, gǒu zuò yún hū zāi? bì yě jì hū yì."
子曰:“学者,博诵云乎哉?必也贯乎道。文者,苟作云乎哉?必也济乎义。”
nèi shǐ xuē gōng jiàn zi yú cháng ān, tuì wèi zi shōu yuē:" hé tú luò shū, jǐn zài shì yǐ. rǔ wǎng shì zhī, wú shī yě."
内史薛公见子于长安,退谓子收曰:“《河图》、《洛书》,尽在是矣。汝往事之,无失也。”
zǐ yuē:" shì yǒu mí yī xiān shí ér lè dào zhě, wú wèi zhī jiàn yě."
子曰:“士有靡衣鲜食而乐道者,吾未之见也。”
zi wèi wèi zhēng yuē:" rǔ yǔ níng jiē tiān zhī zhí rén yě. zhēng yě suì, níng yě tǐng, ruò bìng xíng yú shí, yǒu yòng shě yān."
子谓魏徵曰:“汝与凝皆天之直人也。徵也遂,凝也挺,若并行于时,有用舍焉。”
zi wèi lǐ jìng yuē:" níng yě ruò róng yú shí, zé wáng fǎ bù náo yǐ."
子谓李靖曰:“凝也若容于时,则王法不挠矣。”
lǐ jìng wèn rèn zhì rú hé, zǐ yuē:" rén yǐ wéi jǐ rèn. xiǎo rén rèn zhì ér bèi rén wèi zéi, jūn zǐ rèn zhì ér bèi rén wèi luàn."
李靖问任智如何,子曰:“仁以为己任。小人任智而背仁为贼,君子任智而背仁为乱。”
xuē shōu wèn zhòng zhǎng zǐ guāng hé rén yě. zǐ yuē:" tiān rén yě." shōu yuē:" hé wèi tiān rén?" zǐ yuē:" miǎo rán xiǎo hū! suǒ yǐ shǔ yú rén kuàng zāi dà hū! dú néng chéng qí tiān."
薛收问仲长子光何人也。子曰:“天人也。”收曰:“何谓天人?”子曰:“眇然小乎!所以属于人;旷哉大乎!独能成其天。”
jiǎ qióng wèn jūn zǐ zhī dào. zǐ yuē:" bì xiān shù hū?" yuē:" gǎn wèn shù zhī shuō." zǐ yuē:" wéi rén zi zhě, yǐ qí fù zhī xīn wèi xīn wéi rén dì zhě, yǐ qí xiōng zhī xīn wèi xīn. tuī ér dá zhī yú tiān xià, sī kě yǐ."
贾琼问君子之道。子曰:“必先恕乎?”曰:“敢问恕之说。”子曰:“为人子者,以其父之心为心;为人弟者,以其兄之心为心。推而达之于天下,斯可矣。”
zǐ yuē:" jūn zǐ zhī xué jìn yú dào, xiǎo rén zhī xué jìn yú lì."
子曰:“君子之学进于道,小人之学进于利。”
chǔ nán zuò, shǐ shǐ zhào zi, zi bù wǎng. wèi shǐ zhě yuē:" wèi wǒ xiè chǔ gōng. tiān xià bēng luàn, fēi wáng gōng xuè chéng bù néng ān. gǒu fēi qí dào, wú wéi huò xiān."
楚难作,使使召子,子不往。谓使者曰:“为我谢楚公。天下崩乱,非王公血诚不能安。苟非其道,无为祸先。”
lǐ mì wèn wáng bà zhī lüè. zǐ yuē:" bù yǐ tiān xià yì yī mín zhī mìng." lǐ mì chū, zi wèi jiǎ qióng yuē:" luàn tiān xià zhě bì shì fū yě. xìng zāi ér niàn huò, ài qiáng ér yuàn shèng, shén míng bù yǔ yě."
李密问王霸之略。子曰:“不以天下易一民之命。”李密出,子谓贾琼曰:“乱天下者必是夫也。幸灾而念祸,爱强而愿胜,神明不与也。”
zi jū jiā, suī hái rú bì xiá. qí shǐ rén yě, suī tóng pú bì liǎn róng.
子居家,虽孩孺必狎。其使人也,虽童仆必敛容。
zǐ yuē:" wǒ wèi jiàn zhī mìng zhě yě."
子曰:“我未见知命者也。”
zǐ yuē:" bù jiù lì, bù wéi hài, bù qiáng jiāo, bù gǒu jué, wéi yǒu dào zhě néng zhī."
子曰:“不就利,不违害,不强交,不苟绝,惟有道者能之。”
zi gōng gēng. huò wèn yuē:" bù yì láo hū?" zǐ yuē:" yī fū bù gēng, huò shòu qí jī, qiě shù rén zhī zhí yě. wáng zhí zhě, zuì wú suǒ táo tiān dì zhī jiān, wú dé táo hū?"
子躬耕。或问曰:“不亦劳乎?”子曰:“一夫不耕,或受其饥,且庶人之职也。亡职者,罪无所逃天地之间,吾得逃乎?”
zi yì shǔ dēng chǎng, suì bù guò shù shí, yǐ gōng jì sì guān hūn bīn kè zhī jiǔ yě, chéng lǐ zé zhǐ. zi zhī shì, jiǔ bù jué.
子艺黍登场,岁不过数石,以供祭祀、冠婚、宾客之酒也,成礼则止。子之室,酒不绝。
xuē fāng shì wèn zàng. zǐ yuē:" pín zhě liǎn shǒu zú, fù zhě jù guān guǒ, fēng yù zhī zhì wú guǎng yě, bù jū liáng tián. gǔ zhě bù yǐ sǐ shāng shēng, bù yǐ hòu wèi lǐ."
薛方士问葬。子曰:“贫者敛手足,富者具棺椁,封域之制无广也,不居良田。古者不以死伤生,不以厚为礼。”
chén shū dá wèn shì guǐ shén zhī dào. zǐ yuē:" jìng ér yuǎn zhī." wèn jì. zǐ yuē:" hé dú jì yě, yì yǒu sì yān, yǒu jì yān, yǒu xiǎng yān. sān zhě bù tóng, gǔ xiān shèng rén suǒ yǐ jiē sān cái zhī ào yě. dá zī sān zhě zhī shuō, zé wú bù zhì yǐ." shū dá fǔ qí shǒu.
陈叔达问事鬼神之道。子曰:“敬而远之。”问祭。子曰:“何独祭也,亦有祀焉,有祭焉,有享焉。三者不同,古先圣人所以接三才之奥也。达兹三者之说,则无不至矣。”叔达俯其首。
zǐ yuē:" wáng měng yǒu jūn zǐ zhī dé sān yān: qí shì shàng yě mì, qí jiē xià yě wēn, qí lín shì yě duàn." huò wèn sū chuò. zǐ yuē:" jùn rén yě." yuē:" qí dào hé rú?" zǐ yuē:" xíng yú zhàn guó kě yǐ qiáng, xíng yú tài píng zé luàn yǐ." wèn niú hóng. zǐ yuē:" hòu rén yě."
子曰:“王猛有君子之德三焉:其事上也密,其接下也温,其临事也断。”或问苏绰。子曰:“俊人也。”曰:“其道何如?”子曰:“行于战国可以强,行于太平则乱矣。”问牛弘。子曰:“厚人也。”
zi guān tián, wèi zhēng dù yān dǒng cháng zhì. zǐ yuē:" gè yán zhì hū?" zhēng yuē:" yuàn shì míng wáng, jìn sī jìn zhōng, tuì sī bǔ guò." yān yuē:" yuàn zhí míng wáng zhī fǎ, shǐ tiān xià wú yuān rén." cháng yuē:" yuàn shèng rén zhī dào héng yú shí, cháng yě wú shì yú chū chù." zǐ yuē:" dà zāi! wú yǔ cháng yě."
子观田,魏徵、杜淹、董常至。子曰:“各言志乎?”徵曰:“愿事明王,进思尽忠,退思补过。”淹曰:“愿执明王之法,使天下无冤人。”常曰:“愿圣人之道行于时,常也无事于出处。”子曰:“大哉!吾与常也。”
zi zài cháng ān. yuē:" guī lái hū! jīn zhī hǎo yì qīng jìn zhě, shuài rán ér zuò, wú suǒ qǔ yān."
子在长安。曰:“归来乎!今之好异轻进者,率然而作,无所取焉。”
zi zài jiàng, chéng yuán zhě wéi wáng xuē shōu ér lái. zi yǔ zhī yán liù jīng. yuán tuì wèi shōu yuē:" fū zǐ zài zào yí lún, yī kuāng huáng jí. wēi fū zǐ, wú qí shī dào zuǒ jiàn yǐ."
子在绛,程元者〈囗亡〉薛收而来。子与之言六经。元退谓收曰:“夫子载造彝伦,一匡皇极。微夫子,吾其失道左见矣。”
zǐ yuē:" gài yǒu mù míng ér zuò zhě, wú bù wéi yě."
子曰:“盖有慕名而作者,吾不为也。”
shū tián yuē:" wén zhōng zǐ zhī jiào xìng, qí dāng suí zhī jì shì, huáng jiā zhī wèi zào hū? jiāng bài zhě wú shāng qí bù de yòng, jiāng xìng zhě wú xī qí bù dé jiàn. qí zhì qín, qí yán zhēng, qí shì yǐ cāng shēng wèi xīn hū?"
叔恬曰:“文中子之教兴,其当隋之季世,皇家之未造乎?将败者吾伤其不得用,将兴者吾惜其不得见。其志勤,其言征,其事以苍生为心乎?”
wén zhōng zǐ yuē:" èr dì sān wáng, wú bù dé ér jiàn yě, shě liǎng hàn jiāng ān zhī hū? dà zāi qī zhì zhī zhǔ! qí yǐ rén yì gōng shù tǒng tiān xià hū? qí yì jiǎn, qí xíng qīng, jūn zǐ lè qí dào, xiǎo rén huái qí shēng. sì bǎi nián jiān, tiān xià wú èr zhì, qí yǒu yǐ jié rén xīn hū? zhōng zhī yǐ lǐ yuè, zé sān wáng zhī jǔ yě."
文中子曰:“二帝三王,吾不得而见也,舍两汉将安之乎?大哉七制之主!其以仁义公恕统天下乎?其役简,其刑清,君子乐其道,小人怀其生。四百年间,天下无二志,其有以结人心乎?终之以礼乐,则三王之举也。”
zǐ yuē:" wáng dào zhī bó jiǔ yǐ, lǐ yuè kě yǐ bù zhèng hū? dà yì zhī wú shén yǐ, shī shū kě yǐ bù xù hū?"
子曰:“王道之驳久矣,礼乐可以不正乎?大义之芜甚矣,《诗》《书》可以不续乎?”
zǐ yuē:" táng yú zhī dào zhí yǐ dà, gù yǐ yī ràng zhōng yān. bì yě yǒu shèng rén chéng zhī, hé bì dìng fǎ? qí dào shén kuò, bù kě gé yú hòu. xià shāng zhī dào zhí yǐ jiǎn, gù yǐ fàng shì zhōng yān. bì yě yǒu shèng rén fú zhī, hé bì zài wǒ? qí dào yì kuàng, bù kě zhì yú xià. rú yǒu yòng wǒ zhě, wú qí wèi zhōu gōng suǒ wéi hū?"
子曰:“唐虞之道直以大,故以揖让终焉。必也有圣人承之,何必定法?其道甚阔,不可格于后。夏、商之道直以简,故以放弑终焉。必也有圣人扶之,何必在我?其道亦旷,不可制于下。如有用我者,吾其为周公所为乎?”
zi yàn jū, dǒng cháng dòu wēi shì. zǐ yuē:" wú shì qiān zǎi yǐ shàng, shèng rén zài shàng zhě, wèi yǒu ruò zhōu gōng yān. qí dào zé yī, ér jīng zhì dà bèi, hòu zhī wéi zhèng, yǒu suǒ chí xún. wú shì qiān zǎi ér xià, wèi yǒu ruò zhòng ní yān, qí dào zé yī, ér shù zuò dà míng, hòu zhī xiū wén zhě, yǒu suǒ zhé zhōng yǐ. qiān zǎi ér xià, yǒu shēn zhōu gōng zhī shì zhě, wú bù dé ér jiàn yě. qiān zǎi ér xià, yǒu shào xuān ní zhī yè zhě, wú bù dé ér ràng yě."
子燕居,董常、窦威侍。子曰:“吾视千载已上,圣人在上者,未有若周公焉。其道则一,而经制大备,后之为政,有所持循。吾视千载而下,未有若仲尼焉,其道则一,而述作大明,后之修文者,有所折中矣。千载而下,有申周公之事者,吾不得而见也。千载而下,有绍宣尼之业者,吾不得而让也。”
zǐ yuē:" cháng yě qí dài zuò wàng hū? jìng bù zhèng lǐ ér zú yòng yān, sī zé huò miào."
子曰:“常也其殆坐忘乎?静不证理而足用焉,思则或妙。”
lǐ jìng wèn shèng rén zhī dào. zǐ yuē:" wú suǒ yóu, yì bù zhì yú bǐ." mén rén yuē:" zhēng yě zhì." huò yuē:" wèi yě." mén rén huò. zǐ yuē:" zhēng yě qù cǐ yǐ, ér wèi zhì yú bǐ." huò wèn bǐ zhī shuō. zǐ yuē:" bǐ, dào zhī fāng yě. bì yě wú zhì hū?" dǒng cháng wén zhī yuè, mén rén bù dá. dǒng cháng yuē:" fū zǐ zhī dào, yǔ wù ér lái, yǔ wù ér qù. lái wú suǒ cóng, qù wú suǒ shì." xuē shōu yuē:" dà zāi, fū zǐ zhī dào! yī ér yǐ yǐ."
李靖问圣人之道。子曰:“无所由,亦不至于彼。”门人曰:“徵也至。”或曰:“未也。”门人惑。子曰:“徵也去此矣,而未至于彼。”或问彼之说。子曰:“彼,道之方也。必也无至乎?”董常闻之悦,门人不达。董常曰:“夫子之道,与物而来,与物而去。来无所从,去无所视。”薛收曰:“大哉,夫子之道!一而已矣。”
zi wèi chéng yuán yuē:" rǔ yǔ dǒng cháng hé rú?" chéng yuán yuē:" bù gǎn qǐ cháng. cháng yě yí dào dé, yuán yě zhì rén yì." zǐ yuē:" cháng zé rán yǐ, ér rǔ yú rén yì, wèi shǔ shù rán yě. qí yú bǐ yǒu suǒ zhì hū?"
子谓程元曰:“汝与董常何如?”程元曰:“不敢企常。常也遗道德,元也志仁义。”子曰:“常则然矣,而汝于仁义,未数数然也。其于彼有所至乎?”
zǐ yuē:" dǒng cháng shí yǒu lǜ yān, qí yú zé dòng jìng lǜ yǐ."
子曰:“董常时有虑焉,其余则动静虑矣。”
zǐ yuē:" xiào zāi, xuē shōu! xíng wú fù yú yōu míng."
子曰:“孝哉,薛收!行无负于幽明。”
zi yú shì rì diào jì, zé zhōng rì bù xiào.
子于是日吊祭,则终日不笑。
huò wèn wáng yǐn. zǐ yuē:" mǐn rén yě. qí qì míng, qí cái fù, qí xué shàn." huò wèn qí dào. zǐ yuē:" shù zuò duō ér jīng zhì qiǎn, qí dào bù zú chēng yě."
或问王隐。子曰:“敏人也。其器明,其才富,其学赡。”或问其道。子曰:“述作多而经制浅,其道不足称也。”
zi wèi chén shòu yǒu zhì yú shǐ, yī dà yì ér xuē yì duān. wèi fàn níng yǒu zhì yú chūn qiū, zhēng shèng jīng ér jí zhòng chuán. zǐ yuē:" shǐ chén shòu bù měi yú shǐ, qiān gù zhī zuì yě. shǐ fàn níng bù jìn měi yú chūn qiū, xīn xiàng zhī zuì yě." péi xī yuē:" hé wèi yě?" zǐ yuē:" shǐ zhī shī, zì qiān gù shǐ yě, jì fán ér zhì guǎ. chūn qiū zhī shī, zì xīn xiàng shǐ yě, qì jīng ér rèn chuán."
子谓陈寿有志于史,依大义而削异端。谓范宁有志于《春秋》,征圣经而诘众传。子曰:“使陈寿不美于史,迁、固之罪也。使范宁不尽美于《春秋》,歆、向之罪也。”裴晞曰:“何谓也?”子曰:“史之失,自迁、固始也,记繁而志寡。《春秋》之失,自歆、向始也,弃经而任传。”
zǐ yuē:" gài jiǔ shī xìng ér yì dào wēi, sān chuán zuò ér chūn qiū sàn." jiǎ qióng yuē:" hé wèi yě?" zǐ yuē:" bái hēi xiāng yú, néng wú wēi hū? shì fēi xiāng rǎo, néng wú sàn hū? gù qí hán máo zhèng, shī zhī mò yě dà dài xiǎo dài, lǐ zhī shuāi yě. shū cán yú gǔ jīn, shī shī yú qí lǔ. rǔ zhī zhī hū?" jiǎ qióng yuē:" rán zé wú shī wú chuán kě hū?" zǐ yuē:" shén ér míng zhī, cún hū qí rén. gǒu fēi qí rén, dào bù xū xíng. bì yě chuán, yòu bù kě fèi yě."
子曰:“盖九师兴而《易》道微,三《传》作而《春秋》散。”贾琼曰:“何谓也?”子曰:“白黑相渝,能无微乎?是非相扰,能无散乎?故齐韩毛郑,《诗》之末也;大戴小戴,《礼》之衰也。《书》残于古、今,《诗》失于齐鲁。汝知之乎?”贾琼曰:“然则无师无传可乎?”子曰:“神而明之,存乎其人。苟非其人,道不虚行。必也传,又不可废也。”
zi wèi shū tián yuē:" rǔ bù wéi xù shī hū? zé qí shì qī dài sǔn yì, zhōng mèn rán yě."
子谓叔恬曰:“汝不为《续诗》乎?则其视七代损益,终懑然也。”
zi wèi:" xù shī kě yǐ fěng, kě yǐ dá, kě yǐ dàng, kě yǐ dú chǔ chū zé tì, rù zé xiào duō jiàn zhì luàn zhī qíng."
子谓:“《续诗》可以讽,可以达,可以荡,可以独处;出则悌,入则孝;多见治乱之情。”
wén zhōng zǐ yuē:" wú shī yě, cí dá ér yǐ yǐ."
文中子曰:“吾师也,词达而已矣。”
huò wèn yáng xióng zhāng héng. zǐ yuē:" gǔ zhī zhèn qí rén yě, qí sī kǔ, qí yán jiān." yuē:" qí dào hé rú?" zǐ yuē:" jìng yǐ."
或问扬雄、张衡。子曰:“古之振奇人也,其思苦,其言艰。”曰:“其道何如?”子曰:“靖矣。”
zǐ yuē:" guò ér bù wén, fàn ér bù jiào, yǒu gōng ér bù fá, jūn zǐ rén zāi!"
子曰:“过而不文,犯而不校,有功而不伐,君子人哉!”
zǐ yuē:" wǒ wèi jiàn jiàn bàng ér xǐ, wén yù ér jù zhě."
子曰:“我未见见谤而喜,闻誉而惧者。”
zǐ yuē:" fù guān qí suǒ yǔ, pín guān qí suǒ qǔ, dá guān qí suǒ hǎo, qióng guān qí suǒ wéi, kě yě."
子曰:“富观其所与,贫观其所取,达观其所好,穷观其所为,可也。”
huò wèn wèi xiào wén. zǐ yuē:" kě yǔ xīng huà."
或问魏孝文。子曰:“可与兴化。”
tóng chuān fū rén hǎo yào, zi shǐ shù fāng. ruì chéng fǔ jūn zhòng yīn yáng, zi shǐ zhe lì rì. qiě yuē:" wú jù lǎn zhě huò fèi rì yě."
铜川夫人好药,子始述方。芮城府君重阴阳,子始著历日。且曰:“吾惧览者或费日也。”
zi wèi xuē zhī rén shàn chǔ sú, yǐ ruì chéng zhī zǐ qī zhī.
子谓薛知仁善处俗,以芮城之子妻之。
zǐ yuē:" nèi nán ér néng zhèng qí zhì, tóng zhōu fǔ jūn yǐ zhī."
子曰:“内难而能正其志,同州府君以之。”
zǐ yuē:" wú yú tiān xià, wú qù yě, wú jiù yě, wéi dào zhī cóng."
子曰:“吾于天下,无去也,无就也,惟道之从。”