qǐ è féng kùn dūn, jǐn zhe yōng kùn dūn, fán èr shí wǔ nián.
起阏逢困敦,尽著雍困敦,凡二十五年。
strong nǎn wáng zhōng shí bā nián jiǎ zǐ, gōng yuán qián èr jiǔ qī nián strong
赧王中十八年(甲子,公元前二九七年)
chǔ huái wáng wáng guī. qín rén jué zhī, zhē chǔ dào. huái wáng cóng jiān dào zǒu zhào. zhào zhǔ fù zài dài, zhào rén bù gǎn shòu. huái wáng jiāng zǒu wèi, qín rén zhuī jí zhī, yǐ guī.
楚怀王亡归。秦人觉之,遮楚道。怀王从间道走赵。赵主父在代,赵人不敢受。怀王将走魏,秦人追及之,以归。
lǔ píng gōng hōng, zi mín wáng jiǎ lì.
鲁平公薨,子缗王贾立。
strong nǎn wáng zhōng shí jiǔ nián yǐ chǒu, gōng yuán qián èr jiǔ liù nián strong
赧王中十九年(乙丑,公元前二九六年)
chǔ huái wáng fā bìng, hōng yú qín, qín rén guī qí sàng. chǔ rén jiē lián zhī, rú bēi qīn qī. zhū hóu yóu shì bù zhí qín.
楚怀王发病,薨于秦,秦人归其丧。楚人皆怜之,如悲亲戚。诸侯由是不直秦。
qí hán wèi zhào sòng tóng jī qín, zhì yán shì ér hái. qín yǔ hán wǔ suì yǔ wèi fēng líng yǐ hé.
齐、韩、魏、赵、宋同击秦,至盐氏而还。秦与韩武遂、与魏封陵以和。
zhào zhǔ fù xíng xīn dì, suì chū dài xī yù lóu fán wáng yú xī hé ér zhì qí bīng.
赵主父行新地,遂出代;西遇楼烦王于西河而致其兵。
wèi xiāng wáng hōng, zi zhāo wáng lì.
魏襄王薨,子昭王立。
hán xiāng wáng hōng, zi lí wáng jiù lì.
韩襄王薨,子釐王咎立。
strong nǎn wáng zhōng èr shí nián bǐng yín, gōng yuán qián èr jiǔ wǔ nián strong
赧王中二十年(丙寅,公元前二九五年)
qín wèi cuò fá wèi xiāng chéng. zhào zhǔ fù yǔ qí yàn gòng miè zhōng shān, qiān qí wáng yú fū shī. guī, xíng shǎng, dà shè, zhì jiǔ, pú wǔ rì.
秦尉错伐魏襄城。赵主父与齐、燕共灭中山,迁其王于肤施。归,行赏,大赦,置酒,酺五日。
zhào zhǔ fù fēng qí zhǎng zǐ zhāng yú dài, hào yuē ān yáng jūn. ān yáng jūn sù chǐ, xīn bù fú qí dì. zhǔ fù shǐ tián bù lǐ xiāng zhī. lǐ duì wèi féi yì yuē:" gōng zǐ zhāng qiáng zhuàng ér zhì jiāo, dǎng zhòng ér yù dà, tián bù lǐ rěn shā ér jiāo, èr rén xiāng de, bì yǒu yīn móu. fū xiǎo rén yǒu yù, qīng lǜ qiǎn móu, tú jiàn qí lì, bù gù qí hài, nán bì bù jiǔ yǐ. zi rèn zhòng ér shì dà, luàn zhī suǒ shǐ ér huò zhī suǒ jí yě. zi xī bù chēng jí wú chū ér chuán zhèng yú gōng zǐ chéng, wú wèi huò tī, bù yì kě hū!" féi yì yuē:" xī zhě zhǔ fù yǐ wáng shǔ yì yě, yuē:' wú biàn ér dù, wú yì ér lǜ, jiān shǒu yī xīn, yǐ mò ér shì.' yì zài bài shòu mìng ér jí zhī. jīn wèi bù lǐ zhī nán ér wàng wú jí, biàn shú dà yān! yàn yuē:' sǐ zhě fù shēng, shēng zhě bù kuì.' wú yù quán wú yán, ān dé quán wú shēn hū! zi zé yǒu cì ér zhōng wǒ yǐ. suī rán, wú yán yǐ zài qián yǐ, zhōng bù gǎn shī!" lǐ duì yuē:" nuò. zi miǎn zhī yǐ! wú jiàn zi yǐ jīn nián ěr." tì qì ér chū. lǐ duì shù jiàn gōng zǐ chéng yǐ bèi tián bù lǐ. féi yì wèi xìn qī yuē:" gōng zǐ zhāng yǔ tián bù lǐ shēng shàn ér shí è, nèi dé zhǔ ér wài wèi bào, jiǎo lìng yǐ shàn yī dàn zhī mìng, bù nán wéi yě. jīn wú yōu zhī, yè ér wàng mèi, jī ér wàng shí, dào chū rù bù kě bù bèi. zì jīn yǐ lái, yǒu zhào wáng zhě bì jiàn wú miàn, wǒ jiāng yǐ shēn xiān zhī. wú gù ér hòu wáng kě rù yě." xìn qī yuē:" shàn."
赵主父封其长子章于代,号曰安阳君。安阳君素侈,心不服其弟。主父使田不礼相之。李兑谓肥义曰:“公子章强壮而志骄,党众而欲大,田不礼忍杀而骄,二人相得,必有阴谋。夫小人有欲,轻虑浅谋,徒见其利,不顾其害,难必不久矣。子任重而势大,乱之所始而祸之所集也。子奚不称疾毋出而传政于公子成,毋为祸梯,不亦可乎!”肥义曰:“昔者主父以王属义也,曰:‘毋变而度,毋易而虑,坚守一心,以殁而世。’义再拜受命而籍之。今畏不礼之难而忘吾籍,变孰大焉!谚曰:‘死者复生,生者不愧。’吾欲全吾言,安得全吾身乎!子则有赐而忠我矣。虽然,吾言已在前矣,终不敢失!”李兑曰:“诺。子勉之矣!吾见子已今年耳。”涕泣而出。李兑数见公子成以备田不礼。肥义谓信期曰:“公子章与田不礼声善而实恶,内得主而外为暴,矫令以擅一旦之命,不难为也。今吾忧之,夜而忘寐,饥而忘食,盗出入不可不备。自今以来,有召王者必见吾面,我将以身先之。无故而后王可入也。”信期曰:“善。”
zhǔ fù shǐ huì wén wáng cháo qún chén ér zì cóng páng kuī zhī, jiàn qí zhǎng zǐ lěi rán yě, fǎn běi miàn wèi chén. qū yú qí dì, xīn lián zhī, yú shì nǎi yù fēn zhào ér wáng gōng zǐ zhāng yú dài, jì wèi jué ér chuò. zhǔ fù jí wáng yóu shā qiū, yì gōng, gōng zǐ zhāng tián bù lǐ yǐ qí tú zuò luàn, zhà yǐ zhǔ fù lìng zhào wáng. féi yì xiān rù, shā zhī. gāo xìn jí yǔ wáng zhàn. gōng zǐ chéng yǔ lǐ duì zì guó zhì, nǎi qǐ sì yì zhī bīng rù jù nán, shā gōng zǐ zhāng jí tián bù lǐ, miè qí dǎng. gōng zǐ chéng wéi xiāng, hào ān píng jūn lǐ duì wèi sī kòu. shì shí huì wén wáng shǎo, chéng duì zhuān zhèng. gōng zǐ zhāng zhī bài yě, wǎng zǒu zhǔ fù, zhǔ fù kāi zhī. chéng duì yīn wéi zhǔ fù gōng. gōng zǐ zhāng sǐ, chéng duì móu yuē:" yǐ zhāng gù, wéi zhǔ fù jí jiě bīng, wú shǔ yí yǐ!" nǎi suì wéi zhī, lìng:" gōng zhōng rén hòu chū zhě yí!" gōng zhōng rén xī chū. zhǔ fù yù chū bù dé, yòu bù dé shí, tàn què kòu ér shí zhī. sān yuè yú, è sǐ shā qiū gōng. zhǔ fù dìng sǐ, nǎi fā sāng fù zhū hóu. zhǔ fù chū yǐ zhǎng zǐ zhāng wèi tài zǐ, hòu dé wú wá, ài zhī, wèi bù chū zhě shù suì. shēng zǐ hé, nǎi fèi tài zǐ zhāng ér lì zhī. wú wá sǐ, ài chí lián gù tài zǐ, yù liǎng wáng zhī, yóu yù wèi jué, gù luàn qǐ.
主父使惠文王朝群臣而自从旁窥之,见其长子傫然也,反北面为臣。诎于其弟,心怜之,于是乃欲分赵而王公子章于代,计未决而辍。主父及王游沙丘,异宫,公子章、田不礼以其徒作乱,诈以主父令召王。肥义先入,杀之。高信即与王战。公子成与李兑自国至,乃起四邑之兵入距难,杀公子章及田不礼,灭其党。公子成为相,号安平君;李兑为司寇。是时惠文王少,成、兑专政。公子章之败也,往走主父,主父开之。成、兑因围主父宫。公子章死,成、兑谋曰:“以章故,围主父;即解兵,吾属夷矣!”乃遂围之,令:“宫中人后出者夷!”宫中人悉出。主父欲出不得,又不得食,探雀鷇而食之。三月馀,饿死沙丘宫。主父定死,乃发丧赴诸侯。主父初以长子章为太子,后得吴娃,爱之,为不出者数岁。生子何,乃废太子章而立之。吴娃死,爱驰;怜故太子,欲两王之,犹豫未决,故乱起。
qín lóu huǎn miǎn xiāng, wèi rǎn dài zhī.
秦楼缓免相,魏冉代之。
strong nǎn wáng zhōng èr shí yī nián dīng mǎo, gōng yuán qián èr jiǔ sì nián strong
赧王中二十一年(丁卯,公元前二九四年)
qín bài wèi shī yú jiě.
秦败魏师于解。
strong nǎn wáng zhōng èr shí èr nián wù chén, gōng yuán qián èr jiǔ sān nián strong
赧王中二十二年(戊辰,公元前二九三年)
hán gōng sūn xǐ wèi rén fá qín. ráng hóu jiàn zuǒ gèng bái qǐ yú qín wáng yǐ dài xiàng shòu jiāng bīng, bài wèi shī hán shī yú yī quē, zhǎn shǒu èr shí sì wàn jí, lǔ gōng sūn xǐ, bá wǔ chéng. qín wáng yǐ bái qǐ wèi guó wèi.
韩公孙喜、魏人伐秦。穰侯荐左更白起于秦王以代向寿将兵,败魏师、韩师于伊阙,斩首二十四万级,虏公孙喜,拔五城。秦王以白起为国尉。
qín wáng yí chǔ wáng shū yuē:" chǔ bèi qín, qín qiě lǜ zhū hóu fá chǔ, yuàn wáng zhī chì shì zú, dé yī lè zhàn!" chǔ wáng huàn zhī, nǎi fù yǔ qín hé qīn.
秦王遗楚王书曰:“楚背秦,秦且率诸侯伐楚,愿王之饬士卒,得一乐战!”楚王患之,乃复与秦和亲。
strong nǎn wáng zhōng èr shí sān nián jǐ sì, gōng yuán qián èr jiǔ èr nián strong
赧王中二十三年(己巳,公元前二九二年)
chǔ xiāng wáng yíng fù yú qín.
楚襄王迎妇于秦。
chén guāng yuē: shén zāi qín zhī wú dào yě, shā qí fù ér jié qí zi chǔ zhī bù jìng yě, rěn qí fù ér hūn qí chóu! wū hū! chǔ zhī jūn chéng dé qí dào, chén chéng dé qí rén, qín suī qiáng, wū dé líng zhī zāi! shàn hū xún qīng lùn zhī yuē:" fū dào, shàn yòng zhī zé bǎi lǐ zhī dì kě yǐ dú lì, bù shàn yòng zhī zé chǔ liù qiān lǐ ér wèi chóu rén yì." gù rén zhǔ bù wù dé dào ér guǎng yǒu qí shì, shì qí suǒ yǐ wēi yě.
臣光曰:甚哉秦之无道也,杀其父而劫其子;楚之不竞也,忍其父而婚其仇!呜呼!楚之君诚得其道,臣诚得其人,秦虽强,乌得陵之哉!善乎荀卿论之曰:“夫道,善用之则百里之地可以独立,不善用之则楚六千里而为仇人役。”故人主不务得道而广有其势,是其所以危也。
qín wèi rǎn xiè bìng miǎn, yǐ kè qīng zhú shòu wèi chéng xiàng.
秦魏冉谢病免,以客卿烛寿为丞相。
strong nǎn wáng zhōng èr shí sì nián gēng wǔ, gōng yuán qián èr jiǔ yī nián strong
赧王中二十四年(庚午,公元前二九一年)
qín fá hán, bá wǎn.
秦伐韩,拔宛。
qín zhú shòu miǎn. wèi rǎn fù wèi chéng xiàng, fēng yú ráng yǔ táo, wèi zhī ráng hóu. yòu fēng gōng zǐ shì yú wǎn, gōng zǐ kuī yú dèng.
秦烛寿免。魏冉复为丞相,封于穰与陶,谓之穰侯。又封公子市于宛,公子悝于邓。
strong nǎn wáng zhōng èr shí wǔ nián xīn wèi, gōng yuán qián èr jiǔ líng nián strong
赧王中二十五年(辛未,公元前二九零年)
wèi rù hé dōng dì sì bǎi lǐ hán rù wǔ suì dì èr bǎi lǐ yú qín.
魏入河东地四百里、韩入武遂地二百里于秦。
wèi máng mǎo shǐ yǐ zhà jiàn zhòng.
魏芒卯始以诈见重。
strong nǎn wáng zhōng èr shí liù nián rén shēn, gōng yuán qián èr bā jiǔ nián strong
赧王中二十六年(壬申,公元前二八九年)
qín dà liáng zào bái qǐ kè qīng cuò fá wèi, zhì zhǐ, qǔ chéng dà xiǎo liù shí yī.
秦大良造白起、客卿错伐魏,至轵,取城大小六十一。
strong nǎn wáng zhōng èr shí qī nián guǐ yǒu, gōng yuán qián èr bā bā nián strong
赧王中二十七年(癸酉,公元前二八八年)
dōng, shí yuè, qín wáng chēng xī dì, qiǎn shǐ lì qí wáng wèi dōng dì, yù yuē yǔ gòng fá zhào. sū dài zì yàn lái, qí wáng yuē:" qín shǐ wèi rǎn zhì dì, zi yǐ wéi hé rú?" duì yuē:" yuàn wáng shòu zhī ér wù chēng yě. qín chēng zhī, tiān xià ān zhī, wáng nǎi chēng zhī, wú hòu yě. qín chēng zhī, tiān xià è zhī, wáng yīn wù chēng, yǐ shōu tiān xià, cǐ dà zī yě. qiě fá zhào shú yǔ fá jié sòng lì? jīn wáng bù rú shì dì yǐ shōu tiān xià zhī wàng, fā bīng yǐ fá jié sòng, sòng jǔ zé chǔ zhào liáng wèi jiē jù yǐ. shì wǒ yǐ míng zūn qín ér lìng tiān xià zēng zhī, suǒ wèi yǐ bēi wèi zūn yě." qí wáng cóng zhī, chēng dì èr rì ér fù guī zhī. shí èr yuè, lǚ lǐ zì qí rù qín, qín wáng yì qù dì fù chēng wáng.
冬,十月,秦王称西帝,遣使立齐王为东帝,欲约与共伐赵。苏代自燕来,齐王曰:“秦使魏冉致帝,子以为何如?”对曰:“愿王受之而勿称也。秦称之,天下安之,王乃称之,无后也。秦称之,天下恶之,王因勿称,以收天下,此大资也。且伐赵孰与伐桀宋利?今王不如释帝以收天下之望,发兵以伐桀宋,宋举则楚、赵、梁、卫皆惧矣。是我以名尊秦而令天下憎之,所谓以卑为尊也。”齐王从之,称帝二日而复归之。十二月,吕礼自齐入秦,秦王亦去帝复称王。
qín gōng zhào, bá dù yáng.
秦攻赵,拔杜阳。
strong nǎn wáng zhōng èr shí bā nián jiǎ xū, gōng yuán qián èr bā qī nián strong
赧王中二十八年(甲戌,公元前二八七年)
qín gōng wèi, bá xīn yuán qǔ yáng.
秦攻魏,拔新垣、曲阳。
strong nǎn wáng zhōng èr shí jiǔ nián yǐ hài, gōng yuán qián èr bā liù nián strong
赧王中二十九年(乙亥,公元前二八六年)
qín sī mǎ cuò jī wèi hé nèi. wèi xiàn ān yì yǐ hé, qín chū qí rén guī zhī wèi.
秦司马错击魏河内。魏献安邑以和,秦出其人归之魏。
qín bài hán shī yú xià shān.
秦败韩师于夏山。
sòng yǒu què shēng zhān yú chéng zhī zōu. shǐ zhàn zhī, yuē:" jí. xiǎo ér shēng jù, bì bà tiān xià." sòng kāng wáng xǐ, qǐ bīng miè téng fá xuē dōng bài qí, qǔ wǔ chéng nán bài chǔ, qǔ dì sān bǎi lǐ, xī bài wèi jūn. yǔ qí wèi wèi dí guó, nǎi yù zì xìn qí bà. yù bà zhī jí chéng, gù shè tiān chī dì, zhǎn shè jì ér fén miè zhī, yǐ shì wēi fú guǐ shén. wèi cháng yè zhī yǐn yú shì zhōng, shì zhōng rén hū wàn suì, zé táng shàng zhī rén yīng zhī, táng xià zhī rén yòu yīng zhī, mén wài zhī rén yòu yīng zhī, yǐ zhì yú guó zhōng, wú gǎn bù hū wàn suì zhě. tiān xià zhī rén wèi zhī" jié sòng". qí mǐn wáng qǐ bīng fá zhī, mín sàn, chéng bù shǒu. sòng wáng bēn wèi, sǐ yú wēn.
宋有雀生鸇于城之陬。史占之,曰:“吉。小而生巨,必霸天下。”宋康王喜,起兵灭滕;伐薛;东败齐,取五城;南败楚,取地三百里,西败魏军。与齐、魏为敌国,乃愈自信其霸。欲霸之亟成,故射天笞地,斩社稷而焚灭之,以示威服鬼神。为长夜之饮于室中,室中人呼万岁,则堂上之人应之,堂下之人又应之,门外之人又应之,以至于国中,无敢不呼万岁者。天下之人谓之“桀宋”。齐湣王起兵伐之,民散,城不守。宋王奔魏,死于温。
strong nǎn wáng zhōng sān shí nián bǐng zǐ, gōng yuán qián èr bā wǔ nián strong
赧王中三十年(丙子,公元前二八五年)
qín wáng huì chǔ wáng yú wǎn, huì zhào wáng yú zhōng yáng.
秦王会楚王于宛,会赵王于中阳。
qín méng wǔ jī qí, bá jiǔ chéng.
秦蒙武击齐,拔九城。
qí mǐn wáng jì miè sòng ér jiāo, nǎi nán qīn chǔ, xī qīn sān jìn, yù bìng èr zhōu, wèi tiān zǐ. hú xuǎn zhèng yì, zhuó zhī tán qú, chén jǔ zhí yán, shā zhī dōng lǘ. yàn zhāo wáng rì yè fǔ xún qí rén, yì wèi fù shí, nǎi yǔ lè yì móu fá qí. lè yì yuē:" qí, bà guó zhī yú yè yě. dì dà rén zhòng, wèi yì dú gōng yě. wáng bì yù fá zhī. mò rú yuē zhào jí chǔ wèi." yú shì shǐ lè yì yuē zhào, bié shǐ shǐ zhě lián chǔ wèi, qiě lìng zhào dàn qín yǐ fá qí zhī lì. zhū hóu hài qí wáng zhī jiāo bào, jiē zhēng hé móu yǔ yàn fá qí.
齐湣王既灭宋而骄,乃南侵楚,西侵三晋,欲并二周,为天子。狐咺正议,斫之檀衢,陈举直言,杀之东闾。燕昭王日夜抚循其人,益为富实,乃与乐毅谋伐齐。乐毅曰:“齐,霸国之馀业也。地大人众,未易独攻也。王必欲伐之。莫如约赵及楚、魏。”于是使乐毅约赵,别使使者连楚、魏,且令赵啖秦以伐齐之利。诸侯害齐王之骄暴,皆争合谋与燕伐齐。
strong nǎn wáng zhōng sān shí yī nián dīng chǒu, gōng yuán qián èr bā sì nián strong
赧王中三十一年(丁丑,公元前二八四年)
yàn wáng xī qǐ bīng, yǐ lè yì wèi shàng jiàng jūn. qín wèi sī lí shuài shī yǔ sān jìn zhī shī huì zhī. zhào wáng yǐ xiàng guó yìn shòu lè yì, lè yì bìng jiāng qín wèi hán zhào zhī bīng yǐ fá qí. qí mǐn wáng xī guó zhōng zhī zhòng yǐ jù zhī, zhàn yú jì xī, qí shī dà bài. lè yì hái qín hán zhī shī, fēn wèi shī yǐ lüè sòng dì, bù zhào shī yǐ shōu hé jiān, shēn lǜ yàn shī, cháng qū zhú běi. jù xīn yuē:" qí dà ér yàn xiǎo, lài zhū hóu zhī zhù yǐ pò qí jūn, yí jí shí gōng qǔ qí biān chéng yǐ zì yì, cǐ cháng jiǔ zhī lì yě. jīn guò ér bù gōng, yǐ shēn rù wéi míng, wú sǔn yú qí, wú yì yú yàn, ér jié shēn yuàn, hòu bì huǐ zhī." lè yì yuē:" qí wáng fá gōng jīn néng, móu bù dǎi xià, fèi chù xián liáng, xìn rèn chǎn yú, zhèng lìng lì nüè, bǎi xìng yuàn duì. jīn jūn jiē pò wáng, ruò yīn ér chéng zhī, qí mín bì pàn, huò luàn nèi zuò, zé qí kě tú yě. ruò bù suí chéng zhī, dài bǐ huǐ qián zhī fēi, gǎi guò xù xià ér fǔ qí mín, zé nán lǜ yě." suì jìn jūn shēn rù. qí rén guǒ dà luàn shī dù, mǐn wáng chū zǒu. lè yì rù lín zī, qǔ bǎo wù jì qì, shū zhī yú yàn. yàn wáng qīn zhì jì shàng láo jūn, xíng shǎng xiǎng shì, fēng lè yì wèi chāng guó jūn, suì shǐ liú xùn qí chéng zhī wèi xià zhě. qí wáng chū wáng zhī wèi, wèi jūn pì gōng shě zhī, chēng chén ér gòng jù. qí wáng bù xùn, wèi rén qīn zhī. qí wáng qù bēn zōu lǔ, yǒu jiāo sè, zōu lǔ fú nèi, suì zǒu jǔ. chǔ shǐ nào chǐ jiāng bīng jiù qí, yīn wèi qí xiāng. nào chǐ yù yǔ yàn fēn qí dì, nǎi zhí mǐn wáng ér shù zhī yuē:" qiān shèng bó chāng zhī jiān, fāng shù bǎi lǐ, yǔ xuè zhān yī, wáng zhī zhī hū?" yuē:" zhī zhī."" yíng bó zhī jiān, dì chè jí quán, wáng zhī zhī hū?" yuē:" zhī zhī."" yǒu rén dāng quē ér kū zhě, qiú zhī bù dé, qù zé wén qí shēng, wáng zhī zhī hū?" yuē:" zhī zhī." nào chǐ yuē:" tiān yù xuè zhān yī zhě, tiān yǐ gào yě dì chè jí quán zhě, dì yǐ gào yě yǒu rén dāng quē ér kū zhě, rén yǐ gào yě. tiān dì rén jiē gào yǐ, ér wáng bù zhī jiè yān, hé dé wú zhū!" suì shì wáng yú gǔ lǐ.
燕王悉起兵,以乐毅为上将军。秦尉斯离帅师与三晋之师会之。赵王以相国印授乐毅,乐毅并将秦、魏、韩、赵之兵以伐齐。齐湣王悉国中之众以拒之,战于济西,齐师大败。乐毅还秦、韩之师,分魏师以略宋地,部赵师以收河间,身率燕师,长驱逐北。剧辛曰:“齐大而燕小,赖诸侯之助以破其军,宜及时攻取其边城以自益,此长久之利也。今过而不攻,以深入为名,无损于齐,无益于燕,而结深怨,后必悔之。”乐毅曰:“齐王伐功矜能,谋不逮下,废黜贤良,信任谄谀,政令戾虐,百姓怨怼。今军皆破亡,若因而乘之,其民必叛,祸乱内作,则齐可图也。若不遂乘之,待彼悔前之非,改过恤下而抚其民,则难虑也。”遂进军深入。齐人果大乱失度,湣王出走。乐毅入临淄,取宝物、祭器,输之于燕。燕王亲至济上劳军,行赏飨士,封乐毅为昌国君,遂使留徇齐城之未下者。齐王出亡之卫,卫君辟宫舍之,称臣而共具。齐王不逊,卫人侵之。齐王去奔邹、鲁,有骄色,邹、鲁弗内,遂走莒。楚使淖齿将兵救齐,因为齐相。淖齿欲与燕分齐地,乃执湣王而数之曰:“千乘、博昌之间,方数百里,雨血沾衣,王知之乎?”曰:“知之。”“赢、博之间,地坼及泉,王知之乎?”曰:“知之。”“有人当阙而哭者,求之不得,去则闻其声,王知之乎?”曰:“知之。”淖齿曰:“天雨血沾衣者,天以告也;地坼及泉者,地以告也;有人当阙而哭者,人以告也。天、地、人皆告矣,而王不知诫焉,何得无诛!”遂弑王于鼓里。
xún zǐ lùn zhī yuē: guó zhě, tiān xià zhī lì shì yě. dé dào yǐ chí zhī, zé dà ān yě, dà róng yě, jī měi zhī yuán yě. bù dé dào yǐ chí zhī, zé dà wēi yě, dà lèi yě, yǒu zhī bù rú wú zhī. jí qí qí yě, suǒ wèi pǐ fū, bù kě de yě. qí mǐn sòng xiàn shì yě. gù yòng guó zhě yì lì ér wáng, xìn lì ér bà, quán móu lì ér wáng.
荀子论之曰:国者,天下之利势也。得道以持之,则大安也,大荣也,积美之源也。不得道以持之,则大危也,大累也,有之不如无之。及其綦也,索为匹夫,不可得也。齐湣、宋献是也。故用国者义立而王,信立而霸,权谋立而亡。
qiè guó yǐ hū lǐ yì yě, ér wú yǐ hài zhī. xíng yī bú yì, shā yī wú zuì, ér dé tiān xià, rén zhě bù wéi yě. lüè rán fú chí xīn guó, qiě ruò shì qí gù yě. zhī suǒ yǔ wèi zhī zhě zhī rén, zé jǔ yì shì yě zhī suǒ yǐ wéi bù chén yú guó jiā xíng fǎ zhě, zé jǔ yì fǎ yě zhǔ zhī suǒ jí rán, shuài qún chén ér shǒu xiàng zhī zhě, zé jǔ yì zhì yě. rú shì, zé xià yǎng shàng yǐ yì yǐ, shì qí dìng yě. qí dìng ér guó dìng, guó dìng ér tiān xià dìng. gù yuē: yǐ guó jì yì, yī rì ér bái, tāng wǔ shì yě. shì suǒ wèi yì lì ér wáng yě.
挈国以呼礼义也,而无以害之。行一不义,杀一无罪,而得天下,仁者不为也。擽然扶持心国,且若是其固也。之所与为之者之人,则举义士也;之所以为布陈于国家刑法者,则举义法也;主之所极然,帅群臣而首向之者,则举义志也。如是,则下仰上以义矣,是綦定也。綦定而国定,国定而天下定。故曰:以国济义,一日而白,汤、武是也。是所谓义立而王也。
dé suī wèi zhì yě, yì suī wèi jì yě, rán ér tiān xià zhī lǐ lüè zòu yǐ, xíng shǎng yǐ nuò xìn hū tiān xià yǐ, chén xià xiǎo rán jiē zhī qí kě yào yě. zhèng lìng yǐ chén, suī dǔ lì bài, bù qī qí mín yuē jié yǐ dìng, suī dǔ lì bài, bù qī qí yǔ. rú shì, zé bīng jìn chéng gù, dí guó wèi zhī guó yī qí míng, yǔ guó xìn zhī. suī zài pì lòu zhī guó, wēi dòng tiān xià, wǔ bó shì yě. shì suǒ wèi xìn lì ér ér bà yě.
德虽未至也,义虽未济也,然而天下之理略奏矣,刑赏已诺信乎天下矣,臣下晓然皆知其可要也。政令已陈,虽睹利败,不欺其民;约结已定,虽睹利败,不欺其与。如是,则兵劲城固,敌国畏之;国一綦明,与国信之。虽在僻陋之国,威动天下,五伯是也。是所谓信立而而霸也。
qiè guó yǐ hū gōng lì, bù wù zhāng qí yì, qí qí xìn, wéi lì zhī qiú nèi zé bù dàn zhà qí mín ér qiú xiǎo lì yān, wài zé bù dàn zhà qí yǔ ér qiú dà lì yān. nèi bù xiū zhèng qí suǒ yǐ yǒu, rán cháng yù rén zhī yǒu, rú shì, zé chén xià bǎi xìng mò bù yǐ zhà xīn dài qí shàng yǐ. shàng zhà qí xià, xià zhà qí shàng, zé shì shàng xià xī yě. rú shì, zé dí guó qīng zhī, yǔ guó yí zhī, quán móu rì xíng ér guó bù miǎn wēi xuē, qí zhī ér wáng, qí mǐn xuē gōng shì yě. gù yòng qiáng qí, fēi yǐ xiū lǐ yì yě, fēi yǐ běn zhèng jiào yě, fēi yǐ yì tiān xià yě, mián mián cháng yǐ jié yǐn chí wài wèi wù. gù qiáng, nán zú yǐ pò chǔ, xī zú yǐ qū qín, běi zú yǐ bài yàn, zhōng zú yǐ jǔ sòng. jí yǐ yān zhào qǐ ér gōng zhī, ruò zhèn gǎo rán, ér shēn sǐ guó wáng, wèi tiān xià dà lù, hòu shì yán è zé bì jī yān. shì wú tā gù yān, wéi qí bù yóu lǐ yì ér yóu quán móu yě.
挈国以呼功利,不务张其义,齐其信,唯利之求;内则不惮诈其民而求小利焉,外则不惮诈其与而求大利焉。内不修正其所以有,然常欲人之有,如是,则臣下百姓莫不以诈心待其上矣。上诈其下,下诈其上,则是上下析也。如是,则敌国轻之,与国疑之,权谋日行而国不免危削,綦之而亡,齐湣、薛公是也。故用强齐,非以修礼义也,非以本政教也,非以一天下也,绵绵常以结引驰外为务。故强,南足以破楚,西足以诎秦,北足以败燕,中足以举宋。及以燕、赵起而攻之,若振槁然,而身死国亡,为天下大戮,后世言恶则必稽焉。是无他故焉,唯其不由礼义而由权谋也。
sān zhě, míng zhǔ zhī suǒ jǐn zé yě, rén rén zhī suǒ wù bái yě. shàn zé zhě zhì rén, bù shàn zé zhě rén zhì zhī.
三者,明主之所谨择也,仁人之所务白也。善择者制人,不善择者人制之。
lè yì wén zhòu yì rén wáng zhú xián, lìng jūn zhōng huán huà yì sān shí lǐ wú rù. shǐ rén qǐng zhú, zhú xiè bù wǎng. yàn rén yuē:" bù lái, wú qiě tú huà yì!" zhú yuē:" zhōng chén bù shì èr jūn, liè nǚ bù gēng èr fū. qí wáng bù yòng wú jiàn, gù tuì ér gēng yú yě. guó pò jūn wáng, wú bù néng cún, ér yòu yù jié zhī yǐ bīng, wú yǔ qí bú yì ér shēng, bù ruò sǐ!" suì jīng qí jǐng yú shù zhī, zì fèn jué dòu ér sǐ. yàn shī chéng shèng cháng qū, qí chéng jiē wàng fēng bēn kuì. lè yì xiū zhěng yàn jūn, jìn zhǐ qīn lüè, qiú qí zhī yì mín, xiǎn ér lǐ zhī. kuān qí fù liǎn, chú qí bào lìng, xiū qí jiù zhèng, qí mín xǐ yuè. nǎi qiǎn zuǒ jūn dù jiāo dōng dōng lái qián jūn xún tài shān yǐ dōng zhì hǎi, lüè láng yá yòu jūn xún hé jì, tún ā juàn yǐ lián wèi shī hòu jūn páng běi hǎi yǐ fǔ qiān shèng zhōng jūn jù lín zī ér zhèn qí dōu. sì huán gōng guǎn zhòng yú jiāo, biǎo xián zhě zhī lǘ, fēng wáng zhú zhī mù. qí rén shí yì yú yàn zhě èr shí yú jūn, yǒu jué wèi yú jì zhě bǎi yǒu yú rén. liù yuè zhī jiān, xià qí qī shí yú chéng, jiē wèi jùn xiàn. qín wáng wèi wáng hán wáng huì yú jīng shī.
乐毅闻昼邑人王蠋贤,令军中环画邑三十里无入。使人请蠋,蠋谢不往。燕人曰:“不来,吾且屠画邑!”蠋曰:“忠臣不事二君,烈女不更二夫。齐王不用吾谏,故退而耕于野。国破君亡,吾不能存,而又欲劫之以兵,吾与其不义而生,不若死!”遂经其颈于树枝,自奋绝脰而死。燕师乘胜长驱,齐城皆望风奔溃。乐毅修整燕军,禁止侵掠,求齐之逸民,显而礼之。宽其赋敛,除其暴令,修其旧政,齐民喜悦。乃遣左军渡胶东、东莱;前军循太山以东至海,略琅邪;右军循河、济,屯阿、鄄以连魏师;后军旁北海以抚千乘;中军据临淄而镇齐都。祀桓公、管仲于郊,表贤者之闾,封王蠋之墓。齐人食邑于燕者二十馀君,有爵位于蓟者百有馀人。六月之间,下齐七十馀城,皆为郡县。秦王、魏王、韩王会于京师。
strong nǎn wáng zhōng sān shí èr nián wù yín, gōng yuán qián èr bā sān nián strong
赧王中三十二年(戊寅,公元前二八三年)
qín zhào huì yú ráng. qín bá wèi ān chéng, bīng zhì dà liáng ér hái.
秦、赵会于穰。秦拔魏安城,兵至大梁而还。
qí nào chǐ zhī luàn, mǐn wáng zǐ fǎ zhāng biàn míng xìng wèi jǔ tài shǐ jiǎo jiā yōng. tài shǐ jiǎo nǚ qí fǎ zhāng zhuàng mào, yǐ wéi fēi cháng rén, lián ér cháng qiè yī shí zhī, yīn yǔ sī tōng. wáng sūn jiǎ cóng mǐn wáng, shī wáng zhī chù, qí mǔ yuē:" rǔ cháo chū ér wǎn lái, zé wú yǐ mén ér wàng rǔ mù chū ér bù hái, zé wú yǐ lǘ ér wàng. rǔ jīn shì wáng, wáng zǒu, rǔ bù zhī qí chù, rǔ shàng hé guī yān!" wáng sūn jiǎ nǎi rù shì zhōng hū yuē:" nào chǐ luàn qí guó, shā mǐn wáng. yù yǔ wǒ zhū zhī zhě tǎn yòu!" shì rén cóng zhě sì bǎi rén, yǔ gōng nào chǐ, shā zhī. yú shì qí wáng chén xiāng yǔ qiú mǐn wáng zǐ, yù lì zhī. fǎ zhāng jù qí zhū jǐ, jiǔ zhī nǎi gǎn zì yán, suì lì yǐ wéi qí wáng, bǎo jǔ chéng yǐ jù yàn, bù gào guó zhōng yuē:" wáng yǐ lì zài jǔ yǐ!"
齐淖齿之乱,湣王子法章变名姓为莒太史敫家佣。太史敫女奇法章状貌,以为非常人,怜而常窃衣食之,因与私通。王孙贾从湣王,失王之处,其母曰:“汝朝出而晚来,则吾倚门而望;汝暮出而不还,则吾倚闾而望。汝今事王,王走,汝不知其处,汝尚何归焉!”王孙贾乃入市中呼曰:“淖齿乱齐国,杀湣王。欲与我诛之者袒右!”市人从者四百人,与攻淖齿,杀之。于是齐亡臣相与求湣王子,欲立之。法章惧其诛己,久之乃敢自言,遂立以为齐王,保莒城以拒燕,布告国中曰:“王已立在莒矣!”
zhào wáng dé chǔ hé shì bì, qín zhāo wáng yù zhī, qǐng yì yǐ shí wǔ chéng. zhào wáng yù wù yǔ, wèi qín qiáng, yù yǔ zhī, kǒng jiàn qī. yǐ wèn lìn xiàng rú, duì yuē:" qín yǐ chéng qiú bì ér wáng bù xǔ, qū zài wǒ yǐ wǒ yǔ zhī bì ér qín bù yǔ wǒ chéng, zé qū zài qín. jūn zhī èr cè, níng xǔ yǐ fù qín. chén yuàn fèng bì ér wǎng shǐ qín chéng bù rù, chén qǐng wán bì ér guī zhī." zhào wáng qiǎn zhī. xiàng rú zhì qín, qín wáng wú yì cháng zhào chéng. xiàng rú nǎi yǐ zhà dài qín wáng, fù qǔ bì, qiǎn cóng zhě huái zhī, jiān xíng guī zhào, ér yǐ shēn dài mìng yú qín. qín wáng yǐ wéi xián ér fú zhū, lǐ ér guī zhī. zhào wáng yǐ xiàng rú wèi shàng dài fū.
赵王得楚和氏璧,秦昭王欲之,请易以十五城。赵王欲勿与,畏秦强,欲与之,恐见欺。以问蔺相如,对曰:“秦以城求璧而王不许,曲在我矣;我与之璧而秦不与我城,则曲在秦。均之二策,宁许以负秦。臣愿奉璧而往;使秦城不入,臣请完璧而归之。”赵王遣之。相如至秦,秦王无意偿赵城。相如乃以诈绐秦王,复取璧,遣从者怀之,间行归赵,而以身待命于秦。秦王以为贤而弗诛,礼而归之。赵王以相如为上大夫。
wèi sì jūn hōng, zi huái jūn lì. sì jūn hǎo chá wēi yǐn, xiàn lìng yǒu fā rù ér xí bì zhě, sì jūn wén zhī, nǎi cì zhī xí. lìng dà jīng, yǐ jūn wèi shén. yòu shǐ rén guò guān shì, lù zhī yǐ jīn, jì ér zhào guān shì, wèn yǒu kè guò yǔ rǔ jīn, rǔ huí qiǎn zhī, guān shì dà kǒng. yòu ài xiè jī, zhòng rú ěr, ér kǒng qí yīn ài zhòng yǐ yōng jǐ yě, nǎi guì báo yí yǐ dí rú ěr, zūn wèi fēi yǐ ǒu xiè jī, yuē:" yǐ shì xiāng cān yě."
卫嗣君薨,子怀君立。嗣君好察微隐,县令有发褥而席敝者,嗣君闻之,乃赐之席。令大惊,以君为神。又使人过关市,赂之以金,既而召关市,问有客过与汝金,汝回遣之,关市大恐。又爱泄姬,重如耳,而恐其因爱重以壅己也,乃贵薄疑以敌如耳,尊魏妃以偶泄姬,曰:“以是相参也。”
xún zǐ lùn zhī yuē: chéng hóu sì jūn, jù liǎn jì shù zhī jūn yě, wèi jí qǔ mín yě. zǐ chǎn, qǔ mín zhě yě, wèi jí wéi zhèng yě. guǎn zhòng, wéi zhèng zhě yě, wèi jí xiū lǐ yě. gù xiū lǐ zhě wáng, wéi zhèng zhě qiáng, qǔ mín zhě ān, jù liǎn zhě wáng.
荀子论之曰:成侯、嗣君,聚敛计数之君也,未及取民也。子产,取民者也,未及为政也。管仲,为政者也,未及修礼也。故修礼者王,为政者强,取民者安,聚敛者亡。
strong nǎn wáng zhōng sān shí sān nián jǐ mǎo, gōng yuán qián èr bā èr nián strong
赧王中三十三年(己卯,公元前二八二年)
qín fá zhào, bá liǎng chéng.
秦伐赵,拔两城。
strong nǎn wáng zhōng sān shí sì nián gēng chén, gōng yuán qián èr bā yī nián strong
赧王中三十四年(庚辰,公元前二八一年)
qín fá zhào, bá shí chéng.
秦伐赵,拔石城。
qín ráng hóu fù wèi chéng xiàng.
秦穰侯复为丞相。
chǔ yù yǔ qí hán gòng fá qín, yīn yù tú zhōu. wáng shǐ dōng zhōu wǔ gōng wèi chǔ lìng yǐn zhāo zǐ yuē:" zhōu bù kě tú yě." zhāo zǐ yuē:" nǎi tú zhōu, zé wú zhī suī rán, hé bù kě tú?" wǔ gōng yuē:" xī zhōu zhī dì, jué cháng bǔ duǎn, bù guò bǎi lǐ. míng wéi tiān xià gòng zhǔ, liè qí dì bù zú yǐ féi guó, dé qí zhòng bù zú yǐ jìn bīng. suī rán, gōng zhī zhě míng wéi shì jūn. rán ér yóu yǒu yù gōng zhī zhě, jiàn jì qì zài yān gù yě. fū hǔ ròu sāo ér bīng lì shēn, rén yóu gōng zhī ruò shǐ zé zhōng zhī mí méng hǔ zhī pí, rén zhī gōng zhī yě bì wàn bèi yǐ. liè chǔ zhī dì, zú yǐ féi guó qū chǔ zhī míng, zú yǐ zūn zhǔ. jīn zi yù zhū cán tiān xià zhī gòng zhǔ, jū sān dài zhī chuán qì, qì nán, zé bīng zhì yǐ." yú shì chǔ jì chuò bù xíng.
楚欲与齐、韩共伐秦,因欲图周。王使东周武公谓楚令尹昭子曰:“周不可图也。”昭子曰:“乃图周,则无之;虽然,何不可图?”武公曰:“西周之地,绝长补短,不过百里。名为天下共主,裂其地不足以肥国,得其众不足以劲兵。虽然,攻之者名为弑君。然而犹有欲攻之者,见祭器在焉故也。夫虎肉臊而兵利身,人犹攻之;若使泽中之麋蒙虎之皮,人之攻之也必万倍矣。裂楚之地,足以肥国;诎楚之名,足以尊主。今子欲诛残天下之共主,居三代之传器,器南,则兵至矣。”于是楚计辍不行。
strong nǎn wáng zhōng sān shí wǔ nián xīn sì, gōng yuán qián èr bā líng nián strong
赧王中三十五年(辛巳,公元前二八零年)
qín bái qǐ bài zhào jūn, zhǎn shǒu èr wàn, qǔ dài guāng láng chéng. yòu shǐ sī mǎ cuò fā lǒng xī bīng, yīn shǔ gōng chǔ qián zhōng, bá zhī. chǔ xiàn hàn běi jí shàng yōng dì.
秦白起败赵军,斩首二万,取代光狼城。又使司马错发陇西兵,因蜀攻楚黔中,拔之。楚献汉北及上庸地。
strong nǎn wáng zhōng sān shí liù nián rén wǔ, gōng yuán qián èr qī jiǔ nián strong
赧王中三十六年(壬午,公元前二七九年)
qín bái qǐ fá chǔ, qǔ yān dèng xī líng.
秦白起伐楚,取鄢、邓、西陵。
qín wáng shǐ shǐ zhě gào zhào wáng, yuàn wèi hǎo huì yú hé wài miǎn chí. zhào wáng yù wú xíng, lián pō lìn xiàng rú jì yuē:" wáng bù xíng, shì zhào ruò qiě qiè yě." zhào wáng suì xíng, xiàng rú cóng. lián pō sòng zhì jìng, yǔ wáng jué yuē:" wáng xíng, dù dào lǐ huì yù zhī lǐ bì, hái, bù guò sān shí rì. sān shí rì bù hái, zé qǐng lì tài zǐ, yǐ jué qín wàng." wáng xǔ zhī. huì yú miǎn chí. wáng yǔ zhào wáng yǐn, jiǔ hān, qín wáng qǐng zhào wáng gǔ sè, zhào wáng gǔ zhī. lìn xiàng rú fù qǐng qín wáng jī fǒu, qín wáng bù kěn. xiàng rú yuē:" wǔ bù zhī nèi, chén qǐng dé yǐ jǐng xuè jiàn dài wáng yǐ!" zuǒ yòu yù rèn xiàng rú, xiàng rú zhāng mù chì zhī, zuǒ yòu jiē mí. wáng bù yì, wèi yī jī fǒu. bà jiǔ, qín zhōng bù néng yǒu jiā yú zhào. zhào rén yì shèng wèi zhī bèi, qín bù gǎn dòng. zhào wáng guī guó, yǐ lìn xiàng rú wèi shàng qīng, wèi zài lián pō zhī yòu. lián pō yuē:" wǒ wèi zhào jiāng, yǒu gōng chéng yě zhàn zhī gōng. lìn xiàng rú sù jiàn rén, tú yǐ kǒu shé ér wèi jū wǒ shàng. wú xiū, bù rěn wèi zhī xià!" xuān yán yuē:" wǒ jiàn xiàng rú, bì rǔ zhī!" xiàng rú wén zhī, bù kěn yù huì měi cháo, cháng chēng bìng, bù yù zhēng liè. chū ér wàng jiàn, zhé yǐn chē bì nì. qí shè rén jiē yǐ wéi chǐ. xiàng rú yuē:" zi shì lián jiāng jūn shú yǔ qín wáng?" yuē:" bù ruò." xiàng rú yuē:" fū yǐ qín wáng zhī wēi ér xiàng rú tíng chì zhī, rǔ qí qún chén. xiàng rú suī nú, dú wèi lián jiāng jūn zāi! gù wú niàn zhī, qiáng qín zhī suǒ yǐ bù gǎn jiā bīng yú zhào zhě, tú yǐ wú liǎng rén zài yě. jīn liǎng hǔ gòng dòu, qí shì bù jù shēng. wú suǒ yǐ wéi cǐ zhě, xiān guó jiā zhī jí ér hòu sī chóu yě." lián pō wén zhī, ròu tǎn fù jīng zhì mén shè zuì, suì wèi wěn jǐng zhī jiāo.
秦王使使者告赵王,愿为好会于河外渑池。赵王欲毋行,廉颇、蔺相如计曰:“王不行,示赵弱且怯也。”赵王遂行,相如从。廉颇送至境,与王诀曰:“王行,度道里会遇之礼毕,还,不过三十日。三十日不还,则请立太子,以绝秦望。”王许之。会于渑池。王与赵王饮,酒酣,秦王请赵王鼓瑟,赵王鼓之。蔺相如复请秦王击缶,秦王不肯。相如曰:“五步之内,臣请得以颈血溅大王矣!”左右欲刃相如,相如张目叱之,左右皆靡。王不怿,为一击缶。罢酒,秦终不能有加于赵。赵人亦盛为之备,秦不敢动。赵王归国,以蔺相如为上卿,位在廉颇之右。廉颇曰:“我为赵将,有攻城野战之功。蔺相如素贱人,徒以口舌而位居我上。吾羞,不忍为之下!”宣言曰:“我见相如,必辱之!”相如闻之,不肯与会;每朝,常称病,不欲争列。出而望见,辄引车避匿。其舍人皆以为耻。相如曰:“子视廉将军孰与秦王?”曰:“不若。”相如曰:“夫以秦王之威而相如廷叱之,辱其群臣。相如虽驽,独畏廉将军哉!顾吾念之,强秦之所以不敢加兵于赵者,徒以吾两人在也。今两虎共斗,其势不俱生。吾所以为此者,先国家之急而后私仇也。”廉颇闻之,肉袒负荆至门射罪,遂为刎颈之交。
chū, yàn rén gōng ān píng, lín zī shì yuàn tián dān zài ān píng, shǐ qí zōng rén jiē yǐ tiě lóng fù chē wèi. jí chéng kuì, rén zhēng mén ér chū, jiē yǐ wèi zhé chē bài, wèi yàn suǒ qín dú tián dān zōng rén yǐ tiě lóng dé miǎn, suì bēn jí mò. shì shí qí dì jiē shǔ yàn, dú jǔ jí mò wèi xià, lè yì jí bìng yòu jūn qián jūn yǐ wéi jǔ, zuǒ jūn hòu jūn wéi jí mò. jí mò dài fū chū zhàn ér sǐ. jí mò rén yuē:" ān píng zhī zhàn, tián dān zōng rén yǐ tiě lóng dé quán, shì duō zhì xí bīng." yīn gòng lì yǐ wéi jiāng yǐ jù yàn. lè yì wéi èr yì, qī nián bù kè, jí lìng jiě wéi, gè qù chéng jiǔ lǐ ér wèi lěi, lìng yuē:" chéng zhōng mín chū zhě wù huò, kùn zhě zhèn zhī, shǐ jí jiù yè, yǐ zhèn xīn mín." sān nián ér yóu wèi xià. huò chán zhī yú yàn zhāo wáng yuē:" lè yì zhì móu guò rén, fá qí, hū xī zhī jiān kè qī shí yú chéng. jīn bù xià zhě liǎng chéng ěr, fēi qí lì bù néng bá, suǒ yǐ sān nián bù gōng zhě, yù jiǔ zhàng bīng wēi yǐ fú qí rén, nán miàn ér wáng ěr. jīn qí rén yǐ fú, suǒ yǐ wèi fā zhě, yǐ qí qī zǐ zài yàn gù yě. qiě qí duō měi nǚ, yòu jiāng wàng qí qī zǐ. yuàn wáng tú zhī!" zhāo wáng yú shì zhì jiǔ dà huì, yǐn yán zhě ér ràng zhī yuē:" xiān wáng jǔ guó yǐ lǐ xián zhě, fēi tān tǔ dì yǐ yí zǐ sūn yě. zāo suǒ chuán dé báo, bù néng kān mìng, guó rén bù shùn. qí wèi wú dào, chéng gū guó zhī luàn yǐ hài xiān wáng. guǎ rén tǒng wèi, tòng zhī rù gǔ, gù guǎng yán qún chén, wài zhāo bīn kè, yǐ qiú bào chóu. qí yǒu chéng gōng zhě, shàng yù yǔ zhī tóng gòng yān guó. jīn lè jūn qīn wèi guǎ rén pò qí, yí qí zōng miào, bào sāi xiān chóu, qí guó gù lè jūn suǒ yǒu, fēi yàn zhī suǒ de yě. lè jūn ruò néng yǒu qí, yǔ yàn bìng wèi liè guó, jié huān tóng hào, yǐ kàng zhū hóu zhī nán, yān guó zhī fú, guǎ rén zhī yuàn yě. rǔ hé gǎn yán ruò cǐ!" nǎi zhǎn zhī. cì lè yì qī yǐ hòu fú, cì qí zi yǐ gōng zǐ zhī fú lù chē chéng mǎ, hòu shǔ bǎi liǎng, qiǎn guó xiāng fèng ér zhì zhī lè yì, lì lè yì wèi qí wáng. lè yì huáng kǒng bù shòu, bài shū, yǐ sǐ zì shì. yóu shì qí rén fú qí yì, zhū hóu wèi qí xìn, mò gǎn fù yǒu móu zhě. qǐng zhī, zhāo wáng hōng, huì wáng lì. huì wáng zì wèi tài zǐ shí, cháng bù kuài yú lè yì. tián dān wén zhī, nǎi zòng fǎn jiàn yú yàn, xuān yán yuē:" qí wáng yǐ sǐ, chéng zhī bù bá zhě èr ěr. lè yì yǔ yàn xīn wáng yǒu xì, wèi zhū ér bù gǎn guī, yǐ fá qí wéi míng, shí yù lián bīng nán miàn wáng qí. qí rén wèi fù, gù qiě huǎn gōng jí mò yǐ dài qí shì. qí rén suǒ jù, wéi kǒng tā jiāng zhī lái, jí mò cán yǐ." yàn wáng gù yǐ yí lè yì, dé qí fǎn jiàn, nǎi shǐ qí jié dài jiāng ér zhào lè yì. lè yì zhī wáng bù shàn dài zhī, suì bēn zhào. yàn jiàng shì yóu shì fèn wǎn bù hé.
初,燕人攻安平,临淄市掾田单在安平,使其宗人皆以铁笼傅车轊。及城溃,人争门而出,皆以轊折车败,为燕所禽;独田单宗人以铁笼得免,遂奔即墨。是时齐地皆属燕,独莒、即墨未下,乐毅及并右军、前军以围莒,左军、后军围即墨。即墨大夫出战而死。即墨人曰:“安平之战,田单宗人以铁笼得全,是多智习兵。”因共立以为将以拒燕。乐毅围二邑,期年不克,及令解围,各去城九里而为垒,令曰:“城中民出者勿获,困者赈之,使即旧业,以镇新民。”三年而犹未下。或谗之于燕昭王曰:“乐毅智谋过人,伐齐,呼吸之间克七十馀城。今不下者两城耳,非其力不能拔,所以三年不攻者,欲久仗兵威以服齐人,南面而王耳。今齐人已服,所以未发者,以其妻子在燕故也。且齐多美女,又将忘其妻子。愿王图之!”昭王于是置酒大会,引言者而让之曰:“先王举国以礼贤者,非贪土地以遗子孙也。遭所传德薄,不能堪命,国人不顺。齐为无道,乘孤国之乱以害先王。寡人统位,痛之入骨,故广延群臣,外招宾客,以求报仇。其有成功者,尚欲与之同共燕国。今乐君亲为寡人破齐,夷其宗庙,报塞先仇,齐国固乐君所有,非燕之所得也。乐君若能有齐,与燕并为列国,结欢同好,以抗诸侯之难,燕国之福,寡人之愿也。汝何敢言若此!”乃斩之。赐乐毅妻以后服,赐其子以公子之服;辂车乘马,后属百两,遣国相奉而致之乐毅,立乐毅为齐王。乐毅惶恐不受,拜书,以死自誓。由是齐人服其义,诸侯畏其信,莫敢复有谋者。顷之,昭王薨,惠王立。惠王自为太子时,尝不快于乐毅。田单闻之,乃纵反间于燕,宣言曰:“齐王已死,城之不拔者二耳。乐毅与燕新王有隙,畏诛而不敢归,以伐齐为名,实欲连兵南面王齐。齐人未附,故且缓攻即墨以待其事。齐人所惧,唯恐他将之来,即墨残矣。”燕王固已疑乐毅,得齐反间,乃使骑劫代将而召乐毅。乐毅知王不善代之,遂奔赵。燕将士由是愤惋不和。
tián dān lìng chéng zhōng rén, shí bì jì qí xiān zǔ yú tíng, fēi niǎo jiē xiáng wǔ ér xià chéng zhōng. yàn rén guài zhī, tián dān yīn xuān yán yuē:" dāng yǒu shén shī xià jiào wǒ." yǒu yī zú yuē:" chén kě yǐ wéi shī hū?" yīn fǎn zǒu. tián dān qǐ yǐn hái, zuò dōng xiāng, shī shì zhī. zú yuē:" chén qī jūn." tián dān yuē:" zi wù yán yě." yīn shī zhī, měi chū yuē shù, bì chēng shén shī. nǎi xuān yán yuē:" wú wéi jù yàn jūn zhī yì suǒ de qí zú, zhì zhī qián xíng, jí mò bài yǐ!" yàn rén wén zhī, rú qí yán. chéng zhōng jiàn jiàng zhě jǐn yì, jiē nù, jiān shǒu, wéi kǒng jiàn de. dān yòu zòng fǎn jiàn, yán:" wú jù yàn rén jué wú chéng wài zhǒng mù, kě wèi hán xīn!" yàn jūn jǐn jué zhǒng mù, shāo sǐ rén. qí rén cóng chéng shàng wàng jiàn, jiē tì qì, gòng yù chū zhàn, nù zì shí bèi. tián dān zhī shì zú zhī kě yòng, nǎi shēn cāo bǎn chā, yǔ shì zú fēn gōng qī qiè biān yú háng wǔ zhī jiān jǐn sàn yǐn shí xiǎng shì. lìng jiǎ zú jiē fú, shǐ lǎo ruò nǚ zǐ chéng chéng, qiǎn shǐ yuē jiàng yú yàn, yàn jūn jiē hū wàn suì. tián dān yòu shōu mín jīn dé qiān yì, lìng jí mò fù háo yí yàn jiāng, yuē:" jí jiàng, yuàn wú lǔ lüě wú zú jiā." yàn jiāng dà xǐ, xǔ zhī. yàn jūn yì xiè. tián dān nǎi shōu chéng zhōng, dé niú qiān yú, wèi jiàng zēng yī, huà yǐ wǔ cǎi lóng wén, shù bīng rèn yú qí jiǎo, ér guàn zhī shù wěi yú qí wěi, shāo qí duān, záo chéng shù shí xué, yè zòng niú, zhuàng shì wǔ qiān rén suí qí hòu. niú wěi rè, nù ér bēn yàn jūn. yàn jūn dà jīng, shì niú jiē lóng wén, suǒ chù jǐn sǐ shāng. ér chéng zhōng gǔ zào cóng zhī, lǎo ruò jiē jī tóng qì wèi shēng, shēng dòng tiān dì. yàn jūn dà hài, bài zǒu. qí rén shā qí jié, zhuī wáng zhú běi, suǒ guò chéng yì jiē pàn yàn, fù wèi qí. tián dān bīng rì yì duō, chéng shèng, yàn rì bài wáng, zǒu zhì hé shàng, ér qí qī shí yú chéng jiē fù yān. nǎi yíng xiāng wáng yú jǔ. rù lín zī, fēng tián dān wèi ān píng jūn. qí wáng yǐ tài shǐ jiǎo zhī nǚ wèi hòu, shēng tài zǐ jiàn. tài shǐ jiǎo yuē:" nǚ bù qǔ méi, yīn zì jià, fēi wú zhǒng yě, wū wú shì!" zhōng shēn bú jiàn jūn wáng hòu, jūn wáng hòu yì bù yǐ bú jiàn gù shī rén zǐ zhī lǐ.
田单令城中人,食必祭其先祖于庭,飞鸟皆翔舞而下城中。燕人怪之,田单因宣言曰:“当有神师下教我。”有一卒曰:“臣可以为师乎?”因反走。田单起引还,坐东乡,师事之。卒曰:“臣欺君。”田单曰:“子勿言也。”因师之,每出约束,必称神师。乃宣言曰:“吾唯惧燕军之劓所得齐卒,置之前行,即墨败矣!”燕人闻之,如其言。城中见降者尽劓,皆怒,坚守,唯恐见得。单又纵反间,言:“吾惧燕人掘吾城外冢墓,可为寒心!”燕军尽掘冢墓,烧死人。齐人从城上望见,皆涕泣,共欲出战,怒自十倍。田单知士卒之可用,乃身操版、锸,与士卒分功;妻妾编于行伍之间;尽散饮食飨士。令甲卒皆伏,使老、弱、女子乘城,遣使约降于燕,燕军皆呼万岁。田单又收民金得千镒,令即墨富豪遗燕将,曰:“即降,愿无虏掠吾族家。”燕将大喜,许之。燕军益懈。田单乃收城中,得牛千馀,为绛缯衣,画以五采龙文,束兵刃于其角,而灌脂束苇于其尾,烧其端,凿城数十穴,夜纵牛,壮士五千人随其后。牛尾热,怒而奔燕军。燕军大惊,视牛皆龙文,所触尽死伤。而城中鼓噪从之,老弱皆击铜器为声,声动天地。燕军大骇,败走。齐人杀骑劫,追亡逐北,所过城邑皆叛燕,复为齐。田单兵日益多,乘胜,燕日败亡,走至河上,而齐七十馀城皆复焉。乃迎襄王于莒。入临淄,封田单为安平君。齐王以太史敫之女为后,生太子建。太史敫曰:“女不取媒,因自嫁,非吾种也,污吾世!”终身不见君王后,君王后亦不以不见故失人子之礼。
zhào wáng fēng lè yì yú guān jīn, zūn chǒng zhī, yǐ jǐng dòng yú yàn qí. yàn huì wáng nǎi shǐ rén ràng lè yì, qiě xiè zhī yuē:" jiāng jūn guò tīng, yǐ yǔ guǎ rén yǒu xì, suì juān yàn guī zhào. jiāng jūn zì wèi jì zé kě yǐ, ér yì hé yǐ bào xiān wáng zhè suǒ yǐ yù jiāng jūn zhī yì hū?" lè yì bào shū yuē:" xī wǔ zǐ xū shuō tīng yú hé lǘ ér wú yuǎn jī zhì yǐng fū chāi fú shì yě, cì zhī chī yí ér fú zhī jiāng. wú wáng bù wù xiān lùn zhī kě yǐ lì gōng, gù shěn zi xū ér bù huǐ zi xū bù zǎo jiàn zhǔ zhī bù tóng liàng, shì yǐ zhì yú rù jiāng ér bù huà. fū miǎn zì lì gōng yǐ míng xiān wáng zhī jī, chén zhī shàng jì yě. lí huǐ rǔ zhī fěi bàng, duò xiān wáng zhī míng, chén zhī suǒ dà kǒng yě. lín bù cè zhī zuì, yǐ xìng wèi lì, yì zhī suǒ bù gǎn chū yě. chén wén gǔ zhī jūn zǐ, jiāo jué bù chū è shēng, zhōng chén qù guó, bù jié qí míng. chén suī bù nìng, shù fèng jiào yú jūn zǐ yǐ. wéi jūn wáng zhī liú yì yān!" yú shì yàn wáng fù yǐ lè yì zi xián wèi chāng guó jūn, ér lè yì wǎng lái fù tōng yàn, zú yú zhào, hào yuē wàng zhū jūn.
赵王封乐毅于观津,尊宠之,以警动于燕、齐。燕惠王乃使人让乐毅,且谢之曰:“将军过听,以与寡人有隙,遂捐燕归赵。将军自为计则可矣,而亦何以报先王这所以遇将军之意乎?”乐毅报书曰:“昔伍子胥说听于阖闾而吴远迹至郢;夫差弗是也,赐之鸱夷而浮之江。吴王不寤先论之可以立功,故沈子胥而不悔;子胥不蚤见主之不同量,是以至于入江而不化。夫免自立功以明先王之迹,臣之上计也。离毁辱之诽谤,堕先王之名,臣之所大恐也。临不测之罪,以幸为利,义之所不敢出也。臣闻古之君子,交绝不出恶声,忠臣去国,不洁其名。臣虽不佞,数奉教于君子矣。唯君王之留意焉!”于是燕王复以乐毅子闲为昌国君,而乐毅往来复通燕,卒于赵,号曰望诸君。
tián dān xiàng qí, guò zī shuǐ, yǒu lǎo rén shè zī ér hán, chū shuǐ bù néng xíng. tián dān jiě qí qiú ér yī zhī. xiāng wáng è zhī, yuē:" tián dān zhī shī yú rén, jiāng yù yǐ qǔ wǒ guó hū? bù zǎo tú, kǒng hòu zhī biàn yě." zuǒ yòu gù wú rén, yán xià yǒu guàn zhū zhě, xiāng wáng hū ér wèn zhī yuē:" rǔ wén wú yán hū?" duì yuē:" wén zhī." wáng yuē:" rǔ yǐ wéi hé rú?" duì yuē:" wáng bù rú yīn yǐ wéi jǐ shàn. wáng jiā dān zhī shàn, xià lìng yuē:' guǎ rén yōu mín zhī jī yě, dān shōu ér shí zhī guǎ rén yōu mín zhī hán yě, dān jiě qiú ér yī zhī guǎ rén yōu láo bǎi xìng, ér dān yì yōu zhī, chēng guǎ rén zhī yì.' dān yǒu shì shàn ér wáng jiā zhī, dān zhī shàn yì wáng zhī shàn yě." wáng yuē:" shàn." nǎi cì dān niú jiǔ. hòu shù rì, guàn zhū zhě fù jiàn wáng yuē:" wáng cháo rì yí zhào tián dān ér yī zhī yú tíng, kǒu láo zhī. nǎi bù lìng qiú bǎi xìng zhī jī hán zhě, shōu gǔ zhī." nǎi shǐ rén tīng yú lǘ lǐ, wén dài fū zhī xiāng yǔ yǔ zhě yuē:" tián dān zhī ài rén, jiē, nǎi wáng zhī jiào yě!"
田单相齐,过淄水,有老人涉淄而寒,出水不能行。田单解其裘而衣之。襄王恶之,曰:“田单之施于人,将欲以取我国乎?不早图,恐后之变也。”左右顾无人,岩下有贯珠者,襄王呼而问之曰:“汝闻吾言乎?”对曰:“闻之。”王曰:“汝以为何如?”对曰:“王不如因以为己善。王嘉单之善,下令曰:‘寡人忧民之饥也,单收而食之;寡人忧民之寒也,单解裘而衣之;寡人忧劳百姓,而单亦忧之,称寡人之意。’单有是善而王嘉之,单之善亦王之善也。”王曰:“善。”乃赐单牛酒。后数日,贯珠者复见王曰:“王朝日宜召田单而揖之于庭,口劳之。乃布令求百姓之饥寒者,收穀之。”乃使人听于闾里,闻大夫之相与语者曰:“田单之爱人,嗟,乃王之教也!”
tián dān rèn diāo bó yú wáng. wáng yǒu suǒ xìng chén jiǔ rén, yù shāng ān píng jūn, xiāng yǔ yǔ yú wáng yuē:" yàn zhī fá qí zhī shí, chǔ wáng shǐ jiāng jūn jiāng wàn rén ér zuǒ qí. jīn guó yǐ dìng ér shè jì yǐ ān yǐ, hé bù shǐ shǐ zhě xiè yú chǔ wáng?" wáng yuē:" zuǒ yòu shú kě?" jiǔ rén zhī shǔ yuē:" diāo bó kě." diāo bó shǐ chǔ, chǔ wáng shòu ér shāng zhī, shù yuè bù fǎn. jiǔ rén zhī shǔ xiàng yǔ yǔ yú wáng yuē:" fū yī rén zhī shēn ér qiān liú wàn shèng zhě, qǐ bù yǐ jù shì yě zāi! qiě ān píng jūn zhī yǔ wáng yě, jūn chén wú yì ér shàng xià wú bié. qiě qí zhì yù wèi bù shàn, nèi fǔ bǎi xìng, wài huái róng dí, lǐ tiān xià zhī xián shì, qí zhì yù yǒu wéi yě, yuàn wáng zhī chá zhī!" yì rì, wáng yuē:" zhào xiāng dān ér lái!" tián dān miǎn guān tú xiǎn ròu tǎn ér jìn, tuì ér qǐng sǐ zuì, wǔ rì ér wáng yuē:" zi wú zuì yú guǎ rén. zi wèi zi zhī chén lǐ, wú wèi wú zhī wáng lǐ ér yǐ yǐ." diāo bó cóng chǔ lái, wáng cì zhī jiǔ. jiǔ hān, wáng yuē:" zhào xiāng dān ér lái!" diāo bó bì xí qǐ shǒu yuē:" wáng shàng zhě shú yǔ zhōu wén wáng?" wáng yuē:" wú bù ruò yě." diāo bó yuē:" rán, chén gù zhī wáng bù ruò yě. xià zhě shú yǔ qí huán gōng?" wáng yuē:" wú bù ruò yě." diāo bó yuē:" rán, chén gù zhī wáng bù ruò yě. rán zé zhōu wén wáng dé lǚ shàng yǐ wéi tài gōng, qí huán gōng dé guǎn yí wú yǐ wéi zhòng fù, jīn wáng dé ān píng jūn ér dú yuē' dān', ān dé cǐ wáng guó zhī yán hū! qiě zì tiān dì zhī pì, mín rén zhī shǐ, wéi rén chén zhī gōng zhě, shuí yǒu hòu yú ān píng jūn zhě zāi? wáng bù néng shǒu wáng zhī shè jì, yàn rén xīng shī ér xí qí, wáng zǒu ér zhī chéng yáng zhī shān zhōng, ān píng jūn yǐ zhuì zhuì jí mò sān lǐ zhī chéng, wǔ lǐ zhī guō, bì zú qī qiān rén, qín qí sī mǎ ér fǎn qiān lǐ zhī qí, ān píng jūn zhī gōng yě. dàng shì zhī shí, shě chéng yáng ér zì wáng, tiān xià mò zhī néng zhǐ. rán ér jì zhī yú dào, guī zhī yú yì, yǐ wéi bù kě, gù zhàn dào mù gé ér yíng wáng yǔ hòu yú chéng yáng shān zhōng, wáng nǎi dé fǎn, zi lín bǎi xìng. jīn guó yǐ dìng, mín yǐ ān yǐ, wáng nǎi yuē' dān', yīng ér zhī jì bù wéi cǐ yě. wáng jí shā cǐ jiǔ zǐ zhě yǐ xiè ān píng jūn, bù rán, guó qí wēi yǐ!" nǎi shā jiǔ zǐ ér zhú qí jiā, yì fēng ān píng jūn yǐ yè yì wàn hù.
田单任貂勃于王。王有所幸臣九人,欲伤安平君,相与语于王曰:“燕之伐齐之时,楚王使将军将万人而佐齐。今国已定而社稷已安矣,何不使使者谢于楚王?”王曰:“左右孰可?”九人之属曰:“貂勃可。”貂勃使楚,楚王受而觞之,数月不反。九人之属相与语于王曰:“夫一人之身而牵留万乘者,岂不以据势也哉!且安平君之与王也,君臣无异而上下无别。且其志欲为不善,内抚百姓,外怀戎翟,礼天下之贤士,其志欲有为也,愿王之察之!”异日,王曰:“召相单而来!”田单免冠、徒跣、肉袒而进,退而请死罪,五日而王曰:“子无罪于寡人。子为子之臣礼,吾为吾之王礼而已矣。”貂勃从楚来,王赐之酒。酒酣,王曰:“召相单而来!”貂勃避席稽首曰:“王上者孰与周文王?”王曰:“吾不若也。”貂勃曰:“然,臣固知王不若也。下者孰与齐桓公?”王曰:“吾不若也。”貂勃曰:“然,臣固知王不若也。然则周文王得吕尚以为太公,齐桓公得管夷吾以为仲父,今王得安平君而独曰‘单’,安得此亡国之言乎!且自天地之辟,民人之始,为人臣之功者,谁有厚于安平君者哉?王不能守王之社稷,燕人兴师而袭齐,王走而之城阳之山中,安平君以惴惴即墨三里之城,五里之郭,敝卒七千人,禽其司马而反千里之齐,安平君之功也。当是之时,舍城阳而自王,天下莫之能止。然而计之于道,归之于义,以为不可,故栈道木阁而迎王与后于城阳山中,王乃得反,子临百姓。今国已定,民已安矣,王乃曰‘单’,婴儿之计不为此也。王亟杀此九子者以谢安平君,不然,国其危矣!”乃杀九子而逐其家,益封安平君以夜邑万户。
tián dān jiāng gōng dí, wǎng jiàn lǔ zhòng lián. lǔ zhòng lián yuē:" jiāng jūn gōng dí, bù néng xià yě." tián dān yuē:" chén yǐ jí mò pò wáng yú zú pò wàn shèng zhī yàn, fù qí zhī xū, jīn gōng dí ér bù xià, hé yě?" shàng chē fú xiè ér qù, suì gōng dí, sān yuè bù kè. qí xiǎo ér yáo yuē:" dà guān ruò jī, xiū jiàn zhǔ yí. gōng dí bù néng xià, lěi kū gǔ chéng qiū." tián dān nǎi jù, wèn lǔ zhòng lián yuē:" xiān shēng wèi dān bù néng xià dí, qǐng wèn qí shuō." lǔ zhòng lián yuē:" jiāng jūn zhī zài jí mò, zuò zé zhī kuì, lì zé zhàng chā, wèi shì zú chàng yuē:' wú kě wǎng yǐ! zōng miào wáng yǐ! jīn rì shàng yǐ! guī yú hé dǎng yǐ!' dāng cǐ zhī shí, jiāng jūn yǒu sǐ zhī xīn, shì zú xiān wú zhī qì, wén jūn yán mò bù huī qì fèn bì ér yù zhàn, cǐ suǒ yǐ pò yàn yě. dāng jīn jiāng jūn dōng yǒu yè yì zhī fèng, xī yǒu zī shàng zhī yú, huáng jīn héng dài ér chěng hū zī miǎn zhī jiān, yǒu shēng zhī lè, wú sǐ zhī xīn, suǒ yǐ bù shèng yě." tián dān yuē:" dān zhī yǒu xīn, xiān shēng zhì zhī yǐ." míng rì, nǎi lì qì xún chéng, lì yú shǐ shí zhī suǒ, yuán páo gǔ zhī. dí rén nǎi xià.
田单将攻狄,往见鲁仲连。鲁仲连曰:“将军攻狄,不能下也。”田单曰:“臣以即墨破亡馀卒破万乘之燕,复齐之墟,今攻狄而不下,何也?”上车弗谢而去,遂攻狄,三月不克。齐小儿谣曰:“大冠若箕,修剑拄颐。攻狄不能下,垒枯骨成丘。”田单乃惧,问鲁仲连曰:“先生谓单不能下狄,请问其说。”鲁仲连曰:“将军之在即墨,坐则织蒉,立则仗锸,为士卒倡曰:‘无可往矣!宗庙亡矣!今日尚矣!归于何党矣!’当此之时,将军有死之心,士卒先无之气,闻君言莫不挥泣奋臂而欲战,此所以破燕也。当今将军东有夜邑之奉,西有淄上之娱,黄金横带而骋乎淄、渑之间,有生之乐,无死之心,所以不胜也。”田单曰:“单之有心,先生志之矣。”明日,乃厉气循城,立于矢石之所,援袍鼓之。狄人乃下。
chū, qí mǐn wáng jì miè sòng, yù qù mèng cháng jūn. mèng cháng jūn bēn wèi, wèi zhāo wáng yǐ wéi xiāng, yǔ zhū hóu gòng fá pò qí. mǐn wáng sǐ, xiāng wáng fù guó, ér mèng cháng jūn zhōng lì wèi zhū hóu, wú suǒ shǔ. xiāng wáng xīn lì, wèi mèng cháng jūn, yǔ zhī lián hé. mèng cháng jūn zú, zhū zǐ zhēng lì, ér qí wèi gòng miè xuē, mèng cháng jūn jué sì.
初,齐湣王既灭宋,欲去孟尝君。孟尝君奔魏,魏昭王以为相,与诸侯共伐破齐。湣王死,襄王复国,而孟尝君中立为诸侯,无所属。襄王新立,畏孟尝君,与之连和。孟尝君卒,诸子争立,而齐、魏共灭薛,孟尝君绝嗣。
strong nǎn wáng zhōng sān shí qī nián guǐ wèi, gōng yuán qián èr qī bā nián strong
赧王中三十七年(癸未,公元前二七八年)
qín dà liáng zào bái qǐ fá chǔ, bá yǐng, shāo yí líng. chǔ xiāng wáng bīng sàn, suì bù fù zhàn, dōng běi xǐ dōu yú chén. qín yǐ yǐng wèi nán jùn, fēng bái qǐ wèi wǔ ān jūn.
秦大良造白起伐楚,拔郢,烧夷陵。楚襄王兵散,遂不复战,东北徙都于陈。秦以郢为南郡,封白起为武安君。
strong nǎn wáng zhōng sān shí bā nián jiǎ shēn, gōng yuán qián èr qī qī nián strong
赧王中三十八年(甲申,公元前二七七年)
qín wǔ ān jūn dìng wū qián zhōng, chū zhì qián zhōng jùn.
秦武安君定巫、黔中,初置黔中郡。
wèi zhāo wáng hōng, zǐ ān lí wáng lì.
魏昭王薨,子安釐王立。
strong nǎn wáng zhōng sān shí jiǔ nián yǐ yǒu, gōng yuán qián èr qī liù nián strong
赧王中三十九年(乙酉,公元前二七六年)
qín wǔ ān jūn fá wèi, bá liǎng chéng.
秦武安君伐魏,拔两城。
chǔ wáng shōu dōng dì bīng, dé shí yú wàn, fù xī qǔ jiāng nán shí wǔ yì.
楚王收东地兵,得十馀万,复西取江南十五邑。
wèi ān lí wáng fēng qí dì wú jì wèi xìn líng jūn.
魏安釐王封其弟无忌为信陵君。
strong nǎn wáng zhōng sì shí nián bǐng xū, gōng yuán qián èr qī wǔ nián strong
赧王中四十年(丙戌,公元前二七五年)
qín xiàng guó ráng hóu fá wèi. hán bào yuān jiù wèi, ráng hóu dà pò zhī, zhǎn shǒu sì wàn. bào yuān zǒu kāi fēng. wèi nà bā chéng yǐ hé. ráng hóu fù fá wèi, zǒu máng mǎo, rù běi zhái. suì wéi dà liáng, wèi rén gē wēn yǐ hé.
秦相国穰侯伐魏。韩暴鸢救魏,穰侯大破之,斩首四万。暴鸢走开封。魏纳八城以和。穰侯复伐魏,走芒卯,入北宅。遂围大梁,魏人割温以和。
strong nǎn wáng zhōng sì shí yī nián dīng hài, gōng yuán qián èr qī sì nián strong
赧王中四十一年(丁亥,公元前二七四年)
wèi fù yǔ qí hé cóng. qín ráng hóu fá wèi, bá sì chéng, zhǎn shǒu sì wàn.
魏复与齐合从。秦穰侯伐魏,拔四城,斩首四万。
lǔ mín gōng hōng, zi qǐng gōng chóu lì.
鲁缗公薨,子顷公雠立。
strong nǎn wáng zhōng sì shí èr nián wù zǐ, gōng yuán qián èr qī sān nián strong
赧王中四十二年(戊子,公元前二七三年)
zhào rén wèi rén fá hán huá yáng. hán rén gào jí yú qín, qín wáng fú jiù. hán xiàng guó wèi chén shì yuē:" shì jí yǐ! yuàn gōng suī bìng, wèi yī xiǔ zhī xíng." chén shì rú qín, jiàn ráng hóu. ráng hóu yuē:" shì jí hū? gù shǐ gōng lái." chén shì yuē:" wèi jí yě." ráng hóu nù yuē:" hé yě?" chén shì yuē:" bǐ hán jí zé jiāng biàn ér tā cóng yǐ wèi jí, gù fù lái ěr." ráng hóu yuē:" qǐng fā bīng yǐ." nǎi yǔ wǔ ān jūn jí kè qīng hú yáng jiù hán, bā rì ér zhì, bài wèi jūn yú huá yáng zhī xià, zǒu máng mǎo, lǔ sān jiāng, zhǎn shǒu shí sān wàn. wǔ ān jūn yòu yǔ zhào jiāng jiǎ yǎn zhàn, shěn qí zú èr wàn rén yú hé. wèi duàn gàn zǐ qǐng gē nán yáng yǔ qín yǐ hé. sū dài wèi wèi wáng yuē:" yù xǐ zhě, duàn gàn zǐ yě yù dì zhě, qín yě. jīn wáng shǐ yù dì zhě zhì xǐ, yù xǐ zhě zhì dì, wèi dì jǐn yǐ! fū yǐ dì shì qín, yóu bào xīn jiù huǒ, xīn bù jìn, huǒ bù miè." wáng yuē:" shì zé rán yě. suī rán, shì shǐ yǐ xíng, bù kě gèng yǐ!" duì yuē:" fū bó zhī suǒ yǐ guì xiāo zhě, biàn zé shí, bù biàn zé zhǐ. jīn hé wáng zhī yòng zhì bù rú yòng xiāo yě?" wèi wáng bù tīng, zú yǐ nán yáng wèi hé, shí xiū wǔ.
赵人、魏人伐韩华阳。韩人告急于秦,秦王弗救。韩相国谓陈筮曰:“事急矣!愿公虽病,为一宿之行。”陈筮如秦,见穰侯。穰侯曰:“事急乎?故使公来。”陈筮曰:“未急也。”穰侯怒曰:“何也?”陈筮曰:“彼韩急则将变而他从;以未急,故复来耳。”穰侯曰:“请发兵矣。”乃与武安君及客卿胡阳救韩,八日而至,败魏军于华阳之下,走芒卯,虏三将,斩首十三万。武安君又与赵将贾偃战,沈其卒二万人于河。魏段干子请割南阳予秦以和。苏代谓魏王曰:“欲玺者,段干子也;欲地者,秦也。今王使欲地者制玺,欲玺者制地,魏地尽矣!夫以地事秦,犹抱薪救火,薪不尽,火不灭。”王曰:“是则然也。虽然,事始已行,不可更矣!”对曰:“夫博之所以贵枭者,便则食,不便则止。今何王之用智不如用枭也?”魏王不听,卒以南阳为和,实修武。
hán lí wáng hōng, zi huán huì wáng lì.
韩釐王薨,子桓惠王立。
hán wèi jì fú yú qín, qín wáng jiāng shǐ wǔ ān jūn yǔ hán wèi fá chǔ, wèi xíng, ér chǔ shǐ zhě huáng xiē zhì, wén zhī, wèi qín chéng shèng yī jǔ ér miè chǔ yě, nǎi shàng shū yuē:" chén wén wù zhì zé fǎn, dōng xià shì yě zhì zhì zé wēi, lèi qí shì yě. jīn dà guó zhī dì, biàn tiān xià yǒu qí èr chuí, cǐ cóng shēng mín yǐ lái, wàn shèng zhī dì wèi cháng yǒu yě. xiān wáng sān shì bù wàng jiē dì yú qí, yǐ jué cóng qīn zhī yào. jīn wáng shǐ shèng qiáo shǒu shì yú hán, shèng qiáo yǐ qí dì rù qín, shì wáng bù yòng jiǎ, bù xìn wēi, ér dé bǎi lǐ zhī dì, wáng kě wèi néng yǐ! wáng yòu jǔ jiǎ ér gōng wèi, dù dà liáng zhī mén, jǔ hé nèi, bá yàn suān zǎo xū táo, rù xíng, wèi zhī bīng yún xiáng ér bù gǎn jiù, wáng zhī gōng yì duō yǐ! wáng xiū jiǎ xī zhòng, èr nián ér hòu fù zhī, yòu bìng pú yǎn shǒu yuán yǐ lín rén píng qiū, huáng jì yáng yīng chéng ér wèi shì fú. wáng yòu gē pú mó zhī běi, zhù qí qín zhī yào, jué chǔ zhào zhī jí, tiān xià wǔ hé liù jù ér bù gǎn jiù, wáng zhī wēi yì dān yǐ! wáng ruò néng bǎo gōng shǒu wēi, chù gōng qǔ zhī xīn, ér féi rén yì zhī dì, shǐ wú hòu huàn, sān wáng bù zú sì, wǔ bó bù zú liù yě! wáng ruò fù rén tú zhī zhòng, zhàng bīng gé zhī qiáng, chéng huǐ wèi zhī wēi, ér yù yǐ lì chén tiān xià zhī zhǔ, chén kǒng qí yǒu hòu huàn yě. shī yuē:' mí bù yǒu chū, xiān kè yǒu zhōng.' yì yuē:' hú shè shuǐ, rú qí wěi.' cǐ yán shǐ zhī yì, zhōng zhī nán yě. xī wú zhī xìn yuè yě, cóng ér fá qí, jì shèng qí rén yú ài líng, hái wèi yuè qín yú sān jiāng zhī pǔ. zhì shì zhī xìn hán wèi yě, cóng ér fá zhào, gōng jìn yáng chéng, shèng yǒu rì yǐ, hán wèi pàn zhī, shā zhì bó yáo yú záo tái zhī xià. jīn wáng dù chǔ zhī bù huǐ, ér wàng huǐ chǔ zhī qiáng hán wèi yě, chén wèi wáng lǜ ér bù qǔ yě. fū chǔ guó, yuán yě lín guó, dí yě. jīn wáng xìn hán wèi zhī shàn wáng, cǐ zhèng wú zhī xìn yuè yě, chén kǒng hán wèi bēi cí chú huàn ér shí yù qī dà guó yě. hé zé? wáng wú zhòng shì zhī dé yú hán wèi ér yǒu lěi shì zhī yuàn yān. fū hán wèi fù zǐ xiōng dì jiē zhǒng ér sǐ yú qín zhě jiāng shí shì yǐ, gù hán wèi zhī bù wáng, qín shè jì zhī yōu yě. jīn wáng zī zhī yǔ gōng chǔ, bù yì guò hū! qiě gōng chǔ jiāng è chū bīng? wáng jiāng jiè lù yú chóu chóu zhī hán wèi hū? bīng chū zhī rì ér wáng yōu qí bù fǎn yě. wáng ruò bù jiè lù yú chóu chóu zhī hán wèi, bì gōng suí shuǐ yòu rǎng, cǐ jiē guǎng chuān dà shuǐ shān lín xī gǔ, bù shí zhī dì. shì wáng yǒu huǐ chǔ zhī míng ér wú de dì zhī shí yě. qiě wáng gōng chǔ zhī rì, sì guó bì xī qǐ bīng yǐ yīng wáng. qín chǔ zhī bīng gòu ér bù lí wèi shì jiāng chū ér gōng liú fāng yú zhì hú líng dàng xiāo xiāng, gù sòng bì jǐn qí rén nán miàn gōng chǔ, sì shàng bì jǔ. cǐ jiē píng yuán sì dá gāo yú zhī dì. rú cǐ, zé tiān xià zhī guó mò qiáng yú qí wèi yǐ. chén wèi wáng lǜ, mò ruò shàn chǔ. qín chǔ hé ér wéi yī yǐ lín hán, hán bì liǎn shǒu ér cháo wáng shī yǐ dōng shān zhī xiǎn, dài yǐ qū hé zhī lì, hán bì wèi guān nèi zhī hóu. ruò shì ér wáng yǐ shí wàn shù zhèng, liáng shì hán xīn, xǔ yān líng yīng chéng ér shàng cài shào líng bù wǎng lái yě. rú cǐ, wèi yì guān nèi hóu yǐ. wáng yī shàn chǔ ér guān nèi liǎng wàn shèng zhī zhǔ zhù dì yú qí, qí yòu rǎng kě gǒng shǒu ér qǔ yě. wáng zhī dì yī jīng liǎng hǎi, yào yuē tiān xià, shì yān zhào wú qí chǔ, qí chǔ wú yān zhào yě. rán hòu wēi dòng yān zhào, zhí yáo qí chǔ, cǐ sì guó zhě bù dài tòng ér fú yǐ."
韩、魏既服于秦,秦王将使武安君与韩、魏伐楚,未行,而楚使者黄歇至,闻之,畏秦乘胜一举而灭楚也,乃上书曰:“臣闻物至则反,冬、夏是也;致至则危,累棋是也。今大国之地,遍天下有其二垂,此从生民已来,万乘之地未尝有也。先王三世不忘接地于齐,以绝从亲之要。今王使盛桥守事于韩,盛桥以其地入秦,是王不用甲,不信威,而得百里之地,王可谓能矣!王又举甲而攻魏,杜大梁之门,举河内,拔燕、酸枣、虚、桃,入邢,魏之兵云翔而不敢救,王之功亦多矣!王休甲息众,二年而后复之,又并蒲、衍、首、垣以临仁、平丘,黄、济阳婴城而魏氏服。王又割濮磨之北,注齐、秦之要,绝楚、赵之脊,天下五合六聚而不敢救,王之威亦单矣!王若能保功守威,绌攻取之心,而肥仁义之地,使无后患,三王不足四,五伯不足六也!王若负人徒之众,仗兵革之强,乘毁魏之威,而欲以力臣天下之主,臣恐其有后患也。《诗》曰:‘靡不有初,鲜克有终。’《易》曰:‘狐涉水,濡其尾。’此言始之易,终之难也。昔吴之信越也,从而伐齐,既胜齐人于艾陵,还为越禽于三江之浦。智氏之信韩、魏也,从而伐赵,攻晋阳城,胜有日矣,韩、魏叛之,杀智伯瑶于凿台之下。今王妒楚之不毁,而忘毁楚之强韩、魏也,臣为王虑而不取也。夫楚国,援也;邻国,敌也。今王信韩、魏之善王,此正吴之信越也,臣恐韩、魏卑辞除患而实欲欺大国也。何则?王无重世之德于韩、魏而有累世之怨焉。夫韩、魏父子兄弟接踵而死于秦者将十世矣,故韩、魏之不亡,秦社稷之忧也。今王资之与攻楚,不亦过乎!且攻楚将恶出兵?王将借路于仇雠之韩、魏乎?兵出之日而王忧其不反也。王若不借路于仇雠之韩、魏,必攻随水右壤,此皆广川、大水、山林、溪谷,不食之地。是王有毁楚之名而无得地之实也。且王攻楚之日,四国必悉起兵以应王。秦、楚之兵构而不离;魏氏将出而攻留、方舆、铚、湖陵、砀、萧、相,故宋必尽;齐人南面攻楚,泗上必举。此皆平原四达膏腴之地。如此,则天下之国莫强于齐、魏矣。臣为王虑,莫若善楚。秦、楚合而为一以临韩,韩必敛手而朝;王施以东山之险,带以曲河之利,韩必为关内之侯。若是而王以十万戍郑,梁氏寒心,许、鄢陵婴城而上蔡、召陵不往来也。如此,魏亦关内侯矣。王壹善楚而关内两万乘之主注地于齐,齐右壤可拱手而取也。王之地一经两海,要约天下,是燕、赵无齐、楚,齐、楚无燕、赵也。然后危动燕、赵,直摇齐、楚,此四国者不待痛而服矣。”
wáng cóng zhī, zhǐ wǔ ān jūn ér xiè hán wèi, shǐ huáng xiē guī, yuē qīn yú chǔ.
王从之,止武安君而谢韩、魏,使黄歇归,约亲于楚。