qǐ tú wéi chì fèn ruò, jǐn zhān méng dà huāng luò, fán shí qī nián.
起屠維赤奮若,盡旃蒙大荒落,凡十七年。
strong nǎn wáng xià sì shí sān nián jǐ chǒu, gōng yuán qián èr qī èr nián strong
赧王下四十三年(己丑,公元前二七二年)
chǔ yǐ zuǒ tú huáng xiē shì tài zǐ wán wèi zhì yú qín.
楚以左徒黃歇侍太子完為質於秦。
qín zhì nán yáng jùn.
秦置南陽郡。
qín wèi chǔ gòng fá yàn.
秦、魏、楚共伐燕。
yàn huì wáng hōng, zi wǔ chéng wáng lì.
燕惠王薨,子武成王立。
strong nǎn wáng xià sì shí sì nián gēng yín, gōng yuán qián èr qī yī nián strong
赧王下四十四年(庚寅,公元前二七一年)
zhào lìn xiàng rú fá qí, zhì píng yì.
趙藺相如伐齊,至平邑。
zhào tián bù lì zhào shē shōu zū shuì, píng yuán jūn jiā bù kěn chū. zhào shē yǐ fǎ zhì zhī, shā píng yuán jūn yòng shì zhě jiǔ rén. píng yuán jūn nù, jiāng shā zhī. zhào shē yuē: jūn yú zhào wèi guì gōng zǐ, jīn zòng jūn jiā ér bù fèng gōng, zé fǎ xuē, fǎ xuē zé guó ruò, guó ruò zé zhū hóu jiā bīng, shì wú zhào yě, jūn ān dé yǒu cǐ fù hū? yǐ jūn zhī guì, fèng gōng rú fǎ zé shàng xià píng, shàng xià píng zé guó qiáng, guó qiáng zé zhào gù, ér jūn wèi guì qī, qǐ qīng yú tiān xià xié! píng yuán jūn yǐ wèi xián, yán zhī yú wáng. wáng shǐ zhì guó fù, guó fù dà píng, mín fù ér fǔ kù shí.
趙田部吏趙奢收租稅,平原君家不肯出。趙奢以法治之,殺平原君用事者九人。平原君怒,將殺之。趙奢曰:「君於趙為貴公子,今縱君家而不奉公,則法削,法削則國弱,國弱則諸侯加兵,是無趙也,君安得有此富乎?以君之貴,奉公如法則上下平,上下平則國強,國強則趙固,而君為貴戚,豈輕於天下邪!」平原君以為賢,言之於王。王使治國賦,國賦大平,民富而府庫實。
strong nǎn wáng xià sì shí wǔ nián xīn mǎo, gōng yuán qián èr qī líng nián strong
赧王下四十五年(辛卯,公元前二七零年)
qín fá zhào, wéi è yǔ.
秦伐趙,圍閼與。
zhào wáng zhào lián pō lè chéng ér wèn zhī yuē: kě jiù fǒu? jiē yuē: dào yuǎn xiǎn xiá, nán jiù. wèn zhào shē, zhào shē duì yuē: dào yuǎn xiǎn xiá, pì yóu liǎng shǔ dòu yú xué zhōng, jiāng yǒng zhě shèng. wáng nǎi lìng zhào shē jiāng bīng jiù zhī. qù hán dān sān shí lǐ ér zhǐ, lìng jūn zhōng yuē: yǒu yǐ jūn shì jiàn zhě sǐ! qín shī jūn wǔ ān xī, gǔ zào lè bīng, wǔ ān wū wǎ jǐn zhèn. zhào jūn zhōng hòu yǒu yī rén yán jí jiù wǔ ān, zhào shē lì zhǎn zhī. jiān bì liú èr shí bā rì bù xíng, fù yì zēng lěi. qín jiān rù zhào jūn, zhào shē shàn shí ér qiǎn zhī. jiān yǐ bào qín jiāng, qín jiāng dà xǐ yuē: fū qù guó sān shí lǐ ér jūn bù xíng, nǎi zēng lěi, è yǔ fēi zhào dì yě! zhào shē jì yǐ qiǎn jiān, juǎn jiǎ ér qū, èr rì yī yè ér zhì, qù è yǔ wǔ shí lǐ ér jūn, jūn lěi chéng. qín shī wén zhī, xī jiǎ ér wǎng. zhào jūn shì xǔ lì qǐng yǐ jūn shì jiàn, zhào shē jìn zhī. xǔ lì yuē: qín rén bù yì zhào zhì cǐ, qí lái qì shèng, jiāng jūn bì hòu jí qí chén yǐ dài zhī bù rán, bì bài. zhào shē yuē: qǐng shòu jiào! xǔ lì qǐng xíng, zhào shē yuē: xū, hòu lìng hán dān. xǔ lì fù qǐng jiàn yuē: xiān jù běi shān shàng zhě shèng, hòu zhì zhě bài. zhào shē xǔ nuò, jí fā wàn rén qū zhī. qín shī hòu zhì, zhēng shān bù dé shàng zhào shē zòng bīng jī qín shī, qín shī dà bài, jiě è yǔ ér hái. zhào wáng fēng shē wèi mǎ fú jūn, yǔ lián lìn tóng wèi yǐ xǔ lì wèi guó wèi.
趙王召廉頗、樂乘而問之曰:「可救否?」皆曰:「道遠險狹,難救。」問趙奢,趙奢對曰:「道遠險狹,譬猶兩鼠斗於穴中,將勇者勝。」王乃令趙奢將兵救之。去邯鄲三十里而止,令軍中曰:「有以軍事諫者死!」秦師軍武安西,鼓譟勒兵,武安屋瓦盡振。趙軍中候有一人言急救武安,趙奢立斬之。堅壁留二十八日不行,復益增壘。秦間入趙軍,趙奢善食而遣之。間以報秦將,秦將大喜曰:「夫去國三十里而軍不行,乃增壘,閼與非趙地也!」趙奢既已遣間,卷甲而趨,二日一夜而至,去閼與五十里而軍,軍壘成。秦師聞之,悉甲而往。趙軍士許歷請以軍事諫,趙奢進之。許歷曰:「秦人不意趙至此,其來氣盛,將軍必厚集其陳以待之;不然,必敗。」趙奢曰:「請受教!」許歷請刑,趙奢曰:「胥,後令邯鄲。」許歷復請諫曰:「先據北山上者勝,後至者敗。」趙奢許諾,即發萬人趨之。秦師後至,爭山不得上;趙奢縱兵擊秦師,秦師大敗,解閼與而還。趙王封奢為馬服君,與廉、藺同位;以許歷為國尉。
ráng hóu yán kè qīng zào yú qín wáng, shǐ fá qí, qǔ gāng shòu yǐ guǎng qí táo yì.
穰侯言客卿灶於秦王,使伐齊,取剛、壽以廣其陶邑。
chū, wèi rén fàn jū cóng zhōng dài fū xū jiǎ shǐ yú qí, qí xiāng wáng wén qí biàn kǒu, sī cì zhī jīn jí niú jiǔ. xū jiǎ yǐ wèi jū yǐ guó yīn shì gào qí yě, guī ér gào qí xiāng wèi qí. wèi qí nù, chī jī fàn jū, zhé xié, zhé chǐ. jū yáng sǐ, juǎn yǐ zé, zhì cè zhōng, shǐ kè zuì zhě gèng nì zhī, yǐ chéng hòu, lìng wú wàng yán zhě. fàn jū wèi shǒu zhě yuē: néng chū wǒ, wǒ bì yǒu hòu xiè. shǒu zhě nǎi qǐng qì zé zhōng sǐ rén. wèi qí zuì, yuē: kě yǐ. fàn jū dé chū. wèi qí huǐ, fù zhào qiú zhī. wèi rén zhèng ān píng suì cāo fàn jū wáng nì, gēng míng xìng yuē zhāng lù. qín yè zhě wáng jī shǐ yú wèi, fàn jū yè jiàn wáng jī. jī qián zài yǔ jù guī, jiàn zhī yú wáng, wáng jiàn zhī yú lí gōng. jū yáng wèi bù zhī yǒng xiàng ér rù qí zhōng, wáng lái ér huàn zhě nù zhú zhī, yuē: wáng zhì. fàn jū miù yuē: qín ān dé wáng! qín dú yǒu tài hòu ráng hóu ěr! wáng wēi wén qí yán, nǎi píng zuǒ yòu, jì ér qǐng yuē: xiān shēng hé yǐ xìng jiào guǎ rén? duì yuē: wěi wěi. rú shì zhě sān. wáng yuē: xiān shēng zú bù xìng jiào guǎ rén xié? fàn jū yuē: fēi gǎn rán yě! chén, jī lǚ zhī chén yě, jiāo shū yú wáng ér suǒ yuàn chén zhě jiē kuāng jūn zhī shì. chù rén gǔ ròu zhī jiān, yuàn xiào yú zhōng ér wèi zhī wáng zhī xīn yě, cǐ suǒ yǐ wáng sān wèn ér bù gǎn duì zhě yě. chén zhī jīn rì yán zhī yú qián, míng rì fú zhū yú hòu, rán chén bù gǎn bì yě. qiě sǐ zhě, rén zhī suǒ bì bù miǎn yě, gǒu kě yǐ shǎo yǒu bǔ yú qín ér sǐ, cǐ chén zhī suǒ dà yuàn yě. dú kǒng chén sǐ zhī hòu, tiān xià dù kǒu guǒ zú, mò kěn xiāng qín ěr! wáng jì yuē: xiān shēng, shì hé yán yě! jīn zhě guǎ rén dé jiàn xiān shēng, shì tiān yǐ guǎ rén hùn xiān shēng, ér cún xiān wáng zhī zōng miào yě. shì wú dà xiǎo, shàng jí tài hòu, xià zhì dà chén, yuàn xiān shēng xī yǐ jiào guǎ rén, wú yí guǎ rén yě! fàn jū bài, wáng yì bài. fàn jū yuē: yǐ qín guó zhī dà, shì zú zhī yǒng, yǐ zhì zhū hóu, pì ruò zǒu hán lú ér bó jiǎn tù yě. ér bì guān shí wǔ nián, bù gǎn kuī bīng yú shān dōng zhě, shì ráng hóu wèi qín móu bù zhōng, ér dài wáng zhī jì yì yǒu suǒ shī yě. wáng jì yuē: guǎ rén yuàn wén shī jì! rán zuǒ yòu duō qiè tīng zhě, fàn jū wèi gǎn yán nèi, xiān yán wài shì, yǐ guān wáng zhī fǔ yǎng. yīn jìn yuē: fū ráng hóu yuè hán wèi ér gōng qí gāng shòu, fēi jì yě. qí mǐn wáng nán gōng chǔ, pò jūn shā jiāng, zài pì dì qiān lǐ, ér qí chǐ cùn zhī dì wú dé yān zhě, qǐ bù yù de dì zāi? xíng shì bù néng yǒu yě. zhū hóu jiàn qí zhī bà bì, qǐ bīng ér fá qí, dà pò zhī, qí jǐ yú wáng, yǐ qí fá chǔ ér féi hán wèi yě. jīn wáng bù rú yuǎn jiāo ér jìn gōng, dé cùn zé wáng zhī cùn yě, dé chǐ yì wáng zhī chǐ yě. jīn fū hán wèi, zhōng guó zhī chù, ér tiān xià zhī shū yě. wáng ruò yù bà, bì qīn zhōng guó yǐ wèi tiān xià shū, yǐ wēi chǔ zhào, chǔ qiáng zé fù zhào, zhào qiáng zé fù chǔ, chǔ zhào jiē fù, qí bì jù yǐ, qí fù zé hán wèi yīn kě lǔ yě. wáng yuē: shàn. nǎi yǐ fàn jū wèi kè qīng, yǔ móu bīng shì.
初,魏人范雎從中大夫須賈使於齊,齊襄王聞其辯口,私賜之金及牛、酒。須賈以為雎以國陰事告齊也,歸而告其相魏齊。魏齊怒,笞擊范雎,折脅,摺齒。雎佯死,卷以簀,置廁中,使客醉者更溺之,以懲後,令無妄言者。范雎謂守者曰:「能出我,我必有厚謝。」守者乃請棄簀中死人。魏齊醉,曰:「可矣。」范雎得出。魏齊悔,復召求之。魏人鄭安平遂操范雎亡匿,更名姓曰張祿。秦謁者王稽使於魏,范雎夜見王稽。稽潛載與俱歸,薦之於王,王見之於離宮。雎佯為不知永巷而入其中,王來而宦者怒逐之,曰:「王至。」范雎謬曰:「秦安得王!秦獨有太后、穰侯耳!」王微聞其言,乃屏左右,跽而請曰:「先生何以幸教寡人?」對曰:「唯唯。」如是者三。王曰:「先生卒不幸教寡人邪?」范雎曰:「非敢然也!臣,羈旅之臣也,交疏於王;而所願陳者皆匡君之事。處人骨肉之間,願效愚忠而未知王之心也,此所以王三問而不敢對者也。臣知今日言之於前,明日伏誅於後,然臣不敢避也。且死者,人之所必不免也,苟可以少有補於秦而死,此臣之所大願也。獨恐臣死之後,天下杜口裹足,莫肯鄉秦耳!」王跽曰:「先生,是何言也!今者寡人得見先生,是天以寡人溷先生,而存先王之宗廟也。事無大小,上及太后,下至大臣,願先生悉以教寡人,無疑寡人也!」范雎拜,王亦拜。范雎曰:「以秦國之大,士卒之勇,以治諸侯,譬若走韓盧而博蹇兔也。而閉關十五年,不敢窺兵於山東者,是穰侯為秦謀不忠,而大王之計亦有所失也。」王跽曰:「寡人願聞失計!」然左右多竊聽者,范雎未敢言內,先言外事,以觀王之府仰。因進曰:「夫穰侯越韓、魏而攻齊剛、壽,非計也。齊湣王南攻楚,破軍殺將,再闢地千里,而齊尺寸之地無得焉者,豈不欲得地哉?形勢不能有也。諸侯見齊之罷敝,起兵而伐齊,大破之,齊幾於亡,以其伐楚而肥韓、魏也。今王不如遠交而近攻,得寸則王之寸也,得尺亦王之尺也。今夫韓、魏,中國之處,而天下之樞也。王若欲霸,必親中國以為天下樞,以威楚、趙,楚強則附趙,趙強則附楚,楚、趙皆附,齊必懼矣,齊附則韓、魏因可虜也。」王曰:「善。」乃以范雎為客卿,與謀兵事。
strong nǎn wáng xià sì shí liù nián rén chén, gōng yuán qián èr liù jiǔ nián strong
赧王下四十六年(壬辰,公元前二六九年)
qín zhōng gèng hú shāng gōng zhào è yǔ, bù bá.
秦中更胡傷攻趙閼與,不拔。
strong nǎn wáng xià sì shí qī nián guǐ sì, gōng yuán qián èr liù bā nián strong
赧王下四十七年(癸巳,公元前二六八年)
qín wáng yòng fàn jū zhī móu, shǐ wǔ dài fū wǎn fá wèi, bá huái.
秦王用范雎之謀,使五大夫綰伐魏,拔懷。
strong nǎn wáng xià sì shí bā nián jiǎ wǔ, gōng yuán qián èr liù qī nián strong
赧王下四十八年(甲午,公元前二六七年)
qín dào tài zǐ zhì yú wèi ér zú.
秦悼太子質於魏而卒。
strong nǎn wáng xià sì shí jiǔ nián yǐ wèi, gōng yuán qián èr liù liù nián strong
赧王下四十九年(乙未,公元前二六六年)
qín bá wèi xíng qiū. fàn jū rì yì qīn, yòng shì, yīn chéng jiān shuō wáng yuē: chén jū shān dōng shí, wén qí zhī yǒu mèng cháng jūn, bù wén yǒu wáng wén qín yǒu tài hòu ráng hóu, bù wén yǒu wáng. fū shàn guó zhī wèi wáng, néng lì hài zhī wèi wáng, zhì shā shēng zhī wèi wáng. jīn tài hòu shàn xíng bù gù, ráng hóu chū shǐ bù bào, huá yáng jīng yáng děng jī duàn wú huì, gāo líng jìn tuì bù qǐng, sì guì bèi ér guó bù wēi zhě, wèi zhī yǒu yě. wèi cǐ sì guì zhě xià, nǎi suǒ wèi wú wáng yě. ráng hóu shǐ zhě cāo wáng zhī zhòng, jué zhì yú zhū hóu, pōu fú yú tiān xià, zhēng dí fá guó, mò gǎn bù tīng zhàn shèng gōng qǔ zé lì guī yú táo, zhàn bài zé jié yuàn yú bǎi xìng ér huò guī yú shè jì. chén yòu wén zhī, mù shí fán zhě pī qí zhī, pī qí zhī zhě shāng qí xīn dà qí dōu zhě wēi qí guó, zūn qí chén zhě bēi qí zhǔ. nào chǐ guǎn qí, shè wáng gǔ, zhuó wáng jīn, xuán zhī yú miào liáng, sù xī ér sǐ. lǐ duì guǎn zhào, qiú zhǔ fù yú shā qiū, bǎi rì ér è sǐ. jīn chén guān sì guì zhī yòng shì, cǐ yì nào chǐ lǐ duì zhī lèi yě. fū sān dài zhī suǒ yǐ wáng guó zhě, jūn zhuān shòu zhèng yú chén, zòng jiǔ yì liè. qí suǒ shòu zhě dù xián jí néng, yù xià bì shàng yǐ chéng qí sī, bù wèi zhǔ jì, ér zhǔ bù jué wù, gù shī qí guó, jīn zì yǒu zhì yǐ shàng zhì zhū dà lì, xià jí wáng zuǒ yòu, wú fēi xiāng guó zhī rén zhě, jiàn wáng dú lì yú cháo, chén qiè wèi wáng kǒng, wàn shì zhī hòu yǒu qín guó zhě, fēi wáng zǐ sūn yě! wáng yǐ wèi rán. yú shì fèi tài hòu, zhú ráng hóu gāo líng huá yáng jīng yáng jūn yú guān wài, yǐ fàn jū wèi chéng xiàng, fēng wèi yīng hóu.
秦拔魏邢丘。范雎日益親,用事,因承間說王曰:「臣居山東時,聞齊之有孟嘗君,不聞有王;聞秦有太后、穰侯,不聞有王。夫擅國之謂王,能利害之謂王,制殺生之謂王。今太后擅行不顧,穰侯出使不報,華陽、涇陽等擊斷無諱,高陵進退不請,四貴備而國不危者,未之有也。為此四貴者下,乃所謂無王也。穰侯使者操王之重,決制於諸侯,剖符於天下,征敵伐國,莫敢不聽;戰勝攻取則利歸於陶,戰敗則結怨於百姓而禍歸於社稷。臣又聞之,木實繁者披其枝,披其枝者傷其心;大其都者危其國,尊其臣者卑其主。淖齒管齊,射王股,擢王筋,懸之於廟梁,宿昔而死。李兌管趙,囚主父於沙丘,百日而餓死。今臣觀四貴之用事,此亦淖齒、李兌之類也。夫三代之所以亡國者,君專授政於臣,縱酒弋獵。其所授者妒賢疾能,御下蔽上以成其私,不為主計,而主不覺悟,故失其國,今自有秩以上至諸大吏,下及王左右,無非相國之人者,見王獨立於朝,臣竊為王恐,萬世之後有秦國者,非王子孫也!」王以為然。於是廢太后,逐穰侯、高陵、華陽、涇陽君於關外,以范雎為丞相,封為應侯。
wèi wáng shǐ xū jiǎ pìn yú qín, yīng hóu bì yī jiān bù ér wǎng jiàn zhī. xū jiǎ jīng yuē: fàn shū gù wú yàng hū! liú zuò yǐn shí, qǔ yī tí páo zèng zhī. suì wèi xū jiǎ yù ér zhì xiāng fǔ, yuē: wǒ wèi jūn xiān rù tōng yú xiāng jūn. xū jiǎ guài qí jiǔ bù chū, wèn yú mén xià, mén xià yuē: wú fàn shū. xiāng zhě wú xiāng zhāng jūn yě. xū jiǎ zhī jiàn qī, nǎi xī xíng rù xiè zuì. yīng hóu zuò, zé ràng zhī, qiě yuē: ěr suǒ yǐ dé bù sǐ zhě, yǐ tí páo liàn liàn shàng yǒu gù rén zhī yì ěr! nǎi dà gōng jù, qǐng zhū hóu bīn kè zuò xū jiǎ yú táng xià, zhì cuò dòu qí qián ér mǎ shí zhī, shǐ guī gào wèi wáng yuē: sù zhǎn wèi qí tóu lái! bù rán, qiě tú dà liáng! xū jiǎ hái, yǐ gào wèi qí. wèi qí bēn zhào, nì yú píng yuán jūn jiā.
魏王使須賈聘於秦,應侯敝衣間步而往見之。須賈驚曰:「范叔固無恙乎!」留坐飲食,取一綈袍贈之。遂為須賈御而至相府,曰:「我為君先入通於相君。」須賈怪其久不出,問於門下,門下曰:「無范叔。鄉者吾相張君也。」須賈知見欺,乃膝行入謝罪。應侯坐,責讓之,且曰:「爾所以得不死者,以綈袍戀戀尚有故人之意耳!」乃大供具,請諸侯賓客;坐須賈於堂下,置莝、豆其前而馬食之,使歸告魏王曰:「速斬魏齊頭來!不然,且屠大梁!」須賈還,以告魏齊。魏齊奔趙,匿於平原君家。
zhào huì wén wáng hōng, zi xiào chéng wáng dān lì yǐ píng yuán jūn wèi xiāng.
趙惠文王薨,子孝成王丹立;以平原君為相。
strong nǎn wáng xià wǔ shí nián bǐng shēn, gōng yuán qián èr liù wǔ nián strong
赧王下五十年(丙申,公元前二六五年)
qín xuān tài hòu hōng. jiǔ yuè, ráng hóu chū zhī táo.
秦宣太后薨。九月,穰侯出之陶。
chén guāng yuē: ráng hóu yuán lì zhāo wáng, chú qí zāi hài, jiàn bái qǐ wèi jiāng, nán qǔ yān yǐng, dōng shǔ dì yú qí, shǐ tiān xià zhū hóu qǐ shǒu ér shì qín. qín yì qiáng dà zhě, ráng hóu zhī gōng yě. suī qí zhuān zì jiāo tān zú yǐ jiǎ huò, yì wèi zhì jǐn rú fàn jū zhī yán. ruò jū zhě, yì fēi néng wèi qín zhōng móu, zhí yù de ráng hóu zhī chù, gù è qí kēng ér duó zhī ěr. suì shǐ qín wáng jué mǔ zǐ zhī yì, shī jiù shēng zhī ēn. yào zhī, jū zhēn qīng wēi zhī shì zāi!
臣光曰:穰侯援立昭王,除其災害,薦白起為將,南取鄢、郢,東屬地於齊,使天下諸侯稽首而事秦。秦益強大者,穰侯之功也。雖其專恣驕貪足以賈禍,亦未至盡如范雎之言。若雎者,亦非能為秦忠謀,直欲得穰侯之處,故搤其吭而奪之耳。遂使秦王絕母子之義,失舅甥之恩。要之,雎真傾危之士哉!
qín wáng yǐ zǐ ān guó jūn wèi tài zǐ.
秦王以子安國君為太子。
qín fá zhào, qǔ sān chéng. zhào wáng xīn lì, tài hòu yòng shì, qiú jiù yú qí. qí rén yuē: bì yǐ zhǎng ān jūn wèi zhì. tài hòu bù kě. qí shī bù chū, dà chén qiáng jiàn. tài hòu míng wèi zuǒ yòu yuē: fù yán zhǎng ān jūn wèi zhì zhě, lǎo fù bì tuò qí miàn! zuǒ shī chù lóng yuàn jiàn tài hòu, tài hòu shèng qì ér xū zhī rù. zuǒ shī gōng xú qū ér zuò. zì xiè yuē: lǎo chén bìng zú, bù dé jiàn jiǔ yǐ, qiè zì shù, ér kǒng tài hòu tǐ zhī yǒu suǒ kǔ yě, gù yuàn wàng jiàn tài hòu. tài hòu yuē: lǎo fù shì niǎn ér xíng. yuē: shí dé wú shuāi hū? yuē: shì zhōu ěr. tài hòu bù hé zhī sè shāo jiě. zuǒ shī gōng yuē: lǎo chén jiàn xī shū qí zuì shǎo, bù xiào, ér chén shuāi, qiè lián ài zhī. yuàn dé bǔ hēi yī zhī quē, yǐ wèi wáng gōng, mèi sǐ yǐ wén! tài hòu yuē: nuò. nián jǐ hé yǐ? duì yuē: shí wǔ suì yǐ. suī shǎo, yuàn jí wèi tián gōu hè ér tuō zhī. tài hòu yuē: zhàng fū yì ài shǎo zǐ hū? duì yuē: shén yú fù rén. tài hòu xiào yuē: fù rén yì shén. duì yuē: lǎo chén qiè yǐ wèi ǎo zhī ài yàn hòu xián yú zhǎng ān jūn. tài hòu yuē: jūn guò yǐ! bù ruò zhǎng ān jūn zhī shén. zuǒ shī gōng yuē: fù mǔ ài qí zi zé wèi zhī jì shēn yuǎn. ǎo zhī sòng yàn hòu yě, chí qí zhǒng ér qì, niàn qí yuǎn yě, yì āi zhī yǐ. yǐ xíng, fēi bù sī yě, jì sì zé zhù zhī yuē: bì wù shǐ fǎn! qǐ fēi wèi zhī jì zhǎng jiǔ, wèi zi sūn xiāng jì wèi wáng yě zāi? tài hòu yuē: rán. zuǒ shī gōng yuē: jīn sān shì yǐ qián, zhì yú zhào wáng zhī zǐ sūn wèi hóu zhě, qí jì yǒu zài zhě hū? yuē: wú yǒu. yuē: cǐ qí jìn zhě huò jí shēn, yuǎn zhě jí qí zi sūn. qǐ rén zhǔ zhī zǐ hóu zé bù shàn zāi? wèi zūn ér wú gōng, fèng hòu ér wú láo, ér xié zhòng qì duō yě. jīn ǎo zūn zhǎng ān jūn zhī wèi, ér fēng zhī yǐ gāo yú zhī dì, duō yǔ zhī zhòng qì, ér bù jí jīn lìng yǒu gōng yú guó. yī dàn shān líng bēng, zhǎng ān jūn hé yǐ zì tuō yú zhào zāi? tài hòu yuē: nuò, zì jūn zhī suǒ shǐ zhī! yú shì wèi zhǎng ān jūn yuē chē bǎi chéng zhì yú qí. qí shī nǎi chū, qín shī tuì.
秦伐趙,取三城。趙王新立,太后用事,求救於齊。齊人曰:「必以長安君為質。」太后不可。齊師不出,大臣強諫。太后明謂左右曰:「復言長安君為質者,老婦必唾其面!」左師觸龍願見太后,太后盛氣而胥之入。左師公徐趨而坐。自謝曰:「老臣病足,不得見久矣,竊自恕,而恐太后體之有所苦也,故願望見太后。」太后曰:「老婦恃輦而行。」曰:「食得毋衰乎?」曰:「恃粥耳。」太后不和之色稍解。左師公曰:「老臣賤息舒祺最少,不肖,而臣衰,竊憐愛之。願得補黑衣之缺,以衛王宮,昧死以聞!」太后曰:「諾。年幾何矣?」對曰:「十五歲矣。雖少,願及未填溝壑而托之。」太后曰:「丈夫亦愛少子乎?」對曰:「甚於婦人。」太后笑曰:「婦人異甚。」對曰:「老臣竊以為媼之愛燕後賢於長安君。」太后曰:「君過矣!不若長安君之甚。」左師公曰:「父母愛其子則為之計深遠。媼之送燕後也,持其踵而泣,念其遠也,亦哀之矣。已行,非不思也,祭祀則祝之曰:『必勿使反!』豈非為之計長久,為子孫相繼為王也哉?」太后曰:「然。」左師公曰:「今三世以前,至於趙王之子孫為侯者,其繼有在者乎?」曰:「無有。」曰:「此其近者禍及身,遠者及其子孫。豈人主之子侯則不善哉?位尊而無功,奉厚而無勞,而挾重器多也。今媼尊長安君之位,而封之以膏腴之地,多與之重器,而不及今令有功於國。一旦山陵崩,長安君何以自托於趙哉?」太后曰:「諾,恣君之所使之!」於是為長安君約車百乘質於齊。齊師乃出,秦師退。
qí ān píng jūn tián dān jiāng zhào shī yǐ fá yàn, qǔ zhōng yáng yòu fá hán, qǔ zhù rén.
齊安平君田單將趙師以伐燕,取中陽;又伐韓,取注人。
qí xiāng wáng hōng, zi jiàn lì. jiàn nián shào, guó shì jiē jué yú jūn wáng hòu.
齊襄王薨,子建立。建年少,國事皆決於君王后。
strong nǎn wáng xià wǔ shí yī nián dīng yǒu, gōng yuán qián èr liù sì nián strong
赧王下五十一年(丁酉,公元前二六四年)
qín wǔ ān jūn fá hán, bá jiǔ chéng, zhǎn shǒu wǔ wàn. tián dān wèi zhào xiāng.
秦武安君伐韓,拔九城,斬首五萬。田單為趙相。
strong nǎn wáng xià wǔ shí èr nián wù xū, gōng yuán qián èr liù sān nián strong
赧王下五十二年(戊戌,公元前二六三年)
qín wǔ ān jūn fá hán, qǔ nán yáng gōng tài háng dào, jué zhī.
秦武安君伐韓,取南陽;攻太行道,絕之。
chǔ qǐng xiāng wáng jí bìng. huáng xiē yán yú yīng hóu yuē: jīn chǔ wáng jí kǒng bù qǐ, qín bù rú guī qí tài zǐ. tài zǐ dé lì, qí shì qín bì zhòng ér dé xiāng guó wú qióng, shì qīn yǔ guó ér dé chǔ wàn chéng yě. bù guī, zé xián yáng bù yī ěr. chǔ gèng lì jūn, bì bù shì qín, shì shī yǔ guó ér jué wàn chéng zhī hé, fēi jì yě. yīng hóu yǐ gào wáng. wáng yuē: lìng tài zǐ zhī fù xiān wǎng wèn jí, fǎn ér hòu tú zhī. huáng xiē yǔ tài zǐ móu yuē: qín zhī liú tài zǐ, yù yǐ qiú lì yě. jīn tài zǐ lì wèi néng yǒu yǐ lì qín yě, ér yáng wén jūn zǐ èr rén zài zhōng. wáng ruò zú dà mìng, tài zǐ bù zài, yáng wén jūn zǐ bì lì wèi hòu, tài zǐ bù dé fèng zōng miào yǐ. bù rú wáng qín, yǔ shǐ zhě jù chū. chén qǐng zhǐ, yǐ sǐ dāng zhī! tài zǐ yīn biàn fú wèi chǔ shǐ zhě yù yǐ chū guān ér huáng xiē shǒu shě, cháng wèi tài zǐ xiè bìng. dù tài zǐ yǐ yuǎn, nǎi zì yán yú wáng yuē: chǔ tài zǐ yǐ guī, chū yuǎn yǐ. xiē yuàn cì sǐ! wáng nù, yù tīng zhī. yīng hóu yuē: xiē wèi rén chén, chū shēn yǐ xùn qí zhǔ, tài zǐ lì, bì yòng xiē. bù rú wú zuì ér guī zhī, yǐ qīn chǔ. wáng cóng zhī. huáng xiē zhì chǔ sān yuè, qiū, qǐng xiāng wáng hōng, kǎo liè wáng jí wèi yǐ huáng xiē wèi xiāng, fēng yǐ huái běi dì, hào yuē chūn shēn jūn.
楚頃襄王疾病。黃歇言於應侯曰:「今楚王疾恐不起,秦不如歸其太子。太子得立,其事秦必重而德相國無窮,是親與國而得儲萬乘也。不歸,則咸陽布衣耳。楚更立君,必不事秦,是失與國而絕萬乘之和,非計也。」應侯以告王。王曰:「令太子之傅先往問疾,反而後圖之。」黃歇與太子謀曰:「秦之留太子,欲以求利也。今太子力未能有以利秦也,而陽文君子二人在中。王若卒大命,太子不在,陽文君子必立為後,太子不得奉宗廟矣。不如亡秦,與使者俱出。臣請止,以死當之!」太子因變服為楚使者御以出關;而黃歇守舍,常為太子謝病。度太子已遠,乃自言於王曰:「楚太子已歸,出遠矣。歇願賜死!」王怒,欲聽之。應侯曰:「歇為人臣,出身以徇其主,太子立,必用歇。不如無罪而歸之,以親楚。」王從之。黃歇至楚三月,秋,頃襄王薨,考烈王即位;以黃歇為相,封以淮北地,號曰春申君。
strong nǎn wáng xià wǔ shí sān nián jǐ hài, gōng yuán qián èr liù èr nián strong
赧王下五十三年(己亥,公元前二六二年)
chǔ rén nà zhōu yú qín yǐ píng.
楚人納州於秦以平。
wǔ ān jūn fá hán, bá yě wáng. shàng dǎng lù jué, shàng dǎng shǒu féng tíng yǔ qí mín móu yuē: zhèng dào yǐ jué, qín bīng rì jìn, hán bù néng yīng, bù rú yǐ shàng dǎng guī zhào. zhào shòu wǒ, qín bì gōng zhī zhào bèi qín bīng, bì qīn hán. hán zhào wèi yī, zé kě yǐ dāng qín yǐ. nǎi qiǎn shǐ zhě gào yú zhào yuē: hán bù néng shǒu shàng dǎng, rù zhī qín, qí lì mín jiē ān wèi zhào, bù lè wèi qín. yǒu chéng shì yì shí qī, yuàn zài bài xiàn zhī dài wáng. zhào wáng yǐ gào píng yáng jūn bào, duì yuē: shèng rén shén huò wú gù zhī lì. wáng yuē: rén lè wú dé, hé wèi wú gù? duì yuē: qín cán shí hán dì, zhōng jué, bù lìng xiāng tōng, gù zì yǐ wèi zuò ér shòu shàng dǎng yě. hán shì suǒ yǐ bù rù yú qín zhě, yù jià qí huò yú zhào yě. qín fú qí láo ér zhào shòu qí lì, suī qiáng dà bù néng dé zhī yú ruò xiǎo, ruò xiǎo gù néng dé zhī yú qiáng dà hū! qǐ dé wèi zhī fēi wú gù zāi? bù rú wù shòu. wáng yǐ gào píng yuán jūn, píng yuán jūn qǐng shòu zhī. wáng nǎi shǐ píng yuán jūn wǎng shòu dì, yǐ wàn hù dōu sān fēng qí tài shǒu wèi huá yáng jūn, yǐ qiān hù dōu sān fēng qí xiàn lìng wèi hóu, lì mín jiē yì jué sān jí. féng tíng chuí tì bù jiàn shǐ zhě, yuē: wú bù rěn mài zhǔ dì ér shí zhī yě!
武安君伐韓,拔野王。上黨路絕,上黨守馮亭與其民謀曰:「鄭道已絕,秦兵日進,韓不能應,不如以上黨歸趙。趙受我,秦必攻之;趙被秦兵,必親韓。韓、趙為一,則可以當秦矣。」乃遣使者告於趙曰:「韓不能守上黨,入之秦,其吏民皆安為趙,不樂為秦。有城市邑十七,願再拜獻之大王。」趙王以告平陽君豹,對曰:「聖人甚禍無故之利。」王曰:「人樂吾德,何謂無故?」對曰:「秦蠶食韓地,中絕,不令相通,固自以為坐而受上黨也。韓氏所以不入於秦者,欲嫁其禍於趙也。秦服其勞而趙受其利,雖強大不能得之於弱小,弱小固能得之於強大乎!豈得謂之非無故哉?不如勿受。」王以告平原君,平原君請受之。王乃使平原君往受地,以萬戶都三封其太守為華陽君,以千戶都三封其縣令為侯,吏民皆益爵三級。馮亭垂涕不見使者,曰:「吾不忍賣主地而食之也!」
strong nǎn wáng xià wǔ shí wǔ nián xīn chǒu, gōng yuán qián èr liù líng nián strong
赧王下五十五年(辛丑,公元前二六零年)
qín zuǒ shù zhǎng wáng hé gōng shàng dǎng, bá zhī. shàng dǎng mín zǒu zhào. zhào lián pō jūn yú zhǎng píng, yǐ àn jù shàng dǎng mín. wáng hé yīn fá zhào. zhào jūn zhàn shù bù shèng, wáng yī bì jiāng sì wèi. zhào wáng yǔ lóu chāng yú qīng móu, lóu chāng qǐng fā zhòng shǐ wèi gòu. yú qīng yuē: jīn zhì gòu zhě zài qín, qín bì yù pò wáng zhī jūn yǐ, suī wǎng qǐng gòu, qín jiāng bù tīng. bù rú fā shǐ yǐ zhòng bǎo fù chǔ wèi, chǔ wèi shòu zhī, zé qín yí tiān xià zhī hé cóng, gòu nǎi kě chéng yě. wáng bù tīng, shǐ zhèng zhū gòu yú qín, qín shòu zhī. wáng wèi yú qīng yuē: qín nèi zhèng zhū yǐ. duì yuē: wáng bì bù dé gòu ér jūn pò yǐ. hé zé? tiān xià zhī hè zhàn shèng zhě jiē zài qín yǐ. fū zhèng zhū, guì rén yě, qín wáng yīng hóu bì xiǎn zhòng zhī yǐ shì tiān xià. tiān xià jiàn wáng zhī gòu yú qín, bì bù jiù wáng. qín zhī tiān xià zhī bù jiù wáng, zé gòu bù kě dé chéng yǐ. jì ér qín guǒ xiǎn zhèng zhū ér bù yǔ zhào gòu.
秦左庶長王齕攻上黨,拔之。上黨民走趙。趙廉頗軍於長平,以按據上黨民。王齕因伐趙。趙軍戰數不勝,亡一裨將、四尉。趙王與樓昌、虞卿謀,樓昌請發重使為媾。虞卿曰:「今制媾者在秦,秦必欲破王之軍矣,雖往請媾,秦將不聽。不如發使以重寶附楚、魏,楚、魏受之,則秦疑天下之合從,媾乃可成也。」王不聽,使鄭硃媾於秦,秦受之。王謂虞卿曰:「秦內鄭硃矣。」對曰:「王必不得媾而軍破矣。何則?天下之賀戰勝者皆在秦矣。夫鄭硃,貴人也,秦王、應侯必顯重之以示天下。天下見王之媾於秦,必不救王。秦知天下之不救王,則媾不可得成矣。」既而秦果顯鄭硃而不與趙媾。
qín shù bài zhào bīng, lián pō jiān bì bù chū. zhào wáng yǐ pō shī wáng duō ér gèng qiè bù zhàn, nù, shù ràng zhī. yīng hóu yòu shǐ rén xíng qiān jīn yú zhào wèi fǎn jiān, yuē: qín zhī suǒ wèi, dú wèi mǎ fú jūn zhī zǐ zhào kuò wèi jiāng ěr! lián pō yì yǔ, qiě jiàng yǐ! zhào wáng suì yǐ zhào kuò dài pō jiāng. lìn xiàng rú yuē: wáng yǐ míng shǐ kuò, ruò jiāo zhù gǔ sè ěr. kuò tú néng dú qí fù shū chuán, bù zhī hé biàn yě. wáng bù tīng. chū, zhào kuò zì shǎo shí xué bīng fǎ, yǐ tiān xià mò néng dāng cháng yǔ qí fù shē yán bīng shì, shē bù néng nán, rán bù wèi shàn. kuò mǔ wèn qí gù, shē yuē: bīng, sǐ dì yě, ér kuò yì yán zhī. shǐ zhào bù jiāng kuò zé yǐ ruò bì jiāng zhī, pò zhào jūn zhě bì kuò yě. jí kuò jiāng xíng, qí mǔ shàng shū, yán kuò bù kě shǐ. wáng yuē: hé yǐ? duì yuē: shǐ qiè shì qí fù, shí wèi jiāng, shēn suǒ fèng fàn ér jìn shí zhě yǐ shí shù, suǒ yǒu zhě yǐ bǎi shù, wáng jí zōng shì suǒ shǎng cì zhě, jǐn yǐ yǔ jūn lì shì dài fū shòu mìng zhī rì, bù wèn jiā shì. jīn kuò yī dàn wèi jiāng, dōng xiāng ér cháo, jūn lì wú gǎn yǎng shì zhī zhě wáng suǒ cì jīn bó, guī cáng yú jiā, ér rì shì biàn lì tián zhái kě mǎi zhě mǎi zhī. wáng yǐ wèi rú qí fù, fù zǐ yì xīn, yuàn wáng wù qiǎn! wáng yuē: mǔ zhì zhī, wú yǐ jué yǐ! mǔ yīn yuē: jí rú yǒu bù chēng, qiè qǐng wú suí zuò. zhào wáng xǔ zhī.
秦數敗趙兵,廉頗堅壁不出。趙王以頗失亡多而更怯不戰,怒,數讓之。應侯又使人行千金於趙為反間,曰:「秦之所畏,獨畏馬服君之子趙括為將耳!廉頗易與,且降矣!」趙王遂以趙括代頗將。藺相如曰:「王以名使括,若膠柱鼓瑟耳。括徒能讀其父書傳,不知合變也。」王不聽。初,趙括自少時學兵法,以天下莫能當;嘗與其父奢言兵事,奢不能難,然不謂善。括母問其故,奢曰:「兵,死地也,而括易言之。使趙不將括則已;若必將之,破趙軍者必括也。」及括將行,其母上書,言括不可使。王曰:「何以?」對曰:「始妾事其父,時為將,身所奉飯而進食者以十數,所友者以百數,王及宗室所賞賜者,盡以與軍吏士大夫;受命之日,不問家事。今括一旦為將,東鄉而朝,軍吏無敢仰視之者;王所賜金帛,歸藏於家,而日視便利田宅可買者買之。王以為如其父,父子異心,願王勿遣!」王曰:「母置之,吾已決矣!」母因曰:「即如有不稱,妾請無隨坐。」趙王許之。
qín wáng wén kuò yǐ wèi zhào jiāng, nǎi yīn shǐ wǔ ān jūn wèi shàng jiāng jūn, ér wáng hé wèi bì jiāng, lìng jūn zhōng: yǒu gǎn xiè wǔ ān jūn jiāng zhě zhǎn! zhào kuò zhì jūn, xī gèng yuē shù, yì zhì jūn lì, chū bīng jī qín shī. wǔ ān jūn yáng bài ér zǒu, zhāng èr qí bīng yǐ jié zhī. zhào kuò chéng shèng zhuī zào qín bì, bì jiān jù bù dé rù qí bīng èr wàn wǔ qiān rén jué zhào jūn zhī hòu, yòu wǔ qiān qí jué zhào bì jiān. zhào jūn fēn ér wèi èr, liáng dào jué. wǔ ān jūn chū qīng bīng jī zhī, zhào zhàn bù lì, yīn zhú bì jiān shǒu yǐ dài jiù zhì. qín wáng wén zhào shí dào jué, zì rú hé nèi fā mín nián shí wǔ yǐ shàng xī yì zhǎng píng, zhē jué zhào jiù bīng jí liáng shí. qí rén chǔ rén jiù zhào. zhào rén fá shí, qǐng sù yú qí, qí wáng fú xǔ. zhōu zǐ yuē: fū zhào zhī yú qí chǔ, gǎn bì yě, yóu chǐ zhī yǒu chún yě, chún wáng zé chǐ hán jīn rì wáng zhào, míng rì huàn jí qí chǔ yǐ. jiù zhào zhī wù, yí ruò fèng lòu wèng wò jiāo fǔ rán. qiě jiù zhào, gāo yì yě què qín shī, xiǎn míng yě yì jiù wáng guó, wēi què qiáng qín. bù wù wèi cǐ ér ài sù, wèi guó jì zhě guò yǐ! qí wáng fú tīng. jiǔ yuè, zhào jūn shí jué sì shí liù rì, jiē nèi yīn xiāng shā shí. jí lái gōng qín lěi, yù chū wèi sì duì, sì, wǔ fù zhī, bù néng chū. zhào kuò zì chū ruì zú bó zhàn, qín rén shè shā zhī. zhào shī dà bài, zú sì shí wàn rén jiē jiàng. wǔ ān jūn yuē: qín yǐ bá shàng dǎng, shàng dǎng mín bù lè wèi qín ér guī zhào. zhào zú fǎn fù, fēi jǐn shā zhī, kǒng wèi luàn. nǎi xié zhà ér jǐn kēng shā zhī, yí qí xiǎo zhě èr bǎi sì shí rén guī zhào. qián hòu zhǎn shǒu lǔ sì shí wǔ wàn rén, zhào rén dà zhèn.
秦王聞括已為趙將,乃陰使武安君為上將軍,而王齕為裨將,令軍中:「有敢泄武安君將者斬!」趙括至軍,悉更約束,易置軍吏,出兵擊秦師。武安君佯敗而走,張二奇兵以劫之。趙括乘勝追造秦壁,壁堅拒不得入;奇兵二萬五千人絕趙軍之後,又五千騎絕趙壁間。趙軍分而為二,糧道絕。武安君出輕兵擊之,趙戰不利,因築壁堅守以待救至。秦王聞趙食道絕,自如河內發民年十五以上悉詣長平,遮絕趙救兵及糧食。齊人、楚人救趙。趙人乏食,請粟於齊,齊王弗許。周子曰:「夫趙之於齊、楚,扞蔽也,猶齒之有脣也,脣亡則齒寒;今日亡趙,明日患及齊、楚矣。救趙之務,宜若奉漏甕沃焦釜然。且救趙,高義也;卻秦師,顯名也;義救亡國,威卻強秦。不務為此而愛粟,為國計者過矣!」齊王弗聽。九月,趙軍食絕四十六日,皆內陰相殺食。急來攻秦壘,欲出為四隊,四,五復之,不能出。趙括自出銳卒搏戰,秦人射殺之。趙師大敗,卒四十萬人皆降。武安君曰:「秦已拔上黨,上黨民不樂為秦而歸趙。趙卒反覆,非盡殺之,恐為亂。」乃挾詐而盡坑殺之,遺其小者二百四十人歸趙。前後斬首虜四十五萬人,趙人大震。
strong nǎn wáng xià wǔ shí liù nián rén yín, gōng yuán qián èr wǔ jiǔ nián strong
赧王下五十六年(壬寅,公元前二五九年)
shí yuè, wǔ ān jūn fēn jūn wèi sān, wáng hé gōng zhào wǔ ān pí láo, bá zhī. sī mǎ gěng běi dìng tài yuán, jǐn yǒu shàng dǎng dì. hán wèi kǒng, shǐ sū dài hòu bì shuō yīng hóu yuē: wǔ ān jūn jí wéi hán dān hū? yuē: rán. sū dài yuē: zhào wáng zé qín wáng wáng yǐ. wǔ ān jūn wèi sān gōng, jūn néng wèi zhī xià hū? suī wú yù wèi zhī xià, gù bù dé yǐ yǐ. qín cháng gōng hán, wéi xíng qiū, kùn shàng dǎng, shàng dǎng zhī mín jiē fǎn wèi zhào, tiān xià bù lè wèi qín mín zhī rì jiǔ yǐ. jīn wáng zhào, běi dì rù yàn, dōng dì rù qí, nán dì rù hán wèi, zé jūn zhī suǒ de mín wú jǐ hé rén yǐ. bù rú yīn ér gē zhī, wú yǐ wèi wǔ ān jūn gōng yě. yīng hóu yán yú qín wáng yuē: qín bīng láo, qǐng xǔ hán zhào zhī gē dì yǐ hé, qiě xiū shì zú. wáng tīng zhī, gē hán yuán yōng zhào liù chéng yǐ hé. zhēng yuè, jiē bà bīng. wǔ ān jūn yóu shì yǔ yīng hóu yǒu xì.
十月,武安君分軍為三,王齕攻趙武安、皮牢,拔之。司馬梗北定太原,盡有上黨地。韓、魏恐,使蘇代厚幣說應侯曰:「武安君即圍邯鄲乎?」曰:「然。」蘇代曰:「趙亡則秦王王矣。武安君為三公,君能為之下乎?雖無欲為之下,固不得已矣。秦嘗攻韓,圍邢丘,困上黨,上黨之民皆反為趙,天下不樂為秦民之日久矣。今亡趙,北地入燕,東地入齊,南地入韓、魏,則君之所得民無幾何人矣。不如因而割之,無以為武安君功也。」應侯言於秦王曰:「秦兵勞,請許韓、趙之割地以和,且休士卒。」王聽之,割韓垣雍、趙六城以和。正月,皆罷兵。武安君由是與應侯有隙。
zhào wáng jiāng shǐ zhào hǎo yuē shì yú qín, gē liù xiàn. yú qīng wèi zhào wáng yuē: qín zhī gōng wáng yě, juàn ér guī hū? wáng yǐ qí lì shàng néng jìn, ài wáng ér fú gōng hū? wáng yuē: qín bù yí yú lì yǐ, bì yǐ juàn ér guī yě. yú qīng yuē: qín yǐ qí lì gōng qí suǒ bù néng qǔ, juàn ér guī, wáng yòu yǐ qí lì zhī suǒ bù néng qǔ yǐ sòng zhī, shì zhù qín zì gōng yě. lái nián qín gōng wáng, wáng wú jiù yǐ. zhào wáng jì wèi dìng, lóu huǎn zhì zhào, zhào wáng yǔ zhī jì zhī. lóu huǎn yuē: yú qīng dé qí yī, bù dé qí èr. qín zhào gòu nán ér tiān xià jiē shuō, hé yě? yuē: wú qiě yīn qiáng ér chéng ruò yǐ. jīn zhào bù rú jí gē dì wèi hé yǐ yí tiān xià, wèi qín zhī xīn. bù rán, tiān xià jiāng yīn qín zhī nù, chéng zhào zhī bì, guā fēn zhī, zhào qiě wáng, hé qín zhī tú hū! yú qīng wén zhī, fù jiàn yuē: wēi zāi lóu zi zhī jì, shì yù yí tiān xià, ér hé wèi qín zhī xīn zāi? dú bù yán qí shì tiān xià ruò hū? qiě chén yán wù yǔ zhě, fēi gù hū yǔ ér yǐ yě. qín suǒ liù chéng yú wáng, ér wáng yǐ liù chéng lù qí. qí, qín zhī shēn chóu yě, qí tīng wáng bù dài cí zhī bì yě. zé shì wáng shī zhī yú qí ér qǔ cháng yú qín, ér shì tiān xià yǒu néng wèi yě. wáng yǐ cǐ fā shēng, bīng wèi kuī yú jìng, chén jiàn qín zhī zhòng lù zhì zhào ér fǎn gòu yú wáng yě. cóng qín wèi gòu, hán wèi wén zhī, bì jǐn zhòng wáng. shì wáng yī jǔ ér jié sān guó zhī qīn ér yǔ qín yì dào yě. zhào wáng yuē: shàn. shǐ yú qīng dōng jiàn qí wáng, yǔ zhī móu qín. yú qīng wèi fǎn, qín shǐ zhě yǐ zài zhào yǐ. lóu huǎn wén zhī, wáng qù. zhào wáng fēng yú qīng yǐ yī chéng.
趙王將使趙郝約事於秦,割六縣。虞卿謂趙王曰:「秦之攻王也,倦而歸乎?王以其力尚能進,愛王而弗攻乎?」王曰:「秦不遺餘力矣,必以倦而歸也。」虞卿曰:「秦以其力攻其所不能取,倦而歸,王又以其力之所不能取以送之,是助秦自攻也。來年秦攻王,王無救矣。」趙王計未定,樓緩至趙,趙王與之計之。樓緩曰:「虞卿得其一,不得其二。秦、趙構難而天下皆說,何也?曰:『吾且因強而乘弱矣。』今趙不如亟割地為和以疑天下,慰秦之心。不然,天下將因秦之怒,乘趙之敝,瓜分之,趙且亡,何秦之圖乎!」虞卿聞之,復見曰:「危哉樓子之計,是愈疑天下,而何慰秦之心哉?獨不言其示天下弱乎?且臣言勿與者,非固忽與而已也。秦索六城於王,而王以六城賂齊。齊,秦之深仇也,其聽王不待辭之畢也。則是王失之於齊而取償於秦,而示天下有能為也。王以此發聲,兵未窺於境,臣見秦之重賂至趙而反媾於王也。從秦為媾,韓、魏聞之,必盡重王。是王一舉而結三國之親而與秦易道也。」趙王曰:「善。」使虞卿東見齊王,與之謀秦。虞卿未返,秦使者已在趙矣。樓緩聞之,亡去。趙王封虞卿以一城。
qín zhī shǐ fá zhào yě, wèi wáng wèn yú zhū dài fū, jiē yǐ wèi qín fá zhào, yú wèi biàn. kǒng bīn yuē: hé wèi yě? yuē: shèng zhào, zé wú yīn ér fú yān bù shèng zhào, zé kě chéng bì ér jī zhī. zi shùn yuē: bù rán. qín zì xiào gōng yǐ lái, zhàn wèi cháng qū, jīn yòu shǔ qí liáng jiāng, hé bì zhī chéng? dài fū yuē: zòng qí shèng zhào, yú wǒ hé sǔn? lín zhī xiū, guó zhī fú yě. zi shùn yuē: qín, tān bào zhī guó yě, shèng zhào, bì fù tā qiú, wú kǒng yú shí wèi shòu qí shī yě. xiān rén yǒu yán: yàn què chù wū, zǐ mǔ xiāng bǔ, xǔ xǔ yān xiāng lè yě, zì yǐ wèi ān yǐ. zào tū yán shàng, dòng yǔ jiāng fén, yàn què yán bù biàn, bù zhī huò zhī jiāng jí jǐ yě. jīn zi bù wù zhào pò huàn jiāng jí jǐ, kě yǐ rén ér tóng yú yàn què hū! zi shùn zhě, kǒng zǐ liù shì sūn yě.
秦之始伐趙也,魏王問於諸大夫,皆以為秦伐趙,於魏便。孔斌曰:「何謂也?」曰:「勝趙,則吾因而服焉;不勝趙,則可承敝而擊之。」子順曰:「不然。秦自孝公以來,戰未嘗屈,今又屬其良將,何敝之承?」大夫曰:「縱其勝趙,於我何損?鄰之羞,國之福也。」子順曰:「秦,貪暴之國也,勝趙,必復他求,吾恐於時魏受其師也。先人有言:燕雀處屋,子母相哺,呴呴焉相樂也,自以為安矣。灶突炎上,棟宇將焚,燕雀顏不變,不知禍之將及己也。今子不悟趙破患將及己,可以人而同於燕雀乎!」子順者,孔子六世孫也。
chū, wèi wáng wén zi shùn xián, qiǎn shǐ zhě fèng huáng jīn shù bó, pìn yǐ wèi xiāng. zi shùn wèi shǐ zhě yuē: ruò wáng néng xìn yòng wú dào, wú dào gù wèi zhì shì yě, suī shū shí yǐn shuǐ, wú yóu wèi zhī. ruò tú yù zhì fú wú shēn, wěi yǐ zhòng lù, wú yóu yī fū ěr, wèi wáng xī shǎo yú yī fū? shǐ zhě gù qǐng, zi shùn nǎi zhī wèi wèi wáng jiāo yíng yǐ wèi xiāng. zi shùn gǎi bì chǒng zhī guān yǐ shì xián cái, duó wú rèn zhī lù yǐ cì yǒu gōng. zhū sàng zhí zhì zhě xián bù yuè, nǎi zào bàng yán. wén zī yǐ gào zi shùn. zi shùn yuē: mín zhī bù kě yǔ lǜ shǐ jiǔ yǐ! gǔ zhī shàn wèi zhèng zhě, qí chū bù néng wú bàng. zi chǎn xiāng zhèng, sān nián ér hòu bàng zhǐ wú xiān jūn zhī xiāng lǔ, sān yuè ér hòu bàng zhǐ. jīn wú wèi zhèng rì xīn, suī bù néng jí xián, yōng zhī bàng hū! wén zī yuē: wèi shí xiān jūn zhī bàng hé yě? zi shùn yuē: xiān jūn xiāng lǔ, rén sòng zhī yuē: mí qiú ér fèi, tóu zhī wú lì fèi ér mí qiú, tóu zhī wú yóu. jí sān yuè, zhèng huà jì chéng, mín yòu sòng yuē: qiú yī zhāng fǔ, shí huò wǒ suǒ zhāng fǔ qiú yī, huì wǒ wú sī. wén zī xǐ yuē: nǎi jīn zhī xiān shēng bù yì hū shèng xián yǐ. zi shùn xiāng wèi fán jiǔ yuè, chén dà jì zhé bù yòng, nǎi kuì rán yuē: yán bù jiàn yòng, shì wú yán zhī bù dāng yě. yán bù dāng yú zhǔ, jū rén zhī guān, shí rén zhī lù, shì shī lì sù cān, wú zuì shēn yǐ! tuì ér yǐ bìng zhì shì. rén wèi zi shùn yuē: wáng bù yòng zi, zi qí xíng hū? dá yuē: xíng jiāng hé zhī? shān dōng zhī guó, jiāng bìng yú qín. qín wèi bù yì, yì suǒ bù rù. suì qǐn yú jiā. xīn yuán gù qǐng zi shùn yuē: xián zhě suǒ zài, bì xìng huà zhì zhì. jīn zi xiāng wèi, wèi wén yì zhèng ér jí zì tuì, yì zhě zhì bù dé hū, hé qù zhī sù yě? zi shùn yuē yǐ wú yì zhèng, suǒ yǐ zì tuì yě. qiě sǐ bìng wú liáng yī. jīn qín yǒu tūn shí tiān xià zhī xīn, yǐ yì shì zhī, gù bù huò ān jiù wáng bù xiá, hé huà zhī xìng! xī yī zhì zài xià, lǚ wàng zài shāng, ér èr guó bù zhì, qǐ yī lǚ zhī bù yù zāi? shì bù kě yě. dāng jīn shān dōng zhī guó bì ér bù zhèn, sān jìn gē dì yǐ qiú ān, èr zhōu zhé ér rù qín, yàn qí chǔ yǐ qū fú yǐ. yǐ cǐ guān zhī, bù chū èr shí nián, tiān xià qí jǐn wèi qín hū!
初,魏王聞子順賢,遣使者奉黃金束帛,聘以為相。子順謂使者曰:「若王能信用吾道,吾道固為治世也,雖蔬食飲水,吾猶為之。若徒欲制服吾身,委以重祿,吾猶一夫耳,魏王奚少於一夫?」使者固請,子順乃之魏;魏王郊迎以為相。子順改嬖寵之官以事賢才,奪無任之祿以賜有功。諸喪職秩者咸不悅,乃造謗言。文咨以告子順。子順曰:「民之不可與慮始久矣!古之善為政者,其初不能無謗。子產相鄭,三年而後謗止;吾先君之相魯,三月而後謗止。今吾為政日新,雖不能及賢,庸知謗乎!」文咨曰:「未識先君之謗何也?」子順曰:「先君相魯,人誦之曰:『麛裘而芾,投之無戾;芾而麛裘,投之無郵。』及三月,政化既成,民又誦曰:『裘衣章甫,實獲我所;章甫裘衣,惠我無私。』」文咨喜曰:「乃今知先生不異乎聖賢矣。」子順相魏凡九月,陳大計輒不用,乃喟然曰:「言不見用,是吾言之不當也。言不當於主,居人之官,食人之祿,是尸利素餐,吾罪深矣!」退而以病致仕。人謂子順曰:「王不用子,子其行乎?」答曰:「行將何之?山東之國,將並於秦。秦為不義,義所不入。」遂寢於家。新垣固請子順曰:「賢者所在,必興化致治。今子相魏,未聞異政而即自退,意者志不得乎,何去之速也?」子順曰;「以無異政,所以自退也。且死病無良醫。今秦有吞食天下之心,以義事之,固不獲安;救亡不暇,何化之興!昔伊摯在夏,呂望在商,而二國不治,豈伊、呂之不欲哉?勢不可也。當今山東之國敝而不振,三晉割地以求安,二周折而入秦,燕、齊、楚已屈服矣。以此觀之,不出二十年,天下其盡為秦乎!」
qín wáng yù wèi yīng hóu bì bào qí chóu, wén wèi qí zài píng yuán jūn suǒ, nǎi wèi hǎo yán yòu píng yuán jūn zhì qín ér zhí zhī. qiǎn shǐ wèi zhào wáng yuē: bù dé qí shǒu, wú bù chū wáng dì yú guān! wèi qí qióng, dǐ yú qīng, yú qīng qì xiāng yìn, yǔ wèi qí xié wáng. zhì wèi, yù yīn xìn líng jūn yǐ zǒu chǔ. xìn líng jūn yì nán jiàn zhī, wèi qí nù, zì shā. zhào wáng zú qǔ qí shǒu yǐ yǔ qín, qín nǎi guī píng yuán jūn. jiǔ yuè, wǔ dài fū wáng líng jiāng bīng fù fá zhào, wǔ ān jūn bìng, bù rèn xíng.
秦王欲為應侯必報其仇,聞魏齊在平原君所,乃為好言誘平原君至秦而執之。遣使謂趙王曰:「不得齊首,吾不出王弟於關!」魏齊窮,抵虞卿,虞卿棄相印,與魏齊偕亡。至魏,欲因信陵君以走楚。信陵君意難見之,魏齊怒,自殺。趙王卒取其首以與秦,秦乃歸平原君。九月,五大夫王陵將兵復伐趙,武安君病,不任行。
strong nǎn wáng xià wǔ shí qī nián guǐ mǎo, gōng yuán qián èr wǔ bā nián strong
赧王下五十七年(癸卯,公元前二五八年)
zhēng yuè, wáng líng gōng hán dān, shǎo lì, yì fā zú zuǒ líng líng wáng wǔ xiào. wǔ ān jūn bìng yù, wáng yù shǐ dài zhī. wǔ ān jūn yuē: hán dān shí wèi yì gōng yě qiě zhū hóu zhī jiù rì zhì. bǐ zhū hóu yuàn qín zhī rì jiǔ yǐ, qín suī shèng yú zhǎng píng, shì zú sǐ zhě guò bàn, guó nèi kōng, yuǎn jué hé shān ér zhēng rén guó dōu, zhào yīng qí nèi, zhū hóu gōng qí wài, pò qín jūn bì yǐ. wáng zì mìng bù xíng, nǎi shǐ yīng hóu qǐng zhī. wǔ ān jūn zhōng cí jí, bù kěn xíng nǎi yǐ wáng hé dài wáng líng.
正月,王陵攻邯鄲,少利,益發卒佐陵;陵亡五校。武安君病癒,王欲使代之。武安君曰:「邯鄲實未易攻也;且諸侯之救日至。彼諸侯怨秦之日久矣,秦雖勝於長平,士卒死者過半,國內空,遠絕河山而爭人國都,趙應其內,諸侯攻其外,破秦軍必矣。」王自命不行,乃使應侯請之。武安君終辭疾,不肯行;乃以王齕代王陵。
zhào wáng shǐ píng yuán jūn qiú jiù yú chǔ, píng yuán jūn yuē qí mén xià shí kè wén wǔ bèi jù zhě èr shí rén yǔ zhī jù, dé shí jiǔ rén, yú wú kě qǔ zhě. máo suì zì jiàn yú píng yuán jūn. píng yuán jūn yuē: fū xián shì zhī chù shì yě, pì ruò zhuī zhī chù náng zhōng, qí mò lì jiàn. jīn xiān shēng chù shèng zhī mén xià sān nián yú cǐ yǐ, zuǒ yòu wèi yǒu suǒ chēng sòng, shèng wèi yǒu suǒ wén, shì xiān shēng wú suǒ yǒu yě. xiān shēng bù néng, xiān shēng liú! máo suì yuē: chén nǎi jīn rì qǐng chù náng zhōng ěr! shǐ suì zǎo dé chù náng zhōng, nǎi yǐng tuō ér chū, fēi tè qí mò jiàn ér yǐ. píng yuán jūn nǎi yǔ zhī jù, shí jiǔ rén xiāng yǔ mù xiào zhī. píng yuán jūn zhì chǔ, yǔ chǔ wáng yán hé cóng zhī lì hài, rì chū ér yán zhī, rì zhōng bù jué. máo suì àn jiàn lì jiē ér shàng, wèi píng yuán jūn yuē: cóng zhī lì hài, liǎng yán ér jué ěr! jīn rì chū ér yán, rì zhōng bù jué, hé yě? chǔ wáng nù chì yuē: hú bù xià! wú nǎi yǔ ér jūn yán, rǔ hé wèi zhě yě! máo suì àn jiàn ér qián yuē: wáng zhī suǒ yǐ chì suì zhě, yǐ chǔ guó zhī zhòng yě. jīn shí bù zhī nèi, wáng bù dé shì chǔ guó zhī zhòng yě! wáng zhī mìng xuán yú suì shǒu. wú jūn zài qián. chì zhě hé yě? qiě suì wén tāng yǐ qī shí lǐ zhī dì wáng tiān xià, wén wáng yǐ bǎi lǐ zhī rǎng ér chén zhū hóu, qǐ qí shì zú duō zāi? chéng néng jù qí shì ér fèn qí wēi yě. jīn chǔ dì fāng wǔ qiān lǐ, chí jǐ bǎi wàn, cǐ bà wáng zhī zī yě. yǐ chǔ zhī qiáng, tiān xià fú néng dāng. bái qǐ, xiǎo shù zi ěr, lǜ shù wàn zhī zhòng, xìng shī yǐ yǔ chǔ zhàn, yī zhàn ér jǔ yān yǐng, zài zhàn ér shāo yí líng, sān zhàn ér rǔ wáng zhī xiān rén, cǐ bǎi shì zhī yuàn ér zhào zhī suǒ xiū, ér wáng fú zhī è yān. hé cóng zhě wèi chǔ, fēi wèi zhào yě. wú jūn zài qián, chì zhě hé yě? chǔ wáng yuē: wěi wěi, chéng ruò xiān shēng zhī yán, jǐn fèng shè jì yǐ cóng. máo suì yuē: cóng dìng hū? chǔ wáng yuē: dìng yǐ. máo suì wèi chǔ wáng zhī zuǒ yòu yuē: qǔ jī gǒu mǎ zhī xuè lái! máo suì fèng tóng pán ér guì jìn zhī chǔ wáng yuē: wáng dāng shà xuè yǐ dìng cóng, cì zhě wú jūn, cì zhě suì. suì dìng cóng yú diàn shàng. máo suì zuǒ shǒu chí pán xuè zé yòu shǒu zhāo shí jiǔ rén yuē: gōng xiāng yǔ shà cǐ xuè yú táng xià! gōng děng lù lù, suǒ wèi yīn rén chéng shì zhě yě. píng yuán jūn yǐ dìng cóng ér guī, zhì yú zhào, yuē: shèng bù gǎn fù xiāng tiān xià shì yǐ! suì yǐ máo suì wèi shàng kè. yú shì chǔ wáng shǐ chūn shēn jūn jiāng bīng jiù zhào, wèi wáng yì shǐ jiāng jūn jìn bǐ jiāng bīng shí wàn jiù zhào.
趙王使平原君求救於楚,平原君約其門下食客文武備具者二十人與之俱,得十九人,餘無可取者。毛遂自薦於平原君。平原君曰:「夫賢士之處世也,譬若錐之處囊中,其末立見。今先生處勝之門下三年於此矣,左右未有所稱誦,勝未有所聞,是先生無所有也。先生不能,先生留!」毛遂曰:「臣乃今日請處囊中耳!使遂蚤得處囊中,乃穎脫而出,非特其末見而已。」平原君乃與之俱,十九人相與目笑之。平原君至楚,與楚王言合從之利害,日出而言之,日中不決。毛遂按劍歷階而上,謂平原君曰:「從之利害,兩言而決耳!今日出而言,日中不決,何也?」楚王怒叱曰:「胡不下!吾乃與而君言,汝何為者也!」毛遂按劍而前曰:「王之所以叱遂者,以楚國之眾也。今十步之內,王不得恃楚國之眾也!王之命懸於遂手。吾君在前。叱者何也?且遂聞湯以七十里之地王天下,文王以百里之壤而臣諸侯,豈其士卒多哉?誠能據其勢而奮其威也。今楚地方五千里,持戟百萬,此霸王之資也。以楚之強,天下弗能當。白起,小豎子耳,率數萬之眾,興師以與楚戰,一戰而舉鄢、郢,再戰而燒夷陵,三戰而辱王之先人,此百世之怨而趙之所羞,而王弗知惡焉。合從者為楚,非為趙也。吾君在前,叱者何也?」楚王曰:「唯唯,誠若先生之言,謹奉社稷以從。」毛遂曰:「從定乎?」楚王曰:「定矣。」毛遂謂楚王之左右曰:「取雞、狗、馬之血來!」毛遂奉銅盤而跪進之楚王曰:「王當歃血以定從,次者吾君,次者遂。」遂定從於殿上。毛遂左手持盤血則右手招十九人曰:「公相與歃此血於堂下!公等錄錄,所謂因人成事者也。」平原君已定從而歸,至於趙,曰:「勝不敢復相天下士矣!遂以毛遂為上客。於是楚王使春申君將兵救趙,魏王亦使將軍晉鄙將兵十萬救趙。
qín wáng shǐ wèi wèi wáng yuē: wú gōng zhào, dàn mù qiě xià, zhū hóu gǎn jiù zhī zhě, wú yǐ bá zhào, bì yí bīng xiān jī zhī! wèi wáng kǒng, qiǎn rén zhǐ jìn bǐ, liú bīng bì yè, míng wèi jiù zhào, shí xié liǎng duān. yòu shǐ jiāng jūn xīn yuán yǎn jiān rù hán dān, yīn píng yuán jūn shuō zhào wáng, yù gòng zūn qín wèi dì, yǐ què qí bīng. qí rén lǔ zhòng lián zài hán dān, wén zhī, wǎng jiàn xīn yuán yǎn yuē: bǐ qín zhě, qì lǐ yì ér shàng shǒu gōng zhī guó yě. bǐ jí sì rán ér wèi dì yú tiān xià, zé lián yǒu dǎo dōng hǎi ér sǐ ěr, bù yuàn wèi zhī mín yě! qiě liáng wèi dǔ qín chēng dì zhī hài gù ěr, wú jiāng shǐ qín wáng pēng hǎi liáng wáng! xīn yuán yǎn yàng rán bù yuè, yuē: xiān shēng è néng shǐ qín wáng pēng hǎi liáng wáng? lǔ zhòng lián yuē: gù yě, wú jiāng yán zhī. xī zhě jiǔ hóu è hóu wén wáng, zhòu zhī sān gōng yě. jiǔ hóu yǒu zi ér hǎo, xiàn zhī yú zhòu, zhòu yǐ wèi è, hǎi jiǔ hóu è hóu zhēng zhī qiáng, biàn zhī jí, gù pú è hóu wén wáng wén zhī, kuì rán ér tàn, gù jū zhī yǒu lǐ zhī kù bǎi rì, yù lìng zhī sǐ. jīn qín, wàn chéng zhī guó yě liáng, yì wàn chéng zhī guó yě. jù jù wàn chéng zhī guó, gè yǒu chēng wáng zhī míng, nài hé dǔ qí yī zhàn ér shèng, yù cóng ér dì zhī, zú jiù pú hǎi zhī dì hū! qiě qín wú yǐ ér dì, zé jiāng xíng qí tiān zǐ zhī lǐ yǐ hào lìng yú tiān xià, zé qiě biàn yì zhū hóu zhī dà chén, bǐ jiāng duó qí suǒ bù xiào ér yǔ qí suǒ xián, duó qí suǒ zēng ér yǔ qí suǒ ài, bǐ yòu jiāng shǐ qí zǐ nǚ chán qiè wèi zhū hóu fēi jī, chù liáng zhī gōng, liáng wáng ān dé yàn rán ér yǐ hū! ér jiāng jūn yòu hé yǐ dé gù chǒng hū! xīn yuán yǎn qǐ, zài bài yuē: wú nǎi jīn zhī xiān shēng tiān xià zhī shì yě! wú qǐng chū, bù gǎn fù yán dì qín yǐ!
秦王使謂魏王曰:「吾攻趙,旦暮且下,諸侯敢救之者,吾已拔趙,必移兵先擊之!」魏王恐,遣人止晉鄙,留兵壁鄴,名為救趙,實挾兩端。又使將軍新垣衍間入邯鄲,因平原君說趙王,欲共尊秦為帝,以卻其兵。齊人魯仲連在邯鄲,聞之,往見新垣衍曰:「彼秦者,棄禮義而上首功之國也。彼即肆然而為帝於天下,則連有蹈東海而死耳,不願為之民也!且梁未睹秦稱帝之害故耳,吾將使秦王烹醢梁王!」新垣衍怏然不悅,曰:「先生惡能使秦王烹醢梁王?」魯仲連曰:「固也,吾將言之。昔者九侯、鄂侯、文王,紂之三公也。九侯有子而好,獻之於紂,紂以為惡,醢九侯;鄂侯爭之強,辯之疾,故脯鄂侯;文王聞之,喟然而嘆,故拘之牖里之庫百日,欲令之死。今秦,萬乘之國也;梁,亦萬乘之國也。俱據萬乘之國,各有稱王之名,奈何睹其一戰而勝,欲從而帝之,卒就脯醢之地乎!且秦無已而帝,則將行其天子之禮以號令於天下,則且變易諸侯之大臣,彼將奪其所不肖而與其所賢,奪其所憎而與其所愛,彼又將使其子女讒妾為諸侯妃姬,處梁之宮,梁王安得晏然而已乎!而將軍又何以得故寵乎!」新垣衍起,再拜曰:「吾乃今知先生天下之士也!吾請出,不敢復言帝秦矣!」
yàn wǔ chéng wáng hōng, zi xiào wáng lì.
燕武成王薨,子孝王立。
chū wèi gōng zǐ wú jì rén ér xià shì, zhì shí kè sān qiān rén. wèi yǒu yǐn shì yuē hóu yíng, nián qī shí, jiā pín, wèi dà liáng yí mén jiān zhě. gōng zǐ zhì jiǔ dà huì bīn kè, zuò dìng, gōng zǐ cóng chē qí xū zuǒ zì yíng hóu shēng. hóu shēng shè bì yì guān, zhí shàng zài gōng zǐ shàng zuò bù ràng, gōng zǐ zhí pèi yù gōng. hóu shēng yòu wèi gōng zǐ yuē: chén yǒu kè zài shì tú zhōng, yuàn wǎng chē qí guò zhī. gōng zǐ yǐn chē rù shì, hóu shēng xià jiàn qí kè zhū hài, pì nì, gù jiǔ lì, yǔ qí kè yǔ, wēi chá gōng zǐ, gōng zǐ sè yù hé nǎi xiè kè jiù chē, zhì gōng zǐ jiā. gōng zǐ yǐn hóu shēng zuò shàng zuò, biàn zàn bīn kè, bīn kè jiē jīng. jí qín wéi zhào, zhào píng yuán jūn zhī fū rén, gōng zǐ wú jì zhī zǐ yě, píng yuán jūn shǐ zhě guān gài xiāng shǔ yú wèi, ràng gōng zǐ yuē: shèng suǒ yǐ zì fù yú hūn yīn zhě, yǐ gōng zǐ zhī gāo yì, néng jí rén zhī kùn yě. jīn hán dān dàn mù jiàng qín ér wèi jiù bù zhì, zòng gōng zǐ qīng shèng qì zhī, dú bù lián gōng zǐ zǐ xié? gōng zǐ huàn zhī, shù qǐng wèi wáng chì jìn bǐ lìng jiù zhào, jí bīn kè biàn shì yóu shuō wàn duān, wáng zhōng bù tīng. gōng zǐ nǎi shǔ bīn kè, yuē chē qí bǎi yú chéng, yù fù dòu yǐ sǐ yú zhào guò yí mén, jiàn hóu shēng. hóu shēng yuē: gōng zǐ miǎn zhī yǐ, lǎo chén bù néng cóng! gōng zǐ qù, xíng shù lǐ, xīn bù kuài, fù hái jiàn hóu shēng. hóu shēng xiào yuē: chén gù zhī gōng zǐ zhī hái yě! jīn gōng zǐ wú tā duān ér yù fù qín jūn, pì rú yǐ ròu tóu něi hǔ, hé gōng zhī yǒu! gōng zǐ zài bài wèn jì. hóu yíng píng rén yuē: wú wén jìn bǐ bīng fú zài wáng wò nèi, ér rú jī zuì xìng, lì néng qiè zhī. cháng wén gōng zǐ wèi rú jī bào qí fù chóu, rú jī yù wèi gōng zǐ sǐ wú suǒ cí, gōng zǐ chéng yī kāi kǒu, zé dé hǔ fú, duó jìn bǐ zhī bīng, běi jiù zhào, xī què qín, cǐ wǔ bó zhī gōng yě. gōng zǐ rú qí yán, guǒ dé bīng fú. gōng zǐ xíng, hóu shēng yuē: jiāng zài wài, jūn lìng yǒu suǒ bù shòu. yǒu rú jìn bǐ hé fú ér bù shòu bīng, fù qǐng zhī, zé shì wēi yǐ. chén kè zhū hài, qí rén lì shì, kě yǔ jù. jìn bǐ ruò tīng, dà shàn bù tīng, kě shǐ jī zhī! yú shì gōng zǐ qǐng zhū hài yǔ jù. zhì yè, jìn bǐ hé fú, yí zhī, jǔ shǒu shì gōng zǐ yuē: wú yōng shí wàn zhī zhòng tún yú jìng shàng, guó zhī zhòng rèn. jīn dān chē lái dài zhī, hé rú zāi? zhū hài xiù sì shí jīn tiě chuí, chuí shā jìn bǐ, gōng zǐ suì lè bīng xià lìng jūn zhōng yuē: fù zǐ jù zài jūn zhōng zhě, fù guī xiōng dì jù zài jūn zhōng zhě, xiōng guī dú zi wú xiōng dì zhě, guī yǎng. dé xuǎn bīng bā wàn rén, jiāng zhī ér jìn.
初魏公子無忌仁而下士,致食客三千人。魏有隱士曰侯嬴,年七十,家貧,為大梁夷門監者。公子置酒大會賓客,坐定,公子從車騎虛左自迎侯生。侯生攝敝衣冠,直上載公子上坐不讓,公子執轡愈恭。侯生又謂公子曰:「臣有客在市屠中,願枉車騎過之。」公子引車入市,侯生下見其客硃亥,睥睨,故久立,與其客語,微察公子,公子色愈和;乃謝客就車,至公子家。公子引侯生坐上坐,遍贊賓客,賓客皆驚。及秦圍趙,趙平原君之夫人,公子無忌之姊也,平原君使者冠蓋相屬於魏,讓公子曰:「勝所以自附於婚姻者,以公子之高義,能急人之困也。今邯鄲旦暮降秦而魏救不至,縱公子輕勝棄之,獨不憐公子姊邪?」公子患之,數請魏王敕晉鄙令救趙,及賓客辯士遊說萬端,王終不聽。公子乃屬賓客,約車騎百餘乘,欲赴斗以死於趙;過夷門,見侯生。侯生曰:「公子勉之矣,老臣不能從!」公子去,行數里,心不快,復還見侯生。侯生笑曰:「臣固知公子之還也!今公子無他端而欲赴秦軍,譬如以肉投餒虎,何功之有!」公子再拜問計。侯嬴屏人曰:「吾聞晉鄙兵符在王臥內,而如姬最幸,力能竊之。嘗聞公子為如姬報其父仇,如姬欲為公子死無所辭,公子誠一開口,則得虎符,奪晉鄙之兵,北救趙,西卻秦,此五伯之功也。」公子如其言,果得兵符。公子行,侯生曰:「將在外,君令有所不受。有如晉鄙合符而不授兵,復請之,則事危矣。臣客硃亥,其人力士,可與俱。晉鄙若聽,大善;不聽,可使擊之!」於是公子請硃亥與俱。至鄴,晉鄙合符,疑之,舉手視公子曰:「吾擁十萬之眾屯於境上,國之重任。今單車來代之,何如哉?」硃亥袖四十斤鐵椎,椎殺晉鄙,公子遂勒兵下令軍中曰:「父子俱在軍中者,父歸;兄弟俱在軍中者,兄歸;獨子無兄弟者,歸養。」得選兵八萬人,將之而進。
wáng hé jiǔ wéi hán dān bù bá, zhū hóu lái jiù, zhàn shù bù lì. wǔ ān jūn wén zhī yuē: wáng bù tīng wú jì, jīn hé rú yǐ? wáng wén zhī, nù, qiáng qǐ wǔ ān jūn. wǔ ān jūn chēng bìng dǔ, bù kěn qǐ.
王齕久圍邯鄲不拔,諸侯來救,戰數不利。武安君聞之曰:「王不聽吾計,今何如矣?」王聞之,怒,強起武安君。武安君稱病篤,不肯起。
strong nǎn wáng xià wǔ shí bā nián jiǎ chén, gōng yuán qián èr wǔ qī nián strong
赧王下五十八年(甲辰,公元前二五七年)
shí yuè, miǎn wǔ ān jūn wèi shì wǔ, qiān zhī yīn mì. shí èr yuè, yì fā zú jūn fén chéng páng. wǔ ān jūn bìng, wèi xíng, zhū hóu gōng wáng hé, hé shù què, shǐ zhě rì zhì, wáng nǎi shǐ rén qiǎn wǔ ān jūn, bù dé liú xián yáng zhōng. wǔ ān jūn chū xián yáng xī mén shí lǐ, zhì dù yóu. wáng yǔ yīng hóu qún chén móu yuē: bái qǐ zhī qiān, yì shàng yàng yàng yǒu yú yán. wáng nǎi shǐ shǐ zhě cì zhī jiàn, wǔ ān jūn suì zì shā. qín rén lián zhī, xiāng yì jiē jì sì yān.
十月,免武安君為士伍,遷之陰密。十二月,益發卒軍汾城旁。武安君病,未行,諸侯攻王齕,齕數卻,使者日至,王乃使人遣武安君,不得留咸陽中。武安君出咸陽西門十里,至杜郵。王與應侯群臣謀曰:「白起之遷,意尚怏怏有餘言。」王乃使使者賜之劍,武安君遂自殺。秦人憐之,鄉邑皆祭祀焉。
wèi gōng zǐ wú jì dà pò qín shī yú hán dān xià, wáng hé jiě hán dān wéi zǒu. zhèng ān píng wèi zhào suǒ kùn, jiāng èr wàn rén jiàng zhào, yīng hóu yóu shì de zuì. gōng zǐ wú jì jì cún zhào, suì bù gǎn guī wèi, yǔ bīn kè liú jū zhào, shǐ jiāng jiāng qí jūn hái wèi. zhào wáng yǔ píng yuán jūn jì, yǐ wǔ chéng fēng gōng zǐ. zhào wáng sǎo chú zì yíng, zhí zhǔ rén zhī lǐ, yǐn gōng zǐ jiù xī jiē. gōng zǐ cè xíng cí ràng, cóng dōng jiē shàng, zì yán zuì guò, yǐ fù yú wèi, wú gōng yú zhào. zhào wáng yǔ gōng zǐ yǐn zhì mù, kǒu bù rěn xiàn wǔ chéng, yǐ gōng zǐ tuì ràng yě. zhào wáng yǐ hào wèi gōng zǐ tāng mù yì. wèi yì fù yǐ xìn líng fèng gōng zǐ. gōng zǐ wén zhào yǒu chù shì máo gōng yǐn yú bó tú, xuē gōng yǐn yú mài jiāng jiā, yù jiàn zhī. liǎng rén bù kěn jiàn, gōng zǐ nǎi jiān bù cóng zhī yóu. píng yuán jūn wén ér fēi zhī. gōng zǐ yuē wú wén píng yuán jūn zhī xián, gù bèi wèi ér jiù zhào. jīn píng yuán jūn suǒ yǔ yóu, tú háo jǔ ěr, bù qiú shì yě. yǐ wú jì cóng cǐ liǎng rén yóu, shàng kǒng qí bù wǒ yù yě, píng yuán jūn nǎi yǐ wèi xiū hū? wèi zhuāng yù qù. píng yuán jūn miǎn guān xiè, nǎi zhǐ. píng yuán jūn yù fēng lǔ lián, shǐ zhě sān fǎn, zhōng bù kěn shòu. yòu yǐ qiān jīn wèi lǔ lián shòu, lǔ lián xiào yuē: suǒ guì yú tiān xià zhī shì zhě, wèi rén pái huàn shì nán jiě fēn luàn ér wú qǔ yě. jí yǒu qǔ zhě, shì shāng jiǎ zhī shì yě, ér lián bù rěn wèi yě! suì cí píng yuán jūn ér qù, zhōng shēn bù fù jiàn.
魏公子無忌大破秦師於邯鄲下,王齕解邯鄲圍走。鄭安平為趙所困,將二萬人降趙,應侯由是得罪。公子無忌既存趙,遂不敢歸魏,與賓客留居趙,使將將其軍還魏。趙王與平原君計,以五城封公子。趙王掃除自迎,執主人之禮,引公子就西階。公子側行辭讓,從東階上,自言罪過,以負於魏,無功於趙。趙王與公子飲至暮,口不忍獻五城,以公子退讓也。趙王以鄗為公子湯沐邑。魏亦復以信陵奉公子。公子聞趙有處士毛公隱於博徒,薛公隱於賣漿家,欲見之。兩人不肯見,公子乃間步從之游。平原君聞而非之。公子曰;「吾聞平原君之賢,故背魏而救趙。今平原君所與游,徒豪舉耳,不求士也。以無忌從此兩人游,尚恐其不我欲也,平原君乃以為羞乎?」為裝欲去。平原君免冠謝,乃止。平原君欲封魯連,使者三返,終不肯受。又以千金為魯連壽,魯連笑曰:「所貴於天下之士者,為人排患釋難解紛亂而無取也。即有取者,是商賈之事也,而連不忍為也!」遂辭平原君而去,終身不復見。
qín tài zǐ zhī fēi yuē huá yáng fū rén, wú zi xià jī shēng zǐ yì rén. yì rén zhì yú zhào qín shù fá zhào, zhào rén bù lǐ zhī. yì rén yǐ shù niè sūn zhì yú zhū hóu, chē chéng jìn yòng bù ráo, jū chù kùn bù dé yì. yáng dí dà jiǎ lǚ bù wéi shì hán dān, jiàn zhī, yuē: cǐ qí huò kě jū! nǎi wǎng jiàn yì rén, shuō yuē: wú néng dà zi zhī mén. yì rén xiào yuē: qiě zì dà jūn zhī mén! bù wéi yuē: zi bù zhī yě, wú mén dài zi mén ér dà. yì rén xīn zhī suǒ wèi, nǎi yǐn yǔ zuò, shēn yǔ. bù wéi yuē: qín wáng lǎo yǐ. tài zǐ ài huá yáng fū rén, fū rén wú zi. zi zhī xiōng dì èr shí yú rén, zi xī yǒu chéng guó zhī yè, shì cāng yòu fǔ zhī. zi jū zhōng, bù shèn jiàn xìng, jiǔ zhì zhū hóu. tài zǐ jí wèi, zi bù dé zhēng wèi sì yǐ. yì rén yuē: rán zé nài hé? bù wéi yuē: néng lì shì sì zhě, dú huá yáng fū rén ěr. bù wéi suī pín, qǐng yǐ qiān jīn wèi zi xī yóu, lì zi wèi sì, yì rén yuē: bì rú jūn cè, qǐng dé fēn qín guó yǔ jūn gòng zhī. bù wéi nǎi yǐ wǔ bǎi jīn yǔ yì rén, lìng jié bīn kè. fù yǐ wǔ bǎi jīn mǎi qí wù wán hǎo, zì fèng ér xī, jiàn huá yáng fū rén zhī zǐ, ér yǐ qí wù xiàn yú fū rén, yīn yù zi yì rén zhī xián, bīn kè biàn tiān xià, cháng rì yè qì sī tài zǐ jí fū rén, yuē: yì rén yě yǐ fū rén wèi tiān! fū rén dà xǐ. bù wéi yīn shǐ qí zǐ shuō fū rén yuē: fū yǐ sè shì rén zhě, sè shuāi zé ài chí. jīn fū rén ài ér wú zi, bù yǐ fán huá shí zǎo zì jié yú zhū zi zhōng xián xiào zhě, jǔ yǐ wèi shì, jí sè shuāi ài chí, suī yù kāi yī yán, shàng kě dé hū! jīn zi yì rén xián, ér zì zhī zhōng zǐ bù dé wèi shì, fū rén chéng yǐ cǐ shí bá zhī, shì zi yì rén wú guó ér yǒu guó, fū rén wú zi ér yǒu zi yě, zé zhōng shēn yǒu chǒng yú qín yǐ. fū rén yǐ wèi rán, chéng jiān yán yú tài zǐ yuē: zi yì rén jué xián, lái wǎng zhě jiē chēng yù zhī. yīn qì yuē: qiè bù xìng wú zi, yuàn dé zi yì rén lì yǐ wèi sì, yǐ tuō qiè shēn! tài zǐ xǔ zhī, yǔ fū rén kè yù fú, yuē yǐ wèi sì, yīn hòu kuì yí yì rén, ér qǐng lǚ bù wéi fù zhī. yì rén míng yù shèng yú zhū hóu.
秦太子之妃曰華陽夫人,無子;夏姬生子異人。異人質於趙;秦數伐趙,趙人不禮之。異人以庶孽孫質於諸侯,車乘進用不饒,居處困不得意。陽翟大賈呂不韋適邯鄲,見之,曰:「此奇貨可居!」乃往見異人,說曰:「吾能大子之門。」異人笑曰:「且自大君之門!」不韋曰:「子不知也,吾門待子門而大。」異人心知所謂,乃引與坐,深語。不韋曰:「秦王老矣。太子愛華陽夫人,夫人無子。子之兄弟二十餘人,子傒有承國之業,士倉又輔之。子居中,不甚見幸,久質諸侯。太子即位,子不得爭為嗣矣。」異人曰:「然則奈何?」不韋曰:「能立適嗣者,獨華陽夫人耳。不韋雖貧,請以千金為子西遊,立子為嗣,」異人曰:「必如君策,請得分秦國與君共之。」不韋乃以五百金與異人,令結賓客。復以五百金買奇物玩好,自奉而西,見華陽夫人之姊,而以奇物獻於夫人,因譽子異人之賢,賓客遍天下,常日夜泣思太子及夫人,曰:「異人也以夫人為天!」夫人大喜。不韋因使其姊說夫人曰:「夫以色事人者,色衰則愛馳。今夫人愛而無子,不以繁華時蚤自結於諸子中賢孝者,舉以為適,即色衰愛馳,雖欲開一言,尚可得乎!今子異人賢,而自知中子不得為適,夫人誠以此時拔之,是子異人無國而有國,夫人無子而有子也,則終身有寵於秦矣。」夫人以為然,承間言於太子曰:「子異人絕賢,來往者皆稱譽之。」因泣曰:「妾不幸無子,願得子異人立以為嗣,以托妾身!」太子許之,與夫人刻玉符,約以為嗣,因厚饋遺異人,而請呂不韋傅之。異人名譽盛於諸侯。
lǚ bù wéi qǔ hán dān jī jué měi zhě yǔ jū, zhī qí yǒu shēn, yì rén cóng bù wéi yǐn, jiàn ér qǐng zhī, bù wéi yáng nù, jì ér xiàn zhī, yùn qī nián ér shēng zǐ zhèng, yì rén suì yǐ wèi fū rén. hán dān zhī wéi, zhào rén yù shā zhī, yì rén yǔ bù wéi xíng jīn liù bǎi jīn yǔ shǒu zhě, tuō wáng fù qín jūn, suì dé guī. yì rén chǔ fú ér jiàn huá yáng fū rén, fū rén yuē: wú chǔ rén yě, dāng zì zi zhī. yīn gèng qí míng yuē chǔ.
呂不韋娶邯鄲姬絕美者與居,知其有娠,異人從不韋飲,見而請之,不韋佯怒,既而獻之,孕期年而生子政,異人遂以為夫人。邯鄲之圍,趙人慾殺之,異人與不韋行金六百斤予守者,脫亡赴秦軍,遂得歸。異人楚服而見華陽夫人,夫人曰:「吾楚人也,當自子之。」因更其名曰楚。
strong nǎn wáng xià wǔ shí jiǔ nián yǐ sì, gōng yuán qián èr wǔ liù nián strong
赧王下五十九年(乙巳,公元前二五六年)
qín jiāng jūn jiū fá hán, qǔ yáng chéng fù shǔ, zhǎn shǒu sì wàn. fá zhào, qǔ èr shí yú xiàn, zhǎn shǒu lǔ jiǔ wàn. nǎn wáng kǒng, bèi qín, yǔ zhū hóu yuē cóng, jiāng tiān xià ruì shī chū yī què gōng qín, lìng wú dé tōng yáng chéng. qín wáng shǐ jiāng jūn jiū gōng xī zhōu, nǎn wáng rù qín, dùn shǒu shòu zuì, jǐn xiàn qí yì sān shí liù, kǒu sān wàn. qín shòu qí xiàn, guī nǎn wáng yú zhōu. shì suì, nǎn wáng bēng.
秦將軍摎伐韓,取陽城、負黍,斬首四萬。伐趙,取二十餘縣,斬首虜九萬。赧王恐,倍秦,與諸侯約從,將天下銳師出伊闕攻秦,令無得通陽城。秦王使將軍摎攻西周,赧王入秦,頓首受罪,盡獻其邑三十六,口三萬。秦受其獻,歸赧王於周。是歲,赧王崩。