qǐ è féng kùn dūn, jǐn zhe yōng kùn dūn, fán èr shí wǔ nián.
起閼逢困敦,盡著雍困敦,凡二十五年。
strong nǎn wáng zhōng shí bā nián jiǎ zǐ, gōng yuán qián èr jiǔ qī nián strong
赧王中十八年(甲子,公元前二九七年)
chǔ huái wáng wáng guī. qín rén jué zhī, zhē chǔ dào. huái wáng cóng jiān dào zǒu zhào. zhào zhǔ fù zài dài, zhào rén bù gǎn shòu. huái wáng jiāng zǒu wèi, qín rén zhuī jí zhī, yǐ guī.
楚懷王亡歸。秦人覺之,遮楚道。懷王從間道走趙。趙主父在代,趙人不敢受。懷王將走魏,秦人追及之,以歸。
lǔ píng gōng hōng, zi mín wáng jiǎ lì.
魯平公薨,子緡王賈立。
strong nǎn wáng zhōng shí jiǔ nián yǐ chǒu, gōng yuán qián èr jiǔ liù nián strong
赧王中十九年(乙丑,公元前二九六年)
chǔ huái wáng fā bìng, hōng yú qín, qín rén guī qí sàng. chǔ rén jiē lián zhī, rú bēi qīn qī. zhū hóu yóu shì bù zhí qín.
楚懷王發病,薨於秦,秦人歸其喪。楚人皆憐之,如悲親戚。諸侯由是不直秦。
qí hán wèi zhào sòng tóng jī qín, zhì yán shì ér hái. qín yǔ hán wǔ suì yǔ wèi fēng líng yǐ hé.
齊、韓、魏、趙、宋同擊秦,至鹽氏而還。秦與韓武遂、與魏封陵以和。
zhào zhǔ fù xíng xīn dì, suì chū dài xī yù lóu fán wáng yú xī hé ér zhì qí bīng.
趙主父行新地,遂出代;西遇樓煩王於西河而致其兵。
wèi xiāng wáng hōng, zi zhāo wáng lì.
魏襄王薨,子昭王立。
hán xiāng wáng hōng, zi lí wáng jiù lì.
韓襄王薨,子釐王咎立。
strong nǎn wáng zhōng èr shí nián bǐng yín, gōng yuán qián èr jiǔ wǔ nián strong
赧王中二十年(丙寅,公元前二九五年)
qín wèi cuò fá wèi xiāng chéng. zhào zhǔ fù yǔ qí yàn gòng miè zhōng shān, qiān qí wáng yú fū shī. guī, xíng shǎng, dà shè, zhì jiǔ, pú wǔ rì.
秦尉錯伐魏襄城。趙主父與齊、燕共滅中山,遷其王於膚施。歸,行賞,大赦,置酒,酺五日。
zhào zhǔ fù fēng qí zhǎng zi zhāng yú dài, hào yuē ān yáng jūn. ān yáng jūn sù chǐ, xīn bù fú qí dì. zhǔ fù shǐ tián bù lǐ xiāng zhī. lǐ duì wèi féi yì yuē: gōng zǐ zhāng qiáng zhuàng ér zhì jiāo, dǎng zhòng ér yù dà, tián bù lǐ rěn shā ér jiāo, èr rén xiāng de, bì yǒu yīn móu. fū xiǎo rén yǒu yù, qīng lǜ qiǎn móu, tú jiàn qí lì, bù gù qí hài, nán bì bù jiǔ yǐ. zi rèn zhòng ér shì dà, luàn zhī suǒ shǐ ér huò zhī suǒ jí yě. zi xī bù chēng jí wú chū ér chuán zhèng yú gōng zǐ chéng, wú wèi huò tī, bù yì kě hū! féi yì yuē: xī zhě zhǔ fù yǐ wáng shǔ yì yě, yuē: wú biàn ér dù, wú yì ér lǜ, jiān shǒu yī xīn, yǐ mò ér shì. yì zài bài shòu mìng ér jí zhī. jīn wèi bù lǐ zhī nán ér wàng wú jí, biàn shú dà yān! yàn yuē: sǐ zhě fù shēng, shēng zhě bù kuì. wú yù quán wú yán, ān dé quán wú shēn hū! zi zé yǒu cì ér zhōng wǒ yǐ. suī rán, wú yán yǐ zài qián yǐ, zhōng bù gǎn shī! lǐ duì yuē: nuò. zi miǎn zhī yǐ! wú jiàn zi yǐ jīn nián ěr. tì qì ér chū. lǐ duì shù jiàn gōng zǐ chéng yǐ bèi tián bù lǐ. féi yì wèi xìn qī yuē: gōng zǐ zhāng yǔ tián bù lǐ shēng shàn ér shí è, nèi dé zhǔ ér wài wèi bào, jiǎo lìng yǐ shàn yī dàn zhī mìng, bù nán wèi yě. jīn wú yōu zhī, yè ér wàng mèi, jī ér wàng shí, dào chū rù bù kě bù bèi. zì jīn yǐ lái, yǒu zhào wáng zhě bì jiàn wú miàn, wǒ jiāng yǐ shēn xiān zhī. wú gù ér hòu wáng kě rù yě. xìn qī yuē: shàn.
趙主父封其長子章於代,號曰安陽君。安陽君素侈,心不服其弟。主父使田不禮相之。李兌謂肥義曰:「公子章強壯而志驕,黨眾而欲大,田不禮忍殺而驕,二人相得,必有陰謀。夫小人有欲,輕慮淺謀,徒見其利,不顧其害,難必不久矣。子任重而勢大,亂之所始而禍之所集也。子奚不稱疾毋出而傳政於公子成,毋為禍梯,不亦可乎!」肥義曰:「昔者主父以王屬義也,曰:『毋變而度,毋易而慮,堅守一心,以歿而世。』義再拜受命而籍之。今畏不禮之難而忘吾籍,變孰大焉!諺曰:『死者復生,生者不愧。』吾欲全吾言,安得全吾身乎!子則有賜而忠我矣。雖然,吾言已在前矣,終不敢失!」李兌曰:「諾。子勉之矣!吾見子已今年耳。」涕泣而出。李兌數見公子成以備田不禮。肥義謂信期曰:「公子章與田不禮聲善而實惡,內得主而外為暴,矯令以擅一旦之命,不難為也。今吾憂之,夜而忘寐,飢而忘食,盜出入不可不備。自今以來,有召王者必見吾面,我將以身先之。無故而後王可入也。」信期曰:「善。」
zhǔ fù shǐ huì wén wáng cháo qún chén ér zì cóng páng kuī zhī, jiàn qí zhǎng zi lěi rán yě, fǎn běi miàn wèi chén. qū yú qí dì, xīn lián zhī, yú shì nǎi yù fēn zhào ér wáng gōng zǐ zhāng yú dài, jì wèi jué ér chuò. zhǔ fù jí wáng yóu shā qiū, yì gōng, gōng zǐ zhāng tián bù lǐ yǐ qí tú zuò luàn, zhà yǐ zhǔ fù lìng zhào wáng. féi yì xiān rù, shā zhī. gāo xìn jí yǔ wáng zhàn. gōng zǐ chéng yǔ lǐ duì zì guó zhì, nǎi qǐ sì yì zhī bīng rù jù nán, shā gōng zǐ zhāng jí tián bù lǐ, miè qí dǎng. gōng zǐ chéng wèi xiāng, hào ān píng jūn lǐ duì wèi sī kòu. shì shí huì wén wáng shǎo, chéng duì zhuān zhèng. gōng zǐ zhāng zhī bài yě, wǎng zǒu zhǔ fù, zhǔ fù kāi zhī. chéng duì yīn wéi zhǔ fù gōng. gōng zǐ zhāng sǐ, chéng duì móu yuē: yǐ zhāng gù, wéi zhǔ fù jí jiě bīng, wú shǔ yí yǐ! nǎi suì wéi zhī, lìng: gōng zhōng rén hòu chū zhě yí! gōng zhōng rén xī chū. zhǔ fù yù chū bù dé, yòu bù dé shí, tàn què kòu ér shí zhī. sān yuè yú, è sǐ shā qiū gōng. zhǔ fù dìng sǐ, nǎi fā sàng fù zhū hóu. zhǔ fù chū yǐ zhǎng zi zhāng wèi tài zǐ, hòu dé wú wá, ài zhī, wèi bù chū zhě shù suì. shēng zǐ hé, nǎi fèi tài zǐ zhāng ér lì zhī. wú wá sǐ, ài chí lián gù tài zǐ, yù liǎng wáng zhī, yóu yù wèi jué, gù luàn qǐ.
主父使惠文王朝群臣而自從旁窺之,見其長子傫然也,反北面為臣。詘於其弟,心憐之,於是乃欲分趙而王公子章於代,計未決而輟。主父及王游沙丘,異宮,公子章、田不禮以其徒作亂,詐以主父令召王。肥義先入,殺之。高信即與王戰。公子成與李兌自國至,乃起四邑之兵入距難,殺公子章及田不禮,滅其黨。公子成為相,號安平君;李兌為司寇。是時惠文王少,成、兌專政。公子章之敗也,往走主父,主父開之。成、兌因圍主父宮。公子章死,成、兌謀曰:「以章故,圍主父;即解兵,吾屬夷矣!」乃遂圍之,令:「宮中人後出者夷!」宮中人悉出。主父欲出不得,又不得食,探雀鷇而食之。三月餘,餓死沙丘宮。主父定死,乃發喪赴諸侯。主父初以長子章為太子,後得吳娃,愛之,為不出者數歲。生子何,乃廢太子章而立之。吳娃死,愛馳;憐故太子,欲兩王之,猶豫未決,故亂起。
qín lóu huǎn miǎn xiāng, wèi rǎn dài zhī.
秦樓緩免相,魏冉代之。
strong nǎn wáng zhōng èr shí yī nián dīng mǎo, gōng yuán qián èr jiǔ sì nián strong
赧王中二十一年(丁卯,公元前二九四年)
qín bài wèi shī yú jiě.
秦敗魏師於解。
strong nǎn wáng zhōng èr shí èr nián wù chén, gōng yuán qián èr jiǔ sān nián strong
赧王中二十二年(戊辰,公元前二九三年)
hán gōng sūn xǐ wèi rén fá qín. ráng hóu jiàn zuǒ gèng bái qǐ yú qín wáng yǐ dài xiàng shòu jiāng bīng, bài wèi shī hán shī yú yī què, zhǎn shǒu èr shí sì wàn jí, lǔ gōng sūn xǐ, bá wǔ chéng. qín wáng yǐ bái qǐ wèi guó wèi.
韓公孫喜、魏人伐秦。穰侯薦左更白起於秦王以代向壽將兵,敗魏師、韓師於伊闕,斬首二十四萬級,虜公孫喜,拔五城。秦王以白起為國尉。
qín wáng yí chǔ wáng shū yuē: chǔ bèi qín, qín qiě lǜ zhū hóu fá chǔ, yuàn wáng zhī chì shì zú, dé yī lè zhàn! chǔ wáng huàn zhī, nǎi fù yǔ qín hé qīn.
秦王遺楚王書曰:「楚背秦,秦且率諸侯伐楚,願王之飭士卒,得一樂戰!」楚王患之,乃復與秦和親。
strong nǎn wáng zhōng èr shí sān nián jǐ sì, gōng yuán qián èr jiǔ èr nián strong
赧王中二十三年(己巳,公元前二九二年)
chǔ xiāng wáng yíng fù yú qín.
楚襄王迎婦於秦。
chén guāng yuē: shén zāi qín zhī wú dào yě, shā qí fù ér jié qí zi chǔ zhī bù jìng yě, rěn qí fù ér hūn qí chóu! wū hū! chǔ zhī jūn chéng dé qí dào, chén chéng dé qí rén, qín suī qiáng, wū dé líng zhī zāi! shàn hū xún qīng lùn zhī yuē: fū dào, shàn yòng zhī zé bǎi lǐ zhī dì kě yǐ dú lì, bù shàn yòng zhī zé chǔ liù qiān lǐ ér wèi chóu rén yì. gù rén zhǔ bù wù dé dào ér guǎng yǒu qí shì, shì qí suǒ yǐ wēi yě.
臣光曰:甚哉秦之無道也,殺其父而劫其子;楚之不競也,忍其父而婚其仇!嗚呼!楚之君誠得其道,臣誠得其人,秦雖強,烏得陵之哉!善乎荀卿論之曰:「夫道,善用之則百里之地可以獨立,不善用之則楚六千里而為仇人役。」故人主不務得道而廣有其勢,是其所以危也。
qín wèi rǎn xiè bìng miǎn, yǐ kè qīng zhú shòu wèi chéng xiàng.
秦魏冉謝病免,以客卿燭壽為丞相。
strong nǎn wáng zhōng èr shí sì nián gēng wǔ, gōng yuán qián èr jiǔ yī nián strong
赧王中二十四年(庚午,公元前二九一年)
qín fá hán, bá wǎn.
秦伐韓,拔宛。
qín zhú shòu miǎn. wèi rǎn fù wèi chéng xiàng, fēng yú ráng yǔ táo, wèi zhī ráng hóu. yòu fēng gōng zǐ shì yú wǎn, gōng zǐ kuī yú dèng.
秦燭壽免。魏冉復為丞相,封於穰與陶,謂之穰侯。又封公子市於宛,公子悝於鄧。
strong nǎn wáng zhōng èr shí wǔ nián xīn wèi, gōng yuán qián èr jiǔ líng nián strong
赧王中二十五年(辛未,公元前二九零年)
wèi rù hé dōng dì sì bǎi lǐ hán rù wǔ suì dì èr bǎi lǐ yú qín.
魏入河東地四百里、韓入武遂地二百里於秦。
wèi máng mǎo shǐ yǐ zhà jiàn zhòng.
魏芒卯始以詐見重。
strong nǎn wáng zhōng èr shí liù nián rén shēn, gōng yuán qián èr bā jiǔ nián strong
赧王中二十六年(壬申,公元前二八九年)
qín dà liáng zào bái qǐ kè qīng cuò fá wèi, zhì zhǐ, qǔ chéng dà xiǎo liù shí yī.
秦大良造白起、客卿錯伐魏,至軹,取城大小六十一。
strong nǎn wáng zhōng èr shí qī nián guǐ yǒu, gōng yuán qián èr bā bā nián strong
赧王中二十七年(癸酉,公元前二八八年)
dōng, shí yuè, qín wáng chēng xī dì, qiǎn shǐ lì qí wáng wèi dōng dì, yù yuē yǔ gòng fá zhào. sū dài zì yàn lái, qí wáng yuē: qín shǐ wèi rǎn zhì dì, zi yǐ wèi hé rú? duì yuē: yuàn wáng shòu zhī ér wù chēng yě. qín chēng zhī, tiān xià ān zhī, wáng nǎi chēng zhī, wú hòu yě. qín chēng zhī, tiān xià è zhī, wáng yīn wù chēng, yǐ shōu tiān xià, cǐ dà zī yě. qiě fá zhào shú yǔ fá jié sòng lì? jīn wáng bù rú shì dì yǐ shōu tiān xià zhī wàng, fā bīng yǐ fá jié sòng, sòng jǔ zé chǔ zhào liáng wèi jiē jù yǐ. shì wǒ yǐ míng zūn qín ér lìng tiān xià zēng zhī, suǒ wèi yǐ bēi wèi zūn yě. qí wáng cóng zhī, chēng dì èr rì ér fù guī zhī. shí èr yuè, lǚ lǐ zì qí rù qín, qín wáng yì qù dì fù chēng wáng.
冬,十月,秦王稱西帝,遣使立齊王為東帝,欲約與共伐趙。蘇代自燕來,齊王曰:「秦使魏冉致帝,子以為何如?」對曰:「願王受之而勿稱也。秦稱之,天下安之,王乃稱之,無後也。秦稱之,天下惡之,王因勿稱,以收天下,此大資也。且伐趙孰與伐桀宋利?今王不如釋帝以收天下之望,發兵以伐桀宋,宋舉則楚、趙、梁、衛皆懼矣。是我以名尊秦而令天下憎之,所謂以卑為尊也。」齊王從之,稱帝二日而復歸之。十二月,呂禮自齊入秦,秦王亦去帝復稱王。
qín gōng zhào, bá dù yáng.
秦攻趙,拔杜陽。
strong nǎn wáng zhōng èr shí bā nián jiǎ xū, gōng yuán qián èr bā qī nián strong
赧王中二十八年(甲戌,公元前二八七年)
qín gōng wèi, bá xīn yuán qǔ yáng.
秦攻魏,拔新垣、曲陽。
strong nǎn wáng zhōng èr shí jiǔ nián yǐ hài, gōng yuán qián èr bā liù nián strong
赧王中二十九年(乙亥,公元前二八六年)
qín sī mǎ cuò jī wèi hé nèi. wèi xiàn ān yì yǐ hé, qín chū qí rén guī zhī wèi.
秦司馬錯擊魏河內。魏獻安邑以和,秦出其人歸之魏。
qín bài hán shī yú xià shān.
秦敗韓師於夏山。
sòng yǒu què shēng zhān yú chéng zhī zōu. shǐ zhàn zhī, yuē: jí. xiǎo ér shēng jù, bì bà tiān xià. sòng kāng wáng xǐ, qǐ bīng miè téng fá xuē dōng bài qí, qǔ wǔ chéng nán bài chǔ, qǔ dì sān bǎi lǐ, xī bài wèi jūn. yǔ qí wèi wèi dí guó, nǎi yù zì xìn qí bà. yù bà zhī jí chéng, gù shè tiān chī dì, zhǎn shè jì ér fén miè zhī, yǐ shì wēi fú guǐ shén. wèi zhǎng yè zhī yǐn yú shì zhōng, shì zhōng rén hū wàn suì, zé táng shàng zhī rén yīng zhī, táng xià zhī rén yòu yīng zhī, mén wài zhī rén yòu yīng zhī, yǐ zhì yú guó zhōng, wú gǎn bù hū wàn suì zhě. tiān xià zhī rén wèi zhī jié sòng. qí mǐn wáng qǐ bīng fá zhī, mín sàn, chéng bù shǒu. sòng wáng bēn wèi, sǐ yú wēn.
宋有雀生鸇於城之陬。史占之,曰:「吉。小而生巨,必霸天下。」宋康王喜,起兵滅滕;伐薛;東敗齊,取五城;南敗楚,取地三百里,西敗魏軍。與齊、魏為敵國,乃愈自信其霸。欲霸之亟成,故射天笞地,斬社稷而焚滅之,以示威服鬼神。為長夜之飲於室中,室中人呼萬歲,則堂上之人應之,堂下之人又應之,門外之人又應之,以至於國中,無敢不呼萬歲者。天下之人謂之「桀宋」。齊湣王起兵伐之,民散,城不守。宋王奔魏,死於溫。
strong nǎn wáng zhōng sān shí nián bǐng zǐ, gōng yuán qián èr bā wǔ nián strong
赧王中三十年(丙子,公元前二八五年)
qín wáng huì chǔ wáng yú wǎn, huì zhào wáng yú zhōng yáng.
秦王會楚王於宛,會趙王於中陽。
qín méng wǔ jī qí, bá jiǔ chéng.
秦蒙武擊齊,拔九城。
qí mǐn wáng jì miè sòng ér jiāo, nǎi nán qīn chǔ, xī qīn sān jìn, yù bìng èr zhōu, wèi tiān zǐ. hú xuǎn zhèng yì, zhuó zhī tán qú, chén jǔ zhí yán, shā zhī dōng lǘ. yàn zhāo wáng rì yè fǔ xún qí rén, yì wèi fù shí, nǎi yǔ lè yì móu fá qí. lè yì yuē: qí, bà guó zhī yú yè yě. dì dà rén zhòng, wèi yì dú gōng yě. wáng bì yù fá zhī. mò rú yuē zhào jí chǔ wèi. yú shì shǐ lè yì yuē zhào, bié shǐ shǐ zhě lián chǔ wèi, qiě lìng zhào dàn qín yǐ fá qí zhī lì. zhū hóu hài qí wáng zhī jiāo bào, jiē zhēng hé móu yǔ yàn fá qí.
齊湣王既滅宋而驕,乃南侵楚,西侵三晉,欲並二周,為天子。狐咺正議,斫之檀衢,陳舉直言,殺之東閭。燕昭王日夜撫循其人,益為富實,乃與樂毅謀伐齊。樂毅曰:「齊,霸國之餘業也。地大人眾,未易獨攻也。王必欲伐之。莫如約趙及楚、魏。」於是使樂毅約趙,別使使者連楚、魏,且令趙啖秦以伐齊之利。諸侯害齊王之驕暴,皆爭合謀與燕伐齊。
strong nǎn wáng zhōng sān shí yī nián dīng chǒu, gōng yuán qián èr bā sì nián strong
赧王中三十一年(丁丑,公元前二八四年)
yàn wáng xī qǐ bīng, yǐ lè yì wèi shàng jiāng jūn. qín wèi sī lí shuài shī yǔ sān jìn zhī shī huì zhī. zhào wáng yǐ xiāng guó yìn shòu lè yì, lè yì bìng jiāng qín wèi hán zhào zhī bīng yǐ fá qí. qí mǐn wáng xī guó zhōng zhī zhòng yǐ jù zhī, zhàn yú jì xī, qí shī dà bài. lè yì hái qín hán zhī shī, fēn wèi shī yǐ lüè sòng dì, bù zhào shī yǐ shōu hé jiān, shēn lǜ yàn shī, zhǎng qū zhú běi. jù xīn yuē: qí dà ér yàn xiǎo, lài zhū hóu zhī zhù yǐ pò qí jūn, yí jí shí gōng qǔ qí biān chéng yǐ zì yì, cǐ zhǎng jiǔ zhī lì yě. jīn guò ér bù gōng, yǐ shēn rù wèi míng, wú sǔn yú qí, wú yì yú yàn, ér jié shēn yuàn, hòu bì huǐ zhī. lè yì yuē: qí wáng fá gōng jīn néng, móu bù dǎi xià, fèi chù xián liáng, xìn rèn chǎn yú, zhèng lìng lì nüè, bǎi xìng yuàn duì. jīn jūn jiē pò wáng, ruò yīn ér chéng zhī, qí mín bì pàn, huò luàn nèi zuò, zé qí kě tú yě. ruò bù suí chéng zhī, dài bǐ huǐ qián zhī fēi, gǎi guò xù xià ér fǔ qí mín, zé nán lǜ yě. suì jìn jūn shēn rù. qí rén guǒ dà luàn shī dù, mǐn wáng chū zǒu. lè yì rù lín zī, qǔ bǎo wù jì qì, shū zhī yú yàn. yàn wáng qīn zhì jì shàng láo jūn, xíng shǎng xiǎng shì, fēng lè yì wèi chāng guó jūn, suì shǐ liú xùn qí chéng zhī wèi xià zhě. qí wáng chū wáng zhī wèi, wèi jūn pì gōng shě zhī, chēng chén ér gòng jù. qí wáng bù xùn, wèi rén qīn zhī. qí wáng qù bēn zōu lǔ, yǒu jiāo sè, zōu lǔ fú nèi, suì zǒu jǔ. chǔ shǐ nào chǐ jiāng bīng jiù qí, yīn wèi qí xiāng. nào chǐ yù yǔ yàn fēn qí dì, nǎi zhí mǐn wáng ér shù zhī yuē: qiān shèng bó chāng zhī jiān, fāng shù bǎi lǐ, yǔ xuè zhān yī, wáng zhī zhī hū? yuē: zhī zhī. yíng bó zhī jiān, dì chè jí quán, wáng zhī zhī hū? yuē: zhī zhī. yǒu rén dāng què ér kū zhě, qiú zhī bù dé, qù zé wén qí shēng, wáng zhī zhī hū? yuē: zhī zhī. nào chǐ yuē: tiān yù xuè zhān yī zhě, tiān yǐ gào yě dì chè jí quán zhě, dì yǐ gào yě yǒu rén dāng què ér kū zhě, rén yǐ gào yě. tiān dì rén jiē gào yǐ, ér wáng bù zhī jiè yān, hé dé wú zhū! suì shì wáng yú gǔ lǐ.
燕王悉起兵,以樂毅為上將軍。秦尉斯離帥師與三晉之師會之。趙王以相國印授樂毅,樂毅並將秦、魏、韓、趙之兵以伐齊。齊湣王悉國中之眾以拒之,戰於濟西,齊師大敗。樂毅還秦、韓之師,分魏師以略宋地,部趙師以收河間,身率燕師,長驅逐北。劇辛曰:「齊大而燕小,賴諸侯之助以破其軍,宜及時攻取其邊城以自益,此長久之利也。今過而不攻,以深入為名,無損於齊,無益於燕,而結深怨,後必悔之。」樂毅曰:「齊王伐功矜能,謀不逮下,廢黜賢良,信任諂諛,政令戾虐,百姓怨懟。今軍皆破亡,若因而乘之,其民必叛,禍亂內作,則齊可圖也。若不遂乘之,待彼悔前之非,改過恤下而撫其民,則難慮也。」遂進軍深入。齊人果大亂失度,湣王出走。樂毅入臨淄,取寶物、祭器,輸之於燕。燕王親至濟上勞軍,行賞饗士,封樂毅為昌國君,遂使留徇齊城之未下者。齊王出亡之衛,衛君辟宮舍之,稱臣而共具。齊王不遜,衛人侵之。齊王去奔鄒、魯,有驕色,鄒、魯弗內,遂走莒。楚使淖齒將兵救齊,因為齊相。淖齒欲與燕分齊地,乃執湣王而數之曰:「千乘、博昌之間,方數百里,雨血沾衣,王知之乎?」曰:「知之。」「贏、博之間,地坼及泉,王知之乎?」曰:「知之。」「有人當闕而哭者,求之不得,去則聞其聲,王知之乎?」曰:「知之。」淖齒曰:「天雨血沾衣者,天以告也;地坼及泉者,地以告也;有人當闕而哭者,人以告也。天、地、人皆告矣,而王不知誡焉,何得無誅!」遂弒王於鼓裡。
xún zǐ lùn zhī yuē: guó zhě, tiān xià zhī lì shì yě. dé dào yǐ chí zhī, zé dà ān yě, dà róng yě, jī měi zhī yuán yě. bù dé dào yǐ chí zhī, zé dà wēi yě, dà lèi yě, yǒu zhī bù rú wú zhī. jí qí qí yě, suǒ wèi pǐ fū, bù kě de yě. qí mǐn sòng xiàn shì yě. gù yòng guó zhě yì lì ér wáng, xìn lì ér bà, quán móu lì ér wáng.
荀子論之曰:國者,天下之利勢也。得道以持之,則大安也,大榮也,積美之源也。不得道以持之,則大危也,大累也,有之不如無之。及其綦也,索為匹夫,不可得也。齊湣、宋獻是也。故用國者義立而王,信立而霸,權謀立而亡。
qiè guó yǐ hū lǐ yì yě, ér wú yǐ hài zhī. xíng yī bù yì, shā yī wú zuì, ér dé tiān xià, rén zhě bù wèi yě. lüè rán fú chí xīn guó, qiě ruò shì qí gù yě. zhī suǒ yǔ wèi zhī zhě zhī rén, zé jǔ yì shì yě zhī suǒ yǐ wèi bù chén yú guó jiā xíng fǎ zhě, zé jǔ yì fǎ yě zhǔ zhī suǒ jí rán, shuài qún chén ér shǒu xiàng zhī zhě, zé jǔ yì zhì yě. rú shì, zé xià yǎng shàng yǐ yì yǐ, shì qí dìng yě. qí dìng ér guó dìng, guó dìng ér tiān xià dìng. gù yuē: yǐ guó jì yì, yī rì ér bái, tāng wǔ shì yě. shì suǒ wèi yì lì ér wáng yě.
挈國以呼禮義也,而無以害之。行一不義,殺一無罪,而得天下,仁者不為也。擽然扶持心國,且若是其固也。之所與為之者之人,則舉義士也;之所以為布陳於國家刑法者,則舉義法也;主之所極然,帥群臣而首向之者,則舉義志也。如是,則下仰上以義矣,是綦定也。綦定而國定,國定而天下定。故曰:以國濟義,一日而白,湯、武是也。是所謂義立而王也。
dé suī wèi zhì yě, yì suī wèi jì yě, rán ér tiān xià zhī lǐ lüè zòu yǐ, xíng shǎng yǐ nuò xìn hū tiān xià yǐ, chén xià xiǎo rán jiē zhī qí kě yào yě. zhèng lìng yǐ chén, suī dǔ lì bài, bù qī qí mín yuē jié yǐ dìng, suī dǔ lì bài, bù qī qí yǔ. rú shì, zé bīng jìn chéng gù, dí guó wèi zhī guó yī qí míng, yǔ guó xìn zhī. suī zài pì lòu zhī guó, wēi dòng tiān xià, wǔ bó shì yě. shì suǒ wèi xìn lì ér ér bà yě.
德雖未至也,義雖未濟也,然而天下之理略奏矣,刑賞已諾信乎天下矣,臣下曉然皆知其可要也。政令已陳,雖睹利敗,不欺其民;約結已定,雖睹利敗,不欺其與。如是,則兵勁城固,敵國畏之;國一綦明,與國信之。雖在僻陋之國,威動天下,五伯是也。是所謂信立而而霸也。
qiè guó yǐ hū gōng lì, bù wù zhāng qí yì, qí qí xìn, wéi lì zhī qiú nèi zé bù dàn zhà qí mín ér qiú xiǎo lì yān, wài zé bù dàn zhà qí yǔ ér qiú dà lì yān. nèi bù xiū zhèng qí suǒ yǐ yǒu, rán cháng yù rén zhī yǒu, rú shì, zé chén xià bǎi xìng mò bù yǐ zhà xīn dài qí shàng yǐ. shàng zhà qí xià, xià zhà qí shàng, zé shì shàng xià xī yě. rú shì, zé dí guó qīng zhī, yǔ guó yí zhī, quán móu rì xíng ér guó bù miǎn wēi xuē, qí zhī ér wáng, qí mǐn xuē gōng shì yě. gù yòng qiáng qí, fēi yǐ xiū lǐ yì yě, fēi yǐ běn zhèng jiào yě, fēi yǐ yì tiān xià yě, mián mián cháng yǐ jié yǐn chí wài wèi wù. gù qiáng, nán zú yǐ pò chǔ, xī zú yǐ qū qín, běi zú yǐ bài yàn, zhōng zú yǐ jǔ sòng. jí yǐ yàn zhào qǐ ér gōng zhī, ruò zhèn gǎo rán, ér shēn sǐ guó wáng, wèi tiān xià dà lù, hòu shì yán è zé bì jī yān. shì wú tā gù yān, wéi qí bù yóu lǐ yì ér yóu quán móu yě.
挈國以呼功利,不務張其義,齊其信,唯利之求;內則不憚詐其民而求小利焉,外則不憚詐其與而求大利焉。內不修正其所以有,然常欲人之有,如是,則臣下百姓莫不以詐心待其上矣。上詐其下,下詐其上,則是上下析也。如是,則敵國輕之,與國疑之,權謀日行而國不免危削,綦之而亡,齊湣、薛公是也。故用強齊,非以修禮義也,非以本政教也,非以一天下也,綿綿常以結引馳外為務。故強,南足以破楚,西足以詘秦,北足以敗燕,中足以舉宋。及以燕、趙起而攻之,若振槁然,而身死國亡,為天下大戮,後世言惡則必稽焉。是無他故焉,唯其不由禮義而由權謀也。
sān zhě, míng zhǔ zhī suǒ jǐn zé yě, rén rén zhī suǒ wù bái yě. shàn zé zhě zhì rén, bù shàn zé zhě rén zhì zhī.
三者,明主之所謹擇也,仁人之所務白也。善擇者制人,不善擇者人制之。
lè yì wén zhòu yì rén wáng zhú xián, lìng jūn zhōng huán huà yì sān shí lǐ wú rù. shǐ rén qǐng zhú, zhú xiè bù wǎng. yàn rén yuē: bù lái, wú qiě tú huà yì! zhú yuē: zhōng chén bù shì èr jūn, liè nǚ bù gēng èr fū. qí wáng bù yòng wú jiàn, gù tuì ér gēng yú yě. guó pò jūn wáng, wú bù néng cún, ér yòu yù jié zhī yǐ bīng, wú yǔ qí bù yì ér shēng, bù ruò sǐ! suì jīng qí jǐng yú shù zhī, zì fèn jué dòu ér sǐ. yàn shī chéng shèng zhǎng qū, qí chéng jiē wàng fēng bēn kuì. lè yì xiū zhěng yàn jūn, jìn zhǐ qīn lüè, qiú qí zhī yì mín, xiǎn ér lǐ zhī. kuān qí fù liǎn, chú qí bào lìng, xiū qí jiù zhèng, qí mín xǐ yuè. nǎi qiǎn zuǒ jūn dù jiāo dōng dōng lái qián jūn xún tài shān yǐ dōng zhì hǎi, lüè láng yá yòu jūn xún hé jì, tún ā juàn yǐ lián wèi shī hòu jūn páng běi hǎi yǐ fǔ qiān shèng zhōng jūn jù lín zī ér zhèn qí dōu. sì huán gōng guǎn zhòng yú jiāo, biǎo xián zhě zhī lǘ, fēng wáng zhú zhī mù. qí rén shí yì yú yàn zhě èr shí yú jūn, yǒu jué wèi yú jì zhě bǎi yǒu yú rén. liù yuè zhī jiān, xià qí qī shí yú chéng, jiē wèi jùn xiàn. qín wáng wèi wáng hán wáng huì yú jīng shī.
樂毅聞晝邑人王蠋賢,令軍中環畫邑三十里無入。使人請蠋,蠋謝不往。燕人曰:「不來,吾且屠畫邑!」蠋曰:「忠臣不事二君,烈女不更二夫。齊王不用吾諫,故退而耕於野。國破君亡,吾不能存,而又欲劫之以兵,吾與其不義而生,不若死!」遂經其頸於樹枝,自奮絕脰而死。燕師乘勝長驅,齊城皆望風奔潰。樂毅修整燕軍,禁止侵掠,求齊之逸民,顯而禮之。寬其賦斂,除其暴令,修其舊政,齊民喜悅。乃遣左軍渡膠東、東萊;前軍循太山以東至海,略琅邪;右軍循河、濟,屯阿、鄄以連魏師;後軍旁北海以撫千乘;中軍據臨淄而鎮齊都。祀桓公、管仲於郊,表賢者之閭,封王蠋之墓。齊人食邑於燕者二十餘君,有爵位於薊者百有餘人。六月之間,下齊七十餘城,皆為郡縣。秦王、魏王、韓王會於京師。
strong nǎn wáng zhōng sān shí èr nián wù yín, gōng yuán qián èr bā sān nián strong
赧王中三十二年(戊寅,公元前二八三年)
qín zhào huì yú ráng. qín bá wèi ān chéng, bīng zhì dà liáng ér hái.
秦、趙會於穰。秦拔魏安城,兵至大梁而還。
qí nào chǐ zhī luàn, mǐn wáng zǐ fǎ zhāng biàn míng xìng wèi jǔ tài shǐ jiǎo jiā yōng. tài shǐ jiǎo nǚ qí fǎ zhāng zhuàng mào, yǐ wèi fēi cháng rén, lián ér cháng qiè yī shí zhī, yīn yǔ sī tōng. wáng sūn jiǎ cóng mǐn wáng, shī wáng zhī chù, qí mǔ yuē: rǔ cháo chū ér wǎn lái, zé wú yǐ mén ér wàng rǔ mù chū ér bù hái, zé wú yǐ lǘ ér wàng. rǔ jīn shì wáng, wáng zǒu, rǔ bù zhī qí chù, rǔ shàng hé guī yān! wáng sūn jiǎ nǎi rù shì zhōng hū yuē: nào chǐ luàn qí guó, shā mǐn wáng. yù yǔ wǒ zhū zhī zhě tǎn yòu! shì rén cóng zhě sì bǎi rén, yǔ gōng nào chǐ, shā zhī. yú shì qí wáng chén xiāng yǔ qiú mǐn wáng zǐ, yù lì zhī. fǎ zhāng jù qí zhū jǐ, jiǔ zhī nǎi gǎn zì yán, suì lì yǐ wèi qí wáng, bǎo jǔ chéng yǐ jù yàn, bù gào guó zhōng yuē: wáng yǐ lì zài jǔ yǐ!
齊淖齒之亂,湣王子法章變名姓為莒太史敫家傭。太史敫女奇法章狀貌,以為非常人,憐而常竊衣食之,因與私通。王孫賈從湣王,失王之處,其母曰:「汝朝出而晚來,則吾倚門而望;汝暮出而不還,則吾倚閭而望。汝今事王,王走,汝不知其處,汝尚何歸焉!」王孫賈乃入市中呼曰:「淖齒亂齊國,殺湣王。欲與我誅之者袒右!」市人從者四百人,與攻淖齒,殺之。於是齊亡臣相與求湣王子,欲立之。法章懼其誅己,久之乃敢自言,遂立以為齊王,保莒城以拒燕,布告國中曰:「王已立在莒矣!」
zhào wáng dé chǔ hé shì bì, qín zhāo wáng yù zhī, qǐng yì yǐ shí wǔ chéng. zhào wáng yù wù yǔ, wèi qín qiáng, yù yǔ zhī, kǒng jiàn qī. yǐ wèn lìn xiàng rú, duì yuē: qín yǐ chéng qiú bì ér wáng bù xǔ, qū zài wǒ yǐ wǒ yǔ zhī bì ér qín bù yǔ wǒ chéng, zé qū zài qín. jūn zhī èr cè, níng xǔ yǐ fù qín. chén yuàn fèng bì ér wǎng shǐ qín chéng bù rù, chén qǐng wán bì ér guī zhī. zhào wáng qiǎn zhī. xiàng rú zhì qín, qín wáng wú yì cháng zhào chéng. xiàng rú nǎi yǐ zhà dài qín wáng, fù qǔ bì, qiǎn cóng zhě huái zhī, jiān xíng guī zhào, ér yǐ shēn dài mìng yú qín. qín wáng yǐ wèi xián ér fú zhū, lǐ ér guī zhī. zhào wáng yǐ xiàng rú wèi shàng dài fū.
趙王得楚和氏璧,秦昭王欲之,請易以十五城。趙王欲勿與,畏秦強,欲與之,恐見欺。以問藺相如,對曰:「秦以城求璧而王不許,曲在我矣;我與之璧而秦不與我城,則曲在秦。均之二策,寧許以負秦。臣願奉璧而往;使秦城不入,臣請完璧而歸之。」趙王遣之。相如至秦,秦王無意償趙城。相如乃以詐紿秦王,復取璧,遣從者懷之,間行歸趙,而以身待命於秦。秦王以為賢而弗誅,禮而歸之。趙王以相如為上大夫。
wèi sì jūn hōng, zi huái jūn lì. sì jūn hǎo chá wēi yǐn, xiàn lìng yǒu fā rù ér xí bì zhě, sì jūn wén zhī, nǎi cì zhī xí. lìng dà jīng, yǐ jūn wèi shén. yòu shǐ rén guò guān shì, lù zhī yǐ jīn, jì ér zhào guān shì, wèn yǒu kè guò yǔ rǔ jīn, rǔ huí qiǎn zhī, guān shì dà kǒng. yòu ài xiè jī, zhòng rú ěr, ér kǒng qí yīn ài zhòng yǐ yōng jǐ yě, nǎi guì báo yí yǐ dí rú ěr, zūn wèi fēi yǐ ǒu xiè jī, yuē: yǐ shì xiāng cān yě.
衛嗣君薨,子懷君立。嗣君好察微隱,縣令有發褥而席敝者,嗣君聞之,乃賜之席。令大驚,以君為神。又使人過關市,賂之以金,既而召關市,問有客過與汝金,汝回遣之,關市大恐。又愛泄姬,重如耳,而恐其因愛重以壅己也,乃貴薄疑以敵如耳,尊魏妃以偶泄姬,曰:「以是相參也。」
xún zǐ lùn zhī yuē: chéng hóu sì jūn, jù liǎn jì shù zhī jūn yě, wèi jí qǔ mín yě. zi chǎn, qǔ mín zhě yě, wèi jí wèi zhèng yě. guǎn zhòng, wèi zhèng zhě yě, wèi jí xiū lǐ yě. gù xiū lǐ zhě wáng, wèi zhèng zhě qiáng, qǔ mín zhě ān, jù liǎn zhě wáng.
荀子論之曰:成侯、嗣君,聚斂計數之君也,未及取民也。子產,取民者也,未及為政也。管仲,為政者也,未及修禮也。故修禮者王,為政者強,取民者安,聚斂者亡。
strong nǎn wáng zhōng sān shí sān nián jǐ mǎo, gōng yuán qián èr bā èr nián strong
赧王中三十三年(己卯,公元前二八二年)
qín fá zhào, bá liǎng chéng.
秦伐趙,拔兩城。
strong nǎn wáng zhōng sān shí sì nián gēng chén, gōng yuán qián èr bā yī nián strong
赧王中三十四年(庚辰,公元前二八一年)
qín fá zhào, bá shí chéng.
秦伐趙,拔石城。
qín ráng hóu fù wèi chéng xiàng.
秦穰侯復為丞相。
chǔ yù yǔ qí hán gòng fá qín, yīn yù tú zhōu. wáng shǐ dōng zhōu wǔ gōng wèi chǔ lìng yǐn zhāo zǐ yuē: zhōu bù kě tú yě. zhāo zǐ yuē: nǎi tú zhōu, zé wú zhī suī rán, hé bù kě tú? wǔ gōng yuē: xī zhōu zhī dì, jué zhǎng bǔ duǎn, bù guò bǎi lǐ. míng wèi tiān xià gòng zhǔ, liè qí dì bù zú yǐ féi guó, dé qí zhòng bù zú yǐ jìn bīng. suī rán, gōng zhī zhě míng wèi shì jūn. rán ér yóu yǒu yù gōng zhī zhě, jiàn jì qì zài yān gù yě. fū hǔ ròu sāo ér bīng lì shēn, rén yóu gōng zhī ruò shǐ zé zhōng zhī mí méng hǔ zhī pí, rén zhī gōng zhī yě bì wàn bèi yǐ. liè chǔ zhī dì, zú yǐ féi guó qū chǔ zhī míng, zú yǐ zūn zhǔ. jīn zi yù zhū cán tiān xià zhī gòng zhǔ, jū sān dài zhī chuán qì, qì nán, zé bīng zhì yǐ. yú shì chǔ jì chuò bù xíng.
楚欲與齊、韓共伐秦,因欲圖周。王使東周武公謂楚令尹昭子曰:「周不可圖也。」昭子曰:「乃圖周,則無之;雖然,何不可圖?」武公曰:「西周之地,絕長補短,不過百里。名為天下共主,裂其地不足以肥國,得其眾不足以勁兵。雖然,攻之者名為弒君。然而猶有欲攻之者,見祭器在焉故也。夫虎肉臊而兵利身,人猶攻之;若使澤中之麋蒙虎之皮,人之攻之也必萬倍矣。裂楚之地,足以肥國;詘楚之名,足以尊主。今子欲誅殘天下之共主,居三代之傳器,器南,則兵至矣。」於是楚計輟不行。
strong nǎn wáng zhōng sān shí wǔ nián xīn sì, gōng yuán qián èr bā líng nián strong
赧王中三十五年(辛巳,公元前二八零年)
qín bái qǐ bài zhào jūn, zhǎn shǒu èr wàn, qǔ dài guāng láng chéng. yòu shǐ sī mǎ cuò fā lǒng xī bīng, yīn shǔ gōng chǔ qián zhōng, bá zhī. chǔ xiàn hàn běi jí shàng yōng dì.
秦白起敗趙軍,斬首二萬,取代光狼城。又使司馬錯發隴西兵,因蜀攻楚黔中,拔之。楚獻漢北及上庸地。
strong nǎn wáng zhōng sān shí liù nián rén wǔ, gōng yuán qián èr qī jiǔ nián strong
赧王中三十六年(壬午,公元前二七九年)
qín bái qǐ fá chǔ, qǔ yān dèng xī líng.
秦白起伐楚,取鄢、鄧、西陵。
qín wáng shǐ shǐ zhě gào zhào wáng, yuàn wèi hǎo huì yú hé wài miǎn chí. zhào wáng yù wú xíng, lián pō lìn xiàng rú jì yuē: wáng bù xíng, shì zhào ruò qiě qiè yě. zhào wáng suì xíng, xiàng rú cóng. lián pō sòng zhì jìng, yǔ wáng jué yuē: wáng xíng, dù dào lǐ huì yù zhī lǐ bì, hái, bù guò sān shí rì. sān shí rì bù hái, zé qǐng lì tài zǐ, yǐ jué qín wàng. wáng xǔ zhī. huì yú miǎn chí. wáng yǔ zhào wáng yǐn, jiǔ hān, qín wáng qǐng zhào wáng gǔ sè, zhào wáng gǔ zhī. lìn xiàng rú fù qǐng qín wáng jī fǒu, qín wáng bù kěn. xiàng rú yuē: wǔ bù zhī nèi, chén qǐng dé yǐ jǐng xuè jiàn dài wáng yǐ! zuǒ yòu yù rèn xiàng rú, xiàng rú zhāng mù chì zhī, zuǒ yòu jiē mí. wáng bù yì, wèi yī jī fǒu. bà jiǔ, qín zhōng bù néng yǒu jiā yú zhào. zhào rén yì shèng wèi zhī bèi, qín bù gǎn dòng. zhào wáng guī guó, yǐ lìn xiàng rú wèi shàng qīng, wèi zài lián pō zhī yòu. lián pō yuē: wǒ wèi zhào jiāng, yǒu gōng chéng yě zhàn zhī gōng. lìn xiàng rú sù jiàn rén, tú yǐ kǒu shé ér wèi jū wǒ shàng. wú xiū, bù rěn wèi zhī xià! xuān yán yuē: wǒ jiàn xiàng rú, bì rǔ zhī! xiàng rú wén zhī, bù kěn yǔ huì měi cháo, cháng chēng bìng, bù yù zhēng liè. chū ér wàng jiàn, zhé yǐn chē bì nì. qí shè rén jiē yǐ wèi chǐ. xiàng rú yuē: zi shì lián jiāng jūn shú yǔ qín wáng? yuē: bù ruò. xiàng rú yuē: fū yǐ qín wáng zhī wēi ér xiàng rú tíng chì zhī, rǔ qí qún chén. xiàng rú suī nú, dú wèi lián jiāng jūn zāi! gù wú niàn zhī, qiáng qín zhī suǒ yǐ bù gǎn jiā bīng yú zhào zhě, tú yǐ wú liǎng rén zài yě. jīn liǎng hǔ gòng dòu, qí shì bù jù shēng. wú suǒ yǐ wèi cǐ zhě, xiān guó jiā zhī jí ér hòu sī chóu yě. lián pō wén zhī, ròu tǎn fù jīng zhì mén shè zuì, suì wèi wěn jǐng zhī jiāo.
秦王使使者告趙王,願為好會於河外澠池。趙王欲毋行,廉頗、藺相如計曰:「王不行,示趙弱且怯也。」趙王遂行,相如從。廉頗送至境,與王訣曰:「王行,度道里會遇之禮畢,還,不過三十日。三十日不還,則請立太子,以絕秦望。」王許之。會於澠池。王與趙王飲,酒酣,秦王請趙王鼓瑟,趙王鼓之。藺相如復請秦王擊缶,秦王不肯。相如曰:「五步之內,臣請得以頸血濺大王矣!」左右欲刃相如,相如張目叱之,左右皆靡。王不懌,為一擊缶。罷酒,秦終不能有加於趙。趙人亦盛為之備,秦不敢動。趙王歸國,以藺相如為上卿,位在廉頗之右。廉頗曰:「我為趙將,有攻城野戰之功。藺相如素賤人,徒以口舌而位居我上。吾羞,不忍為之下!」宣言曰:「我見相如,必辱之!」相如聞之,不肯與會;每朝,常稱病,不欲爭列。出而望見,輒引車避匿。其舍人皆以為恥。相如曰:「子視廉將軍孰與秦王?」曰:「不若。」相如曰:「夫以秦王之威而相如廷叱之,辱其群臣。相如雖駑,獨畏廉將軍哉!顧吾念之,強秦之所以不敢加兵於趙者,徒以吾兩人在也。今兩虎共鬥,其勢不俱生。吾所以為此者,先國家之急而後私仇也。」廉頗聞之,肉袒負荊至門射罪,遂為刎頸之交。
chū, yàn rén gōng ān píng, lín zī shì yuàn tián dān zài ān píng, shǐ qí zōng rén jiē yǐ tiě lóng fù chē wèi. jí chéng kuì, rén zhēng mén ér chū, jiē yǐ wèi zhé chē bài, wèi yàn suǒ qín dú tián dān zōng rén yǐ tiě lóng dé miǎn, suì bēn jí mò. shì shí qí dì jiē shǔ yàn, dú jǔ jí mò wèi xià, lè yì jí bìng yòu jūn qián jūn yǐ wéi jǔ, zuǒ jūn hòu jūn wéi jí mò. jí mò dài fū chū zhàn ér sǐ. jí mò rén yuē: ān píng zhī zhàn, tián dān zōng rén yǐ tiě lóng dé quán, shì duō zhì xí bīng. yīn gòng lì yǐ wèi jiāng yǐ jù yàn. lè yì wéi èr yì, qī nián bù kè, jí lìng jiě wéi, gè qù chéng jiǔ lǐ ér wèi lěi, lìng yuē: chéng zhōng mín chū zhě wù huò, kùn zhě zhèn zhī, shǐ jí jiù yè, yǐ zhèn xīn mín. sān nián ér yóu wèi xià. huò chán zhī yú yàn zhāo wáng yuē: lè yì zhì móu guò rén, fá qí, hū xī zhī jiān kè qī shí yú chéng. jīn bù xià zhě liǎng chéng ěr, fēi qí lì bù néng bá, suǒ yǐ sān nián bù gōng zhě, yù jiǔ zhàng bīng wēi yǐ fú qí rén, nán miàn ér wáng ěr. jīn qí rén yǐ fú, suǒ yǐ wèi fā zhě, yǐ qí qī zǐ zài yàn gù yě. qiě qí duō měi nǚ, yòu jiāng wàng qí qī zǐ. yuàn wáng tú zhī! zhāo wáng yú shì zhì jiǔ dà huì, yǐn yán zhě ér ràng zhī yuē: xiān wáng jǔ guó yǐ lǐ xián zhě, fēi tān tǔ dì yǐ yí zi sūn yě. zāo suǒ chuán dé báo, bù néng kān mìng, guó rén bù shùn. qí wèi wú dào, chéng gū guó zhī luàn yǐ hài xiān wáng. guǎ rén tǒng wèi, tòng zhī rù gǔ, gù guǎng yán qún chén, wài zhāo bīn kè, yǐ qiú bào chóu. qí yǒu chéng gōng zhě, shàng yù yǔ zhī tóng gòng yàn guó. jīn lè jūn qīn wèi guǎ rén pò qí, yí qí zōng miào, bào sāi xiān chóu, qí guó gù lè jūn suǒ yǒu, fēi yàn zhī suǒ de yě. lè jūn ruò néng yǒu qí, yǔ yàn bìng wèi liè guó, jié huān tóng hào, yǐ kàng zhū hóu zhī nán, yàn guó zhī fú, guǎ rén zhī yuàn yě. rǔ hé gǎn yán ruò cǐ! nǎi zhǎn zhī. cì lè yì qī yǐ hòu fú, cì qí zi yǐ gōng zǐ zhī fú hé chē chéng mǎ, hòu shǔ bǎi liǎng, qiǎn guó xiāng fèng ér zhì zhī lè yì, lì lè yì wèi qí wáng. lè yì huáng kǒng bù shòu, bài shū, yǐ sǐ zì shì. yóu shì qí rén fú qí yì, zhū hóu wèi qí xìn, mò gǎn fù yǒu móu zhě. qǐng zhī, zhāo wáng hōng, huì wáng lì. huì wáng zì wèi tài zǐ shí, cháng bù kuài yú lè yì. tián dān wén zhī, nǎi zòng fǎn jiān yú yàn, xuān yán yuē: qí wáng yǐ sǐ, chéng zhī bù bá zhě èr ěr. lè yì yǔ yàn xīn wáng yǒu xì, wèi zhū ér bù gǎn guī, yǐ fá qí wèi míng, shí yù lián bīng nán miàn wáng qí. qí rén wèi fù, gù qiě huǎn gōng jí mò yǐ dài qí shì. qí rén suǒ jù, wéi kǒng tā jiāng zhī lái, jí mò cán yǐ. yàn wáng gù yǐ yí lè yì, dé qí fǎn jiān, nǎi shǐ qí jié dài jiāng ér zhào lè yì. lè yì zhī wáng bù shàn dài zhī, suì bēn zhào. yàn jiāng shì yóu shì fèn wǎn bù hé.
初,燕人攻安平,臨淄市掾田單在安平,使其宗人皆以鐵籠傅車轊。及城潰,人爭門而出,皆以轊折車敗,為燕所禽;獨田單宗人以鐵籠得免,遂奔即墨。是時齊地皆屬燕,獨莒、即墨未下,樂毅及並右軍、前軍以圍莒,左軍、後軍圍即墨。即墨大夫出戰而死。即墨人曰:「安平之戰,田單宗人以鐵籠得全,是多智習兵。」因共立以為將以拒燕。樂毅圍二邑,期年不克,及令解圍,各去城九里而為壘,令曰:「城中民出者勿獲,困者賑之,使即舊業,以鎮新民。」三年而猶未下。或讒之於燕昭王曰:「樂毅智謀過人,伐齊,呼吸之間克七十餘城。今不下者兩城耳,非其力不能拔,所以三年不攻者,欲久仗兵威以服齊人,南面而王耳。今齊人已服,所以未發者,以其妻子在燕故也。且齊多美女,又將忘其妻子。願王圖之!」昭王於是置酒大會,引言者而讓之曰:「先王舉國以禮賢者,非貪土地以遺子孫也。遭所傳德薄,不能堪命,國人不順。齊為無道,乘孤國之亂以害先王。寡人統位,痛之入骨,故廣延群臣,外招賓客,以求報仇。其有成功者,尚欲與之同共燕國。今樂君親為寡人破齊,夷其宗廟,報塞先仇,齊國固樂君所有,非燕之所得也。樂君若能有齊,與燕並為列國,結歡同好,以抗諸侯之難,燕國之福,寡人之願也。汝何敢言若此!」乃斬之。賜樂毅妻以後服,賜其子以公子之服;輅車乘馬,後屬百兩,遣國相奉而致之樂毅,立樂毅為齊王。樂毅惶恐不受,拜書,以死自誓。由是齊人服其義,諸侯畏其信,莫敢復有謀者。頃之,昭王薨,惠王立。惠王自為太子時,嘗不快於樂毅。田單聞之,乃縱反間於燕,宣言曰:「齊王已死,城之不拔者二耳。樂毅與燕新王有隙,畏誅而不敢歸,以伐齊為名,實欲連兵南面王齊。齊人未附,故且緩攻即墨以待其事。齊人所懼,唯恐他將之來,即墨殘矣。」燕王固已疑樂毅,得齊反間,乃使騎劫代將而召樂毅。樂毅知王不善代之,遂奔趙。燕將士由是憤惋不和。
tián dān lìng chéng zhōng rén, shí bì jì qí xiān zǔ yú tíng, fēi niǎo jiē xiáng wǔ ér xià chéng zhōng. yàn rén guài zhī, tián dān yīn xuān yán yuē: dāng yǒu shén shī xià jiào wǒ. yǒu yī zú yuē: chén kě yǐ wèi shī hū? yīn fǎn zǒu. tián dān qǐ yǐn hái, zuò dōng xiāng, shī shì zhī. zú yuē: chén qī jūn. tián dān yuē: zi wù yán yě. yīn shī zhī, měi chū yuē shù, bì chēng shén shī. nǎi xuān yán yuē: wú wéi jù yàn jūn zhī yì suǒ de qí zú, zhì zhī qián xíng, jí mò bài yǐ! yàn rén wén zhī, rú qí yán. chéng zhōng jiàn jiàng zhě jǐn yì, jiē nù, jiān shǒu, wéi kǒng jiàn dé. dān yòu zòng fǎn jiān, yán: wú jù yàn rén jué wú chéng wài zhǒng mù, kě wèi hán xīn! yàn jūn jǐn jué zhǒng mù, shāo sǐ rén. qí rén cóng chéng shàng wàng jiàn, jiē tì qì, gòng yù chū zhàn, nù zì shí bèi. tián dān zhī shì zú zhī kě yòng, nǎi shēn cāo bǎn chā, yǔ shì zú fēn gōng qī qiè biān yú háng wǔ zhī jiān jǐn sàn yǐn shí xiǎng shì. lìng jiǎ zú jiē fú, shǐ lǎo ruò nǚ zǐ chéng chéng, qiǎn shǐ yuē jiàng yú yàn, yàn jūn jiē hū wàn suì. tián dān yòu shōu mín jīn dé qiān yì, lìng jí mò fù háo yí yàn jiāng, yuē: jí jiàng, yuàn wú lǔ lüè wú zú jiā. yàn jiāng dà xǐ, xǔ zhī. yàn jūn yì xiè. tián dān nǎi shōu chéng zhōng, dé niú qiān yú, wèi jiàng zēng yī, huà yǐ wǔ cǎi lóng wén, shù bīng rèn yú qí jiǎo, ér guàn zhī shù wěi yú qí wěi, shāo qí duān, záo chéng shù shí xué, yè zòng niú, zhuàng shì wǔ qiān rén suí qí hòu. niú wěi rè, nù ér bēn yàn jūn. yàn jūn dà jīng, shì niú jiē lóng wén, suǒ chù jǐn sǐ shāng. ér chéng zhōng gǔ zào cóng zhī, lǎo ruò jiē jī tóng qì wèi shēng, shēng dòng tiān dì. yàn jūn dà hài, bài zǒu. qí rén shā qí jié, zhuī wáng zhú běi, suǒ guò chéng yì jiē pàn yàn, fù wèi qí. tián dān bīng rì yì duō, chéng shèng, yàn rì bài wáng, zǒu zhì hé shàng, ér qí qī shí yú chéng jiē fù yān. nǎi yíng xiāng wáng yú jǔ. rù lín zī, fēng tián dān wèi ān píng jūn. qí wáng yǐ tài shǐ jiǎo zhī nǚ wèi hòu, shēng tài zǐ jiàn. tài shǐ jiǎo yuē: nǚ bù qǔ méi, yīn zì jià, fēi wú zhǒng yě, wū wú shì! zhōng shēn bù jiàn jūn wáng hòu, jūn wáng hòu yì bù yǐ bù jiàn gù shī rén zǐ zhī lǐ.
田單令城中人,食必祭其先祖於庭,飛鳥皆翔舞而下城中。燕人怪之,田單因宣言曰:「當有神師下教我。」有一卒曰:「臣可以為師乎?」因反走。田單起引還,坐東鄉,師事之。卒曰:「臣欺君。」田單曰:「子勿言也。」因師之,每出約束,必稱神師。乃宣言曰:「吾唯懼燕軍之劓所得齊卒,置之前行,即墨敗矣!」燕人聞之,如其言。城中見降者盡劓,皆怒,堅守,唯恐見得。單又縱反間,言:「吾懼燕人掘吾城外冢墓,可為寒心!」燕軍盡掘冢墓,燒死人。齊人從城上望見,皆涕泣,共欲出戰,怒自十倍。田單知士卒之可用,乃身操版、鍤,與士卒分功;妻妾編於行伍之間;盡散飲食饗士。令甲卒皆伏,使老、弱、女子乘城,遣使約降於燕,燕軍皆呼萬歲。田單又收民金得千鎰,令即墨富豪遺燕將,曰:「即降,願無虜掠吾族家。」燕將大喜,許之。燕軍益懈。田單乃收城中,得牛千餘,為絳繒衣,畫以五采龍文,束兵刃於其角,而灌脂束葦於其尾,燒其端,鑿城數十穴,夜縱牛,壯士五千人隨其後。牛尾熱,怒而奔燕軍。燕軍大驚,視牛皆龍文,所觸盡死傷。而城中鼓譟從之,老弱皆擊銅器為聲,聲動天地。燕軍大駭,敗走。齊人殺騎劫,追亡逐北,所過城邑皆叛燕,復為齊。田單兵日益多,乘勝,燕日敗亡,走至河上,而齊七十餘城皆復焉。乃迎襄王於莒。入臨淄,封田單為安平君。齊王以太史敫之女為後,生太子建。太史敫曰:「女不取媒,因自嫁,非吾種也,污吾世!」終身不見君王后,君王后亦不以不見故失人子之禮。
zhào wáng fēng lè yì yú guān jīn, zūn chǒng zhī, yǐ jǐng dòng yú yàn qí. yàn huì wáng nǎi shǐ rén ràng lè yì, qiě xiè zhī yuē: jiāng jūn guò tīng, yǐ yǔ guǎ rén yǒu xì, suì juān yàn guī zhào. jiāng jūn zì wèi jì zé kě yǐ, ér yì hé yǐ bào xiān wáng zhè suǒ yǐ yù jiāng jūn zhī yì hū? lè yì bào shū yuē: xī wǔ zǐ xū shuō tīng yú hé lǘ ér wú yuǎn jī zhì yǐng fū chāi fú shì yě, cì zhī chī yí ér fú zhī jiāng. wú wáng bù wù xiān lùn zhī kě yǐ lì gōng, gù shěn zi xū ér bù huǐ zi xū bù zǎo jiàn zhǔ zhī bù tóng liàng, shì yǐ zhì yú rù jiāng ér bù huà. fū miǎn zì lì gōng yǐ míng xiān wáng zhī jī, chén zhī shàng jì yě. lí huǐ rǔ zhī fěi bàng, duò xiān wáng zhī míng, chén zhī suǒ dà kǒng yě. lín bù cè zhī zuì, yǐ xìng wèi lì, yì zhī suǒ bù gǎn chū yě. chén wén gǔ zhī jūn zǐ, jiāo jué bù chū è shēng, zhōng chén qù guó, bù jié qí míng. chén suī bù nìng, shù fèng jiào yú jūn zǐ yǐ. wéi jūn wáng zhī liú yì yān! yú shì yàn wáng fù yǐ lè yì zi xián wèi chāng guó jūn, ér lè yì wǎng lái fù tōng yàn, zú yú zhào, hào yuē wàng zhū jūn.
趙王封樂毅於觀津,尊寵之,以警動於燕、齊。燕惠王乃使人讓樂毅,且謝之曰:「將軍過聽,以與寡人有隙,遂捐燕歸趙。將軍自為計則可矣,而亦何以報先王這所以遇將軍之意乎?」樂毅報書曰:「昔伍子胥說聽於闔閭而吳遠跡至郢;夫差弗是也,賜之鴟夷而浮之江。吳王不寤先論之可以立功,故沈子胥而不悔;子胥不蚤見主之不同量,是以至於入江而不化。夫免自立功以明先王之跡,臣之上計也。離毀辱之誹謗,墮先王之名,臣之所大恐也。臨不測之罪,以幸為利,義之所不敢出也。臣聞古之君子,交絕不出惡聲,忠臣去國,不潔其名。臣雖不佞,數奉教於君子矣。唯君王之留意焉!」於是燕王復以樂毅子閒為昌國君,而樂毅往來復通燕,卒於趙,號曰望諸君。
tián dān xiāng qí, guò zī shuǐ, yǒu lǎo rén shè zī ér hán, chū shuǐ bù néng xíng. tián dān jiě qí qiú ér yī zhī. xiāng wáng è zhī, yuē: tián dān zhī shī yú rén, jiāng yù yǐ qǔ wǒ guó hū? bù zǎo tú, kǒng hòu zhī biàn yě. zuǒ yòu gù wú rén, yán xià yǒu guàn zhū zhě, xiāng wáng hū ér wèn zhī yuē: rǔ wén wú yán hū? duì yuē: wén zhī. wáng yuē: rǔ yǐ wèi hé rú? duì yuē: wáng bù rú yīn yǐ wèi jǐ shàn. wáng jiā dān zhī shàn, xià lìng yuē: guǎ rén yōu mín zhī jī yě, dān shōu ér shí zhī guǎ rén yōu mín zhī hán yě, dān jiě qiú ér yī zhī guǎ rén yōu láo bǎi xìng, ér dān yì yōu zhī, chēng guǎ rén zhī yì. dān yǒu shì shàn ér wáng jiā zhī, dān zhī shàn yì wáng zhī shàn yě. wáng yuē: shàn. nǎi cì dān niú jiǔ. hòu shù rì, guàn zhū zhě fù jiàn wáng yuē: wáng cháo rì yí zhào tián dān ér yī zhī yú tíng, kǒu láo zhī. nǎi bù lìng qiú bǎi xìng zhī jī hán zhě, shōu gǔ zhī. nǎi shǐ rén tīng yú lǘ lǐ, wén dài fū zhī xiāng yǔ yǔ zhě yuē: tián dān zhī ài rén, jiē, nǎi wáng zhī jiào yě!
田單相齊,過淄水,有老人涉淄而寒,出水不能行。田單解其裘而衣之。襄王惡之,曰:「田單之施於人,將欲以取我國乎?不早圖,恐後之變也。」左右顧無人,岩下有貫珠者,襄王呼而問之曰:「汝聞吾言乎?」對曰:「聞之。」王曰:「汝以為何如?」對曰:「王不如因以為己善。王嘉單之善,下令曰:『寡人憂民之飢也,單收而食之;寡人憂民之寒也,單解裘而衣之;寡人憂勞百姓,而單亦憂之,稱寡人之意。』單有是善而王嘉之,單之善亦王之善也。」王曰:「善。」乃賜單牛酒。後數日,貫珠者復見王曰:「王朝日宜召田單而揖之於庭,口勞之。乃布令求百姓之饑寒者,收穀之。」乃使人聽於閭里,聞大夫之相與語者曰:「田單之愛人,嗟,乃王之教也!」
tián dān rèn diāo bó yú wáng. wáng yǒu suǒ xìng chén jiǔ rén, yù shāng ān píng jūn, xiāng yǔ yǔ yú wáng yuē: yàn zhī fá qí zhī shí, chǔ wáng shǐ jiāng jūn jiāng wàn rén ér zuǒ qí. jīn guó yǐ dìng ér shè jì yǐ ān yǐ, hé bù shǐ shǐ zhě xiè yú chǔ wáng? wáng yuē: zuǒ yòu shú kě? jiǔ rén zhī shǔ yuē: diāo bó kě. diāo bó shǐ chǔ, chǔ wáng shòu ér shāng zhī, shù yuè bù fǎn. jiǔ rén zhī shǔ xiāng yǔ yǔ yú wáng yuē: fū yī rén zhī shēn ér qiān liú wàn chéng zhě, qǐ bù yǐ jù shì yě zāi! qiě ān píng jūn zhī yǔ wáng yě, jūn chén wú yì ér shàng xià wú bié. qiě qí zhì yù wèi bù shàn, nèi fǔ bǎi xìng, wài huái róng dí, lǐ tiān xià zhī xián shì, qí zhì yù yǒu wèi yě, yuàn wáng zhī chá zhī! yì rì, wáng yuē: zhào xiāng dān ér lái! tián dān miǎn guān tú xiǎn ròu tǎn ér jìn, tuì ér qǐng sǐ zuì, wǔ rì ér wáng yuē: zi wú zuì yú guǎ rén. zi wèi zi zhī chén lǐ, wú wèi wú zhī wáng lǐ ér yǐ yǐ. diāo bó cóng chǔ lái, wáng cì zhī jiǔ. jiǔ hān, wáng yuē: zhào xiāng dān ér lái! diāo bó bì xí qǐ shǒu yuē: wáng shàng zhě shú yǔ zhōu wén wáng? wáng yuē: wú bù ruò yě. diāo bó yuē: rán, chén gù zhī wáng bù ruò yě. xià zhě shú yǔ qí huán gōng? wáng yuē: wú bù ruò yě. diāo bó yuē: rán, chén gù zhī wáng bù ruò yě. rán zé zhōu wén wáng dé lǚ shàng yǐ wèi tài gōng, qí huán gōng dé guǎn yí wú yǐ wèi zhòng fù, jīn wáng dé ān píng jūn ér dú yuē dān, ān dé cǐ wáng guó zhī yán hū! qiě zì tiān dì zhī pì, mín rén zhī shǐ, wèi rén chén zhī gōng zhě, shuí yǒu hòu yú ān píng jūn zhě zāi? wáng bù néng shǒu wáng zhī shè jì, yàn rén xìng shī ér xí qí, wáng zǒu ér zhī chéng yáng zhī shān zhōng, ān píng jūn yǐ zhuì zhuì jí mò sān lǐ zhī chéng, wǔ lǐ zhī guō, bì zú qī qiān rén, qín qí sī mǎ ér fǎn qiān lǐ zhī qí, ān píng jūn zhī gōng yě. dāng shì zhī shí, shě chéng yáng ér zì wáng, tiān xià mò zhī néng zhǐ. rán ér jì zhī yú dào, guī zhī yú yì, yǐ wèi bù kě, gù zhàn dào mù gé ér yíng wáng yǔ hòu yú chéng yáng shān zhōng, wáng nǎi dé fǎn, zi lín bǎi xìng. jīn guó yǐ dìng, mín yǐ ān yǐ, wáng nǎi yuē dān, yīng ér zhī jì bù wèi cǐ yě. wáng jí shā cǐ jiǔ zǐ zhě yǐ xiè ān píng jūn, bù rán, guó qí wēi yǐ! nǎi shā jiǔ zǐ ér zhú qí jiā, yì fēng ān píng jūn yǐ yè yì wàn hù.
田單任貂勃於王。王有所幸臣九人,欲傷安平君,相與語於王曰:「燕之伐齊之時,楚王使將軍將萬人而佐齊。今國已定而社稷已安矣,何不使使者謝於楚王?」王曰:「左右孰可?」九人之屬曰:「貂勃可。」貂勃使楚,楚王受而觴之,數月不反。九人之屬相與語於王曰:「夫一人之身而牽留萬乘者,豈不以據勢也哉!且安平君之與王也,君臣無異而上下無別。且其志欲為不善,內撫百姓,外懷戎翟,禮天下之賢士,其志欲有為也,願王之察之!」異日,王曰:「召相單而來!」田單免冠、徒跣、肉袒而進,退而請死罪,五日而王曰:「子無罪於寡人。子為子之臣禮,吾為吾之王禮而已矣。」貂勃從楚來,王賜之酒。酒酣,王曰:「召相單而來!」貂勃避席稽首曰:「王上者孰與周文王?」王曰:「吾不若也。」貂勃曰:「然,臣固知王不若也。下者孰與齊桓公?」王曰:「吾不若也。」貂勃曰:「然,臣固知王不若也。然則周文王得呂尚以為太公,齊桓公得管夷吾以為仲父,今王得安平君而獨曰『單』,安得此亡國之言乎!且自天地之辟,民人之始,為人臣之功者,誰有厚於安平君者哉?王不能守王之社稷,燕人興師而襲齊,王走而之城陽之山中,安平君以惴惴即墨三里之城,五里之郭,敝卒七千人,禽其司馬而反千里之齊,安平君之功也。當是之時,舍城陽而自王,天下莫之能止。然而計之於道,歸之於義,以為不可,故棧道木閣而迎王與後於城陽山中,王乃得反,子臨百姓。今國已定,民已安矣,王乃曰『單』,嬰兒之計不為此也。王亟殺此九子者以謝安平君,不然,國其危矣!」乃殺九子而逐其家,益封安平君以夜邑萬戶。
tián dān jiāng gōng dí, wǎng jiàn lǔ zhòng lián. lǔ zhòng lián yuē: jiāng jūn gōng dí, bù néng xià yě. tián dān yuē: chén yǐ jí mò pò wáng yú zú pò wàn chéng zhī yàn, fù qí zhī xū, jīn gōng dí ér bù xià, hé yě? shàng chē fú xiè ér qù, suì gōng dí, sān yuè bù kè. qí xiǎo ér yáo yuē: dà guān ruò jī, xiū jiàn zhǔ yí. gōng dí bù néng xià, lěi kū gǔ chéng qiū. tián dān nǎi jù, wèn lǔ zhòng lián yuē: xiān shēng wèi dān bù néng xià dí, qǐng wèn qí shuō. lǔ zhòng lián yuē: jiāng jūn zhī zài jí mò, zuò zé zhī kuì, lì zé zhàng chā, wèi shì zú chàng yuē: wú kě wǎng yǐ! zōng miào wáng yǐ! jīn rì shàng yǐ! guī yú hé dǎng yǐ! dāng cǐ zhī shí, jiāng jūn yǒu sǐ zhī xīn, shì zú xiān wú zhī qì, wén jūn yán mò bù huī qì fèn bì ér yù zhàn, cǐ suǒ yǐ pò yàn yě. dāng jīn jiāng jūn dōng yǒu yè yì zhī fèng, xī yǒu zī shàng zhī yú, huáng jīn héng dài ér chěng hū zī miǎn zhī jiān, yǒu shēng zhī lè, wú sǐ zhī xīn, suǒ yǐ bù shèng yě. tián dān yuē: dān zhī yǒu xīn, xiān shēng zhì zhī yǐ. míng rì, nǎi lì qì xún chéng, lì yú shǐ shí zhī suǒ, yuán páo gǔ zhī. dí rén nǎi xià.
田單將攻狄,往見魯仲連。魯仲連曰:「將軍攻狄,不能下也。」田單曰:「臣以即墨破亡餘卒破萬乘之燕,復齊之墟,今攻狄而不下,何也?」上車弗謝而去,遂攻狄,三月不克。齊小兒謠曰:「大冠若箕,修劍拄頤。攻狄不能下,壘枯骨成丘。」田單乃懼,問魯仲連曰:「先生謂單不能下狄,請問其說。」魯仲連曰:「將軍之在即墨,坐則織蕢,立則仗鍤,為士卒倡曰:『無可往矣!宗廟亡矣!今日尚矣!歸於何黨矣!』當此之時,將軍有死之心,士卒先無之氣,聞君言莫不揮泣奮臂而欲戰,此所以破燕也。當今將軍東有夜邑之奉,西有淄上之娛,黃金橫帶而騁乎淄、澠之間,有生之樂,無死之心,所以不勝也。」田單曰:「單之有心,先生志之矣。」明日,乃厲氣循城,立於矢石之所,援袍鼓之。狄人乃下。
chū, qí mǐn wáng jì miè sòng, yù qù mèng cháng jūn. mèng cháng jūn bēn wèi, wèi zhāo wáng yǐ wèi xiāng, yǔ zhū hóu gòng fá pò qí. mǐn wáng sǐ, xiāng wáng fù guó, ér mèng cháng jūn zhōng lì wèi zhū hóu, wú suǒ shǔ. xiāng wáng xīn lì, wèi mèng cháng jūn, yǔ zhī lián hé. mèng cháng jūn zú, zhū zi zhēng lì, ér qí wèi gòng miè xuē, mèng cháng jūn jué sì.
初,齊湣王既滅宋,欲去孟嘗君。孟嘗君奔魏,魏昭王以為相,與諸侯共伐破齊。湣王死,襄王復國,而孟嘗君中立為諸侯,無所屬。襄王新立,畏孟嘗君,與之連和。孟嘗君卒,諸子爭立,而齊、魏共滅薛,孟嘗君絕嗣。
strong nǎn wáng zhōng sān shí qī nián guǐ wèi, gōng yuán qián èr qī bā nián strong
赧王中三十七年(癸未,公元前二七八年)
qín dà liáng zào bái qǐ fá chǔ, bá yǐng, shāo yí líng. chǔ xiāng wáng bīng sàn, suì bù fù zhàn, dōng běi xǐ dōu yú chén. qín yǐ yǐng wèi nán jùn, fēng bái qǐ wèi wǔ ān jūn.
秦大良造白起伐楚,拔郢,燒夷陵。楚襄王兵散,遂不復戰,東北徙都於陳。秦以郢為南郡,封白起為武安君。
strong nǎn wáng zhōng sān shí bā nián jiǎ shēn, gōng yuán qián èr qī qī nián strong
赧王中三十八年(甲申,公元前二七七年)
qín wǔ ān jūn dìng wū qián zhōng, chū zhì qián zhōng jùn.
秦武安君定巫、黔中,初置黔中郡。
wèi zhāo wáng hōng, zǐ ān lí wáng lì.
魏昭王薨,子安釐王立。
strong nǎn wáng zhōng sān shí jiǔ nián yǐ yǒu, gōng yuán qián èr qī liù nián strong
赧王中三十九年(乙酉,公元前二七六年)
qín wǔ ān jūn fá wèi, bá liǎng chéng.
秦武安君伐魏,拔兩城。
chǔ wáng shōu dōng dì bīng, dé shí yú wàn, fù xī qǔ jiāng nán shí wǔ yì.
楚王收東地兵,得十餘萬,復西取江南十五邑。
wèi ān lí wáng fēng qí dì wú jì wèi xìn líng jūn.
魏安釐王封其弟無忌為信陵君。
strong nǎn wáng zhōng sì shí nián bǐng xū, gōng yuán qián èr qī wǔ nián strong
赧王中四十年(丙戌,公元前二七五年)
qín xiāng guó ráng hóu fá wèi. hán bào yuān jiù wèi, ráng hóu dà pò zhī, zhǎn shǒu sì wàn. bào yuān zǒu kāi fēng. wèi nà bā chéng yǐ hé. ráng hóu fù fá wèi, zǒu máng mǎo, rù běi zhái. suì wéi dà liáng, wèi rén gē wēn yǐ hé.
秦相國穰侯伐魏。韓暴鳶救魏,穰侯大破之,斬首四萬。暴鳶走開封。魏納八城以和。穰侯復伐魏,走芒卯,入北宅。遂圍大梁,魏人割溫以和。
strong nǎn wáng zhōng sì shí yī nián dīng hài, gōng yuán qián èr qī sì nián strong
赧王中四十一年(丁亥,公元前二七四年)
wèi fù yǔ qí hé cóng. qín ráng hóu fá wèi, bá sì chéng, zhǎn shǒu sì wàn.
魏復與齊合從。秦穰侯伐魏,拔四城,斬首四萬。
lǔ mín gōng hōng, zi qǐng gōng chóu lì.
魯緡公薨,子頃公讎立。
strong nǎn wáng zhōng sì shí èr nián wù zǐ, gōng yuán qián èr qī sān nián strong
赧王中四十二年(戊子,公元前二七三年)
zhào rén wèi rén fá hán huá yáng. hán rén gào jí yú qín, qín wáng fú jiù. hán xiāng guó wèi chén shì yuē: shì jí yǐ! yuàn gōng suī bìng, wèi yī xiǔ zhī xíng. chén shì rú qín, jiàn ráng hóu. ráng hóu yuē: shì jí hū? gù shǐ gōng lái. chén shì yuē: wèi jí yě. ráng hóu nù yuē: hé yě? chén shì yuē: bǐ hán jí zé jiāng biàn ér tā cóng yǐ wèi jí, gù fù lái ěr. ráng hóu yuē: qǐng fā bīng yǐ. nǎi yǔ wǔ ān jūn jí kè qīng hú yáng jiù hán, bā rì ér zhì, bài wèi jūn yú huá yáng zhī xià, zǒu máng mǎo, lǔ sān jiāng, zhǎn shǒu shí sān wàn. wǔ ān jūn yòu yǔ zhào jiāng jiǎ yǎn zhàn, shěn qí zú èr wàn rén yú hé. wèi duàn gān zi qǐng gē nán yáng yǔ qín yǐ hé. sū dài wèi wèi wáng yuē: yù xǐ zhě, duàn gān zi yě yù dì zhě, qín yě. jīn wáng shǐ yù dì zhě zhì xǐ, yù xǐ zhě zhì dì, wèi dì jǐn yǐ! fū yǐ dì shì qín, yóu bào xīn jiù huǒ, xīn bù jǐn, huǒ bù miè. wáng yuē: shì zé rán yě. suī rán, shì shǐ yǐ xíng, bù kě gèng yǐ! duì yuē: fū bó zhī suǒ yǐ guì xiāo zhě, biàn zé shí, bù biàn zé zhǐ. jīn hé wáng zhī yòng zhì bù rú yòng xiāo yě? wèi wáng bù tīng, zú yǐ nán yáng wèi hé, shí xiū wǔ.
趙人、魏人伐韓華陽。韓人告急於秦,秦王弗救。韓相國謂陳筮曰:「事急矣!願公雖病,為一宿之行。」陳筮如秦,見穰侯。穰侯曰:「事急乎?故使公來。」陳筮曰:「未急也。」穰侯怒曰:「何也?」陳筮曰:「彼韓急則將變而他從;以未急,故復來耳。」穰侯曰:「請發兵矣。」乃與武安君及客卿胡陽救韓,八日而至,敗魏軍於華陽之下,走芒卯,虜三將,斬首十三萬。武安君又與趙將賈偃戰,沈其卒二萬人於河。魏段乾子請割南陽予秦以和。蘇代謂魏王曰:「欲璽者,段乾子也;欲地者,秦也。今王使欲地者制璽,欲璽者制地,魏地盡矣!夫以地事秦,猶抱薪救火,薪不盡,火不滅。」王曰:「是則然也。雖然,事始已行,不可更矣!」對曰:「夫博之所以貴梟者,便則食,不便則止。今何王之用智不如用梟也?」魏王不聽,卒以南陽為和,實修武。
hán lí wáng hōng, zi huán huì wáng lì.
韓釐王薨,子桓惠王立。
hán wèi jì fú yú qín, qín wáng jiāng shǐ wǔ ān jūn yǔ hán wèi fá chǔ, wèi xíng, ér chǔ shǐ zhě huáng xiē zhì, wén zhī, wèi qín chéng shèng yī jǔ ér miè chǔ yě, nǎi shàng shū yuē: chén wén wù zhì zé fǎn, dōng xià shì yě zhì zhì zé wēi, lèi qí shì yě. jīn dà guó zhī dì, biàn tiān xià yǒu qí èr chuí, cǐ cóng shēng mín yǐ lái, wàn chéng zhī dì wèi cháng yǒu yě. xiān wáng sān shì bù wàng jiē dì yú qí, yǐ jué cóng qīn zhī yào. jīn wáng shǐ shèng qiáo shǒu shì yú hán, shèng qiáo yǐ qí dì rù qín, shì wáng bù yòng jiǎ, bù xìn wēi, ér dé bǎi lǐ zhī dì, wáng kě wèi néng yǐ! wáng yòu jǔ jiǎ ér gōng wèi, dù dà liáng zhī mén, jǔ hé nèi, bá yàn suān zǎo xū táo, rù xíng, wèi zhī bīng yún xiáng ér bù gǎn jiù, wáng zhī gōng yì duō yǐ! wáng xiū jiǎ xī zhòng, èr nián ér hòu fù zhī, yòu bìng pú yǎn shǒu yuán yǐ lín rén píng qiū, huáng jì yáng yīng chéng ér wèi shì fú. wáng yòu gē pú mó zhī běi, zhù qí qín zhī yào, jué chǔ zhào zhī jí, tiān xià wǔ hé liù jù ér bù gǎn jiù, wáng zhī wēi yì dān yǐ! wáng ruò néng bǎo gōng shǒu wēi, chù gōng qǔ zhī xīn, ér féi rén yì zhī dì, shǐ wú hòu huàn, sān wáng bù zú sì, wǔ bó bù zú liù yě! wáng ruò fù rén tú zhī zhòng, zhàng bīng gé zhī qiáng, chéng huǐ wèi zhī wēi, ér yù yǐ lì chén tiān xià zhī zhǔ, chén kǒng qí yǒu hòu huàn yě. shī yuē: mí bù yǒu chū, xiān kè yǒu zhōng. yì yuē: hú shè shuǐ, rú qí wěi. cǐ yán shǐ zhī yì, zhōng zhī nán yě. xī wú zhī xìn yuè yě, cóng ér fá qí, jì shèng qí rén yú ài líng, hái wèi yuè qín yú sān jiāng zhī pǔ. zhì shì zhī xìn hán wèi yě, cóng ér fá zhào, gōng jìn yáng chéng, shèng yǒu rì yǐ, hán wèi pàn zhī, shā zhì bó yáo yú záo tái zhī xià. jīn wáng dù chǔ zhī bù huǐ, ér wàng huǐ chǔ zhī qiáng hán wèi yě, chén wèi wáng lǜ ér bù qǔ yě. fū chǔ guó, yuán yě lín guó, dí yě. jīn wáng xìn hán wèi zhī shàn wáng, cǐ zhèng wú zhī xìn yuè yě, chén kǒng hán wèi bēi cí chú huàn ér shí yù qī dà guó yě. hé zé? wáng wú zhòng shì zhī dé yú hán wèi ér yǒu lěi shì zhī yuàn yān. fū hán wèi fù zǐ xiōng dì jiē zhǒng ér sǐ yú qín zhě jiāng shí shì yǐ, gù hán wèi zhī bù wáng, qín shè jì zhī yōu yě. jīn wáng zī zhī yǔ gōng chǔ, bù yì guò hū! qiě gōng chǔ jiāng è chū bīng? wáng jiāng jiè lù yú chóu chóu zhī hán wèi hū? bīng chū zhī rì ér wáng yōu qí bù fǎn yě. wáng ruò bù jiè lù yú chóu chóu zhī hán wèi, bì gōng suí shuǐ yòu rǎng, cǐ jiē guǎng chuān dà shuǐ shān lín xī gǔ, bù shí zhī dì. shì wáng yǒu huǐ chǔ zhī míng ér wú de dì zhī shí yě. qiě wáng gōng chǔ zhī rì, sì guó bì xī qǐ bīng yǐ yīng wáng. qín chǔ zhī bīng gòu ér bù lí wèi shì jiāng chū ér gōng liú fāng yú zhì hú líng dàng xiāo xiāng, gù sòng bì jǐn qí rén nán miàn gōng chǔ, sì shàng bì jǔ. cǐ jiē píng yuán sì dá gāo yú zhī dì. rú cǐ, zé tiān xià zhī guó mò qiáng yú qí wèi yǐ. chén wèi wáng lǜ, mò ruò shàn chǔ. qín chǔ hé ér wèi yī yǐ lín hán, hán bì liǎn shǒu ér cháo wáng shī yǐ dōng shān zhī xiǎn, dài yǐ qū hé zhī lì, hán bì wèi guān nèi zhī hóu. ruò shì ér wáng yǐ shí wàn shù zhèng, liáng shì hán xīn, xǔ yān líng yīng chéng ér shàng cài shào líng bù wǎng lái yě. rú cǐ, wèi yì guān nèi hóu yǐ. wáng yī shàn chǔ ér guān nèi liǎng wàn chéng zhī zhǔ zhù dì yú qí, qí yòu rǎng kě gǒng shǒu ér qǔ yě. wáng zhī dì yī jīng liǎng hǎi, yào yuē tiān xià, shì yàn zhào wú qí chǔ, qí chǔ wú yàn zhào yě. rán hòu wēi dòng yàn zhào, zhí yáo qí chǔ, cǐ sì guó zhě bù dài tòng ér fú yǐ.
韓、魏既服於秦,秦王將使武安君與韓、魏伐楚,未行,而楚使者黃歇至,聞之,畏秦乘勝一舉而滅楚也,乃上書曰:「臣聞物至則反,冬、夏是也;致至則危,累棋是也。今大國之地,遍天下有其二垂,此從生民已來,萬乘之地未嘗有也。先王三世不忘接地於齊,以絕從親之要。今王使盛橋守事於韓,盛橋以其地入秦,是王不用甲,不信威,而得百里之地,王可謂能矣!王又舉甲而攻魏,杜大梁之門,舉河內,拔燕、酸棗、虛、桃,入邢,魏之兵雲翔而不敢救,王之功亦多矣!王休甲息眾,二年而後復之,又並蒲、衍、首、垣以臨仁、平丘,黃、濟陽嬰城而魏氏服。王又割濮磨之北,注齊、秦之要,絕楚、趙之脊,天下五合六聚而不敢救,王之威亦單矣!王若能保功守威,絀攻取之心,而肥仁義之地,使無後患,三王不足四,五伯不足六也!王若負人徒之眾,仗兵革之強,乘毀魏之威,而欲以力臣天下之主,臣恐其有後患也。《詩》曰:『靡不有初,鮮克有終。』《易》曰:『狐涉水,濡其尾。』此言始之易,終之難也。昔吳之信越也,從而伐齊,既勝齊人於艾陵,還為越禽於三江之浦。智氏之信韓、魏也,從而伐趙,攻晉陽城,勝有日矣,韓、魏叛之,殺智伯瑤於鑿台之下。今王妒楚之不毀,而忘毀楚之強韓、魏也,臣為王慮而不取也。夫楚國,援也;鄰國,敵也。今王信韓、魏之善王,此正吳之信越也,臣恐韓、魏卑辭除患而實欲欺大國也。何則?王無重世之德於韓、魏而有累世之怨焉。夫韓、魏父子兄弟接踵而死於秦者將十世矣,故韓、魏之不亡,秦社稷之憂也。今王資之與攻楚,不亦過乎!且攻楚將惡出兵?王將借路於仇讎之韓、魏乎?兵出之日而王憂其不反也。王若不借路於仇讎之韓、魏,必攻隨水右壤,此皆廣川、大水、山林、溪谷,不食之地。是王有毀楚之名而無得地之實也。且王攻楚之日,四國必悉起兵以應王。秦、楚之兵構而不離;魏氏將出而攻留、方輿、銍、湖陵、碭、蕭、相,故宋必盡;齊人南面攻楚,泗上必舉。此皆平原四達膏腴之地。如此,則天下之國莫強於齊、魏矣。臣為王慮,莫若善楚。秦、楚合而為一以臨韓,韓必斂手而朝;王施以東山之險,帶以曲河之利,韓必為關內之侯。若是而王以十萬戍鄭,梁氏寒心,許、鄢陵嬰城而上蔡、召陵不往來也。如此,魏亦關內侯矣。王壹善楚而關內兩萬乘之主注地於齊,齊右壤可拱手而取也。王之地一經兩海,要約天下,是燕、趙無齊、楚,齊、楚無燕、趙也。然後危動燕、趙,直搖齊、楚,此四國者不待痛而服矣。」
wáng cóng zhī, zhǐ wǔ ān jūn ér xiè hán wèi, shǐ huáng xiē guī, yuē qīn yú chǔ.
王從之,止武安君而謝韓、魏,使黃歇歸,約親於楚。