jīng
【經】

èr shí yǒu liù nián chūn, wáng zhēng yuè, zàng sòng yuán gōng.
二十有六年春，王正月，葬宋元公。

sān yuè, gōng zhì zì qí, jū yú yùn.
三月，公至自齊，居於鄆。

xià, gōng wéi chéng.
夏，公圍成。

qiū, gōng huì qí hóu jǔ zi zhū zi qǐ bó, méng yú zhuān líng.
秋，公會齊侯、莒子、邾子、杞伯，盟於鄟陵。

gōng zhì zì huì, jū yú yùn.
公至自會，居於鄆。

jiǔ yuè gēng shēn, chǔ zi jū zú.
九月庚申，楚子居卒。

dōng shí yuè, tiān wáng rù yú chéng zhōu.
冬十月，天王入於成周。

yǐn shì zhào bó máo bó yǐ wáng zǐ cháo bēn chǔ.
尹氏、召伯、毛伯以王子朝奔楚。

chuán
【傳】

èr shí liù nián chūn, wáng zhēng yuè gēng shēn, qí hóu qǔ yùn.
二十六年春，王正月庚申，齊侯取鄆。

zàng sòng yuán gōng, rú xiān jūn, lǐ yě.
葬宋元公，如先君，禮也。

sān yuè, gōng zhì zì qí, chù yú yùn, yán lǔ dì yě.
三月，公至自齊，處於鄆，言魯地也。

xià, qí hóu jiāng nà gōng, mìng wú shòu lǔ huò. shēn fēng cóng nǚ jiǎ, yǐ bì jǐn èr liǎng, juàn yī rú zhèn, shì qí shī. wèi zi yóu zhī rén gāo chā tú: néng huò zi yóu, wèi gāo shì hòu, sù wǔ qiān gēng. gāo yǐ yǐ jǐn shì zi yóu, zi yóu yù zhī. yǐ yuē: lǔ rén mǎi zhī, bǎi liǎng yī bù, yǐ dào zhī bù tōng, xiān rù bì cái. zi yóu shòu zhī, yán yú qí hóu yuē: qún chén bù jǐn lì yú lǔ jūn zhě, fēi bù néng shì jūn yě. rán jù yǒu yì yān. sòng yuán gōng wèi lǔ jūn rú jìn, zú yú qū jí. shū sūn zhāo zi qiú nà qí jūn, wú jí ér sǐ. bù zhī tiān zhī qì lǔ yé, yì lǔ jūn yǒu zuì yú guǐ shén, gù jí cǐ yě? jūn ruò dài yú qū jí, shǐ qún chén cóng lǔ jūn yǐ bo yān. ruò kě, shī yǒu jì yě. jūn zé jì zhī, zī wú dí yǐ. ruò qí wú chéng, jūn wú rǔ yān. qí hóu cóng zhī, shǐ gōng zǐ chú shuài shī cóng gōng. chéng dài fū gōng sūn cháo wèi píng zǐ yuē: yǒu dōu yǐ wèi guó yě, qǐng wǒ shòu shī. xǔ zhī. qǐng nà zhì, fú xǔ, yuē: xìn nǚ zú yǐ. gào yú qí shī yuē: mèng shì, lǔ zhī bì shì yě. yòng chéng yǐ shèn, fú néng rěn yě, qǐng xī jiān yú qí. qí shī wéi chéng. chéng rén fá qí shī zhī yǐn mǎ yú zī zhě, yuē: jiāng yǐ yàn zhòng. lǔ chéng bèi ér hòu gào yuē: bù shèng zhòng. shī jí qí shī zhàn yú chuī bí. qí zi yuān jié cóng xiè shēng zi, shè zhī, zhōng dùn wǎ. yáo qú dà zhōu, bǐ rù zhě sān cùn. shēng zi shè qí mǎ, zhǎn yāng, yì. gǎi jià, rén yǐ wèi zōng lì yě ér zhù zhī. zi chē yuē: qí rén yě. jiāng jī zi chē. zi chē shè zhī, yì. qí yù yuē: yòu zhī. zi chē yuē: zhòng kě jù yě, ér bù kě nù yě. zǐ náng dài cóng yě xiè, chì zhī. xiè yuē: jūn wú sī nù, bào nǎi sī yě, jiāng kàng zi. yòu chì zhī. yì chì zhī. rǎn shù shè chén wǔ zi, zhōng shǒu, shī gōng ér mà. yǐ gào píng zǐ yuē: yǒu jūn zǐ bái xī, zhěn xū méi, shén kǒu. píng zǐ yuē: bì zi jiàng yě, wú nǎi kàng zhū? duì yuē: wèi zhī jūn zǐ, hé gǎn kàng zhī? lín yōng xiū wèi yán míng yòu, xià. yuàn hé jì qǔ qí ěr. yán míng qù zhī. yuàn zi zhī yù yuē: shì xià gù. yuàn zi fú lín yōng, duàn qí zú. chā tú ér chéng yú tā chē yǐ guī. yán míng sān rù qí shī, hū yuē: lín yōng chéng.
夏，齊侯將納公，命無受魯貨。申豐從女賈，以幣錦二兩，縳一如瑱，適齊師。謂子猶之人高[插圖]：「能貨子猶，為高氏後，粟五千庚。」高齮以錦示子猶，子猶欲之。齮曰：「魯人買之，百兩一布，以道之不通，先入幣財。」子猶受之，言於齊侯曰：「群臣不盡力於魯君者，非不能事君也。然據有異焉。宋元公為魯君如晉，卒於曲棘。叔孫昭子求納其君，無疾而死。不知天之棄魯耶，抑魯君有罪於鬼神，故及此也？君若待於曲棘，使群臣從魯君以卜焉。若可，師有濟也。君則繼之，茲無敵矣。若其無成，君無辱焉。」齊侯從之，使公子鉏帥師從公。成大夫公孫朝謂平子曰：「有都以衛國也，請我受師。」許之。請納質，弗許，曰：「信女足矣。」告於齊師曰：「孟氏，魯之敝室也。用成已甚，弗能忍也，請息肩於齊。」齊師圍成。成人伐齊師之飲馬於淄者，曰：「將以厭眾。」魯成備而後告曰：「不勝眾。」師及齊師戰於炊鼻。齊子淵捷從洩聲子，射之，中楯瓦。繇朐汏輈，匕入者三寸。聲子射其馬，斬鞅，殪。改駕，人以為鬷戾也而助之。子車曰：「齊人也。」將擊子車。子車射之，殪。其御曰：「又之。」子車曰：「眾可懼也，而不可怒也。」子囊帶從野洩，叱之。洩曰：「軍無私怒，報乃私也，將亢子。」又叱之。亦叱之。冉豎射陳武子，中手，失弓而罵。以告平子曰：「有君子白晳，鬒鬚眉，甚口。」平子曰：「必子彊也，無乃亢諸？」對曰：「謂之君子，何敢亢之？」林雍羞為顏鳴右，下。苑何忌取其耳。顏鳴去之。苑子之御曰：「視下顧。」苑子刜林雍，斷其足。[插圖]而乘於他車以歸。顏鳴三入齊師，呼曰：「林雍乘。」

sì yuè, dān zi rú jìn gào jí. wǔ yuè wù wǔ, liú rén bài wáng chéng zhī shī yú shī shì. wù chén, wáng chéng rén liú rén zhàn yú shī gǔ, liú shī bài jī.
四月，單子如晉告急。五月戊午，劉人敗王城之師於屍氏。戊辰，王城人、劉人戰於施穀，劉師敗績。

qiū, méng yú tuán líng, móu nà gōng yě.
秋，盟於剸陵，謀納公也。

qī yuè jǐ sì, liú zi yǐ wáng chū. gēng wǔ, cì yú qú. wáng chéng rén fén liú. bǐng zǐ, wáng sù yú chǔ shì. dīng chǒu, wáng cì yú huán gǔ. gēng chén, wáng rù yú xū mí. xīn sì, wáng cì yú huá. jìn zhī lì zhào yāng shuài shī nà wáng, shǐ nǚ kuān shǒu què sāi.
七月己巳，劉子以王出。庚午，次於渠。王城人焚劉。丙子，王宿於褚氏。丁丑，王次於萑穀。庚辰，王入於胥靡。辛巳，王次於滑。晉知躒、趙鞅帥師納王，使女寬守闕塞。

jiǔ yuè, chǔ píng wáng zú. lìng yǐn zi cháng yù lì zi xī, yuē: dà zi rén ruò, qí mǔ fēi shì yě, wáng zǐ jiàn shí pìn zhī. zi xī zhǎng ér hǎo shàn, lì zhǎng zé shùn, jiàn shàn zé zhì. wáng shùn guó zhì, kě bù wù hū? zi xī nù yuē: shì luàn guó ér è jūn wáng yě. guó yǒu wài yuán, bù kě dú yě. wáng yǒu shì sì, bù kě luàn yě. bài qīn sù chóu, luàn sì bù xiáng, wǒ shòu qí míng. lù wú yǐ tiān xià, wú zī bù cóng yě. chǔ guó hé wèi? bì shā lìng yǐn! lìng yǐn jù, nǎi lì zhāo wáng.
九月，楚平王卒。令尹子常欲立子西，曰：「大子壬弱，其母非適也，王子建實聘之。子西長而好善，立長則順，建善則治。王順國治，可不務乎？」子西怒曰：「是亂國而惡君王也。國有外援，不可瀆也。王有適嗣，不可亂也。敗親速仇，亂嗣不祥，我受其名。賂吾以天下，吾滋不從也。楚國何為？必殺令尹！」令尹懼，乃立昭王。

dōng shí yuè bǐng shēn, wáng qǐ shī yú huá. xīn chǒu, zài jiāo, suì cì yú shī. shí yī yuè xīn yǒu, jìn shī kè gǒng. zhào bó yíng zhú wáng zǐ cháo. wáng zǐ cháo jí zhào shì zhī zú máo bó dé yǐn shì gù nán gōng yín fèng zhōu zhī diǎn jí yǐ bēn chǔ. yīn jì bēn jǔ yǐ pàn. zhào bó nì wáng yú shī, jí liú zi dān zi méng. suì jūn yǔ zé, cì yú dī shàng. guǐ yǒu, wáng rù yú chéng zhōu. jiǎ xū, méng yú xiāng gōng. jìn shī shǐ chéng gōng bān shù zhōu ér hái. shí èr yuè guǐ wèi, wáng rù yú zhuāng gōng.
冬十月丙申，王起師於滑。辛丑，在郊，遂次於屍。十一月辛酉，晉師克鞏。召伯盈逐王子朝。王子朝及召氏之族、毛伯得、尹氏固、南宮嚚奉周之典籍以奔楚。陰忌奔莒以叛。召伯逆王於屍，及劉子、單子盟。遂軍圉澤，次於隄上。癸酉，王入於成周。甲戌，盟於襄宮。晉師使成公般戍周而還。十二月癸未，王入於莊宮。

wáng zǐ cháo shǐ gào yú zhū hóu yuē: xī wǔ wáng kè yīn, chéng wáng jìng sì fāng, kāng wáng xī mín. bìng jiàn mǔ dì, yǐ fān píng zhōu. yì yuē, wú wú zhuān xiǎng wén wǔ zhī gōng, qiě wèi hòu rén zhī mí bài qīng fù, ér nì rù yú nán, zé zhèn jiù zhī. zhì yú yí wáng, wáng qiān yú jué shēn. zhū hóu mò bù bìng zǒu qí wàng, yǐ qí wáng shēn. zhì yú lì wáng, wáng xīn lì nüè, wàn mín fú rěn, jū wáng yú zhì. zhū hóu shì wèi, yǐ jiān wáng zhèng. xuān wáng yǒu zhì, ér hòu xiào guān. zhì yú yōu wáng, tiān bù diào zhōu, wáng hūn bù ruò, yòng qiān jué wèi. xié wáng jiān mìng, zhū hóu tì zhī, ér jiàn wáng sì, yòng qiān jiá rǔ. zé shì xiōng dì zhī néng yòng lì yú wáng shì yě. zhì yú huì wáng, tiān bù jìng zhōu, shēng tuí huò xīn, shī yú shū dài, huì xiāng pì nán, yuè qù wáng dōu. zé yǒu jìn zhèng, xián chù bù duān, yǐ suī dìng wáng jiā. zé shì xiōng dì zhī néng shuài xiān wáng zhī mìng yě. zài dìng wáng liù nián, qín rén xiáng yāo, yuē: zhōu qí yǒu zī wáng, yì kè néng xiū qí zhí. zhū hóu fú xiǎng, èr shì gòng zhí. wáng shì qí yǒu jiān wáng wèi, zhū hóu bù tú, ér shòu qí luàn zāi. zhì yú líng wáng, shēng ér yǒu zī. wáng shén shén shèng, wú è yú zhū hóu. líng wáng jǐng wáng, kè zhōng qí shì. jīn wáng shì luàn, dān qí liú dí, bō luàn tiān xià, yī xíng bù ruò. wèi xiān wáng hé cháng zhī yǒu? wéi yú xīn suǒ mìng, qí shuí gǎn tǎo zhī? shuài qún bù diào zhī rén, yǐ xíng luàn yú wáng shì. qīn yù wú yàn, guī qiú wú dù, guàn dú guǐ shén, màn qì xíng fǎ, bèi jiān qí méng, ào hěn wēi yí, jiǎo wū xiān wáng. jìn wèi bù dào, shì shè shì zàn, sī sì qí wǎng jí. zī bù gǔ zhèn dàng bō yuè, cuàn zài jīng mán, wèi yǒu yōu dǐ. ruò wǒ yī èr xiōng dì shēng jiù, jiǎng shùn tiān fǎ, wú zhù jiǎo huá, yǐ cóng xiān wáng zhī mìng. wú sù tiān fá, shè tú bù gǔ, zé suǒ yuàn yě. gǎn jǐn bù qí fù xīn, jí xiān wáng zhī jīng, ér zhū hóu shí shēn tú zhī! xī xiān wáng zhī mìng yuē: wáng hòu wú shì, zé zé lì zhǎng. nián jūn yǐ dé, dé jūn yǐ bo. wáng bù lì ài, gōng qīng wú sī, gǔ zhī zhì yě. mù hòu jí dà zi shòu zǎo yāo jí shì, dān liú zàn sī lì shǎo, yǐ jiān xiān wáng, yì wéi bó zhòng shū jì tú zhī.
王子朝使告於諸侯曰：「昔武王克殷，成王靖四方，康王息民。並建母弟，以蕃屏周。亦曰，吾無專享文、武之功，且為後人之迷敗傾覆，而溺入於難，則振救之。至於夷王，王愆於厥身。諸侯莫不並走其望，以祈王身。至於厲王，王心戾虐，萬民弗忍，居王於彘。諸侯釋位，以間王政。宣王有志，而後效官。至於幽王，天不吊周，王昏不若，用愆厥位。攜王奸命，諸侯替之，而建王嗣，用遷郟鄏。則是兄弟之能用力於王室也。至於惠王，天不靖周，生頹禍心，施於叔帶，惠、襄辟難，越去王都。則有晉、鄭，咸黜不端，以綏定王家。則是兄弟之能率先王之命也。在定王六年，秦人降妖，曰：『周其有頿王，亦克能修其職。諸侯服享，二世共職。王室其有間王位，諸侯不圖，而受其亂災。』至於靈王，生而有頿。王甚神聖，無惡於諸侯。靈王、景王，克終其世。今王室亂，單旗、劉狄，剝亂天下，壹行不若。謂先王何常之有？唯余心所命，其誰敢討之？帥群不吊之人，以行亂於王室。侵欲無厭，規求無度，貫瀆鬼神，慢棄刑法，倍奸齊盟，傲很威儀，矯誣先王。晉為不道，是攝是贊，思肆其罔極。茲不穀震盪播越，竄在荊蠻，未有攸厎。若我一二兄弟甥舅，獎順天法，無助狡猾，以從先王之命。毋速天罰，赦圖不穀，則所願也。敢盡布其腹心，及先王之經，而諸侯實深圖之！昔先王之命曰：『王后無適，則擇立長。年鈞以德，德鈞以卜。』王不立愛，公卿無私，古之制也。穆後及大子壽早夭即世，單、劉贊私立少，以間先王，亦唯伯仲叔季圖之。」

mǐn mǎ fù wén zi cháo zhī cí, yuē: wén cí yǐ xíng lǐ yě. zi cháo gàn jǐng zhī mìng, yuǎn jìn zhī dà, yǐ zhuān qí zhì, wú lǐ shén yǐ. wén cí hé wèi?
閔馬父聞子朝之辭，曰：「文辭以行禮也。子朝干景之命，遠晉之大，以專其志，無禮甚矣。文辭何為？」

qí yǒu huì xīng, qí hóu shǐ ráng zhī. yàn zǐ yuē: wú yì yě, qí qǔ wū yān. tiān dào bù tāo, bù èr qí mìng, ruò zhī hé ráng zhī? qiě tiān zhī yǒu huì yě, yǐ chú huì yě. jūn wú huì dé, yòu hé ráng yān? ruò dé zhī huì, ráng zhī hé sǔn? shī yuē: wéi cǐ wén wáng, xiǎo xīn yì yì. zhāo shì shàng dì, yù huái duō fú. jué dé bù huí, yǐ shòu fāng guó. jūn wú wéi dé, fāng guó jiāng zhì, hé huàn yú huì? shī yuē: wǒ wú suǒ jiān, xià hòu jí shāng. yòng luàn zhī gù, mín zú liú wáng. ruò dé huí luàn, mín jiāng liú wáng, zhù shǐ zhī wèi, wú néng bǔ yě. gōng shuō, nǎi zhǐ.
齊有彗星，齊侯使禳之。晏子曰：「無益也，祇取誣焉。天道不謟，不貳其命，若之何禳之？且天之有彗也，以除穢也。君無穢德，又何禳焉？若德之穢，禳之何損？《詩》曰：『惟此文王，小心翼翼。昭事上帝，聿懷多福。厥德不回，以受方國。』君無違德，方國將至，何患於彗？《詩》曰：『我無所監，夏後及商。用亂之故，民卒流亡。』若德回亂，民將流亡，祝史之為，無能補也。」公說，乃止。

qí hóu yǔ yàn zǐ zuò yú lù qǐn, gōng tàn yuē: měi zāi shì, qí shuí yǒu cǐ hū? yàn zǐ yuē: gǎn wèn hé wèi yě? gōng yuē: wú yǐ wèi zài dé. duì yuē: rú jūn zhī yán, qí chén shì hū! chén shì suī wú dà dé, ér yǒu shī yú mín. dòu qū fǔ zhōng zhī shù, qí qǔ zhī gōng yě báo, qí shī zhī mín yě hòu. gōng hòu liǎn yān, chén shì hòu shī yān, mín guī zhī yǐ. shī yuē: suī wú dé yǔ nǚ, shì gē qiě wǔ. chén shì zhī shī, mín gē wǔ zhī yǐ. hòu shì ruò shǎo qíng, chén shì ér bù wáng, zé guó qí guó yě yǐ. gōng yuē: shàn zāi, shì kě ruò hé? duì yuē: wéi lǐ kě yǐ yǐ zhī. zài lǐ, jiā shī bù jí guó, mín bù qiān, nóng bù yí, gōng jiǎ bù biàn, shì bù làn, guān bù tāo, dài fū bù shōu gōng lì. gōng yuē: shàn zāi, wǒ bù néng yǐ. wú jīn ér hòu zhī lǐ zhī kě yǐ wèi guó yě. duì yuē: lǐ zhī kě yǐ wèi guó yě jiǔ yǐ, yǔ tiān dì bìng. jūn lìng chén gòng, fù cí zǐ xiào, xiōng ài dì jìng, fū hé qī róu, gū cí fù tīng, lǐ yě. jūn lìng ér bù wéi, chén gòng ér bù èr, fù cí ér jiào, zi xiào ér zhēn, xiōng ài ér yǒu, dì jìng ér shùn, fū hé ér yì, qī róu ér zhèng, gū cí ér cóng, fù tīng ér wǎn, lǐ zhī shàn wù yě. gōng yuē: shàn zāi, guǎ rén jīn ér hòu wén cǐ lǐ zhī shàng yě. duì yuē: xiān wáng suǒ bǐng yú tiān dì, yǐ wèi qí mín yě, shì yǐ xiān wáng shàng zhī.
齊侯與晏子坐於路寢，公嘆曰：「美哉室，其誰有此乎？」晏子曰：「敢問何謂也？」公曰：「吾以為在德。」對曰：「如君之言，其陳氏乎！陳氏雖無大德，而有施於民。豆區釜鍾之數，其取之公也薄，其施之民也厚。公厚斂焉，陳氏厚施焉，民歸之矣。《詩》曰：『雖無德與女，式歌且舞。』陳氏之施，民歌舞之矣。後世若少情，陳氏而不亡，則國其國也已。」公曰：「善哉，是可若何？」對曰：「唯禮可以已之。在禮，家施不及國，民不遷，農不移，工賈不變，士不濫，官不滔，大夫不收公利。」公曰：「善哉，我不能矣。吾今而後知禮之可以為國也。」對曰：「禮之可以為國也久矣，與天地並。君令臣共，父慈子孝，兄愛弟敬，夫和妻柔，姑慈婦聽，禮也。君令而不違，臣共而不貳，父慈而教，子孝而箴，兄愛而友，弟敬而順，夫和而義，妻柔而正，姑慈而從，婦聽而婉，禮之善物也。」公曰：「善哉，寡人今而後聞此禮之上也。」對曰：「先王所稟於天地，以為其民也，是以先王上之。」