jīng
【經】
sān nián chūn, wáng zhēng yuè dīng wèi, téng zi yuán zú.
三年春，王正月丁未，滕子原卒。
xià, shū gōng rú téng.
夏，叔弓如滕。
wǔ yuè, zàng téng chéng gōng.
五月，葬滕成公。
qiū, xiǎo zhū zi lái cháo.
秋，小邾子來朝。
bā yuè, dà yú.
八月，大雩。
dōng, dà yǔ báo.
冬，大雨雹。
běi yàn bó kuǎn chū bēn qí.
北燕伯款出奔齊。
chuán
【傳】
sān nián chūn, wáng zhēng yuè, zhèng yóu jí rú jìn, sòng shǎo jiāng zhī zàng. liáng bǐng yǔ zhāng tì jiàn zhī. liáng bǐng yuē: shén yǐ zāi! zi zhī wèi cǐ lái yě. zi dà shū yuē: jiāng dé yǐ hū? xī wén xiāng zhī bà yě, qí wù bù fán zhū hóu. lìng zhū hóu sān suì ér pìn, wǔ suì ér cháo, yǒu shì ér huì, bù xié ér méng. jūn hōng, dài fū diào, qīng gòng zàng shì. fū rén, shì diào, dài fū sòng zàng. zú yǐ zhāo lǐ mìng shì móu què ér yǐ, wú jiā mìng yǐ. jīn bì chǒng zhī sàng, bù gǎn zé wèi, ér shù yú shǒu shì, wéi jù huò lì, qǐ gǎn dàn fán. shǎo qí yǒu chǒng ér sǐ, qí bì jì shì. jīn zī wú yòu jiāng lái hè, bù wéi cǐ xíng yě. zhāng tì yuē: shàn zāi! wú dé wén cǐ shù yě. rán zì jīn, zi qí wú shì yǐ. pì rú huǒ yān, huǒ zhōng, hán shǔ nǎi tuì. cǐ qí jí yě, néng wú tuì hū? jìn jiāng shī zhū hóu, zhū hóu qiú fán bù huò. èr dài fū tuì. zi dà shū gào rén yuē: zhāng tì yǒu zhī, qí yóu zài jūn zǐ zhī hòu hū!
三年春，王正月，鄭游吉如晉，送少姜之葬。梁丙與張趯見之。梁丙曰：「甚矣哉！子之為此來也。」子大叔曰：「將得已乎？昔文、襄之霸也，其務不煩諸侯。令諸侯三歲而聘，五歲而朝，有事而會，不協而盟。君薨，大夫吊，卿共葬事。夫人，士吊，大夫送葬。足以昭禮命事謀闕而已，無加命矣。今嬖寵之喪，不敢擇位，而數於守適，唯懼獲戾，豈敢憚煩。少齊有寵而死，齊必繼室。今茲吾又將來賀，不唯此行也。」張趯曰：「善哉！吾得聞此數也。然自今，子其無事矣。譬如火焉，火中，寒暑乃退。此其極也，能無退乎？晉將失諸侯，諸侯求煩不獲。」二大夫退。子大叔告人曰：「張趯有知，其猶在君子之後乎！」
dīng wèi, téng zi yuán zú. tóng méng, gù shū míng.
丁未，滕子原卒。同盟，故書名。
qí hóu shǐ yàn yīng qǐng jì shì yú jìn, yuē: guǎ jūn shǐ yīng yuē: guǎ rén yuàn shì jūn, zhāo xī bù juàn, jiāng fèng zhì bì, yǐ wú shī shí, zé guó jiā duō nán, shì yǐ bù huò. bù tiǎn xiān jūn zhī shì, yǐ bèi nèi guān, kūn yào guǎ rén zhī wàng, zé yòu wú lù, zǎo shì yǔn mìng, guǎ rén shī wàng. jūn ruò bù wàng xiān jūn zhī hǎo, huì gù qí guó, rǔ shōu guǎ rén, jiǎo fú yú dà gōng dīng gōng, zhào lín bì yì, zhèn fǔ qí shè jì, zé yóu yǒu xiān jūn zhī shì jí yí gū zǐ mèi ruò ér rén. jūn ruò bù qì bì yì, ér rǔ shǐ dǒng zhèn zé zhī, yǐ bèi pín qiáng, guǎ rén zhī wàng yě.
齊侯使晏嬰請繼室於晉，曰：「寡君使嬰曰：『寡人願事君，朝夕不倦，將奉質幣，以無失時，則國家多難，是以不獲。不腆先君之適，以備內官，焜燿寡人之望，則又無祿，早世隕命，寡人失望。君若不忘先君之好，惠顧齊國，辱收寡人，徼福於大公、丁公，照臨敝邑，鎮撫其社稷，則猶有先君之適及遺姑姊妹若而人。君若不棄敝邑，而辱使董振擇之，以備嬪嬙，寡人之望也。』」
hán xuān zi shǐ shū xiàng duì yuē: guǎ jūn zhī yuàn yě. guǎ jūn bù néng dú rèn qí shè jì zhī shì, wèi yǒu kàng lì. zài cuī dié zhī zhōng, shì yǐ wèi gǎn qǐng. jūn yǒu rǔ mìng, huì mò dà yān. ruò huì gù bì yì, fǔ yǒu jìn guó, cì zhī nèi zhǔ, qǐ wéi guǎ jūn, jǔ qún chén shí shòu qí kuàng. qí zì táng shū yǐ xià, shí chǒng jiā zhī.
韓宣子使叔向對曰：「寡君之願也。寡君不能獨任其社稷之事，未有伉儷。在縗絰之中，是以未敢請。君有辱命，惠莫大焉。若惠顧敝邑，撫有晉國，賜之內主，豈唯寡君，舉群臣實受其貺。其自唐叔以下，實寵嘉之。」
jì chéng hūn, yàn zǐ shòu lǐ. shū xiàng cóng zhī yàn, xiāng yǔ yǔ. shū xiàng yuē: qí qí hé rú? yàn zǐ yuē: cǐ jì shì yě, wú fú zhī. qí qí wèi chén shì yǐ! gōng qì qí mín, ér guī yú chén shì. qí jiù sì liàng, dòu qū fǔ zhōng. sì shēng wèi dòu, gè zì qí sì, yǐ dēng yú fǔ. fǔ shí zé zhōng. chén shì sān liàng, jiē dēng yī yān, zhōng nǎi dà yǐ. yǐ jiā liàng dài, ér yǐ gōng liàng shōu zhī. shān mù rú shì, fú jiā yú shān. yú yán shèn há, fú jiā yú hǎi. mín cān qí lì, èr rù yú gōng, ér yī shí qí yī. gōng jù xiǔ dù, ér sān lǎo dòng něi. guó zhī zhū shì, jù jiàn yǒng guì. mín rén tòng jí, ér huò yù xiū zhī, qí ài zhī rú fù mǔ, ér guī zhī rú liú shuǐ, yù wú huò mín, jiāng yān pì zhī? jī bó zhí bǐng yú suì bó xì, qí xiāng hú gōng dà jī, yǐ zài qí yǐ.
既成昏，晏子受禮。叔向從之宴，相與語。叔向曰：「齊其何如？」晏子曰：「此季世也，吾弗知。齊其為陳氏矣！公棄其民，而歸於陳氏。齊舊四量，豆、區、釜、鍾。四升為豆，各自其四，以登於釜。釜十則鍾。陳氏三量，皆登一焉，鍾乃大矣。以家量貸，而以公量收之。山木如市，弗加於山。魚鹽蜃蛤，弗加於海。民參其力，二入於公，而衣食其一。公聚朽蠹，而三老凍餒。國之諸市，屨賤踴貴。民人痛疾，而或燠休之，其愛之如父母，而歸之如流水，欲無獲民，將焉辟之？箕伯、直柄、虞遂、伯戲，其相胡公、大姬，已在齊矣。」
shū xiàng yuē: rán. suī wú gōng shì, jīn yì jì shì yě. róng mǎ bù jià, qīng wú jūn xíng. gōng chéng wú rén, zú liè wú zhǎng. shù mín bà bì, ér gōng shì zī chǐ. dào jìn xiāng wàng, ér nǚ fù yì yóu. mín wén gōng mìng, rú táo kòu chóu. luán xì xū yuán hú xù qìng bó, jiàng zài zào lì. zhèng zài jiā mén, mín wú suǒ yī. jūn rì bù quān, yǐ lè tāo yōu. gōng shì zhī bēi, qí hé rì zhī yǒu? chán dǐng zhī míng yuē: mèi dàn pī xiǎn, hòu shì yóu dài. kuàng rì bù quān, qí néng jiǔ hū?
叔向曰：「然。雖吾公室，今亦季世也。戎馬不駕，卿無軍行。公乘無人，卒列無長。庶民罷敝，而宮室滋侈。道殣相望，而女富溢尤。民聞公命，如逃寇讎。欒、郤、胥、原、狐、續、慶、伯，降在皂隸。政在家門，民無所依。君日不悛，以樂慆憂。公室之卑，其何日之有？讒鼎之銘曰：『昧旦丕顯，後世猶怠。』況日不悛，其能久乎？」
yàn zǐ yuē: zi jiāng ruò hé? shū xiàng yuē: jìn zhī gōng zú jǐn yǐ. xī wén zhī, gōng shì jiāng bēi, qí zōng zú zhī yè xiān luò, zé gōng cóng zhī. xī zhī zōng shí yī zú, wéi yáng shé shì zài ér yǐ. xī yòu wú zi. gōng shì wú dù, xìng ér de sǐ, qǐ qí huò sì?
晏子曰：「子將若何？」叔向曰：「晉之公族盡矣。肸聞之，公室將卑，其宗族枝葉先落，則公從之。肸之宗十一族，唯羊舌氏在而已。肸又無子。公室無度，幸而得死，豈其獲祀？」
chū, jǐng gōng yù gèng yàn zǐ zhī zhái, yuē: zi zhī zhái jìn shì, jiǎo ài xiāo chén, bù kě yǐ jū, qǐng gèng zhū shuǎng kǎi zhě. cí yuē: jūn zhī xiān chén róng yān, chén bù zú yǐ sì zhī, yú chén chǐ yǐ. qiě xiǎo rén jìn shì, zhāo xī dé suǒ qiú, xiǎo rén zhī lì yě. gǎn fán lǐ lǚ? gōng xiào yuē: zi jìn shì, shí guì jiàn hū? duì yuē: jì lì zhī, gǎn bù shí hū? gōng yuē: hé guì hé jiàn? yú shì jǐng gōng fán yú xíng, yǒu yù yǒng zhě. gù duì yuē: yǒng guì jù jiàn. jì yǐ gào yú jūn, gù yǔ shū xiàng yǔ ér chēng zhī. jǐng gōng wèi shì shěng yú xíng. jūn zǐ yuē: rén rén zhī yán, qí lì bó zāi. yàn zǐ yī yán ér qí hóu shěng xíng. shī yuē: jūn zǐ rú zhǐ, luàn shù chuán yǐ. qí shì zhī wèi hū?
初，景公欲更晏子之宅，曰：「子之宅近市，湫隘囂塵，不可以居，請更諸爽塏者。」辭曰：「君之先臣容焉，臣不足以嗣之，於臣侈矣。且小人近市，朝夕得所求，小人之利也。敢煩里旅？」公笑曰：「子近市，識貴賤乎？」對曰：「既利之，敢不識乎？」公曰：「何貴何賤？」於是景公繁於刑，有鬻踴者。故對曰：「踴貴屨賤。」既已告於君，故與叔向語而稱之。景公為是省於刑。君子曰：「仁人之言，其利博哉。晏子一言而齊侯省刑。《詩》曰：『君子如祉，亂庶遄已。』其是之謂乎？」
jí yàn zǐ rú jìn, gōng gèng qí zhái, fǎn zé chéng yǐ. jì bài, nǎi huǐ zhī ér wèi lǐ shì, jiē rú qí jiù. zé shǐ zhái rén fǎn zhī. qiě yàn yuē: fēi zhái shì bo, wéi lín shì bo. èr sān zi xiān bo lín yǐ, wéi bo bù xiáng. jūn zǐ bù fàn fēi lǐ, xiǎo rén bù fàn bù xiáng, gǔ zhī zhì yě. wú gǎn wéi zhū hū? zú fù qí jiù zhái. gōng fú xǔ. yīn chén huán zi yǐ qǐng, nǎi xǔ zhī.
及晏子如晉，公更其宅，反則成矣。既拜，乃毀之而為里室，皆如其舊。則使宅人反之。「且諺曰：『非宅是卜，唯鄰是卜。』二三子先卜鄰矣，違卜不祥。君子不犯非禮，小人不犯不祥，古之制也。吾敢違諸乎？」卒復其舊宅。公弗許。因陳桓子以請，乃許之。
xià sì yuè, zhèng bó rú jìn, gōng sūn duàn xiāng, shén jìng ér bēi, lǐ wú wéi zhě. jìn hóu jiā yān, shòu zhī yǐ cè yuē: zi fēng yǒu láo yú jìn guó, yú wén ér fú wàng. cì nǚ zhōu tián, yǐ zuò nǎi jiù xūn. bó shí zài bài qǐ shǒu, shòu cè yǐ chū. jūn zǐ yuē: lǐ, qí rén zhī jí yě hū? bó shí zhī tài yě, yī wèi lǐ yú jìn, yóu hé qí lù, kuàng yǐ lǐ zhōng shǐ hū? shī yuē: rén ér wú lǐ, hú bù chuán sǐ. qí shì zhī wèi hū?
夏四月，鄭伯如晉，公孫段相，甚敬而卑，禮無違者。晉侯嘉焉，授之以策曰：「子豐有勞於晉國，余聞而弗忘。賜女州田，以胙乃舊勛。」伯石再拜稽首，受策以出。君子曰：「禮，其人之急也乎？伯石之汰也，一為禮於晉，猶荷其祿，況以禮終始乎？《詩》曰：『人而無禮，胡不遄死。』其是之謂乎？」
chū, zhōu xiàn, luán bào zhī yì yě. jí luán shì wáng, fàn xuān zi zhào wén zi hán xuān zi jiē yù zhī. wén zǐ yuē: wēn, wú xiàn yě. èr xuān zǐ yuē: zì xì chēng yǐ bié, sān chuán yǐ. jìn zhī bié xiàn bù wéi zhōu, shuí huò zhì zhī? wén zi bìng zhī, nǎi shě zhī. èr zǐ yuē: wú bù kě yǐ zhèng yì ér zì yǔ yě. jiē shě zhī. jí wén zi wèi zhèng, zhào huò yuē: kě yǐ qǔ zhōu yǐ. wén zǐ yuē: tuì! èr zi zhī yán, yì yě. wéi yì, huò yě. yú bù néng zhì yú xiàn, yòu yān yòng zhōu? qí yǐ jiǎo huò yě. jūn zǐ yuē: fú zhī shí nán. zhī ér fú cóng, huò mò dà yān. yǒu yán zhōu bì sǐ.
初，州縣，欒豹之邑也。及欒氏亡，范宣子、趙文子、韓宣子皆欲之。文子曰：「溫，吾縣也。」二宣子曰：「自郤稱以別，三傳矣。晉之別縣不唯州，誰獲治之？」文子病之，乃舍之。二子曰：「吾不可以正議而自與也。」皆舍之。及文子為政，趙獲曰：「可以取州矣。」文子曰：「退！二子之言，義也。違義，禍也。余不能治余縣，又焉用州？其以徼禍也。君子曰：『弗知實難。』知而弗從，禍莫大焉。有言州必死。」
fēng shì gù zhǔ hán shì, bó shí zhī huò zhōu yě, hán xuān zi wèi zhī qǐng zhī, wèi qí fù qǔ zhī zhī gù.
豐氏故主韓氏，伯石之獲州也，韓宣子為之請之，為其復取之之故。
wǔ yuè, shū gōng rú téng, zàng téng chéng gōng, zi fú jiāo wèi jiè. jí jiāo, yù yì bó zhī jì, jìng zi bù rù. huì bó yuē: gōng shì yǒu gōng lì, wú sī jì. jiāo qǐng xiān rù. nǎi xiān shòu guǎn, jìng zi cóng zhī.
五月，叔弓如滕，葬滕成公，子服椒為介。及郊，遇懿伯之忌，敬子不入。惠伯曰：「公事有公利，無私忌。椒請先入。」乃先受館，敬子從之。
jìn hán qǐ rú qí nì nǚ. gōng sūn chài wèi shǎo jiāng zhī yǒu chǒng yě, yǐ qí zi gèng gōng nǚ ér jià gōng zǐ. rén wèi xuān zi: zi wěi qī jìn, jìn hú shòu zhī? xuān zǐ yuē: wǒ yù de qí ér yuǎn qí chǒng, chǒng jiāng lái hū?
晉韓起如齊逆女。公孫蠆為少姜之有寵也，以其子更公女而嫁公子。人謂宣子：「子尾欺晉，晉胡受之？」宣子曰：「我欲得齊而遠其寵，寵將來乎？」
qiū qī yuè, zhèng hǎn hǔ rú jìn, hè fū rén, qiě gào yuē: chǔ rén rì zhēng bì yì, yǐ bù cháo lì wáng zhī gù. bì yì zhī wǎng, zé wèi zhí shì, qí wèi guǎ jūn, ér gù yǒu wài xīn. qí bù wǎng, zé sòng zhī méng yún. jìn tuì zuì yě. guǎ jūn shǐ hǔ bù zhī. xuān zi shǐ shū xiàng duì yuē: jūn ruò rǔ yǒu guǎ jūn, zài chǔ hé hài? xiū sòng méng yě. jūn gǒu sī méng, guǎ jūn nǎi zhī miǎn yú lì yǐ. jūn ruò bù yǒu guǎ jūn, suī zhāo xī rǔ yú bì yì, guǎ jūn cāi yān. jūn shí yǒu xīn, hé rǔ mìng yān? jūn qí wǎng yě! gǒu yǒu guǎ jūn, zài chǔ yóu zài jìn yě.
秋七月，鄭罕虎如晉，賀夫人，且告曰：「楚人日征敝邑，以不朝立王之故。敝邑之往，則畏執事，其謂寡君，『而固有外心』。其不往，則宋之盟雲。進退罪也。寡君使虎布之。」宣子使叔向對曰：「君若辱有寡君，在楚何害？修宋盟也。君苟思盟，寡君乃知免於戾矣。君若不有寡君，雖朝夕辱於敝邑，寡君猜焉。君實有心，何辱命焉？君其往也！苟有寡君，在楚猶在晉也。」
zhāng tì shǐ wèi dà shū yuē: zì zi zhī guī yě, xiǎo rén fèn chú xiān rén zhī bì lú, yuē: zi qí jiāng lái! jīn zi pí shí lái, xiǎo rén shī wàng. dà shū yuē: jí jiàn bù huò lái, wèi dà guó zūn fū rén yě. qiě mèng yuē: ér jiāng wú shì. jí shù jǐ yān.
張趯使謂大叔曰：「自子之歸也，小人糞除先人之敝廬，曰：『子其將來！』今子皮實來，小人失望。」大叔曰：「吉賤不獲來，畏大國、尊夫人也。且孟曰：『而將無事。』吉庶幾焉。」
xiǎo zhū mù gōng lái cháo. jì wǔ zi yù bēi zhī, mù shū yuē: bù kě. cáo téng èr zhū, shí bù wàng wǒ hǎo. jìng yǐ nì zhī, yóu jù qí èr. yòu bēi yī mù yān, nì qún hǎo yě. qí rú jiù ér jiā jìng yān! zhì yuē: néng jìng wú zāi. yòu yuē: jìng nì lái zhě, tiān suǒ fú yě. jì sūn cóng zhī.
小邾穆公來朝。季武子欲卑之，穆叔曰：「不可。曹、滕、二邾，實不忘我好。敬以逆之，猶懼其貳。又卑一睦焉，逆群好也。其如舊而加敬焉！《志》曰：『能敬無災。』又曰：『敬逆來者，天所福也。』」季孫從之。
qí hóu tián yú jǔ, lú pú piè jiàn, qì qiě qǐng yuē: yú fā rú cǐ zhǒng zhǒng, yú xī néng wèi? gōng yuē: nuò, wú gào èr zi. guī ér gào zhī. zi wěi yù fù zhī. zi yǎ bù kě, yuē: bǐ qí fā duǎn ér xīn shén zhǎng, qí huò qǐn chù wǒ yǐ. jiǔ yuè, zi yǎ fàng lú pú piè yú běi yàn.
齊侯田於莒，盧蒲嫳見，泣且請曰：「余發如此種種，余奚能為？」公曰：「諾，吾告二子。」歸而告之。子尾欲復之。子雅不可，曰：「彼其發短而心甚長，其或寢處我矣。」九月，子雅放盧蒲嫳於北燕。
yàn jiǎn gōng duō bì chǒng, yù qù zhū dài fū ér lì qí chǒng rén.
燕簡公多嬖寵，欲去諸大夫而立其寵人。
dōng, yàn dài fū bǐ yǐ shā gōng zhī wài bì. gōng jù, bēn qí. shū yuē: běi yàn bó kuǎn chū bēn qí. zuì zhī yě.
冬，燕大夫比以殺公之外嬖。公懼，奔齊。書曰：「北燕伯款出奔齊。」罪之也。
shí yuè, zhèng bó rú chǔ, zi chǎn xiāng. chǔ zi xiǎng zhī, fù jí rì. jì xiǎng, zi chǎn nǎi jù tián bèi, wáng yǐ tián jiāng nán zhī mèng.
十月，鄭伯如楚，子產相。楚子享之，賦《吉日》。既享，子產乃具田備，王以田江南之夢。
qí gōng sūn zào zú. sī mǎ zào jiàn yàn zǐ, yuē: yòu sàng zi yǎ yǐ. yàn zǐ yuē: xī yě, zi qí bù miǎn, dài zāi! jiāng zú ruò yǐ, ér guī jiāng shǐ chāng. èr huì jìng shuǎng, yóu kě, yòu ruò yī gè yān, jiāng qí wēi zāi!
齊公孫竈卒。司馬竈見晏子，曰：「又喪子雅矣。」晏子曰：「惜也，子旗不免，殆哉！姜族弱矣，而媯將始昌。二惠競爽，猶可，又弱一個焉，姜其危哉！」
