jīng
【经】
èr shí yǒu liù nián chūn, wáng zhēng yuè, zàng sòng yuán gōng.
二十有六年春,王正月,葬宋元公。
sān yuè, gōng zhì zì qí, jū yú yùn.
三月,公至自齐,居于郓。
xià, gōng wéi chéng.
夏,公围成。
qiū, gōng huì qí hóu jǔ zi zhū zi qǐ bó, méng yú zhuān líng.
秋,公会齐侯、莒子、邾子、杞伯,盟于鄟陵。
gōng zhì zì huì, jū yú yùn.
公至自会,居于郓。
jiǔ yuè gēng shēn, chǔ zi jū zú.
九月庚申,楚子居卒。
dōng shí yuè, tiān wáng rù yú chéng zhōu.
冬十月,天王入于成周。
yǐn shì zhào bó máo bó yǐ wáng zǐ cháo bēn chǔ.
尹氏、召伯、毛伯以王子朝奔楚。
chuán
【传】
èr shí liù nián chūn, wáng zhēng yuè gēng shēn, qí hóu qǔ yùn.
二十六年春,王正月庚申,齐侯取郓。
zàng sòng yuán gōng, rú xiān jūn, lǐ yě.
葬宋元公,如先君,礼也。
sān yuè, gōng zhì zì qí, chǔ yú yùn, yán lǔ dì yě.
三月,公至自齐,处于郓,言鲁地也。
xià, qí hóu jiāng nà gōng, mìng wú shòu lǔ huò. shēn fēng cóng nǚ jiǎ, yǐ bì jǐn èr liǎng, juàn yī rú zhèn, shì qí shī. wèi zi yóu zhī rén gāo chā tú:" néng huò zi yóu, wèi gāo shì hòu, sù wǔ qiān gēng." gāo yǐ yǐ jǐn shì zi yóu, zi yóu yù zhī. yǐ yuē:" lǔ rén mǎi zhī, bǎi liǎng yī bù, yǐ dào zhī bù tōng, xiān rù bì cái." zi yóu shòu zhī, yán yú qí hóu yuē:" qún chén bù jìn lì yú lǔ jūn zhě, fēi bù néng shì jūn yě. rán jù yǒu yì yān. sòng yuán gōng wèi lǔ jūn rú jìn, zú yú qū jí. shū sūn zhāo zi qiú nà qí jūn, wú jí ér sǐ. bù zhī tiān zhī qì lǔ yé, yì lǔ jūn yǒu zuì yú guǐ shén, gù jí cǐ yě? jūn ruò dài yú qū jí, shǐ qún chén cóng lǔ jūn yǐ bo yān. ruò kě, shī yǒu jì yě. jūn zé jì zhī, zī wú dí yǐ. ruò qí wú chéng, jūn wú rǔ yān." qí hóu cóng zhī, shǐ gōng zǐ chú shuài shī cóng gōng. chéng dài fū gōng sūn cháo wèi píng zǐ yuē:" yǒu dōu yǐ wèi guó yě, qǐng wǒ shòu shī." xǔ zhī. qǐng nà zhì, fú xǔ, yuē:" xìn nǚ zú yǐ." gào yú qí shī yuē:" mèng shì, lǔ zhī bì shì yě. yòng chéng yǐ shèn, fú néng rěn yě, qǐng xī jiān yú qí." qí shī wéi chéng. chéng rén fá qí shī zhī yìn mǎ yú zī zhě, yuē:" jiāng yǐ yàn zhòng." lǔ chéng bèi ér hòu gào yuē:" bù shèng zhòng." shī jí qí shī zhàn yú chuī bí. qí zi yuān jié cóng xiè shēng zi, shè zhī, zhōng dùn wǎ. yáo qú dà zhōu, bǐ rù zhě sān cùn. shēng zi shè qí mǎ, zhǎn yāng, yì. gǎi jià, rén yǐ wéi zōng lì yě ér zhù zhī. zi chē yuē:" qí rén yě." jiāng jī zi chē. zi chē shè zhī, yì. qí yù yuē:" yòu zhī." zi chē yuē:" zhòng kě jù yě, ér bù kě nù yě." zǐ náng dài cóng yě xiè, chì zhī. xiè yuē:" jūn wú sī nù, bào nǎi sī yě, jiāng kàng zi." yòu chì zhī. yì chì zhī. rǎn shù shè chén wǔ zi, zhōng shǒu, shī gōng ér mà. yǐ gào píng zǐ yuē:" yǒu jūn zǐ bái xī, zhěn xū méi, shén kǒu." píng zǐ yuē:" bì zi jiàng yě, wú nǎi kàng zhū?" duì yuē:" wèi zhī jūn zǐ, hé gǎn kàng zhī?" lín yōng xiū wèi yán míng yòu, xià. yuàn hé jì qǔ qí ěr. yán míng qù zhī. yuàn zi zhī yù yuē:" shì xià gù." yuàn zi fú lín yōng, duàn qí zú. chā tú ér chéng yú tā chē yǐ guī. yán míng sān rù qí shī, hū yuē:" lín yōng chéng."
夏,齐侯将纳公,命无受鲁货。申豐从女贾,以币锦二两,縳一如瑱,適齐师。谓子犹之人高[插图]:“能货子犹,为高氏后,粟五千庚。”高齮以锦示子犹,子犹欲之。齮曰:“鲁人买之,百两一布,以道之不通,先入币财。”子犹受之,言于齐侯曰:“群臣不尽力于鲁君者,非不能事君也。然據有异焉。宋元公为鲁君如晋,卒于曲棘。叔孙昭子求纳其君,无疾而死。不知天之弃鲁耶,抑鲁君有罪于鬼神,故及此也?君若待于曲棘,使群臣从鲁君以卜焉。若可,师有济也。君则继之,兹无敌矣。若其无成,君无辱焉。”齐侯从之,使公子鉏帅师从公。成大夫公孙朝谓平子曰:“有都以卫国也,请我受师。”许之。请纳质,弗许,曰:“信女足矣。”告于齐师曰:“孟氏,鲁之敝室也。用成已甚,弗能忍也,请息肩于齐。”齐师围成。成人伐齐师之饮马于淄者,曰:“将以厌众。”鲁成备而后告曰:“不胜众。”师及齐师战于炊鼻。齐子渊捷从洩声子,射之,中楯瓦。繇朐汏辀,匕入者三寸。声子射其马,斩鞅,殪。改驾,人以为鬷戾也而助之。子车曰:“齐人也。”将击子车。子车射之,殪。其御曰:“又之。”子车曰:“众可惧也,而不可怒也。”子囊带从野洩,叱之。洩曰:“军无私怒,报乃私也,将亢子。”又叱之。亦叱之。冉竖射陈武子,中手,失弓而骂。以告平子曰:“有君子白晳,鬒鬚眉,甚口。”平子曰:“必子彊也,无乃亢诸?”对曰:“谓之君子,何敢亢之?”林雍羞为颜鸣右,下。苑何忌取其耳。颜鸣去之。苑子之御曰:“视下顾。”苑子刜林雍,断其足。[插图]而乘于他车以归。颜鸣三入齐师,呼曰:“林雍乘。”
sì yuè, dān zi rú jìn gào jí. wǔ yuè wù wǔ, liú rén bài wáng chéng zhī shī yú shī shì. wù chén, wáng chéng rén liú rén zhàn yú shī gǔ, liú shī bài jī.
四月,单子如晋告急。五月戊午,刘人败王城之师于尸氏。戊辰,王城人、刘人战于施穀,刘师败绩。
qiū, méng yú tuán líng, móu nà gōng yě.
秋,盟于剸陵,谋纳公也。
qī yuè jǐ sì, liú zi yǐ wáng chū. gēng wǔ, cì yú qú. wáng chéng rén fén liú. bǐng zǐ, wáng sù yú chǔ shì. dīng chǒu, wáng cì yú huán gǔ. gēng chén, wáng rù yú xū mí. xīn sì, wáng cì yú huá. jìn zhī lì zhào yāng shuài shī nà wáng, shǐ nǚ kuān shǒu quē sāi.
七月己巳,刘子以王出。庚午,次于渠。王城人焚刘。丙子,王宿于褚氏。丁丑,王次于萑穀。庚辰,王入于胥靡。辛巳,王次于滑。晋知跞、赵鞅帅师纳王,使女宽守阙塞。
jiǔ yuè, chǔ píng wáng zú. lìng yǐn zi cháng yù lì zi xī, yuē:" dà zi rén ruò, qí mǔ fēi shì yě, wáng zǐ jiàn shí pìn zhī. zi xī zhǎng ér hǎo shàn, lì zhǎng zé shùn, jiàn shàn zé zhì. wáng shùn guó zhì, kě bù wù hū?" zi xī nù yuē:" shì luàn guó ér è jūn wáng yě. guó yǒu wài yuán, bù kě dú yě. wáng yǒu shì sì, bù kě luàn yě. bài qīn sù chóu, luàn sì bù xiáng, wǒ shòu qí míng. lù wú yǐ tiān xià, wú zī bù cóng yě. chǔ guó hé wéi? bì shā lìng yǐn!" lìng yǐn jù, nǎi lì zhāo wáng.
九月,楚平王卒。令尹子常欲立子西,曰:“大子壬弱,其母非適也,王子建实聘之。子西长而好善,立长则顺,建善则治。王顺国治,可不务乎?”子西怒曰:“是乱国而恶君王也。国有外援,不可渎也。王有適嗣,不可乱也。败亲速仇,乱嗣不祥,我受其名。赂吾以天下,吾滋不从也。楚国何为?必杀令尹!”令尹惧,乃立昭王。
dōng shí yuè bǐng shēn, wáng qǐ shī yú huá. xīn chǒu, zài jiāo, suì cì yú shī. shí yī yuè xīn yǒu, jìn shī kè gǒng. zhào bó yíng zhú wáng zǐ cháo. wáng zǐ cháo jí zhào shì zhī zú máo bó dé yǐn shì gù nán gōng yín fèng zhōu zhī diǎn jí yǐ bēn chǔ. yīn jì bēn jǔ yǐ pàn. zhào bó nì wáng yú shī, jí liú zi dān zi méng. suì jūn yǔ zé, cì yú dī shàng. guǐ yǒu, wáng rù yú chéng zhōu. jiǎ xū, méng yú xiāng gōng. jìn shī shǐ chéng gōng bān shù zhōu ér hái. shí èr yuè guǐ wèi, wáng rù yú zhuāng gōng.
冬十月丙申,王起师于滑。辛丑,在郊,遂次于尸。十一月辛酉,晋师克巩。召伯盈逐王子朝。王子朝及召氏之族、毛伯得、尹氏固、南宫嚚奉周之典籍以奔楚。阴忌奔莒以叛。召伯逆王于尸,及刘子、单子盟。遂军圉泽,次于隄上。癸酉,王入于成周。甲戌,盟于襄宫。晋师使成公般戍周而还。十二月癸未,王入于庄宫。
wáng zǐ cháo shǐ gào yú zhū hóu yuē:" xī wǔ wáng kè yīn, chéng wáng jìng sì fāng, kāng wáng xī mín. bìng jiàn mǔ dì, yǐ fān píng zhōu. yì yuē, wú wú zhuān xiǎng wén wǔ zhī gōng, qiě wèi hòu rén zhī mí bài qīng fù, ér nì rù yú nán, zé zhèn jiù zhī. zhì yú yí wáng, wáng qiān yú jué shēn. zhū hóu mò bù bìng zǒu qí wàng, yǐ qí wáng shēn. zhì yú lì wáng, wáng xīn lì nüè, wàn mín fú rěn, jū wáng yú zhì. zhū hóu shì wèi, yǐ jiān wáng zhèng. xuān wáng yǒu zhì, ér hòu xiào guān. zhì yú yōu wáng, tiān bù diào zhōu, wáng hūn bù ruò, yòng qiān jué wèi. xié wáng jiān mìng, zhū hóu tì zhī, ér jiàn wáng sì, yòng qiān jiá rǔ. zé shì xiōng dì zhī néng yòng lì yú wáng shì yě. zhì yú huì wáng, tiān bù jìng zhōu, shēng tuí huò xīn, shī yú shū dài, huì xiāng pì nán, yuè qù wáng dōu. zé yǒu jìn zhèng, xián chù bù duān, yǐ suí dìng wáng jiā. zé shì xiōng dì zhī néng shuài xiān wáng zhī mìng yě. zài dìng wáng liù nián, qín rén xiáng yāo, yuē:' zhōu qí yǒu zī wáng, yì kè néng xiū qí zhí. zhū hóu fú xiǎng, èr shì gòng zhí. wáng shì qí yǒu jiàn wáng wèi, zhū hóu bù tú, ér shòu qí luàn zāi.' zhì yú líng wáng, shēng ér yǒu zī. wáng shén shén shèng, wú è yú zhū hóu. líng wáng jǐng wáng, kè zhōng qí shì. jīn wáng shì luàn, dān qí liú dí, bō luàn tiān xià, yī xíng bù ruò. wèi xiān wáng hé cháng zhī yǒu? wéi yú xīn suǒ mìng, qí shuí gǎn tǎo zhī? shuài qún bù diào zhī rén, yǐ xíng luàn yú wáng shì. qīn yù wú yàn, guī qiú wú dù, guàn dú guǐ shén, màn qì xíng fǎ, bèi jiān qí méng, ào hěn wēi yí, jiǎo wū xiān wáng. jìn wèi bù dào, shì shè shì zàn, sī sì qí wǎng jí. zī bù gǔ zhèn dàng bō yuè, cuàn zài jīng mán, wèi yǒu yōu dǐ. ruò wǒ yī èr xiōng dì shēng jiù, jiǎng shùn tiān fǎ, wú zhù jiǎo huá, yǐ cóng xiān wáng zhī mìng. wú sù tiān fá, shè tú bù gǔ, zé suǒ yuàn yě. gǎn jǐn bù qí fù xīn, jí xiān wáng zhī jīng, ér zhū hóu shí shēn tú zhī! xī xiān wáng zhī mìng yuē:' wáng hòu wú shì, zé zé lì zhǎng. nián jūn yǐ dé, dé jūn yǐ bo.' wáng bù lì ài, gōng qīng wú sī, gǔ zhī zhì yě. mù hòu jí dà zi shòu zǎo yāo jí shì, dān liú zàn sī lì shǎo, yǐ jiān xiān wáng, yì wéi bó zhòng shū jì tú zhī."
王子朝使告于诸侯曰:“昔武王克殷,成王靖四方,康王息民。并建母弟,以蕃屏周。亦曰,吾无专享文、武之功,且为后人之迷败倾覆,而溺入于难,则振救之。至于夷王,王愆于厥身。诸侯莫不并走其望,以祈王身。至于厉王,王心戾虐,万民弗忍,居王于彘。诸侯释位,以间王政。宣王有志,而后效官。至于幽王,天不吊周,王昏不若,用愆厥位。携王奸命,诸侯替之,而建王嗣,用迁郏鄏。则是兄弟之能用力于王室也。至于惠王,天不靖周,生颓祸心,施于叔带,惠、襄辟难,越去王都。则有晋、郑,咸黜不端,以绥定王家。则是兄弟之能率先王之命也。在定王六年,秦人降妖,曰:‘周其有頿王,亦克能修其职。诸侯服享,二世共职。王室其有间王位,诸侯不图,而受其乱灾。’至于灵王,生而有頿。王甚神圣,无恶于诸侯。灵王、景王,克终其世。今王室乱,单旗、刘狄,剥乱天下,壹行不若。谓先王何常之有?唯余心所命,其谁敢讨之?帅群不吊之人,以行乱于王室。侵欲无厌,规求无度,贯渎鬼神,慢弃刑法,倍奸齐盟,傲很威仪,矫诬先王。晋为不道,是摄是赞,思肆其罔极。兹不穀震盪播越,窜在荆蛮,未有攸厎。若我一二兄弟甥舅,奖顺天法,无助狡猾,以从先王之命。毋速天罚,赦图不穀,则所愿也。敢尽布其腹心,及先王之经,而诸侯实深图之!昔先王之命曰:‘王后无適,则择立长。年钧以德,德钧以卜。’王不立爱,公卿无私,古之制也。穆后及大子寿早夭即世,单、刘赞私立少,以间先王,亦唯伯仲叔季图之。”
mǐn mǎ fù wén zi cháo zhī cí, yuē:" wén cí yǐ xíng lǐ yě. zi cháo gàn jǐng zhī mìng, yuǎn jìn zhī dà, yǐ zhuān qí zhì, wú lǐ shén yǐ. wén cí hé wéi?"
闵马父闻子朝之辞,曰:“文辞以行礼也。子朝干景之命,远晋之大,以专其志,无礼甚矣。文辞何为?”
qí yǒu huì xīng, qí hóu shǐ ráng zhī. yàn zǐ yuē:" wú yì yě, qí qǔ wū yān. tiān dào bù tāo, bù èr qí mìng, ruò zhī hé ráng zhī? qiě tiān zhī yǒu huì yě, yǐ chú huì yě. jūn wú huì dé, yòu hé ráng yān? ruò dé zhī huì, ráng zhī hé sǔn? shī yuē:' wéi cǐ wén wáng, xiǎo xīn yì yì. zhāo shì shàng dì, yù huái duō fú. jué dé bù huí, yǐ shòu fāng guó.' jūn wú wéi dé, fāng guó jiāng zhì, hé huàn yú huì? shī yuē:' wǒ wú suǒ jiān, xià hòu jí shāng. yòng luàn zhī gù, mín zú liú wáng.' ruò dé huí luàn, mín jiāng liú wáng, zhù shǐ zhī wèi, wú néng bǔ yě." gōng shuō, nǎi zhǐ.
齐有彗星,齐侯使禳之。晏子曰:“无益也,祇取诬焉。天道不謟,不贰其命,若之何禳之?且天之有彗也,以除秽也。君无秽德,又何禳焉?若德之秽,禳之何损?《诗》曰:‘惟此文王,小心翼翼。昭事上帝,聿怀多福。厥德不回,以受方国。’君无违德,方国将至,何患于彗?《诗》曰:‘我无所监,夏后及商。用乱之故,民卒流亡。’若德回乱,民将流亡,祝史之为,无能补也。”公说,乃止。
qí hóu yǔ yàn zǐ zuò yú lù qǐn, gōng tàn yuē:" měi zāi shì, qí shuí yǒu cǐ hū?" yàn zǐ yuē:" gǎn wèn hé wèi yě?" gōng yuē:" wú yǐ wéi zài dé." duì yuē:" rú jūn zhī yán, qí chén shì hū! chén shì suī wú dà dé, ér yǒu shī yú mín. dòu qū fǔ zhōng zhī shù, qí qǔ zhī gōng yě báo, qí shī zhī mín yě hòu. gōng hòu liǎn yān, chén shì hòu shī yān, mín guī zhī yǐ. shī yuē:' suī wú dé yǔ nǚ, shì gē qiě wǔ.' chén shì zhī shī, mín gē wǔ zhī yǐ. hòu shì ruò shǎo qíng, chén shì ér bù wáng, zé guó qí guó yě yǐ." gōng yuē:" shàn zāi, shì kě ruò hé?" duì yuē:" wéi lǐ kě yǐ yǐ zhī. zài lǐ, jiā shī bù jí guó, mín bù qiān, nóng bù yí, gōng jiǎ bù biàn, shì bù làn, guān bù tāo, dài fū bù shōu gōng lì." gōng yuē:" shàn zāi, wǒ bù néng yǐ. wú jīn ér hòu zhī lǐ zhī kě yǐ wéi guó yě." duì yuē:" lǐ zhī kě yǐ wéi guó yě jiǔ yǐ, yǔ tiān dì bìng. jūn lìng chén gòng, fù cí zǐ xiào, xiōng ài dì jìng, fū hé qī róu, gū cí fù tīng, lǐ yě. jūn lìng ér bù wéi, chén gòng ér bù èr, fù cí ér jiào, zi xiào ér zhēn, xiōng ài ér yǒu, dì jìng ér shùn, fū hé ér yì, qī róu ér zhèng, gū cí ér cóng, fù tīng ér wǎn, lǐ zhī shàn wù yě." gōng yuē:" shàn zāi, guǎ rén jīn ér hòu wén cǐ lǐ zhī shàng yě." duì yuē:" xiān wáng suǒ bǐng yú tiān dì, yǐ wéi qí mín yě, shì yǐ xiān wáng shàng zhī."
齐侯与晏子坐于路寝,公叹曰:“美哉室,其谁有此乎?”晏子曰:“敢问何谓也?”公曰:“吾以为在德。”对曰:“如君之言,其陈氏乎!陈氏虽无大德,而有施于民。豆区釜钟之数,其取之公也薄,其施之民也厚。公厚敛焉,陈氏厚施焉,民归之矣。《诗》曰:‘虽无德与女,式歌且舞。’陈氏之施,民歌舞之矣。后世若少情,陈氏而不亡,则国其国也已。”公曰:“善哉,是可若何?”对曰:“唯礼可以已之。在礼,家施不及国,民不迁,农不移,工贾不变,士不滥,官不滔,大夫不收公利。”公曰:“善哉,我不能矣。吾今而后知礼之可以为国也。”对曰:“礼之可以为国也久矣,与天地并。君令臣共,父慈子孝,兄爱弟敬,夫和妻柔,姑慈妇听,礼也。君令而不违,臣共而不贰,父慈而教,子孝而箴,兄爱而友,弟敬而顺,夫和而义,妻柔而正,姑慈而从,妇听而婉,礼之善物也。”公曰:“善哉,寡人今而后闻此礼之上也。”对曰:“先王所禀于天地,以为其民也,是以先王上之。”