jīng
【经】
sān nián chūn, wáng zhēng yuè dīng wèi, téng zi yuán zú.
三年春,王正月丁未,滕子原卒。
xià, shū gōng rú téng.
夏,叔弓如滕。
wǔ yuè, zàng téng chéng gōng.
五月,葬滕成公。
qiū, xiǎo zhū zi lái zhāo.
秋,小邾子来朝。
bā yuè, dà yú.
八月,大雩。
dōng, dà yǔ báo.
冬,大雨雹。
běi yàn bó kuǎn chū bēn qí.
北燕伯款出奔齐。
chuán
【传】
sān nián chūn, wáng zhēng yuè, zhèng yóu jí rú jìn, sòng shǎo jiāng zhī zàng. liáng bǐng yǔ zhāng tì jiàn zhī. liáng bǐng yuē:" shén yǐ zāi! zi zhī wèi cǐ lái yě." zi dà shū yuē:" jiāng dé yǐ hū? xī wén xiāng zhī bà yě, qí wù bù fán zhū hóu. lìng zhū hóu sān suì ér pìn, wǔ suì ér cháo, yǒu shì ér huì, bù xié ér méng. jūn hōng, dài fū diào, qīng gòng zàng shì. fū rén, shì diào, dài fū sòng zàng. zú yǐ zhāo lǐ mìng shì móu quē ér yǐ, wú jiā mìng yǐ. jīn bì chǒng zhī sàng, bù gǎn zé wèi, ér shù yú shǒu shì, wéi jù huò lì, qǐ gǎn dàn fán. shǎo qí yǒu chǒng ér sǐ, qí bì jì shì. jīn zī wú yòu jiāng lái hè, bù wéi cǐ xíng yě." zhāng tì yuē:" shàn zāi! wú dé wén cǐ shù yě. rán zì jīn, zi qí wú shì yǐ. pì rú huǒ yān, huǒ zhōng, hán shǔ nǎi tuì. cǐ qí jí yě, néng wú tuì hū? jìn jiāng shī zhū hóu, zhū hóu qiú fán bù huò." èr dài fū tuì. zi dà shū gào rén yuē:" zhāng tì yǒu zhī, qí yóu zài jūn zǐ zhī hòu hū!"
三年春,王正月,郑游吉如晋,送少姜之葬。梁丙与张趯见之。梁丙曰:“甚矣哉!子之为此来也。”子大叔曰:“将得已乎?昔文、襄之霸也,其务不烦诸侯。令诸侯三岁而聘,五岁而朝,有事而会,不协而盟。君薨,大夫吊,卿共葬事。夫人,士吊,大夫送葬。足以昭礼命事谋阙而已,无加命矣。今嬖宠之丧,不敢择位,而数于守適,唯惧获戾,岂敢惮烦。少齐有宠而死,齐必继室。今兹吾又将来贺,不唯此行也。”张趯曰:“善哉!吾得闻此数也。然自今,子其无事矣。譬如火焉,火中,寒暑乃退。此其极也,能无退乎?晋将失诸侯,诸侯求烦不获。”二大夫退。子大叔告人曰:“张趯有知,其犹在君子之后乎!”
dīng wèi, téng zi yuán zú. tóng méng, gù shū míng.
丁未,滕子原卒。同盟,故书名。
qí hóu shǐ yàn yīng qǐng jì shì yú jìn, yuē:" guǎ jūn shǐ yīng yuē:' guǎ rén yuàn shì jūn, zhāo xī bù juàn, jiāng fèng zhì bì, yǐ wú shī shí, zé guó jiā duō nàn, shì yǐ bù huò. bù tiǎn xiān jūn zhī shì, yǐ bèi nèi guān, kūn yào guǎ rén zhī wàng, zé yòu wú lù, zǎo shì yǔn mìng, guǎ rén shī wàng. jūn ruò bù wàng xiān jūn zhī hǎo, huì gù qí guó, rǔ shōu guǎ rén, jiǎo fú yú dà gōng dīng gōng, zhào lín bì yì, zhèn fǔ qí shè jì, zé yóu yǒu xiān jūn zhī shì jí yí gū zǐ mèi ruò ér rén. jūn ruò bù qì bì yì, ér rǔ shǐ dǒng zhèn zé zhī, yǐ bèi pín qiáng, guǎ rén zhī wàng yě.'"
齐侯使晏婴请继室于晋,曰:“寡君使婴曰:‘寡人愿事君,朝夕不倦,将奉质币,以无失时,则国家多难,是以不获。不腆先君之適,以备内官,焜燿寡人之望,则又无禄,早世陨命,寡人失望。君若不忘先君之好,惠顾齐国,辱收寡人,徼福于大公、丁公,照临敝邑,镇抚其社稷,则犹有先君之適及遗姑姊妹若而人。君若不弃敝邑,而辱使董振择之,以备嫔嫱,寡人之望也。’”
hán xuān zi shǐ shū xiàng duì yuē:" guǎ jūn zhī yuàn yě. guǎ jūn bù néng dú rèn qí shè jì zhī shì, wèi yǒu kàng lì. zài cuī dié zhī zhōng, shì yǐ wèi gǎn qǐng. jūn yǒu rǔ mìng, huì mò dà yān. ruò huì gù bì yì, fǔ yǒu jìn guó, cì zhī nèi zhǔ, qǐ wéi guǎ jūn, jǔ qún chén shí shòu qí kuàng. qí zì táng shū yǐ xià, shí chǒng jiā zhī."
韩宣子使叔向对曰:“寡君之愿也。寡君不能独任其社稷之事,未有伉俪。在缞绖之中,是以未敢请。君有辱命,惠莫大焉。若惠顾敝邑,抚有晋国,赐之内主,岂唯寡君,举群臣实受其贶。其自唐叔以下,实宠嘉之。”
jì chéng hūn, yàn zǐ shòu lǐ. shū xiàng cóng zhī yàn, xiāng yǔ yǔ. shū xiàng yuē:" qí qí hé rú?" yàn zǐ yuē:" cǐ jì shì yě, wú fú zhī. qí qí wèi chén shì yǐ! gōng qì qí mín, ér guī yú chén shì. qí jiù sì liàng, dòu qū fǔ zhōng. sì shēng wèi dòu, gè zì qí sì, yǐ dēng yú fǔ. fǔ shí zé zhōng. chén shì sān liàng, jiē dēng yī yān, zhōng nǎi dà yǐ. yǐ jiā liàng dài, ér yǐ gōng liàng shōu zhī. shān mù rú shì, fú jiā yú shān. yú yán shèn há, fú jiā yú hǎi. mín cān qí lì, èr rù yú gōng, ér yī shí qí yī. gōng jù xiǔ dù, ér sān lǎo dòng něi. guó zhī zhū shì, jù jiàn yǒng guì. mín rén tòng jí, ér huò yù xiū zhī, qí ài zhī rú fù mǔ, ér guī zhī rú liú shuǐ, yù wú huò mín, jiāng yān pì zhī? jī bó zhí bǐng yú suì bó xì, qí xiāng hú gōng dà jī, yǐ zài qí yǐ."
既成昏,晏子受礼。叔向从之宴,相与语。叔向曰:“齐其何如?”晏子曰:“此季世也,吾弗知。齐其为陈氏矣!公弃其民,而归于陈氏。齐旧四量,豆、区、釜、钟。四升为豆,各自其四,以登于釜。釜十则钟。陈氏三量,皆登一焉,钟乃大矣。以家量贷,而以公量收之。山木如市,弗加于山。鱼盐蜃蛤,弗加于海。民参其力,二入于公,而衣食其一。公聚朽蠹,而三老冻馁。国之诸市,屦贱踊贵。民人痛疾,而或燠休之,其爱之如父母,而归之如流水,欲无获民,将焉辟之?箕伯、直柄、虞遂、伯戏,其相胡公、大姬,已在齐矣。”
shū xiàng yuē:" rán. suī wú gōng shì, jīn yì jì shì yě. róng mǎ bù jià, qīng wú jūn xíng. gōng chéng wú rén, zú liè wú zhǎng. shù mín bà bì, ér gōng shì zī chǐ. dào jìn xiāng wàng, ér nǚ fù yì yóu. mín wén gōng mìng, rú táo kòu chóu. luán xì xū yuán hú xù qìng bó, jiàng zài zào lì. zhèng zài jiā mén, mín wú suǒ yī. jūn rì bù quān, yǐ lè tāo yōu. gōng shì zhī bēi, qí hé rì zhī yǒu? chán dǐng zhī míng yuē:' mèi dàn pī xiǎn, hòu shì yóu dài.' kuàng rì bù quān, qí néng jiǔ hū?"
叔向曰:“然。虽吾公室,今亦季世也。戎马不驾,卿无军行。公乘无人,卒列无长。庶民罢敝,而宫室滋侈。道殣相望,而女富溢尤。民闻公命,如逃寇仇。栾、郤、胥、原、狐、续、庆、伯,降在皂隶。政在家门,民无所依。君日不悛,以乐慆忧。公室之卑,其何日之有?谗鼎之铭曰:‘昧旦丕显,后世犹怠。’况日不悛,其能久乎?”
yàn zǐ yuē:" zǐ jiāng ruò hé?" shū xiàng yuē:" jìn zhī gōng zú jǐn yǐ. xī wén zhī, gōng shì jiāng bēi, qí zōng zú zhī yè xiān luò, zé gōng cóng zhī. xī zhī zōng shí yī zú, wéi yáng shé shì zài ér yǐ. xī yòu wú zi. gōng shì wú dù, xìng ér de sǐ, qǐ qí huò sì?"
晏子曰:“子将若何?”叔向曰:“晋之公族尽矣。肸闻之,公室将卑,其宗族枝叶先落,则公从之。肸之宗十一族,唯羊舌氏在而已。肸又无子。公室无度,幸而得死,岂其获祀?”
chū, jǐng gōng yù gèng yàn zǐ zhī zhái, yuē:" zi zhī zhái jìn shì, jiǎo ài xiāo chén, bù kě yǐ jū, qǐng gèng zhū shuǎng kǎi zhě." cí yuē:" jūn zhī xiān chén róng yān, chén bù zú yǐ sì zhī, yú chén chǐ yǐ. qiě xiǎo rén jìn shì, zhāo xī dé suǒ qiú, xiǎo rén zhī lì yě. gǎn fán lǐ lǚ?" gōng xiào yuē:" zi jìn shì, shí guì jiàn hū?" duì yuē:" jì lì zhī, gǎn bù shí hū?" gōng yuē:" hé guì hé jiàn?" yú shì jǐng gōng fán yú xíng, yǒu yù yǒng zhě. gù duì yuē:" yǒng guì jù jiàn." jì yǐ gào yú jūn, gù yǔ shū xiàng yǔ ér chēng zhī. jǐng gōng wéi shì shěng yú xíng. jūn zǐ yuē:" rén rén zhī yán, qí lì bó zāi. yàn zǐ yī yán ér qí hóu shěng xíng. shī yuē:' jūn zǐ rú zhǐ, luàn shù chuán yǐ.' qí shì zhī wèi hū?"
初,景公欲更晏子之宅,曰:“子之宅近市,湫隘嚣尘,不可以居,请更诸爽塏者。”辞曰:“君之先臣容焉,臣不足以嗣之,于臣侈矣。且小人近市,朝夕得所求,小人之利也。敢烦里旅?”公笑曰:“子近市,识贵贱乎?”对曰:“既利之,敢不识乎?”公曰:“何贵何贱?”于是景公繁于刑,有鬻踊者。故对曰:“踊贵屦贱。”既已告于君,故与叔向语而称之。景公为是省于刑。君子曰:“仁人之言,其利博哉。晏子一言而齐侯省刑。《诗》曰:‘君子如祉,乱庶遄已。’其是之谓乎?”
jí yàn zǐ rú jìn, gōng gèng qí zhái, fǎn zé chéng yǐ. jì bài, nǎi huǐ zhī ér wèi lǐ shì, jiē rú qí jiù. zé shǐ zhái rén fǎn zhī." qiě yàn yuē:' fēi zhái shì bo, wéi lín shì bǔ.' èr sān zi xiān bo lín yǐ, wéi bo bù xiáng. jūn zǐ bù fàn fēi lǐ, xiǎo rén bù fàn bù xiáng, gǔ zhī zhì yě. wú gǎn wéi zhū hū?" zú fù qí jiù zhái. gōng fú xǔ. yīn chén huán zi yǐ qǐng, nǎi xǔ zhī.
及晏子如晋,公更其宅,反则成矣。既拜,乃毁之而为里室,皆如其旧。则使宅人反之。“且谚曰:‘非宅是卜,唯邻是卜。’二三子先卜邻矣,违卜不祥。君子不犯非礼,小人不犯不祥,古之制也。吾敢违诸乎?”卒复其旧宅。公弗许。因陈桓子以请,乃许之。
xià sì yuè, zhèng bó rú jìn, gōng sūn duàn xiāng, shén jìng ér bēi, lǐ wú wéi zhě. jìn hóu jiā yān, shòu zhī yǐ cè yuē:" zi fēng yǒu láo yú jìn guó, yú wén ér fú wàng. cì nǚ zhōu tián, yǐ zuò nǎi jiù xūn." bó shí zài bài qǐ shǒu, shòu cè yǐ chū. jūn zǐ yuē:" lǐ, qí rén zhī jí yě hū? bó shí zhī tài yě, yī wèi lǐ yú jìn, yóu hé qí lù, kuàng yǐ lǐ zhōng shǐ hū? shī yuē:' rén ér wú lǐ, hú bù chuán sǐ.' qí shì zhī wèi hū?"
夏四月,郑伯如晋,公孙段相,甚敬而卑,礼无违者。晋侯嘉焉,授之以策曰:“子豐有劳于晋国,余闻而弗忘。赐女州田,以胙乃旧勋。”伯石再拜稽首,受策以出。君子曰:“礼,其人之急也乎?伯石之汰也,一为礼于晋,犹荷其禄,况以礼终始乎?《诗》曰:‘人而无礼,胡不遄死。’其是之谓乎?”
chū, zhōu xiàn, luán bào zhī yì yě. jí luán shì wáng, fàn xuān zi zhào wén zi hán xuān zi jiē yù zhī. wén zǐ yuē:" wēn, wú xiàn yě." èr xuān zǐ yuē:" zì xì chēng yǐ bié, sān chuán yǐ. jìn zhī bié xiàn bù wéi zhōu, shuí huò zhì zhī?" wén zi bìng zhī, nǎi shě zhī. èr zǐ yuē:" wú bù kě yǐ zhèng yì ér zì yǔ yě." jiē shě zhī. jí wén zi wéi zhèng, zhào huò yuē:" kě yǐ qǔ zhōu yǐ." wén zǐ yuē:" tuì! èr zi zhī yán, yì yě. wéi yì, huò yě. yú bù néng zhì yú xiàn, yòu yān yòng zhōu? qí yǐ jiǎo huò yě. jūn zǐ yuē:' fú zhī shí nán.' zhī ér fú cóng, huò mò dà yān. yǒu yán zhōu bì sǐ."
初,州县,栾豹之邑也。及栾氏亡,范宣子、赵文子、韩宣子皆欲之。文子曰:“温,吾县也。”二宣子曰:“自郤称以别,三传矣。晋之别县不唯州,谁获治之?”文子病之,乃舍之。二子曰:“吾不可以正议而自与也。”皆舍之。及文子为政,赵获曰:“可以取州矣。”文子曰:“退!二子之言,义也。违义,祸也。余不能治余县,又焉用州?其以徼祸也。君子曰:‘弗知实难。’知而弗从,祸莫大焉。有言州必死。”
fēng shì gù zhǔ hán shì, bó shí zhī huò zhōu yě, hán xuān zi wèi zhī qǐng zhī, wèi qí fù qǔ zhī zhī gù.
豐氏故主韩氏,伯石之获州也,韩宣子为之请之,为其复取之之故。
wǔ yuè, shū gōng rú téng, zàng téng chéng gōng, zi fú jiāo wèi jiè. jí jiāo, yù yì bó zhī jì, jìng zi bù rù. huì bó yuē:" gōng shì yǒu gōng lì, wú sī jì. jiāo qǐng xiān rù." nǎi xiān shòu guǎn, jìng zi cóng zhī.
五月,叔弓如滕,葬滕成公,子服椒为介。及郊,遇懿伯之忌,敬子不入。惠伯曰:“公事有公利,无私忌。椒请先入。”乃先受馆,敬子从之。
jìn hán qǐ rú qí nì nǚ. gōng sūn chài wèi shǎo jiāng zhī yǒu chǒng yě, yǐ qí zi gèng gōng nǚ ér jià gōng zǐ. rén wèi xuān zi:" zi wěi qī jìn, jìn hú shòu zhī?" xuān zǐ yuē:" wǒ yù de qí ér yuǎn qí chǒng, chǒng jiāng lái hū?"
晋韩起如齐逆女。公孙虿为少姜之有宠也,以其子更公女而嫁公子。人谓宣子:“子尾欺晋,晋胡受之?”宣子曰:“我欲得齐而远其宠,宠将来乎?”
qiū qī yuè, zhèng hǎn hǔ rú jìn, hè fū rén, qiě gào yuē:" chǔ rén rì zhēng bì yì, yǐ bù cháo lì wáng zhī gù. bì yì zhī wǎng, zé wèi zhí shì, qí wèi guǎ jūn,' ér gù yǒu wài xīn'. qí bù wǎng, zé sòng zhī méng yún. jìn tuì zuì yě. guǎ jūn shǐ hǔ bù zhī." xuān zi shǐ shū xiàng duì yuē:" jūn ruò rǔ yǒu guǎ jūn, zài chǔ hé hài? xiū sòng méng yě. jūn gǒu sī méng, guǎ jūn nǎi zhī miǎn yú lì yǐ. jūn ruò bù yǒu guǎ jūn, suī zhāo xī rǔ yú bì yì, guǎ jūn cāi yān. jūn shí yǒu xīn, hé rǔ mìng yān? jūn qí wǎng yě! gǒu yǒu guǎ jūn, zài chǔ yóu zài jìn yě."
秋七月,郑罕虎如晋,贺夫人,且告曰:“楚人日征敝邑,以不朝立王之故。敝邑之往,则畏执事,其谓寡君,‘而固有外心’。其不往,则宋之盟云。进退罪也。寡君使虎布之。”宣子使叔向对曰:“君若辱有寡君,在楚何害?修宋盟也。君苟思盟,寡君乃知免于戾矣。君若不有寡君,虽朝夕辱于敝邑,寡君猜焉。君实有心,何辱命焉?君其往也!苟有寡君,在楚犹在晋也。”
zhāng tì shǐ wèi dà shū yuē:" zì zi zhī guī yě, xiǎo rén fèn chú xiān rén zhī bì lú, yuē:' zi qí jiāng lái!' jīn zi pí shí lái, xiǎo rén shī wàng." dà shū yuē:" jí jiàn bù huò lái, wèi dà guó zūn fū rén yě. qiě mèng yuē:' ér jiāng wú shì.' jí shù jī yān."
张趯使谓大叔曰:“自子之归也,小人粪除先人之敝庐,曰:‘子其将来!’今子皮实来,小人失望。”大叔曰:“吉贱不获来,畏大国、尊夫人也。且孟曰:‘而将无事。’吉庶几焉。”
xiǎo zhū mù gōng lái zhāo. jì wǔ zi yù bēi zhī, mù shū yuē:" bù kě. cáo téng èr zhū, shí bù wàng wǒ hǎo. jìng yǐ nì zhī, yóu jù qí èr. yòu bēi yī mù yān, nì qún hǎo yě. qí rú jiù ér jiā jìng yān! zhì yuē:' néng jìng wú zāi.' yòu yuē:' jìng nì lái zhě, tiān suǒ fú yě.'" jì sūn cóng zhī.
小邾穆公来朝。季武子欲卑之,穆叔曰:“不可。曹、滕、二邾,实不忘我好。敬以逆之,犹惧其贰。又卑一睦焉,逆群好也。其如旧而加敬焉!《志》曰:‘能敬无灾。’又曰:‘敬逆来者,天所福也。’”季孙从之。
qí hóu tián yú jǔ, lú pú piè jiàn, qì qiě qǐng yuē:" yú fā rú cǐ zhǒng zhǒng, yú xī néng wéi?" gōng yuē:" nuò, wú gào èr zi." guī ér gào zhī. zi wěi yù fù zhī. zi yǎ bù kě, yuē:" bǐ qí fā duǎn ér xīn shén zhǎng, qí huò qǐn chù wǒ yǐ." jiǔ yuè, zi yǎ fàng lú pú piè yú běi yàn.
齐侯田于莒,卢蒲嫳见,泣且请曰:“余发如此种种,余奚能为?”公曰:“诺,吾告二子。”归而告之。子尾欲复之。子雅不可,曰:“彼其发短而心甚长,其或寝处我矣。”九月,子雅放卢蒲嫳于北燕。
yàn jiǎn gōng duō bì chǒng, yù qù zhū dài fū ér lì qí chǒng rén.
燕简公多嬖宠,欲去诸大夫而立其宠人。
dōng, yàn dài fū bǐ yǐ shā gōng zhī wài bì. gōng jù, bēn qí. shū yuē:" běi yàn bó kuǎn chū bēn qí." zuì zhī yě.
冬,燕大夫比以杀公之外嬖。公惧,奔齐。书曰:“北燕伯款出奔齐。”罪之也。
shí yuè, zhèng bó rú chǔ, zǐ chǎn xiāng. chǔ zi xiǎng zhī, fù jí rì. jì xiǎng, zǐ chǎn nǎi jù tián bèi, wáng yǐ tián jiāng nán zhī mèng.
十月,郑伯如楚,子产相。楚子享之,赋《吉日》。既享,子产乃具田备,王以田江南之梦。
qí gōng sūn zào zú. sī mǎ zào jiàn yàn zǐ, yuē:" yòu sàng zi yǎ yǐ." yàn zǐ yuē:" xī yě, zi qí bù miǎn, dài zāi! jiāng zú ruò yǐ, ér guī jiāng shǐ chāng. èr huì jìng shuǎng, yóu kě, yòu ruò yí gè yān, jiāng qí wēi zāi!"
齐公孙竈卒。司马竈见晏子,曰:“又丧子雅矣。”晏子曰:“惜也,子旗不免,殆哉!姜族弱矣,而妫将始昌。二惠竞爽,犹可,又弱一个焉,姜其危哉!”