jīng
【经】
yuán nián chūn, wáng zhēng yuè, gōng jí wèi.
元年春,王正月,公即位。
shū sūn bào huì jìn zhào wǔ chǔ gōng zǐ wéi qí guó ruò sòng xiàng xū wèi qí è chén gōng zǐ zhāo cài gōng sūn guī shēng zhèng hǎn hǔ xǔ rén cáo rén yú guó.
叔孙豹会晋赵武、楚公子围、齐国弱、宋向戌、卫齐恶、陈公子招、蔡公孙归生、郑罕虎、许人、曹人于虢。
sān yuè, qǔ yùn.
三月,取郓。
xià, qín bó zhī dì zhēn chū bēn jìn.
夏,秦伯之弟鍼出奔晋。
liù yuè dīng sì, zhū zi huá zú.
六月丁巳,邾子华卒。
jìn xún wú shuài shī bài dí yú dà lǔ.
晋荀吴帅师败狄于大卤。
qiū, jǔ qù jí zì qí rù yú jǔ.
秋,莒去疾自齐入于莒。
jǔ zhǎn yú chū bēn wú.
莒展舆出奔吴。
shū gōng shuài shī jiāng yùn tián.
叔弓帅师疆郓田。
zàng zhū dào gōng.
葬邾悼公。
dōng shí yǒu yī yuè jǐ yǒu, chǔ zi jūn zú.
冬十有一月己酉,楚子麇卒。
chǔ gōng zǐ bǐ chū bēn jìn.
楚公子比出奔晋。
chuán
【传】
yuán nián chūn, chǔ gōng zǐ wéi pìn yú zhèng, qiě qǔ yú gōng sūn duàn shì, wǔ jǔ wèi jiè. jiāng rù guǎn, zhèng rén è zhī. shǐ xíng rén zǐ yǔ yǔ zhī yán, nǎi guǎn yú wài. jì pìn, jiāng yǐ zhòng nì. zǐ chǎn huàn zhī, shǐ zǐ yǔ cí yuē:" yǐ bì yì biǎn xiǎo, bù zú yǐ róng cóng zhě, qǐng shàn tīng mìng!" lìng yǐn mìng dà zǎi bó zhōu lí duì yuē:" jūn rǔ kuàng guǎ dài fū wéi, wèi wéi:' jiāng shǐ fēng shì fǔ yǒu ér shì.' wéi bù jǐ yán, gào yú zhuāng gòng zhī miào ér lái. ruò yě cì zhī, shì wěi jūn kuàng yú cǎo mǎng yě! shì guǎ dài fū bù dé liè yú zhū qīng yě! bù níng wéi shì, yòu shǐ wéi méng qí xiān jūn, jiāng bù dé wèi guǎ jūn lǎo, qí miè yǐ fù yǐ. wéi dài fū tú zhī!" zǐ yǔ yuē:" xiǎo guó wú zuì, shì shí qí zuì. jiāng shì dà guó zhī ān jìng jǐ, ér wú nǎi bāo cáng huò xīn yǐ tú zhī. xiǎo guó shī shì ér chéng zhū hóu, shǐ mò bù hàn zhě, jù wéi jūn mìng, ér yǒu suǒ yōng sè bù xíng shì jù! bù rán, bì yì, guǎn rén zhī shǔ yě, qí gǎn ài fēng shì zhī tiāo?" wǔ jǔ zhī qí yǒu bèi yě, qǐng chuí gāo ér rù. xǔ zhī. zhēng yuè yǐ wèi, rù nì ér chū, suì huì yú guó, xún sòng zhī méng yě.
元年春,楚公子围聘于郑,且娶于公孙段氏,伍举为介。将入馆,郑人恶之。使行人子羽与之言,乃馆于外。既聘,将以众逆。子产患之,使子羽辞曰:“以敝邑褊小,不足以容从者,请墠听命!”令尹命大宰伯州犁对曰:“君辱贶寡大夫围,谓围:‘将使豐氏抚有而室。’围布几筵,告于庄、共之庙而来。若野赐之,是委君贶于草莽也!是寡大夫不得列于诸卿也!不宁唯是,又使围蒙其先君,将不得为寡君老,其蔑以复矣。唯大夫图之!”子羽曰:“小国无罪,恃实其罪。将恃大国之安靖己,而无乃包藏祸心以图之。小国失恃而惩诸侯,使莫不憾者,距违君命,而有所壅塞不行是惧!不然,敝邑,馆人之属也,其敢爱豐氏之祧?”伍举知其有备也,请垂櫜而入。许之。正月乙未,入逆而出,遂会于虢,寻宋之盟也。
qí wǔ wèi zhào wén zǐ yuē:" sòng zhī méng, chǔ rén dé zhì yú jìn. jīn lìng yǐn zhī bù xìn, zhū hóu zhī suǒ wén yě. zi fú jiè, jù yòu rú sòng. zi mù zhī xìn chēng yú zhū hóu, yóu zhà jìn ér jià yān, kuàng bù xìn zhī yóu zhě hū? chǔ zhòng dé zhì yú jìn, jìn zhī chǐ yě. zi xiāng jìn guó yǐ wéi méng zhǔ, yú jīn qī nián yǐ! zài hé zhū hóu, sān hé dài fū, fú qí dí, níng dōng xià, píng qín luàn, chéng chún yú, shī tú bù dùn, guó jiā bù bà, mín wú bàng chā tú, zhū hóu wú yuàn, tiān wú dà zāi, zi zhī lì yě. yǒu lìng míng yǐ, ér zhōng zhī yǐ chǐ, wǔ yě shì jù. wú zi qí bù kě yǐ bù jiè!" wén zǐ yuē:" wǔ shòu cì yǐ! rán sòng zhī méng, zi mù yǒu huò rén zhī xīn, wǔ yǒu rén rén zhī xīn, shì chǔ suǒ yǐ jià yú jìn yě. jīn wǔ yóu shì xīn yě, chǔ yòu xíng jiàn, fēi suǒ hài yě. wǔ jiàng xìn yǐ wéi běn, xún ér xíng zhī. pì rú nóng fū, shì biāo shì gǔn, suī yǒu jī jǐn, bì yǒu fēng nián. qiě wú wén zhī:' néng xìn bù wéi rén xià.' wú wèi néng yě. shī yuē:' bù jiàn bù zéi, xiān bù wéi zé.' xìn yě. néng wéi rén zé zhě, bù wéi rén xià yǐ. wú bù néng shì nán, chǔ bù wéi huàn."
祁午谓赵文子曰:“宋之盟,楚人得志于晋。今令尹之不信,诸侯之所闻也。子弗戒,惧又如宋。子木之信称于诸侯,犹诈晋而驾焉,况不信之尤者乎?楚重得志于晋,晋之耻也。子相晋国以为盟主,于今七年矣!再合诸侯,三合大夫,服齐、狄,宁东夏,平秦乱,城淳于,师徒不顿,国家不罢,民无谤[插图],诸侯无怨,天无大灾,子之力也。有令名矣,而终之以耻,午也是惧。吾子其不可以不戒!”文子曰:“武受赐矣!然宋之盟,子木有祸人之心,武有仁人之心,是楚所以驾于晋也。今武犹是心也,楚又行僭,非所害也。武将信以为本,循而行之。譬如农夫,是穮是蓘,虽有饥馑,必有丰年。且吾闻之:‘能信不为人下。’吾未能也。《诗》曰:‘不僭不贼,鲜不为则。’信也。能为人则者,不为人下矣。吾不能是难,楚不为患。”
chǔ lìng yǐn wéi qǐng yòng shēng, dú jiù shū, jiā yú shēng shàng ér yǐ. jìn rén xǔ zhī. sān yuè jiǎ chén, méng. chǔ gōng zǐ wéi shè fú lí wèi. shū sūn mù zǐ yuē:" chǔ gōng zǐ měi yǐ, jūn zāi!" zhèng zi pí yuē:" èr zhí gē zhě qián yǐ!" cài zi jiā yuē:" pú gōng yǒu qián, bù yì kě hū?" chǔ bó zhōu lí yuē:" cǐ xíng yě, cí ér jiǎ zhī guǎ jūn." zhèng xíng rén huī yuē:" jiǎ bù fǎn yǐ!" bó zhōu lí yuē:" zi gū yōu zi xī zhī yù bèi dàn yě." zǐ yǔ yuē:" dāng bì yóu zài, jiǎ ér bù fǎn, zi qí wú yōu hū?" qí guó zǐ yuē:" wú dài èr zi mǐn yǐ!" chén gōng zǐ zhāo yuē:" bù yōu hé chéng, èr zi lè yǐ." wèi qí zǐ yuē:" gǒu huò zhī zhī, suī yōu hé hài?" sòng hé zuǒ shī yuē:" dà guó lìng, xiǎo guó gòng. wú zhī gòng ér yǐ." jìn lè wáng fù yuē:" xiǎo mín zhī zú zhāng shàn yǐ, wú cóng zhī."
楚令尹围请用牲,读旧书,加于牲上而已。晋人许之。三月甲辰,盟。楚公子围设服离卫。叔孙穆子曰:“楚公子美矣,君哉!”郑子皮曰:“二执戈者前矣!”蔡子家曰:“蒲宫有前,不亦可乎?”楚伯州犁曰:“此行也,辞而假之寡君。”郑行人挥曰:“假不反矣!”伯州犁曰:“子姑忧子晳之欲背诞也。”子羽曰:“当璧犹在,假而不反,子其无忧乎?”齐国子曰:“吾代二子愍矣!”陈公子招曰:“不忧何成,二子乐矣。”卫齐子曰:“苟或知之,虽忧何害?”宋合左师曰:“大国令,小国共。吾知共而已。”晋乐王鲋曰:“《小旻》之卒章善矣,吾从之。”
tuì huì, zǐ yǔ wèi zi pí yuē:" shū sūn jiǎo ér wǎn, sòng zuǒ shī jiǎn ér lǐ, lè wáng fù zì ér jìng, zi yǔ zi jiā chí zhī, jiē bǎo shì zhī zhǔ yě. qí wèi chén dài fū qí bù miǎn hū? guó zǐ dài rén yōu, zi zhāo lè yōu, qí zi suī yōu fú hài. fū fú jí ér yōu, yǔ kě yōu ér lè, yǔ yōu ér fú hài, jiē qǔ yōu zhī dào yě, yōu bì jí zhī. dà shì yuē:' mín zhī suǒ yù, tiān bì cóng zhī.' sān dài fū zhào yōu, yōu néng wú zhì hū? yán yǐ zhī wù, qí shì zhī wèi yǐ."
退会,子羽谓子皮曰:“叔孙绞而婉,宋左师简而礼,乐王鲋字而敬,子与子家持之,皆保世之主也。齐、卫、陈大夫其不免乎?国子代人忧,子招乐忧,齐子虽忧弗害。夫弗及而忧,与可忧而乐,与忧而弗害,皆取忧之道也,忧必及之。《大誓》曰:‘民之所欲,天必从之。’三大夫兆忧,忧能无至乎?言以知物,其是之谓矣。”
jì wǔ zi fá jǔ, qǔ yùn, jǔ rén gào yú huì. chǔ gào yú jìn yuē:" xún méng wèi tuì, ér lǔ fá jǔ, dú qí méng, qǐng lù qí shǐ." lè huán zi xiāng zhào wén zi, yù qiú huò yú shū sūn ér wèi zhī qǐng, shǐ qǐng dài yān. fú yǔ. liáng qí jìng yuē:" huò yǐ fān shēn, zi hé ài yān?" shū sūn yuē:" zhū hóu zhī huì, wèi shè jì yě. wǒ yǐ huò miǎn, lǔ bì shòu shī. shì huò zhī yě, hé wèi zhī wèi? rén zhī yǒu qiáng, yǐ bì è yě. qiáng zhī xì huài, shuí zhī jiù yě? wèi ér è zhī, wú yòu shén yān. suī yuàn jì sūn, lǔ guó hé zuì? shū chū jì chù, yǒu zì lái yǐ, wú yòu shuí yuàn? rán fù yě huì, fú yǔ bù yǐ." zhào shǐ zhě, liè shang bó ér yǔ zhī, yuē:" dài qí biǎn yǐ."
季武子伐莒,取郓,莒人告于会。楚告于晋曰:“寻盟未退,而鲁伐莒,渎齐盟,请戮其使。”乐桓子相赵文子,欲求货于叔孙而为之请,使请带焉。弗与。梁其踁曰:“货以藩身,子何爱焉?”叔孙曰:“诸侯之会,卫社稷也。我以货免,鲁必受师。是祸之也,何卫之为?人之有墙,以蔽恶也。墙之隙坏,谁之咎也?卫而恶之,吾又甚焉。虽怨季孙,鲁国何罪?叔出季处,有自来矣,吾又谁怨?然鲋也贿,弗与不已。”召使者,裂裳帛而与之,曰:“带其褊矣。”
zhào mèng wén zhī, yuē:" lín huàn bù wàng guó, zhōng yě. sī nán bù yuè guān, xìn yě. tú guó wàng sǐ, zhēn yě. móu zhǔ sān zhě, yì yě. yǒu shì sì zhě, yòu kě lù hū?" nǎi qǐng zhū chǔ yuē:" lǔ suī yǒu zuì, qí zhí shì bù pì nán, wèi wēi ér jìng mìng yǐ. zi ruò miǎn zhī, yǐ quàn zuǒ yòu kě yě. ruò zi zhī qún lì chù bù pì wū, chū bù táo nàn, qí hé huàn zhī yǒu? huàn zhī suǒ shēng, wū ér bù zhì, nán ér bù shǒu, suǒ yóu lái yě. néng shì èr zhě, yòu hé huàn yān? bù jìng qí néng, qí shuí cóng zhī? lǔ shū sūn bào kě wèi néng yǐ, qǐng miǎn zhī yǐ jìng néng zhě. zi huì ér shè yǒu zuì, yòu shǎng qí xián, zhū hóu qí shuí bù xīn yān wàng chǔ ér guī zhī, shì yuǎn rú ěr? jiāng yì zhī yì, yī bǐ yī cǐ, hé cháng zhī yǒu? wáng bó zhī lìng yě, yǐn qí fēng jiāng, ér shù zhī guān. jǔ zhī biǎo qí, ér zhe zhī zhì lìng. guò zé yǒu xíng, yóu bù kě yī. yú shì hū yú yǒu sān miáo, xià yǒu guān hù, shāng yǒu shēn pī, zhōu yǒu xú yǎn. zì wú lìng wáng, zhū hóu zhú jìn, xiá zhǔ qí méng, qí yòu kě yī hū? xù dà shě xiǎo, zú yǐ wéi méng zhǔ, yòu yān yòng zhī? fēng jiāng zhī xuē, hé guó miè yǒu? zhǔ qí méng zhě, shuí néng biàn yān? wú pú yǒu xìn, chǔ zhī zhí shì, qǐ qí gù méng? jǔ zhī jiāng shì, chǔ wù yǔ zhī. zhū hóu wú fán, bù yì kě hū? jǔ lǔ zhēng yùn, wèi rì jiǔ yǐ, gǒu wú dà hài yú qí shè jì, kě wú kàng yě. qù fán yòu shàn, mò bù jìng quàn. zi qí tú zhī!" gù qǐng zhū chǔ, chǔ rén xǔ zhī, nǎi miǎn shū sūn.
赵孟闻之,曰:“临患不忘国,忠也。思难不越官,信也。图国忘死,贞也。谋主三者,义也。有是四者,又可戮乎?”乃请诸楚曰:“鲁虽有罪,其执事不辟难,畏威而敬命矣。子若免之,以劝左右可也。若子之群吏处不辟污,出不逃难,其何患之有?患之所生,污而不治,难而不守,所由来也。能是二者,又何患焉?不靖其能,其谁从之?鲁叔孙豹可谓能矣,请免之以靖能者。子会而赦有罪,又赏其贤,诸侯其谁不欣焉望楚而归之,视远如迩?疆埸之邑,一彼一此,何常之有?王伯之令也,引其封疆,而树之官。举之表旗,而著之制令。过则有刑,犹不可壹。于是乎虞有三苗,夏有观、扈,商有姺、邳,周有徐、奄。自无令王,诸侯逐进,狎主齐盟,其又可壹乎?恤大舍小,足以为盟主,又焉用之?封疆之削,何国蔑有?主齐盟者,谁能辩焉?吴、濮有衅,楚之执事,岂其顾盟?莒之疆事,楚勿与知。诸侯无烦,不亦可乎?莒、鲁争郓,为日久矣,苟无大害于其社稷,可无亢也。去烦宥善,莫不竞劝。子其图之!”固请诸楚,楚人许之,乃免叔孙。
lìng yǐn xiǎng zhào mèng, fù dà míng zhī shǒu zhāng. zhào mèng fù xiǎo wǎn zhī èr zhāng. shì bì, zhào mèng wèi shū xiàng yuē:" lìng yǐn zì yǐ wéi wáng yǐ, hé rú?" duì yuē:" wáng ruò, lìng yǐn qiáng, qí kě zāi! suī kě, bù zhōng." zhào mèng yuē:" hé gù?" duì yuē:" qiáng yǐ kè ruò ér ān zhī, qiáng bú yì yě. bú yì ér qiáng, qí bì bì sù. shī yuē:' hè hè zōng zhōu, bāo sì miè zhī.' qiáng bú yì yě. lìng yǐn wèi wáng, bì qiú zhū hóu. jìn shǎo nuò yǐ, zhū hóu jiāng wǎng. ruò huò zhū hóu, qí nüè zī shén. mín fú kān yě, jiāng hé yǐ zhōng? fū yǐ qiáng qǔ, bú yì ér kè, bì yǐ wéi dào. dào yǐ yín nüè, fú kě jiǔ yǐ yǐ!"
令尹享赵孟,赋《大明》之首章。赵孟赋《小宛》之二章。事毕,赵孟谓叔向曰:“令尹自以为王矣,何如?”对曰:“王弱,令尹强,其可哉!虽可,不终。”赵孟曰:“何故?”对曰:“强以克弱而安之,强不义也。不义而强,其毙必速。《诗》曰:‘赫赫宗周,褒姒灭之。’强不义也。令尹为王,必求诸侯。晋少懦矣,诸侯将往。若获诸侯,其虐滋甚。民弗堪也,将何以终?夫以强取,不义而克,必以为道。道以淫虐,弗可久已矣!”
xià sì yuè, zhào mèng shū sūn bào cáo dài fū rù yú zhèng, zhèng bó jiān xiǎng zhī. zi pí jiè zhào mèng, lǐ zhōng, zhào mèng fù hù yè. zi pí suì jiè mù shū, qiě gào zhī. mù shū yuē:" zhào mèng yù yī xiàn, zi qí cóng zhī!" zi pí yuē:" gǎn hū?" mù shū yuē:" fū rén zhī suǒ yù yě, yòu hé bù gǎn." jí xiǎng, jù wǔ xiàn zhī biān dòu yú mù xià. zhào mèng cí, sī yú zǐ chǎn yuē:" wǔ qǐng yú zhǒng zǎi yǐ." nǎi yòng yī xiàn. zhào mèng wèi kè, lǐ zhōng nǎi yàn. mù shū fù què cháo. zhào mèng yuē:" wǔ bù kān yě." yòu fù cǎi fán, yuē:" xiǎo guó wèi fán, dà guó shěng sè ér yòng zhī, qí hé shí fēi mìng." zi pí fù yě yǒu sǐ jūn zhī zú zhāng. zhào mèng fù cháng dì, qiě yuē:" wú xiōng dì bǐ yǐ ān, máng yě kě shǐ wú fèi." mù shū zǐ pí jí cáo dài fū xìng, bài, jǔ sì jué yuē:" xiǎo guó lài zǐ, zhī miǎn yú lì yǐ." yǐn jiǔ lè. zhào mèng chū, yuē:" wú bù fù cǐ yǐ."
夏四月,赵孟、叔孙豹、曹大夫入于郑,郑伯兼享之。子皮戒赵孟,礼终,赵孟赋《瓠叶》。子皮遂戒穆叔,且告之。穆叔曰:“赵孟欲一献,子其从之!”子皮曰:“敢乎?”穆叔曰:“夫人之所欲也,又何不敢。”及享,具五献之笾豆于幕下。赵孟辞,私于子产曰:“武请于冢宰矣。”乃用一献。赵孟为客,礼终乃宴。穆叔赋《鹊巢》。赵孟曰:“武不堪也。”又赋《采蘩》,曰:“小国为蘩,大国省穑而用之,其何实非命。”子皮赋《野有死麕》之卒章。赵孟赋《常棣》,且曰:“吾兄弟比以安,尨也可使无吠。”穆叔、子皮及曹大夫兴,拜,举兕爵曰:“小国赖子,知免于戾矣。”饮酒乐。赵孟出,曰:“吾不复此矣。”
tiān wáng shǐ liú dìng gōng láo zhào mèng yú yǐng, guǎn yú luò ruì. liú zǐ yuē:" měi zāi yǔ gōng, míng dé yuǎn yǐ. wēi yǔ, wú qí yú hū! wú yǔ zi biàn miǎn duān wěi, yǐ zhì mín lín zhū hóu, yǔ zhī lì yě. zi hé yì yuǎn jī yǔ gōng, ér dà bì mín hū?" duì yuē:" lǎo fū zuì lì shì jù, yān néng xù yuǎn? wú chái tōu shí, zhāo bù móu xī, hé qí zhǎng yě?" liú zi guī yǐ yǔ wáng yuē:" yàn suǒ wèi lǎo jiàng zhì ér mào jí zhī zhě, qí zhào mèng zhī wèi hū! wèi jìn zhèng qīng, yǐ zhǔ zhū hóu, ér chái yú lì rén, zhāo bù móu xī, qì shén rén yǐ. shén nù mín pàn, hé yǐ néng jiǔ? zhào mèng bù fù nián yǐ. shén nù, bù xīn qí sì mín pàn, bù jí qí shì. sì shì bù cóng, yòu hé yǐ nián?"
天王使刘定公劳赵孟于颍,馆于雒汭。刘子曰:“美哉禹功,明德远矣。微禹,吾其鱼乎!吾与子弁冕端委,以治民临诸侯,禹之力也。子盍亦远绩禹功,而大庇民乎?”对曰:“老夫罪戾是惧,焉能恤远?吾侪偷食,朝不谋夕,何其长也?”刘子归以语王曰:“谚所谓老将至而耄及之者,其赵孟之谓乎!为晋正卿,以主诸侯,而侪于隶人,朝不谋夕,弃神人矣。神怒民叛,何以能久?赵孟不复年矣。神怒,不歆其祀;民叛,不即其事。祀事不从,又何以年?”
shū sūn guī, céng yāo yù jì sūn yǐ láo zhī. dàn jí rì zhōng bù chū. céng yāo wèi céng fù yuē:" dàn jí rì zhōng, wú zhī zuì yǐ. lǔ yǐ xiāng rěn wèi guó yě, rěn qí wài bù rěn qí nèi, yān yòng zhī?" fù yuē:" shù yuè yú wài, yī dàn yú shì, yōng hé shāng? jiǎ ér yù yíng, ér è xiāo hū?" fù wèi shū sūn yuē:" kě yǐ chū yǐ!" shū sūn zhǐ yíng yuē:" suī è shì, qí kě qù hū?" nǎi chū jiàn zhī.
叔孙归,曾夭御季孙以劳之。旦及日中不出。曾夭谓曾阜曰:“旦及日中,吾知罪矣。鲁以相忍为国也,忍其外不忍其内,焉用之?”阜曰:“数月于外,一旦于是,庸何伤?贾而欲赢,而恶嚣乎?”阜谓叔孙曰:“可以出矣!”叔孙指楹曰:“虽恶是,其可去乎?”乃出见之。
zhèng xú wú fàn zhī mèi měi, gōng sūn chǔ pìn zhī yǐ, gōng sūn hēi yòu shǐ qiáng wěi qín yān. fàn jù, gào zǐ chǎn. zǐ chǎn yuē:" shì guó wú zhèng, fēi zi zhī huàn yě. wéi suǒ yù yǔ." fàn qǐng yú èr zi, qǐng shǐ nǚ zé yān. jiē xǔ zhī. zi xī shèng shì rù, bù bì ér chū. zi nán róng fú rù, zuǒ yòu shè, chāo chéng ér chū. nǚ zì fáng guān zhī, yuē:" zi xī xìn měi yǐ, yì zi nán fū yě. fú fū fù fù, suǒ wèi shùn yě." shì zi nán shì. zi xī nù. jì ér gāo jiǎ yǐ jiàn zi nán, yù shā zhī ér qǔ qí qī. zi nán zhī zhī, zhí gē zhú zhī. jí chōng, jī zhī yǐ gē. zi xī shāng ér guī, gào dài fū yuē:" wǒ hǎo jiàn zhī, bù zhī qí yǒu yì zhì yě, gù shāng."
郑徐吾犯之妹美,公孙楚聘之矣,公孙黑又使强委禽焉。犯惧,告子产。子产曰:“是国无政,非子之患也。唯所欲与。”犯请于二子,请使女择焉。皆许之。子晳盛饰入,布币而出。子南戎服入,左右射,超乘而出。女自房观之,曰:“子晳信美矣,抑子南夫也。夫夫妇妇,所谓顺也。”適子南氏。子晳怒。既而櫜甲以见子南,欲杀之而取其妻。子南知之,执戈逐之。及冲,击之以戈。子晳伤而归,告大夫曰:“我好见之,不知其有异志也,故伤。”
dài fū jiē móu zhī. zǐ chǎn yuē:" zhí jūn, yòu jiàn yǒu zuì. zuì zài chǔ yě." nǎi zhí zi nán ér shù zhī, yuē:" guó zhī dà jié yǒu wǔ, nǚ jiē jiān zhī. wèi jūn zhī wēi, tīng qí zhèng, zūn qí guì, shì qí zhǎng, yǎng qí qīn, wǔ zhě suǒ yǐ wéi guó yě. jīn jūn zài guó, nǚ yòng bīng yān, bù wèi wēi yě. jiān guó zhī jì, bù tīng zhèng yě. zi xī shàng dài fū, nǚ bì dài fū, ér fú xià zhī, bù zūn guì yě. yòu ér bù jì, bù shì zhǎng yě. bīng qí cóng xiōng, bù yǎng qīn yě. jūn yuē:' yú bù nǚ rěn shā, yòu nǚ yǐ yuǎn.' miǎn sù xíng hū, wú zhòng ér zuì!" wǔ yuè gēng chén, zhèng fàng yóu chǔ yú wú. jiāng háng zǐ nán, zǐ chǎn zī yú dà shū. dà shū yuē:" jí bù néng kàng shēn, yān néng kàng zōng? bǐ guó zhèng yě, fēi sī nán yě. zi tú zhèng guó, lì zé xíng zhī, yòu hé yí yān? zhōu gōng shā guǎn shū ér cài cài shū, fū qǐ bù ài? wáng shì gù yě. jí ruò huò lì, zǐ jiāng xíng zhī, hé yǒu yú zhū yóu?"
大夫皆谋之。子产曰:“直钧,幼贱有罪。罪在楚也。”乃执子南而数之,曰:“国之大节有五,女皆奸之。畏君之威,听其政,尊其贵,事其长,养其亲,五者所以为国也。今君在国,女用兵焉,不畏威也。奸国之纪,不听政也。子晳上大夫,女嬖大夫,而弗下之,不尊贵也。幼而不忌,不事长也。兵其从兄,不养亲也。君曰:‘余不女忍杀,宥女以远。’勉速行乎,无重而罪!”五月庚辰,郑放游楚于吴。将行子南,子产咨于大叔。大叔曰:“吉不能亢身,焉能亢宗?彼国政也,非私难也。子图郑国,利则行之,又何疑焉?周公杀管叔而蔡蔡叔,夫岂不爱?王室故也。吉若获戾,子将行之,何有于诸游?”
qín hòu zi yǒu chǒng yú huán, rú èr jūn yú jǐng. qí mǔ yuē:" fú qù, jù xuǎn." guǐ mǎo, zhēn shì jìn, qí chē qiān shèng. shū yuē:" qín bó zhī dì zhēn chū bēn jìn." zuì qín bó yě. hòu zi xiǎng jìn hóu, zào zhōu yú hé, shí lǐ shě chē, zì yōng jí jiàng. guī qǔ chóu bì, zhōng shì bā fǎn. sī mǎ hóu wèn yān, yuē:" zi zhī chē, jǐn yú cǐ ér yǐ hū?" duì yuē:" cǐ zhī wèi duō yǐ! ruò néng shǎo cǐ, wú hé yǐ dé jiàn?" nǚ shū qí yǐ gào gōng, qiě yuē:" qín gōng zǐ bì guī. chén wén jūn zǐ néng zhī qí guò, bì yǒu lìng tú. lìng tú, tiān suǒ zàn yě."
秦后子有宠于桓,如二君于景。其母曰:“弗去,惧选。”癸卯,鍼適晋,其车千乘。书曰:“秦伯之弟鍼出奔晋。”罪秦伯也。后子享晋侯,造舟于河,十里舍车,自雍及绛。归取酬币,终事八反。司马侯问焉,曰:“子之车,尽于此而已乎?”对曰:“此之谓多矣!若能少此,吾何以得见?”女叔齐以告公,且曰:“秦公子必归。臣闻君子能知其过,必有令图。令图,天所赞也。”
hòu zi jiàn zhào mèng. zhào mèng yuē:" wú zi qí hé guī?" duì yuē:" zhēn jù xuǎn yú guǎ jūn, shì yǐ zài cǐ, jiāng dài sì jūn." zhào mèng yuē:" qín jūn hé rú?" duì yuē:" wú dào." zhào mèng yuē:" wáng hū?" duì yuē:" hé wéi? yī shì wú dào, guó wèi ài yě. guó yú tiān dì, yǒu yǔ lì yān. bù shù shì yín, fú néng bì yě." zhào mèng yuē:" tiān hū?" duì yuē:" yǒu yān." zhào mèng yuē:" qí jǐ hé?" duì yuē:" zhēn wén zhī, guó wú dào ér nián gǔ hé shú, tiān zàn zhī yě. xiān bù wǔ rěn." zhào mèng shì yīn yuē:" zhāo xī bù xiāng jí, shuí néng dài wǔ?" hòu zi chū ér gào rén yuē:" zhào mèng jiāng sǐ yǐ. zhǔ mín, wán suì ér kài rì, qí yǔ jǐ hé?"
后子见赵孟。赵孟曰:“吾子其曷归?”对曰:“鍼惧选于寡君,是以在此,将待嗣君。”赵孟曰:“秦君何如?”对曰:“无道。”赵孟曰:“亡乎?”对曰:“何为?一世无道,国未艾也。国于天地,有与立焉。不数世淫,弗能毙也。”赵孟曰:“天乎?”对曰:“有焉。”赵孟曰:“其几何?”对曰:“鍼闻之,国无道而年穀和熟,天赞之也。鲜不五稔。”赵孟视荫曰:“朝夕不相及,谁能待五?”后子出而告人曰:“赵孟将死矣。主民,翫岁而愒日,其与几何?”
zhèng wèi yóu chǔ luàn gù, liù yuè dīng sì, zhèng bó jí qí dài fū méng yú gōng sūn duàn shì. hǎn hǔ gōng sūn qiáo gōng sūn duàn yìn duàn yóu jí sì dài sī méng yú guī mén zhī wài, shí xūn suì. gōng sūn hēi qiáng yǔ yú méng, shǐ dà shǐ shū qí míng, qiě yuē qī zǐ. zǐ chǎn fú tǎo.
郑为游楚乱故,六月丁巳,郑伯及其大夫盟于公孙段氏。罕虎、公孙侨、公孙段、印段、游吉、驷带私盟于闺门之外,实薰隧。公孙黑强与于盟,使大史书其名,且曰七子。子产弗讨。
jìn zhōng xíng mù zi bài wú zhōng jí qún dí yú dà yuán, chóng zú yě. jiāng zhàn, wèi shū yuē:" bǐ tú wǒ chē, suǒ yù yòu è, yǐ shén gòng chē bì kè. kùn zhū è, yòu kè. qǐng jiē zú, zì wǒ shǐ." nǎi huǐ chē yǐ wéi xíng, wǔ chéng wèi sān wǔ. xún wú zhī bì rén bù kěn jí zú, zhǎn yǐ xùn. wèi wǔ chén yǐ xiāng lí, liǎng yú qián, wǔ yú hòu, zhuān wèi yòu jiǎo, cān wèi zuǒ jiǎo, piān wèi qián jù, yǐ yòu zhī. dí rén xiào zhī. wèi chén ér báo zhī, dà bài zhī.
晋中行穆子败无终及群狄于大原,崇卒也。将战,魏舒曰:“彼徒我车,所遇又阨,以什共车必克。困诸阨,又克。请皆卒,自我始。”乃毁车以为行,五乘为三伍。荀吴之嬖人不肯即卒,斩以徇。为五陈以相离,两于前,伍于后,专为右角,参为左角,偏为前拒,以诱之。翟人笑之。未陈而薄之,大败之。
jǔ zhǎn yú lì, ér duó qún gōng zǐ zhì. gōng zǐ zhào qù jí yú qí. qiū, qí gōng zǐ chú nà qù jí, zhǎn yú bēn wú.
莒展舆立,而夺群公子秩。公子召去疾于齐。秋,齐公子鉏纳去疾,展舆奔吴。
shū gōng shuài shī jiāng yùn tián, yīn jǔ luàn yě. yú shì jǔ wù lóu mào hú jí gōng zǐ miè míng yǐ dà páng yǔ cháng yí mí bēn qí. jūn zǐ yuē:" jǔ zhǎn zhī bù lì, qì rén yě fū! rén kě qì hū? shī yuē:' wú jìng wéi rén.' shàn yǐ."
叔弓帅师疆郓田,因莒乱也。于是莒务娄、瞀胡及公子灭明以大厖与常仪靡奔齐。君子曰:“莒展之不立,弃人也夫!人可弃乎?《诗》曰:‘无竞维人。’善矣。”
jìn hóu yǒu jí, zhèng bó shǐ gōng sūn qiáo rú jìn pìn, qiě wèn jí. shū xiàng wèn yān, yuē:" guǎ jūn zhī jí bìng, bo rén yuē:' shí shěn tái dài wèi suì.' shǐ mò zhī zhī, gǎn wèn cǐ hé shén yě?" zǐ chǎn yuē:" xī gāo xīn shì yǒu èr zi, bó yuē è bó, jì yuē shí shěn, jū yú kuàng lín, bù xiāng néng yě. rì xún gān gē, yǐ xiāng zhēng tǎo. hòu dì bù zāng, qiān è bó yú shāng qiū, zhǔ chén. shāng rén shì yīn, gù chén wèi shāng xīng. qiān shí shěn yú dà xià, zhǔ cān. táng rén shì yīn, yǐ fú shi xià shāng. qí jì shì yuē táng shū yú. dāng wǔ wáng yì jiāng fāng zhèn dà shū, mèng dì wèi jǐ:' yú mìng ér zǐ yuē yú, jiāng yǔ zhī táng, shǔ zhū cān, ér fān yù qí zǐ sūn.' jí shēng, yǒu wén zài qí shǒu yuē' yú', suì yǐ mìng zhī. jí chéng wáng miè táng ér fēng dà shū yān, gù cān wèi jìn xīng. yóu shì guān zhī, zé shí shěn, cān shén yě. xī jīn tiān shì yǒu yì zǐ yuē mèi, wèi xuán míng shī, shēng yǔn gé tái dài. tái dài néng yè qí guān, xuān fén táo, zhàng dà zé, yǐ chù dà yuán. dì yòng jiā zhī, fēng zhū fén chuān. shěn sì rù huáng, shí shǒu qí sì. jīn jìn zhǔ fén ér miè zhī yǐ. yóu shì guān zhī, zé tái dài, fén shén yě. yì cǐ èr zhě, bù jí jūn shēn. shān chuān zhī shén, zé shuǐ hàn lì yì zhī zāi, yú shì hū yǒng zhī. rì yuè xīng chén zhī shén, zé xuě shuāng fēng yǔ zhī bù shí, yú shì hū yǒng zhī. ruò jūn shēn, zé yì chū rù yǐn shí āi yuè zhī shì yě. shān chuān xīng chén zhī shén, yòu hé wéi yān? qiáo wén zhī, jūn zǐ yǒu sì shí: cháo yǐ tīng zhèng, zhòu yǐ fǎng wèn, xī yǐ xiū lìng, yè yǐ ān shēn. yú shì hū jié xuān qí qì, wù shǐ yǒu suǒ yōng bì jiǎo dǐ, yǐ lù qí tǐ. zī xīn bù shuǎng, ér hūn luàn bǎi dù. jīn wú nǎi yī zhī, zé shēng jí yǐ. qiáo yòu wén zhī, nèi guān bù jí tóng xìng, qí shēng bù zhí. měi xiān jǐn yǐ, zé xiāng shēng jí, jūn zǐ shì yǐ è zhī. gù zhì yuē:' mǎi qiè bù zhī qí xìng, zé bo zhī.' wéi cǐ èr zhě, gǔ zhī suǒ shèn yě. nán nǚ biàn xìng, lǐ zhī dà sī yě. jīn jūn nèi shí yǒu sì jī yān, qí wú nǎi shì yě hū? ruò yóu shì èr zhě, fú kě wèi yě yǐ. sì jī yǒu shěng yóu kě, wú zé bì shēng jí yǐ." shū xiàng yuē:" shàn zāi! xī wèi zhī wén yě. cǐ jiē rán yǐ."
晋侯有疾,郑伯使公孙侨如晋聘,且问疾。叔向问焉,曰:“寡君之疾病,卜人曰:‘实沈、台骀为祟。’史莫之知,敢问此何神也?”子产曰:“昔高辛氏有二子,伯曰阏伯,季曰实沈,居于旷林,不相能也。日寻干戈,以相征讨。后帝不臧,迁阏伯于商丘,主辰。商人是因,故辰为商星。迁实沈于大夏,主参。唐人是因,以服事夏、商。其季世曰唐叔虞。当武王邑姜方震大叔,梦帝谓己:‘余命而子曰虞,将与之唐,属诸参,而蕃育其子孙。’及生,有文在其手曰‘虞’,遂以命之。及成王灭唐而封大叔焉,故参为晋星。由是观之,则实沈,参神也。昔金天氏有裔子曰昧,为玄冥师,生允格、台骀。台骀能业其官,宣汾、洮,障大泽,以处大原。帝用嘉之,封诸汾川。沈、姒、蓐、黄,实守其祀。今晋主汾而灭之矣。由是观之,则台骀,汾神也。抑此二者,不及君身。山川之神,则水旱疠疫之灾,于是乎禜之。日月星辰之神,则雪霜风雨之不时,于是乎禜之。若君身,则亦出入饮食哀乐之事也。山川星辰之神,又何为焉?侨闻之,君子有四时: 朝以听政,昼以访问,夕以修令,夜以安身。于是乎节宣其气,勿使有所壅闭湫底,以露其体。兹心不爽,而昏乱百度。今无乃壹之,则生疾矣。侨又闻之,内官不及同姓,其生不殖。美先尽矣,则相生疾,君子是以恶之。故《志》曰:‘买妾不知其姓,则卜之。’违此二者,古之所慎也。男女辨姓,礼之大司也。今君内实有四姬焉,其无乃是也乎?若由是二者,弗可为也已。四姬有省犹可,无则必生疾矣。”叔向曰:“善哉!肸未之闻也。此皆然矣。”
shū xiàng chū, xíng rén huī sòng zhī. shū xiàng wèn zhèng gù yān, qiě wèn zi xī. duì yuē:" qí yǔ jǐ hé? wú lǐ ér hǎo líng rén, hù fù ér bēi qí shàng, fú néng jiǔ yǐ."
叔向出,行人挥送之。叔向问郑故焉,且问子晳。对曰:“其与几何?无礼而好陵人,怙富而卑其上,弗能久矣。”
jìn hóu wén zǐ chǎn zhī yán, yuē:" bó wù jūn zǐ yě." zhòng huì zhī.
晋侯闻子产之言,曰:“博物君子也。”重贿之。
jìn hóu qiú yī yú qín. qín bó shǐ yī hé shì zhī, yuē:" jí bù kě wéi yě. shì wèi:' jìn nǚ shì, jí rú gǔ. fēi guǐ fēi shí, huò yǐ sàng zhì. liáng chén jiāng sǐ, tiān mìng bù yòu.'" gōng yuē:" nǚ bù kě jìn hū?" duì yuē:" jié zhī. xiān wáng zhī yuè, suǒ yǐ jié bǎi shì yě, gù yǒu wǔ jié, chí sù běn mò yǐ xiāng jí, zhōng shēng yǐ jiàng, wǔ jiàng zhī hòu, bù róng dàn yǐ. yú shì yǒu fán shǒu yín shēng, tāo yīn xīn ěr, nǎi wàng píng hé, jūn zǐ fú tīng yě. wù yì rú zhī, zhì yú fán, nǎi shě yě yǐ, wú yǐ shēng jí. jūn zǐ zhī jìn qín sè, yǐ yí jié yě, fēi yǐ tāo xīn yě. tiān yǒu liù qì, jiàng shēng wǔ wèi, fā wèi wǔ sè, zhēng wèi wǔ shēng, yín shēng liù jí. liù qì yuē yīn yáng fēng yǔ huì míng yě. fēn wéi sì shí, xù wèi wǔ jié. guò zé wèi zāi, yīn yín hán jí, yáng yín rè jí, fēng yín mò jí, yǔ yín fù jí, huì yín huò jí, míng yín xīn jí. nǚ, yáng wù ér huì shí, yín zé shēng nèi rè huò gǔ zhī jí. jīn jūn bù jié bù shí, néng wú jí cǐ hū?"
晋侯求医于秦。秦伯使医和视之,曰:“疾不可为也。是谓:‘近女室,疾如蛊。非鬼非食,惑以丧志。良臣将死,天命不祐。’”公曰:“女不可近乎?”对曰:“节之。先王之乐,所以节百事也,故有五节,迟速本末以相及,中声以降,五降之后,不容弹矣。于是有烦手淫声,慆堙心耳,乃忘平和,君子弗听也。物亦如之,至于烦,乃舍也已,无以生疾。君子之近琴瑟,以仪节也,非以慆心也。天有六气,降生五味,发为五色,徵为五声,淫生六疾。六气曰阴、阳、风、雨、晦、明也。分为四时,序为五节。过则为菑,阴淫寒疾,阳淫热疾,风淫末疾,雨淫腹疾,晦淫惑疾,明淫心疾。女,阳物而晦时,淫则生内热惑蛊之疾。今君不节不时,能无及此乎?”
chū gào zhào mèng. zhào mèng yuē:" shuí dāng liáng chén?" duì yuē:" zhǔ shì wèi yǐ! zhǔ xiāng jìn guó, yú jīn bā nián, jìn guó wú luàn, zhū hóu wú quē, kě wèi liáng yǐ. hé wén zhī, guó zhī dà chén, róng qí chǒng lù, rèn qí dà jié, yǒu zāi huò xìng ér wú gǎi yān, bì shòu qí jiù. jīn jūn zhì yú yín yǐ shēng jí, jiāng bù néng tú xù shè jì, huò shú dà yān! zhǔ bù néng yù, wú shì yǐ yún yě." zhào mèng yuē:" hé wèi gǔ?" duì yuē:" yín nì huò luàn zhī suǒ shēng yě. yú wén, mǐn chóng wèi gǔ, gǔ zhī fēi yì wèi gǔ zài zhōu yì, nǚ huò nán, fēng luò shān, wèi zhī gǔ chā tú. jiē tóng wù yě." zhào mèng yuē:" liáng yī yě." hòu qí lǐ ér guī zhī.
出告赵孟。赵孟曰:“谁当良臣?”对曰:“主是谓矣!主相晋国,于今八年,晋国无乱,诸侯无阙,可谓良矣。和闻之,国之大臣,荣其宠禄,任其大节,有菑祸兴而无改焉,必受其咎。今君至于淫以生疾,将不能图恤社稷,祸孰大焉!主不能御,吾是以云也。”赵孟曰:“何谓蛊?”对曰:“淫溺惑乱之所生也。于文,皿虫为蛊,穀之飞亦为蛊;在《周易》,女惑男,风落山,谓之《蛊》[插图]。皆同物也。”赵孟曰:“良医也。”厚其礼而归之。
chǔ gōng zǐ wéi shǐ gōng zǐ hēi gōng bó zhōu lí chéng chōu lì jiá, zhèng rén jù. zǐ chǎn yuē:" bù hài. lìng yǐn jiāng xíng dà shì, ér xiān chú èr zi yě. huò bù jí zhèng, hé huàn yān?"
楚公子围使公子黑肱、伯州犁城犫、栎、郏,郑人惧。子产曰:“不害。令尹将行大事,而先除二子也。祸不及郑,何患焉?”
dōng, chǔ zi wéi jiāng pìn yú zhèng, wǔ jǔ wèi jiè. wèi chū jìng, wén wáng yǒu jí ér hái. wǔ jǔ suì pìn. shí yī yuè jǐ yǒu, gōng zǐ wéi zhì, rù wèn wáng jí, yì ér shì zhī. suì shā qí èr zi mù jí píng xià. yòu yǐn zi gàn chū bēn jìn. gōng chā tú yǐn zi xī chū bēn zhèng. shā dà zǎi bó zhōu lí yú jiá. zàng wáng yú jiá, wèi zhī jiá áo. shǐ fù yú zhèng, wǔ jǔ wèn yīng wèi hòu zhī cí yān. duì yuē:" guǎ dài fū wéi." wǔ jǔ gèng zhī yuē:" gòng wáng zhī zǐ wéi wèi zhǎng."
冬,楚子围将聘于郑,伍举为介。未出竟,闻王有疾而还。伍举遂聘。十一月己酉,公子围至,入问王疾,缢而弑之。遂杀其二子幕及平夏。右尹子干出奔晋。宫[插图]尹子晳出奔郑。杀大宰伯州犁于郏。葬王于郏,谓之郏敖。使赴于郑,伍举问应为后之辞焉。对曰:“寡大夫围。”伍举更之曰:“共王之子围为长。”
zi gàn bēn jìn, cóng chē wǔ chéng. shū xiàng shǐ yǔ qín gōng zǐ tóng shí, jiē bǎi rén zhī xì. zhào wén zǐ yuē:" qín gōng zǐ fù." shū xiàng yuē:" dǐ lù yǐ dé, dé jūn yǐ nián, nián tóng yǐ zūn. gōng zǐ yǐ guó, bù wén yǐ fù. qiě fú yǐ qiān shèng qù qí guó, qiáng yù yǐ shèn. shī yuē:' bù wǔ guān guǎ, bù wèi qiáng yù.' qín chǔ, pǐ yě." shǐ hòu zi yǔ zi gàn chǐ. cí yuē:" zhēn jù xuǎn, chǔ gōng zǐ bù huò, shì yǐ jiē lái, yì wéi mìng. qiě chén yǔ jī chǐ, wú nǎi bù kě hū? shǐ yì yǒu yán yuē:' fēi jī hé jì?'"
子干奔晋,从车五乘。叔向使与秦公子同食,皆百人之饩。赵文子曰:“秦公子富。”叔向曰:“厎禄以德,德钧以年,年同以尊。公子以国,不闻以富。且夫以千乘去其国,强御已甚。《诗》曰:‘不侮鳏寡,不畏强御。’秦、楚,匹也。”使后子与子干齿。辞曰:“鍼惧选,楚公子不获,是以皆来,亦唯命。且臣与羇齿,无乃不可乎?史佚有言曰:‘非羇何忌?’”
chǔ líng wáng jí wèi, wěi bà wèi lìng yǐn, wěi qǐ jiàng wèi dà zǎi. zhèng yóu jí rú chǔ, zàng jiá áo, qiě pìn lì jūn. guī, wèi zǐ chǎn yuē:" jù xíng qì yǐ! chǔ wáng tài chǐ ér zì shuō qí shì, bì hé zhū hóu. wú wǎng wú rì yǐ." zǐ chǎn yuē:" bù shù nián, wèi néng yě."
楚灵王即位,薳罢为令尹,薳启彊为大宰。郑游吉如楚,葬郏敖,且聘立君。归,谓子产曰:“具行器矣!楚王汰侈而自说其事,必合诸侯。吾往无日矣。”子产曰:“不数年,未能也。”
shí èr yuè, jìn jì zhēng. zhào mèng shì nán yáng, jiāng huì mèng zǐ yú. jiǎ chén shuò, zhēng yú wēn. gēng xū zú. zhèng bó rú jìn diào, jí yōng nǎi fù.
十二月,晋既烝。赵孟適南阳,将会孟子馀。甲辰朔,烝于温。庚戌卒。郑伯如晋吊,及雍乃复。