xuān hé qī nián dōng, jīn rén bài méng, fēn bīng liǎng dào rù kòu. qí yī yǐ róng zi wò lí bù wéi shuài, kòu yān shān, guō yào shī pàn, yān shān zhū jùn jiē xiàn, suì fàn hé běi. qí yī yǐ guó xiāng zhān hǎn wèi shuài, kòu hé dōng, lǐ shī běn pàn, xīn dài shī shǒu, suì wéi tài yuán. biān bào cù zhì, cháo tíng zhèn jù, bù fù yì zhàn shǒu, wéi rì móu bì dí zhī jì. rán qí shì shàng mì, wài tíng wèi wén yě.
　　宣和七年冬，金人败盟，分兵两道入寇。其一以戎子斡离不为帅，寇燕山，郭药师叛，燕山诸郡皆陷，遂犯河北。其一以国相粘罕为帅，寇河东，李师本叛，忻、代失守，遂围太原。边报猝至，朝廷震惧，不复议战守，惟日谋避狄之计。然其事尚秘，外廷未闻也。

zhì shí èr yuè zhōng xún, wén zéi mǎ bī jìn, shǐ qiǎn lǐ yè jiè jǐ shì zhōng fèng shǐ jiǎng hé, jiàng zhào zuì yǐ, zhào tiān xià qín wáng zhī shī, qiě mìng huáng tài zǐ wèi kāi fēng mù. zǎi zhí rì jù dōu táng, máng rán wú cè, wéi qiǎn jiā shǔ sàn zhī sì fāng, yì zhì dōng nán shǒu chén, jù zhōu jí yùn bǎo huò, wèi dōng xià jì. yú shì bì dí zhī móu, wài tíng shǐ wén. yú shí wéi tài cháng sì shǎo qīng, sù yǔ jǐ shì zhōng wú mǐn hòu shàn. yè guò qí jiā, wèi mǐn yuē:" shì jí yǐ, jiàn mù zhī yì, qǐ fēi yù wěi yǐ liú shǒu zhī rèn hū dōng gōng gōng jiǎn zhī dé, wén yú tiān xià, yǐ shǒu zōng shè, shì yě. ér jiàn yǐ wéi mù, fēi yě. jù dào chāng jué rú cǐ, zōng shè bù shǒu, zhōng yuán qiě wú rén zhǒng, zì fēi chuán yǐ wèi hào, shǐ zhāo lái tiān xià háo jié, yǔ zhī gòng shǒu, hé yǐ kè jì gōng cóng guān, yǐ xiàn nà lùn sī wèi zhí, hé bù yǐ fēi shí qǐng duì, wèi shàng jí yán zhī shǐ yán bù hé yì, bù guò yī sǐ, sǐ yǒu qīng yú hóng máo zhě, cǐ qí shí yě." mǐn yuē:" jiān guó, kě hū" yú yuē:" bù kě. táng sù zōng líng wǔ zhī shì, dāng shí bù jiàn wèi hào bù zú yǐ fù bāng jiā, ér jiàn hào zhī yì bù chū yú míng huáng, hòu shì xī zhī. shàng cōng míng rén cí, tǎng gǎn gōng yán, wàn yī néng xíng cǐ, jīn rén qiě jiāng huǐ huò tuì shī, zōng shè dǐ níng, qǐ tú dū chéng zhī rén huò ān, tiān xià zhī rén jiē jiāng shòu cì, fēi fā yǒng měng guǎng dà cí bēi zhī xīn, wàng shēn xùn guó zhě, shú néng rèn cǐ" mǐn yì rì qiú duì, jù dào suǒ yǐ. qiě yuē:" bì xià néng yòng chén yán, zé zōng shè líng zhǎng, shèng shòu wú jiāng." shàng yuē:" hé yǐ yán zhī" mǐn yuē:" shén xiāo wàn shòu gōng suǒ wèi cháng shēng dà dì jūn zhě, bì xià shì yě. bì yǒu qīng huá dì jūn yǐ zhù zhī, qí zhào yǐ jiàn yú cǐ." shàng gǎn wù, tàn xī. yīn yán:" lǐ gāng zhī lùn, gài yǔ chén tóng." yǒu zhǐ zhào yú fù dōu táng bǐng yì, qì, suí zǎi zhí zhì wén zì kù, zhǐ hòu yǐn duì, shí èr shí sān rì yě. qí rì, yú huái suǒ lùn zhù zhá zi, dài duì wén zì kù. shàng yù yù huá gé, xiān zhào zǎi zhí wú mǐn děng duì, zhì rì bū shí, nèi chán zhī yì yǐ jué. cuī wú mǐn yǔ mén xià shì láng cǎo chuán wèi zhào, bǎi guān bān chéng gǒng diàn xià, xuān shì zhào zhǐ, yú bù fù de duì. shì xī, mìng huáng tài zǐ rù jū jìn zhōng, fù yǐ yù páo. huáng tài zǐ fǔ fú gǎn tì, lì cí, yīn dé jí. zhào dōng gōng guān gěng nán zhòng shì yī yào, zhì yè bàn fāng sū. yì rì, yòu gù cí, bù cóng. nǎi jí dà wèi, yù chéng gǒng diàn jiàn zǎi zhí bǎi guān. shí rì yǒu wǔ sè, xié ěr chì huáng sè, yǒu zhòng rì xiāng mó dàng jiǔ zhī. nǎi zūn dào jūn huáng dì yuē tài shàng huáng dì, jū lóng dé gōng, dào jūn tài shàng huáng hòu jū xié jǐng yuán. yǐ lǐ bāng yàn wèi lóng dé gōng shǐ, cài yōu wú mǐn fù zhī, jiē fèng dào jūn tài shàng huáng dì zhǐ yě. dà shè tiān xià, hàn lín xué shì wáng xiào dí shí cǎo shè shū, ér bù zhe shàng zì dōng gōng chuán wèi zhī yì, zhì sì fāng yí. shì lùn fēi zhī. zhào yǒu sī tǎo lùn suǒ yǐ chóng fèng dào jūn tài shàng huáng dì zhě, yú shí yóu zài tài cháng, tiáo jù yǐ wén. zhào qiǎn jié dù shǐ liáng fāng píng jiāng qí qī qiān shǒu jùn zhōu, bù jūn dōu zhǐ huī shǐ hé guàn jiāng bīng èr wàn è hé jīn, tàn bào lǔ qí jiàn bī gù yě. èr shí bā rì, yǒu zhǐ zhào duì yán hé diàn. shàng yíng wèi yuē:" qīng qǐng lùn shuǐ zhāng shū, zhèn zài dōng gōng jiàn zhī, zhì jīn yóu néng sòng. yì cháng wèi fù shī, yǒu qiū lái yī fèng xiàng nán fēi zhī jù." yú xù xiè qì, yīn zòu yuē:" bì xià yǎng dé dōng gōng, shí yǒu yú nián, gōng jiǎn rì wén, hǎi nèi zhǔ wàng. dào jūn tài shàng huáng dì guān tiān yì shùn rén xīn, wèi zōng shè jì, chuán wèi bì xià. shòu shòu zhī jì, càn rán míng bái, xià shì yǒu táng wèi bù zú dào yě. yuàn zhì tiān xià zhī yǎng, jí suǒ yǐ chóng fèng zhě, yǐ zhāo shèng xiào. jīn jīn kòu xiān shēng suī ruò kě wèi, rán wén yǒu nèi chán zhī jǔ, shì bì xiāo suō qǐng hé, hòu yǒu suǒ yāo qiú yú cháo tíng. chén qiè liào zhī, dà gài yǒu wǔ: yù chēng zūn hào, yī yě yù de guī cháo rén, èr yě yù zēng suì bì, sān yě yù qiú kào shī zhī wù, sì yě yù gē jiāng tǔ, wǔ yě. yù chēng zūn hào, rú qì dān gù shì, dāng fǎ yǐ dà shì xiǎo zhī yì, bù zú xī. yù de guī cháo rén, dāng jǐn yǐ yǔ zhī, yǐ zhāo shì dà xìn, bù zú xī. yù zēng suì bì, dāng gào yǐ jiù yuē, yǐ yān shān yún zhōng guī zhōng guó, gù suì bì zēng yú dà liáo zhě liǎng bèi, jīn jì bèi yuē zì qǔ zhī, zé suì bì dāng jiǎn, guó jiā dūn shì hé hǎo, bù xiào huò cái, gū rú yuán shù kě yě. yù qiú kào shī zhī wù, dāng liàng lì yǐ yǔ. zhì yú jiāng tǔ, zé zǔ zōng zhī dì, zǐ sūn dāng yǐ sǐ shǒu, bù kě yǐ chǐ cùn yú rén. yuàn bì xià liú shén yú cǐ shù zhě, zhí zhī zhī jiān, wú wéi fú yì suǒ yáo, kě wú hòu jiān." bìng chén suǒ yǐ yù dí gù shǒu zhī cè. shàng jiē jiā nà. yì rì, yǒu zhǐ chú bīng bù shì láng, rì xià gòng zhí.
　　至十二月中旬，闻贼马逼近，始遣李邺借给事中奉使讲和，降诏罪已，召天下勤王之师，且命皇太子为开封牧。宰执日聚都堂，茫然无策，惟遣家属散之四方，易置东南守臣，具舟楫运宝货，为东下计。于是避狄之谋，外廷始闻。余时为太常寺少卿，素与给事中吴敏厚善。夜过其家，谓敏曰：“事急矣，建牧之议，岂非欲委以留守之任乎东宫恭俭之德，闻于天下，以守宗社，是也。而建以为牧，非也。巨盗猖獗如此，宗社不守，中原且无人种，自非传以位号，使招来天下豪杰，与之共守，何以克济公从官，以献纳论思为职，曷不以非时请对，为上极言之使言不合意，不过一死，死有轻于鸿毛者，此其时也。”敏曰：“监国，可乎”余曰：“不可。唐肃宗灵武之事，当时不建位号不足以复邦家，而建号之议不出于明皇，后世惜之。上聪明仁慈，倘感公言，万一能行此，金人且将悔祸退师，宗社底宁，岂徒都城之人获安，天下之人皆将受赐，非发勇猛广大慈悲之心，忘身殉国者，孰能任此”敏翌日求对，具道所以。且曰：“陛下能用臣言，则宗社灵长，圣寿无疆。”上曰：“何以言之”敏曰：“神霄万寿宫所谓长生大帝君者，陛下是也。必有青华帝君以助之，其兆已见于此。”上感悟，叹息。因言：“李纲之论，盖与臣同。”有旨召余赴都堂禀议，讫，随宰执至文字库，只候引对，实二十三日也。其日，余怀所论著札子，待对文字库。上御玉华阁，先召宰执吴敏等对，至日晡时，内禅之议已决。催吴敏与门下侍郎草传位诏，百官班乘拱殿下，宣示诏旨，余不复得对。是夕，命皇太子入居禁中，覆以御袍。皇太子俯伏感涕，力辞，因得疾。召东宫官耿南仲视医药，至夜半方苏。翌日，又固辞，不从。乃即大位，御乘拱殿见宰执、百官。时日有五色，挟珥赤黄色，有重日相摩荡久之。乃尊道君皇帝曰太上皇帝，居龙德宫，道君太上皇后居撷景园。以李邦彦为龙德宫使，蔡攸、吴敏副之，皆奉道君太上皇帝旨也。大赦天下，翰林学士王孝迪实草赦书，而不著上自东宫传位之意，致四方疑。士论非之。诏有司讨论所以崇奉道君太上皇帝者，余时犹在太常，条具以闻。诏遣节度使梁方平将骑七千守濬州，步军都指挥使何灌将兵二万扼河津，探报虏骑渐逼故也。二十八日，有旨召对延和殿。上迎谓曰：“卿顷论水章疏，朕在东宫见之，至今犹能诵。忆尝为赋诗，有秋来一凤向南飞之句。”余叙谢讫，因奏曰：“陛下养德东宫，十有余年，恭俭日闻，海内属望。道君太上皇帝观天意、顺人心，为宗社计，传位陛下。授受之际，灿然明白，下视有唐为不足道也。愿致天下之养，极所以崇奉者，以昭圣孝。今金寇先声虽若可畏，然闻有内禅之举，势必销缩请和，厚有所邀求于朝廷。臣窃料之，大概有五：欲称尊号，一也；欲得归朝人，二也；欲增岁币，三也；欲求犒师之物，四也；欲割疆土，五也。欲称尊号，如契丹故事，当法以大事小之义，不足惜。欲得归朝人，当尽以与之，以昭示大信，不足惜。欲增岁币，当告以旧约，以燕山云中归中国，故岁币增于大辽者两倍，今既背约自取之，则岁币当减，国家敦示和好，不校货财，姑如原数可也。欲求犒师之物，当量力以与。至于疆土，则祖宗之地，子孙当以死守，不可以尺寸与人。愿陛下留神于此数者，执之之坚，无为浮议所摇，可无后艰。”并陈所以御敌固守之策。上皆嘉纳。翌日，有旨除兵部侍郎，日下供职。

jìng kāng yuán nián zhēng yuè yī rì, shàng yù míng táng, shòu wén wǔ cháo hè, tuì yì lóng dé gōng, cháo hè dào jūn tài shàng huáng dì. bǎi guān bān yú mén wài, zǎi zhí jìn jiàn.
　　靖康元年正月一日，上御明堂，受文武朝贺，退诣龙德宫，朝贺道君太上皇帝。百官班于门外，宰执进见。

sān rì, yǒu zhǐ yǐ wú mǐn wèi xíng yíng fù shǐ, yǐ yú wèi cān móu guān, tuán jié jūn mǎ yú diàn qián. yòu yǐ cài yōu wèi gōng xiè xíng gōng shǐ, yǔ wén cuì zhōng fù zhī, yǐ zhì dào jūn tài shàng huáng dì dōng xìng zhī jù. gài wò lí bù zhī bīng jù, jùn zhōu bù shǒu, liáng fāng píng zhàn nǜ, shāo qiáo ér dùn, hé guàn jūn mǎ wàng fēng kuì sàn, zéi suì dù hé, shì rì wén bào gù yě. yè lòu èr gǔ, dào jūn tài shàng huáng dì chū tōng jīn mén dōng xià, dào jūn tài shàng huáng hòu jí huáng zǐ dì jī děng xiāng xù yǐ xíng, shì cóng bǎi guān wǎng wǎng qián dùn. shì shí, cóng guān yǐ biān shì qiú jiàn zhě, jiē fēi shí cì duì.
　　三日，有旨以吴敏为行营副使，以余为参谋官，团结军马于殿前。又以蔡攸为恭谢行宫使，宇文粹中副之，以治道君太上皇帝东幸之具。盖斡离不之兵距，濬州不守，梁方平战衄，烧桥而遁，何灌军马望风溃散，贼遂渡河，是日闻报故也。夜漏二鼓，道君太上皇帝出通津门东下，道君太上皇后及皇子、帝姬等相续以行，侍从、百官往往潜遁。是时，从官以边事求见者，皆非时赐对。

sì rì, yú dài duì, bān yú yán hé diàn xià. wén zǎi zhí zòu shì, yì yù fèng luán yú chū shòu xiāng dèng jiān. yú qióng sī zhī, yǐ wéi bù kě. shì yù zhī dōng hé mén shì zhū xiào zhuāng yú diàn tíng jiān, yǔ zhī yuē:" yǒu jí shì, yù yǔ zǎi zhí tíng biàn, gōng néng zòu qǔ zhǐ hū" xiào zhuāng yuē:" zǎi zhí zòu shì wèi tuì, ér cóng guān qiú duì, qián cǐ wú lì." yú yuē:" cǐ hé shí ér yòng lì yé!" xiào zhuāng xǔ nuò, jí jù zòu dé zhǐ yǐn duì. yú bài qì shēng diàn, lì yú zhí zhèng zhī mò. zì qǐ zòu yuē:" wén zhū dào lù, zǎi zhí yù fèng bì xià chū shòu, yǐ bì dí. guǒ yǒu zhī, zōng shè wēi yǐ. qiě dào jūn tài shàng huáng dì yǐ zōng shè zhī gù, chuán wèi bì xià, jīn shě zhī ér qù, kě hū" shàng mò rán. tài zǎi bái shí zhōng yuē:" dū chéng qǐ kě yǐ shǒu." yú yuē:" tiān xià chéng chí, qǐ fù yǒu rú dū chéng zhě qiě zōng miào shè jì bǎi guān wàn mín suǒ zài, shě cǐ yù hé zhī ruò néng jī lì jiàng shì, wèi ān mín xīn, yǔ zhī gù shǒu, qǐ yǒu bù kě shǒu zhī lǐ." yǔ wèi jì, yǒu nèi shì lǐng jīng chéng suǒ chén liáng bì zì nèi diàn chū, zòu yuē:" jīng chéng lóu lǔ, chuàng xiū bǎi wèi jí yī èr. yòu chéng dōng fán jiā gāng yí dài, háo hé qiǎn xiá, jué nán bǎo shǒu. yuàn bì xià xiáng yì zhī." shàng gù yú yuē:" qīng kě tóng cài mào liáng bì wǎng shì, zhèn yú cǐ qí qīng." yú jì bèi zhǐ, tóng mào liáng bì jí yì xīn chéng dōng bì, biàn guān chéng háo. huí zòu yán hé diàn, chē jià yóu wèi xìng yě. shàng gù wèn:" rú hé" mào duì yǐ wéi bù kě shǒu. yú yuē:" chéng jiān qiě gāo, lóu lǔ chéng wèi bèi, rán bù bì lóu lǔ yì kě shǒu. háo hé wéi fán jiā gāng yí dài yǐ jìn dì bù xǔ kāi záo, chéng wèi qiǎn xiá, rán yǐ jīng bīng qiáng nǔ zhàn jù, kě yǐ wú yú." shàng gù zǎi zhí yuē:" cè jiāng ān chū" zǎi zhí jiē mò rán. yú jìn yuē:" jīn rì zhī jì, mò ruò zhěng chì jūn mǎ, yáng shēng chū zhàn, gù jié mín xīn, xiāng yǔ jiān shǒu, yǐ dài qín wáng zhī shī." shàng yuē:" shuí kě jiāng zhě" yú yuē:" cháo tíng píng rì yǐ gāo jué hòu lù xù yǎng dà chén, gài jiāng yòng zhī yú yǒu shì zhī rì. jīn bái shí zhōng lǐ bāng yàn děng, shū shēng wèi bì zhī bīng, rán jí qí wèi hào, kòng yù jiàng shì, yǐ kàng dí fēng, nǎi qí zhí yě." shí zhōng nù shén, lì shēng yuē:" lǐ gāng mò néng jiāng bīng chū zhàn fǒu" yú yuē:" bì xià bù yǐ chén wèi yōng nuò, tǎng shǐ zhì bīng, yuàn yǐ sǐ bào. dì rén wēi guān bēi, kǒng bù zú yǐ zhèn fú shì zú." shàng gù zǎi zhí yuē:" zhí zhèng yǒu hé quē" zhào yě duì yuē:" shàng shū yòu chéng quē." shí yǔ wén cuì zhōng suí dào jūn dōng xìng gù yě. shàng yuē:" lǐ gāng chú yòu chéng." miàn cì páo dài bìng hù. yú zhì xiè, qiě xù yǐ shí fāng jiān nán bù gǎn cí zhī yì. chē jià xìng, jìn shàn, cì zǎi zhí shí yú chóng zhèng mén wài wǔ, zài zhào duì yú fú níng diàn, qù liú zhī jì wèi jué gù yě. zǎi zhí yóu yǐ qù jì quàn shàng. yǒu zhǐ mìng yú liú shǒu lǐ zhuō fù zhī. yú wèi shàng lì chén suǒ yǐ bù kě qù zhě, qiě yán táng míng huáng wén tóng guān shī shǒu, jí shí xìng shǔ, zōng shè cháo tíng suì yú zéi shǒu, lǚ nián rán hòu jǐn néng fù zhī, fàn zǔ yǔ wèi qí shī zài yú bù néng jiān shǒu yǐ dài qín wáng zhī shī. jīn bì xià chū jí dà wèi, zhōng wài xīn dài, sì fāng zhī bīng bù rì yún jí, lǔ qí bì bù néng jiǔ liú. shě cǐ ér qù, rú lóng tuō yú yuān, chē jià cháo fā ér dū chéng xī luàn. suī chén děng liú, hé bǔ yú shì zōng shè cháo tíng qiě jiāng wèi qiū xū, yuàn bì xià shěn sī zhī. shàng yì pō huí. ér nèi shì wáng xiào jié cóng bàng zòu yuē:" zhōng gōng guó gōng yǐ xíng, bì xià qǐ kě liú cǐ" shàng sè biàn, jiàng yù tà. qì yuē:" qīng děng wú liú zhèn, zhèn jiāng qīn wǎng shǎn xī, qǐ bīng yǐ fù dū chéng, jué bù kě liú cǐ." yú qì bài, fǔ fú shàng qián, yǐ sǐ yāo zhī. huì yàn yuè èr wáng zhì, yì yǐ gù shǒu wéi rán, shàng yì shāo dìng. jí qǔ zhǐ yù shū" kě huí" èr zì, yòng bǎo, bǐ zhōng shǐ zhuī huán zhōng gōng guó gōng. yīn gù yú yuē:" qīng liú zhèn, zhì bīng yù kòu zhuān yǐ wěi qīng, bù lìng shāo yǒu shū yú." yú huáng kǒng, zài bài shòu mìng. yǔ lǐ zhuō tóng chū zhì shì. shì xī, sù yú shàng shū shěng, ér zǎi zhí sù yú nèi dōng mén sī. zhōng gōng guó gōng zhī xíng yǐ yuǎn, shì xī wèi hái. zhōng yè, shàng qiǎn zhōng shǐ, lìng zǎi zhí gōng jūn lìng zhuàng. jí dàn, jué xíng.
　　四日，余待对，班于延和殿下。闻宰执奏事，议欲奉銮舆出狩襄邓间。余穷思之，以为不可。适遇知东阖门事朱孝庄于殿廷间，语之曰：“有急事，欲与宰执廷辨，公能奏取旨乎”孝庄曰：“宰执奏事未退，而从官求对，前此无例。”余曰：“此何时而用例耶！”孝庄许诺，即具奏得旨引对。余拜讫升殿，立于执政之末。自启奏曰：“闻诸道路，宰执欲奉陛下出狩，以避狄。果有之，宗社危矣。且道君太上皇帝以宗社之故，传位陛下，今舍之而去，可乎”上默然。太宰白时中曰：“都城岂可以守。”余曰：“天下城池，岂复有如都城者且宗庙、社稷、百官、万民所在，舍此欲何之若能激励将士，慰安民心，与之固守，岂有不可守之理。”语未既，有内侍领京城所陈良弼自内殿出，奏曰：“京城楼橹，创修百未及一二。又城东樊家冈一带，濠河浅狭，决难保守。愿陛下详议之。”上顾余曰：“卿可同蔡楙、良弼往视，朕于此俟卿。”余既被旨，同楙、良弼亟诣新城东壁，遍观城濠。回奏延和殿，车驾犹未兴也。上顾问：“如何”楙对以为不可守。余曰：“城坚且高，楼橹诚未备，然不必楼橹亦可守。濠河惟樊家冈一带以禁地不许开凿，诚为浅狭，然以精兵强弩占据，可以无虞。”上顾宰执曰：“策将安出”宰执皆默然。余进曰：“今日之计，莫若整饬军马，扬声出战，固结民心，相与坚守，以待勤王之师。”上曰：“谁可将者”余曰：“朝廷平日以高爵、厚禄畜养大臣，盖将用之于有事之日。今白时中、李邦彦等，书生未必知兵，然藉其位号，控驭将士，以抗敌锋，乃其职也。”时中怒甚，厉声曰：“李纲莫能将兵出战否”余曰：“陛下不以臣为庸懦，倘使治兵，愿以死报。第人微官卑，恐不足以镇服士卒。”上顾宰执曰：“执政有何阙”赵野对曰：“尚书右丞阙。”时宇文粹中随道君东幸故也。上曰：“李纲除右丞。”面赐袍带并笏。余致谢，且叙以时方艰难不敢辞之意。车驾兴，进膳，赐宰执食于崇政门外庑，再召对于福宁殿，去留之计未决故也。宰执犹以去计劝上。有旨命余留守、李棁副之。余为上力陈所以不可去者，且言唐明皇闻潼关失守，即时幸蜀，宗社、朝廷碎于贼手，屡年然后仅能复之，范祖禹谓其失在于不能坚守以待勤王之师。今陛下初即大位，中外欣戴，四方之兵不日云集，虏骑必不能久留。舍此而去，如龙脱于渊，车驾朝发而都城夕乱。虽臣等留，何补于事宗社、朝廷且将为邱墟，愿陛下审思之。上意颇回。而内侍王孝竭从傍奏曰：“中宫、国公已行，陛下岂可留此”上色变，降御榻。泣曰：“卿等毋留朕，朕将亲往陕西，起兵以复都城，决不可留此。”余泣拜，俯伏上前， 以死邀之。会燕、越二王至，亦以固守为然，上意稍定。即取纸御书“可回”二字，用宝，俾中使追还中宫、国公。因顾余曰：“卿留朕，治兵御寇专以委卿，不令稍有疏虞。”余惶恐，再拜受命。与李棁同出治事。是夕，宿于尚书省，而宰执宿于内东门司。中宫、国公之行已远，是夕未还。中夜，上遣中使，令宰执供军令状。诘旦，决行。

wǔ rì, yú zì shàng shū shěng qū cháo, dào lù fēn fēn, fù chuán yǒu nán shòu zhī shì, tài miào shén zhǔ yǐ chū, yù tài cháng sì yǐ. zhì xiáng xī diàn, zé jìn wèi jiē yǐ huàn jiǎ, shèng yú fú yù jiē yǐ chén liè, liù gōng fú bèi jiē jiāng shēng chē yǐ. yú huáng jù wú cè, yīn lì shēng wèi jìn wèi yuē:" ěr děng yuàn yǐ sǐ shǒu zōng shè hū yuàn hù cóng yǐ xún xìng hū" jìn wèi jiē hū yuē:" yuán yǐ sǐ shǒu zōng shè! bù jū cǐ, jiāng ān zhī" yú yīn lā diàn shuài wáng zōng chǔ děng rù jiàn, yuē:" bì xià zuó jǐ xǔ chén liú, jīn fù jiè xíng, hé yě qiě liù jūn zhī qíng jǐ biàn, bǐ yǒu fù mǔ qī zǐ jiē zài dū chéng, qǐ kěn shě qù wàn yī zhōng tú sàn guī, bì xià shú yǔ wèi wèi. qiě lǔ qí jǐ bī, bǐ zhī shèng yú zhī qù wèi yuǎn, yǐ jiàn mǎ jí zhuī, hé yǐ yù zhī" shàng gǎn wù, shǐ mìng chuò xíng. yú wèi zǎi zhí yuē:" shàng yì yǐ dìng, gǎn yǒu yì yì zhě, zhǎn!" yīn chū xiáng xī diàn, chuán zhǐ xuān shì, jìn wèi jiē bài fú hū wàn suì, qí shēng zhèn dì. fù rù quàn shàng yù lóu yǐ jiàn jiàng shì, shàng kě zhī. jià dēng xuān dé mén, zǎi zhí bǎi guān jiàng shì bān lóu qián qǐ jū, shàng lín lán gān jiǔ zhī, fù jiàng bù niǎn, láo wèn jiàng shì. yú yǔ wú mǐn zhuàn shù shí yǔ, xù jīn rén fàn shùn yù wēi zōng shè, jué cè gù shǒu gè lìng miǎn lì zhī yì, bǐ gé mén guān xuān dú. měi dú yī jù, jiàng shì shēng nuò. xū yú, liù jūn jiē gǎn qì liú tì. yú shì gù shǒu zhī yì shǐ jué. shì rì, yǐ yú wèi qīn zhēng xíng yíng shǐ, mǎ jūn tài wèi cáo méng fù zhī. bái shí zhōng bà xiāng, yǐ lǐ bāng yàn wèi tài zǎi, zhāng bāng chāng wèi shǎo zǎi, wú mǐn zhī shū mì yuàn shì, zhào yě wèi mén xià shì láng. wáng xiào dí, bāng yàn zhī yīn jiā, gù jiàn zhī. gěng nán zhòng chū chéng yǐ lèi rì, shàng qiǎn shǐ zhuī huán zhī, yǐ dōng gōng guān, gù yǒu shì mìng. qīn zhēng xíng yíng shǐ, zhì sī yú dà chéng fǔ, pì cān móu guān, shū xiě jī yí jù dāng gōng shì, guǎn jù dāng wén zì, zhǔn bèi chāi qiǎn tǒng zhì, tǒng lǐng jiàng lǐng, zhǔn bèi chāi shǐ děng. zé wén wǔ guān chù zhī, lì fáng hù fáng bīng fáng gōng fáng xuǎn sān xǐng rén lì chù zhī. shàng cì yín juàn qián gè yī bǎi wàn guàn pǐ liǎng, wén chén zì cháo qǐng dài fū yǐ xià, wǔ chén zì wǔ gōng dài fū yǐ xià, jí jiàng xiào guān gào xuān tiē sān qiān yú dào, yī qiè xǔ yǐ pián yí cóng shì. zì chē jià yù lóu zhī hòu, fāng zhì dū chéng sì bì shǒu jù. yǐ bǎi bù fǎ fēn bīng bèi yù, měi bì yòng zhèng bīng èr qiān yú rén, ér bǎo jiǎ jū mín xiāng jūn zhī shǔ bù yǔ yān. xiū lóu lǔ guà zhān mù ān pào zuò shè nǔ chuáng yùn zhuān shí shī liáo jù chuí lèi mù bèi huǒ yóu, fán fáng shǒu zhī jù, wú bù bèi. sì bì gè yǒu cóng guān zōng shì wǔ chén wèi tí jǔ guān, zhū mén jiē yǒu zhōng guì rén dà xiǎo shǐ chén. yòu tuán jié mǎ bù jūn sì wàn rén, wèi qián hòu zuǒ yòu zhōng jūn. bā qiān rén yǒu tǒng zhì, tǒng lǐng jiàng lǐng bīng bù duì jiāng děng, rì yì xí zhī. yǐ qián jūn jū dōng shuǐ mén wài, hù yán fēng cāng, cāng yǒu sù dòu sì shí wàn dàn. qí hòu, qín wáng zhī shī jí chéng wài zhě, lài zhī yǐ jì. yǐ hòu jūn jū dōng mén wài, zhàn fán jiā gāng, shǐ zéi qí bù gǎn jìn. ér zuǒ yòu zhōng jūn jū chéng zhōng, yǐ bèi huǎn jí.
　　五日，余自尚书省趋朝，道路纷纷，复传有南狩之事，太庙神主已出，寓太常寺矣。至祥曦殿，则禁卫皆已擐甲，乘舆服御皆已陈列，六宫袱被皆将升车矣。余惶遽无策，因厉声谓禁卫曰：“尔等愿以死守宗社乎愿扈从以巡幸乎”禁卫皆呼曰：“原以死守宗社！不居此，将安之”余因拉殿帅王宗楚等入见，曰：“陛下昨己许臣留，今复戒行，何也且六军之情己变，彼有父母妻子皆在都城，岂肯舍去万一中途散归，陛下孰与为卫。且虏骑己逼，彼知乘舆之去未远，以健马疾追，何以御之”上感悟，始命辍行。余谓宰执曰：“上意已定，敢有异议者，斩！”因出祥曦殿，传旨宣示，禁卫皆拜伏呼万岁，其声震地。复入劝上御楼以见将士，上可之。驾登宣德门，宰执、百官、将士班楼前起居，上临阑干久之，复降步辇，劳问将士。余与吴敏撰数十语，叙金人犯顺、欲危宗社，决策固守、各令勉励之意，俾阁门官宣读。每读一句，将士声诺。须臾，六军皆感泣流涕。于是固守之议始决。是日，以余为亲征行营使，马军太尉曹曚副之。白时中罢相，以李邦彦为太宰，张邦昌为少宰，吴敏知枢密院事，赵野为门下侍郎。王孝迪，邦彦之姻家，故荐之。耿南仲出城已累日，上遣使追还之，以东宫官，故有是命。亲征行营使，置司于大晟府，辟参谋官，书写机宜；句当公事，管句当文字，准备差遣；统制，统领将领，准备差使等。择文武官处之，吏房、户房、兵房、工房选三省人吏处之。上赐银、绢、钱各一百万贯匹两，文臣自朝请大夫以下，武臣自武功大夫以下，及将校官告、宣帖三千余道，一切许以便宜从事。自车驾御楼之后，方治都城四壁守具。以百步法分兵备御，每壁用正兵二千余人，而保甲、居民、厢军之属不与焉。修楼橹、挂毡幕、安炮坐、设弩床、运砖石、施燎炬、垂檑木、备火油，凡防守之具，无不备。四壁各有从官、宗室、武臣为提举官，诸门皆有中贵人、大小使臣。又团结马步军四万人，为前、后、左、右、中军。八千人有统制，统领将领、兵步、队将等，日肄习之。以前军居东水门外，护延丰仓，仓有粟、豆四十万石。其后，勤王之师集城外者，赖之以济。以后军居东门外，占樊家冈，使贼骑不敢近。而左、右、中军居城中，以备缓急。

zì wǔ rì zhì bā rì, zhì fáng shǒu zhī jù cū bì, ér zéi mǎ yǐ dǐ chéng xià, zhài yú móu tuó gāng. móu tuó gāng zhě, jīng chéng wài xī běi yú dì yě. gāng shì yǐn lín rú shā qì, rán sān miàn jù shuǐ, qián zhěn wù zé bēi, jí zī shēng mǎ jiān zhī suǒ, chú dòu shān jī. yì shí guō yào shī lái zhāo, dào jūn mìng dǎ qiú yú qí jiān, gù zhī kě yǐ wéi zhài dì. jīn rén bīng zhì, jìng qū qí suǒ, shí yào shī dǎo zhī. rén wèi yào shī zhōng yú guó jiā, yǔ jīn rén zhàn ǒu bù lì ér cóng zhī, wú fú xìn yě. shì xī, jīn rén gōng xī shuǐ mén, yǐ dà chuán shù shí zhǐ shùn biàn liú xiāng jì ér xià. yú lín chéng hàn yù, mù gǎn sǐ shì èr qiān rén, liè bù guǎi zǐ nǔ chéng xià. dà chuán zhì, jí yǐ zhǎng gōu zhāi jiù àn, tóu shí suì zhī. yòu yú zhōng liú ān pái chā mù, jí yùn cài jīng jiā shān shí dié mén dào jiān, jiù shuǐ zhōng zhǎn huò bǎi yú rén. zì chū yè fáng shǒu dá dàn, shǐ bǎo wú yú. rù duì chéng gǒng diàn. fāng zòu shì jiān, chuán bào zéi gōng suān zǎo mén fēng qiū mén yí dài shén jí, shàng mìng yú wǎng dū jiàng shì hàn yù. yú lǜ chéng shàng shì zú bù zú yòng, jí gào shàng, qǐ jìn wèi bān zhí shàn shè shǒu qiān rén yǐ cóng, shàng qiǎn yù yào lú duān tóng háng, chuán zhǐ rú suǒ qǐ. zì jìn zhōng rú xīn chéng suān zǎo mén, jǐ èr shí lǐ. xíng jiā dào wěi xiàng zhōng, wéi kǒng zéi zhī yǐ dēng chéng yě. dǐ mén, zéi fāng dù háo, yǐ yún tī gōng chéng. yú mìng bān zhí chéng chéng shè zhī, jiē yìng xián ér dǎo. yú shí zuò suān zǎo mén xià, yǒu zì mén shàng zhì rén tóu xià zhě, zhì liù qī bù yǐ. xún zhī, yún: zhǎn huò jiān xì. bǐ rèn, jí jiē hàn rén shǒu jí yě. gài rǎo rǎng zhōng bīng zú wàng xíng shā lù, bǔ huò shù rén, jí zhǎn yǐ xùn. yīn shǐ hào lìng: rú huò jiān xì, bǔ rén qīn zhí chū tóu, yàn shí tuī shǎng, zhé shā zhě zhǎn! zì shì nǎi zhǐ. yú yǔ guān shǔ shù rén, dēng chéng dū zhàn, jī lì jiàng shì, rén jiē jiǎ yǒng, jìn zhě yǐ chuáng zi nǔ zuò pào jí zhī. ér jīn zéi yǒu chéng fá dù háo ér nì zhě, yǒu dēng tī ér zhuì zhě, yǒu zhōng shǐ shí ér bó zhě, shén zhòng. yòu mù zhuàng shì shù bǎi rén, zhuì chéng ér xià, shāo yún tī shù shí zuò, zhǎn huò shǒu shí yú jí, jiē ěr yǒu jīn huán.
　　自五日至八日，治防守之具粗毕，而贼马已抵城下，寨于牟驼冈。牟驼冈者，京城外西北隅地也。冈势隐辚如沙碛，然三面据水，前枕雾泽陂，即孳生马监之所，刍豆山积。异时郭药师来朝，道君命打球于其间，故知可以为寨地。金人兵至，径趋其所，实药师导之。人谓药师忠于国家，与金人战偶不利而从之，吾弗信也。是夕，金人攻西水门，以大船数十只顺汴流相继而下。余临城捍御，募敢死士二千人，列布拐子弩城下。大船至，即以长钩摘就岸，投石碎之。又于中流安排扠木，及运蔡京家山石叠门道间，就水中斩获百余人。自初夜防守达旦，始保无虞。入对乘拱殿。方奏事间，传报贼攻酸枣门、封邱门一带甚急，上命余往督将士捍御。余虑城上士卒不足用，即告上，乞禁卫班直善射手千人以从，上遣御药卢端同行，传旨如所乞。自禁中如新城酸枣门，几二十里。行夹道委巷中，惟恐贼之已登城也。抵门，贼方渡濠，以云梯攻城。余命班直乘城射之，皆应弦而倒。余时坐酸枣门下，有自门上掷人头下者， 至六七不已。询之，云：斩获奸细。俾认，即皆汉人首级也。盖扰攘中兵卒妄行杀戮，捕获数人，即斩以徇。因使号令：如获奸细，捕人亲执出头，验实推赏，辄杀者斩！自是乃止。余与官属数人，登城督战，激励将士，人皆贾勇，近者以床子弩、座炮及之。而金贼有乘筏渡濠而溺者，有登梯而坠者，有中矢石而踣者，甚众。又募壮士数百人，缒城而下，烧云梯数十座，斩获首十余级，皆耳有金环。

shì rì, zéi gōng chén qiáo fēng qiū wèi zhōu děng mén, ér suān zǎo mén yóu jí. lǔ jiàn jí yú chéng shàng rú wèi máo, shì zú yì yǒu zhòng shāng zhě, jiē hòu shǎng zhī. shàng qiǎn zhōng shǐ láo wèn, jiàng yù bǐ bāo yù, gěi nèi kù jiǔ yín wǎn cǎi juàn děng yǐ bān, jiàng shì rén jiē huān hū. zì mǎo zhì wèi shēn jiān, shā zéi shù qiān. zéi zhī shǒu chéng yǒu bèi, bù kě yǐ gōng, nǎi tuì shī. yīn qiǎn shǐ suí lǐ yè qǐng hé, dǐ chéng xià yǐ hūn hēi yǐ, jiān yù rù chéng. yú chuán lìng: gǎn zhé kāi mén zhě zhǎn! jìng hòu nǎi rù, shí chū shí rì yě. shàng yù chóng zhèng diàn, zǎi zhí qǐ jū qì, shēng diàn zòu shì. yǐn shǐ rù duì, chū wò lí bù shū jìn chéng, dào suǒ yǐ jǔ shī zhōng guó zhī yì. wén shàng nèi chán, yuàn fù jiǎng hé, qǐ qiǎn dà chén fù jūn qián, yì suǒ yǐ hé zhě. shàng gù zǎi zhí, wèi yǒu duì zhě. yú yīn qǐng xíng, shàng bù xǔ, yuē:" qīng fāng zhì bīng, bù kě." mìng lǐ zhuō fèng shǐ, zhèng wàng zhī gāo shì zé fù zhī. yú liú shēn wèn suǒ yǐ bù qiǎn zhī zhǐ, shàng yuē:" qīng xìng gāng, bù kě yǐ wǎng." yú duì yuē:" jīn lǔ shì fāng ruì, wú dà bīng wèi jí, bù kě yǐ bù hé. rán suǒ yǐ hé zhě, dé cè zé zhōng guó zhī shì suì ān, bù rán huò huàn mò yǐ. zōng shè ān wēi, zài cǐ yī jǔ! chén jù lǐ zhuō róu nuò, kǒng wù guó shì yě." yīn wèi shàng fǎn fù jù dào suǒ yǐ bù kě gē dì, jí guò xǔ jīn bó zhī yì. yǐ wèi jīn dí zhī xìng tān lán wú yàn, yòu yǒu yàn rén jiǎo kuài, yǐ wéi zhī móu, bì qiě zhāng dà shēng shì, guò yǒu yāo qiú, yǐ kuī zhōng guó. rú cháo tíng bù wéi zhī dòng, cuò zhì hé yí, bǐ dāng jí liǎn ér tuì rú cháo tíng zhèn jù, suǒ qiú yī qiè yǔ zhī, bǐ zhī zhōng guó wú rén, yì sì jì yú, yōu wèi yǐ yě. xiān dìng rán hòu néng yīng, ān wēi zhī jī, yuàn bì xià shěn dìng zhī. shàng pō yǐ wéi rán. yú tuì, xún lì chéng zhōng, yīn qǐ zǎi zhí fēn tí jǔ sì bì, shàng mìng cài mào fēn tí jǔ jīng chéng sì bì shǒu yù shǐ. ér lǐ zhuō shì rì zhì jīn rén jūn zhōng, guǒ rǔ mìng. wò lí bù zhě, nán xiàng zuò. zhuō wàng zhī děng, běi miàn zài bài, xī xíng ér qián. wò lí bù qiǎn yàn rén wáng ruì, chuán dào yǔ yán, wèi dū chéng pò zài qǐng kè, suǒ yǐ liǎn bīng bù gōng zhě, tú yǐ shàng gù, cún zhào shì zōng miào, ēn mò dà yān. jīn yì hé, xū kào shī zhī wù: jīn wǔ bǎi wàn liǎng, yín wǔ qiān wàn liǎng, juàn cǎi gè yī bǎi wàn pǐ, mǎ tuó lǘ luó zhī shǔ gè yǐ wàn jì. zūn qí guó zhǔ wèi bó fù. fán yàn yún zhī rén zài hàn zhě, xī guī zhī. gē tài yuán zhōng shān hé jiān sān zhèn zhī dì. yòu yǐ qīn wáng zǎi xiàng wèi zhì, nǎi tuì shī. chū shì mù yī zhǐ, fù zhuō děng dá cháo tíng. zhuō wěi wěi, bù néng cuò yī cí. jīn rén xiào zhī, yuē:" cǐ nǎi yī fù rén nǚ zǐ ěr." zì shì yǒu qīng cháo tíng xīn.
　　是日，贼攻陈桥、封邱、卫州等门，而酸枣门尤急。虏箭集于城上如猬毛，士卒亦有中伤者，皆厚赏之。上遣中使劳问，降御笔褒谕，给内库酒、银碗、彩绢等以颁，将士人皆欢呼。自卯至未申间，杀贼数千。贼知守城有备，不可以攻，乃退师。因遣使随李邺请和，抵城下已昏黑矣，坚欲入城。余传令：敢辄开门者斩！竟候乃入，实初十日也。上御崇政殿，宰执起居讫，升殿奏事。引使入对，出斡离不书进呈，道所以举师中国之意。闻上内禅，愿复讲和，乞遣大臣赴军前，议所以和者。上顾宰执，未有对者。余因请行，上不许，曰：“卿方治兵，不可。”命李棁奉使，郑望之、高世则副之。余留身问所以不遣之旨，上曰：“卿性刚，不可以往。”余对曰：“今虏势方锐，吾大兵未集，不可以不和。然所以和者，得策则中国之势遂安，不然祸患末已。宗社安危，在此一举！臣惧李棁柔懦，恐误国事也。”因为上反覆具道所以不可割地，及过许金帛之意。以谓金狄之性贪婪无厌，又有燕人狡狯，以为之谋，必且张大声势，过有邀求，以窥中国。如朝廷不为之动，措置合宜，彼当戢敛而退；如朝廷震惧，所求一切与之，彼知中国无人，益肆觊觎，忧未已也。先定然后能应，安危之机，愿陛下审定之。上颇以为然。余退，巡历城中，因乞宰执分提举四壁，上命蔡楙分提举京城四壁守御使。而李棁是日至金人军中，果辱命。斡离不者，南向坐。棁、望之等，北面再拜，膝行而前。斡离不遣燕人王汭，传道语言，谓都城破在顷刻，所以敛兵不攻者，徒以上故，存赵氏宗庙，恩莫大焉。今议和，须犒师之物：金五百万两，银五千万两，绢、彩各一百万匹，马、驼、驴、骡之属各以万计。尊其国主为伯父。凡燕云之人在汉者，悉归之。割太原、中山、河间三镇之地。又以亲王、宰相为质，乃退师。出事目一纸，付棁等达朝廷。棁唯唯，不能措一词。金人笑之，曰：“此乃一妇人女子尔。”自是有轻朝廷心。

shí yī rì, zhuō zhì zì jīn rén jūn qián, zǎi zhí tóng duì yú chóng zhèng diàn, jìn chéng jīn rén suǒ xū shì mù, qiě dào qí yǔ. zǎi zhí zhèn kǒng, yù rú qí shù, xī xǔ zhī. yú yǐn qián yì lì zhēng, yǐ wèi zūn chēng jí guī cháo guān rú qí suǒ yù, gù wú hài. kào shī jīn bì, suǒ suǒ tài duō, suī jié tiān xià bù zú yǐ chōng qí shù, kuàng dū chéng hū dāng liàng yǔ zhī. tài yuán hé jiān zhōng shān, guó jiā píng bì, hào wèi sān zhèn, qí shí shí yú jùn dì, táng luò xiǎn zǔ jiē zài yān. gē zhī, hé yǐ lì guó yòu bǎo sāi, yì shùn xī sān zǔ líng qǐn suǒ zài, zǐ sūn nài hé yú rén. zhì yú qiǎn zhì, jí zǎi xiàng dāng wǎng, qīn wáng bù dàng wǎng. wèi jīn rì jì, mò ruò zé shǐ, yǔ zhī wǎng fǎn shú yì, dào suǒ yǐ kě bù kě zhě. jīn bì zhī shù, lìng yǒu sī kuài jì suǒ yǒu, lù xù jù bào. sù liú shù rì, dà bīng sì jí, bǐ yǐ gū jūn rù zhòng dì, shì bù néng jiǔ liú, suī suǒ de bù mǎn yì, bì qiú sù guī. rán hòu yǔ zhī méng, yǐ zhòng bīng wèi chū zhī, bǐ qiě bù gǎn qīng shì zhōng guó, qí hé kě jiǔ yě. zǎi zhí jiē bù yǐ wéi rán. fāng wèi dū chéng pò zài dàn xī, gān nǎo qiě tú dì, shàng hé sān zhèn zhī yǒu ér jīn bì zhī shù, yòu bù zú jiào yě. shàng wèi qún yì suǒ huò, mò rán wú suǒ zhǔ. fán zhēng yú liǎng shí, wú yī rén zhù yú yán zhě. yú zì dù lì bù néng shèng zhòng shuō, yīn zài bài qiú qù, yuē:" bì xià zhuó chén, zì shù liáo bù shù rì yǔ dà zhèng, chén yì shòu zhī ér bù cí zhě, tú yǐ yì lùn huò yǒu bǔ wàn fēn zhī yī. jīn yǔ zǎi zhí yì yì, bù néng yǒu suǒ bǔ, yuàn hái shù liáo yǐ ān yú fēn." wèi yù yuē:" bù xū rú cǐ, qīng dì chū zhì bīng, yì gù chéng shǒu, kǒng jīn rén kuǎn wǒ, cǐ xú yì kě yě." yú bèi zhǐ, bù dé bù chū, fù qián jìn yuē:" jīn rén suǒ xū, zǎi zhí yù yī qiè xǔ zhī, bù guò yù tuō yī shí zhī huò, bù zhī tā rì fù zhī hé rén, néng wéi bì xià le cǐ. yuàn gèng shěn chǔ, hòu huǐ kǒng wú suǒ jí." yīn chū, zhì chéng běi bì fù huí, shàng jì kě yǐ lì zhēng. ér shì shū yǐ xíng yǐ, suǒ qiú xī jiē yǔ zhī. jīn shàng huáng dì, fāng zài kāng dǐ, bǐ tóng shǎo zǎi zhāng bāng chāng, wèi zhì yú jīn rén jūn zhōng, jǐ wú kě nài hé. zé wèi liú sān zhèn zhào shū, jiè shū lì yǐ zhé fā zhě zhǎn! shù jī qí sì fāng qín wáng zhī shī jí, yǐ wéi hòu tú. ér zǎi zhí póu jù jīn yín, zì shèng yú fú yù zōng miào gōng jù liù gōng guān fǔ qì mǐn jiē jié qǔ zhī, fù suǒ zhī yú chén shù zhī jiā, jīn jǐn jí sān shí wàn liǎng, yín jǐn jí bā bǎi wàn liǎng. yì rì, duì yú fú níng diàn. zǎi zhí yǐ jīn yín zhī shù shǎo, huáng kǒng zài bài xiè zuì. yú dú bù xiè. yú shì, xiào dí jiàn yì, yù jǐn kuò zài jīng guān lì jūn mín jīn yín, yǐ kào dà jīn jūn suǒ yí, duō jiē zhǎng bǎng yú tōng qú, lì xiàn bǐ xī shū zhī guān. xiàn mǎn bù shū zhě, zhǎn zhī. xǔ nú bì jí qīn shǔ rén děng jí zhū sè rén gào, yǐ bàn shǎng zhī. dū chéng dà rǎo. xiàn jì mǎn, dé jīn èr shí yú wàn liǎng yín sì bǎi yú wàn liǎng, ér mín jiān cáng xù wèi zhī yī kōng. yú yīn duì yú fú níng diàn, zòu shàng yuē:" sōu kuò jīn yín xiàn mǎn, mín lì yǐ jié, fù xǔ gào jié, kǒng shēng nèi biàn. wài yǒu dà dí, ér mín xīn nèi biàn, bù kě bù lǜ." shàng yuē:" qīng kě wǎng shōu bǎng, wú dé gào jié." yú yīn xún chéng guò bǎng suǒ, lìng chuán shèng zhǐ shōu bǎng, guī xíng yíng sī, yí dié xiào dí zhào huì. rén qíng nǎi ān.
　　十一日，棁至自金人军前，宰执同对于崇政殿，进呈金人所须事目，且道其语。宰执震恐，欲如其数，悉许之。余引前议力争，以谓尊称及归朝官如其所欲，固无害。犒师金币，所索太多，虽竭天下不足以充其数，况都城乎当量与之。太原、河间、中山，国家屏蔽，号为三镇，其实十余郡地，塘泺险阻皆在焉。割之，何以立国又保塞，翼、顺、僖三祖陵寝所在，子孙奈何与人。至于遣质，即宰相当往，亲王不当往。为今日计，莫若择使，与之往返熟议，道所以可不可者。金币之数，令有司会计所有，陆续具报。宿留数日，大兵四集，彼以孤军入重地，势不能久留，虽所得不满意，必求速归。然后与之盟，以重兵卫出之，彼且不敢轻视中国，其和可久也。宰执皆不以为然。方谓都城破在旦夕，肝脑且涂地，尚何三镇之有而金币之数，又不足较也。上为群议所惑，默然无所主。凡争逾两时，无一人助余言者。余自度力不能胜众说，因再拜求去，曰：“陛下擢臣，自庶僚不数日与大政，臣亦受之而不辞者，徒以议论或有补万分之一。今与宰执异议，不能有所补，愿还庶僚以安愚分。”慰谕曰：“不须如此，卿第出治兵，益固城守，恐金人款我，此徐议可也。”余被旨，不得不出，复前进曰：“金人所须，宰执欲一切许之，不过欲脱一时之祸，不知他日付之何人，能为陛下了此。愿更审处，后悔恐无所及。”因出，至城北壁复回，尚冀可以力争。而誓书已行矣，所求悉皆与之。今上皇帝，方在康邸，俾同少宰张邦昌，为质于金人军中，己无可奈何。则为留三镇诏书，戒书吏以辄发者斩！庶几俟四方勤王之师集，以为后图。而宰执裒聚金银，自乘舆服御、宗庙供具、六宫、官府器皿皆竭取之，复索之于臣庶之家，金仅及三十万两，银仅及八百万两。翌日，对于福宁殿。宰执以金银之数少，惶恐再拜谢罪。余独不谢。于是，孝迪建议，欲尽括在京官吏、军民金银，以犒大金军所遗，多揭长榜于通衢，立限俾悉输之官。限满不输者，斩之。许奴婢及亲属人等及诸色人告，以半赏之。都城大扰。限既满，得金二十余万两、银四百余万两，而民间藏蓄为之一空。余因对于福宁殿，奏上曰：“搜括金银限满，民力已竭，复许告讦，恐生内变。外有大敌，而民心内变，不可不虑。”上曰：“卿可往收榜，毋得告讦。”余因巡城过榜所，令传圣旨收榜，归行营司，移牒孝迪照会。人情乃安。

zì shí wǔ rì, sì fāng qín wáng zhī shī, jiàn yǒu zhì zhě shù wàn rén. nǎi yú sì bì zhì tǒng zhì zhī guān zhāo jí zhī, gěi chú liáng, shòu qì xiè, tà zhài dì, tuán duì wǔ, jiē xíng yíng zhǔ zhī. zhòu yè jié lì, wú shǎo xiū xī.
　　自十五日，四方勤王之师，渐有至者数万人。乃于四壁置统制之官招集之，给刍粮，授器械，踏寨地，团队伍，皆行营主之。昼夜竭力，无少休息。

zhì shí qī bā rì jiān, tǒng zhì guān mǎ zhōng yǐ jīng xī mù bīng zhì, yù jīn rén yú zhèng zhōu nán mén wài, chéng shì jī zhī, shā huò shén zhòng. yú shì jīn rén shǐ jù, yóu qí bù gǎn páng chū, ér zì jīng shī chéng yǐ nán, mín shǐ huò diàn jū yǐ.
　　至十七八日间，统制官马忠以京西募兵至，遇金人于郑州南门外，乘势击之，杀获甚众。于是金人始惧，游骑不敢旁出，而自京师城以南，民始获奠居矣。

èr shí rì, jìng nán jūn jié dù shǐ zhǒng shī dào chéng xuān shǐ yáo píng zhòng yǐ jīng yuán qín fèng lù bīng zhì. yú zòu shàng yuē:" qín wáng zhī shī, jí zhě jiàn zhòng. bīng jiā jì fēn, jié zhì guī yī, nǎi kè yǒu jì. yuàn lìng shī dào píng zhòng děng, tīng chén jié zhì." shàng jiàng yù bǐ yuē:" shī dào lǎo ér zhī bīng, zhí wèi yǐ gāo, yǔ qīng tóng guān, tì cáo méng kě yě." gài shang yì yù yǐ shī dào wèi qīn zhēng xíng yíng fù shǐ. yú qiè tàn shàng cái chǔ zhī dāng, ér zǎi zhí jiān yǒu mì jiàn bái yǐ wéi bù kě zhě, shàng rù qí yán. yú shì bié zhì xuān fǔ sī, yǐ shī dào qiān shū shū mì yuàn shì, chōng hé běi hé dōng jīng jī xuān fǔ shǐ, yǐ píng zhòng wèi xuān fǔ sī dū tǒng zhì, yīng xī bīng jí sì fāng qín wáng zhī shī, bìng lì xuān fǔ sī. yòu bō qián hòu jūn zhī zài chéng wài zhě shǔ zhī. ér xíng yíng sī suǒ tǒng zhě, dú zuǒ yòu zhōng jūn ér yǐ. shàng lǚ shēn chì liǎng sī, bù dé qīn wěn. jié zhì jì fēn, bù xiāng tǒng yī. xuān fǔ suǒ yù xíng zhě, tuō yǐ jī mì bù fù guān bào. yú qiè yōu zhī. zì jīn rén yì hé, shì shū jì xíng zhī hòu, cháo tíng rì yùn jīn bó zhī shǔ shū qí jūn zhōng, míng guǒ zhēn shàn yù yùn zhī xiǎng, guān gài luò yì xiāng wàng. shàng yòu chū yù fǔ zhū yù wán hǎo bǎo dài ān lēi yǐ yí zhī, pǐn shù shén zhòng, qí jià bù kě shèng jì. yú měi zhēng, yǐ wèi cǐ bù zú yǐ wéi dé, shì suǒ yǐ qǐ róng xīn. suī shàng gōng jiǎn, shì zhū yù rú fèn tǔ, rán róng zhī shēng xīn, hé yàn zhī yǒu. zhòng fāng chēng měi shàng dé, bù yǐ yú yán wéi rán. jīn rén yì sì, xū suǒ wú suǒ jì dàn, zhì qiú jì lè zhēn qín xún xiàng zhī lèi, mí bù cóng zhī. jí qín wáng zhī shī jì jí, xī bīng jiàng shuài rì zhì, shàng yì fāng zhuàng. yòu wén jīn rén lǔ lüè chéng běi, tú lù rú gù, ér chéng wài hòu fēi wáng zǐ dì jī fén mù zǎn bìn fā jué dài jìn, shǐ hè rán yǒu yòng bīng zhī yì.
　　二十日，静难军节度使种师道、承宣使姚平仲以泾原、秦凤路兵至。余奏上曰：“勤王之师，集者渐众。兵家忌分，节制归一，乃克有济。愿令师道、平仲等，听臣节制。”上降御笔曰：“师道老而知兵，职位已高，与卿同官，替曹曚可也。”盖上意欲以师道为亲征行营副使。余窃叹上裁处之当，而宰执间有密建白以为不可者，上入其言。于是别置宣抚司，以师道签书枢密院事，充河北、河东、京畿宣抚使，以平仲为宣抚司都统制，应西兵及四方勤王之师，并隶宣抚司。又拨前、后军之在城外者属之。而行营司所统者，独左、右、中军而已。上屡申饬两司，不得侵紊。节制既分，不相统一。宣抚所欲行者，托以机密不复关报。余窃忧之。自金人议和，誓书既行之后，朝廷日运金帛之属输其军中，名果、珍膳、御酝之饷，冠盖络绎相望。上又出御府珠玉、玩好、宝带、鞍勒以遗之，品数甚众，其价不可胜计。余每争，以谓此不足以为德，适所以启戎心。虽上恭俭，视珠玉如粪土，然戎之生心，何厌之有。众方称美上德，不以余言为然。金人益肆，须索无所忌惮，至求妓乐、珍禽、驯象之类，靡不从之。及勤王之师既集，西兵将帅日至，上意方壮。又闻金人掳掠城北，屠戮如故，而城外后妃、王子、帝姬坟墓攒殡发掘殆尽，始赫然有用兵之意。

yú zàn shàng yuē:" yì yú qiān zhī shàng liù, chēng lì yòng xíng shī, zhēng yì guó. shī zhī shàng liù, chēng kāi guó chéng jiā, xiǎo rén wù yòng. gài qiān zhī jí, fēi lì yòng xíng shī, bù zú yǐ jì gōng shī zhī chéng, fēi jiè yòng xiǎo rén, bù zú yǐ bǎo zhì. jīn bì xià zhī yú jīn rén, qū yǐ jiǎng hǎo, qí qiān jí yǐ. ér jīn rén tān lán wú yàn, xiōng bèi yù shén, qí shì fēi yòng shī bù kě. rán gōng chéng zhī hòu, yuàn bì xià yǐ yòng xiǎo rén wéi jiè ér yǐ, shǐ jīn rén yǒu suǒ chéng chuàng, bù gǎn yǒu kuī zhōng guó zhī xīn, dāng shù shí nián wú yí dí zhī huò. bù rán, yī rì zòng dí, shù shì zhī yōu huàn wèi ài yě."
　　余赞上曰：“《易》于谦之上六，称利用行师，征邑国。师之上六，称开国承家，小人勿用。盖谦之极，非利用行师，不足以济功；师之成，非戒用小人，不足以保治。今陛下之于金人，屈已讲好，其谦极矣。而金人贪婪无厌，凶悖愈甚，其势非用师不可。然功成之后，愿陛下以用小人为戒而已，使金人有所惩创，不敢有窥中国之心，当数十年无夷狄之祸。不然，一日纵敌，数世之忧患未艾也。”

èr shí qī rì, yú yǔ lǐ bāng yàn wú mǐn zhǒng shī dào yáo píng zhòng zhé yàn zhì tóng duì yú fú níng diàn, yì suǒ yǐ yòng bīng zhě. yú zòu shàng yuē:" jīn rén zhī bīng, zhāng dà qí shì, rán tàn dé qí shí, bù guò liù wàn rén, yòu dà bàn jiē qì dān bó hǎi zá zhǒng, qí jīng bīng bù guò sān wàn rén. wú qín wáng zhī shī jí chéng xià zhě èr shí yú wàn, gù yǐ shù bèi zhī yǐ. bǐ yǐ gū jūn rù zhòng dì, zhèng yóu hǔ bào zì tóu yú kǎn jǐng zhōng, dāng yǐ jì qǔ zhī, bù kě yǐ jiǎo yī dàn zhī lì. wèi jīn zhī jì, mò ruò è hé jīn, jué liáng dào, jìn chāo lüè, fēn bīng yǐ fù jī běi zhū yì, qí bǐ yóu qí chū zé jī zhī, yǐ zhòng bīng lín zéi yíng, jiān bì wù zhàn, rú zhōu yà fū suǒ yǐ kùn qī guó zhě. qí qí chú liáng fá, rén mǎ pí, rán hòu yǐ jiàng shuài xí qí shì shū, fù sān zhèn, zòng qí guī, bàn dù ér hòu jī zhī, cǐ bì shèng zhī jì yě." shàng yì shēn yǐ wéi rán, zhòng yì yì yǔn. qī jí fēn qiǎn bīng, yǐ èr yuè liù rì jǔ shì, gài yīn yáng jiā yán shì rì lì xíng shī, ér yáo píng zhòng zhī shī yì jiāng zhì gù yě.
　　二十七日，余与李邦彦、吴敏、种师道、姚平仲、折彦质同对于福宁殿，议所以用兵者。余奏上曰：“金人之兵，张大其势，然探得其实，不过六万人，又大半皆契丹、渤海杂种，其精兵不过三万人。吾勤王之师集城下者二十余万，固已数倍之矣。彼以孤军入重地，正犹虎豹自投于槛阱中，当以计取之，不可以角一旦之力。为今之计，莫若扼河津，绝粮道，禁抄掠，分兵以复畿北诸邑，俟彼游骑出则击之，以重兵临贼营，坚壁勿战，如周亚夫所以困七国者。俟其刍粮乏，人马疲，然后以将帅檄其誓书，复三镇，纵其归，半渡而后击之，此必胜之计也。”上意深以为然，众议亦允。期即分遣兵，以二月六日举事，盖阴阳家言是日利行师，而姚平仲之师亦将至故也。

yuē yǐ dìng, ér yáo píng zhòng zhě, gǔ zhī zǐ, lǚ lì zhàn gōng, zài dào jūn cháo wèi tóng guàn suǒ yì, wèi cháng cháo jiàn. zhì shì, shàng yǐ xiāo yǒng, lǚ zhào jiàn nèi diàn, cì yǔ shén hòu, xǔ yǐ gōng chéng yǒu máo tǔ jié chéng zhī shǎng. píng zhòng wǔ rén, zhì de qì mǎn yǒng ér guǎ móu, wèi dà gōng kě zì yǒu zhī. xiān qī yú èr yuè yī yè, qīn lǜ bù qí wàn rén yǐ jié jīn rén zhī zhài, yù shēng qín suǒ wèi wò lí bù zhě, qǔ jīn shàng huáng dì yǐ guī. zhǒng shī dào sù chéng zhōng, fú zhī yě. yú shí yǐ jí gěi jiǎ, wò xíng yíng sī.
　　约已定，而姚平仲者，古之子，屡立战功，在道君朝为童贯所抑，未尝朝见。至是，上以骁勇，屡召见内殿，赐予甚厚，许以功成有茅土、节铖之赏。平仲武人，志得气满、勇而寡谋，谓大功可自有之。先期于二月一夜，亲率步骑万人以劫金人之寨，欲生擒所谓斡离不者，取今上皇帝以归。种师道宿城中，弗知也。余时以疾给假，卧行营司。

yè bàn, shàng qiǎn zhōng shǐ jiàng qīn bǐ yuē:" píng zhòng yǐ jǔ shì, jué chéng dà gōng, qīng kě jiāng xíng yíng sī bīng chū fēng qiū, wèi zhī yīng." yú jù zhá zi, cí yǐ jí, qiě fēi sù yuē, bīng bù yù bèi. sī xū zhī jiān, zhōng shǐ sān zhì, zé yǐ jūn lìng, bù dé yǐ lì jí huì zuǒ yòu zhōng jūn jiàng shì. jí dàn chū fēng qiū mén, lè bīng bān jīng guǎn tiān sì jiān, fēn shǐ zhū jiàng jiě fàn qióng wáng shī gǔ děng wéi. lǔ qí chū mò, áo zhàn yú mù tiān pō, suǒ huò shén zhòng. fù fàn zhōng jūn, yú shì lǜ jiàng shì, yǐ shén bì gōng shè què zhī.
　　夜半，上遣中使降亲笔曰：“平仲已举事，决成大功，卿可将行营司兵出封邱，为之应。”余具札子，辞以疾，且非素约，兵不预备。斯须之间，中使三至，责以军令，不得已力疾会左、右、中军将士。诘旦出封邱门，勒兵班荆馆、天驷监，分使诸将解范琼、王师古等围。虏骑出没，鏖战于幕天坡，所获甚众。复犯中军，余视率将士，以神臂弓射却之。

shì yè, sù yú chéng wài. ér píng zhòng zhě, qián yī xī jié zhài wèi lǔ suǒ jué, shā shāng xiāng dāng, suǒ zhé bù guò qiān yú rén, jì bù dé suǒ yù, kǒng yǐ wéi jié zhì wèi zhǒng shī dào suǒ zhū, jí dùn qù. ér zǎi zhí tái jiàn hōng rán, wèi xī bīng qín wáng zhī shī jí qīn zhēng xíng yíng sī bīng, wèi jīn rén suǒ jiān, wú fù cún zhě. shàng zhèn kǒng, yǒu zhào bù dé jìn bīng. ér wò lí bù qiǎn shǐ, yǐ wèi tè jiàng shuài suǒ wéi, bù chū shàng yì, qǐng zài hé. zǎi xiàng lǐ bāng yàn yú shàng qián yǔ shǐ rén yuē:" yòng bīng nǎi dà chén lǐ gāng yǔ yáo píng zhòng jié gòu, fēi cháo tíng yì." qiān yì yù fù yú yǐ yǔ zhī, ér shǐ rén fǎn yǐ wéi bù kě. suì bà shàng shū yòu chéng qīn zhēng xíng yíng shǐ, yǐ cài mào dài zhī. yīn fèi xíng yíng shǐ sī. shàng yǐ shǒu yù shǐ zǒng bīng shì, ér zhǒng shī dào yì bà xuān fǔ shǐ. yú shì shí dé zhǐ bīng zhào, zhī shì qiě biàn, jí zhèn lǚ yǐ rù chéng, yì chóng zhèng diàn qiú duì. jì zhì diàn mén, wén bà mìng, nǎi bù guǒ tuì, yù shì yuàn dài zuì, shí chū sān rì yě.
　　是夜，宿于城外。而平仲者，前一夕劫寨为虏所觉，杀伤相当，所折不过千余人，既不得所欲，恐以违节制为种师道所诛，即遁去。而宰执、台谏哄然，谓西兵勤王之师及亲征行营司兵，为金人所歼，无复存者。上震恐，有诏不得进兵。而斡离不遣使，以谓特将帅所为，不出上意，请再和。宰相李邦彦于上前语使人曰：“用兵乃大臣李纲与姚平仲结构，非朝廷意。”佥议欲缚余以与之，而使人反以为不可。遂罢尚书右丞、亲征行营使，以蔡楙代之。因废行营使司。上以守御使总兵事，而种师道亦罢宣抚使。余是时得止兵诏，知事且变，即振旅以入城，诣崇政殿求对。既至殿门，闻罢命，乃不果退，浴室院待罪，时初三日也。

cài mào kuài jì xíng yíng sī suǒ shī, cái bǎi yú rén, ér xī bīng jí qín wáng zhī shī zhé shāng qiān yú rén, wài bìng rú gù, nǎi zhī cháo tíng qián suǒ wén zhī fēi.
　　蔡楙会计行营司所失，才百余人，而西兵及勤王之师折伤千余人，外并如故，乃知朝廷前所闻之非。

shì xī, shàng jiàng qīn bǐ wèi láo, xī jī bái jīn mín qián wǔ bǎi guàn liǎng, qiě lìng wú mǐn xuān yù qiě jiāng fù yòng zhī yì. yú gǎn qì xiè ēn, guī tián lú. ér yǒu chū wǔ rì shì mín fú quē zhī shì. chū, tài xué shēng chén dōng yǔ shū shēng qiān yú rén, shì rì yì quē shàng shū, míng yú jí shī dào zhī wú zuì, bù dàng bà. jūn mín wén zhī, bù qī ér jí zhě shù qiān wàn rén, tián sāi chí dào jiē xiàng, hū shēng zhèn dì, yú dēng wén gǔ yú dōng huá mén, jī pò zhī. shàng qiǎn wú mǐn gěng nán zhòng wèi yù zhū shēng, bǐ zhī tuì. wèi jūn mín suǒ yōng, bù de xíng, bì yù jiàn yú jí shī dào nǎi qù. bù dé bào, zé shā shāng nèi shì èr shí yú rén yòu gòu lì zǎi zhí lǐ bāng yàn cài mào wáng xiào dí zhào yě děng, yù ōu jī zhī, jiē sàn zǒu, cáng nì. yú shì, shàng qiǎn zhōng shǐ zhào yú jí shī dào rù duì.
　　是夕，上降亲笔慰劳，锡赍白金、缗钱五百贯两，且令吴敏宣谕且将复用之意。余感泣谢恩，归田庐。而有初五日士民伏阙之事。初，太学生陈东与书生千余人，是日诣阙上书，明余及师道之无罪，不当罢。军民闻之，不期而集者数千万人，填塞驰道、街巷，呼声震地，舁登闻鼓于东华门，击破之。上遣吴敏、耿南仲慰谕诸生，俾之退。为军民所拥，不得行，必欲见余及师道乃去。不得报，则杀伤内侍二十余人；又诟詈宰执李邦彦、蔡楙、王孝迪、赵野等，欲殴击之，皆散走，藏匿。于是，上遣中使召余及师道入对。

yú wén mìng, huáng kǒng gù cí, bù gǎn xíng. ér xuān zhào zhě luò yì ér zhì, zhōng shǐ pò cù, bù dé yǐ shàng mǎ chū yù shì yuàn, yóu dōng mén jiē dǐ chí dào, qū dōng huá mén. jūn mín yōng jī, jǐ bù kě jìn, xuān zhào zhōng shǐ zhū gǒng zhī fù wèi zhòng suǒ shā, gài nù qí chuán zhǐ zhī huǎn yě. rù jiàn shàng yú fú níng diàn gé zǐ zhōng, yú qì bài qǐng sǐ, shàng yì qì. yǒu zhǐ fù shàng shū yòu chéng, chōng jīng chéng sì bì shǒu yù shǐ. yú gù cí, shàng bù yǔn, bǐ chū dōng huá mén zhì yòu yè mén yí dài, ān fǔ jūn mín. yú bǐng shàng zhǐ xuān yù, nǎi shāo sàn qù. zài duì yú fú níng diàn, shàng mìng yú fù jié zhì qín wáng zhī shī, xiān fàng qiǎn bīng mín, gài bù fù yǒu yòng bīng yì yě. xiān shì, suǒ liú sān zhèn zhào shū, yú jì bà, nǎi qiǎn yǔ wén xū zhōng jī yì jīn rén, jūn zhōng fù chà zāng yǔ qín huì wèi gē dì.
　　余闻命，惶恐固辞，不敢行。而宣召者络绎而至，中使迫促，不得已上马出浴室院，由东门街抵驰道，趋东华门。军民壅积，几不可进，宣召中使朱拱之复为众所杀，盖怒其传旨之缓也。入见上于福宁殿阁子中，余泣拜请死，上亦泣。有旨复尚书右丞，充京城四壁守御使。余固辞，上不允，俾出东华门至右掖门一带，安抚军民。余禀上旨宣谕，乃稍散去。再对于福宁殿，上命余复节制勤王之师，先放遣兵民，盖不复有用兵意也。先是，所留三镇诏书，余既罢，乃遣宇文虚中赍诣金人，军中复差臧禹、秦桧为割地。

shì xī, sù yú xián fēng mén, yǐ jīn rén jìn bīng mén wài, zhì gōng jù gù. xiān shì, cài mào hào lìng jiàng shì, jīn rén jìn chéng bù dé zhé shī fàng, yǒu yǐn pào jí fā chuáng zi nǔ zhě, jiē zhàng zhī, jiàng shì fèn nù. yú jì dēng chéng, lìng shī fàng, yǒu yǐn pào zì biàn, néng zhōng zéi zhě, hòu shǎng. yè, fā pī lì pào yǐ jī, zéi jūn jiē jīng hū.
　　是夕，宿于咸丰门，以金人进兵门外，治攻具故。先是，蔡楙号令将士，金人近城不得辄施放，有引炮及发床子弩者，皆杖之，将士愤怒。余既登城，令施放，有引炮自便，能中贼者，厚赏。夜，发霹雳炮以击，贼军皆惊呼。

yì rì, báo chéng, shè què zhī, nǎi tuì. yǒu gào liáng fāng píng yù wèi zéi nèi yìng zhě, yú zhào zhì zhàng zhōng, zhí zhī yǐ fù yù shǐ tái tuī zhì. fán nèi shì zhī shǒu chéng zhě, jiē bà. jīng shī fú làng bù chěng zhī tú, chéng mín shā shāng nèi shì, rǎo rǎng zhōng jié lüè nèi shì shí yú jiā, qǔ qí jīn bó, ér yǐ suǒ cáng qì jiǎ gōng jiàn fù guān sī nà, zì yǐ wéi gōng, fán qiān yú rén. dū chéng jù zài yǒu biàn, yú mìng xī jí shǒu yù shǐ sī, yǐ cì nà qì, tuī qí chàng zhě, jiāng shǎng zhī. zì yán qí xìng míng fán èr shí yú rén, shěn wèn dé shí, xī jiē zhǎn zhī, yú zhě zhú qù. shì rì, bìng zhǎn shā shāng bù jiàng duì jiāng zhě, yì èr shí yú rén, rán hòu mín qíng ān jí, jiān guǐ bù zuò.
　　翌日，薄城，射却之，乃退。有告梁方平欲为贼内应者，余召至帐中，执之以付御史台推治。凡内侍之守城者，皆罢。京师浮浪不逞之徒，乘民杀伤内侍，扰攘中劫掠内侍十余家，取其金帛，而以所藏器甲、弓剑赴官司纳，自以为功，凡千余人。都城惧再有变，余命悉集守御使司，以次纳讫，推其倡者，将赏之。自言其姓名凡二十余人，审问得实，悉皆斩之，余者逐去。是日，并斩杀伤部将、队将者，亦二十余人，然后民情安戢，奸宄不作。

chū, zéi mǎ jì dǐ chéng xià, yú zhòu yè xún shì, yǒu dào nà ǎo yī lǐng zhě, yǒu qiáng qǔ fù rén juàn yī pǐ zhě, yǒu wàng yǐ píng mín wèi jiān xì ér zhuó shāng zhě, jiē jí zhǎn yǐ xùn. gù wài yǒu qiáng dí yuè yú, rì jiān suī qiè dào wú yǒu yě. dū chéng sù duō huǒ, yì wú zuò zhě. zhì shì, nǎi shǐ fēn rǎo, shù rì tán yā, rán hòu dìng.
　　初，贼马既抵城下，余昼夜巡视，有盗衲袄一领者，有强取妇人绢一匹者，有妄以平民为奸细而斫伤者，皆即斩以徇。故外有强敌月余，日间虽窃盗无有也。都城素多火，亦无作者。至是，乃始纷扰，数日弹压，然后定。

jīn rén qǐng yǐ yuè wáng dài kāng wáng wèi zhì. shàng yǐ yuè wáng shū fù, bù kě qiǎn, nǎi qiǎn sù wáng jí fù mǎ dū wèi jiǎ chéng yǐ xíng.
　　金人请以越王代康王为质。上以越王叔父，不可遣，乃遣肃王及驸马都尉贾成以行。

kāng wáng dé guī, shàng xǐ, cì yǔ liáng hòu. kāng wáng sù yǒu dǎn qì lǚ lì, shàn shè, jū jīn rén jūn zhōng jǐ yuè, yáo píng zhòng jié zhài zhī xī, tián rán wú suǒ jīng bù. jí guī, guó rén jiē xǐ, zhēng chū guān zhī. jīn rén zì píng zhòng jié zhài jí fēng qiū mén jiē zhàn zhī hòu, pō yǒu jù yì, jì dé sān zhèn zhī zhào jí sù wáng wèi zhì, jí bù qí jīn bì zú shù, qiǎn shǐ gào cí. shàng cì yàn yú jūn zhōng.
　　康王得归，上喜，赐予良厚。康王素有胆气、膂力，善射，居金人军中几月，姚平仲劫寨之夕，恬然无所惊怖。及归，国人皆喜，争出观之。金人自平仲劫寨及封邱门接战之后，颇有惧意，既得三镇之诏及肃王为质，即不俟金币足数，遣使告辞。上赐燕于军中。

chū shí rì, suì tuì shī.
　　初十日，遂退师。

shí èr rì, sì shè tiān xià.
　　十二日，肆赦天下。

shí sān rì, zǎi zhí duì yán hé diàn.
　　十三日，宰执对延和殿。

yú zòu shàng yuē: chán yuān zhī yì, suī yǔ dà liáo méng yuē ér tuì, yóu qiǎn zhòng bīng hù sòng zhī, gài kǒng qí wú suǒ jì dàn, sì xíng lǔ lüè gù yě. jīn rén tuì shī, jīn sān rì yǐ, chū wèi qí yǐ chuán fá dù hé, tàn wén nǎi xì qiáo jì shī, yī rì ér bì. hé qiǎn dà bīng yòng chán yuān gù shì, hù sòng zhī. zǎi zhí jiē yǐ wéi tài zǎo, yú gù qǐng zhī, shàng yǐ yú yán wéi rán, kě qí qǐng. shì rì, fēn qiǎn jiàng shì, yǐ bīng shí yú wàn shù dào bìng jìn, qiě jiè zhū jiàng: dù biàn lì kě jī, jí jī zhī, jīn rén hòu zài ér guī, zī zhòng jì zhòng, qū lǔ fù nǚ bù kě shèng jì, qì jiāo shén, jī zhī jué yǒu kě shèng zhī lǐ. jiàng shì yǒng yuè yǐ xíng.
　　余奏上曰：澶渊之役，虽与大辽盟约而退，犹遣重兵护送之，盖恐其无所忌惮，肆行掳掠故也。金人退师，今三日矣，初谓其以船筏渡河，探闻乃系桥济师，一日而毕。盍遣大兵用澶渊故事，护送之。宰执皆以为太早，余固请之，上以余言为然，可其请。是日，分遣将士，以兵十余万数道并进，且戒诸将：度便利可击，即击之，金人厚载而归，辎重既众，驱虏妇女不可胜计，气骄甚，击之决有可胜之理。将士踊跃以行。

shí sì rì, yǐ wú mǐn wèi shǎo zǎi, yú zhī shū mì yuàn shì, xú chù rén zhōng shū shì láng, gěng nán zhòng zuǒ chéng, lǐ zhuō yòu chéng. chū, lǐ bāng yàn cài mào wáng xiào dí zhào yě jì wèi guó rén suǒ chì zhú, jiē cáng nì bù gǎn fù chū, shàng zhāng qǐ bà, shàng chū wèi xǔ. zhì shì, bāng yàn bà xiāng, chú guān wén diàn xué shì zhōng tài yī gōng shǐ mào bà yòu chéng, chú zī zhèng diàn xué shì tí jǔ bó zhōu míng dào gōng, gù yǒu shì mìng.
　　十四日，以吴敏为少宰，余知枢密院事，徐处仁中书侍郎，耿南仲左丞，李棁右丞。初，李邦彦、蔡楙、王孝迪、赵野既为国人所斥逐，皆藏匿不敢复出，上章乞罢，上初未许。至是，邦彦罢相，除观文殿学士、中太一宫使；楙罢右丞，除资政殿学士、提举亳州明道宫，故有是命。

shí wǔ rì, qiān shū shū mì yuàn shì táng kè gòng zhí. chū, kè yǐ yán kāng diàn xué shì zhī háng zhōu, lǐ bāng yàn jiàn yòng zhī, zhì shì shǐ dào quē yě.
　　十五日，签书枢密院事唐恪供职。初，恪以延康殿学士知杭州，李邦彦荐用之，至是始到阙也。

shí qī rì, zé zhōu zòu: dà jīn guó xiāng zhān hǎn bīng cì gāo píng xiàn. chū, zhān hǎn jì pò xīn dài, guān chá shǐ zhé kě qiú yǐ lín fǔ bīng chéng xuān shǐ liú guāng shì yǐ fū yán bīng yuán hé dōng, jiē wèi suǒ bài. suì wéi tài yuán. qǐng zhī yuè yú, bù néng xià. ér píng yáng fǔ yì jūn pàn. yì jūn zhě, tóng guàn zhāng xiào chún suǒ zhāo yún zhōng rén yě, fēn bù hé dōng zhū jùn, píng rì yǎng shàn, xù jī wèi zhī yī kōng. jí jīn rén rù kòu, xiào chún yǐ yì jūn wǔ wàn rén shǒu shí lǐng guān. jì pàn yǐ cóng jīn rén yǐ. zhì shì, zhū jùn wǎng wǎng shā lù, huò zhú chū zhī, ér píng yáng fǔ zhě pò chéng pàn qù, gōng xiàn wēi shèng jūn. suì yǐn jīn rén rù nán běi guān, xiàn lóng dé fǔ, suì cì gāo píng.
　　十七日，泽州奏：大金国相粘罕兵次高平县。初，粘罕既破忻、代，观察使折可求以麟府兵、承宣使刘光世以鄜延兵援河东，皆为所败。遂围太原。顷之月余，不能下。而平阳府义军叛。义军者，童贯、张孝纯所招云中人也，分布河东诸郡，平日养赡，蓄积为之一空。及金人入寇，孝纯以义军五万人守石岭关。既叛以从金人矣。至是，诸郡往往杀戮，或逐出之，而平阳府者破城叛去，攻陷威胜军。遂引金人入南北关，陷隆德府，遂次高平。

cháo tíng zhèn jù, kǒng qí fù dù hé ér nán. zǎi zhí jiù yú jǐn qiǎn chéng xià bīng yǐ zhuī wò lí bù zhī shī, jiāng wú yǐ zhī wú. yú yuē: wò lí bù zhī shī jì tuì, zì dāng qiǎn dà bīng hù sòng, chū bù yú zhān hǎn zhī lái yě. zhān hǎn zhī shī suī lái, wén jì hé, yì dāng zì tuì, bì wú fù dù hé zhī lǐ. yòu tài xíng láng chē zhī xiǎn, yǐ qiǎn tǒng zhì guān hǎo huái jiāng bīng sān wàn tún hé yáng, kòng è xiǎn dào, jué wú tā lǜ. ér zhí zhèng zhōng yǒu mì qǐ shàng zhě. yú shì, yù qián yǐ jīn zì pái xī zhuī huán zhū jiàng zhī bīng. zhū jiàng zhī bīng jí wò lí bù zhī shī yú xíng zhào jiān, xiāng qù èr shí yú lǐ, jīn rén wén dà bīng qiě zhì, mò cè duō guǎ, jù shén, qí xíng shén sù. ér zhū jiàng dé zhào, jí hái. yú wén, zhī shàng qián lì zhēng, dé zhǐ fù qiǎn, ér zhū jiàng zhī hái yǐ wǔ chéng yǐ. suī fù zài qiǎn, yóu yǔ jīn rén xiāng jí yú hū tuó hé, rán jiàng shì zhī cháo tíng zhī lùn èr sān, xī jiě tǐ, bù fù yǒu yāo jī zhī yì, dì yáo hù zhī ér yǐ. yú shì, jīn rén fù páng chū chāo lüè, jí shēn qí ēn jì jiān, qí qù shū huǎn. ér zhān hǎn zhī bīng wén yǐ hé, guǒ tuì, rú yú yán. nǎi mìng zhǒng shī dào wèi hé běi hé dōng xuān fǔ shǐ, zhù huá zhōu. ér yǐ yáo gǔ wèi zhì zhì shǐ, zǒng bīng yǐ yuán tài yuán. yǐ zhǒng shī zhōng wèi zhì zhì fù shǐ, zǒng bīng yǐ yuán zhōng shān hé jiān zhū jùn. shí cháo tíng qiān yì yǐ sān zhèn wèi guǒ bù kě gē, yǒu rú bīng mín wèi guó jiā jiān shǒu bù xià, jí qiǎn shǐ zài yì, yǐ zū fù guī zhī, qiú bǎo zǔ zōng zhī dì gù yě. yǒu zhǐ yǔ wén xū zhōng bà qiān shū shū mì yuàn shì, chú zī zhèng diàn dà xué shì zhī qīng zhōu. lǐ shuì bà zuǒ chéng, chú zī zhèng diàn xué shì yǔ gōng guàn. yǐ hàn lín xué shì hé wéi yòu chéng, xǔ hàn wèi tóng zhī shū mì yuàn shì, zhōng shū shì láng xú chù rén gòng zhí.
　　朝廷震惧，恐其复渡河而南。宰执咎余尽遣城下兵以追斡离不之师，将无以支吾。余曰：斡离不之师既退，自当遣大兵护送，初不虞粘罕之来也。粘罕之师虽来，闻既和，亦当自退，必无复渡河之理。又太行琅车之险，已遣统制官郝怀将兵三万屯河阳，控扼险道，决无他虑。而执政中有密启上者。于是，御前以金字牌悉追还诸将之兵。诸将之兵及斡离不之师于邢赵间，相去二十余里，金人闻大兵且至，莫测多寡，惧甚，其行甚速。而诸将得诏，即还。余闻，之上前力争，得旨复遣，而诸将之还已五程矣。虽复再遣，犹与金人相及于滹沲河，然将士知朝廷之论二三，悉解体，不复有邀击之意，第遥护之而已。于是，金人复旁出抄掠，及深、祁、恩、冀间，其去殊缓。而粘罕之兵闻已和，果退，如余言。乃命种师道为河北、河东宣抚使，驻滑州。而以姚古为制置使，总兵以援太原。以种师中为制置副使，总兵以援中山、河间诸郡。时朝廷佥议以三镇为果不可割，有如兵民为国家坚守不下，即遣使再议，以租赋归之，求保祖宗之地故也。有旨宇文虚中罢签书枢密院事，除资政殿大学士、知青州。李税罢左丞，除资政殿学士、予宫观。以翰林学士何为右丞，许翰为同知枢密院事，中书侍郎徐处仁供职。

chū, chù rén yǐ guān wén diàn dà xué shì zhī dà míng fǔ, shàng wén qí lǎo chéng yǒu shì wàng, fāng yǐ yǐ wéi xiāng, gù yǐ zhōng shū shì láng zhào zhī. zhì shì, dào quē gòng zhí wèi xún rì, suì bài tài zǎi, shí sān yuè chū jiān yě. zhào yǐ dào jūn tài shàng huáng dì huí luán, yì suǒ yǐ fèng yíng zhě. yǐ mén xià shì láng zhào yě wèi fèng yíng shǐ. chū, dào jūn zhēng yuè sān rì yè chū tōng jīn mén chéng zhōu yǐ xíng, dú cài yōu jí nèi shì shù rén hù cóng. yóu yǐ zhōu xíng wéi huǎn, zé chéng jiān yú yòu yǐ wéi huǎn, zé yú àn cè dé bān yùn zhuān wǎ chuán chéng zài. jī shén, yú zhōu rén chù dé chuī bǐng yī méi, fēn shí zhī. shì yè, xíng shù bǎi lǐ. dǐ nán dōu, shǐ guǎn yú zhōu zhái, dé yì pī zhī shǔ, shì jùn luó chéng zhī. zhì fú lí, shǐ dēng guān zhōu. jí sì shàng, shǎo qì, yǔ wén cuì zhōng tóng guàn gāo qiú zhī tú shǐ zhì. tóng guàn yǐ shèng jié bīng sān qiān hù cóng dù hé, yǐ rú wéi yáng. gāo qiú yǐ jìn wèi sān qiān liú sì shàng, kòng è huái jīn. jì dǐ huái yáng, fù lǎo yāo chē jià, bù kě dù jiāng, ér dào jūn jué yì nán xìng, suì rú zhèn jiāng. dào jūn tài shàng huáng hòu jū wéi yáng, huáng zǐ dì jī jiē liú yù yán lù zhōu xiàn, wén zéi tuì, duō xiān guī zhě.
　　初，处仁以观文殿大学士知大名府，上闻其老成有士望，方倚以为相，故以中书侍郎召之。至是，到阙供职未旬日，遂拜太宰，时三月初间也。诏以道君太上皇帝回銮，议所以奉迎者。以门下侍郎赵野为奉迎使。初，道君正月三日夜出通津门乘舟以行，独蔡攸及内侍数人扈从。犹以舟行为缓，则乘肩舆；又以为缓，则于岸侧得搬运砖瓦船乘载。饥甚，于舟人处得炊饼一枚，分食之。是夜，行数百里。抵南都，始馆于州宅，得衣被之属，市骏骡乘之。至符离，始登官舟。及泗上，少憩，宇文粹中、童贯、高俅之徒始至。童贯以胜捷兵三千扈从渡河，以如维扬。高俅以禁卫三千留泗上，控扼淮津。既抵淮扬，父老邀车驾，不可渡江，而道君决意南幸，遂如镇江。道君太上皇后居维扬，皇子、帝姬皆流寓沿路州县，闻贼退，多先归者。

chū, gōng xiè xíng gōng suǒ yǐ dū chéng wéi bì, zhǐ jué dōng nán dì jiǎo, yòu zhǐ dōng nán qín wáng zhī shī, yòu lìng gāng yùn yú suǒ zài xiè nà. sì zhōu guān lì yǐ wén, cháo tíng bù yǐ wéi rán. dào lù jí jí, qiě yán yǒu tā. gù ér tài xué shēng chén dōng shàng shū, qǐ zhū" liù zéi", wèi cài jīng cài yōu tóng guàn zhū miǎn gāo qiú lú zōng yuán. yú shì, yì qiǎn niè shān wèi fā yùn shǐ, mì tú zhī. shān qǐng zhào shū jí kāi fēng fǔ shǐ chén shù shí rén yǐ xíng. yú yīn zòu shì fú níng diàn, liú shēn zòu shàng yuē:" cǐ shù rén zhě, zuì è gù bù kě shù, rán niè shān zhī xíng, kǒng cháo tíng bù dàng rú cǐ cuò zhì. xī sù zōng yù fā lǐ lín fǔ mù, lǐ mì jiàn, wèi qí rú míng huáng hé sù zōng bào mì jǐng qì yuē: sī bù jí cǐ. shǐ shān zhī suǒ tú guǒ chéng, jīng dòng dào jūn, cǐ yōu zài bì xià suǒ tú bù chéng, wéi shù rén suǒ jué, wàn yī xié dào jūn yú dōng nán, qiú jiàn nán yī dào, bì xià hé yǐ chù zhī" shàng gǎn wù, yuē:" nài hé" yú duì yuē:" bù ruò bà niè shān zhī xíng, xiǎn zhé tóng guàn děng, qǐ dào jūn qù cǐ shù rén zhě, zǎo huí luán yú, kě yǐ bù láo ér shì dìng." shàng yǐ wéi rán. shān nǎi bù guǒ xíng, ér tóng guàn děng jiē xiāng jì qù. dào jūn hái cì nán dōu, pái huái bù jìn, yù yì bó zhōu shàng qīng gōng shāo xiāng, jí qǔ biàn dào rú xī dōu, shàng yǐ wéi yōu. yòu měi yuè shū zhì, bì jí cháo tíng gǎi gé zhèng shì. yòu pī: dào jūn tài shàng huáng hòu dāng jū jìn zhōng, chū rù zhèng yáng mén. yú shì, xuān chuán yǒu chuí lián zhī shì. yòu pī: wú mǐn lǐ gāng, lìng yī rén lái. mò xiǎo shèng yì, jiē yán shì qiě bù cè. yú zòu shàng yuē:" suǒ yǐ yù chén jí wú mǐn lái zhě, wú tā, yù zhī cháo tíng shì ěr. wú mǐn bù kě qù bì xià zuǒ yòu, chén yuàn qù fèng yíng, rú méng dào jūn cì duì, chén qiě tiáo chén zì wéi chéng yǐ lái shì yí, yǐ jiě shì liǎng gōng zhī yí, jué wú tā lǜ." shàng chū bù xǔ, yú lì qǐng zhī, nǎi tīng. shàng lìng yú jī yù qián shū dá dào jūn, qiě cì xíng gōng guān shǔ chá yào yín hé yǒu chà, yǐ shí qī rì lí guó mén.
　　初，恭谢行宫所以都城围闭，止绝东南递角，又止东南勤王之师，又令纲运于所在卸纳。泗州官吏以闻，朝廷不以为然。道路藉藉，且言有他。故而太学生陈东上书，乞诛“六贼”，谓蔡京、蔡攸、童贯、朱勔、高俅、卢宗原。于是，议遣聂山为发运使，密图之。山请诏书及开封府使臣数十人以行。余因奏事福宁殿，留身奏上曰：“此数人者，罪恶固不可恕，然聂山之行，恐朝廷不当如此措置。昔肃宗欲发李林甫墓，李泌谏，谓其如明皇何肃宗抱泌颈泣曰：思不及此。使山之所图果成，惊动道君，此忧在陛下；所图不成，为数人所觉，万一挟道君于东南，求剑南一道，陛下何以处之”上感悟，曰：“奈何”余对曰：“不若罢聂山之行，显谪童贯等，乞道君去此数人者，早回銮舆，可以不劳而事定。”上以为然。山乃不果行，而童贯等皆相继去。道君还次南都，徘徊不进，欲诣亳州上清宫烧香，及取便道如西都，上以为忧。又每月书至，必及朝廷改革政事。又批：道君太上皇后当居禁中，出入正阳门。于是，喧传有垂帘之事。又批：吴敏、李纲，令一人来。莫晓圣意，皆言事且不测。余奏上曰：“所以欲臣及吴敏来者，无他，欲知朝廷事耳。吴敏不可去陛下左右，臣愿去奉迎，如蒙道君赐对，臣且条陈自围城以来事宜，以解释两宫之疑，决无他虑。”上初不许，余力请之，乃听。上令余赍御前书达道君，且赐行宫官属茶、药、银合有差，以十七日离国门。

shí bā rì, zǎo cì chén liú xiàn, yù dào jūn tài shàng huáng hòu chuán. yú jù bǎng zi, bài yè dào zuǒ. dào jūn tài shàng huáng hòu yǐ zhōu, lìng nèi shì yáng xiū chuán jiào zhǐ láo wèn. yú fù zòu yuē:" bì cí rì yǒu suǒ de shèng zhǐ, lìng jù zòu zhī, qǐ yī zhào yě lì, wò qián zòu shì." fù chuán jiào zhǐ yǔn. yú suì dēng zhōu, rù wò zhōng lián qián bài. qì, jù dào huáng shàng shèng xiào sī mù, qiě xù fāng jiān wēi zhōng méng shàng zhuó rèn gǎn jī zhī yì. dào jūn tài shàng huáng hòu qīn jiā jiǎng yù, yú zài bài xiè, qì, dào jūn tài shàng huáng hòu yuē:" cháo tíng yù lìng yú hé chǔ jū zhǐ" yú duì yuē:" cháo tíng jiàn yǐ xié jǐng yuán wèi níng dé guān, fèng dào jūn tài shàng huáng hòu, gài zūn bǐng dào jūn tài shàng huáng dì shí èr yuè èr shí sān rì shèng zhǐ zhǐ huī." dào jūn tài shàng huáng hòu yuē:" yǐ de lìng zhǐ jū jìn zhōng." yú duì yuē:" yǐ huáng dì shèng xiào, diàn xià shèng cí, mǔ zǐ zhī qíng qǐ fù yǒu jiàn dàn jī zhī sān cóng zhī yì, dào jūn tài shàng huáng dì jū lóng dé gōng, ér diàn xià jū jìn zhōng, yú diǎn lǐ yǒu suǒ wèi ān. cháo tíng tǎo lùn, dàn yù hé yú diǎn lǐ, yǐ wèi tiān xià zhī wàng. liǎng gōng ān, zé tiān xià ān yǐ." dào jūn tài shàng huáng hòu yuē:" cháo tíng xū shì hé yí fāng dé." yīn fàn jí tā shì. yú bài cí dēng àn, yīn hū nèi shì yáng xiū lǐ qiú děng sān rén, zuò wò cì, yǔ zài dào qián yǔ. sān rén zhě, jù dāng yě, yǐ yú yán wéi rán, rù bái zhī. fù chuán jiào zhǐ yuē:" xiàng gōng suǒ lùn shén yǒu lǐ, dàn jì jū níng dé gōng, hòu yù yí dào lóng dé gōng shén yù qián shāo xiāng, kě hū" yú duì yuē:" dào jūn tài shàng huáng hòu jì jū níng dé gōng, huáng dì zì dāng shí yì shěng wèn, wàn yī yù zàn dào jìn zhōng, qǐ yǒu bù kě zhī lǐ." yīn qiǎn cì xiāng chá jiǔ shí děng qián wǔ bǎi guàn, gěi sàn suí háng shǐ chén cóng rén. yú yǐ qián yǔ jù zhā zi zòu zhī, qiě yún:" dào jūn tài shàng huáng hòu yǐ yǒu xǔ jū níng dé gōng yì, yuàn yī qiè bù xū shì yǐ yí zǔ, yǐ zhāo shèng xiào." ér dào jūn tài shàng huáng hòu rù guó mén rì, niè shān qǐng yǐ jìn wèi hù xuān dé mén, dào lù xuān rán, shí zhě xiào zhī. èr shí rì, dǐ nán dōu, dé zhǐ èr shí yī rì yǐn duì.
　　十八日，早次陈留县，遇道君太上皇后船。余具榜子，拜谒道左。道君太上皇后舣舟，令内侍杨修传教旨劳问。余附奏曰：“陛辞日有所得圣旨，令具奏知，乞依赵野例，幄前奏事。”复传教旨允。余遂登舟，入幄中帘前拜。讫，具道皇上圣孝思慕，且叙方艰危中蒙上擢任感激之意。道君太上皇后亲加奖谕，余再拜谢，讫，道君太上皇后曰：“朝廷欲令于何处居止”余对曰：“朝廷见以撷景园为宁德官，奉道君太上皇后，盖遵禀道君太上皇帝十二月二十三日圣旨指挥。”道君太上皇后曰：“已得令旨居禁中。”余对曰：“以皇帝圣孝，殿下圣慈，母子之情岂复有间但稽之三从之义，道君太上皇帝居龙德宫，而殿下居禁中，于典礼有所未安。朝廷讨论，但欲合于典礼，以慰天下之望。两宫安，则天下安矣。”道君太上皇后曰：“朝廷须是合宜方得。”因泛及他事。余拜辞登岸，因呼内侍杨修、李俅等三人，坐幄次，与再道前语。三人者，巨珰也，以余言为然，入白之。复传教旨曰：“相公所论甚有理，但既居宁德宫，后欲一到龙德宫神御前烧香，可乎”余对曰：“道君太上皇后既居宁德宫，皇帝自当时诣省问，万一欲暂到禁中，岂有不可之理。”因遣赐香茶、酒食等钱五百贯，给散随行使臣、从人。余以前语具劄子奏知，且云：“道君太上皇后已有许居宁德宫意，愿一切不须示以疑阻，以昭圣孝。”而道君太上皇后入国门日，聂山请以禁卫护宣德门，道路喧然，识者笑之。二十日，抵南都，得旨二十一日引对。

shì rì, dào jūn yù wò diàn, yú qǐ jū qì, shēng diàn zòu shì. jù dào shàng shèng xiào sī mù, yù yǐ tiān xià yǎng zhī yì. dào jūn qì shù háng xià, yuē:" huáng dì rén xiào, tiān xià suǒ zhī." qiě jiǎng yù yuē:" dū chéng shǒu yù, zōng shè zài ān, xiàng gōng zhī lì wèi duō." yú zài bài xiè qì, yīn chū zhā zi èr zhǐ jìn chéng. qí yī, qǐ dào jūn zǎo huí luán, bù xū yì bó shè xī dōu, yǐ wèi tiān xià zhī wàng. qí yī, zì xù sù méng dào jūn jiào yù, zhuó yòng yú guó jiā jiān wēi zhī zhōng, dé xiào quǎn mǎ zhī lì, yù qǐ shēn guī tián lú zhī yì. dào jūn wèi láo zài sì, yīn yuē:" xiàng gōng qǐng wèi shǐ guān, yuán hé shì qù" yú duì yuē:" chén zuó rèn zuǒ shǐ, dé shì qīng guāng zhě jǐ yī nián, yǐ kuáng wàng lùn liè dū chéng shuǐ zāi, fù méng ēn kuān fǔ yuè zhī zhū, qì jīn gǎn dài." dào jūn yuē:" dāng shí zǎi zhí zhōng yǒu bù xǐ gōng zhě." yú kuì xiè, yīn zòu yuē:" chén zuó lùn shuǐ zāi, shí ǒu yǒu suǒ jiàn, zì gǔ suī wú dào zhī guó, shuǐ yóu bù mào qí chéng guō. tiān dì zhī biàn, gè yǐ lèi yīng, zhèng wèi jīn rì bīng gé gōng guó zhī zhào. dà dǐ zāi yì biàn gù, pì yóu yī rén zhī shēn, bìng zài wǔ zàng zé fā yú shēng sè, xíng yú mài xī, shàn yī zhě néng zhī zhī, fēi yǒu wù shǐ zhī rán, qì zhī xiān zhì zhě ěr. suǒ yǐ shèng rén guān biàn yú tiān dì, ér xiū qí zài wǒ zhě, gù néng zhì zhì bǎo bāng, ér wú wēi luàn zhī yōu yě." dào jūn yǐ wéi rán. yīn xún lǔ qí gōng wéi dū chéng shǒu yù cì dì. yú yǐ shí duì. fù yuē:" zéi jì tuì shī, fāng dù hé shí, hé bù yāo jī" yú yuē:" cháo tíng yǐ sù dǐ zài jīn rén jūn zhōng, gù bù xǔ." dào jūn yuē:" wèi zōng shè jì, qǐ kě fù lùn cǐ." yú yú shì qiè tàn dào jūn tiān dù zhī bù kě jí yě. yǔ jì jiā qià, dào jūn yīn xún yù xíng gōng zhǐ dì jiǎo děng sān shì, zhī yuán dū chéng yǐ shòu wéi, kǒng wéi rén dé zhī xíng gōng suǒ zài, fēi yǒu tā yě. yú duì yuē:" fāng jiān wēi zhōng liǎng gōng gé jué, bǐ cǐ bù xiāng zhī, suī cháo tíng yīng fù xíng gōng shì, yì bù róng wú bù zhì zhě, zài shèng dù zhào zhī ér yǐ." dào jūn yīn xún cháo tíng jìn shì, rú zhuī zèng sī mǎ guāng jí huǐ chāi jiā chéng děng, fán sān shí yú shì. yú zhú yī jiě shì, wèi zhuī zèng sī mǎ guāng zhèng yù de mín xīn, huǐ chāi jiā chéng zhǐ yù fáng jiān xì zhī lèi. yīn zòu yuē:" huáng shàng rén xiào xiǎo xīn, wéi kǒng yī yǒu bù dàng dào jūn yì zhě, měi dé yù pī jié wèn, zhé yōu jù bù jìn shàn. chén qiè pì zhī rén jiā, zūn zhǎng chū ér yǐ jiā shì fù zhī zǐ dì, ǒu yù qiáng dào jié lüè, xū dāng suí yí cuò zhì. jí zūn zhǎng jiāng guī, zǐ dì bù dé bù kǒng. wèi zūn zhǎng zhě, zhèng dāng yǐ qí néng bǎo tián yuán dà jì wèi láo zhī, bù dàng wèn qí xì gù. jīn huáng dì chuán wèi zhī chū, bì xià xún xìng, shì dàng dà dí rù kòu, wèi zōng shè jì, zhèng shì bù dé bù xiǎo yǒu biàn gé. jīn zōng shè wú yú sì fāng yǐ níng bì xià huí luán, chén yǐ wèi yí yǒu yǐ dà wèi huáng dì zhī xīn zhě, qí tā xì gù, yī qiē wù wèn kě yě." dào jūn gǎn wù, yuē:" gōng yán jí shì. zhèn zhī yuán xìng kuài wèn, hòu jí biàn wú shì." yīn nèi chū yù dài jīn yú dài gǔ xiàng jiǎn cì yú. yuē:" xíng gōng rén dé gōng lái, jiē xǐ. yǐ cǐ wèi qí yì, biàn kě pèi fú." yú gù cí, bù yǔn, yīn fú zhī, yǐ xiè ér tuì. èr shí èr rì, hù cóng dào jūn yì hóng qìng gōng shāo xiāng. chū, yú cì gǒng zhōu, jiàn fèng yíng dào jūn jìn wèi bǎo niǎn yí wù děng liú bù jìn, yīn yǐ pián yí zuò fèng shèng zhǐ lìng qū nán dōu. zhì shì, dào jūn shāo xiāng, jìn wèi bǎo niǎn yí wù děng shì zhì nán dōu, shì shù jiā dào sǒng guān. dé zhǐ lái zǎo cí, qì, xiān hái quē. cì jiǔ shí xiāng chá děng.
　　是日，道君御幄殿，余起居讫，升殿奏事。具道上圣孝思慕，欲以天下养之意。道君泣数行下，曰：“皇帝仁孝，天下所知。”且奖谕曰：“都城守御，宗社再安，相公之力为多。”余再拜谢讫，因出劄子二纸进呈。其一，乞道君早回銮，不须诣亳社、西都，以慰天下之望。其一，自叙素蒙道君教育，擢用于国家艰危之中，得效犬马之力，欲乞身归田庐之意。道君慰劳再四，因曰：“相公顷为史官，缘何事去”余对曰：“臣昨任左史，得侍清光者几一年，以狂妄论列都城水灾，复蒙恩宽斧钺之诛，迄今感戴。”道君曰：“当时宰执中有不喜公者。”余愧谢，因奏曰：“臣昨论水灾，实偶有所见，自古虽无道之国，水犹不冒其城郭。天地之变，各以类应，正为今日兵革攻国之兆。大抵灾异变故，譬犹一人之身，病在五脏则发于声色，形于脉息，善医者能知之，非有物使之然，气之先至者尔。所以圣人观变于天地，而修其在我者，故能制治保邦，而无危乱之忧也。”道君以为然。因询虏骑攻围都城守御次第。余以实对。复曰：“贼既退师，方渡河时，何不邀击”余曰：“朝廷以肃邸在金人军中，故不许。”道君曰：“为宗社计，岂可复论此。”余于是窃叹道君天度之不可及也。语既浃洽，道君因询谕行宫止递角等三事，只缘都城已受围，恐为人得知行宫所在，非有他也。余对曰：“方艰危中两宫隔绝，彼此不相知，虽朝廷应副行宫事，亦不容无不至者，在圣度照之而已。”道君因询朝廷近事，如追赠司马光及毁拆夹城等，凡三十余事。余逐一解释，谓追赠司马光正欲得民心，毁拆夹城止欲防奸细之类。因奏曰：“皇上仁孝小心，惟恐一有不当道君意者，每得御批诘问，辄忧惧不进膳。臣窃譬之人家，尊长出而以家事付之子弟，偶遇强盗劫掠，须当随宜措置。及尊长将归，子弟不得不恐。为尊长者，正当以其能保田园大计慰劳之，不当问其细故。今皇帝传位之初，陛下巡幸，适当大敌入寇，为宗社计，政事不得不小有变革。今宗社无虞、四方以宁、陛下回銮，臣以谓宜有以大慰皇帝之心者，其他细故，一切勿问可也。”道君感悟，曰：“公言极是。朕只缘性快问，后即便无事。”因内出玉带、金鱼袋、古象简赐余。曰：“行宫人得公来，皆喜。以此慰其意，便可佩服。”余固辞，不允，因服之，以谢而退。二十二日，扈从道君诣鸿庆宫烧香。初，余次拱州，见奉迎道君禁卫、宝辇、仪物等留不进，因以便宜作奉圣旨令趋南都。至是，道君烧香，禁卫、宝辇、仪物等适至南都，士庶夹道耸观。得旨来早辞，讫，先还阙。赐酒食、香茶等。

èr shí sān rì, cí, zài duì yú wò, dào jūn chū qīng cí gǎo yī zhǐ, bǐ xuān shì zǎi zhí bǎi guān, nǎi dào jūn chū chuán wèi, zòu tiān suǒ zuò zhě. dào jūn xuān yù yuē:" běn yù wǎng bó zhōu tài qīng gōng, yǐ dào lù zǔ shuǐ bù guǒ. yòu yù jū xī luò, yǐ huáng dì kěn qǐng zhī qín, yǐ gèng zhǐ huī, gèng bù jiè xíng. gōng xiān guī, dá cǐ yì, wèi ān huáng dì." yīn xiù chū shū fù yú, réng xuān yù yuē:" gōng fǔ zhù huáng dì, hàn chéng shǒu zōng shè yǒu dà gōng, ruò néng tiáo hé fù zǐ jiān, shǐ wú yí zǔ, dāng shū qīng shǐ, chuí míng wàn shì." yú gǎn qì, zài bài shòu mìng. cí qì, jí xiān jù zhá zi, yǐ suǒ de dào jūn shèng yǔ zòu zhī. shàng pī dá yuē:" lǎn qīng lái zòu, zhī zòu duì zhī yǔ, zhōng yì huàn rán, zhèn shén jiā zhī."
　　二十三日，辞，再对于幄，道君出青词稿一纸，俾宣示宰执、百官，乃道君初传位，奏天所作者。道君宣谕曰：“本欲往亳州太清宫，以道路阻水不果。又欲居西洛，以皇帝恳请之勤，已更指挥，更不戒行。公先归，达此意，慰安皇帝。”因袖出书付余，仍宣谕曰：“公辅助皇帝，捍城、守宗社有大功，若能调和父子间，使无疑阻，当书青史，垂名万世。”余感泣，再拜受命。辞讫，即先具札子，以所得道君圣语奏知。上批答曰：“览卿来奏，知奏对之语，忠义焕然，朕甚嘉之。”

èr shí wǔ rì, hái dǐ què xià, duì yú chuí gǒng diàn. jìn chéng dào jūn yù shū, jù dào suǒ yǐ wèn dá yǔ. shàng jiā láo jiǔ zhī. yǐ dào jūn tài shàng huáng dì suǒ cì yù dài yá jiǎn yín juàn děng jù zhá zi jìn nà, yǒu zhǐ bù yǔn.
　　二十五日，还抵阙下，对于垂拱殿。进呈道君御书，具道所以问答语。上嘉劳久之。以道君太上皇帝所赐玉带、牙简、银、绢等具札子进纳，有旨不允。

èr shí qī rì, zǎi zhí zòu shì yán hé diàn, jìn chéng chē jià chū jiāo yì zī fú sì yíng fèng dào jūn yí zhù. gěng nán zhòng jiàn yì, yù jǐn píng dào jūn zuǒ yòu nèi shì, chū bǎng gōng mén, gǎn liú zhě zhǎn. xiān qiǎn rén sōu suǒ, rán hòu chē jià jìn jiàn. yú yǐ wéi bù ruò zhǐ yī cháng fǎ, bù bì rú cǐ, shì zhī yǐ yí. bì yù guò wèi zhī fáng, kǒng què yǒu bù kě fáng zhě. nán zhòng yuē:" huò zhī zhě, yí zhī yě. gǔ rén yú yí yǒu suǒ bù miǎn." yú yuē:" gǔ rén suī bù miǎn yú yí, rán guì yú yǒu suǒ jué duàn, gù shū yǒu jī yí, yì yuē: yǐ duàn tiān xià zhī yí. tǎng yí qíng bù jiě, rú suǒ wèi qiè fǔ zhě, zé wéi huàn bù xì." nán zhòng fēn fēn bù yǐ. yú zòu yuē:" tiān xià zhī lǐ, chéng yǔ yí, míng yǔ àn ér yǐ. chéng zé míng, míng zé yù chéng, zì chéng yǔ míng tuī zhī, kě yǐ zhì yú yáo shùn. yí zé àn, àn zé yù yí, zì yí yǔ àn tuī zhī, qí huàn zhì yú yǒu bù kě shèng yán zhě. gěng nán zhòng dāng yǐ yáo shùn zhī dào fǔ bì xià, ér qí rén àn ér duō yí, suǒ yán bù zú shēn cǎi." shàng xiào zhī, ér nán zhòng fú rán nù shén. jì tuì, zài zhào duì yú ruì sī diàn. cì chá qì, nán zhòng hū qǐ zòu yuē:" chén shì yù zuǒ sī jiàn chén gōng fǔ yú duì bān zhōng, gōng fǔ nǎi èr yuè wǔ rì wèi lǐ gāng jié gòu shì mín fú quē zhě, qǐ kě chù jiàn zhí qǐ sòng yù shǐ tái gēn zhì." shàng jí zǎi xiàng jiē è rán. yú zòu yuē:" chén shì yǔ nán zhòng biàn lùn yú yán hé diàn, shí wèi guó shì, fēi yǒu sī yì. ér nán zhòng xián chén zhī yán, gù yǒu cǐ zòu. fú quē zhī shì, bì xià sù suǒ jiàn chá, chén bù gǎn fù yǒu suǒ biàn, dàn chén yǐ fēi cái, mào chù shū fǔ, yǎng hé tè dá zhī zhī, wèi néng yǒu suǒ bǔ bào, qū qū sù zhì, yù qí zéi qí chū jiāng, dào jūn luán yú hái quē, rán hòu qiú guī tián lú, chén zhī yuàn yě. jīn nán zhòng zhī yán ruò cǐ, chén qǐ gǎn liú. yuàn yǐ gōng fǔ shì sòng yǒu sī, chén dé qǐ shēn dài zuì." shàng xiào yuē:" shì shù yǐ yì wàn jì, rú hé jié gòu zhèn suǒ dòng zhī, qīng bù xū rú cǐ." nán zhòng yóu bù yǐ. yú zài bài cí shàng, ér chū jū qǐ shèng yuàn, bù fù guī fǔ. rù zhā zi qiú qù, zhāng fán shí yú shàng. shàng jiē pī dá: fēng hái, bù yǔn. chà yù yào xuān yā zào cháo, jí yā fù shū mì yuàn zhì shì. fù jí shí shàng mǎ.
　　二十七日，宰执奏事延和殿，进呈车驾出郊诣资福寺迎奉道君仪注。耿南仲建议，欲尽屏道君左右内侍，出榜宫门，敢留者斩。先遣人搜索，然后车驾进见。余以为不若止依常法，不必如此，示之以疑。必欲过为之防，恐却有不可防者。南仲曰：“或之者，疑之也。古人于疑有所不免。”余曰:“古人虽不免于疑，然贵于有所决断，故《书》有稽疑,《易》曰:以断天下之疑。倘疑情不解，如所谓窃斧者，则为患不细。”南仲纷纷不已。余奏曰：“天下之理，诚与疑，明与暗而已。诚则明，明则愈诚，自诚与明推之，可以至于尧舜。疑则暗，暗则愈疑，自疑与暗推之，其患至于有不可胜言者。耿南仲当以尧舜之道辅陛下，而其人暗而多疑，所言不足深采。”上笑之，而南仲怫然怒甚。既退，再召对于睿思殿。赐茶讫，南仲忽起奏曰：“臣适遇左司谏陈公辅于对班中，公辅乃二月五日为李纲结构士民伏阙者，岂可处谏职乞送御史台根治。”上及宰相皆愕然。余奏曰：“臣适与南仲辨论于延和殿，实为国事，非有私意。而南仲衔臣之言，故有此奏。伏阙之事，陛下素所鉴察，臣不敢复有所辨，但臣以非材，冒处枢辅，仰荷特达之知，未能有所补报，区区素志，欲俟贼骑出疆，道君銮舆还阙，然后求归田庐，臣之愿也。今南仲之言若此，臣岂敢留。愿以公辅事送有司，臣得乞身待罪。”上笑曰：“士庶以亿万计，如何结构朕所洞知，卿不须如此。”南仲犹不已。余再拜辞上，而出居启圣院，不复归府。入劄子求去，章凡十余上。上皆批答：封还，不允。差御药宣押造朝，及押赴枢密院治事。复即时上马。

sì yuè shuò, chē jià yì níng dé gōng, fù qiǎn yù yào xuān yā hù cóng. dào jūn tài shàng huáng dì yǐ sān yuè rù guó mén, yú yǐ shǒu yù shǐ zhí shì, yíng bài yú xīn dōng mén nèi. dào jūn yú niǎn shàng gù yī.
　　四月朔，车驾诣宁德宫，复遣御药宣押扈从。道君太上皇帝以三月入国门，余以守御使职事，迎拜于新东门内。道君于辇上顾揖。

yì rì, hù cóng cháo yú lóng dé gōng. qì, fù shàng zhāng kěn qǐng, qiú bà zhī shū mì yuàn shì. shàng jiàng shǒu zhào shù bǎi yán, bù yǔn, fù lìng xú chù rén wú mǐn yù zhǐ. yòu zhào zhì nèi diàn, miàn jiā wèi yù. qiě yuē:" zéi mǎ fāng tuì, zhèng lài qīng xié jì jiān nán, jīn jù yù shě zhèn hé zhī qián shì bù zú jiè huái, yí wèi zhèn shǎo liú." cí yì kěn cè, yú bù dé yǐ, zài bài, shòu mìng jiù zhí. tā rì, liú shēn zòu shàng yuē: jīn rén tuì shī, gē jiāo sān zhèn, guān lì jūn mín bù kěn xiàn méi yí dí, qí shì bì wèi cháo tíng jiān shǒu, tiān shí jìn rè, ér lǔ yǒu zī zhòng zhī lèi, bì bù néng jiǔ liú, dāng jí chū jiāng. chén kǒng qiū gāo mǎ féi, lǔ bì zài zhì, yǐ zé qián yuē. jí jīn yí chì wǔ bèi biān fáng, wù shì qí bù lái, dāng shì wú yǒu yǐ dài zhī. yú shì wèi shàng tiáo jù suǒ yǐ bèi biān yù dí zhě, fán bā shì. qí yī, wèi táng zhī fān zhèn suǒ yǐ gǒng jīng shī, gù suī lǚ yǒu biàn gù, zú lài qí lì. ér jí qí bì yě, yǒu wěi dà bù diào zhī huàn. zǔ zōng jiàn zhī, xiāo fān zhèn zhī quán, bà shì xí zhī zhì, shī yú chéng píng biān bèi wú shì zé kě, zài jīn rì zé shǒu zú yǐ hàn tóu mù. wèi jīn zhī jì, mò ruò yǐ tài yuán zhēn dìng zhōng shān hé jiān jiàn wèi fān zhèn, zé zhèn shuài fù zhī, xǔ zhī shì xí, shōu zū fù yǐ yǎng jiàng shì, xí zhàn zhèn, xiāng wèi chún chǐ yǐ hàn jīn rén, kě wú shēn rù zhī huàn. yòu cāng zhōu yǔ yíng píng xiāng zhí, gé huáng hé xià liú jí xiǎo hǎi, qí shì yì yǐ qīn fàn, yí fēn bīn dì dé bó, jiàn héng hǎi jūn yī dào, rú zhū zhèn zhī zhì. zé dì dū yǒu fān lí zhī gù yǐ. qí èr, wèi zì xī fēng yǐ lái, jí hé běi bǎo jiǎ fán wǔ shí yú wàn, hé dōng bǎo jiǎ fán èr shí yú wàn. bǐ nián yǐ lái, bù fù yuè xí, yòu jīng yān shān yún zhōng zhī yì, diào fā kē lǜ, táo wáng liú yí, sàn wèi dào zéi, jīn suǒ cún zhě yóu jí qí bàn. yí zhuān qiǎn shǐ tuán jié xùn liàn, lìng rén zhì qì jiǎ, guān wèi shōu zhǎng, yòng yìn gěi zhī. juān miǎn zū shuì, yǐ cháng qí zhí. wǔ yì jīng zhě, cì dì qiān bǔ, huò yǐ guān jī quàn zhī. bǐ jì zì bǎo xiāng lǐ qīn qī fén mù, bì wú táo yì. yòu píng shí wú yǎng bīng zhī fèi, yǒu shì wú diào fā zhī láo, cǐ zuì cè zhī dé zhě. qí sān, wèi zǔ zōng yǐ lái, yǎng mǎ yú jiān mù, zé shǎn xī hé dōng hé běi měi shuǐ cǎo gāo liáng zhī dì chǔ zhī, fán sān shí liù suǒ. bǐ nián fèi bà dài jìn, ér gèng gěi dì mù mǎ, mín jiàn zá yǎng yǐ chōng guān shǐ, lì xū wén yǐ sè zé, ér mǎ wú fù yǒu shàn zhě. yòu qū zhī yān shān, xī wèi dí rén suǒ de. jīn zhū jūn quē mǎ zhě dà bàn. yí fù zǔ zōng jiān mù zhī zhì, quán shí zhī yí, kuò tiān xià mǎ, liàng gěi qí zhí. zé bù shù yuè jiān, tiān xià zhī mǎ kě jù yě. qí sì, wèi hé běi táng luò dōng jù hǎi xī dǐ guǎng xìn ān sù, shēn bù kě yǐ shè, qiǎn bù kě yǐ xíng zhōu, suǒ yǐ xiàn gé hú qí, wèi xiǎn gù zhī dì. ér bǐ nián yǐ lái, yū ní gān hé, bù fù kāi jùn, guān sī lì yú dào tián, wǎng wǎng xiè qù jī shuǐ, dī fáng chí huài. yòu zì ān sù guǎng xìn yǐ dǐ xī shān, dì xíng dī xià chǔ, kě yì zēng guǎng qí gāo. yǎng chù, jí kāi gàn háo jí xiàn mǎ kēng zhī lèi. yí zhuān qiǎn shǐ yǐ dū zhì zhī. qí wǔ, wèi hé běi hé dōng zhōu xiàn chéng chí, lèi duō kuì yí yīn sāi, yí biàn xíng xiū zhì. ér jìn jīng sì fǔ jùn zhū yì, jiē dāng zhù chéng, chuàng zhì lóu lǔ zhī shǔ, shǐ guān lì bīng mín yǒu suǒ shì ér ān. wàn yī yǒu zéi qí shēn rù, lǔ lüě wú suǒ de, kě yǐ zuò kùn. qí liù, wèi hé běi hé dōng zhōu xiàn, jīng zéi mǎ cán pò róu jiàn qù chù, yí yōu miǎn zū fù, yǐ zhèn xù zhī. wǎng nián fāng là rǎo zhè dōng, yóu miǎn sān nián, jīn sān zhèn zhī mín wèi cháo tíng gù shǒu, ān kě bù yì suǒ yǐ dà wèi qí xīn zhě. qí qī, wèi hé běi hé dōng zhū zhōu, zuì yǐ chǔ zhì dí mǎi liáng cǎo wèi jí wù, yí fù zǔ zōng jiā tái liáng cǎo chāo fǎ, yī qiè yǐ jiàn mín zǒu shāng gǔ ér shí sāi xià, shǐ yán biān zhū jùn jī xù fēng yǎn, zé lǔ bù gǎn dòng yǐ. qí bā, wèi shǎn xī jiě yán wú zhǔ hǎi zhī láo, ér gěi biān fèi zú, mín shí qí lì bù zī, yīn xíng dōng nán yán fǎ. yǐ jiě yán dì fēn, yì shǎn xī biān, yì pín. yuàn fù zǔ zōng jiù zhì, yǐ wèi guān shǎn bīng mín zhī xīn. shàng bǐ zǎi zhí tóng yì, ér qí jiān suǒ lùn yì tóng, suī jiàn héng hǎi jūn yī dào, yǐ ān fǔ shǐ zǒng zhī, ér fān zhèn zhī yì qǐn. suī wěi tí jǔ guān xún jiù zhì jiào yuè, shàng hù bǎo jiǎ sān fēn zhī yī, ér qiǎn shǐ jìn xíng tuán jié xùn liàn zhì qì jiǎ zhī yì bù xíng. suī wěi yán biān zēng xiū táng luò chéng chí, ér fǔ jìn jī yì yǐ jiàng zhǐ huī, xuán jí bà zhǐ. suī wěi zhū lù xiāng shì jiān mù, ér bù fù kuò mǎ. suī miǎn hé běi hé dōng zū shuì, ér zhǐ jí yī nián. suī jiā tái liáng cǎo chāo, ér tiē yǐ sì fēn xiāng yào. suī fù jiě yán, ér dì fēn bù rú jiù zhì. yú lì zhēng zhī, bù néng dé. dà dǐ zì zéi mǎ jì tuì, dào jūn hái gōng zhī hòu, cháo tíng tián rán, suì yǐ wéi wú shì. fāng jiàn yì lì dōng gōng kāi jiǎng yán chì wáng ān shí zhì chūn qiū bó shì, ér tái jiàn suǒ lùn, bù guò zhǐ zhāi jīng fǔ zhī dǎng, xíng qiǎn dài jìn wú xū rì. fáng biān yù kòu zhī cè, fǎn zhì ér bù wèn. yú qiè yōu zhī. wéi bīng shì shū mì yuàn kě yǐ zhuān xíng, nǎi yǔ xǔ hàn tiáo jù diào fā fáng qiū zhī bīng, dà gài yǒu wǔ: yī yuē xì jiāng bīng, èr yuē bù xì jiāng bīng, sān yuē tǔ bīng, sì yuē mín bīng, wǔ yuē bǎo jiǎ. xì jiāng bīng, chú yǐ qǐ fā wài, jiàn zài zhě shí jiāng. jiāng yǐ èr qiān rén wéi lǜ, bù guò sān wàn rén. mín bīng, gōng jiàn shè dāo nǔ shǒu zhī lèi shì yě, bù guò yī wàn rén. bǎo jiǎ, chú hé běi hé dōng, qǐ yú shǎn xī bù guò sān wàn rén, bìng jiàn zài hé běi hé dōng, tōng wèi èr shí wàn, yǐ kòng zhì yào hài zhī dì. jiàng shì dé zhǐ bān xíng, rán hòu guān sān xǐng, qí jiān yóu yǒu yǐ wéi bù xū rú cǐ zhě. yòu qǐ xiáng zhǐ: zài jīng xǔ jiān chá yù shǐ yǐ shàng, zài wài jiān sī jùn shǒu shuài chén, gè jiàn cái wǔ zhì lüè dà xiǎo shǐ chén, shū mì yuàn jí jì xìng míng, liàng cái lù yòng. shàng cóng zhī. yòu jiàn yì yǐ wèi zài jīng bù jūn shí yú wàn, lì yú sān yá, jìn nián bù fù jiào yuè, shì zú jiāo duò. huǎn jí yòng zhī, xuán chà jiàng zuǒ tǒng lǐng, bīng jiāng bù xiāng shí, nán yǐ zé chéng gōng. qǐ zì shū mì yuàn xuǎn chà dà xiǎo shǐ chén, fēn sì bì jiào yuè, yīn lēi chéng bù wǔ, yǐ bèi huǎn jí. shàng chū kě zhī, yǐ ér diàn shuài wáng zōng chǔ děng yǐ wéi qīn wěn, fēi zǔ zōng zhì, zhào bà zhī, yú rán hòu qiè tàn shì zhī nán chéng yě. shǎo zǎi wú mǐn jiàn yì, yù zhì xiáng yì sī jiǎn xiáng zǔ zōng fǎ zhì jí jìn nián bì zhèng, dāng gǎi gé zhě, cì dì shī xíng. zhào yǐ xú chù rén wú mǐn jí yú wèi tí jǔ guān. mìng jì xíng, wèi nán zhòng jǔ zhǐ. mǐn gài qù, bù guǒ. yú zòu shàng yuē:" bì xià jí dà wèi yú guó jiā jiān nán zhī shí, yí yī xīn zhèng shì yǐ wèi tiān xià zhī wàng. ér cháo tíng wán kài, yī rì fù yī rì, wèi wén yǒu suǒ biàn gé, jìn yù zhì sī tǎo lùn, xún fù bà zhī. jīn biān shì fāng shū, diào dù bù gěi, qián rì jué lù mào làn dù bāng cái zhě yí shāo cái yì zhī, yǐ zú guó yòng, cǐ zhèng shì suǒ yí xiān zhě." shàng yǐ wéi rán, wěi yú tiáo jù yǐ wén. yú zòu shàng sān shí yú shì, wèi rú jié dù shǐ zhì yáo cì shǐ, zǔ zōng běn yǐ dài xūn chén, gù fèng gěi tè hòu. dāng shí yuán shù shǎo, jīn jiē yǐ qī lǐ ēn zé dé zhī. chú biān gōng wài, yí xī huàn shòu huán wèi guān, yǐ yì qí làn. yòu sān xǐng táng lì, zǔ zōng zhuǎn guān shí zhǐ yǐ zhèng láng, chóng guān jiān shǐ xǔ zhuǎn zhì zhōng fèng dài fū. jīn yí fù zǔ zōng zhī zhì, yú jiē lèi cǐ. shàng shēn rán zhī, jiàng fù sān xǐng. yǐ ér jiē bǎng tōng qú yuē: zhī shū mì yuàn shì lǐ gāng chén qǐng cái jiǎn xià xiàng. yòu bǎng dōng huá mén yuē: shǒu yù shǐ sī gěi zhū jūn xiè jiǎ qián duō guǎ bù jūn. yù qián tè zài xíng zhī gěi, ér shǒu yù shǐ sī chū wèi cháng gěi xiè jiǎ qián yě. yú wén zhī jīng hài, xú xún suǒ yǐ, nǎi zhí zhèng jiān yǒu mì bái shàng, yǐ yú dé dū chéng jūn mín zhī xīn, yǐ cǐ lí jiàn zhī. yú shǐ yōu jù, bù zhī sǐ suǒ yǐ. fāng yù qǐ bà, huì shǒu yù shǐ sī bǔ jìn wǔ fù wèi èr rén, jù zhuàng zòu zhī, shàng pī chū yǒu: wéi pì zuò fú, wéi pì zuò wēi, dà chén zhuān quán, jìn bù kě zhǎng zhī yǔ. yú huáng jù, yú shàng qián biàn míng. yuē: shǐ qīn zhēng xíng yíng jí shǒu yù shǐ sī, dé zhǐ yī qiè yǐ pián yí xíng shì, gěi kōng míng wén wǔ gào chì tiē děng sān qiān yú dào. zì zhì sī yǐ lái, yòng guò sān shí yī ér yǐ. cǐ èr rén zhě, nǎi jī yù qián là shū zhì tài yuán, dāng shí yuē yǐ dé huí bào, jí yǔ bǔ shòu, gù jīn yǐ kōng míng tiě bǔ qì zòu wén, nǎi zūn shàng zhǐ, fēi zhuān quán yě. qiě xù gū wēi zhī zōng, wéi rén suǒ zhòng shāng zhě fēi yī, yuàn bà zhí rèn, qǐ hái gǔ guī tián lǐ. shàng wēn yán wèi yù, yǐ wèi ǒu pī jí cǐ, fēi yǒu tā yì. yú tuì jū dìng lì yuàn, rù zhá zi dài zuì qǐ qù. zhāng shí yú shàng, shàng xī pī dá bù yǔn, qiǎn shǐ yā rù. yú bù de qǐng, jí jìng chū tōng jīn mén, yù dōng xià. shàng qiǎn zhōng shǐ xuān yā, wǎn zhōu rù chéng, luò yì yú dào, jì fù suǒ fǔ mén.
　　翌日，扈从朝于龙德宫。讫，复上章恳请，求罢知枢密院事。上降手诏数百言，不允，复令徐处仁、吴敏谕旨。又诏至内殿，面加慰谕。且曰：“贼马方退，正赖卿协济艰难，今遽欲舍朕何之前事不足介怀，宜为朕少留。”辞意恳恻，余不得已，再拜，受命就职。他日，留身奏上曰：金人退师，割交三镇，官吏、军民不肯陷没夷狄，其势必为朝廷坚守，天时浸热，而虏有辎重之累，必不能久留，当即出疆。臣恐秋高马肥，虏必再至，以责前约。及今宜饬武备边防，勿恃其不来，当恃吾有以待之。于是为上条具所以备边御敌者，凡八事。其一，谓唐之藩镇所以拱京师，故虽屡有变故，卒赖其力。而及其弊也，有尾大不掉之患。祖宗鉴之，销藩镇之权，罢世袭之制，施于承平边备无事则可，在今日则手足以捍头目。为今之计，莫若以太原、真定、中山、河间建为藩镇，择镇帅付之，许之世袭，收租赋以养将士，习战阵，相为唇齿以捍金人，可无深入之患。又沧州与营平相直，隔黄河下流及小海，其势易以侵犯，宜分滨、棣、德、博，建横海军一道，如诸镇之制。则帝都有藩篱之固矣。其二，谓自熙丰以来，籍河北保甲凡五十余万，河东保甲凡二十余万。比年以来，不复阅习，又经燕山、云中之役，调发科率，逃亡流移，散为盗贼，今所存者犹及其半。宜专遣使团结训练，令人置器甲，官为收掌，用印给之。蠲免租税， 以偿其值。武艺精者，次第迁补，或以官激劝之。彼既自保乡里、亲戚、坟墓，必无逃逸。又平时无养兵之费，有事无调发之劳，此最策之得者。其三，谓祖宗以来，养马于监牧，择陕西、河东、河北美水草高凉之地处之，凡三十六所。比年废罢殆尽，而更给地牧马，民间杂养以充官使，吏虚文以塞责，而马无复有善者。又驱之燕山，悉为敌人所得。今诸军阙马者大半。宜复祖宗监牧之制，权时之宜，括天下马，量给其值。则不数月间，天下之马可具也。其四，谓河北塘泺东距海西抵广信、安肃，深不可以涉，浅不可以行舟，所以限隔胡骑，为险固之地。而比年以来，淤泥干涸，不复开濬，官司利于稻田，往往泄去积水，堤防弛坏。又自安肃、广信以抵西山，地形低下处，可益增广其高。仰处，即开干濠及陷马坑之类。宜专遣使以督治之。其五，谓河北、河东州县城池，类多溃圯堙塞，宜遍行修治。而近京四辅郡诸邑，皆当筑城，创置楼橹之属，使官吏、兵民有所恃而安。万一有贼骑深入，虏掠无所得，可以坐困。其六，谓河北、河东州县，经贼马残破蹂践去处，宜优免租赋，以赈恤之。往年方腊扰浙东，犹免三年，今三镇之民为朝廷固守，安可不议所以大慰其心者。其七，谓河北、河东诸州，最以储峙、籴买粮草为急务，宜复祖宗加抬粮草钞法，一切以见缗走商贾而实塞下，使沿边诸郡积蓄丰衍，则虏不敢动矣。其八，谓陕西解盐无煮海之劳，而给边费足，民食其利不赀，因行东南盐法。以解盐地分，益陕西边，益贫。愿复祖宗旧制，以慰关、陕兵民之心。上俾宰执同议，而其间所论异同，虽建横海军一道，以安抚使总之，而藩镇之议寝。虽委提举官循旧制教阅，上户保甲三分之一，而遣使尽行团结、训练、置器甲之议不行。虽委沿边增修塘泺、城池，而辅近畿邑已降指挥，旋即罢止。虽委诸路相视监牧，而不复括马。虽免河北、河东租税，而止及一年。虽加抬粮草钞，而贴以四分香药。虽复解盐，而地分不如旧制。余力争之，不能得。大抵自贼马既退，道君还宫之后，朝廷恬然，遂以为无事。方建议立东宫、开讲筵、斥王安石、置《春秋》博士，而台谏所论，不过指摘京、黼之党，行遣殆尽无虚日。防边御寇之策，反置而不问。余窃忧之。惟兵事枢密院可以专行，乃与许翰条具调发防秋之兵，大概有五：一曰系将兵，二曰不系将兵，三曰土兵，四曰民兵，五曰保甲。系将兵，除已起发外，见在者十将。将以二千人为率，不过三万人。民兵，弓箭社、刀弩手之类是也，不过一万人。保甲，除河北、河东，起于陕西不过三万人，并见在河北、河东，通为二十万，以控制要害之地。将士得旨颁行，然后关三省，其间犹有以为不须如此者。又乞降旨：在京许监察御史以上，在外监司、郡守、帅臣，各荐材武智略大小使臣，枢密院籍记姓名，量材录用。上从之。又建议以谓在京步军十余万，隶于三衙，近年不复教阅，士卒骄惰。缓急用之，旋差将佐统领，兵将不相识，难以责成功。乞自枢密院选差大小使臣，分四壁教阅，因勒成步伍，以备缓急。上初可之，已而殿帅王宗楚等以为侵紊，非祖宗制，诏罢之，余然后窃叹事之难成也。少宰吴敏建议，欲置详议司检详祖宗法制及近年弊政，当改革者，次第施行。诏以徐处仁、吴敏及余为提举官。命既行，为南仲沮止。敏丐去，不果。余奏上曰：“陛下即大位于国家艰难之时，宜一新政事以慰天下之望。而朝廷玩愒，一日复一日，未闻有所变革，近欲置司讨论，寻复罢之。今边事方疏，调度不给，前日爵禄冒滥、蠹邦财者宜稍裁抑之，以足国用，此政事所宜先者。”上以为然，委余条具以闻。余奏上三十余事，谓如节度使至窑刺史，祖宗本以待勋臣，故俸给特厚。当时员数少，今皆以戚里恩泽得之。除边功外，宜悉换授环卫官，以抑其滥。又三省堂吏，祖宗转官时止以正郎，崇、观间始许转至中奉大夫。今宜复祖宗之制，余皆类此。上深然之，降付三省。已而揭榜通衢曰：知枢密院事李纲陈请裁减下项。又榜东华门曰：守御使司给诸军卸甲钱多寡不均。御前特再行支给，而守御使司初未尝给卸甲钱也。余闻之惊骇，徐询所以，乃执政间有密白上，以余得都城军民之心，以此离间之。余始忧惧，不知死所矣。方欲乞罢，会守御使司补进武副尉二人，具状奏知，上批出有：惟辟作福，惟辟作威，大臣专权，浸不可长之语。余惶惧，于上前辩明。曰：始亲征行营及守御使司，得旨一切以便宜行事，给空名文武告、敕、帖等三千余道。自置司以来，用过三十一而已。此二人者，乃赍御前蜡书至太原，当时约以得回报，即与补授，故今以空名帖补讫奏闻，乃遵上旨，非专权也。且叙孤危之踪，为人所中伤者非一，愿罢职任，乞骸骨归田里。上温颜慰谕，以谓偶批及此，非有他意。余退居定力院，入札子待罪乞去。章十余上，上悉批答不允，遣使押入。余不得请，即径出通津门，欲东下。上遣中使宣押，挽舟入城，络绎于道，既复锁府门。

yú yì rì jiàn shàng, yuē:" rén zhǔ zhī yòng rén, yí zé dāng wù rèn, rèn zé dāng wù yí. ér dà chén yǐ dào shì jūn, bù kě zé zhǐ. jīn bì xià huò yú rén yán, yú chén bù dé wú yí, yòu bù lìng chén dé qù, bù zhī cǐ hé yě" shàng ān wèi jiǔ zhī. yú zì cǐ duō zài gào, rì yù qù ér wèi dé. huì zhǒng shī zhōng mò yú jūn qián, zhǒng shī dào yǐ bìng gào guī, zhí zhèng yǒu mì jiàn yì yǐ yú wèi xuān fǔ shǐ dài shī dào zhě. chū, wò lí bù zhī shī hái dǐ zhōng shān hé jiān, liǎng zhèn bīng mín yǐ sǐ gù shǒu, bù kěn xià. sù wáng zhāng bāng chāng jí gē dì shǐ děng chí zhì chéng xià shuō yù, tóu yǐ shǐ shí nǎi tuì, yán biān zhū jùn yì rán. ér zhǒng shī dào jìn bīng bī zhī, jīn rén chū jìng, liǎng zhèn wú yú. zhān hǎn zhī shī zhì tài yuán chéng xià, yì jiān bì gù shǒu, zhān hǎn tún bīng wéi zhī, xī pò zhū xiàn, wèi suǒ chéng fǎ yǐ kùn tài yuán. suǒ chéng fǎ zhě, yú chéng wài shǐ shí bù jí zhī dì zhù lěi huán rào, fēn rén fáng shǒu, nèi wài bù xiāng tōng. ér yáo gǔ jìn shī fù lóng dé fǔ wēi shèng jūn, è nán běi guān, lèi chū bīng yóu jǐng xíng dào yǔ shī zhōng jī jiǎo yìng yuán tài yuán. shī zhōng jìn cì píng dìng, chéng shèng fù shòu yáng yú cì zhū xiàn, bù shè bèi, yǒu qīng jīn rén zhī yì. yòu zī zhòng kào shǎng zhī wù, xī liú zhēn dìng, bù yǐ cóng xíng. jīn rén chéng jiàn tū zhū jūn, yǐ shén bì gōng shè què zhī. yù shǎng shè zhě, ér suí háng yín wǎn zhǐ shí shù méi, kù lì gào bù zú ér bà. yú shì shì jiē fèn nù, xiāng yǔ sàn qù. shī zhōng wèi liú shǐ suǒ zhōng, sǐ zhī. qí yú jiàng shì, tuì bǎo píng dìng jūn. ér shī dào zhù huá zhōu, fù yǐ lǎo bìng gài bà. shàng nà jiàn yì zhě zhī shuō, jué yì yòng yú xuān fǔ liǎng lù, dū jiàng shì jiě wéi.
　　余翌日见上，曰：“人主之用人，疑则当勿任，任则当勿疑。而大臣以道事君，不可则止。今陛下惑于人言，于臣不得无疑，又不令臣得去，不知此何也”上安慰久之。余自此多在告，日欲去而未得。会种师中殁于军前，种师道以病告归，执政有密建议以余为宣抚使代师道者。初，斡离不之师还抵中山、河间，两镇兵民以死固守，不肯下。肃王、张邦昌及割地使等驰至城下说谕，投以矢石乃退，沿边诸郡亦然。而种师道进兵逼之，金人出境，两镇无虞。粘罕之师至太原城下，亦坚壁固守，粘罕屯兵围之，悉破诸县，为锁城法以困太原。锁城法者，于城外矢石不及之地筑垒环绕，分人防守，内外不相通。而姚古进师复隆德府、威胜军，扼南北关，累出兵由井陉道与师中犄角应援太原。师中进次平定，乘胜复寿阳、榆次诸县，不设备，有轻金人之意。又辎重、犒赏之物，悉留真定，不以从行。金人乘间突诸军，以神臂弓射却之。欲赏射者，而随行银碗只十数枚，库吏告不足而罢。于是士皆愤怒，相与散去。师中为流矢所中，死之。其余将士，退保平定军。而师道驻滑州，复以老病丐罢。上纳建议者之说，决意用余宣抚两路，督将士解围。

yī rì, zhào duì ruì sī diàn, yù yǐ yù qiǎn xíng zhě. yú zài bài lì cí, zì yán shū shēng bù zhī bīng, zài wéi chéng zhōng bù dé yǐ wèi bì xià liào lǐ bīng shì, shí fēi suǒ zhǎng. jīn shǐ wèi dà shuài, kǒng bù shèng qí rèn, qiě wù guó shì, bù zú yǐ sè zé. shàng bù xǔ, jí jīn shàng shū shěng shū chì lìng, miàn shòu. yú zòu yuē:" jí shǐ chén bù liàng lì wèi bì xià xíng, yì xū zé rì shòu chì, jīn bài dà jiàng rú hū xiǎo ér, kě hū" shàng nǎi xǔ bié zé rì shòu chì. yú tuì jí yí jí zài gào, rù zhā zi qǐ zhì shì, lì chén suǒ yǐ bù kě wèi dà shuài. qiě yún: cǐ bì yǒu jiàn yì bù róng chén yú cháo zhě. zhāng shí yú shàng, xī pī dá bù yǔn, qiě dū lìng shòu mìng. yú shì tái chén yú yīng qiú jiàn guān chén gōng fǔ xiāng jì shàng yán yú bù dàng qù cháo tíng, shàng jiē yǐ wéi wèi dà chén yóu shuì, chì qù zhī, nǎi wú gǎn yán zhě. huò wèi yú yuē:" gōng zhī shàng suǒ yǐ qiǎn xíng zhī yì hū cǐ fēi wéi biān shì, nǎi yù yuán cǐ yǐ qù gōng, zé dōu rén wú cí ěr. gōng jiān wò bù qǐ, chán zhě yì dé yǐ xíng qí shuō, shàng dàn nù, jiāng yǒu dù yóu zhī cì, nài hé." yú gǎn qí yán, qǐ shòu mìng, shàng lù péi dù chuán yǐ cì. yú rù zhá zi, jù dào wú yuán jì yǐ qū qū huái cài zhī dì kàng táng shì, yǔ jīn rén qiáng ruò gù bù xiāng móu, ér chén céng bù zú yǐ wàng péi dù wàn fēn zhī yī, yǐ dù kuàng chén, shí wèi fēi lún. qiě yán zhū gě liàng chū shī biǎo wèi" qīn xián chén yuǎn xiǎo rén, cǐ xiān hàn zhī suǒ yǐ xīng lóng yě qīn xiǎo rén yuǎn xián chén, cǐ hòu hàn zhī suǒ yǐ qīng tuí yě." fū jūn zǐ xiǎo rén, yú yòng bīng zhī jiān ruò bù xiāng jí, ér liàng shēn yǐ wéi yán zhě, chéng yǐ kòu rǎng wài huàn, yǒu kě sǎo chú zhī lǐ ér xiǎo rén zài cháo dù hài běn gēn, jìn zhǎng nán qù, qí huàn yǒu bù kě shèng yán zhě. shì yǐ jí fǔ zàn zhōu wáng yǐ běi fá, bì yǒu xiào yǒu zhī zhāng chōng. péi xiāng zàn táng wáng yǐ dōng tǎo, bì qù jiān xié zhī yuán zhěn. yòng néng chéng gōng, kūn yào tú shǐ. jūn zǐ xiǎo rén zhī bù liǎng lì, cóng gǔ yǐ rán. chén qiè guān bì xià sì wèi zhī chū, shì zāo jīn rén rù kòu, xiāo gàn yōu qín lì jīng tú zhì, sī shuā qián chǐ, suī gǔ dì wáng qín jiǎn zhī dé, wú yǐ yuǎn guò. rán jūn zǐ xiǎo rén shàng yóu hùn xiáo yú cháo, xī é chéng fēng, shū wèi tuì chù. wèi yí liú shén zhào chá, zài yú rǎng zhú róng dí zhī xiān. cháo tíng jì zhèng, jūn zǐ dào cháng, zé suǒ yǐ hàn yù wài huàn zhě yǒu bù nán yě. jīn qǔ péi dù lùn yuán zhěn wèi hóng jiǎn zhāng shū, jié qí yào yǔ, zhé chén tiān tīng. shàng yōu zhào chǒng dá. xuān fǔ sī dé bīng èr wàn rén, ér quē mǎ. yú bái shàng yuē:" róng shì yǐ mǎ wèi xiān, jīn fá mǎ rú cǐ, wú yǐ duó zhāng jūn róng. xī tiān bǎo mò fēng cháng qīng chū shī, yōu jì rén guān zhī, jiàn qí jūn róng bù zhěng, jiē pàn qù. jīn chén chū shī, ān zhī wú kuī chān zhě suǒ xì guó tǐ, fēi xì gù yě. shì pò yǐ, qǐng kuò dū chéng mǎ, gěi jià shǎng zhī, kě de shù qiān pǐ." shàng yǐ wéi rán, lìng tiáo jù yǐ wén. jì ér bǎng yú kāi fēng fǔ yuē: xuān fǔ sī kuò mǎ, shì shǔ sāo rǎo, kě gèng bù shī xíng. qí yì yǔ qián bǎng tóng, yú qiè tàn xī ér yǐ. yǐ èr wàn rén fēn wéi wǔ jūn, shí jié shèng jūn pàn yú hé běi, qiǎn zuǒ jūn wǎng zhāo fǔ zhī, yòu qiǎn yòu jūn shǔ liú gé, shí liú gé chú xuān fǔ fù shǐ, nǎi táng kè suǒ jiàn, yú chū bù zhī yě. yòu yǐ jiě qián wèi zhì zhì fù shǐ dài yáo gǔ. yǐ zhé yàn zhì wèi hé dōng jù dāng gōng shì, yǔ qián zhì bīng yú lóng dé fǔ. xuān fǔ sī bīng fán wàn èr qiān rén, yú qǐng yín juàn qián yú cháo tíng, gè bǎi wàn, cái dé èr shí wàn. qī yǐ liù yuè èr shí rì qǐ xíng, ér shù shì jiē wèi bàn jí, qǐ liàng zhǎn xíng qī. shàng pī yuē: qiān yán bù xíng, qǐ fēi jù mìng yú huáng jù, rù zhā zi biàn suǒ yǐ wèi kě xíng zhě. qiě yuē: bì xià qián yǐ chén wèi zhuān quán, jīn yǐ chén wèi jù mìng, fāng qiǎn dà shuài jiě chóng wéi, ér yǐ zhuān quán jù mìng zhī rén wéi zhī, wú nǎi bù kě hū yuàn bìng bà shū guǎn zhī rèn, zé xìn chén wěi zhī, dé qǐ hái gǔ. yīn yǐ shàng shū yòu chéng zhī shū mì yuàn shì xuān fǔ shǐ gào chì jiǎo nà. shàng fēng hái, qiǎn shǐ qū zhào shù sì.
　　一日，召对睿思殿，谕以欲遣行者。余再拜力辞，自言书生不知兵，在围城中不得已为陛下料理兵事，实非所长。今使为大帅，恐不胜其任，且误国事，不足以塞责。上不许，即今尚书省书敕令，面授。余奏曰：“藉使臣不量力为陛下行，亦须择日受敕，今拜大将如呼小儿，可乎”上乃许别择日受敕。余退即移疾在告，入劄子乞致仕，力陈所以不可为大帅。且云：此必有建议不容臣于朝者。章十余上，悉批答不允，且督令受命。于是台臣余应求、谏官陈公辅相继上言余不当去朝廷，上皆以为为大臣游说，斥去之，乃无敢言者。或谓余曰：“公知上所以遣行之意乎此非为边事，乃欲缘此以去公，则都人无辞耳。公坚卧不起，谗者益得以行其说，上旦怒，将有杜邮之赐，奈何。”余感其言，起受命，上录《裴度传》以赐。余入札子，具道吴元济以区区淮蔡之地抗唐室，与金人强弱固不相侔，而臣曾不足以望裴度万分之一，以度况臣，实谓非伦。且言诸葛亮《出师表》谓“亲贤臣、远小人，此先汉之所以兴隆也；亲小人、远贤臣，此后汉之所以倾颓也。”夫君子、小人，于用兵之间若不相及，而亮深以为言者，诚以寇攘外患，有可扫除之理；而小人在朝蠹害本根，浸长难去，其患有不可胜言者。是以吉甫赞周王以北伐，必有孝友之张冲。裴相赞唐王以东讨，必去奸邪之元稹。用能成功，焜耀图史。君子、小人之不两立，从古已然。臣窃观陛下嗣位之初，适遭金人入寇，宵旰忧勤、厉精图治，思刷前耻，虽古帝王勤俭之德，无以远过。然君子、小人尚犹混淆于朝，翕讹成风，殊未退黜。谓宜留神照察，在于攘逐戎狄之先。朝廷既正，君子道长，则所以捍御外患者有不难也。今取裴度论元稹、魏洪简章疏，节其要语，辄尘天听。上优诏宠答。宣抚司得兵二万人，而阙马。余白上曰：“戎事以马为先，今乏马如此，无以夺张军容。昔天宝末封常清出师，幽蓟人观之，见其军容不整，皆叛去。今臣出师，安知无窥觇者所系国体，非细故也。事迫矣，请括都城马，给价赏之，可得数千匹。”上以为然，令条具以闻。既而膀于开封府曰：宣抚司括马，事属骚扰，可更不施行。其意与前榜同，余窃叹息而已。以二万人分为五军，时捷胜军叛于河北，遣左军往招抚之，又遣右军属刘韐，时刘韐除宣抚副使，乃唐恪所荐，余初不知也。又以解潜为制置副使代姚古。以折彦质为河东句当公事，与潜治兵于隆德府。宣抚司兵凡万二千人，余请银、绢、钱于朝廷，各百万，才得二十万。期以六月二十日启行，而庶事皆未办集，乞量展行期。上批曰：迁延不行，岂非拒命余惶惧，入劄子辨所以未可行者。且曰：陛下前以臣为专权，今以臣为拒命，方遣大帅解重围，而以专权、拒命之人为之，无乃不可乎愿并罢枢管之任，择信臣委之，得乞骸骨。因以尚书右丞、知枢密院事、宣抚使告敕缴纳。上封还，遣使趋召数四。

yú rù jiàn shàng, jù dào suǒ yǐ wéi rén zhòng shāng, zhì shàng tīng bù néng wú huò zhě, zhǐ yǐ èr yuè wǔ rì shì shù fú quē shì. jīn fèng mìng chū shǐ, wú yuán fù wàng qīng guāng. shàng jīng yuē:" qīng zhǐ wèi zhèn xún biān, biàn kě hái quē." yú zòu yuē:" chén zhī xíng, wú yǒu fù huán zhī lǐ. xī fàn zhòng yān zì cān zhī zhèng shì chū ān fǔ xī biān, guò zhèng zhōu jiàn lǚ yí jiǎn, yǔ zàn chū zhī yì. yí jiǎn yuē:' cān zhèng qǐ fù kě hái.' qí hòu guǒ rán. jīn chén yǐ yú zhí bù róng yú cháo, shǐ chén jì xíng zhī hòu, wú jǔ nán wú bàng chán wú qián liáng bù zú zhī huàn, zé jìn ér sǐ dí, chén zhī yuàn yě. wàn yī yǒu zhāo tíng zhí yì bù jiān, chén zì dù bù néng yǒu suǒ wéi, jí xū gào bì xià qiú dài bà qù, bì xià yì yí chá chén gū zhōng, yǐ quán jūn chén zhī yì." shàng pō gǎn dòng, nǎi yǐ èr shí wǔ rì jiè xíng qián qī, yàn yú zǐ chén diàn, yòu cì yù yán yú qióng lín yuàn, suǒ yǐ cì láo shén wò. yú kào jūn qì, hào lìng jiàng shì, zhǎn pí jiàng jiāo ān jié yǐ xùn. chū, ān jié lì yáo gǔ zhàng xià, zài wēi shèng jūn xū chuán zéi mǎ qiě zhì, ān jié gǔ shàn zuì qíng, quàn yáo gǔ tuì shī. zhì lóng dé, yòu quàn dùn qù. yú shì liǎng jùn zhī rén jiē jīng rǎo zǒu sàn, ér chū wú zéi mǎ. zhì shì, cóng yáo gǔ hái quē, yú zhào zhǎn zhī, rén jiē yǐ wéi dāng. yì rì, jìn shī, yǐ qī yuè chū dǐ hé yáng. rù zhā zi yǐ jī yì sì shuǐ guān xī dōu hé yáng xíng shèng zhī dì, chéng bì tuí yí, dāng jí xiū zhì. jīn suī wǎn, rán bìng lì wèi zhī, shàng kě jí yě. yòu yīn wàng bài zhū líng, jù zòu yuē: chén zǒng shī dào chū gǒng luò, wàng bài zhū líng qǐn, shān rán liú tì. gōng wéi zǔ zōng chuàng yè shǒu chéng chuí èr bǎi nián, shèng shèng chuán shòu, yǐ zhì bì xià. shì dīng jiān nán zhī qiū, róng dí nèi qīn, zhōng guó shì ruò, cǐ chéng bì xià cháng dǎn sī bào lì jīng qiú zhì zhī rì. yuàn shēn kǎo zǔ zōng zhī fǎ, yī yī tuī xíng zhī, jìn jūn zǐ tuì xiǎo rén, wú yǐ lì kǒu shàn piǎn yán wèi zú xìn, wú yǐ xiǎo yǒu cái wèi wén jūn zǐ zhī dà dào wèi zú shǐ, yì gù bāng běn, yǐ tú zhōng xīng. shàng yǐ wèi ān jiǔ miào zhī líng, xià yǐ wéi yì zhào cāng shēng zhī suǒ yī lài. tiān xià xìng shèn! chū, yú bì cí rì wèi shàng dào táng kè niè shān zhī wéi rén, bì xià rèn xìn zhī dǔ, qiě wù guó, gù yú cǐ shēn yán zhī. shàng pī dá yǒu" míng jì yú huái" zhī yǔ. liú hé yáng shí yú rì, xùn liàn shì zú, xiū zhěng qì jiǎ zhī shǔ, jìn cì huái zhōu. zì chū shī hòu, jìn shì zú bù dé rǎo mín, yǒu gǎn duó fù rén chāi zi zhě, lì zhǎn yǐ xùn. shí yí qì wù, jué chūn qíng pèi. táo wáng bǔ huò zhě, jiē zhǎn. yǐ gù jūn lǜ pō sù, wú gǎn fàn zhě. cháng yǐ wèi bù bù shèng chē, jīn rén yǐ tiě qí bēn chōng, fēi chē bù néng zhì zhī. yǒu zhāng xíng zhōng zhě, xiàn zhàn chē zhì dù, liǎng gān shuāng lún, qián shī pí lí, qiāng rèn yùn zhuàn qīng jié. měi chē yòng jiǎ shì èr shí wǔ rén, zhí gōng nú qiāng pí zhī shǔ yǐ fǔ yì zhī, jié zhèn yǐ xíng, tiě qí yù zhī jiē tuì dùn. zào qiān yú liǎng, rì yì xí zhī, qí fáng qiū zhī bīng jí, yǐ móu dà jǔ. ér cháo tíng jiàng zhǐ, fán zhào shū suǒ qǐ zhī bīng xī bà jiǎn zhī. yú shàng shū lì zhēng, qí dà lüè yuē: chén zuó dài zuì shū fǔ, fú méng bì xià wěi lìng cuò zhì fáng qiū zhī bīng, chén yì yǐ wéi zhōng guó jūn zhèng bù xiū, jǐ sān shí nián yǐ, quē é bù bǔ zhě guò bàn, qí jiàn cún zhě jiē kuì sàn zhī yú, bù xí zhàn zhèn, gù lìng jīn rén dé yǐ kuī sì. jì xiàn yān shān, cháng qū zhōng yuán, suì fàn jī diān. lái wú fān lí zhī gù, qù wú yāo jī zhī wēi, miào táng shī cè, shǐ zhī gē sān zhèn zhì qīn wáng jié qǔ jīn bó yǐ yì wàn jì, qū lǔ shì nǚ, tú lù liáng mín bù kě shèng shǔ. shì shū zhī yán, suǒ bù rěn wén. cǐ chéng zōng miào zhī xiū, ér bì xià cháng dǎn sī bào zhě yě. jīn hé běi zhī kòu suī tuì, ér zhōng shān hé jiān zhī dì bù gē, zéi mǎ chū mò, bìng biān zhū jùn zhài zhà xiāng lián, bīng bù shǎo xiū. tài yuán zhī wéi wèi jiě, ér hé dōng zhī shì wēi shén. páng jìn xiàn zhèn, wèi zéi bīng zhī suǒ zhàn jù. qiū gāo mǎ féi, lǔ qí píng líng, jué xū shēn rù, yǐ zé sān zhèn zhī yuē jí jīn bó zhī yú shù. tǎng fēi qǐ tiān xià zhī bīng, jù tiān xià zhī lì, jiě wéi tài yuán fáng yù hé běi, zé bì fù yǒu jīn chūn zhī jǐng. zōng shè ān wēi, dài wèi kě zhī. gù chén zhé bù zì kuí, wèi bì xià cuò huà jiàng zhào shū yǐ tuán jié zhū lù fáng qiū zhī bīng, dà yuē bù guò shí yú wàn rén, ér yù fēn bù nán běi□□□ bà děng èr shí yú jùn, zhōng shān hé jiān zhēn dìng dà míng héng hǎi wǔ shuài fǔ, fù lǐ shí yú zhōu jūn, yán hé yí dài, kòng è dì fēn, yì wèi wáng shì, dī fáng hǎi dào. qí shén jí zhě, jiě wéi tài yuán, shōu fù xīn dài, yǐ hàn jīn rén xià rén lián bīng rù kòu. bù zhī cǐ shí shù wàn rén zhī zhòng yī yī jiē dào, guǒ néng zú yòng, ér wú zéi mǎ dù hé zhī jǐng hū jīn chén bèi mìng chū shǐ, qù qīng guāng zhī rì wèi jǐ, cháo tíng yǐ jǐn gǎi qián rì zhào shū, diào bīng fáng qiū zhī jì jì bà, dòng dīng yòu bà, gōng nǔ yòu bà, shì bīng yòu bà, sì chuān fú jiàn guǎng dōng lù jiāng bīng yòu bà, jīng hú nán běi lù xì jiāng bù xì jiāng bīng, ér jīng xī zhōu jùn yòu jiē tè miǎn qǐ fā. shì qián rì zhào shū suǒ tuán jié zhī bīng, bà qù dà bàn, jīn rén jù bīng, liǎng lù rù kòu, jiāng hé yǐ zhī wú, ér cháo tíng hé shì. bù liú yì yú cǐ, chén qiè sī zhī, yǐ bīng wèi bù xū qǐ zhě, dà gài yǒu wǔ: chuān guǎng fú jiàn jīng hú zhī dì yuǎn, yī yě. qián liáng kào shǎng zhī fèi duō, èr yě. hé běi kòu tuì, tiān xià yǐ wú shì, sān yě. tài yuán zhī wéi, zéi mǎ bù duō, bù gōng zì jiě, sì yě. tàn bào yǒu lín yá gāo lí zhī shī, jīn rén qiān zhì, kě bì bù shēn rù, wǔ yě. ruò yǐ chuān guǎng fú jiàn jīng hú zhī dì yuǎn, zé zhào shū zhī xià yǐ sì yuè, qī tiān xià bīng yǐ qī yuè, dāng shí guān bào sān xǐng, hé bù jí zhǐ jīn yǐ qī yuè, yuǎn fāng zhī bīng jiē yǐ zài dào, rú fù yuē huí, shì fù dǎo jīn chūn qín wáng zhī shī yuē huí zhī bì yě. yī suì liǎng qǐ tiān xià zhī bīng, zhōng dào ér liǎng zhǐ zhī, tiān xià wèi hé chén kǒng cháo tíng zì cǐ bù fù néng qǔ xìn sì fāng, ér jiàng shì jiě tǐ yǐ. guó zhī dà shì zài róng, zōng shè ān wēi suǒ xì, ér qiě xíng qiě zhǐ, yǒu tóng ér xì. chén qiè tòng zhī! ruò yǐ wèi qián liáng kào shǎng duō, zé jīn chūn wú bīng hàn kòu, zhì lìng wù guó, tǔ dì bǎo huò rén mín jiē wèi suǒ qǔ, jīn xī xiǎo fèi ér bù wéi zhī bèi, chén kǒng hòu lái suǒ qǔ yòu bù zhǐ yú qián rì yě. kuàng yuán jiàng zhǐ huī, fáng qiū zhī bīng gè lìng jī liáng yǐ xíng, zé qián liáng kào shǎng zhī fá zì fēi suǒ huàn, miào táng bù shēn sī zōng shè dà jì, ér xī xiǎo fèi, chén qiè suǒ bù qǔ yě. ruò yǐ hé běi kòu tuì, tiān xià wú shì, zé biān jùn rì bào jīn rén jù bīng, shēng yán mǒu yuè rù kòu, dāng qǔ mǒu dì. qiáng dí lín jìng, fēi hé fēi zhàn, zhāo xī kǒng lì, jù qí fù lái. tiān xià guǒ wú shì hū jiǎ yì wèi cuò huǒ jī xīn zhī xià ér zuò qí shàng, huǒ wèi jí rán yīn wèi zhī ān, yǐ jīn rì guān zhī, hé zhǐ yú huǒ wèi jí rán, dài chǔ yú liè yàn zhī páng, ér yán xiào zì ruò yě. ruò yǐ wèi tài yuán zhī wéi zéi mǎ bù duō, bù gōng zì jiě, zé zì chūn cú qiū, gōng shǒu bàn nián, céng bù néng dé qí shí shù. yáo zhǒng èr shuài, yǐ shí wàn zhī shī, yī rì jiē kuì, bǐ wèi cháng yǒu suǒ shāng nǜ. bù zhī hé yǐ bì qí bīng zhī bù duō, yǐ wéi kě yǐ bù gōng ér zì jiě zhě chén yǐ wèi fēi yú zé wū. zhì lín yá gāo lí qiān zhì zhī bào, lǐ huò yǒu zhī, rán bù kě shì bǐ zhī bù lái, dāng shì wǒ zhī yǒu bèi. zé tún bīng jù liáng, zhèng jīn rì zhī xiān wù, bù kě hū yě. jīn hé běi hé dōng zhōu jùn rì gào wēi jí, qǐ bīng jiē yǐ sān wǔ wàn wèi yán, ér bàn nián yǐ lái, wèi yǒu yī rén yī qí kě yǐ fù qí qiú zhě. fáng qiū zhī bīng fǔ jí, yòu jiē qiǎn bà, bù zhī cǐ hé lǐ yě ruò bì yǐ wèi bù xū dòng tiān xià zhī bīng, ér zì kě wú shì, zé chén chéng bù zú yǐ rèn cǐ zé, bì xià hú bù qiǎn jiàn yì zhī rén dài chén, zuò zhì kāng píng, ér zhòng wèi cǐ rǎo rǎo yě. chú fàn shì xióng suǒ tǒng hú běi bīng wén yǐ zhì xiāng táng jiān, chén yǐ zuò fèng shèng zhǐ lìng jí sù fā fù xuān fǔ sī wài, suǒ yǒu yú lù qǐ yī yuán jiàng zhào shū qǐ fā, shù jī bù wù guó shì. wèi bào, jiān zài jù zòu yuē: jìn jiàng zhǐ huī, jiǎn bà fáng qiū zhī bīng, chén suǒ yǐ shēn xī cǐ shì zhě, yī zé hé běi fáng qiū quē rén, kǒng yǒu shū yú yī zé yī suì zhī jiān, zài lìng qǐ bīng, yòu zài zhǐ zhī, kǒng wú yǐ shì sì fāng dà xìn. fáng qiū zhī jì, chén qián zòu lùn zhī yǐ xiáng, qǐng wèi bì xià gèng lùn bù kě shī xìn zhī yì. xī zhōu wèi quǎn róng suǒ qīn, cháng yǐ fēng huǒ zhào zhū hóu bīng. kǒng zhū hóu zhī wèi bì zhì yě, jǔ fēng yǐ shì zhī, zhū hóu zhī bīng dà jí, zhī qí shì yǐ, jiē nù ér guī. qí hòu, zhēn jǔ fēng, wú fù zhì zhě, qù dōng jīn rén jiāng fàn quē, zhào qǐ qín wáng zhī shī, yuǎn fāng zhī bīng yǒng yuè fù nàn, zhì zhōng tú ér kòu yǐ hé, yǒu zhào zhǐ zhī, jiē fèn wǎn ér fǎn. jīn yǐ fáng qiū zhī dí, yòu qǐ tiān xià zhī bīng, liáng fēi huò yǐ, yuǎn fāng zhī bīng lǜ jiē jiù dào, yòu fù yuē huí, jiàng shì zú wǔ níng bù jiě tǐ. fū yǐ jūn fǎ lēi zhū lù qǐ bīng, ér yǐ cùn zhǐ bà zhī, kǒng hòu shí yǒu suǒ hào zhào, wú fù yīng zhě yǐ. jìng bù bào. shàng rì yǐ yù pī cù jiě tài yuán zhī wéi, yú shì xuān fǔ shǐ liú gé zhì zhì fù shǐ jiě qián chá fǎng shǐ zhāng hào jù dāng gōng shì zhé yàn zhì dū tǒng zhì wáng yuān zhé kě qiú děng céng yì yú lóng dé fǔ, qī yǐ qī yuè èr shí qī rì zhū lù jìn bīng, píng dìng jūn liáo zhōu liǎng lù, liú gé wáng yuān zhǔ zhī wēi shèng jūn lù, jiě qián zhé yàn zhì zhǔ zhī fén zhōu lù, zhāng hào zhé kě qiú zhǔ zhī. ér xuān fǔ fù shǐ zhì zhì fù shǐ chá fǎng shǐ jù dāng gōng shì, jiē chéng shòu yù qián chǔ fèn, shì dé zhuān dá, jìn tuì zì rú. xuān fǔ sī zì yǒu jié zhì zhī míng, tè wén jù ěr. yú zòu shàng yǐ jié zhì bù zhuān, kǒng wù guó shì. suī jiàng zhǐ huī yuē shù, ér chéng shòu zhuān dá zì ruò yě. zhì qī chū shī, jiě qián yǔ zéi xiāng yù yú nán běi guān, zhuǎn zhàn sì rì shā shāng xiāng dāng, jīn rén zēng bīng, qián jūn lì bù néng shèng ér kuì. píng dìng fén liáo zhī shī, jiē dòu liú bù jìn. qí hòu, zhāng hào yòu wéi jié zhì, yòng tǒng zhì guān zhāng sī zhèng fù wén shuǐ xiàn, yǐ ér fù wèi zéi suǒ duó. yú jí wèi shàng lùn jié zhì bù zhuān zhī bì, yòu fēn lù jìn bīng, zéi yǐ quán lì zhì wú gū jūn, bù ruò hé dà bīng yóu yí lù jìn. huì fàn shì xióng yǐ hú nán bīng zhì, jí jiàn wèi xuān fǔ pàn guān, fāng yù huì hé, qīn lǜ shī yǐ tǎo zéi, ér cháo yì biàn yǐ. chū, zéi qí jì chū jìng, jí qiǎn wáng yún cáo méng shǐ jīn rén jūn zhōng, yì yǐ sān zhèn bīng mín bù kěn gē, yuàn yǐ zū fù dài gē dì zhī yuē, zhì shì qiǎn huí, yǒu xǔ yì. qí shí yǐ kuǎn wǒ shī, fēi chéng yán yě. cháo tíng xìn zhī, gěng nán zhòng táng kè yóu zhǔ qí yì, yì wèi fēi guī zū fù, zé gē dì yǐ lù zhī, hé yì kě yǐ jué chéng. nǎi zhào xuān fǔ sī bù dé qīng yì jìn bīng, ér yì hé zhī shǐ fēn rán yú dào lù yǐ. jì ér xú chù rén wú mǐn bà xiāng, ér xiāng táng kè xǔ hàn bà tóng zhī shū mì yuàn shì, ér jìn yòng niè shān chén guò tíng lǐ huí děng. wú mǐn fù yǐ nèi chán shì, yán zhě wèi chéng cài yōu mì zhǐ, jí chū chú mén xià shì láng yì cài yōu jiǎo zhì wèi zhī, zé shòu sàn guān ān zhì fú zhōu. yú qiè tàn yuē: shì wú kě wèi zhě yǐ! yīn rù zhā zi, zòu zhuàng qǐ bà.
　　余入见上，具道所以为人中伤，致上听不能无惑者，只以二月五日士庶伏阙事。今奉命出使，无缘复望清光。上惊曰：“卿只为朕巡边，便可还阙。”余奏曰：“臣之行，无有复还之理。昔范仲淹自参知政事出安抚西边，过郑州见吕夷简，语暂出之意。夷简曰：‘参政岂复可还。’其后果然。今臣以愚直不容于朝，使臣既行之后，无沮难、无谤谗、无钱粮不足之患，则进而死敌，臣之愿也。万一有朝廷执议不坚，臣自度不能有所为，即须告陛下求代罢去，陛下亦宜察臣孤忠，以全君臣之义。”上颇感动，乃以二十五日戒行前期，燕于紫宸殿，又赐御筵于琼林苑，所以赐劳甚渥。余犒军讫，号令将士，斩裨将焦安节以徇。初，安节隶姚古帐下，在威胜军虚传贼马且至，安节鼓扇罪情，劝姚古退师。至隆德，又劝遁去。于是两郡之人皆惊扰走散，而初无贼马。至是，从姚古还阙，余召斩之，人皆以为当。翌日，进师，以七月初抵河阳。入劄子以畿邑汜水关、西都、河阳形胜之地，城壁颓圯，当亟修治。今虽晚，然并力为之，尚可及也。又因望拜诸陵，具奏曰：臣总师道出巩、洛，望拜诸陵寝，潸然流涕。恭惟祖宗创业守成垂二百年，圣圣传授，以至陛下。适丁艰难之秋，戎狄内侵，中国势弱，此诚陛下尝胆思报、厉精求治之日。愿深考祖宗之法，一一推行之，进君子、退小人，无以利口善谝言为足信，无以小有才未闻君子之大道为足使，益固邦本，以图中兴。上以慰安九庙之灵，下以为亿兆苍生之所依赖。天下幸甚！初，余陛辞日为上道唐恪、聂山之为人，陛下任信之笃，且误国，故于此申言之。上批答有“铭记于怀”之语。留河阳十余日，训练士卒，修整器甲之属，进次怀州。自出师后，禁士卒不得扰民，有赶夺妇人钗子者，立斩以徇。拾遗弃物，决春黥配。逃亡捕获者，皆斩。以故军律颇肃，无敢犯者。尝以谓步不胜车，金人以铁骑奔冲，非车不能制之。有张行中者，献战车制度，两竿双轮，前施皮篱，枪刃运转轻捷。每车用甲士二十五人，执弓驽、枪脾之属以辅翼之，结阵以行，铁骑遇之皆退遁。造千余两，日肄习之，俟防秋之兵集，以谋大举。而朝廷降旨，凡诏书所起之兵悉罢减之。余上疏力争，其大略曰：臣昨待罪枢府，伏蒙陛下委令措置防秋之兵，臣意以为中国军政不修，几三十年矣，阙额不补者过半，其见存者皆溃散之余，不习战阵，故令金人得以窥伺。既陷燕山，长驱中原，遂犯畿甸。来无藩篱之固，去无邀击之威，庙堂失策，使之割三镇、质亲王、劫取金帛以亿万计，驱虏士女，屠戮良民不可胜数。《誓书》之言，所不忍闻。此诚宗庙之羞，而陛下尝胆思报者也。今河北之寇虽退，而中山、河间之地不割，贼马出没，并边诸郡寨栅相连，兵不少休。太原之围未解，而河东之势危甚。旁近县镇，为贼兵之所占据。秋高马肥，虏骑凭陵，决须深入，以责三镇之约及金帛之余数。倘非起天下之兵，聚天下之力，解围太原、防御河北，则必复有今春之警。宗社安危，殆未可知。故臣辄不自揆，为陛下措画降诏书以团结诸路防秋之兵，大约不过十余万人，而欲分布南北□□□霸等二十余郡，中山、河间、真定、大名、横海五帅府，腹里十余州军，沿河一带，控扼地分，翊卫王室，提防海道。其甚急者，解围太原，收复忻、代，以捍金人、夏人连兵入寇。不知此十数万人之众一一皆到，果能足用，而无贼马渡河之警乎今臣被命出使，去清光之日未几，朝廷已尽改前日诏书，调兵防秋之计既罢，峒丁又罢，弓弩又罢，士兵又罢，四川、福建、广东路将兵又罢，荆湖南北路系将、不系将兵，而京西州郡又皆特免起发。是前日诏书所团结之兵，罢去大半，金人聚兵，两路入寇，将何以支吾，而朝廷何恃。不留意于此，臣窃思之，以兵为不须起者，大概有五：川、广、福建、荆湖之地远，一也。钱粮犒赏之费多，二也。河北寇退，天下已无事，三也。太原之围，贼马不多，不攻自解，四也。探报有林牙、高丽之师，金人牵制，可必不深入，五也。若以川、广、福建、荆湖之地远，则诏书之下以四月， 期天下兵以七月，当时关报三省，何不即止今已七月，远方之兵皆已在道，如复约回，是复蹈今春勤王之师约回之弊也。一岁两起天下之兵，中道而两止之，天下谓何臣恐朝廷自此不复能取信四方，而将士解体矣。国之大事在戎，宗社安危所系，而且行且止，有同儿戏。臣窃痛之！若以谓钱粮犒赏多，则今春无兵捍寇，致令误国，土地、宝货、人民皆为所取，今惜小费而不为之备，臣恐后来所取又不止于前日也。况原降指挥，防秋之兵各令赍粮以行，则钱粮犒赏之乏自非所患，庙堂不深思宗社大计，而惜小费，臣窃所不取也。若以河北寇退，天下无事，则边郡日报金人聚兵，声言某月入寇，当取某地。强敌临境，非和非战，朝夕恐栗，惧其复来。天下果无事乎贾谊谓厝火积薪之下而坐其上，火未及然因谓之安，以今日观之，何止于火未及然，殆处于烈焰之旁，而言笑自若也。若以谓太原之围贼马不多，不攻自解，则自春徂秋，攻守半年，曾不能得其实数。姚、种二帅，以十万之师，一日皆溃，彼未尝有所伤衄。不知何以必其兵之不多，以为可以不攻而自解者臣以谓非愚则诬。至林牙、高丽牵制之报，理或有之，然不可恃彼之不来，当恃我之有备。则屯兵聚粮，正今日之先务，不可忽也。今河北、河东州郡日告危急，乞兵皆以三五万为言，而半年以来，未有一人一骑可以副其求者。防秋之兵甫集，又皆遣罢，不知此何理也若必以谓不须动天下之兵，而自可无事，则臣诚不足以任此责，陛下胡不遣建议之人代臣，坐致康平，而重为此扰扰也。除范世雄所统湖北兵闻已至襄唐间，臣已作奉圣旨令疾速发赴宣抚司外，所有余路乞依原降诏书起发，庶几不误国事。未报，间再具奏曰：近降指挥，减罢防秋之兵，臣所以深惜此事者，一则河北防秋阙人，恐有疏虞；一则一岁之间，再令起兵，又再止之，恐无以示四方大信。防秋之计，臣前奏论之已详，请为陛下更论不可失信之意。昔周为犬戎所侵，常以烽火召诸侯兵。恐诸侯之未必至也，举烽以试之，诸侯之兵大集，知其试已，皆怒而归。其后，真举烽，无复至者，去冬金人将犯阙，诏起勤王之师，远方之兵踊跃赴难，至中途而寇已和，有诏止之，皆愤惋而返。今以防秋之敌，又起天下之兵，良非获已，远方之兵率皆就道，又复约回，将士卒伍宁不解体。夫以军法勒诸路起兵，而以寸纸罢之，恐后时有所号召，无复应者矣。竟不报。上日以御批促解太原之围，于是宣抚使刘韐、制置副使解潜、察访使张灏、句当公事折彦质、都统制王渊、折可求等曾议于隆德府，期以七月二十七日诸路进兵，平定军辽州两路，刘韐、王渊主之；威胜军路，解潜、折彦质主之；汾州路，张灏、折可求主之。而宣抚副使、制置副使、察访使、句当公事，皆承受御前处分，事得专达，进退自如。宣抚司自有节制之名，特文具尔。余奏上以节制不专，恐误国事。虽降指挥约束，而承受专达自若也。至期出师，解潜与贼相遇于南北关，转战四日杀伤相当，金人增兵，潜军力不能胜而溃。平定、汾辽之师，皆逗留不进。其后，张灏又违节制，用统制官张思正复文水县，已而复为贼所夺。余亟为上论节制不专之弊，又分路进兵，贼以全力制吾孤军，不若合大兵由一路进。会范世雄以湖南兵至，即荐为宣抚判官，方欲会合，亲率师以讨贼，而朝议变矣。初，贼骑既出境，即遣王云、曹曚使金人军中，议以三镇兵民不肯割，愿以租赋代割地之约，至是遣回，有许意。其实以款我师，非诚言也。朝廷信之，耿南仲、唐恪尤主其议，意谓非归租赋，则割地以赂之，和议可以决成。乃诏宣抚司不得轻易进兵，而议和之使纷然于道路矣。既而徐处仁、吴敏罢相，而相唐恪；许翰罢同知枢密院事，而进用聂山、陈过庭、李回等。吴敏复以内禅事，言者谓承蔡攸密旨，及初除门下侍郎亦蔡攸矫制为之，责授散官安置涪州。余窃叹曰：事无可为者矣！因入劄子，奏状乞罢。

chū, táng kè móu chū yú yú wài, zé chù rén hàn mǐn kě yǐ jì qù zhī, shù rén zhě qù, zé yú yì bù néng liú yě. zhì shì, jiē rú qí cè. zhāng shù shàng, yóu jiàng zhào pī dá bù yǔn. yú jù zòu lì dào suǒ yǐ cái néng bù shèng rèn zhě, qiě dé hūn kuì zhī jí, bù bà jué wù guó shì, bìng xù nǎng rì tà qián zhī yǔ. yú shì, shàng mìng zhǒng shī dào yǐ tóng zhī shū mì yuàn shì xún biān, jiāo gē xuān fǔ sī zhí shì, zhào yú fù quē, qiě bǐ yán hé xún shì fáng shǒu zhī jù. yú lián shàng zhāng qǐ bà zhī shū mì yuàn shì, shǒu běn guān zhì shì. xíng zhì fēng qiū xiàn, dé shàng shū shěng zhā zi, yǒu zhǐ chú guān wén diàn xué shì zhī yáng zhōu, shí jiǔ yuè chū yě. yú jù zòu cí miǎn, bù gǎn dāng. qiě shàng shū yán suǒ yǐ lì gài bà zhě, fēi ài shēn qiè dí zhī gù, tè shì yǒu bù kě wèi zhě, nán yǐ xū shòu qí zé. shǐ xuān fǔ sī dé bīng ruò gān, jīn tún zhù mǒu chù, jiē bù céng yòng. shǐ cháo tíng yīng fù yín juàn qián ruò gān, yòu yù qián jiàng dào ruò gān, chú zhī guān bīng shí qián bìng kào shǎng wài, jīn jiē chūn liú huái zhōu, jí zài jīng jiàng cì, kù jù yǒu jí kě kǎo àn yě. chén jì bà qù, kǒng bù zhī zhě wèi chén sàng shī fèi cái, wéi bì xià qiǎn shǐ hé shí. suī chén yǐ bù cái qǐ bà, yuàn yì zé jiàng shuài, fǔ yù shì zú, yǔ zhī hàn dí. jīn rén jiǎo kuài, móu lǜ bù qiǎn, hé yì wèi kě zhuān shì, yī shī shì zú xīn, wú yǔ yù wǔ, zé tiān xià zhī shì qù yǐ. chén zì cǐ bù fù yǔ guó lùn, gǎn mào sǐ yǐ wén. jì ér guǒ yǒu yán yú zhuān zhǔ zhàn yì sàng shī fèi cái zhě, yòu zhǐ yán shí zuì. yú shì suì luò zhí gōng guàn, zé shòu bǎo jìng jūn jié dù fù shǐ, jiàn chāng jūn ān zhì. yòu yǐ yú shàng shū biàn lùn, wèi tuì yǒu hòu yán yǐ huò zhòng tīng, zài zhé níng jiāng yòng shě. jìn tuì zhě, shì zhī cháng, cǐ bù zú dào. dàn guó jiā jiān nán, zōng shè wēi jí, fú chí tiān xià zhī shì zhuǎn wēi wéi ān jǐ chéng, ér wèi yōng nuò chán tè zhě huài zhī, wèi kě xī yě. dài tiān wèi huǐ huò, shēng líng wèi yǒu xiū xī zhī qī, mìng yùn zhī xíng zì yǒu shù yě. bù rán, hé yǐ ruò cǐ yú zì jiàn chāng jiǎ dào cháng shā yǐ qū chuān shǎn, shì jīng nán wèi kòu zéi suǒ jù, dào gěng, shǎo liú. shí dū chéng fù wèi lǔ qí gōng wéi, cháo tíng bù tōng hào zhě lěi yuè, duān yōu duō xiá, tàn qiè zhōng qǔ zì shàng lóng fēi yú zāo yù yǐ lái, bèi shòu yù bǐ nèi pī, jí biǎo zhā zhāng zòu děng, mìng bǐ lì biān cì zhī, yīn xù qí shī shè qù jiù běn mò, dà gài ruò cǐ, shù jī chuán xìn yú hòu shì.
　　初，唐恪谋出余于外，则处仁、翰、敏可以计去之，数人者去，则余亦不能留也。至是，皆如其策。章数上，犹降诏批答不允。余具奏力道所以材能不胜任者，且得昏愦之疾，不罢决误国事，并叙曩日榻前之语。于是，上命种师道以同知枢密院事巡边，交割宣抚司职事，召余赴阙，且俾沿河巡视防守之具。余连上章乞罢知枢密院事，守本官致仕。行至封邱县，得尚书省劄子，有旨除观文殿学士、知扬州，时九月初也。余具奏辞免，不敢当。且上疏言所以力丐罢者，非爱身怯敌之故，特事有不可为者，难以虚受其责。始宣抚司得兵若干，今屯驻某处，皆不曾用。始朝廷应副银、绢、钱若干，又御前降到若干，除支官兵食钱并犒赏外，今皆椿留怀州，及在京降赐，库具有籍可考按也。臣既罢去，恐不知者谓臣丧师费财，惟陛下遣使核实。虽臣以不才乞罢，愿益择将帅，抚驭士卒，与之捍敌。金人狡狯，谋虑不浅，和议未可专恃，一失士卒心，无与御侮，则天下之势去矣。臣自此不复与国论，敢冒死以闻。既而果有言余专主战议、丧师费财者，又指言十罪。于是遂落职宫观，责授保静军节度副使，建昌军安置。又以余上疏辩论，谓退有后言以惑众听，再谪宁江用舍。进退者，士之常，此不足道。但国家艰难，宗社危急，扶持天下之势转危为安几成，而为庸懦谗慝者坏之，为可惜也。殆天未悔祸，生灵未有休息之期，命运之行自有数也。不然，何以若此余自建昌假道长沙以趋川陕，适荆南为寇贼所据，道梗，少留。时都城复为虏骑攻围，朝廷不通耗者累月，端忧多暇，探箧中取自上龙飞余遭遇以来，被受御笔内批，及表、劄、章、奏等，命笔吏编次之，因叙其施设、去就本末，大概若此，庶几传信于后世。

shí jìng kāng èr nián suì cì dīng wèi èr yuè èr shí wǔ rì, cháng shā cáo tīng cuì ǎi táng lù.
　　时靖康二年岁次丁未二月二十五日，长沙漕厅翠蔼堂录。