hàn hé jiān xiàn wáng dé zhōu guān, ér wǔ dì wèi mò shì dú luàn bù yàn zhī shū, wéi táng tài zōng yè dú zhī, yǐ wéi zhēn shèng zuò, yuē:" bù jǐng tián, bù fēng jiàn, ér yù xíng zhōu gōng zhī dào, bù kě de yě." rén jūn zhī cǐ jīng zhě, tài zōng ér yǐ. liú xīn shǐ yòng zhī, sū chuò zài yòng zhī, wáng ān shí sān yòng zhī, jīng zhī dù yě. wéi wén zhōng zǐ yuē:" rú yǒu yòng wǒ, zhí cǐ yǐ wǎng." chéng bó zǐ yuē:" bì yǒu guān jū lín zhǐ zhī yì, rán hòu kě yǐ xíng zhōu guān zhī fǎ dù." rú zhě zhī cǐ jīng zhě, wáng chéng èr zi ér yǐ.
　　漢河間獻王得《周官》，而武帝謂末世瀆亂不驗之書，唯唐太宗夜讀之，以為真聖作，曰：「不井田，不封建，而欲行周公之道，不可得也。」人君知此經者，太宗而已。劉歆始用之，蘇綽再用之，王安石三用之，經之蠹也。唯文中子曰：「如有用我，執此以往。」程伯子曰：「必有《關雎》、《麟趾》之意，然後可以行《周官》之法度。」儒者知此經者，王、程二子而已。

hàn zhì wèi zhī zhōu guān jīng, xù lù yún:" liú xīn shǐ jiàn lì zhōu guān jīng, yǐ wéi zhōu lǐ." yì zhě, zhōu lǐ zhī míng fǎng cǐ hū? rán hòu hàn shū yún:" zhèng zhòng chuán zhōu guān jīng, hòu mǎ róng zuò zhōu guān chuán, shòu zhèng xuán. xuán zuò zhōu guān zhù." yóu wèi yǐ zhōu lǐ míng yě. suí zhì zì mǎ róng zhù yǐ xià, shǐ yuē zhōu guān lǐ. suí zhì sān lǐ mù lù yī juàn, zhèng xuán zhuàn. jīn jiàn yú shì wén.
　　《漢志》謂之《周官經》，《序錄》云：「劉歆始建立《周官經》，以為《周禮》。」意者，《周禮》之名仿此乎？然《後漢書》云：「鄭眾傳《周官經》，後馬融作《周官傳》，授鄭玄。玄作《周官注》。」猶未以《周禮》名也。《隋志》自馬融注已下，始曰《周官禮》。《隋志》、《三禮目錄》一卷，鄭玄撰。今見於《釋文》。

wǔ fēng hú shì yún:" zhōu guān sī tú zhǎng bāng jiào, fū wǔ diǎn. sī kōng zhǎng bāng tǔ, jū sì mín. shì chuán zhōu lǐ quē dōng guān, wèi cháng quē yě, nǎi dōng guān shì shǔ zhī dì guān." chéng tài zhī yún:" wǔ guān gè yǒu xiàn shù, tiān guān liù shí sān, dì guān qī shí bā, chūn guān qī shí, xià guān liù shí jiǔ, qiū guān liù shí liù, gài duàn jiǎn shī cì, qǔ xiàn shù. fán bǎi gōng zhī shì, guī zhī dōng guān, qí shù nǎi zhōu." yú tíng chūn wèi fù gǔ biān, yì yún:" sī kōng zhī piān, zá chū yú wǔ guān zhī shǔ." jiǔ fēng cài shì yún:" zhōu gōng fāng tiáo zhì shì zhī guān, ér wèi jí shī bǎo zhī zhí. dōng guān yì quē, shǒu mò wèi bèi, zhōu gōng wèi chéng zhī shū yě."
　　五峰胡氏云：「《周官》司徒掌邦教，敷五典。司空掌邦土，居四民。世傳《周禮》闕冬官，未嘗闕也，乃冬官事屬之《地官》。」程泰之云：「五官各有羨數，天官六十三，地官七十八，春官七十，夏官六十九，秋官六十六，蓋斷簡失次，取羨數。凡百工之事，歸之冬官，其數乃周。」俞庭椿為《復古編》，亦云：「《司空》之篇，雜出於五官之屬。」九峰蔡氏云：「周公方條治事之官，而未及師保之職。冬官亦闕，首末未備，周公未成之書也。」

kǎo gōng jì, huò yǐ wéi xiān qín shū, ér lǐ jì zhèng yì yún:" xiào wén shí, qiú dé zhōu guān, bú jiàn dōng guān yī piān, nǎi shǐ bó shì zuò kǎo gōng jì bǔ zhī." mǎ róng yún:" xiào wǔ kāi xiàn shū zhī lù, zhōu guān chū yú shān yán wū bì." hàn shū wèi: hé jiān xiàn wáng dé zhī, fēi xiào wén shí yě. xù lù yún:" lǐ shì shàng wǔ piān, shī shì guān yī piān, qǔ kǎo gōng jì bǔ zhī." liù yì lùn yún:" bì zhōng de liù piān." wù yǐ. qí wén huì tài zǐ zhèn yōng zhōu, yǒu dào fā chǔ wáng zhǒng, huò zhú jiǎn shū, qīng sī biān jiǎn, guǎng shù fēn, zhǎng èr chǐ. yǒu de shí yú jiǎn yǐ shì wáng sēng qián. sēng qián yuē:" shì kē dǒu shū kǎo gōng jì, zhōu guān suǒ quē wén yě." hàn shí kē dǒu shū yǐ fèi, zé jì fēi bó shì suǒ zuò yě. yì shì yún:" kǎo gōng jì fēi zhōu shū yě: yán zhōu rén shàng yú, ér yǒu zǐ jiàng zhī zhì yán zhōu rén míng táng, ér yǒu shì shì chóng wū zhī zhì yán gōu xù huì chuān, fēi suì rén zhī zhì yán qí qí huī zhào, fēi dà sī mǎ sī cháng jīn chē zhī zhì. mī zhōu diǎn dà bù lèi."
　　《考工記》，或以為先秦書，而《禮記正義》云：「孝文時，求得《周官》，不見《冬官》一篇，乃使博士作《考工記》補之。」馬融云：「孝武開獻書之路，《周官》出於山岩屋壁。」《漢書》謂：河間獻王得之，非孝文時也。《序錄》云：「李氏上五篇，失《事官》一篇，取《考工記》補之。」《六藝論》云：「壁中得六篇。」誤矣。齊文惠太子鎮雍州，有盜發楚王冢，獲竹簡書，青絲編簡，廣數分，長二尺。有得十餘簡以示王僧虔。僧虔曰：「是科斗書《考工記》，《周官》所闕文也。」漢時科斗書已廢，則《記》非博士所作也。易氏云：「《考工記》非周書也：言周人上輿，而有梓匠之制；言周人明堂，而有世室重屋之制；言溝洫澮川，非遂人之制；言旂旗睳旐，非大司馬、司常、巾車之制。瞇周典大不類。」

lǐ qì: jīng lǐ sān bǎi, zhèng shì zhù: wèi jí zhōu lǐ sān bǎi liù shí guān. hàn zhì: lǐ jīng sān bǎi, chén zàn zhù yún:" zhōu lǐ sān bǎi, shì guān míng yě. lǐ jīng wèi guān hūn jí xiōng." gài yǐ yí lǐ wèi jīng lǐ yě. zhū zǐ cóng zàn shuō, wèi zhōu lǐ nǎi shè guān fēn zhí zhī shū, lǐ diǎn zài qí zhōng ér fēi zhuān wèi lǐ shè yě.
　　《禮器》：《經禮》三百，鄭氏註：謂即《周禮》三百六十官。《漢志》：《禮經》三百，臣瓚注云：「《周禮》三百，是官名也。《禮經》謂冠昏吉凶。」蓋以《儀禮》為《經禮》也。朱子從瓚說，謂《周禮》乃設官分職之書，禮典在其中而非專為禮設也。

zhèng kāng chéng shì jīng, yǐ wěi shū luàn zhī, yǐ yì shuō gǔ zhī, ér shèng rén zhī wēi zhǐ huì yān. xú shì wēi yán wèi: zhèng zhù wù yǒu sān: wáng zhì, hàn rú zhī shū, jīn yǐ shì zhōu lǐ, qí wù yī sī mǎ fǎ, bīng zhì yě, jīn yǐ zhèng tián zhì, qí wù èr hàn guān zhì jiē xí qín, jīn yǐn hàn guān yǐ bǐ zhōu guān. xiǎo zǎi nǎi hàn yù shǐ dài fū zhī zhí, wèi xiǎo zǎi rú jīn yù shǐ zhōng chéng, rú cǐ zhī lèi, qí wù sān. hè shān wèi: yǐ mò shì bì fǎ, shì sān dài lìng diǎn, rú yǐ hàn suàn nǐ bāng fù, yǐ mǎng zhì nǐ guó fú. zhǐ zhāi wèi: yǐ zhōu lǐ wèi fēi shèng rén zhī shū zhě, yǐ shuō zhī zhě zhī guò yě.
　　鄭康成釋經，以緯書亂之，以臆說汩之，而聖人之微指晦焉。徐氏《微言》謂：鄭注誤有三：《王制》，漢儒之書，今以釋《周禮》，其誤一；《司馬法》，兵制也，今以證田制，其誤二；漢官制皆襲秦，今引漢官以比周官。小宰乃漢御史大夫之職，謂小宰如今御史中丞，如此之類，其誤三。鶴山謂：以末世弊法，釋三代令典，如以漢算擬邦賦，以莽制擬國服。止齋謂：以《周禮》為非聖人之書者，以說之者之過也。

zhāng yǔ yǐ lún yǔ wén qí yú, liú xīn yǐ zhōu guān wén qí jiān, yóu yǐ shī lǐ fā zhǒng yě. yǔ bù zú yǐ diàn lún yǔ, ér yǐ xīn zī zhōu guān kě hū? xī shān yuē:" xīn zhī wáng tián, ān shí zhī quán fǔ, zhí qiè qí yī èr yǐ zì gài ěr."
　　張禹以《論語》文其諛，劉歆以《周官》文其奸，猶以《詩》、《禮》發冢也。禹不足以玷《論語》，而以歆訾《周官》可乎？西山曰：「歆之王田，安石之泉府，直竊其一二以自蓋爾。」

yì shì zǒng yì yún:" fǔ shǐ xū tú, tōng diǎn zǒng yán qí wèi liù wàn sān qiān liù bǎi qī shí wǔ rén." yú kǎo zhī tōng diǎn, zhōu liù wàn sān qiān liù bǎi qī shí wǔ yuán, nèi èr qiān liù bǎi sì shí sān rén, wài zhū hóu guó guān liù wàn yī qiān sān shí èr rén. cǐ nǎi guān shù, fēi wèi fǔ shǐ xū tú yě.
　　易氏《總義》云：「府史胥徒，《通典》總言其為六萬三千六百七十五人。」愚考之《通典》，周六萬三千六百七十五員，內二千六百四十三人，外諸侯國官六萬一千三十二人。此乃官數，非謂府史胥徒也。

pín yù yǎn sì yǐn shí jiǔ jiāng yī fú cì shě qì yòng huò huì, jiē lǐng yú zhǒng zǎi. miǎn biàn chē qí zōng zhù wū shǐ bǔ shì gǔ yòu, jiē lǐng yú zōng bó. cǐ zhōu gōng xiāng chéng wáng, gé xīn fǔ dé zhī fǎ. zhōu zhī xìng yě, téng hóu wèi bo zhèng, lǚ jí wèi hǔ bēn shì. shì yù pú cóng, wǎng fěi zhèng rén. zuǒ yòu xié pū, shù cháng jí shì. jí qí shuāi yě, hūn zhuó mí gòng, fù sì jiē luàn, shàn fū nèi shǐ, qù mǎ shī shì, dì jiāo yú bì chǒng. suǒ suǒ yīn yà, sī rén zhī zǐ, qiè wèi yú wáng cháo. zhì qín ér dà chén bù dé yì jìn chén yǐ, zhì hàn ér zhōng cháo dé yǐ qū wài cháo yǐ, zhì táng ér běi sī shì xìn, nán sī wú yòng yǐ, yóu zhōu gōng zhī diǎn fèi yě. jiān yǒu jié zé xìng chén, rú shēn tú jiā zòu hé cháng shì, rú yáng bǐng gōng zhōng fǔ zhōng wèi yī tǐ, rú zhū gě wǔ hòu, kě wèi zhī zǎi xiàng zhī zhí zhě. táng tài zōng zé fáng xuán líng yǐ běi mén yíng shàn, hé yù jūn shì? qǐ shàn dú zhōu lǐ zhě zāi! wǒ cháo zhào pǔ yú yī xūn lóng zhī zào, yì zhì yǐ yǒu sī zhī fǎ lǐ hàng yú hòu gōng zhī lì, zòu yǐ chén hàng bù kě zhào dǐng yú nèi yuàn yí zhú, zé huàn zhě bà qí yì, shù jī gǔ dà chén zhī fēng yǐ. wǔ fēng nǎi wèi zhōu gōng bù dàng zhì chéng wáng yàn sī zhī shì, dài wèi zhī sī yě.
　　嬪御、奄寺、飲食、酒漿、衣服、次舍、器用、貨賄，皆領於冢宰。冕弁、車旗、宗祝、巫史、卜筮、瞽侑，皆領於宗伯。此周公相成王，格心輔德之法。周之興也，滕侯為卜正，呂伋為虎賁氏。侍御僕從，罔匪正人。左右攜仆，庶常吉士。及其衰也，昏椓靡共，婦寺階亂，膳夫內史，趣馬師氏，締交於嬖寵。瑣瑣姻亞，私人之子，竊位於王朝。至秦而大臣不得議近臣矣，至漢而中朝得以詘外朝矣，至唐而北司是信，南司無用矣，由周公之典廢也。間有詰責幸臣，如申屠嘉；奏劾常侍，如楊秉；宮中府中為一體，如諸葛武侯，可謂知宰相之職者。唐太宗責房玄齡以北門營繕，何預君事？豈善讀《周禮》者哉！我朝趙普於一薰籠之造，亦制以有司之法；李沆於後宮之立，奏以臣沆不可；趙鼎於內苑移竹，責宦者罷其役，庶幾古大臣之風矣。五峰乃謂周公不當治成王燕私之事，殆未之思也。

lǐ tài bó yuē:" nèi zǎi yòng dài fū shì shì fù, měi gōng qīng èr rén, jiē fēn mìng xián chén, yǐ cān jiǎn nèi shì. hàn shì huáng hòu zhān shì, yǐ èr qiān dàn wèi zhī, yóu yǒu chéng zhōu yí yì.
　　李泰伯曰：「內宰用大夫、士、世婦，每宮卿二人，皆分命賢臣，以參檢內事。漢世皇后詹事，以二千石為之，猶有成周遺意。

hàn shí huò zhì tài gōng wèi zhōu lì jiǔ fǔ huán fǎ, yán shī gǔ zhù: zhōu guān tài fǔ yù fǔ nèi fǔ wài fǔ quán fǔ tiān fǔ zhí nèi zhí jīn zhí bì, jiē zhǎng cái bì zhī guān, gù yuē jiǔ fǔ. yú àn: ěr yǎ yī wú lǘ zhī xún yú qí, kuài jī zhī zhú jiàn, liáng shān zhī xī xiàng, huà shān zhī jīn shí, huò shān zhī zhū yù, kūn lún zhī qiú lín láng gān, yōu dōu zhī jīn jiǎo, chì shān zhī wén pí, dài yuè zhī wǔ gǔ yú yán, shì wèi jiǔ fǔ. wǔ fēng hú shì huáng wáng dà jì suǒ shù yǔ ěr yǎ tóng, ér jì zhī yuē:" shàng fù lì huán fǎ, qīng zhòng yǐ zhū, tōng jiǔ fǔ zhī huò." yòu àn: shǐ jì liè zhuàn wú dú guǎn shì qīng chóng jiǔ fǔ, liú xiàng bié lù yuē:" jiǔ fǔ shū, mín jiān wú yǒu. suǒ yǐn wèi qí shū lùn zhù qián zhī qīng zhòng." yán tiě lùn wén xué yuē:" guǎn zhòng shè jiǔ fǔ, jiǎo shān hǎi." tōng diǎn yì yún:" tài gōng lì jiǔ fǔ zhī huò." rán zé jiǔ fǔ, tài gōng lì zhī, guǎn zhòng shè zhī, qí míng liè yú ěr yǎ. gài jí guǎn shì shū yě. dà jì zhī shuō de zhī, yán zhù kǒng fēi. qū lǐ tiān zǐ zhī liù fǔ, yì yǔ dà yǔ mó zhī liù fǔ yì.
　　《漢·食貨志》太公為周立九府圜法，顏師古註：《周官》太府、玉府、內府、外府、泉府、天府、職內、職金、職幣，皆掌財幣之官，故曰九府。愚按：《爾雅》醫無閭之珣玗琪，會稽之竹箭，梁山之犀象，華山之金石，霍山之珠玉，崑崙之璆琳琅玕，幽都之筋角，斥山之文皮，岱嶽之五穀魚鹽，是謂九府。五峰胡氏《皇王大紀》所述與《爾雅》同，而繼之曰：「尚父立圜法，輕重以銖，通九府之貨。」又按：《史記列傳》吾讀管氏《輕重》、《九府》，劉向《別錄》曰：「《九府》書，民間無有。《索隱》謂其書論鑄錢之輕重。」《鹽鐵論·文學》曰：「管仲設九府，徼山海。」《通典》亦云：「太公立九府之貨。」然則九府，太公立之，管仲設之，其名列於《爾雅》。蓋即管氏書也。《大紀》之說得之，顏注恐非。《曲禮》天子之六府，亦與《大禹謨》之六府異。

jiǔ pín zhù, yǐn kǒng zǐ yuē:" rì zhě tiān zhī míng, yuè zhě dì zhī lǐ." xiào jīng yuán shén qì zhī yán yě. hé xiū gōng yáng zhuàn xù yǐn kǒng zǐ yǒu yún:" wú zhì zài chūn qiū, xíng zài xiào jīng." xiào jīng gōu mìng jué zhī yán yě. hàn rú yǐ wěi shū kǒng zǐ suǒ zuò. kāng chéng zhù zhōng yōng, yì yǐn kǒng zǐ yuē:" wú zhì zài chūn qiū, xíng zài xiào jīng."
　　九嬪注，引孔子曰：「日者天之明，月者地之理。」《孝經援神契》之言也。何休《公羊傳·序》引孔子有云：「吾志在《春秋》，行在《孝經》。」《孝經鈎命決》之言也。漢儒以緯書孔子所作。康成注《中庸》，亦引孔子曰：「吾志在《春秋》，行在《孝經》。」

gōng bó zhǎng wáng gōng zhī shì shù zǐ. hàn zhū hóu zi rù sù wèi, qí wáng zhī dì zhāng shì yě. rù jīng shī shòu yè, chǔ wáng zhī zǐ yǐng kè shì yě. qí zhì yóu gǔ.
　　宮伯掌王宮之士庶子。漢諸侯子入宿衛，齊王之弟章是也。入京師受業，楚王之子郢客是也。其制猶古。

yǎn zhǐ yú shàng shì, yì qí quán yě. táng tài zōng zhào nèi shì shěng bù lì sān pǐn guān, bù rèn yǐ shì. rán nèi shì bìng liè yú liù shěng, kāi yǎn yǐn yǔ zhèng zhī jiē, yǔ zhōu diǎn tǒng yú zhǒng zǎi yì yǐ.
　　奄止於上士，抑其權也。唐太宗詔內侍省不立三品官，不任以事。然內侍並列於六省，開奄尹與政之階，與周典統於冢宰異矣。

bā zé, lǐ sú yǐ yù qí mín. lǚ wēi zhòng wèi: shù mín kě cān zhī yǐ sú, shì yǐ shàng zhuān yòng lǐ. cǐ shuō fēi yě. dà chuán bǎi zhì chéng, gù lǐ sú xíng. lǚ chéng gōng wèi: lǐ sú bù kě fēn wéi liǎng shì. zhì ér yòng zhī wèi zhī lǐ, xí ér ān zhī wèi zhī sú. ruò lǐ zì lǐ, sú zì sú, bù kě wèi zhī lǐ sú.
　　八則，禮俗以馭其民。呂微仲謂：庶民可參之以俗，士以上專用禮。此說非也。《大傳》百志成，故禮俗刑。呂成公謂：禮俗不可分為兩事。制而用之謂之禮，習而安之謂之俗。若禮自禮，俗自俗，不可謂之禮俗。

wáng zhī shàn fú suī bú huì, ér jiǔ shì yǒu xiū fú zhī shì, zhǒng zǎi suǒ jūn jié yě. dài wáng zhī shàn fú, bù guò yǐ guān shì zhī fù, zé qí yòng jiǎn yǐ.
　　王之膳服雖不會，而九式有羞服之式，冢宰所均節也。待王之膳服，不過以關市之賦，則其用簡矣。

sī tú zhǎng jiào bù yán cái, sī mǎ zhǎng zhèng bù yán bīng. xiāng suì jiǔ jī, bīng cái zài qí zhōng. jǐng tián fēng jiàn, zú shí zú bīng zhī běn yě. zhōu guān zhī fǎ bù xíng, wú shàn jiào shàn zhèng, yú shì yōu cái yòng, wèi yí dí yǐ.
　　司徒掌教不言財，司馬掌政不言兵。鄉遂九畿，兵財在其中。井田封建，足食足兵之本也。《周官》之法不行，無善教善政，於是憂財用，畏夷狄矣。

xiāng yǒu jūn zhì, wú tián zhì. suì yǒu tián zhì, wú jūn zhì. shū yún:" zhèng zhù hù xiàn qí yì."
　　鄉有軍制，無田制。遂有田制，無軍制。《疏》云：「鄭注互見其義。」

dà sī tú jiàn bāng guó, yǐ tǔ guī tǔ qí dì. jiàng rén jiàn guó, zhòu cān zhū rì zhōng zhī jǐng, yè kǎo zhī jí xīng. shī dìng zhī fāng zhōng chuán yún:" dù rì chū rì rù, yǐ zhī dōng xī. nán shì dìng, běi zhǔn jí, yǐ zhèng nán běi." yú àn: yàn zǐ chūn qīu jǐng gōng xīn chéng bǎi qǐn zhī shì, shǐ shī kāi gǔ qín. shī kāi zuǒ fǔ gōng, yòu dàn shāng, yuē:" shì xī, dōng fāng zhī shēng báo, xī fāng zhī shēng yáng." gōng zhào dà jiàng yuē:" shì hé wéi xī?" dà jiàng yuē:" lì shì yǐ gōng jǔ wèi zhī." yú shì zhào sī kōng yuē:" lì gōng yǐ chéng jǔ wèi zhī." míng rì, yàn zǐ cháo. gōng yuē:" xiān jūn tài gōng lì gōng, hé wéi xī?" duì yuē:" gǔ zhī lì guó, nán wàng nán dòu, běi dài shū xīng, bǐ ān yǒu zhāo xī zāi! ér yǐ jīn zhī xī zhě, zhōu zhī jiàn guó, guó zhī xī fāng, yǐ zūn zhōu yě." gōng yuē:" gǔ zhī chén hū." shū xīng, jí jí xīng yě. gōng liú jū bīn, jì jǐng nǎi gāng, rán zé shàng yǐ.
　　大司徒建邦國，以土圭土其地。匠人建國，晝參諸日中之景，夜考之極星。《詩·定之方中傳》云：「度日出日入，以知東西。南視定，北准極，以正南北。」愚按：《晏子春秋》景公新成柏寢之室，使師開鼓琴。師開左撫宮，右彈商，曰：「室夕，東方之聲薄，西方之聲揚。」公召大匠曰：「室何為夕？」大匠曰：「立室以宮矩為之。」於是召司空曰：「立宮以城矩為之。」明日，晏子朝。公曰：「先君太公立宮，何為夕？」對曰：「古之立國，南望南斗，北戴樞星，彼安有朝夕哉！而以今之夕者，周之建國，國之西方，以尊周也。」公曰：「古之臣乎。」樞星，即極星也。公劉居豳，既景乃岡，然則尚矣。

cài yōng míng táng lùn yuē:" wáng jū míng táng zhī lǐ, nán mén chēng mén, xī mén chēng wéi, gù zhōu guān yǒu mén wéi zhī xué. shī shì jiào yǐ sān dé, shǒu wáng mén. bǎo shì jiào yǐ liù yì, shǒu wáng wéi. rán zé shī shì jū dōng mén nán mén, bǎo shì jū xī mén běi mén yě." zhū zǐ dà xué zhāng jù xù wáng gōng yǒu xué, gài wèi cǐ. lǔ xiào gōng zhī wèi gōng zǐ, cháng rù jīng shī wèi guó zǐ, rén chēng qí xiào. xuān wáng mìng zhī dǎo xùn zhū hóu. tā shū yán guó zǐ zhě, wéi zhōu yǔ yān.
　　蔡邕《明堂論》曰：「王居明堂之禮，南門稱門，西門稱闈，故《周官》有門闈之學。師氏教以三德，守王門。保氏教以六藝，守王闈。然則師氏居東門、南門，保氏居西門、北門也。」朱子《大學章句序》王宮有學，蓋謂此。魯孝公之為公子，嘗入京師為國子，人稱其孝。宣王命之導訓諸侯。他書言國子者，唯《周語》焉。

shī shì sān dé, zhū zǐ yuē:" zhì dé yǐ wéi dào běn, míng dào xiān shēng yǐ zhī. mǐn dé yǐ wéi xíng běn, sī mǎ wēn gōng yǐ zhī. xiào dé yǐ zhī nì è, zhào wú kuì xú zhòng chē zhī tú yǐ zhī.
　　師氏三德，朱子曰：「至德以為道本，明道先生以之。敏德以為行本，司馬溫公以之。孝德以知逆惡，趙無愧、徐仲車之徒以之。

mù shì gù mìng jiē yán shī shì, yún hàn zhī chuán yuē:" nián gǔ bù dēng, zé shī shì chí qí bīng." wén wáng shì zǐ dà sī chéng, zhù yǐ wéi shī shì. ér" yǔ wéi shī shì", yǐ cì fěi qí rén." jiǔ liǎng, shī, yǐ xián dé mín", zhù wèi zhū hóu shī shì, yán xián zhě yǐ shēn jiào yě. hòu fēi yì yǒu zhī, gé tán yún:" yán gào shī shì."
　　《牧誓》、《顧命》皆言師氏，《雲漢》之《傳》曰：「年穀不登，則師氏弛其兵。」《文王世子》大司成，注以為師氏。而「楀維師氏」，以刺匪其人。「九兩，師，以賢得民」，注謂諸侯師氏，言賢者以身教也。后妃亦有之，《葛覃》云：「言告師氏。」

bǎo shì jiǔ shù, zhèng sī nóng yún:" jīn yǒu zhòng chà xī jié jù gǔ." shì wén:" xī, yīn de. cǐ èr zì fēi zhèng zhù." yú àn: shǎo yí zhèng yì yǐn zhèng sī nóng yún:" jīn yǒu zhòng chà jù gǔ." mǎ róng gàn bǎo děng gèng yún:" jīn yǒu xī jié, gè wèi èr piān, wèi zhī suǒ chū." zé" xī jié" èr zì, hòu rén fù yì, fēi zhèng zhù xìn yǐ. liú huī jiǔ zhāng suàn jīng xù yún:" bāo xī shì shǐ huà bā guà, zuò jiǔ jiǔ zhī shù, yǐ hé liù yáo zhī biàn. huáng dì jiàn lì jì, xié lǜ lǚ. lì shǒu zuò shù. zhōu gōng zhì lǐ, yǒu jiǔ shù. jiǔ shù zhī liú, zé jiǔ zhāng shì yǐ. hàn zhāng cāng gěng shòu chāng jiē shàn suàn, yīn jiù wén shān bǔ, gù xiào qí mù. yǔ gǔ huò yì, ér suǒ lùn duō jìn yǔ."
　　保氏九數，鄭司農云：「今有重差、夕桀、句股。」《釋文》：「夕，音的。此二字非鄭注。」愚按：《少儀正義》引鄭司農云：「今有重差、句股。」馬融、干寶等更云：「今有夕桀，各為二篇，未知所出。」則「夕桀」二字，後人附益，非鄭注信矣。劉徽《九章算經序》云：「包犧氏始畫八卦，作九九之術，以合六爻之變。黃帝建《曆紀》，協律呂。隸首作數。周公制禮，有九數。九數之流，則《九章》是矣。漢張蒼、耿壽昌皆善算，因舊文刪補，故校其目。與古或異，而所論多近語。」

lǐ zǎi yǐ suì shí hé ǒu yú chú, zhù yún:" chú zhě, lǐ zǎi zhì chù yě, ruò jīn jiē dàn zhī shì. yú cǐ hé ǒu, shǐ xiāng zuǒ zhù." shū wèi: hàn shí zài jiē zhì shì, jiǎn dàn yī lǐ zhī mín. jīn shí lù yǒu zhōng píng èr nián zhēng yuè dōu xiāng zhèng jiē dàn bēi, zài kūn yáng chéng zhōng. zhào míng chéng shī yú kǎo lǐ zhù, ér lì shì zhù shuǐ jīng hóng shì lì shì, jiē yǐ" jiē" wèi" wèi", yòu wù yǐ. hàn shí huò zhì yán gǔ zhì yún:" chūn jiāng chū mín, lǐ xū píng dàn zuò yú yòu shú, lín cháng zuò yú zuǒ shú, bì chū, rán hòu guī. xī yì rú zhī." lǐ xū zhī shú, qí jí lǐ zǎi suǒ wèi" chú" zhě yú?
　　《里宰》以歲時合耦於耡，注云：「耡者，里宰治處也，若今街彈之室。於此合耦，使相佐助。」疏謂：漢時在街置室，檢彈一里之民。《金石錄》有中平二年正月《都鄉正街彈碑》，在昆陽城中。趙明誠失於考《禮注》，而酈氏注《水經》、洪氏《隸釋》，皆以「街」為「衛」，又誤矣。《漢·食貨志》言古制云：「春將出民，里胥平旦坐於右塾，鄰長坐於左塾，畢出，然後歸。夕亦如之。」里胥之塾，其即《里宰》所謂「耡」者歟？

páo rén zhù: qīng zhōu zhī xiè xū. shì wén: xū, xī xú fǎn. liú yīn" sù". zì lín xiān yú fǎn, xiè jiàng yě. jí yùn: xū, xiè hǎi, sì yè qiè. dāng cóng jí yùn. biān rén zhù: chóu zhě, xī gàn zhī, chū dōng hǎi. lù guǎng wēi wú dì jì yún:" hé lǘ sī hǎi yú, ér nán yú shēng zhì. zhì shēng yú, yán zì ér rì gàn zhī, gù míng wéi xiǎng." dú rú" xiǎng".
　　《庖人注》：青州之蟹胥。《釋文》：胥，息徐反。劉音「素」。《字林》先於反，蟹醬也。《集韻》：蝑，蟹醢，四夜切。當從《集韻》。《籩人注》：皗者，析干之，出東海。陸廣微《吳地記》云：「闔閭思海魚，而難於生致。治生魚，鹽漬而日干之，故名為鯗。」讀如「想」。

guǎn zǐ dì yuán piān: jiǔ zhōu zhī tǔ, wèi jiǔ shí wù. měi tǔ yǒu cháng, ér wù yǒu cì. qún tǔ zhī zhǎng, shì wéi wǔ sù, cì yuē wǔ wò, cì yuē wǔ wèi, cì yuē wǔ yǐn, cì yuē wǔ rǎng, cì yuē wǔ fú, fán shàng tǔ sān shí wù, zhǒng shí èr wù. zhōng tǔ yuē wǔ xī, cì yuē wǔ lú, cì yuē wǔ xiàn, cì yuē wǔ piāo, cì yuē wǔ shā, cì yuē wǔ gé, fán zhōng tǔ sān shí wù, zhǒng shí èr wù. xià tǔ yuē wǔ yóu, cì yuē wǔ gōng tǔ, cì yuē wǔ zhí, cì yuē wǔ hú, cì yuē wǔ fú, cì yuē wǔ jié, fán xià tǔ sān shí wù, zhǒng shí èr wù. fán tǔ wù jiǔ shí, qí zhǒng sān shí liù. àn: dà sī tú yǐ tǔ huì zhī fǎ, biàn wǔ dì zhī wù shēng yǐ tǔ yí zhī fǎ, biàn shí èr rǎng zhī wù, ér zhī qí zhǒng. cǐ piān yì gǔ zhì zhī cún zhě. hé tú wèi dōng nán shén zhōu yuē chén tǔ, zhèng nán qióng zhōu yuē shēn tǔ, xī nán róng zhōu yuē tāo tǔ, zhèng xī yǎn zhōu yuē jiān tǔ, zhèng zhōng jì zhōu yuē bái tǔ, xī běi zhù zhōu yuē féi tǔ, běi fāng xuán zhōu yuē chéng tǔ, dōng běi xián zhōu yuē yǐn tǔ, zhèng dōng yáng zhōu yuē xìn tǔ.
　　《管子·地員篇》：九州之土，為九十物。每土有常，而物有次。群土之長，是唯五粟，次曰五沃，次曰五位，次曰五蘟，次曰五壤，次曰五浮，凡上土三十物，種十二物。中土曰五怸，次曰五纑，次曰五壏，次曰五剽，次曰五沙，次曰五塥，凡中土三十物，種十二物。下土曰五猶，次曰五［弓土］，次曰五殖，次曰五觳，次曰五鳧，次曰五桀，凡下土三十物，種十二物。凡土物九十，其種三十六。按：《大司徒》以土會之法，辨五地之物生；以土宜之法，辨十二壤之物，而知其種。此篇亦古制之存者。《河圖》謂東南神州曰晨土，正南邛州曰深土，西南戎州曰滔土，正西弇州曰幵土，正中冀州曰白土，西北柱州曰肥土，北方玄州曰成土，東北咸州曰隱土，正東揚州曰信土。

dì yuán piān: fán cǎo tǔ zhī dào, gè yǒu gǔ zào. huò gāo huò xià, gè yǒu cǎo tǔ. yè xià yú yù, yù xià yú xiàn, xiàn xià yú pú, pú xià yú wěi, wěi xià yú guàn, guàn xià yú lóu, lóu xià yú píng, píng xià yú xiāo, xiāo xià yú bì, bì xià yú huán, huán xià yú máo, fán bǐ cǎo wù yǒu shí èr shuāi. zhù: yù jí yù yě. shuāi, wèi cǎo shàng xià xiāng zhòng cì yě. àn: zhōu guān yǒu cǎo rén, cǐ qǐ qí yí zhì yú?
　　《地員篇》：凡草土之道，各有穀造。或高或下，各有草土。葉下於轝，轝下於莧，莧下於蒲，蒲下於葦，葦下於雚，雚下於蔞，蔞下於荓，荓下於蕭，蕭下於薜，薜下於萑，萑下於茅，凡彼草物有十二衰。註：轝即郁也。衰，謂草上下相重次也。按：《周官》有草人，此豈其遺制歟？

tǔ guī dù dì zhī fǎ, jǐng yī cùn, dì chà qiān lǐ. yī fēn, dì chà bǎi lǐ. wáng jī qiān lǐ yǐ cùn wèi fǎ, wǔ děng zhū hóu zhī dì, yǐ fēn wéi fǎ. chǐ yǒu wǔ cùn zhě, yī wàn wǔ qiān lǐ zhī jǐng yě. tiān dì xiāng qù sān wàn lǐ. cháng kǎo suí táng zhì sòng yuán jiā shí jiǔ nián, cè yú jiāo zhōu, hé chéng tiān wèi: liù bǎi lǐ chà yī cùn. hòu wèi yǒng píng yuán nián, cè yú luò yáng, xìn dōu fāng wèi: èr bǎi wǔ shí lǐ chà yī cùn. rán sòng zhī yú yáng chéng, wèi zhī yú jīn líng, jiē shù dù wèi kě jù yě. táng kāi yuán shí èr nián, zhí biǎo jùn yí, dà shuài wǔ bǎi èr shí liù lǐ èr bǎi qī shí bù chà èr cùn yú, suì yǐ jiù shuō qiān lǐ yī cùn wèi wàng. wáng pǔ yuē:" yáng chéng nǎi zài luò zhī dōng piān, kāi yuán dé jùn yí zhī yuè tái, yīng nán běi xián jū dì zhī zhōng." sī mǎ gōng rì jǐng tú yún:" rì xíng huáng dào, měi suì yǒu chà. dì zhōng dāng suí ér zhuǎn yí. gù zhōu zài luò yì, hàn zài yǐng chuān yáng chéng, táng zài biàn zhōu jùn yí." yù shuǐ lǐ shì yún:" zhōu yú yáng chéng cè jǐng, shuō zhě wèi dì xíng xī běi gāo, dōng nán xià. jí xīng zài běi, dòu yì zài běi. jí xīng nǎi tiān zhī zhōng yě, tiān zhī zhōng zé dì zhī zhōng."
　　土圭度地之法，景一寸，地差千里。一分，地差百里。王畿千里以寸為法，五等諸侯之地，以分為法。尺有五寸者，一萬五千里之景也。天地相去三萬里。嘗考《隋、唐志》宋元嘉十九年，測於交州，何承天謂：六百里差一寸。後魏永平元年，測於洛陽，信都芳謂：二百五十里差一寸。然宋之於陽城，魏之於金陵，皆隃度未可據也。唐開元十二年，植表浚儀，大率五百二十六里二百七十步差二寸余，遂以舊說千里一寸為妄。王朴曰：「陽城乃在洛之東偏，開元得浚儀之岳台，應南北弦居地之中。」司馬公《日景圖》云：「日行黃道，每歲有差。地中當隨而轉移。故周在洛邑，漢在潁川陽城，唐在汴州浚儀。」潏水李氏云：「周於陽城測景，說者謂地形西北高，東南下。極星在北，斗亦在北。極星乃天之中也，天之中則地之中。」

" zhū gōng zhī dì, fāng wǔ bǎi lǐ", yǔ wǔ chéng mèng zǐ zhī yán bù hé. zǐ chǎn yuē:" liè guó yī tóng." mèng zǐ yì yuē:" lǔ fāng bǎi lǐ." míng táng wèi nǎi yún:" lǔ fāng qī bǎi lǐ." huò wèi zhōu guān míng táng wèi jiān fù yōng ér yán. zhí fāng shì shū yún:" wú gōng, zòng shì gōng jué, wéi shǒu bǎi lǐ dì. wèi ruò yú gōng guó gōng, jiù shì yīn zhī gōng, zhì zhōu réng shǒu bǎi lǐ guó, yǐ wú gōng gù yě." yú àn: zuǒ shì chuán yú zhòng, tài wáng zhī zhāo yě. guó zhòng guó shū, wáng jì zhī mù yě. jiē zhōu suǒ fēng. wèi jiù shì yīn zhī gōng, wù yǐ.
　　「諸公之地，方五百里」，與《武成》、《孟子》之言不合。子產曰：「列國一同。」《孟子》亦曰：「魯方百里。」《明堂位》乃云：「魯方七百里。」或謂《周官·明堂位》兼附庸而言。《職方氏疏》云：「無功，縱是公爵，惟守百里地。謂若虞公、虢公，舊是殷之公，至周仍守百里國，以無功故也。」愚按：《左氏傳》虞仲，太王之昭也。虢仲、虢叔，王季之穆也。皆周所封。謂舊是殷之公，誤矣。

suì zhōng zhèng zhì ér zhì shì, zhù: shàng qí jì bù. shū yún:" hàn shí kǎo lì, wèi zhī jì lì." jīn àn: shuō yuàn: yàn zǐ zhì dōng ē sān nián, jǐng gōng zhào ér shù zhī míng nián shàng jì, jǐng gōng yíng ér hè zhī. hán zi wài chǔ shuō: xī mén bào wèi yè lìng, jū qī nián, shàng jì, jūn shōu qí xǐ. xīn xù: wèi wén hóu dōng yáng shàng jì, qián bù shí bèi. shǐ jì: qín zhāo wáng zhào wáng jī, bài wèi hé dōng shǒu, sān suì bù shàng jì. rán zé chūn qiū zhàn guó shí, yǐ yǒu shàng jì, fēi shǐ yú hàn.
　　歲終正治而致事，註：上其計簿。疏云：「漢時考吏，謂之計吏。」今按：《說苑》：晏子治東阿三年，景公召而數之；明年上計，景公迎而賀之。《韓子·外儲說》：西門豹為鄴令，居期年，上計，君收其璽。《新序》：魏文侯東陽上計，錢布十倍。《史記》：秦昭王召王稽，拜為河東守，三歲不上計。然則春秋戰國時，已有上計，非始於漢。

zhū wén gōng yuē:" dú cáo gōng dù mù sūn zi, jiàn qí suǒ lùn chē chéng rén shù, zhū rú jiē suǒ wèi yán. wéi cài jì tōng měi lùn cǐ shì, yǐ kǎo zhōu lǐ jūn zhì jiē hé." yú àn: sūn zi zuò zhàn piān fán yòng bīng zhī fǎ, chí chē qiān sì, gé chē qiān shèng, dài jiǎ shí wàn. cáo gōng zhù: chí chē, qīng chē yě. dù mù zhù: qīng chē, zhàn chē yě. gǔ zhě chē zhàn, gé chē zī chē zhòng chē yě, zài qì xiè cái huò yī zhuāng. sī mǎ fǎ yuē:" yī chē jiǎ shì sān rén, bù zú qī shí èr rén, chuī jiā zǐ shí rén, gù shǒu yī zhuāng wǔ rén, jiù yǎng wǔ rén, qiáo jí wǔ rén. qīng chē qī shí wǔ rén, zhòng chē èr shí wǔ rén, gù èr chéng jiān yī bǎi rén wéi yī duì. jǔ shí wàn zhī zhòng, gé chē qiān shèng, xiào qí fèi yòng zhī jì, zé bǎi wàn zhī zhòng jiē kě zhī yě." zuǒ shì chuán: yǐ mǎo, chǔ shī jūn yú bì. bǐng chén, chǔ zhòng zhì yú bì. lǚ chéng gōng wèi: fán zhàn, bīng chē zài qián, zī zhòng cháng zài bīng chē zhī hòu. chǔ zhòng cì rì nǎi zhì, hòu yī rì, gù wú chāo jī zhī huàn. táng shuō zhāi yún:" rú zhě wèi diān chū qī shí wǔ rén, bù zhī shí chū bǎi rén. qí qī shí wǔ rén, zhàn chē yě. qí èr shí wǔ rén, zhòng chē yě."
　　朱文公曰：「讀曹公、杜牧《孫子》，見其所論車乘人數，諸儒皆所未言。唯蔡季通每論此事，以考《周禮》軍制皆合。」愚按：《孫子·作戰篇》凡用兵之法，馳車千駟，革車千乘，帶甲十萬。曹公註：馳車，輕車也。杜牧註：輕車，戰車也。古者車戰，革車、輜車、重車也，載器械財貨衣裝。《司馬法》曰：「一車甲士三人，步卒七十二人，炊家子十人，固守衣裝五人，廄養五人，樵汲五人。輕車七十五人，重車二十五人，故二乘兼一百人為一隊。舉十萬之眾，革車千乘，校其費用支計，則百萬之眾皆可知也。」《左氏傳》：乙卯，楚師軍於邲。丙辰，楚重至於邲。呂成公謂：凡戰，兵車在前，輜重常在兵車之後。楚重次日乃至，後一日，故無抄擊之患。唐說齋云：「儒者謂甸出七十五人，不知實出百人。其七十五人，戰車也。其二十五人，重車也。」

gǔ zhě bù bǎi wèi mǔ. gǔ zhī bǎi mǔ, wèi jīn sì shí yī mǔ yī bǎi liù shí bù. gǔ zhī yī jǐng, wèi jīn sān bǎi qī shí wǔ mǔ. dòu yǎn yuē:" xiǎo mǔ bù bǎi, zhōu zhī zhì yě. zhōng mǔ èr bǎi sì shí, hàn zhī zhì yě. dà mǔ sān bǎi liù shí, qí zhī zhì yě. jīn suǒ yòng zhě, hàn zhī zhōng mǔ." yán tiě lùn yù shǐ yuē:" gǔ zhě zhì tián, bǎi bù wèi mǔ. xiān dì āi lián bǎi xìng, zhì tián èr bǎi sì shí bù ér yī mǔ." tōng diǎn wèi: shāng yāng zuǒ qín, yǐ wéi dì lì bù jìn, gèng yǐ èr bǎi sì shí bù wèi mǔ. èr shuō bù tóng.
　　古者步百為畝。古之百畝，為今四十一畝一百六十步。古之一井，為今三百七十五畝。竇儼曰：「小畝步百，周之制也。中畝二百四十，漢之制也。大畝三百六十，齊之制也。今所用者，漢之中畝。」《鹽鐵論》御史曰：「古者制田，百步為畝。先帝哀憐百姓，制田二百四十步而一畝。」《通典》謂：商鞅佐秦，以為地利不盡，更以二百四十步為畝。二說不同。

yǔ gòng zhī tián jiǔ děng, wěi yǎn bié chǔ dì yì jiǔ děng, mèng zǐ wáng zhì wèi wǔ děng, ér zhōu guān zhǐ sān děng. jiě zhě wèi: dà sī tú bù yì yī yì zài yì sān děng, dōu bǐ zhī zhì yě. xiǎo sī tú shàng zhōng xià dì sān děng, liù xiāng zhī zhì yě. suì rén shàng zhōng xià dì sān děng, yǒu lái zhě, liù suì zhī zhì yě. dà sī mǎ shàng zhōng xià dì sān děng, zhū hóu zhī zhì yě.
　　《禹貢》之田九等，蒍掩別楚地亦九等，《孟子》、《王制》為五等，而《周官》止三等。解者謂：《大司徒》不易、一易、再易三等，都鄙之制也。《小司徒》上、中、下地三等，六鄉之制也。《遂人》上、中、下地三等，有萊者，六遂之制也。《大司馬》上、中、下地三等，諸侯之制也。

suì rén zhì yě, nǎi xiāng suì gōng yì zhī zhì. jiàng rén gōu xù, nǎi cǎi dì zhī zhì. zhèng kāng chéng yún:" zhōu zhì jī nèi yòng xià zhī gòng fǎ, shuì fū wú gōng tián. bāng guó yòng yīn zhī zhù fǎ, zhì gōng tián bù shuì fū." zhū wén gōng yì yún:" gōu xù yǐ shí wéi shù, jǐng tián yǐ jiǔ wéi shù. jǐng tián gōu xù jué bù kě hé, ér yǒng jiā zhū rú yù hùn wèi yī. kāng chéng zhù, fēn wéi èr shì yě." yú àn: lǐ tài bó píng tǔ shū yún:" zhōu jī nèi jí zhū hóu yī yòng gòng fǎ." gài tài bó yǐ yǔ kāng chéng yì yǐ, fēi shǐ yú yǒng jiā zhū rú yě. liú shì zhōng yì yǐ jiàng rén gōu xù, qiú hé hū suì rén zhì yě zhī zhì, wèi suì rén yán jī shù, jiàng rén yán fāng fǎ, rán zhōu lǐ kǎo gōng gè wèi yī shū. yì shì wèi: jiàng rén qián dài zhī zhì.
　　遂人治野，乃鄉遂公邑之制。匠人溝洫，乃采地之制。鄭康成云：「周制畿內用夏之貢法，稅夫無公田。邦國用殷之助法，制公田不稅夫。」朱文公亦云：「溝洫以十為數，井田以九為數。井田、溝洫決不可合，而永嘉諸儒欲混為一。康成注，分為二是也。」愚按：李泰伯《平土書》云：「周畿內及諸侯一用貢法。」蓋泰伯已與康成異矣，非始於永嘉諸儒也。劉氏《中義》以匠人溝洫，求合乎遂人治野之制，謂遂人言積數，匠人言方法，然《周禮》、《考工》各為一書。易氏謂：匠人前代之制。

yǔ jìn lì hū gōu xù," jùn quǎn huì, jù chuān". suì rén wǔ gōu wǔ tú zhī zhì, yīn yú gǔ yě. yǐ shuǐ zuǒ gēng zhě fēng, dào rén zhǎng zhī. yǐ shuǐ zuǒ shǒu zhě gù, sī xiǎn zhǎng zhī. zì xiāng suì zhī fǎ chí, zi sì wèi tián xù ér sàng tián zhě yǐ wéi yuàn. zǐ chǎn zuò fēng xù ér wǔ tián chóu yǐ wéi bàng. jìn yù shǐ qí jǐn dōng qí mǔ, ér róng chē shì lì. shèn ér liǎng zhōu zhēng dōng xī zhī liú, zhì shāng yāng jué liè qiān mò, lǚ zhèng jué tōng chuān fáng, gǔ zhì dàng rán yǐ. gǔ zhě nèi wèi tián lú, wài wèi gōu xù. zài yì zhī shī, yù bīng yú nóng, fú xiǎn yú shùn, qǔ xià kǎn shàng kūn zhī xiàng. gōu xù zhī chéng, zì yǔ zhì zhōu, fēi yī rén zhī lì. gōu xù zhī huài, zì zhōu shuāi zhì qín, fēi yī rì zhī jī. xiān rú wèi jǐng tián huài ér róng mǎ rù zhōng guó, rú rù wú rén zhī jìng. bēi fū!
　　禹盡力乎溝洫，「濬畎澮，距川」。《遂人》五溝五塗之制，因於古也。以水佐耕者豐，稻人掌之。以水佐守者固，司險掌之。自鄉遂之法弛，子駟為田洫而喪田者以為怨。子產作封洫而伍田疇以為謗。晉欲使齊盡東其畝，而戎車是利。甚而兩周爭東西之流，至商鞅決裂阡陌，呂政決通川防，古制蕩然矣。古者內為田廬，外為溝洫。在易之師，寓兵於農，伏險於順，取下坎上坤之象。溝洫之成，自禹至周，非一人之力。溝洫之壞，自周衰至秦，非一日之積。先儒謂井田壞而戎馬入中國，如入無人之境。悲夫！

rén ǒu niú ǒu, zhèng shì zhù: hé ǒu bìng yán zhī. shū wèi: zhōu shí wèi yǒu niú ǒu gēng, zhì hàn zhào guò shǐ jiào mín niú gēng. jīn kǎo shān hǎi jīng hòu jì zhī sūn shū jūn, shǐ zuò niú gēng. zhōu yì gōng yún:" kǒng zǐ yǒu lí niú zhī yán. rǎn gēng, yì zì bó niú. jiǎ yì shū xīn xù zài zōu mù gōng yuē:' bǎi xìng bǎo niú ér gēng.' yuè lìng jì dōng chū tǔ niú, shì nóng gēng zǎo wǎn. hé dài zhào guò? guò tè jiào rén ǒu lí, fèi shěng ér gōng bèi ěr."
　　人耦牛耦，鄭氏註：合耦並言之。疏謂：周時未有牛耦耕，至漢趙過始教民牛耕。今考《山海經》后稷之孫叔均，始作牛耕。周益公云：「孔子有犁牛之言。冉耕，亦字伯牛。《賈誼書》、《新序》載鄒穆公曰：『百姓飽牛而耕。』《月令》季冬出土牛，示農耕早晚。何待趙過？過特教人耦犁，費省而功倍爾。」

gǔ yán, yǐn chí ér huà, shān hǎi jīng yán fàn zhī zé, mù tiān zǐ chuán zhì yú gǔ, jìn huán xiá shì zhī dì, ér yī dùn yòng shì qǐ zhě yě. sàn yán, zhǔ shuǐ ér chéng, xià shū qīng zhōu zhī gòng, zhí fāng yōu zhōu zhī lì, qí zhī qú zhǎn, yàn zhī liáo dōng, ér sù shā chū zuò zhě yě. xíng yán, wù dì yǐ chū zhī, zhōu gōng yuè suǒ yún" yán hǔ xíng yě". yí yán, yú róng yǐ qǔ zhī, yī yǐn suǒ yún" hé zhī měi" zhě, dà xià zhī yán yě. hòu zhōu sì yán zhī zhèng fǎng cǐ. gǔ zhě chuān zé zhī ráo, yǔ mín gòng zhī. zì hǎi wáng zhī piān, qí wàng zhī shǒu, zuò yǒng yú qí, zhì hàn èr shí bèi yú gǔ. kǎo zhī hàn zhì, yán guān sān shí yǒu wǔ, táng yǒu yán zhī xiàn yī bǎi wǔ. běn cháo yán suǒ chū zhě shí èr lù, wèi chí èr, wèi jiān qī, wèi chǎng èr shí èr, wèi jǐng liù bǎi yǒu jiǔ, fǎ yì xiáng ér lì wú yí yǐ.
　　盬鹽，引池而化，《山海經》鹽販之澤，《穆天子傳》至於盬，晉郇瑕氏之地，而猗頓用是起者也。散鹽，煮水而成，《夏書》青州之貢，《職方》幽州之利，齊之渠展，燕之遼東，而宿沙初作者也。形鹽，物地以出之，周公閱所云「鹽虎形也」。飴鹽，於戎以取之，伊尹所云「和之美」者，大夏之鹽也。後周四鹽之政仿此。古者川澤之饒，與民共之。自《海王》之篇，祈望之守，作俑於齊，至漢二十倍於古。考之《漢志》，鹽官三十有五，唐有鹽之縣一百五。本朝鹽所出者十二路，為池二，為監七，為場二十二，為井六百有九，法益詳而利無遺矣。

wán wù sàng zhì, zhào gōng yǐ wéi jiè. fán shì gòng zhī yú cái, yǐ gòng wán hǎo zhī yòng, kǒng fēi zhōu gōng zhī diǎn. wú yì yuē:" wéi zhèng zhī gōng."
　　玩物喪志，召公以為戒。凡式貢之餘財，以共玩好之用，恐非周公之典。《無逸》曰：「惟正之供。」

wài fǔ zhù: quán shǐ gài yī pǐn, zhōu jǐng wáng zhù dà quán ér yǒu èr pǐn. wéi zhāo zhù zhōu yǔ yuē:" dān mù gōng yún:' gǔ zhě yǒu mǔ píng zi, zi quán mǔ ér xíng.' rán zé èr pǐn zhī lái, gǔ ér rán yǐ."
　　《外府注》：泉始蓋一品，周景王鑄大泉而有二品。韋昭注《周語》曰：「單穆公云：『古者有母平子，子權母而行。』然則二品之來，古而然矣。」

gǔ zhě yǐ shè yù wèi yì. kǒng zǐ yuē:" zhí shè hū? zhí yù hū?" shī yuē:" shū shàn shè jì, yòu liáng yù jì."" sì huáng jì jià, liǎng cān bù yī", yù zhī shàn yě." bù shī qí chí, shě shǐ rú pò", shè zhī shàn yě. xué shè zhě duō yǐ. zào fù zhī shī tài dòu shì, yǐn xū zhī xí qiū jià, jiē xué yù zhě yě. shuō yuàn wèi: yù zhě shǐ rén gōng, shè zhě shǐ rén duān. yì zhèng xīn xiū shēn zhī fǎ.
　　古者以射御為藝。孔子曰：「執射乎？執御乎？」《詩》曰：「叔善射忌，又良御忌。」「四黃既駕，兩驂不猗」，御之善也。「不失其馳，舍矢如破」，射之善也。學射者多矣。造父之師泰豆氏，尹需之習秋駕，皆學御者也。《說苑》謂：御者使人恭，射者使人端。亦正心修身之法。

huò huì yòng xǐ jié, zhù: jīn zhī yìn zhāng yě. sī shì zhù yún:" rú jīn dòu jiǎn fēng." zhí jīn yún:" jié ér xǐ zhī." zuǒ zhuàn: jì wǔ zi shǐ gōng yě wèn xǐ shū zhuī ér yǔ zhī. zhàn guó cè yù xǐ zhě duàn gàn zǐ yě. cài yōng dú duàn yún:" gǔ zhě zūn bēi gòng yòng zhī." wèi hóng yún:" qín yǐ lái tiān zǐ wèi xǐ, yòu dú yǐ yù wèi zhī, chén xià mò gǎn yòng." táng yòu gǎi xǐ wèi bǎo. wǔ dài shǐ chén yuē:" guó yǐ yù xǐ wèi chuán shòu shén qì, suì gǔ wú wén." yùn dòu shū yuē:" shùn wèi tiān zǐ, huáng lóng fù xǐ." shì běn yuē:" lǔ zhāo gōng shǐ zuò xǐ."
　　貨賄用璽節，註：今之印章也。《司市注》云：「如今斗檢封。」《職金》云：「楬而璽之。」《左傳》：季武子使公冶問璽書追而與之。《戰國策》欲璽者段乾子也。蔡邕《獨斷》云：「古者尊卑共用之。」衛宏云：「秦以來天子為璽，又獨以玉為之，臣下莫敢用。」唐又改璽為寶。《五代史》臣曰：「國以玉璽為傳授神器，遂古無聞。」《運斗樞》曰：「舜為天子，黃龍負璽。」《世本》曰：「魯昭公始作璽。」

sī mén zhèng qí huò huì. zhèng zhě, jìn qí yín chǐ ér guī yú zhèng yě. zhù dú wéi" zhēng", fēi shì.
　　司門正其貨賄。正者，禁其淫侈而歸於正也。注讀為「征」，非是。

jī rén, chūn qiū mò, sòng yóu yǒu shì guān. zuǒ shì āi shí sì nián chuán: jī rén lái gào yuē:" féng zé yǒu jiè mí yān."
　　跡人，春秋末，宋猶有是官。《左氏·哀十四年傳》：跡人來告曰：「逢澤有介麋焉。」

sī lù quē. mèng zǐ yún:" zhū hóu è qí hài jǐ yě, ér jiē qù qí jí." zhào shì zhù: jīn zhōu lǐ sī lù zhī guān wú qí zhí, shì zhū hóu jiē qù zhī, gù bù fù cún.
　　司祿闕。《孟子》云：「諸侯惡其害己也，而皆去其籍。」趙氏註：今《周禮》司祿之官無其職，是諸侯皆去之，故不復存。

gǎo rén zhù: jīn sī tú fǔ zhōng yǒu bǎi guān cháo huì zhī diàn. hòu hàn cài yōng jí suǒ zài, bǎi guān huì fǔ gōng diàn xià zhě yě. gǔ tiān zǐ zhī táng, wèi míng yuē diàn. shuō yuàn: wèi wén hóu yù lǐn zāi, sù fú pì zhèng diàn wǔ rì. zhuāng zi shuō jiàn yún:" rù diàn mén bù qū." gài zhàn guó shǐ yǒu shì míng. yàn lǐ zhù: dāng dōng liù zhě, rén jūn wèi diàn wū yě. shū wèi: hàn shí diàn wū sì xiàng liú shuǐ, jǔ hàn yǐ kuàng zhōu. rán hàn huáng bà chuán xiān shàng diàn, zhù wèi: chéng xiàng suǒ zuò wū. gǔ zhě wū zhī gāo yán, tōng hū wèi diàn, bù bì gōng zhōng yě.
　　《槁人注》：今司徒府中有百官朝會之殿。後漢《蔡邕集》所載，百官會府公殿下者也。古天子之堂，未名曰殿。《說苑》：魏文侯御廩災，素服辟正殿五日。《莊子·說劍》云：「入殿門不趨。」蓋戰國始有是名。《燕禮注》：當東霤者，人君為殿屋也。疏謂：漢時殿屋四向流水，舉漢以況周。然《漢·黃霸傳》先上殿，注謂：丞相所坐屋。古者屋之高嚴，通呼為殿，不必宮中也。

dà zōng bó shū: xīng bèi yún:" wǔ xīng chū qǐ qiān niú, suì xīng yī rì xíng shí èr fēn dù zhī yī, shí èr suì ér zhōu tiān. yíng huò rì xíng sān shí sān fēn dù zhī yī, sān shí sān suì ér zhōu tiān. zhèn xīng rì xíng èr shí bā fēn dù zhī yī, èr shí bā suì ér zhōu tiān. tài bái rì xíng bā fēn dù zhī yī, bā suì ér zhōu tiān. chén xīng rì xíng yí dù, yī suì ér zhōu tiān." féng xiāng shì shū: xīng bèi yún:" míng wáng zài shàng, zé rì yuè wǔ xīng jiē chéng huáng dào." bǎo zhāng shì shū: xīng bèi yún:" wǔ xīng gèng wáng xiāng xiū fèi, qí sè bù tóng. wáng zé guāng máng, xiāng zé nèi shí xiū zé guāng máng wú jiǎo, bù dòng yáo fèi zé shǎo guāng. sè shùn sì shí, qí guó jiē dāng yě." xīng bèi zhī shū, jǐn jiàn yú cǐ. suí táng zhì jiē bù zhù lù.
　　《大宗伯疏》：《星備》云：「五星初起牽牛，歲星一日行十二分度之一，十二歲而周天。熒惑日行三十三分度之一，三十三歲而周天。鎮星日行二十八分度之一，二十八歲而周天。太白日行八分度之一，八歲而周天。辰星日行一度，一歲而周天。」《馮相氏疏》：《星備》云：「明王在上，則日月五星皆乘黃道。」《保章氏疏》：《星備》云：「五星更王相休廢，其色不同。王則光芒，相則內實；休則光芒無角，不動搖；廢則少光。色順四時，其國皆當也。」《星備》之書，僅見於此。隋、唐《志》皆不著錄。

zhōu wǔ lǐ zhī bié, sān shí yǒu liù. táng wǔ lǐ zhī yí, yī bǎi wǔ shí yǒu èr. táng zhì yún:" zì liáng yǐ lái, shǐ yǐ dāng shí suǒ xíng, fù yú zhōu guān wǔ lǐ zhī míng, gè lì yī jiā zhī xué."
　　周五禮之別，三十有六。唐五禮之儀，一百五十有二。《唐志》云：「自梁以來，始以當時所行，傅於《周官》五禮之名，各立一家之學。」

jiǔ sháo zhī wǔ, zhù yún:" dāng wèi dà sháo." yú wèi:" jiǔ sháo" zhī míng shàng yǐ, bù bì gǎi zì. shuō yuàn: kǒng zǐ zhì qí guō mén zhī wài, yù yī yīng ér, qiè yī hú, xiāng yǔ jù xíng. qí shì jīng, qí xīn zhèng, qí xíng duān. kǒng zǐ wèi yù yuē:" qù qū zhī, qù qū zhī! sháo lè fāng zuò." kǒng zǐ zhì bǐ, wén sháo, sān yuè bù zhī ròu wèi. qí jǐng gōng zuò zhēng zhāo jiǎo zhāo, gài shùn lè zhī cún zhě. liú yuán fù yún:" jiǔ zhāo zhě, jiǔ míng. yǔ shí qí sān yān, qí zhēng jiǎo zhī wèi yě." shān hǎi jīng: xià hòu kāi dé jiǔ biàn jiǔ gē yǐ xià, shǐ gē jiǔ zhāo yú dà mù zhī yě. dì wáng shì jì: qǐ shēng hòu shí nián, wǔ jiǔ sháo. zhú shū yuē:" xià hòu kāi wǔ jiǔ zhāo." shǐ jì yǔ nǎi xìng jiǔ zhāo zhī lè, suǒ yǐn yuē:" jí shùn lè xiāo sháo jiǔ chéng." ài xuān wèi: quàn zhī yǐ jiǔ gē, jí jiǔ zhāo zhī lè. lǚ shì chūn qiū: dì kù mìng xián hēi zuò wéi wǔ shēng, gē jiǔ zhāo liù liè liù yīng. dì shùn lìng zhì xiū jiǔ zhāo liù liè liù yīng, yǐ míng dì dé. rán zé jiǔ zhāo zuò yú dì kù zhī shí, shùn xiū ér yòng zhī. qín wéi sháo wǔ èr lè cún.
　　九韶之舞，注云：「當為大韶。」愚謂：「九韶」之名尚矣，不必改字。《說苑》：孔子至齊郭門之外，遇一嬰兒，挈一壺，相與俱行。其視精，其心正，其行端。孔子謂御曰：「趣驅之，趣驅之！韶樂方作。」孔子至彼，聞韶，三月不知肉味。齊景公作《徵招》、《角招》，蓋舜樂之存者。劉原父云：「《九招》者，九名。予識其三焉，祈、徵、角之謂也。」《山海經》：夏後開得《九辯》、《九歌》以下，始歌《九招》於大穆之野。《帝王世紀》：啟升後十年，舞《九韶》。《竹書》曰：「夏後開儛《九招》。」《史記》禹乃興《九招》之樂，《索隱》曰：「即舜樂《簫韶》九成。」艾軒謂：勸之以《九歌》，即《九招》之樂。《呂氏春秋》：帝嚳命咸黑作為舞聲，歌《九招》、《六列》、《六英》。帝舜令質修《九招》、《六列》、《六英》，以明帝德。然則《九招》作於帝嚳之時，舜修而用之。秦唯《韶》、《武》二樂存。

bān gù lǜ lì zhì shù liú xīn zhī yán, yǐ lǜ wéi xià shēng, lǚ wèi shàng shēng. zhèng kāng chéng yǐ huáng zhōng sān lǜ wéi xià shēng, yǐ ruí bīn sān lǜ wèi shàng shēng. liáng wǔ dì zhōng lǜ wěi wèi: bān gù jiā zhōng zhōng lǚ, guò yú wú diào. zhèng kāng chéng yǒu shēng yáng ér wú jiàng yáng. chén yòng zhī lǐ shū wèi: zì zǐ wǔ yǐ zuǒ jiē shàng shēng, zǐ wǔ yǐ yòu jiē xià shēng. yǐ zhèng shuō wéi shì. zhāng wén ráo yì yuán yuē:" shí èr yuè zhī lǜ yǐ hòu yuè, liù shí rì zhī lǜ yǐ hòu rì. yuè lǜ dāng yī xià yī shàng, yī cì ér shēng. rì lǜ dāng yòng ruí bīn zhòng shàng shēng. sī mǎ qiān liú xīn zhī fǎ, yuè lǜ yě. lǚ bù wéi huái nán jīng fáng zhī fǎ, rì lǜ yě. jìn zhì qǔ sī mǎ ér fēi huái nán, liáng wǔ shì jīng fáng ér fēi bān gù, jiē fēi tōng lùn."
　　班固《律曆志》述劉歆之言，以律為下生，呂為上生。鄭康成以黃鐘三律為下生，以蕤賓三律為上生。梁武帝《鐘律緯》謂：班固夾鍾中呂，過於無調。鄭康成有昇陽而無降陽。陳用之《禮書》謂：自子午以左皆上生，子午以右皆下生。以鄭說為是。張文饒《翼元》曰：「十二月之律以候月，六十日之律以候日。月律當一下一上，依次而生。日律當用蕤賓重上生。司馬遷、劉歆之法，月律也。呂不韋、淮南、京房之法，日律也。《晉志》取司馬而非淮南，梁武是京房而非班固，皆非通論。」

dà bo sān zhào, qí sòng jiē qiān yǒu èr bǎi. xià hòu zhù dǐng yáo yuē:" féng féng bái yún, yī nán yī běi, yī xī yī dōng. jiǔ dǐng jì chéng, qiān yú sān guó." yì shì zhàn yuē:" fèng huáng yú fēi, hé míng qiāng qiāng. yǒu guī zhī hòu, jiāng yù yú jiāng." chéng jì bo yuē:" jiān yú liǎng shè, wèi gōng shì fǔ." lí jī yáo yuē:" zhuān zhī yú, rǎng gōng zhī yú, yī xūn yī yóu, shí nián shàng yóu yǒu chòu." wèi hóu yáo yuē:" rú yú kuī wěi, héng liú ér fāng yáng yì yān." hàn wén zhào yuē:" dà héng gēng gēng, yú wèi tiān wáng, xià qǐ yǐ guāng." jiē guī yáo yě.
　　大卜三兆，其頌皆千有二百。夏後鑄鼎繇曰：「逢逢白雲，一南一北，一西一東。九鼎既成，遷於三國。」懿氏占曰：「鳳凰于飛，和鳴鏘鏘。有媯之後，將育於姜。」成季卜曰：「間於兩社，為公室輔。」驪姬繇曰：「專之渝，攘公之羭，一薰一蕕，十年尚猶有臭。」衛侯繇曰：「如魚窺尾，衡流而方羊裔焉。」漢文兆曰：「大橫庚庚，余為天王，夏啟以光。」皆龜繇也。

bo shī sì zhào, zhèng shì è yǐ lǐ tuī zhī, wèi: fāng zhào, zhàn sì fāng zhī shì yě, hàn wǔ dì fā yì zhàn, zhī shén mǎ cóng xī běi lái. gōng zhào, zhàn lì gōng zhī shì yě, chǔ sī mǎ zǐ yú bo zhàn lìng guī. yì zhào, zhàn xíng yì zhī shì yě, huì bó yuē:" zhōng xìn zhī shì zé kě." gōng zhào, yǒu shè yì, hòu shì yǒu fù shè zhī fǎ.
　　卜師四兆，鄭氏鍔以理推之，謂：方兆，占四方之事也，漢武帝發《易》占，知神馬從西北來。功兆，占立功之事也，楚司馬子魚卜戰令龜。義兆，占行義之事也，惠伯曰：「忠信之事則可。」弓兆，有射意，後世有覆射之法。

guī rén liù guī, yì shí péng zhī guī. ěr yǎ shí guī. táng liù diǎn: biàn guī jiǔ lèi wǔ sè, yī sì shí yòng zhī.
　　《龜人》六龜，《易》十朋之龜。《爾雅》十龜。《唐六典》：辨龜九類五色，依四時用之。

liè zǐ mèng yǒu liù hòu, yǔ zhān mèng tóng. è zuò" wù". dōng pō yuē:" gāo zōng yán mèng, wén wáng wǔ wáng yán mèng, kǒng zǐ yì yán mèng. qí qíng xìng zhì, qí mèng bù luàn." xī shān yuē:" zhèng mèng bù yuán gǎn ér dé, yú jiē gǎn yě."
　　《列子》夢有六候，與《占夢》同。《噩》作「蘁」。東坡曰：「高宗言夢，文王、武王言夢，孔子亦言夢。其情性治，其夢不亂。」西山曰：「正夢不緣感而得，余皆感也。」

dà zhù jiǔ jì, jiǔ yuē" gòng jì". zhù yún:" gòng, yóu shòu yě. wáng jì shí, zǎi fū shòu jì. xiào jīng shuō yuē:' gòng suí zhí shòu.'" shū yún:" xiào jīng shuō, xiào jīng wěi wén. gòng suí zhí shòu, wèi jiāng suí jì zhī shí, gòng cǐ suí jì yǐ shòu shī." yú wèi: shū wèi suí jì, fēi yě. hòu hàn lǐ yí zhì zhù xiào jīng yuán shén qì yuē:" zūn sān lǎo zhě, fù xiàng yě. yè zhě fèng jǐ, ān chē ruǎn lún, gōng suí zhí shòu." sòng jūn yuē:" gōng suí, sān lǎo jiù chē, tiān zǐ qīn zhí suí shòu zhī." yǒng píng èr nián yǎng lǎo zhào, yì yǒu" ān chē ruǎn lún, gōng suí zhí shòu" zhī yǔ. gài qǔ xiào jīng wěi.
　　《大祝》九祭，九曰「共祭」。注云：「共，猶授也。王祭食，宰夫授祭。《孝經說》曰：『共綏執授。』」疏云：「《孝經說》，《孝經緯》文。共綏執授，謂將綏祭之時，共此綏祭以授屍。」愚謂：疏謂綏祭，非也。《後漢·禮儀志》注《孝經援神契》曰：「尊三老者，父象也。謁者奉幾，安車軟輪，供綏執授。」宋均曰：「供綏，三老就車，天子親執綏授之。」永平二年《養老詔》，亦有「安車軟輪，供綏執授」之語。蓋取《孝經緯》。

zhèng sī nóng zhù" sù bài": dàn fǔ xià shǒu, jīn shí yì shì yě. xiàng shì yún: gǔ zhī bài, rú jīn zhī yī, zhé yāo ér yǐ. jiè zhòu zhī shì bù bài, gù yǐ sù wèi lǐ, yǐ qí bù kě zhé yāo yě. qí yí tè liǎn shǒu xiàng shēn, wēi zuò qǔ shì. cǐ zhèng jīn shí fù rén yī lǐ yě. hàn shí fù rén zhī bài, bù guò rú cǐ. huò wèi zì táng wǔ shì shǐ zūn fù rén, bù lìng bài fú, wù yǐ. zhōu tiān yuán lìng fù rén bài tiān tāi, zuò nán zǐ bài, zé suī lǔ sú, fù rén yì bù zuò nán zǐ bài yě. nèi zé shàng yòu shǒu zhě, yán liǎn shǒu yòu xiàng, fēi ruò jīn yòng shǒu àn xī zuò guì yě. nán zhī shàng zuǒ yì rán. jīn kǎo tài zǔ wèn zhào pǔ bài lǐ: hé yǐ nán zǐ guì ér fù rén bù guì? pǔ wèn wáng yí sūn, duì yuē:" gǔ shī' cháng guì wèn gù fū', fù rén yì guì yě. táng wǔ hòu shí, fù rén shǐ bài ér bù guì." pǔ wèn suǒ chū, duì yuē:" táng zhāng jiàn zhāng bó hǎi jì bèi yán zhī."
　　鄭司農注「肅拜」：但俯下手，今時撎是也。項氏云：古之拜，如今之揖，折腰而已。介冑之士不拜，故以肅為禮，以其不可折腰也。其儀特斂手向身，微作曲勢。此正今時婦人揖禮也。漢時婦人之拜，不過如此。或謂自唐武氏始尊婦人，不令拜伏，誤矣。周天元令婦人拜天台，作男子拜，則雖虜俗，婦人亦不作男子拜也。《內則》尚右手者，言斂手右向，非若今用手按膝作跪也。男之尚左亦然。今考太祖問趙普拜禮：何以男子跪而婦人不跪？普問王貽孫，對曰：「古詩『長跪問故夫』，婦人亦跪也。唐武后時，婦人始拜而不跪。」普問所出，對曰：「唐張建章《渤海記》備言之。」

shì jìn zhǎng shí huī zhī fǎ, zhàn rì páng zhī qì yě. èr zhèng jiě, qí tóng zhě liù, qí yì zhě sì. dà bo" zhǎng sān mèng zhī fǎ, qí jīng yùn shí, qí bié jiǔ shí", wèi zhān mèng zhī zhèng fǎ yǒu shí yě, yī yùn ér jiǔ biàn, shí yùn ér jiǔ shí biàn. zhù yǐ" jīng yùn" wèi" shí huī", xiān rú wèi rì zhī huī guāng. mèng zhī biàn tōng, qí zhàn bù tóng, bù dàng gǎi" yùn" wèi" huī".
　　《眡祲》掌十煇之法，占日旁之氣也。二鄭解，其同者六，其異者四。《大卜》「掌三夢之法，其經運十，其別九十」，謂占夢之正法有十也，一運而九變，十運而九十變。注以「經運」為「十煇」，先儒謂日之煇光。夢之變通，其占不同，不當改「運」為「煇」。

dà shǐ" zhèng suì nián yǐ xù shì", zhù: zhōng shù yuē suì, shuò shù yuē nián. zhōng shù sān bǎi liù shí wǔ rì sì fēn rì zhī yī, shuò shù sān bǎi wǔ shí sì rì. hàn lì zhì yuē:" rùn suǒ yǐ zhèng zhōng shuò yě." huò wèi: zhōu yǐ jiàn zi wèi zhèng, ér sì shí zhī shì, yǒu yòng xià zhèng jiàn yín zhě. yòng jiàn yín zé wèi zhī suì, yòng jiàn zi zé wèi zhī nián. hóng fàn zhèng yì cóng dōng zhì jí míng nián dōng zhì, wèi yī suì.
　　《大史》「正歲年以序事」，註：中數曰歲，朔數曰年。中數三百六十五日四分日之一，朔數三百五十四日。《漢·歷志》曰：「閏所以正中朔也。」或謂：周以建子為正，而四時之事，有用夏正建寅者。用建寅則謂之歲，用建子則謂之年。《洪範正義》從冬至及明年冬至，為一歲。

féng xiāng shì" zhì rì zhì yuè", zhù: dōng zhì rì zài qiān niú, jǐng zhàng sān chǐ. xià zhì rì zài dōng jǐng, jǐng chǐ wǔ cùn. cǐ cháng duǎn zhī jí. chūn fēn rì zài lóu, qiū fēn rì zài jiǎo, ér yuè xián yú qiān niú dōng jǐng. zuǒ shì chuán: rì yuè zhī xíng, fēn tóng dào yě, zhì xiāng guò yě. zhèng yì yún:" chūn fēn shuò zé rì zài lóu, wàng zé yuè zài jiǎo. qiū fēn shuò zài jiǎo, wàng zài lóu. lóu jiǎo tiān zhī zhōng dào, gù zhòu yè děng. dōng zhì shuò zé rì zài dòu, wàng zé yuè zài jǐng. xià zhì shuò zài jǐng, wàng zài dòu. dòu jǐng nán běi, gù zhòu yè cháng duǎn jí. dōng zhì gǔ rì zài qiān niú, jīn zài dòu. zhèng zhù yǔ kǒng shū yì, lì fǎ suì chà yě.
　　《馮相氏》「致日致月」，註：冬至日在牽牛，景丈三尺。夏至日在東井，景尺五寸。此長短之極。春分日在婁，秋分日在角，而月弦於牽牛、東井。《左氏傳》：日月之行，分同道也，至相過也。《正義》云：「春分朔則日在婁，望則月在角。秋分朔在角，望在婁。婁、角天之中道，故晝夜等。冬至朔則日在斗，望則月在井。夏至朔在井，望在斗。斗、井南北，故晝夜長短極。冬至古日在牽牛，今在斗。鄭注與孔疏異，曆法歲差也。

bǎo zhāng shì" xīng tǔ", àn yǐ sì zhàn lùn shí èr cì yún:" běi fāng zhī sù, zhǔ wú yuè huǒ wǔ zhī chén, zài zhōu bāng. tiān dù jūn liè, ér fēn yě shū bié. yī cì suǒ zhǔ, huò gèn wàn lǐ, kuà shù zhōu, huò yú huán nèi bù bù yī jùn. guó yǔ suì zài chún huǒ, yǒu zhōu zhī fēn yě. jīn fēng hào dāng qín sù, ér zhōu fēn lì yù zhōu, lǐ shí nán xiáng. zhì rú yíng huò shǒu xīn, sòng jǐng ráng qí jiù shí shěn wèi suì, jìn hóu shòu qí yāng. shì yàn shí yǒu xiāng yìng." jiǎ gōng yàn wèi: wú yuè zài nán, qí lǔ zài dōng, jīn suì xīng huò běi huò xī, bù yī guó dì suǒ zài. cǐ shòu fēng zhī rì, suì xīng suǒ zài zhī chén, guó shǔ yān gù yě. huò yún:" shí èr cì kě yán zhě yī, qí wéi xī mù hū?" wěi jī gěn wéi yàn, kě yǐ yán dōng běi.
　　《保章氏》「星土」，按《乙巳占》論十二次云：「北方之宿，主吳、越；火午之辰，在周邦。天度均列，而分野殊別。一次所主，或亘萬里，跨數州，或於寰內不布一郡。《國語》歲在鶉火，有周之分野。今豐鄗當秦宿，而周分隸豫州，理實難詳。至如熒惑守心，宋景禳其咎；實沈為祟，晉侯受其殃。事驗時有相應。」賈公彥謂：吳、越在南，齊、魯在東，今歲星或北或西，不依國地所在。此受封之日，歲星所在之辰，國屬焉故也。或云：「十二次可言者一，其惟析木乎？」尾箕艮維燕，可以言東北。

" shí yǒu èr suì", zhù: suì xīng wèi yáng, yòu xíng yú tiān, tài suì wèi yīn, zuǒ xíng yú dì, shí èr suì ér xiǎo zhōu. yù shuǐ yún:" suì xīng zài tiān, suì yīn zài dì. tiān guān shū yuē:' suì yīn zài shè tí gé, suì xīng zài xīng jì. suì yīn zài dān è, suì xīng zài xuán xiāo.' zì jiā yòu dīng yǒu, yàn zhī duō chà, jìn nián yóu shén. suì xīng cháng xiān yuè yú, jìn nián yǐ lái, cháng xiān yī bǎi èr shí yú rì." yú kǎo dà yǎn lì yì yuē:" suì xīng zì shāng zhōu qì chūn qiū zhī jì, lǜ bǎi èr shí yú nián ér chāo yī cì. zhàn guó hòu, qí xíng jìn jí, zhì hàn shàng wēi chà, jí āi píng jiān yú shì nǎi jǐn, gèng bā shí sì nián ér chāo yī cì." sān shān chén shì wèi: rú zuǒ shì zhī shuō, zé yín ér zài mǎo, wǔ ér zài hài rú shǐ jì zhī shuō, zé yín ér zài chǒu, chén ér zài hài. yǐ cì tuī zhī, jiē bù tóng. jí zhǒng shī chūn wèi: suì xīng měi suì ér chéng yī fēn, jī bǎi sì shí sì nián ér mǎn běn shù, zé wèi chāo chén zhī xiàn.
　　「十有二歲」，註：歲星為陽，右行於天，太歲為陰，左行於地，十二歲而小周。潏水云：「歲星在天，歲陰在地。《天官書》曰：『歲陰在攝提格，歲星在星紀。歲陰在單閼，歲星在玄枵。』自嘉祐丁酉，驗之多差，近年尤甚。歲星常先月余，近年以來，常先一百二十餘日。」愚考《大衍曆議》曰：「歲星自商、周迄春秋之季，率百二十餘年而超一次。戰國後，其行寖急，至漢尚微差，及哀、平間余勢乃盡，更八十四年而超一次。」三山陳氏謂：如《左氏》之說，則寅而在卯，午而在亥；如《史記》之說，則寅而在丑，辰而在亥。以次推之，皆不同。《汲冢·師春》謂：歲星每歲而成一分，積百四十四年而滿本數，則為超辰之限。

wài shǐ" dá shū míng", zhèng kāng chéng wèi: gǔ yuē míng, jīn yuē zì. zì zhě, zī yě. pìn lǐ jì yún:" bǎi míng yǐ shàng shū yú cè, bù jí bǎi míng shū yú fāng." wáng wén gōng yún:" wén zhě, jī ǒu gāng róu, zá bǐ yǐ xiāng chéng, rú tiān dì zhī wén, gù wèi zhī wén. zì zhě, shǐ yú yī ér shēng yú wú qióng, rú mǔ zhī zì zi, gù wèi zhī zì." jiā jì wèi: dú tǐ wéi wén, hé tǐ wèi zì. zhǔ lèi wèi mǔ, cóng lèi wèi zi. liù shū xiàng xíng zhǐ shì, wén yě huì yì xié shēng zhuǎn zhù, zì yě jiǎ jiè zhě, wén yǔ zì yě. xié shēng yǔ wǔ shū tóng chū, wǔ shū shàng yì, xié shēng shàng shēng. shuō wén xíng yě, yǐ mǔ tǒng zi guǎng yùn shēng yě, yǐ zi gāi mǔ. zì shū, yǎn xué yùn shū, ěr xué. zhōng yōng huò wèn yuē:" sī tú jiào mín, shū jū qí yī. wài shǐ dá shū míng yú sì fāng, dà xíng rén yòu jiǔ suì yī yù yān. qí zhì dù zhī xiáng rú cǐ. qín yǐ xiǎo zhuàn lì shū wèi fǎ, ér zhōu zhì shǐ gǎi."
　　《外史》「達書名」，鄭康成謂：古曰名，今曰字。字者，滋也。《聘禮》記云：「百名以上書於策，不及百名書於方。」王文公云：「文者，奇偶剛柔，雜比以相承，如天地之文，故謂之文。字者，始於一而生於無窮，如母之字子，故謂之字。」夾漈謂：獨體為文，合體為字。主類為母，從類為子。六書象形、指事，文也；會意、諧聲、轉注，字也；假借者，文與字也。諧聲與五書同出，五書尚義，諧聲尚聲。《說文》形也，以母統子；《廣韻》聲也，以子該母。字書，眼學；韻書，耳學。《中庸或問》曰：「司徒教民，書居其一。外史達書名於四方，大行人又九歲一諭焉。其制度之詳如此。秦以小篆、隸書為法，而周制始改。」

bó shī zhù yǐn chūn qiū chuán" bīn jiāng qū", jīn zuǒ zhuàn zuò" zhōu". huán rén zhù yǐn" yù xià shou liǎng mǎ", jīn zuò" liǎng". zhí fāng shì zhù yǐn guó yǔ" mǐn qiān mán yǐ", jīn zuò" mán qiān".
　　《鎛師注》引《春秋傳》「賓將趨」，今《左傳》作「掫」。《環人注》引「御下［扌兩］馬」，今作「兩」。《職方氏注》引《國語》「閩芊蠻矣」，今作「蠻芊」。

sī guàn, zhèng sī nóng yǐn zōu zi, yǔ lún yǔ mǎ róng yǐn zhōu shū yuè lìng tóng. chūn qǔ yú liǔ zhī huǒ, xià qǔ zǎo xìng, jì xià qǔ sāng zhè, qiū qǔ zhà yóu, dōng qǔ huái tán. wáng shào yuē:" zhōu guān sì shí biàn huǒ yǐ jiù shí jí, huǒ bù shù biàn, jí bì xìng. shèng rén zuò fǎ, qǐ tú rán yě. jìn shí yǒu yǐ luò yáng huǒ dù jiāng zhě, dài dài shì zhī, xiāng xù bù miè, huǒ sè biàn qīng." dōng hàn lǐ yí zhì: rì xià zhì, jùn jǐng gǎi shuǐ. rì dōng zhì, zuān suì gǎi huǒ. gǎi shuǐ, wéi jiàn yú cǐ.
　　《司爟》，鄭司農引《鄹子》，與《論語》馬融引《周書·月令》同。春取榆柳之火，夏取棗杏，季夏取桑柘，秋取柞楢，冬取槐檀。王劭曰：「《周官》四時變火以救時疾，火不數變，疾必興。聖人作法，豈徒然也。晉時有以洛陽火度江者，代代事之，相續不滅，火色變青。」東漢《禮儀志》：日夏至，浚井改水。日冬至，鑽燧改火。改水，唯見於此。

shuǐ yǒu shū dǎo, huǒ yǒu chū nà, shān lín jīn xī zhī dì, jiē wèi zhī lì jìn. shí ér yòng zhī, xiān wáng cái chéng fǔ xiāng zhī miào yě. yán tiě lùn dài fū yuē:" wǔ xíng, dōng fāng mù ér dān zhāng yǒu jīn tóng zhī shān, nán fāng huǒ ér jiāo zhǐ yǒu dà hǎi zhī chuān, xī fāng jīn ér shǔ lǒng yǒu míng cái zhī lín, běi fāng shuǐ ér yōu dōu yǒu jī shā zhī dì. cǐ tiān dì suǒ yǐ jūn yǒu wú, tōng wàn wù yě." guǎn zǐ: chū tóng zhī shān sì bǎi liù shí qī, chū tiě zhī shān sān qiān liù bǎi jiǔ. táng liù diǎn: tiān xià shuǐ quán sān yì sān wàn sān qiān wǔ bǎi wǔ shí yǒu jiǔ.
　　水有疏導，火有出納，山林金錫之地，皆為之厲禁。時而用之，先王財成輔相之妙也。《鹽鐵論》大夫曰：「五行，東方木而丹章有金銅之山，南方火而交趾有大海之川，西方金而蜀隴有名材之林，北方水而幽都有積沙之地。此天地所以均有無，通萬物也。」《管子》：出銅之山四百六十七，出鐵之山三千六百九。《唐六典》：天下水泉三億三萬三千五百五十有九。

lòu kè zhī fǎ, zhòu yè bǎi kè. yì shì yún:" shí èr shí, měi shí bā kè èr shí fēn, měi kè liù shí fēn." wáng zhāo yǔ yún:" yín shēn sì hài zǐ wǔ mǎo yǒu bā shí, gè bā kè. chén xū chǒu wèi sì shí, gè jiǔ kè." yú wèi: yì shì zhī shuō yǔ gǔ fǎ hé. sī wù shì zhǎng yè shí, zhù: wèi yè wǎn zǎo, ruò jīn jiǎ yǐ zhì wù. shū yún:" jiǎ yǐ zé zǎo shí, xū hài zé wǎn shí." yú àn: wèi hóng hàn jiù yí zhōng huáng mén chí wǔ yè, jiǎ yǐ bǐng dīng wù yè, jīn wèi zhī wǔ gēng. shū yǐ" wù" wèi" xū", wù yǐ. mǎ róng yǐ hūn míng wéi xiàn, zhèng kāng chéng yǐ rì chū rù wéi xiàn, yǒu wǔ kè zhī chà. cài yōng yǐ xīng jiàn wèi yè, rì rù hòu sān kè, rì chū qián sān kè, jiē shǔ zhòu. zhèng yǔ cài xiào yī kè. wáng bó zhào yún:" zhòu yè cháng duǎn, yǐ yuè tái wèi dìng. jiǔ fú zhī dì, yǔ yuè tái bù tóng, zé yì jiàn zhī rì, yì jiē shǎo chà."
　　漏刻之法，晝夜百刻。易氏云：「十二時，每時八刻二十分，每刻六十分。」王昭禹云：「寅、申、巳、亥、子、午、卯、酉八時，各八刻。辰、戌、丑、未四時，各九刻。」愚謂：易氏之說與古法合。司寤氏掌夜時，註：謂夜晚早，若今甲、乙至戊。疏云：「甲、乙則早時，戌、亥則晚時。」愚按：衛宏《漢舊儀》中黃門持五夜，甲、乙、丙、丁、戊夜，今謂之五更。疏以「戊」為「戌」，誤矣。馬融以昏明為限，鄭康成以日出入為限，有五刻之差。蔡邕以星見為夜，日入後三刻，日出前三刻，皆屬晝。鄭與蔡校一刻。王伯照云：「晝夜長短，以岳台為定。九服之地，與岳台不同，則易箭之日，亦皆少差。」

" zhí fāng shì", hàn fán yì xiū xī yuè miào jì zuò" shí fāng shì". shǐ tōng yún:" zhōu shū zhí fāng zhī yán, yǔ zhōu guān wú yì."
　　「職方氏」，《漢樊毅修西嶽廟記》作「識方氏」。《史通》云：「《周書·職方》之言，與《周官》無異。」

yǎn zhōu, qí jìn lú wéi. zhù yún:" dāng wèi' léi yōng', zì wù yě." yán shī gǔ yuē:" lú shuǐ zài jì běi lú xiàn." shuō wén: wéi shuǐ chū láng yá jī wū shān, dōng rù hǎi, xú zhōu jìn. xià shū: wéi zī qí dào. zhèng dú fēi yě.
　　兗州，其浸盧維。注云：「當為『雷雍』，字誤也。」顏師古曰：「盧水在濟北盧縣。」《說文》：濰水出琅邪箕屋山，東入海，徐州浸。《夏書》：濰、淄其道。鄭讀非也。

wáng yǒu sān cháo: yī yuē zhì cháo, zài lù mén zhī wài, zǎi fū sī shì zhǎng zhī. èr yuē yàn cháo, zài lù mén zhī nèi, dà pū zhǎng zhī. sān yuē wài cháo, zài gāo mén zhī nèi, kù mén zhī wài, cháo shì zhǎng zhī. nèi cháo èr, wài cháo yī. táng liù diǎn: chéng tiān mén, gǔ zhī wài cháo. tài jí diàn, gǔ zhī zhōng cháo. liǎng yí diàn, gǔ zhī nèi cháo.
　　王有三朝：一曰治朝，在路門之外，宰夫、司士掌之。二曰燕朝，在路門之內，大仆掌之。三曰外朝，在皋門之內，庫門之外，朝士掌之。內朝二，外朝一。《唐六典》：承天門，古之外朝。太極殿，古之中朝。兩儀殿，古之內朝。

zhèng kāng chéng yīn zuǒ shì" sān chén qí qí" zhī wén, wèi: wáng yǔ gōng tóng fú jiǔ zhāng zhī gǔn. kǎo zhī jīng, wú suǒ jiàn. sī fú yún:" gōng zì gǔn miǎn ér xià rú wáng zhī fú." zé gǔn miǎn ér shàng zhī zhāng, rì yuè xīng chén yě. miǎn shí èr liú, qǔ fǎ tiān shù, qǐ tóng fú jiǔ zhāng wú jūn chén zhī bié zāi! jiāo tè shēng wáng bèi gǔn yǐ xiàng tiān, zhù: wèi yǒu rì yuè xīng chén zhī zhāng. cǐ lǔ lǐ yě, qǐ yǒu zhōu fú jiǔ zhāng ér lǔ nǎi fú shí èr zhāng zhě hū? hàn míng dì cǎi zhōu guān lǐ jì shàng shū gāo yáo piān shèng yú fú, cóng ōu yáng shì shuō, bèi shí èr zhāng, dé gǔ zhì yǐ.
　　鄭康成因《左氏》「三辰旂旗」之文，謂：王與公同服九章之袞。考之經，無所見。《司服》云：「公自袞冕而下如王之服。」則袞冕而上之章，日月星辰也。冕十二旒，取法天數，豈同服九章無君臣之別哉！《郊特牲》王被袞以象天，註：謂有日月星辰之章。此魯禮也，豈有周服九章而魯乃服十二章者乎？漢明帝采《周官》、《禮記》、《尚書·皋陶篇》乘輿服，從歐陽氏說，備十二章，得古制矣。

wǔ xíng zhī fǎ, shū wèi: gōng xíng zhì suí nǎi shè. cuī hào hàn lǜ xù: wén dì chú ròu xíng ér gōng bù yì. shū zhèng yì: suí kāi huáng zhī chū, shǐ chú gōng xíng. àn tōng jiàn: xī wèi dà tǒng shí sān nián sān yuè, chú gōng xíng. fēi suí yě.
　　五刑之法，疏謂：宮刑至隋乃赦。崔浩《漢律序》：文帝除肉刑而宮不易。《書正義》：隋開皇之初，始除宮刑。按《通鑑》：西魏大統十三年三月，除宮刑。非隋也。

sūn jūn fú tán pǔ wèi: zhōu guān zàn niú ěr, jīng gōng yán qǔ qí shùn tīng, bù zhī niú yǒu ěr ér wú qiào, běn yǐ bí tīng. yǒu rén yǐn yī niú yǔ jīng gōng biàn. jīn àn zhōu lǐ yì yún:" niú ěr, shī méng zhě suǒ zhí." wú shùn tīng zhī shuō, gài jīng gōng wén ér gǎi zhī.
　　孫君孚《談圃》謂：《周官》贊牛耳，荊公言取其順聽，不知牛有耳而無竅，本以鼻聽。有人引一牛與荊公辯。今按《周禮義》云：「牛耳，屍盟者所執。」無順聽之說，蓋荊公聞而改之。

píng shì jǐ jiǔ, yóu mèi tǔ zhī gào yě. yǔ è zhǐ jiǔ, yì wèi jì zhī zhōng, yǐ rú shǒu wèi jiè, hé cháng dǎo mín yǐ yǐn, ér wǎng qí lì zāi! chū què jiǔ gū, shū yú hàn wǔ jì, qí liú hài wàn shì, shèn yú lǔ zhī chū shuì mǔ.
　　《萍氏》幾酒，猶妹土之誥也。禹惡旨酒，《易·未濟》之終，以濡首為戒，曷嘗導民以飲，而罔其利哉！初榷酒酤，書於《漢武紀》，其流害萬世，甚於魯之初稅畝。

dà dài jì cháo shì piān qǔ zhōu guān diǎn mìng dà xíng rén, zhū zǐ yí lǐ jīng zhuàn, yǐ wéi cháo shì yì.
　　《大戴記·朝事篇》取《周官·典命·大行人》，朱子《儀禮經傳》，以為朝事義。

kǎo gōng jì háo yú wèn zé sǐ, xiān rú yǐ wèn wèi lǔ zhī wèn shuǐ. liè zǐ shì wén yún:" àn shǐ jì' wèn' yǔ' mín' tóng, wèi wèn jiāng yě. jīn jiāng biān rén yún:' hú bù dù jiāng.' shuō wén háo, hú lèi yě. yú yuè dà shuǐ, zé shāng běn xìng."
　　《考工記》貉逾汶則死，先儒以汶為魯之汶水。《列子釋文》云：「案《史記》『汶』與『岷』同，謂汶江也。今江邊人云：『狐不渡江。』《說文》貉，狐類也。逾越大水，則傷本性。」

yǒu yú shì shàng táo. shùn táo hé bīn, qì bù kǔ yǔ. zhōu táo zhèng yóu yǐ yú è fù wèi zhī.
　　有虞氏上陶。舜陶河濱，器不苦窳。周陶正猶以虞閼父為之。

zhōu rén shàng yú. zhōng yōng huò wèn: guǐ zhě, chē zhī zhé jī, yú zhī guǎng liù chǐ liù cùn. qí zhé jī zài dì zhě, xiāng jù zhī jiān, guǎng xiá rú yī, wú yǒu yuǎn ěr, mò bù qí tóng. zhì qín rán hòu chē yǐ liù chǐ wèi dù.
　　周人上輿。《中庸或問》：軌者，車之轍跡，輿之廣六尺六寸。其轍跡在地者，相距之間，廣狹如一，無有遠邇，莫不齊同。至秦然後車以六尺為度。

lún rén zhù: xiāo, dú wéi" fēn róng xiāo cān" zhī" xiāo". shū yún:" jīn jiǎn wèi dé." yú wèi: jí shàng lín fù fēn róng xiāo shēn.
　　《輪人注》：揱，讀為「紛容揱參」之「揱」。疏云：「今檢未得。」愚謂：即《上林賦》紛溶萷蔘。

yě shì zhù: dìng, dú rú" mài xiù dìng" zhī" dìng". biǎo jì zhù: yí, dú rú" hé sì yí" zhī" yí". liù zì wèi zhī chū hé shū, shū bù shì qí yì. huò zhě nóng shū suǒ zài yú? yí, chāng shì fǎn.
　　《冶氏注》：鋌，讀如「麥秀鋌」之「鋌」。《表記注》：移，讀如「禾汜移」之「移」。六字未知出何書，疏不釋其義。或者農書所載歟？移，昌氏反。

yù shuǐ yún:" sù shì wèi liàng. zhèng xuán yǐ fāng chǐ jī qiān cùn, cǐ nǎi jiǔ zhāng mǐ sù fǎ. mǒu jiā jiù yǒu yī gǔ tóng dūn, nǎi zhōu chéng wáng shí wù. gān rén qīn hù, mìng zhèng rén chū shī fù hù bāng, cì yǒu gōng shī shì, ér shù yì jiē bèi.
　　潏水云：「粟氏為量。鄭玄以方尺積千寸，此乃九章米粟法。某家舊有一古銅敦，乃周成王時物。甘人侵扈，命正人出師復扈邦，賜有功師氏，而數亦皆備。

jiā liàng zhī míng, jì hóu zhī cí, jiē jí wén zhāng zhī miào. ér zǐ rén sǔn jù zhī zhì, wén fǎ qí gǔ, yǒu fēi dòng zhī zhuàng. gài jīng yú dào zhě, jiān wù wù ér hòu néng zhì qì. zhuāng zi wèi: zǐ qìng xuē mù wèi jù, jù chéng, jiàn zhě jīng yóu guǐ shén. yǐ tiān hé tiān, dào yǔ yì jù huà, qǐ wù wù kè diāo zhī zāi!
　　《嘉量》之銘，《祭侯》之辭，皆極文章之妙。而梓人筍虡之制，文法奇古，有飛動之狀。蓋精於道者，兼物物而後能制器。《莊子》謂：梓慶削木為鐻，鐻成，見者驚猶鬼神。以天合天，道與藝俱化，豈物物刻雕之哉！

dà dài jì tóu hú piān yún:" jiē ěr bù níng hóu, wèi ěr bù cháo yú wáng suǒ. gù kàng ér shè, nǚ qiáng shí. shí ěr zēng sūn hòu shì bǎi fú." cǐ jì hóu zhī cí yě, yǔ zǐ rén tóng ér lüè yì. cháng hóng shè shè bù lái, bù lái zhě zhū hóu zhī bù lái zhāo zhě yě. hóu zhě, shè duǒ yě, yīn jì yù yì, yǐ wéi zhū hóu zhī jiè.
　　《大戴記·投壺篇》云：「嗟爾不寧侯，為爾不朝於王所。故亢而射，女強食。食爾曾孫侯氏百福。」此《祭侯》之辭也，與《梓人》同而略異。萇弘設射不來，不來者諸侯之不來朝者也。侯者，射垛也，因祭寓意，以為諸侯之戒。

sī yí wèn jūn, jūn wèn dài fū, jūn láo kè. zhù yún:" wèn jūn yuē:' jūn bù yàng hū?' duì yuē:' shǐ chén zhī lái, guǎ jūn mìng chén yú tíng.' wèn dài fū yuē:' èr sān zi bù yàng hū?' duì yuē:' guǎ jūn mìng shǐ chén yú tíng, èr sān zi jiē zài.' láo kè yuē:' dào lù yōu yuǎn, kè shén láo.' láo jiè zé yuē:' èr sān zi shén láo.'" shū yún:" wèi zhī suǒ chū hé wén, huò yún shì kǒng zǐ pìn wèn zhī cí, yì wèi dé qí shí." yú àn: shuō yuàn wèi tài zǐ jī fēng zhōng shān, qiǎn cāng táng shǐ yú wén hóu. wén hóu zhào cāng táng jiàn zhī, yuē:" jī wú yàng hū?" cāng táng yuē:" wěi wěi." rú shì zhě sān, nǎi yuē:" jūn chū tài zǐ ér fēng zhī guó, jūn míng zhī, fēi lǐ yě." wén hóu chù rán biàn róng, wèn yuē:" zi zhī jūn wú yàng hū?" cāng táng yuē:" chén lái shí bài sòng shū yú tíng." zhèng shì suǒ shù, gài gǔ lǐ yě. dà xíng rén zhù yì yún:" wèn bù yàng."
　　《司儀》問君，君問大夫，君勞客。注云：「問君曰：『君不恙乎？』對曰：『使臣之來，寡君命臣於庭。』問大夫曰：『二三子不恙乎？』對曰：『寡君命使臣於庭，二三子皆在。』勞客曰：『道路悠遠，客甚勞。』勞介則曰：『二三子甚勞。』」疏云：「未知所出何文，或雲是孔子聘問之辭，亦未得其實。」愚按：《說苑》魏太子擊封中山，遣倉唐使於文侯。文侯召倉唐見之，曰：「擊無恙乎？」倉唐曰：「唯唯。」如是者三，乃曰：「君出太子而封之國，君名之，非禮也。」文侯怵然變容，問曰：「子之君無恙乎？」倉唐曰：「臣來時拜送書於庭。」鄭氏所述，蓋古禮也。《大行人注》亦云：「問不恙。」

zhōu lǐ, liú xiàng wèi xiào zhī qián, yǒu gǔ wén, xiào hòu wèi jīn wén. gǔ jīn bù tóng. zhèng jù jīn wén zhù, gù yún" gù shū". zhū zǐ yuē:" bā fǎ bā zé sān yì sān zhào zhī lèi, gè yǒu shū. shǔ mín dú fǎ, qí fǎ bù kě zhī, rú zhàn zhī zhèn, qí zhèn fǎ bù kě jiàn yǐ."
　　《周禮》，劉向未校之前，有古文，校後為今文。古今不同。鄭據今文注，故云「故書」。朱子曰：「八法、八則、三易、三兆之類，各有書。屬民讀法，其法不可知，如戰之陣，其陣法不可見矣。」

míng shì zhù zhèng sī nóng yún:" dú wéi' míng shì chūn qiū' zhī' míng'." àn rú lín chuán: míng dōu chuán yán shì chūn qiū zhī xué. shū wèi: ruò yàn zǐ lǚ shì zhī lèi, fēi yě.
　　《冥氏注》鄭司農云：「讀為『冥氏《春秋》』之『冥』。」按《儒林傳》：冥都傳顏氏《春秋》之學。疏謂：若《晏子》、《呂氏》之類，非也。

wáng sù shèng zhèng lùn jī duǎn zhèng kāng chéng, wèi: tiān tǐ wú èr, jiāo qiū wèi yī, dì shì wǔ nián dà jì xiān zǔ, fēi yuán qiū jí jiāo. zǔ gōng zōng dé, shì bù huǐ zhī míng, fēi pèi shí míng táng. jiē yǒu gōng yú lǐ xué, xiān rú wěi zhī. shèng zhèng lùn jīn bù chuán, zhèng yì jǐn jiàn yī èr. táng lǐ zhì yuē:" chèn wěi luàn jīng, zhèng xuán zhǔ qí shuō. yǐ yīn sì sì hào tiān shàng dì, cǐ tiān yě. xuán yǐ wéi tiān huáng dà dì zhě, běi chén yào pò bǎo yě. zhào wǔ dì yú sì jiāo, cǐ wǔ xíng jīng qì zhī shén yě. xuán yǐ wéi líng wēi yǎng chì biāo nù hán shū niǔ bái zhāo jù zhī guāng jì zhě wǔ tiān yě. yóu shì yǒu liù tiān zhī shuō. xiǎn qìng èr nián, lǐ guān yì liù tiān chū wěi shū, nán jiāo yuán qiū yī yě, xuán yǐ wéi èr. jiāo jí míng táng jì tiān, ér xuán yǐ wéi jì tài wēi wǔ dì. qǐ zhé ér jiāo, jiāo ér hòu gēng, ér xuán wèi zhōu jì gǎn dì líng wēi yǎng, pèi yǐ hòu jì, yīn ér qí gǔ. jiē móu lùn yě.
　　王肅《聖證論》譏短鄭康成，謂：天體無二，郊、丘為一，禘是五年大祭先祖，非圜丘及郊。祖功宗德，是不毀之名，非配食明堂。皆有功於禮學，先儒韙之。《聖證論》今不傳，《正義》僅見一、二。唐《禮志》曰：「讖緯亂經，鄭玄主其說。以禋祀祀昊天上帝，此天也。玄以為天皇大帝者，北辰耀魄寶也。兆五帝於四郊，此五行精氣之神也。玄以為靈威仰、赤熛怒、含樞紐、白招拒、汁光紀者五天也。由是有六天之說。顯慶二年，禮官議六天出緯書，南郊、圓丘一也，玄以為二。郊及明堂祭天，而玄以為祭太微五帝。啟蟄而郊，郊而後耕，而玄謂周祭感帝靈威仰，配以后稷，因而祈谷。皆繆論也。

gǔ wèi yǒu bǐ, yǐ shū dāo kè zì yú fāng cè, wèi zhī xuē. lǔ wèi shī shū zhī guó, gù kǎo gōng jì yǐ lǔ zhī xuē wèi liáng.
　　古未有筆，以書刀刻字於方策，謂之削。魯為《詩》、《書》之國，故《考工記》以魯之削為良。

shā suí chéng shì yuē:" yǔ gòng jì zhōu zhī běi, bù kě huà wǔ fú zhī dì. zhōu guān yōng zhōu zhī xī, bù kě huà jiǔ jī zhī dì."
　　沙隨程氏曰：「《禹貢》冀州之北，不可畫五服之地。《周官》雍州之西，不可畫九畿之地。」

shī shì: shǐ qí shǔ shuài sì yí zhī lì, gè yǐ qí bīng fú shǒu wáng zhī mén wài. sī lì shuài sì dí zhī lì, shǐ jiē fú qí bāng fú, zhí qí bāng bīng, shǒu wáng gōng. táng tài zōng qín xié lì, qí qiú zhǎng dài dāo sù wèi, yì gǔ zhì yě. rán jié shè lǜ zhī biàn, jī zhì wēi dài. gài xiān wáng dé huà zhī shèng, fēi tài zōng suǒ néng jí. mù guàn dài bǎi mán zhī míng, ér bù yú hòu huàn. mèng zǐ yuē:" yǐ lì fú rén zhě, fēi xīn fú yě."
　　《師氏》：使其屬帥四夷之隸，各以其兵服守王之門外。司隸帥四翟之隸，使皆服其邦服，執其邦兵，守王宮。唐太宗擒頡利，其酋長帶刀宿衛，亦古制也。然結社率之變，幾至危殆。蓋先王德化之盛，非太宗所能及。慕冠帶百蠻之名，而不虞後患。《孟子》曰：「以力服人者，非心服也。」

suì shī" bào mó", yīn" lì". shǐ jì lè yì shū" gù dǐng fǎn hū mó shì", xú guǎng zhù: mó, lì yě. zhàn guó cè xīn xù zuò" lì shì". gài gǔ zì tōng yòng.
　　《遂師》「抱磨」，音「歷」。《史記·樂毅書》「故鼎反乎磨室」，徐廣註：磨，歷也。《戰國策》、《新序》作「曆室」。蓋古字通用。

dà shǐ dà shī bào tiān shí, zhù yún:" dà chū shī, zé dà shǐ zhǔ bào shì, yǐ zhī tiān shí." shǐ jì rì zhě chuán: xuán shì zhèng qí. táng liù diǎn tài bo lìng sān shì yuē:" léi gōng tài yī. liù rén qí jú yǐ fēng mù wèi tiān, zǎo xīn wèi dì." liù rén zhī shuō, xǔ shū zhòng yuē:" shuǐ zhě, zhǔn yě." shēng shù yī, chéng shù wǔ, yǐ shuǐ shù pèi zhī wèi liù rén yě. dùn jiǎ zhě, tuī liù jiǎ zhī yīn ér yǐn dùn yě. běn huáng dì fēng hòu zhī shù. gū xū zhě, yī huà wèi gū, wú huà wèi xū, èr huà wèi shí. yǐ liù shí jiǎ zǐ dìng sì fāng, zhàn qí gū xū shí ér xiàng bèi zhī. wú yuè chūn qiū jì ní yuē:" gū xū, wèi tiān mén dì hù yě."
　　《大史》大師抱天時，注云：「大出師，則大史主抱式，以知天時。」《史記·日者傳》：旋式正棋。《唐六典》太卜令三式曰：「雷公太一。六壬其局以楓木為天，棗心為地。」六壬之說，許叔重曰：「水者，准也。」生數一，成數五，以水數配之為六壬也。遁甲者，推六甲之陰而隱遁也。本黃帝、風后之術。孤虛者，一畫為孤，無畫為虛，二畫為實。以六十甲子定四方，占其孤虛實而向背之。《吳越春秋》計倪曰：「孤虛，謂天門地戶也。」

zhèng gāng zhōng jiě yì, rú" miǎn fú jiǔ zhāng"" shòu tián sān děng"" zhì bīng dà yuè, qí wù zhī hù jiàn"" liù xiāng liù suì, shī dōu zhī yì míng"" yīn yáng zhī sì, yǒu yòng shēng zhī yí"" jiǔ jī zhī guó, yǒu zhāo gòng zhī huò"" dòu qū zhōng fǔ, yǒu duō shǎo zhī chà"" shì shì chóng wū, fēi míng táng zhī zhì", jiē biàn míng shǐ yǒu tiáo lǐ.
　　鄭剛忠《解義》，如「冕服九章」、「授田三等」、「治兵大閱，旗物之互建」、「六鄉六遂，師都之異名」、「陰陽之祀，有用牲之疑」、「九畿之國，有朝貢之惑」、「豆區鍾釜，有多少之差」、「世室重屋，非明堂之制」，皆辯明使有條理。

gǔ zhě, guó yǒu xián tián, tián yǒu yú fū, fū yǒu xián mín, mín yǒu xiàn zú, bù jìn qí cái lì yě. zhì qín ér zì shí tián, zhì hàn ér hé kěn tián, zhì suí ér yuè dīng kǒu, zhì táng ér kuò táo hù yǐn tián, yú shì cái dān lì jìn, mín wú lè shēng zhī xīn yǐ.
　　古者，國有閒田，田有餘夫，夫有閒民，民有羨卒，不盡其財力也。至秦而自實田，至漢而核墾田，至隋而閱丁口，至唐而括逃戶隱田，於是財殫力盡，民無樂生之心矣。

qǔ shì zhī zhì, qí tú yǒu sān: zhū hóu sān nián yī gòng shì, hóu guó zhī shì yě xiāng dài fū xīng xián néng, wáng jī zhī shì yě dà sī lè jiào guó zǐ, guó zhī guì yóu zǐ dì yě.
　　取士之制，其塗有三：諸侯三年一貢士，侯國之士也；鄉大夫興賢能，王畿之士也；大司樂教國子，國之貴遊子弟也。

qī lín zhī zhēng èr shí ér wǔ. qī yǐ shì qì yòng ér yǐ. shùn zào qī qì, qún chén xián jiàn, fáng shē mí zhī yuán yě. zhǒng qī chéng lín, zhòng qí zhēng, suǒ yǐ yì mò ér fǎn pǔ yě.
　　漆林之徵二十而五。漆以飾器用而已。舜造漆器，群臣咸諫，防奢靡之原也。種漆成林，重其征，所以抑末而返樸也。