wén xuān
文宣
xiǎn zǔ wén xuān huáng dì, huì yáng, zì zi jìn, gāo zǔ dì èr zi, shì zōng zhī mǔ dì. hòu chū yùn, měi yè yǒu chì guāng zhào shì, hòu sī cháng guài zhī. chū, gāo zǔ zhī guī ěr zhū róng, shí jīng wēi luàn, jiā tú bì lì, hòu yǔ qīn yīn xiāng duì, gòng yōu hán něi. dì shí shàng wèi néng yán, chuā rán yīng yuē" dé huó", tài hòu jí zuǒ yòu dà jīng ér bù gǎn yán. jí zhǎng, hēi sè, dà jiá duì xià, lín shēn zhòng huái. bù hǎo xì nòng, shēn chén yǒu dà dù. jìn yáng céng yǒu shā mén, zhà yú zhà zhì, shí rén bù cè, hū wèi ā tū shī. dì céng yǔ zhū tóng gòng jiàn zhī, lì wèn lù wèi, zhì dì, jǔ shǒu zài sān zhǐ tiān ér yǐ, kǒu wú suǒ yán. jiàn zhě yì zhī. gāo zǔ cháng shì guān zhū zǐ yì shí, gè shǐ zhì luàn sī, dì dú chōu dāo zhǎn zhī, yuē: " luàn zhě xū zhǎn." gāo zǔ shì zhī. yòu gè pèi bīng sì chū, ér shǐ jiǎ qí wěi gōng zhī. shì zōng děng bù náo, dì nǎi lēi zhòng yǔ péng lè dí, lè miǎn zhòu yán qíng, yóu qín zhī yǐ xiàn. hòu cóng shì zōng xíng guò liáo yáng shān, dú jiàn tiān mén kāi, yú rén wú jiàn zhě. nèi suī míng mǐn, mào ruò bù zú, shì zōng měi chī zhī, yún:" cǐ rén yì dé fù guì, xiāng fǎ yì hé yóu kě jiě." wéi gāo zǔ yì zhī, wèi xuē chù yuē:" cǐ ér yì shí guò wú." yòu shí shī shì fàn yáng lú jǐng yù, mò shí guò rén, jǐng yù bù néng cè yě. tiān píng èr nián, shòu sàn qí cháng shì piào qí dà jiàng jūn yí tóng sān sī zuǒ guāng lù dài fu tài yuán jùn kāi guó gōng. wǔ dìng yuán nián, jiā shì zhōng. èr nián, zhuǎn shàng shū zuǒ pú yè lǐng jūn jiāng jūn. wǔ nián, shòu shàng shū lìng zhōng shū jiān jīng jī dà dū dū.
显祖文宣皇帝,讳洋,字子进,高祖第二子,世宗之母弟。后初孕,每夜有赤 光照室,后私尝怪之。初,高祖之归尔朱荣,时经危乱,家徒壁立,后与亲姻相对, 共忧寒馁。帝时尚未能言,欻然应曰“得活”,太后及左右大惊而不敢言。及长, 黑色,大颊兑下,鳞身重踝。不好戏弄,深沉有大度。晋阳曾有沙门,乍愚乍智, 时人不测,呼为阿秃师。帝曾与诸童共见之,历问禄位,至帝,举手再三指天而已, 口无所言。见者异之。高祖尝试观诸子意识,各使治乱丝,帝独抽刀斩之,曰: “乱者须斩。”高祖是之。又各配兵四出,而使甲骑伪攻之。世宗等怖挠,帝乃勒 众与彭乐敌,乐免胄言情,犹擒之以献。后从世宗行过辽阳山,独见天门开,余人 无见者。内虽明敏,貌若不足,世宗每嗤之,云:“此人亦得富贵,相法亦何由可 解。”唯高祖异之,谓薛琡曰:“此儿意识过吾。”幼时师事范阳卢景裕,默识过 人,景裕不能测也。天平二年,授散骑常侍、骠骑大将军、仪同三司、左光禄大夫、 太原郡开国公。武定元年,加侍中。二年,转尚书左仆射、领军将军。五年,授尚 书令、中书监、京畿大都督。
wǔ dìng qī nián bā yuè, shì zōng yù hài, shì chū cāng cù, nèi wài zhèn hài. dì shén sè bù biàn, zhǐ huī bù fèn, zì luán zhǎn qún zéi ér qī qí tóu, xú xuān yán yuē:" nú fǎn, dà jiàng jūn bèi shāng, wú dà kǔ yě." dāng shí nèi wài mò bù jīng yì yān. nǎi fù jìn yáng, qīn zǒng shù zhèng, wù cóng kuān hòu, shì yǒu bù biàn zhě xián juān shěng yān. dōng shí yuè guǐ wèi shuò, yǐ xián yáng wáng tǎn wèi tài fù, pān xiāng lè wèi sī kōng. shí yī yuè wù wǔ, tǔ yù hún guó qiǎn shǐ cháo gòng. liáng qí zhōu cì shǐ máo líng bīn dé zhōu cì shǐ liú lǐng duì nán yù zhōu cì shǐ huáng fǔ shèn děng bìng yǐ zhōu nèi shǔ. shí èr yuè jǐ yǒu, yǐ bīng zhōu cì shǐ péng lè wèi sī tú, tài bǎo hè bá rén wèi bīng zhōu cì shǐ.
武定七年八月,世宗遇害,事出仓卒,内外震骇。帝神色不变,指麾部分,自 脔斩群贼而漆其头,徐宣言曰:“奴反,大将军被伤,无大苦也。”当时内外莫不 惊异焉。乃赴晋阳,亲总庶政,务从宽厚,事有不便者咸蠲省焉。冬十月癸未朔, 以咸阳王坦为太傅,潘相乐为司空。十一月戊午,吐谷浑国遣使朝贡。梁齐州刺史 茅灵斌、德州刺史刘领队、南豫州刺史皇甫慎等并以州内属。十二月己酉,以并州 刺史彭乐为司徒,太保贺拔仁为并州刺史。
bā nián chūn zhēng yuè gēng shēn, liáng chǔ zhōu cì shǐ sòng ān gù yǐ zhōu nèi shǔ. xīn yǒu, wèi dì wèi shì zōng jǔ āi yú dōng táng. liáng dìng zhōu cì shǐ tián cōng néng hóng zhōu cì shǐ zhāng xiǎn děng yǐ zhōu nèi shǔ. wù chén, wèi zhào jìn dì wèi shǐ chí jié chéng xiàng dū du zhōng wài zhū jūn shì lù shàng shū shì dà xíng tái qí jùn wáng, shí yì yī wàn hù. jiǎ xū, dì dòu yú guó qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè xīn yǒu, yòu jìn fēng qí wáng, shí jì zhōu zhī bó hǎi cháng lè ān dé wǔ yì yíng zhōu zhī hé jiān wǔ jùn, yì shí wàn hù. zì jū jìn yáng, qǐn shì yè yǒu guāng rú zhòu. jì wèi wáng, mèng rén yǐ bǐ diǎn jǐ é. dàn yǐ gào guǎn kè wáng tán zhé yuē:" wú qí tuì hū?" tán zhé zài bài hè yuē:" wáng shàng jiā diǎn, biàn chéng zhǔ zì, nǎi dāng jìn yě." xià wǔ yuè xīn hài, dì rú yè. jiǎ yín, jìn xiàng guó, zǒng bǎi kuí, fēng jì zhōu zhī bó hǎi cháng lè ān dé wǔ yì yíng zhōu zhī hé jiān gāo yáng zhāng wǔ dìng zhōu zhī zhōng shān cháng shān bó líng shí jùn, yì èr shí wàn hù, jiā jiǔ xī, shū lǐ, qí wáng rú gù. wèi dì qiǎn jiān tài wèi péng chéng wáng sháo sī kōng pān xiāng lè cè mìng yuē:
八年春正月庚申,梁楚州刺史宋安顾以州内属。辛酉,魏帝为世宗举哀于东堂。 梁定州刺史田聪能、洪州刺史张显等以州内属。戊辰,魏诏进帝位使持节、丞相、 都督中外诸军事、录尚书事、大行台、齐郡王,食邑一万户。甲戌,地豆于国遣使 朝贡。三月辛酉,又进封齐王,食冀州之渤海长乐安德武邑、瀛州之河间五郡,邑 十万户。自居晋阳,寝室夜有光如昼。既为王,梦人以笔点己额。旦以告馆客王昙 哲曰:“吾其退乎?”昙哲再拜贺曰:“王上加点,便成主字,乃当进也。”夏五 月辛亥,帝如邺。甲寅,进相国,总百揆,封冀州之渤海长乐安德武邑、瀛州之河 间高阳章武、定州之中山常山博陵十郡,邑二十万户,加九锡,殊礼,齐王如故。 魏帝遣兼太尉彭城王韶、司空潘相乐册命曰:
yú xì! jìng tīng zhèn mìng: fū wéi tiān wèi dà, liè guǐ sù ér chuí xiàng wèi dì gài hòu, shū chuān yuè yǐ fù wù. suǒ yǐ sì shí dài xù, wàn lèi pián luó, shù pǐn de xìng, qún xíng bù yāo. rán zé huáng wáng tǒng lì, shēn shì gāo jū, gǒng mò chuí yī, jì chéng shī xiāng, cǐ zé xià bó yīn yǐn jié qí gǔ gōng, zhōu chéng hàn zhāo wú wéi ér zhì. qǐng zhě tiān xià duō nàn, guó mìng rú liú, zé wǒ jiàn guó zhī yè jiāng zhuì yú dì. qí xiàn wǔ wáng fèn xùn fēng yún, dà jì jiān wēi, yuán yì zhèn gōng, guó wèi zài zào, jīng yíng shù tǔ, yǐ zhì qín yōu. jí wén xiāng chéng gòu, yù guǎng qián yè, kāng bāng yí nán, dào gé qióng cāng. wáng zòng dé yīng qī, qiān líng yī chū, wéi jǐ wéi shēn, nǎi shén nǎi shèng, dà chóng bà dé, shí guǎng xiāng yóu. suī míng gōng miào shí, miǎo jué yán xiàng, biāo shēng shì jī, diǎn lǐ yí xuān. jīn shēn hòu mìng, qí jìng xū shòu.
於戏!敬听朕命:夫惟天为大,列晷宿而垂象;谓地盖厚,疏川岳以阜物。所 以四时代序,万类骈罗,庶品得性,群形不夭。然则皇王统历,深视高居,拱默垂 衣,寄成师相,此则夏伯、殷尹竭其股肱,周成、汉昭无为而治。顷者天下多难, 国命如旒,则我建国之业将坠于地。齐献武王奋迅风云,大济艰危,爰翼朕躬,国 为再造,经营庶土,以至勤忧。及文襄承构,愈广前业,康邦夷难,道格穹苍。王 纵德应期,千龄一出,惟几惟深,乃神乃圣,大崇霸德,实广相猷。虽冥功妙实, 藐绝言象,标声示迹,典礼宜宣。今申后命,其敬虚受。
wáng tuán fēng chū jǔ, jiàn yú shàng dì, bì mín lì zhèng, shí yǔ pāng liú, xià shí lián chǐ, rén jiā shuǐ lù, yí fēng yì sú, zì qí biàn lǔ, cǐ wáng zhī gōng yě. réng shè tiān tāi, zǒng cān róng lǜ, cè chū ruò shén, wēi xíng shuò tǔ, yǐn gōng cuàn jī, sōng sāi wú yān, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. dǎi guāng tǒng qián xù, chí héng kuāng hé, huá róng hùn yī, fēng hǎi diào yí, rì yuè guāng huá, tiān dì qīng yàn, shēng jiē xiǎng suí, wú sī bù yǎn, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. tì yǐ yán fāng, bū wéi zhēng shuò, huái wén yào wǔ, shòu lüè shēn guī, huái chǔ lián chéng, cuǐ rán sāng luò, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. guān xiàn jīn dài, kuà niè xiāo tiáo, cháng wèi zhī dì, yuè lì chī zhì, piān shī cái zhǐ, huàn tóng bīng sàn, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. jìn xī zhī suǒ, xiǎn báo jiāng léi, jiǒng gé shēng jiào, mí fāng wèi gǎi, mìng jiāng jū lǚ, fù qí cháo xué, wēi lüè fēng téng, qīng shè nán hǎi, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. qún mán bá hù, shì jué nán jiāng, yáo dàng biān chuí, jí wèi chén gěng, huái dé wèi wēi, xiàng fēng qǐng shùn, qīng zōu jǐn luò, qí zhì rú yún, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. hú rén bié zhǒng, yán màn shān gǔ, qiú qú wàn zú, guǎng mào qiān lǐ, píng xiǎn bù gōng, zì qí jié xiá, yǒu lè chún fēng, xiāng xié kòu kuǎn, sù bó zhī diào, wáng fǔ chōng jī, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. máng máng shè hǎi, shì dí zhū huá, fēng xíng niǎo shì, shū lái hū wǎng, jì yǐn chún láo, fù tóng jiāo qī, máo qiú wěi rèn, qí shòu xián wěi, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. qín chuān shàng zǔ, zuò wǒ chóu chóu, yuán yì jiāo lán, fēi shū qǐng hǎo, tiān dòng qí zhōng, cí bēi lǐ hòu, qū yǔ yì níng, xiá ěr bì zhì, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. jiāng yīn gào huò, mín wú shì guī, xiāo zōng zǐ dì, shàng xiāng tóu bì, rú niǎo hái shān, yóu chuān fù hǎi, jīng jiāng shí bù, é ér xiàn gē, chéng cǐ huì yě, jiāng hùn zhū fāng, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. tiān píng dì chéng, lǜ tǔ xián mào, zhēn fú xiǎn jiàn, shǐ bù tíng bǐ, jì lián bǎi mù, jiān chéng jiǔ wěi, sù guò qín què, cāng bǐ zhōu wū, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. sōu yáng guǎn kù, yì guān huò xù, lǐ yún lè yún, xiāo chén jù zhèn, qīng yáo chè fù, jīn yù kuān xíng, dà xìn wài zhāng, shēn rén yuǎn qià, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. wáng yǒu ān rì xià zhī dà xūn, jiā yǐ biǎo guāng míng zhī shèng dé, xuān zàn hóng yóu, yǐ zuǒ yòu zhèn yán. xī dàn shì wài fēn, máo bì rù zuǒ, chū nèi zhī rèn, wáng yí zǒng zhī.
王抟风初举,建旟上地,庇民立政,时雨滂流,下识廉耻,仁加水陆,移风易 俗,自齐变鲁,此王之功也。仍摄天台,总参戎律,策出若神,威行朔土,引弓窜 迹,松塞无烟,此又王之功也。逮光统前绪,持衡匡合,华戎混一,风海调夷,日 月光华,天地清晏,声接响随,无思不偃,此又王之功也。逖矣炎方,逋违正朔, 怀文曜武,授略申规,淮楚连城,漼然桑落,此又王之功也。关、岘衿带,跨蹑萧 条,肠胃之地,岳立鸱跱,偏师才指,涣同冰散,此又王之功也。晋熙之所,险薄 江雷,迥隔声教,迷方未改,命将鞠旅,覆其巢穴,威略风腾,倾慑南海,此又王 之功也。群蛮跋扈,世绝南疆,摇荡边垂,亟为尘梗,怀德畏威,向风请顺,倾陬 尽落,其至如云,此又王之功也。胡人别种,延蔓山谷,酋渠万族,广袤千里,凭 险不恭,恣其桀黠,有乐淳风,相携叩款,粟帛之调,王府充积,此又王之功也。 茫茫涉海,世敌诸华,风行鸟逝,倏来忽往,既饮醇醪,附同胶漆,毛裘委仞,奇 兽衔尾,此又王之功也。秦川尚阻,作我仇雠,爰挹椒兰,飞书请好,天动其衷, 辞卑礼厚,区宇乂宁,遐迩毕至,此又王之功也。江阴告祸,民无适归,萧宗子弟, 尚相投庇,如鸟还山,犹川赴海,荆江十部,俄而献割,乘此会也,将混朱方,此 又王之功也。天平地成,率土咸茂,祯符显见,史不停笔,既连百木,兼呈九尾, 素过秦雀,苍比周乌,此又王之功也。搜扬管库,衣冠获序,礼云乐云,销沉俱振, 轻徭彻赋,矜狱宽刑,大信外彰,深仁远洽,此又王之功也。王有安日下之大勋, 加以表光明之盛德,宣赞洪猷,以左右朕言。昔旦、奭外分,毛、毕入佐,出内之 任,王宜总之。
rén móu guǐ móu, liǎng yí xié qì, xī mìng zhī xíng, yì shēn gōng dào. yǐ wáng jiàn lǜ dǎo lǐ, guǐ wù cāng shēng, yuán shǒu ān zhì, lǜ xīn guī dào, shì yǐ xī wáng dà lù róng lù gè yī, xuán mǔ èr sì. wáng shēn zhòng mín tiān, wéi běn shì wù, yī shí zhī yòng, róng rǔ suǒ yóu, shì yòng xī wáng gǔn miǎn zhī fú, chì xì fù yān. wáng shēn guǎng huì hé, yì diào fēng huà, shén zhī qiě gé, gōng dé kě xiàng, shì yòng xī wáng xuān xuán zhī lè, liù yì zhī wǔ. wáng fēng shēng zhèn hè, jiǔ yù xián suí, yuǎn rén lǜ bǐ, bēn zǒu wěi jìn, shì yòng xī wáng zhū hù yǐ jū. wáng qiú xián xuǎn zhòng, cǎo lái yǐ jǐn, chén lì jiù liè, wǎng fēi qí rén, shì yòng xī wáng nà bì yǐ dēng. wáng yīng tú měng gài, yì yáng qiān pǐn, yì rán zhī jié, sù shì fēi wéi, shì yòng xī wáng wǔ bēn zhī shì sān bǎi rén. wáng xīng wáng suǒ xì, zhì jí yōu xiǎn, jiū xíng tiān tǎo, zuì rén xián dé, shì yòng xī wáng fū yuè gè yī. wáng yīng yáng bào biàn, shí fú xià tǔ, láng gù chī zhāng, wǎng bù tán shè, shì yòng xī wáng tóng gōng yī tóng shǐ bǎi lú gōng shí lú shǐ qiān. wáng xiào tì zhī zhì, tōng yú shén míng, lǜ mín xīng xíng, gǎn dá qū yǔ, shì yòng xī wáng jù chàng yī yǒu, guī zàn fù yān. wǎng qīn zāi. qí zhī shùn wǎng cè, bǎo bì huáng jiā, yòng zhōng ěr xiū dé, duì yáng wǒ tài zǔ zhī xiǎn mìng.
人谋鬼谋,两仪协契,锡命之行,义申公道。以王践律蹈礼,轨物苍生,圆首 安志,率心归道,是以锡王大路、戎路各一,玄牡二驷。王深重民天,唯本是务, 衣食之用,荣辱所由,是用锡王衮冕之服,赤舄副焉。王深广惠和,易调风化,神 祗且格,功德可象,是用锡王轩悬之乐,六佾之舞。王风声振赫,九域咸绥,远人 率俾,奔走委赆,是用锡王朱户以居。王求贤选众,草莱以尽,陈力就列,罔非其 人,是用锡王纳陛以登。王英图猛概,抑扬千品,毅然之节,肃是非违,是用锡王 武贲之士三百人。王兴亡所系,制极幽显,纠行天讨,罪人咸得,是用锡王鈇钺各 一。王鹰扬豹变,实扶下土,狼顾鸱张,罔不弹射,是用锡王彤弓一、彤矢百、卢 弓十、卢矢千。王孝悌之至,通于神明,率民兴行,感达区宇,是用锡王秬鬯一卣, 珪瓒副焉。往钦哉。其祗顺往册,保弼皇家,用终尔休德,对扬我太祖之显命。
wèi dì yǐ tiān rén zhī wàng yǒu guī, bǐng chén, xià zhào yuē:
魏帝以天人之望有归,丙辰,下诏曰:
sān cái pōu pàn, bǎi wáng dài xìng, zhì tiān jìng dì, hé shén jìng guǐ, bì mín zào wù, xián zì líng fú, fēi yī rén zhī dà bǎo, shí yǒu dào zhī shén qì. xī wǒ zōng zǔ yìng yùn, yǎn yī qū yǔ, lì shèng chóng guāng, jì yú jiǔ yè. dé zhī bù sì, réng lí tún pǐ, dào míng zì zhě biàn yú jiǔ fú, shàn zhì mìng zhě fēi zhǐ sān gōng, zhǔ shā cháo wēi, rén shén mí xì, tiān xià zhī dà, jiāng fēi wèi yǒu. lài qí xiàn wǔ wáng fèn yáng líng wǔ, kè jiǎn duō nàn, zhòng xuán rì yuè, gèng zhuì cān chén, miào yǐ sǎo chú, guó yóu zài zào, hóng xūn jù yè, wú dé ér chēng. dǎi wén xiāng chéng gòu, shì yè yú guǎng, ěr ān yuǎn fú, hǎi nèi yàn rú, guó mìng yǐ kāng, shēng shēng de xìng. qì xiàng guó qí wáng, wěi wén jīng wǔ, tǒng zī dà yè, jǐn ruì qióng jǐ, yán shēn cè huà, sī suí míng yùn, zhì yǔ shén xíng, ēn bǐ chūn tiān, wēi tóng xià rì, tǎn zhì xīn yú wàn wù, bèi dà dào yú bā fāng, gù bǎi liáo shī shī, cháo wú bǐ zhèng, wǎng shū zé qià, shuài tǔ guī xīn. wài jǐn jiāng huái, fēng mǐ qū xī, pì dì huái rén, bǎi chéng bēn zǒu, guān lǒng mù yì ér qǐng hǎo, hàn mò yǎng dé ér zhì chéng. yī suǒ wèi mìng shì yīng qī, shí fǔ qiān zǎi. zhēn fú zá tà, yì wù tóng tú, ōu sòng tián wěi, shū fāng yī zhì, dài zhōng zhī jī sī biǎo, rén líng zhī qì yǐ hé, tiān dào bù yuǎn, wǒ bù dú zhī. zhèn rù zuǎn hóng xiū, jiāng chéng shì sì, jí yuán lì zhī hòu, yán zōng shè zhī suàn, jìng yán dà yùn, xīn yú bì xián, yuǎn wéi táng yú chán dài zhī diǎn, jìn xiǎng wèi jìn yī ràng zhī fēng, qí kě mèi xīng tì zhī lǐ, jī shén qí zhī wàng? jīn biàn xùn yú bié gōng, guī dì wèi yú qí guó, tuī shèng yǔ néng, miǎo fú qián guǐ. zhǔ zhě xuān bù tiān xià, yǐ shí shī xíng.
三才剖判,百王代兴,治天静地,和神敬鬼,庇民造物,咸自灵符,非一人之 大宝,实有道之神器。昔我宗祖应运,奄一区宇,历圣重光,暨于九叶。德之不嗣, 仍离屯圮,盗名字者遍于九服,擅制命者非止三公,主杀朝危,人神靡系,天下之 大,将非魏有。赖齐献武王奋扬灵武,克剪多难,重悬日月,更缀参辰,庙以扫除, 国由再造,鸿勋巨业,无德而称。逮文襄承构,世业逾广,迩安远服,海内晏如, 国命已康,生生得性。迄相国齐王,纬文经武,统兹大业,尽睿穷几,研深测化, 思随冥运,智与神行,恩比春天,威同夏日,坦至心于万物,被大道于八方,故百 僚师师,朝无秕政,网疏泽洽,率土归心。外尽江淮,风靡屈膝,辟地怀人,百城 奔走,关陇慕义而请好,瀚漠仰德而致诚。伊所谓命世应期,实抚千载。祯符杂遝, 异物同途,讴颂填委,殊方一致,代终之迹斯表,人灵之契已合,天道不远,我不 独知。朕入纂鸿休,将承世祀,籍援立之厚,延宗社之算,静言大运,欣于避贤, 远惟唐、虞禅代之典,近想魏、晋揖让之风,其可昧兴替之礼,稽神祇之望?今便 逊于别宫,归帝位于齐国,推圣与能,眇符前轨。主者宣布天下,以时施行。
yòu shǐ jiān tài wèi péng chéng wáng sháo jiān sī kōng jìng xiǎn jùn fèng cè yuē:
又使兼太尉彭城王韶、兼司空敬显俊奉册曰:
zī ěr xiàng guó qí wáng: fū qì fēn xíng huà, wù xì jūn zhǎng, huáng wáng dì xìng, rén fēi yī xìng. xī fàng xūn yù shì, chén bì shǔ zi zhòng huá wò lì, chí héng yōng xuán. suǒ yǐ yīng xián mào shí, zhāo xī qiān gǔ, qǐ shèng shuāi yǒu yùn, xīng fèi zài shí, zhī mìng bù dé bù shòu, wèi tiān bù kě bù shòu. shì gù hàn liú gào fǒu, dāng tú shùn mín, cáo lì bù yǒng, jīn xíng nà chán, cǐ jiē chóng guī xí jǔ, shuài yóu jiù zhāng zhě yě.
咨尔相国齐王:夫气分形化,物系君长,皇王递兴,人非一姓。昔放勋驭世, 沉璧属子;重华握历,持衡拥璇。所以英贤茂实,昭晰千古,岂盛衰有运,兴废在 时,知命不得不授,畏天不可不受。是故汉刘告否,当涂顺民,曹历不永,金行纳 禅,此皆重规袭矩,率由旧章者也。
wǒ zǔ zōng guāng zhái, hùn yī wàn yǔ. qì yú zhèng guāng zhī mò, jiān niè chéng quán, jué zhèng duō pì, jiǔ yù lí dàng. yǒng ān yùn qióng, rén líng tiǎn cuì, qún nì tāo tiān, gē liè sì hǎi, guó tǔ chén mín, xíng fēi wèi yǒu. qí xiàn wǔ wáng yīng qī shòu shǒu, fèng jǔ lóng xiāng, jǔ fèi jí yǐ lì tiān, fú qīng zhù ér zhèn dì, jiǎn miè lí dú, kuāng wǒ zhuì lì, yǒu dà dé yú wèi shì, bèi bó lì yú cāng shēng. jí wén xiāng jì guǐ, dàn guāng qián yè, nèi jiǎo xiōng quán, wài cuī qīn pàn, xiá ěr sù yàn, gōng gé shàng xuán. wáng shén qí xié dé, zhōu liáng yī shì, tǐ wén zhāo wǔ, zhuī biàn qióng wēi. zì jǔ jī fān yú, sòng gē zǒng jí, rù tǒng jī héng, fēng yóu hóng yuǎn. jí dà chéng shì yè, fú guó chāng jiā, xiāng dé rì jī, bà fēng yù miǎo, wēi líng sī chàng, zé huāng yuǎn bēn chí, shēng lüè suǒ bō, ér lín dí shùn kuǎn. yǐ fù yǒu zhī zī, yùn yīng tè zhī qì, gù miǎn zhī jiān, wú sī bù fú. tú dié qián yùn, qiān sì zhāng míng, jiā zhēn yōu mì, yī zhāo fēn wěi, yǐ biǎo dài dé zhī qī, yòng qǐ xīng bāng zhī jī, cāng cāng zài shàng, zhào lín bù yuǎn. zhèn yǐ xū mèi, yóu wèi qūn xún, jìng yán kuì zhī, zuò ér dài dàn. qiě shí lái yùn wǎng, guī shùn bù xiá yǐ dāng yáng, shì gé mìng gǎi, bó yǔ bù róng yú běi miàn, kuàng yú guǎ báo, ér kě chí chú. shì yǐ yǎng xié qióng hào, fǔ cóng bǎi xìng, jìng yǐ dì wèi shì shòu yú wáng. tiān lù yǒng zhōng, dà mìng gé yǐ. yú xì! qí zhī chéng lì shǔ, yǔn zhí qí zhōng, duì yáng tiān xiū, sī nián qiān wàn, qǐ bù shèng yú!
我祖宗光宅,混一万宇。迄于正光之末,奸孽乘权,厥政多僻,九域离荡。永 安运穷,人灵殄瘁,群逆滔天,割裂四海,国土臣民,行非魏有。齐献武王应期授 手,凤举龙骧,举废极以立天,扶倾柱而镇地,剪灭黎毒,匡我坠历,有大德于魏 室,被博利于苍生。及文襄继轨,诞光前业,内剿凶权,外摧侵叛,遐迩肃晏,功 格上玄。王神祇协德,舟梁一世,体文昭武,追变穷微。自举迹藩旟,颂歌总集, 入统机衡,风猷弘远。及大承世业,扶国昌家,相德日跻,霸风愈邈,威灵斯畅, 则荒远奔驰,声略所播,而邻敌顺款。以富有之资,运英特之气,顾眄之间,无思 不服。图谍潜蕴,千祀彰明,嘉祯幽秘,一朝纷委,以表代德之期,用启兴邦之迹, 苍苍在上,照临不远。朕以虚昧,犹未逡巡,静言愧之,坐而待旦。且时来运往, 妫舜不暇以当阳,世革命改,伯禹不容于北面,况于寡薄,而可踟蹰。是以仰协穹 昊,俯从百姓,敬以帝位式授于王。天禄永终,大命格矣。于戏!其祗承历数,允 执其中,对扬天休,斯年千万,岂不盛欤!
yòu zhì xǐ shū yú dì, qiǎn jiān tài bǎo péng chéng wáng sháo jiān sī kōng jìng xiǎn jùn fèng huáng dì xǐ shòu, chán dài zhī lǐ yī yī táng yú hàn wèi gù shì. yòu shàng shū lìng gāo lóng zhī lǜ bǎi liáo quàn jìn. wù wǔ, nǎi jí huáng dì wèi yú nán jiāo, shēng tán chái liáo gào tiān yuē:
又致玺书于帝,遣兼太保彭城王韶、兼司空敬显俊奉皇帝玺绶,禅代之礼一依 唐虞、汉魏故事。又尚书令高隆之率百僚劝进。戊午,乃即皇帝位于南郊,升坛柴 燎告天曰:
huáng dì chén yáng gǎn yòng xuán mǔ zhāo gào yú huáng huáng hòu dì: fǒu tài xiāng yán, fèi xìng dié yòng, zhì dào wú qīn, yìng yùn sī fǔ. shàng lǎn táng yú, xià jī wèi jìn, mò bù xiān tiān yī ràng, kǎo lì zhōng guī. wèi shì duō nàn, nián jiāng sān shí, xiào chāng yǐ hòu, nèi wài qù zhī. shì dào héng liú, cāng shēng tú tàn. lài wǒ xiàn wǔ, zhěng qí jiāng nì, sān jiàn yuán shǒu, zài lì zōng tiāo, sǎo jué qún xiōng, shān yí jiān guǐ. dé bèi qián lí, xūn guāng yǔ zhòu. wén xiāng sì wǔ, kè gòu hóng jī, gōng jiā huán yǔ, wēi líng hǎi wài, qióng fā huái yīn, xī kòu nà kuǎn, qīng qiū bǎo hòu, dān xué lái tíng, fú yì wēi jī, zhòng kuāng tuí yùn, shì zé yǒu dà zào yú wèi shì yě.
皇帝臣洋敢用玄牡昭告于皇皇后帝:否泰相沿,废兴迭用,至道无亲,应运斯 辅。上览唐、虞,下稽魏、晋,莫不先天揖让,考历终归。魏氏多难,年将三十, 孝昌已后,内外去之。世道横流,苍生涂炭。赖我献武,拯其将溺,三建元首,再 立宗祧,扫绝群凶,芟夷奸宄。德被黔黎,勋光宇宙。文襄嗣武,克构鸿基,功浃 寰宇,威陵海外,穷发怀音,西寇纳款,青丘保候,丹穴来庭,扶翼危机,重匡颓 运,是则有大造于魏室也。
wèi dì yǐ bo shì gào zhōng, shàng líng yàn dé, qīn ruò hào tiān, yǔn guī dà mìng, yǐ chán yú chén yáng. fū sì hǎi zhì gōng, tiān xià wèi yī, zǒng mín zǎi shì, shù zhī yǐ jūn, jì chuān yuè qǐ fú, rén shén xiào zhǐ, qún gōng qīng shì, bā fāng zhào shù, qiān yuē huáng jí nǎi gù yú shàng, wèi cháo tuī jìn yú xià, tiān wèi bù kě yǐ zàn xū. suì bī qún yì, gōng yīng dà diǎn. wěi yǐ guǎ báo, tuō yú zhào mín zhī shàng, suī tiān wēi zài yán, zhǐ chǐ wú yuǎn, xún gōng zì xǐng, shí huái zhī tì. jìng jiǎn yuán chén, shēng tán shòu shàn, sì lèi shàng dì, yǐ dá wàn guó zhī xīn, yǒng lóng jiā zhǐ, bǎo yòu yǒu qí, yǐ bèi yú wú qióng zhī zuò.
魏帝以卜世告终,上灵厌德,钦若昊天,允归大命,以禅于臣洋。夫四海至公, 天下为一,总民宰世,树之以君,既川岳启符,人神效祉,群公卿士,八方兆庶, 佥曰皇极乃顾于上,魏朝推进于下,天位不可以暂虚。遂逼群议,恭膺大典。猥以 寡薄,托于兆民之上,虽天威在颜,咫尺无远,循躬自省,实怀祗惕。敬简元辰, 升坛受禅,肆类上帝,以答万国之心,永隆嘉祉,保祐有齐,以被于无穷之祚。
shì rì, jīng shī huò chì què, xiàn yú nán jiāo. shì bì, hái gōng, yù tài jí qián diàn. zhào yuē:" wú dé ér chēng, dài xíng yǐ lǐ, bù yán ér xìn, xiān chūn hòu qiū. gù zhī cè yǐn zhī huà, tiān rén yī kuí, hóng yòu zhī dào, jīn gǔ tóng fēng. zhèn yǐ xū báo, gōng yè wú jì. xī xiān xiàn wǔ wáng zhí wèi shì bù zào, jiǔ dǐng xíng chū, nǎi qū yù hóu bó, dà hào yàn zhào, zhěng jué diān zhuì, bǐ wáng zé cún. wén xiāng wáng wài tǐng wǔ gōng, nèi zī míng dé, zuǎn róng xiān yè, pì tǔ fú yuǎn. nián yú èr jì, shì lì liǎng dū, yù sòng yǒu shì, ōu gē sī zài. gù wèi dì fǔ zūn lì shǔ, yuán niàn qiān shang, yuǎn qǔ táng yú, zhōng tóng tuō xǐ. shí yōu yōu wèi yǐ, zhì zài yáng chéng, ér qún gōng qīng shì, chéng shǒu yù qiè, suì shǔ dài zhōng, jū yú mín shàng, rú shè shēn shuǐ, yǒu juàn zhōng cháo. shǐ fā jìn yáng, jiǔ wěi chéng ruì, wài tán gào tiān, chì què xiào zhǐ. wéi ěr wén wǔ bù èr xīn zhī chén, gǔ gōng zhǎo yá zhī jiāng, zuǒ yòu xiān wáng, kè lóng dà yè, yǒng yán chéng jié, gòng sī xiū zhǐ. sī yǔ yì zhào, tóng shǐ zī rì, qí dà shè tiān xià. gǎi wǔ dìng bā nián wèi tiān bǎo yuán nián. qí bǎi guān jìn jiē, nán zǐ cì jué, guān guǎ liù jí, yì fū jié fù, jīng shǎng gè yǒu chà."
是日,京师获赤雀,献于南郊。事毕,还宫,御太极前殿。诏曰:“无德而称, 代刑以礼,不言而信,先春后秋。故知恻隐之化,天人一揆,弘宥之道,今古同风。 朕以虚薄,功业无纪。昔先献武王值魏世不造,九鼎行出,乃驱御侯伯,大号燕、 赵,拯厥颠坠,俾亡则存。文襄王外挺武功,内资明德,纂戎先业,辟土服远。年 逾二纪,世历两都,狱讼有适,讴歌斯在。故魏帝俯遵历数,爰念褰裳,远取唐、 虞,终同脱屣。实幽忧未已,志在阳城,而群公卿士,诚守愈切,遂属代终,居于 民上,如涉深水,有眷终朝。始发晋阳,九尾呈瑞,外坛告天,赤雀效祉。惟尔文 武不贰心之臣,股肱爪牙之将,左右先王,克隆大业,永言诚节,共斯休祉。思与 亿兆,同始兹日,其大赦天下。改武定八年为天保元年。其百官进阶,男子赐爵, 鳏寡六疾,义夫节妇,旌赏各有差。”
jǐ wèi, zhào fēng wèi dì wèi zhōng shān wáng, shí yì wàn hù shàng shū bù chēng chén, dá bù chēng zhào, zài tiān zǐ jīng qí, xíng wèi zhēng shuò, chéng wǔ shí fù chē fēng wáng zhū zǐ wèi xiàn gōng, yì yī qiān hù fèng juàn wàn pǐ, qián qiān wàn, sù èr wàn shí, nú bì èr bǎi rén, shuǐ niǎn yī jù, tián bǎi qǐng, yuán yī suǒ. zhào zhuī zūn huáng zǔ wén mù wáng wéi wén mù huáng dì, bǐ wéi wén mù huáng hòu, huáng kǎo xiàn wǔ wáng wèi xiàn wǔ huáng dì, huáng xiōng wén xiāng wáng wéi wén xiāng huáng dì, zǔ zōng zhī chēng, fù wài sù yì yǐ wén. xīn yǒu, zūn wáng tài hòu wèi huáng tài hòu. yǐ chǒu, zhào jiàng wèi cháo fēng jué gè yǒu chà. qí xìn dōu cóng yì jí xuān lì bà cháo zhě, jí xī lái rén bìng wǔ dìng liù nián yǐ lái nán lái tóu huà zhě, bù zài jiàng xiàn. xīn wèi, qiǎn dà shǐ yú sì fāng, guān chá fēng sú, wèn mín jí kǔ, yán lēi zhǎng lì, lì yǐ lián píng, xīng lì chú hài, wù cún ān jìng. ruò fǎ yǒu bù biàn yú shí, zhèng yǒu wèi jǐn yú shì zhě, jù tiáo dé shī, hái yǐ wén zòu. jiǎ xū, qiān shén zhǔ yú tài miào.
己未,诏封魏帝为中山王,食邑万户;上书不称臣,答不称诏,载天子旌旗, 行魏正朔,乘五时副车;封王诸子为县公,邑一千户;奉绢万匹,钱千万,粟二万 石,奴婢二百人,水碾一具,田百顷,园一所。诏追尊皇祖文穆王为文穆皇帝,妣 为文穆皇后,皇考献武王为献武皇帝,皇兄文襄王为文襄皇帝,祖宗之称,付外速 议以闻。辛酉,尊王太后为皇太后。乙丑,诏降魏朝封爵各有差。其信都从义及宣 力霸朝者,及西来人并武定六年以来南来投化者,不在降限。辛未,遣大使于四方, 观察风俗,问民疾苦,严勒长吏,厉以廉平,兴利除害,务存安静。若法有不便于 时,政有未尽于事者,具条得失,还以闻奏。甲戌,迁神主于太庙。
liù yuè jǐ mǎo, gāo lí qiǎn shǐ cháo gòng. xīn sì, zhào yuē:" qǐng zhě fēng sú liú dàng, fú jìng rì zī, jiā yǒu jí xiōng, wù qiú shèng yì. hūn yīn sāng zàng zhī fèi, chē fú yǐn shí zhī huá, dòng jié suì zī, yǐ yíng rì fù. yòu nú pú dài jīn yù, bì qiè yī luó qǐ, shǐ yǐ chuàng chū wèi qí, hòu yǐ guò qián wèi lì, shàng xià guì jiàn, wú fù děng chà. jīn yùn shǔ wéi xīn, sī juān wǎng bì, fǎn pǔ hái chún, nà mín guǐ wù. kě liàng shì jù lì tiáo shì, shǐ jiǎn ér huò zhōng." yòu zhào fēng chóng shèng hóu yì yī bǎi hù, yǐ fèng kǒng zǐ zhī sì, bìng xià lǔ jùn yǐ shí xiū zhì miào yǔ, wù jǐn bāo chóng zhī zhì. zhào fēn qiǎn shǐ rén zhì jì yú wǔ yuè sì dú, qí yáo cí shùn miào, xià jí kǒng fù lǎo jūn děng zài yú sì diǎn zhě, xián zhì wǎng yí. zhào yuē: " jì zhōu zhī bó hǎi cháng lè èr jùn, xiān dì shǐ fēng zhī guó, yì qí chū qǐ zhī dì. bīng zhōu zhī tài yuán qīng zhōu zhī qí jùn, bà yè suǒ zài, wáng mìng shì jī. jūn zǐ yǒu zuò, guì bù wàng běn, sī shēn ēn qià, juān fù tián zū. qí jùn bó hǎi kě bìng fù yī nián, cháng lè fù èr nián, tài yuán fù sān nián."
六月己卯,高丽遣使朝贡。辛巳,诏曰:“顷者风俗流宕,浮竞日滋,家有吉 凶,务求胜异。婚姻丧葬之费,车服饮食之华,动竭岁资,以营日富。又奴仆带金 玉,婢妾衣罗绮,始以创出为奇,后以过前为丽,上下贵贱,无复等差。今运属惟 新,思蠲往弊,反朴还淳,纳民轨物。可量事具立条式,使俭而获中。”又诏封崇 圣侯邑一百户,以奉孔子之祀,并下鲁郡以时修治庙宇,务尽褒崇之至。诏分遣使 人致祭于五岳四渎,其尧祠舜庙,下及孔父、老君等载于祀典者,咸秩罔遗。诏曰: “冀州之渤海、长乐二郡,先帝始封之国,义旗初起之地。并州之太原、青州之齐 郡,霸业所在,王命是基。君子有作,贵不忘本,思申恩洽,蠲复田租。齐郡、渤 海可并复一年,长乐复二年,太原复三年。”
zhào gù tài fù sūn téng gù tài bǎo wèi jǐng gù dà sī mǎ lóu zhāo gù sī tú gāo áng gù shàng shū zuǒ pú yè mù róng shào zōng gù lǐng jūn mò qí gàn gù dìng zhōu cì shǐ duàn róng gù yù shǐ zhōng wèi liú guì gù yù shǐ zhōng wèi dòu tài gù yīn zhōu cì shǐ liú fēng gù jì zhōu cì shǐ cài jùn děng bìng zuǒ yòu xiān dì, jīng zàn huáng jī, huò bù xìng zǎo cú, huò yǔn shēn wáng shì, kě qiǎn shǐ zhě jiù mù zhì jì, bìng fǔ wèn qī zǐ, wèi dǎi cún wáng. yòu zhào fēng zōng shì gāo yuè wèi qīng hé wáng, gāo lóng zhī wèi píng yuán wáng, gāo guī yàn wèi píng qín wáng, gāo sī zōng wèi shàng luò wáng, gāo zhǎng bì wèi guǎng wǔ wáng, gāo pǔ wèi wǔ xìng wáng, gāo zi yuàn wèi píng chāng wáng, gāo xiǎn guó wèi xiāng lè wáng, gāo ruì wèi zhào jùn wáng, gāo xiào xù wèi xiū chéng wáng. yòu zhào fēng gōng chén shè dí gàn wèi zhāng wǔ wáng, hú lǜ jīn wèi xián yáng wáng, hè bá rén wèi ān dìng wáng, hán guǐ wèi ān dé wáng, kě zhū hún dào yuán wèi fú fēng wáng, péng lè wèi chén liú wáng, pān xiāng lè wèi hé dōng wáng. guǐ wèi, zhào fēng zhū dì qīng zhōu cì shǐ jùn wèi yǒng ān wáng, shàng shū zuǒ pú yè yān wèi píng yáng wáng, dìng zhōu cì shǐ yóu wèi péng chéng wáng, yí tóng sān sī yǎn wèi cháng shān wáng, jì zhōu cì shǐ huàn wèi shàng dǎng wáng, yí tóng sān sī shui huāng wèi xiāng chéng wáng, yí tóng sān sī zhàn wèi zhǎng guǎng wáng, jiē wèi rèn chéng wáng, shí wèi gāo yáng wáng, jì wèi bó líng wáng, níng wèi xīn píng wáng, rùn wèi féng yì wáng, qià wèi hàn yáng wáng.
诏故太傅孙腾、故太保尉景、故大司马娄昭、故司徒高昂、故尚书左仆射慕容 绍宗、故领军万俟干、故定州刺史段荣、故御史中尉刘贵、故御史中尉窦泰、故殷 州刺史刘丰、故济州刺史蔡俊等并左右先帝,经赞皇基,或不幸早徂,或殒身王事, 可遣使者就墓致祭,并抚问妻子,慰逮存亡。又诏封宗室高岳为清河王,高隆之为 平原王,高归彦为平秦王,高思宗为上洛王,高长弼为广武王,高普为武兴王,高 子瑗为平昌王,高显国为襄乐王,高睿为赵郡王,高孝绪为脩城王。又诏封功臣厍 狄干为章武王,斛律金为咸阳王,贺拔仁为安定王,韩轨为安德王,可朱浑道元为 扶风王,彭乐为陈留王,潘相乐为河东王。癸未,诏封诸弟青州刺史浚为永安王, 尚书左仆射淹为平阳王,定州刺史浟为彭城王,仪同三司演为常山王,冀州刺史涣 为上党王,仪同三司氵肓为襄城王,仪同三司湛为长广王,湝为任城王,湜为高阳 王,济为博陵王,凝为新平王,润为冯翊王,洽为汉阳王。
dīng hài, zhào lì wáng zǐ yīn wèi huáng tài zǐ, wáng hòu lǐ shì wèi huáng hòu. gēng yín, zhào yǐ tài shī shè dí gàn wèi tài zǎi, sī tú péng lè wèi tài wèi, sī kōng pān xiāng lè wèi sī tú, kāi fǔ yí tóng sān sī sī mǎ zǐ rú wèi sī kōng. xīn mǎo, yǐ qián tài wèi qīng hé wáng yuè wèi shǐ chí jié piào qí dà jiàng jūn sī zhōu mù. rén chén, zhào yuē:" zì jīn yǐ hòu, zhū yǒu wén qǐ lùn shì bìng chén yào mì, yǒu sī xī wèi zòu wén." jǐ hài, yǐ huáng tài zǐ chū rù dōng gōng, shè jī nèi jí bīng zhōu sǐ zuì yǐ xià, yú zhōu sǐ jiàng, tú liú yǐ xià yī jiē yuán miǎn.
丁亥,诏立王子殷为皇太子,王后李氏为皇后。庚寅,诏以太师厍狄干为太宰, 司徒彭乐为太尉,司空潘相乐为司徒,开府仪同三司司马子如为司空。辛卯,以前 太尉、清河王岳为使持节、骠骑大将军、司州牧。壬辰,诏曰:“自今已后,诸有 文启论事并陈要密,有司悉为奏闻。”己亥,以皇太子初入东宫,赦畿内及并州死 罪已下,余州死降,徒流已下一皆原免。
qiū qī yuè xīn hài, zhào zūn wén xiāng fēi yuán shì wéi wén xiāng huáng hòu, gōng yuē jìng dé. yòu zhào fēng wén xiāng huáng dì zi xiào wǎn wèi hé jiān wáng, xiào yú wèi hé nán wáng. yǐ mǎo, yǐ shàng shū lìng píng yuán wáng lóng zhī lù shàng shū shì, shàng shū zuǒ pú yè píng yáng wáng yān wèi shàng shū lìng. yòu zhào yuē:" gǔ rén lù pí wèi yī, shū náng chéng zhàng, yǒu huái shèng dé, fēng liú kě xiǎng. qí wèi yù fǔ suǒ yǒu zhēn qí zá cǎi cháng suǒ bù gěi rén zhě, tú wèi xù jī, mìng yí xī chū, sòng nèi hòu yuán, yǐ gōng qī rì yàn cì."
秋七月辛亥,诏尊文襄妃元氏为文襄皇后,宫曰静德。又诏封文襄皇帝子孝琬 为河间王,孝瑜为河南王。乙卯,以尚书令、平原王隆之录尚书事,尚书左仆射、 平阳王淹为尚书令。又诏曰:“古人鹿皮为衣,书囊成帐,有怀盛德,风流可想。 其魏御府所有珍奇杂彩常所不给人者,徒为蓄积,命宜悉出,送内后园,以供七日 宴赐。”
bā yuè, zhào jùn guó xiū lì hóng xù, guǎng yán máo jùn, dūn shù rú fēng. qí guó zǐ xué shēng yì yǎng yī jiù quán bǔ, fú yīng shī shuō, yán xí lǐ jīng. wǎng zhě wén xiāng huáng dì suǒ yùn cài yōng shí jīng wǔ shí èr méi, jí yí yí zhì xué guǎn, yī cì xiū lì. yòu zhào yuē:" yǒu néng zhí yán zhèng jiàn, bù bì zuì gū, jiǎn jiǎn ruò zhū yún, è è ruò zhōu shě, kāi zhèn yì, wò zhèn xīn, bì yú yī rén, lì jiān bǎi xìng zhě, bì dāng chǒng yǐ róng lù, dài yǐ bù cì." yòu yuē:" zhū mù mín zhī guān, yǎng zhuān yì nóng sāng, qín xīn quàn kè, guǎng shōu tiān dì zhī lì, yǐ bèi shuǐ hàn zhī zāi." gēng yín, zhào yuē:" zhèn yǐ xū guǎ, sì hóng wáng yè, sī suǒ yǐ zàn yáng shèng jī, bō zhī wàn gǔ. suī shǐ guān zhí bǐ, yǒu wén wú zhuì, yóu kǒng xù yán yí měi, shí huò wèi shū. zài wèi wáng gōng wén wǔ dà xiǎo, jiàng jí mín shù, yuán zhì sēng tú, huò qīn fèng yīn zhǐ, huò chéng chuán bàng shuō, fán kě zài zhī wén jí, xī yí tiáo lù fēng shàng." jiǎ wǔ, zhào yuē:" wèi shì yì dìng lín zhǐ gé, suì wèi tōng zhì, guān sī shī yòng, yóu wèi jǐn shàn. kě lìng qún guān gèng jiā lùn jiū. shì zhì zhī fāng, xiān jǐn yào qiē. yǐn gāng lǐ mù, bì shǐ wú yí."
八月,诏郡国修立黉序,广延髦俊,敦述儒风。其国子学生亦仰依旧铨补,服 膺师说,研习《礼经》。往者文襄皇帝所运蔡邕石经五十二枚,即宜移置学馆,依 次修立。又诏曰:“有能直言正谏,不避罪辜,謇謇若朱云,谔谔若周舍,开朕意, 沃朕心,弼于一人,利兼百姓者,必当宠以荣禄,待以不次。”又曰:“诸牧民之 官,仰专意农桑,勤心劝课,广收天地之利,以备水旱之灾。”庚寅,诏曰:“朕 以虚寡,嗣弘王业,思所以赞扬盛绩,播之万古。虽史官执笔,有闻无坠,犹恐绪 言遗美,时或未书。在位王公文武大小,降及民庶,爰至僧徒,或亲奉音旨,或承 传傍说,凡可载之文籍,悉宜条录封上。”甲午,诏曰:“魏世议定《麟趾格》, 遂为通制,官司施用,犹未尽善。可令群官更加论究。适治之方,先尽要切。引纲 理目,必使无遗。”
jiǔ yuè guǐ chǒu, yǐ sàn qí cháng shì chē qí jiāng jūn lǐng dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn kāi guó gōng gāo lí wáng chéng wéi shǐ chí jié shì zhōng piào qí dà jiàng jūn lǐng hù dōng yí xiào wèi, wáng gōng rú gù. zhào liáng shì zhōng shǐ chí jié jiǎ huáng yuè dū du zhōng wài zhū jūn shì dà jiàng jūn chéng zhì shào líng wáng xiāo lún wèi liáng wáng. gēng wǔ, dì rú jìn yáng, bài cí shān líng. shì rì huáng tài zǐ rù jū liáng fēng táng, jiān zǒng guó shì.
九月癸丑,以散骑常侍、车骑将军、领东夷校尉、辽东郡开国公、高丽王成为 使持节、侍中、骠骑大将军、领护东夷校尉,王、公如故。诏梁侍中、使持节、假 黄钺、都督中外诸军事、大将军、承制、邵陵王萧纶为梁王。庚午,帝如晋阳,拜 辞山陵。是日皇太子入居凉风堂,监总国事。
dōng shí yuè jǐ mǎo, bèi fǎ jià, yù jīn lù, rù jìn yáng gōng, cháo huáng tài hòu yú nèi diàn. xīn sì, qū shè bīng zhōu tài yuán jùn jìn yáng xiàn jí xiàng guó fǔ sì yù qiú. guǐ wèi, rú rú guó qiǎn shǐ cháo gòng. yǐ yǒu, yǐ tè jìn yuán sháo wèi shàng shū zuǒ pú yè, bīng zhōu cì shǐ duàn sháo wèi shàng shū yòu pú yè. bǐng xū, tǔ yù hún guó qiǎn shǐ cháo gòng. rén chén, bà xiàng guó fǔ, liú qí bīng wài bīng cáo, gè lì yī shěng, bié zhǎng jī mì. shí yī yuè, zhōu wén dì lǜ zhòng zhì shǎn chéng, fēn qí běi dù, zhì jiàn zhōu. jiǎ yín, liáng xiāng dōng wáng xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. bǐng yín, dì qīn róng chū cì chéng dōng. zhōu wén dì wén dì jūn róng yán shèng, tàn yuē:" gāo huān bù sǐ yǐ." suì tuì shī. gēng wǔ, hái gōng. shí èr yuè dīng chǒu, rú rú kù mò xī guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng. xīn chǒu, dì zhì zì jìn yáng.
冬十月己卯,备法驾,御金辂,入晋阳宫,朝皇太后于内殿。辛巳,曲赦并州 太原郡晋阳县及相国府四狱囚。癸未,茹茹国遣使朝贡。乙酉,以特进元韶为尚书 左仆射,并州刺史段韶为尚书右仆射。丙戌,吐谷浑国遣使朝贡。壬辰,罢相国府, 留骑兵、外兵曹,各立一省,别掌机密。十一月,周文帝率众至陕城,分骑北渡, 至建州。甲寅,梁湘东王萧绎遣使朝贡。丙寅,帝亲戎出次城东。周文帝闻帝军容 严盛,叹曰:“高欢不死矣。”遂退师。庚午,还宫。十二月丁丑,茹茹、库莫奚 国并遣使朝贡。辛丑,帝至自晋阳。
èr nián chūn zhēng yuè dīng wèi, liáng xiāng dōng wáng xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. xīn hài, yǒu shì yú yuán qiū, yǐ shén wǔ huáng dì pèi. guǐ hài, qīn gēng jí tián yú dōng jiāo. yǐ yǒu, qián huáng mén shì láng yuán shì bǎo tōng zhí sàn qí shì láng péng guì píng móu nì, miǎn sǐ pèi biān. yǒu shì yú tài miào. jiǎ xū, dì fàn zhōu yú chéng dōng. èr yuè rén chén, tài wèi péng lè móu fǎn, fú zhū. rén yín, rú rú guó qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè bǐng wǔ, xiāng chéng wáng shui huāng hōng. jǐ wèi, zhào liáng chéng zhì xiāng dōng wáng yì wèi liáng shǐ chí jié jiǎ huáng yuè xiàng guó, jiàn liáng tái, zǒng bǎi kuí, chéng zhì. liáng jiāo zhōu cì shǐ lǐ jǐng shèng liáng zhōu cì shǐ mǎ sōng rén yì zhōu cì shǐ xià hóu zhēn qià xīn zhōu cì shǐ lǐ hàn děng bìng lǜ zhōu nèi fù. gēng shēn, sī kōng sī mǎ zǐ rú zuò shì miǎn. xià sì yuè rén chén, liáng wáng xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. rùn yuè yǐ chǒu, shì wéi guó qiǎn shǐ cháo gòng. wǔ yuè bǐng xū, hé zhōu cì shǐ hú sī xiǎn gōng kè liáng lì yáng zhèn. dīng hài, gāo lí guó qiǎn shǐ cháo gòng. shì yuè, hóu jǐng fèi liáng jiǎn wén, lì xiāo dòng wèi zhǔ. liù yuè gēng wǔ, yǐ qián sī kōng sī mǎ zǐ rú wèi tài wèi. qī yuè rén shēn, rú rú qiǎn shǐ cháo gòng. guǐ yǒu, xíng tái láng xíng jǐng yuǎn pò liáng lóng ān shù, huò zhèn chéng lǐ luò wén. jǐ mǎo, gǎi xiǎn yáng diàn wèi zhāo yáng diàn. jiǔ yuè rén shēn, zhào miǎn zhū jì zuò tún mù zá sè yì lì zhī tú wèi bái hù. guǐ sì, dì rú zhào dìng èr zhōu, yīn rú jìn yáng. dōng shí yuè wù shēn, qǐ xuān guāng jiàn shǐ jiā fú rén shòu zhū diàn. gēng shēn, xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. dīng mǎo, wén xiāng huáng dì shén zhǔ rù yú miào. shí yī yuè, hóu jǐng fèi liáng zhǔ, jiàn jí wěi wèi yú jiàn yè, zì chēng yuē hàn. shí èr yuè, zhōng shān wáng cú.
二年春正月丁未,梁湘东王萧绎遣使朝贡。辛亥,有事于圆丘,以神武皇帝配。 癸亥,亲耕籍田于东郊。乙酉,前黄门侍郎元世宝、通直散骑侍郎彭贵平谋逆,免 死配边。有事于太庙。甲戌,帝泛舟于城东。二月壬辰,太尉彭乐谋反,伏诛。壬 寅,茹茹国遣使朝贡。三月丙午,襄城王氵肓薨。己未,诏梁承制湘东王绎为梁使 持节、假黄钺、相国,建梁台,总百揆,承制。梁交州刺史李景盛、梁州刺史马嵩 仁、义州刺史夏侯珍洽、新州刺史李汉等并率州内附。庚申,司空司马子如坐事免。 夏四月壬辰,梁王萧绎遣使朝贡。闰月乙丑,室韦国遣使朝贡。五月丙戌,合州刺 史斛斯显攻克梁历阳镇。丁亥,高丽国遣使朝贡。是月,侯景废梁简文,立萧栋为 主。六月庚午,以前司空司马子如为太尉。七月壬申,茹茹遣使朝贡。癸酉,行台 郎邢景远破梁龙安戍,获镇城李洛文。己卯,改显阳殿为昭阳殿。九月壬申,诏免 诸伎作、屯、牧、杂色役隶之徒为白户。癸巳,帝如赵、定二州,因如晋阳。冬十 月戊申,起宣光、建始、嘉福、仁寿诸殿。庚申,萧绎遣使朝贡。丁卯,文襄皇帝 神主入于庙。十一月,侯景废梁主,僭即伪位于建邺,自称曰汉。十二月,中山王 殂。
sān nián chūn zhēng yuè bǐng shēn, dì qīn tǎo kù mò xī yú dài jùn, dà pò zhī, huò zá chù shí yú wàn, fēn lài jiàng shì gè yǒu chà. yǐ xī kǒu fù shān dōng wèi mín. èr yuè, rú rú zhǔ ā nà guī wèi tū jué lǔ suǒ pò, guī zì shā, qí tài zǐ ān luó chén jí guī cóng dì dēng zhù qí lì fā zhù zi kù tí bìng yōng zhòng lái bēn. rú rú yú zhòng lì zhù cì zǐ tiě fá wéi zhǔ. xīn chǒu, qì dān qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè wù zǐ, yǐ sī zhōu mù qīng hé wáng yuè wèi shǐ chí jié nán dào dà dū dū, sī tú pān xiāng lè wèi shǐ chí jié dōng nán dào dà dū dū, jí xíng tái xīn shù lǜ zhòng nán fá. guǐ sì, zhào jìn liáng wáng xiāo yì wèi liáng zhǔ. xià sì yuè rén shēn, dōng nán dào héng tái xīn shù yú guǎng líng sòng chuán guó xǐ. jiǎ shēn, yǐ lì bù shàng shū yáng yīn wèi shàng shū yòu pū shè. bǐng shēn, shì wéi guó qiǎn shǐ cháo gòng. liù yuè yǐ hài, qīng hé wáng yuè děng bān shī. dīng wèi, dì zhì zì jìn yáng. yǐ mǎo, dì rú jìn yáng. jiǔ yuè xīn mǎo, dì zì bīng zhōu xìng lí shí. dōng shí yuè yǐ wèi, zhì huáng lú lǐng, réng qǐ cháng chéng, běi zhì shè gàn shù sì bǎi yú lǐ, lì sān shí liù shù. shí yī yuè xīn sì, liáng wáng xiāo yì jí dì wèi yú jiāng líng, shì wèi yuán dì, qiǎn shǐ cháo gòng. shí èr yuè rén zǐ, dì hái gōng. wù wǔ, dì rú jìn yáng.
三年春正月丙申,帝亲讨库莫奚于代郡,大破之,获杂畜十余万,分赉将士各 有差。以奚口付山东为民。二月,茹茹主阿那瑰为突厥虏所破,瑰自杀,其太子庵 罗辰及瑰从弟登注俟利发、注子库提并拥众来奔。茹茹余众立注次子铁伐为主。辛 丑,契丹遣使朝贡。三月戊子,以司州牧清河王岳为使持节、南道大都督,司徒潘 相乐为使持节、东南道大都督,及行台辛术率众南伐。癸巳,诏进梁王萧绎为梁主。 夏四月壬申,东南道行台辛术于广陵送传国玺。甲申,以吏部尚书杨愔为尚书右仆 射。丙申,室韦国遣使朝贡。六月乙亥,清河王岳等班师。丁未,帝至自晋阳。乙 卯,帝如晋阳。九月辛卯,帝自并州幸离石。冬十月乙未,至黄栌岭,仍起长城, 北至社干戍四百余里,立三十六戍。十一月辛巳,梁王萧绎即帝位于江陵,是为元 帝,遣使朝贡。十二月壬子,帝还宫。戊午,帝如晋阳。
sì nián chūn zhēng yuè bǐng zǐ, shān hú wéi lí shí. wù yín, dì tǎo zhī, wèi zhì, hú yǐ táo cuàn, yīn xún sān duī shù, dà shòu ér guī. wù yín, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. jǐ chǒu, gǎi zhù xīn qián, wén yuē" cháng píng wǔ zhū". èr yuè, sòng rú rú zhǔ tiě fá fù dēng zhù jí zi kù tí hái běi. tiě fá xún wèi qì dān suǒ shā, guó rén fù lì dēng zhù wéi zhǔ, réng wèi qí dà rén ā fù tí děng suǒ shā, guó rén fù lì kù tí wéi zhǔ. xià sì yuè wù xū, dì hái gōng. wù wǔ, xī nán yǒu dà shēng rú léi. wǔ yuè gēng wǔ, dì xiào liè yú lín lǜ shān. wù zǐ, hái gōng. jiǔ yuè, qì dān fàn sāi. rén wǔ, dì běi xún jì dìng yōu ān, réng běi tǎo qì dān. dōng shí yuè dīng yǒu, dì zhì píng zhōu, suì cóng xī dào qù zhǎng qiàn. zhào sī tú pān xiāng lè lǜ jīng qí wǔ qiān zì dōng dào qù qīng shān. xīn chǒu, zhì bái láng chéng. rén yín, jīng chāng lí chéng. fù zhào ān dé wáng hán guǐ lǜ jīng qí sì qiān dōng qù, duàn qì dān zǒu lù. guǐ mǎo, zhì yáng shī shuǐ, bèi dào jiān xíng, yǎn xí qì dān. jiǎ chén, dì qīn yú shān lǐng, wèi shì zú xiān, zhǐ huī fèn jī, dà pò zhī, lǔ huò shí wàn yú kǒu zá chù shù shí wàn tóu. lè yòu yú qīng shān dà pò qì dān bié bù. suǒ lǔ shēng kǒu jiē fēn zhì zhū zhōu. shì xíng yě, dì lù tóu tǎn bó, zhòu yè bù xī, xíng qiān yú lǐ, wéi shí ròu yǐn shuǐ, zhuàng qì mí lì. dīng wèi, zhì yíng zhōu. dīng sì, dēng jié shí shān, lín cāng hǎi. shí yī yuè jǐ wèi, dì zì píng zhōu, suì rú jìn yáng. rùn yuè rén yín, liáng dì qiǎn shǐ lái pìn. shí èr yuè jǐ wèi, tū jué fù gōng rú rú, rú rú jǔ guó nán bēn. guǐ hài, dì zì jìn yáng běi tǎo tū jué, yíng nà rú rú. nǎi fèi qí zhǔ kù tí, lì ā nà guī zi ān luó chén wéi zhǔ, zhì zhī mǎ yì chuān, gěi qí bǐng xì zēng bó. qīn zhuī tū jué yú shuò zhōu, tū jué qǐng xiáng, xǔ zhī ér hái. yú shì gòng xiàn xiāng jì.
四年春正月丙子,山胡围离石。戊寅,帝讨之,未至,胡已逃窜,因巡三堆戍, 大狩而归。戊寅,库莫奚遣使朝贡。己丑,改铸新钱,文曰“常平五铢”。二月, 送茹茹主铁伐父登注及子库提还北。铁伐寻为契丹所杀,国人复立登注为主,仍为 其大人阿富提等所杀,国人复立库提为主。夏四月戊戌,帝还宫。戊午,西南有大 声如雷。五月庚午,帝校猎于林虑山。戊子,还宫。九月,契丹犯塞。壬午,帝北 巡冀、定、幽、安,仍北讨契丹。冬十月丁酉,帝至平州,遂从西道趣长堑。诏司 徒潘相乐率精骑五千自东道趣青山。辛丑,至白狼城。壬寅,经昌黎城。复诏安德 王韩轨率精骑四千东趣,断契丹走路。癸卯,至阳师水,倍道兼行,掩袭契丹。甲 辰,帝亲逾山岭,为士卒先,指麾奋击,大破之,虏获十万余口、杂畜数十万头。 乐又于青山大破契丹别部。所虏生口皆分置诸州。是行也,帝露头袒膊,昼夜不息, 行千余里,唯食肉饮水,壮气弥厉。丁未,至营州。丁巳,登碣石山,临沧海。十 一月己未,帝自平州,遂如晋阳。闰月壬寅,梁帝遣使来聘。十二月己未,突厥复 攻茹茹,茹茹举国南奔。癸亥,帝自晋阳北讨突厥,迎纳茹茹。乃废其主库提,立 阿那瑰子庵罗辰为主,置之马邑川,给其禀饩缯帛。亲追突厥于朔州,突厥请降, 许之而还。于是贡献相继。
wǔ nián chūn zhēng yuè guǐ sì, dì tǎo shān hú, cóng lí shí dào. qiǎn tài shī xián yáng wáng hú lǜ jīn cóng xiǎn zhōu dào, cháng shān wáng yǎn cóng jìn zhōu dào, jǐ jiǎo jiā gōng, dà pò zhī, zhǎn shǒu shù wàn, huò zá chù shí yú wàn, suì píng shí lóu. shí lóu jué xiǎn, zì wèi shì suǒ bù néng zhì. yú shì yuǎn jìn shān hú mò bù shè fú. shì yuè zhōu wén dì fèi xī wèi zhǔ, lì qí wáng kuò, shì wèi gōng dì. sān yuè, rú rú ān luó chén pàn, dì qīn tǎo, dà pò zhī, chén fù zǐ běi dùn. tài bǎo hè bá rén zuò wéi jié dù chú míng. xià sì yuè, rú rú kòu sì zhōu. dīng sì, dì zì jìn yáng tǎo zhī, zhì héng zhōu huáng guā duī, lǔ qí zǒu. shí dà jūn yǐ hái, dì lǜ huī xià qiān yú qí, yù rú rú bié bù shù wàn, sì miàn wéi bī. dì shén sè zì ruò, zhǐ huà xíng shì, lǔ zhòng pī mǐ, suì zòng bīng kuì wéi ér chū. lǔ nǎi tuì zǒu, zhuī jī zhī, fú shī èr shí lǐ, huò ān luó chén qī zǐ jí shēng kǒu sān wàn yú rén. wǔ yuè dīng hài, dì dòu gàn qì dān děng guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng. dīng wèi, běi tǎo rú rú, dà pò zhī. liù yuè, rú rú lǜ bù zhòng dōng xǐ, jiāng nán qīn. dì lǜ qīng qí yú jīn shān xià yāo jī zhī, rú rú wén ér yuǎn dùn. qiū qī yuè wù zǐ, sù shèn qiǎn shǐ cháo gòng. rén chén, jiàng zuì rén. gēng xū, dì zhì zì běi fá. bā yuè dīng sì, tū jué qiǎn shǐ cháo gòng. gēng zǐ, yǐ sī zhōu mù qīng hé wáng yuè wèi tài bǎo, sī kōng wèi càn wèi sī tú, tài zǐ tài shī hóu mò chén xiāng wèi sī kōng, shàng shū lìng píng yáng wáng yān lù shàng shū shì, cháng shān wáng yǎn wèi shàng shū lìng, zhōng shū lìng shàng dǎng wáng huàn wèi shàng shū zuǒ pú yè. yǐ hài, yí tóng sān sī yuán xù yǐ zuì cì sǐ. dīng chǒu, dì xìng jìn yáng. jǐ mǎo, kāi fǔ yí tóng sān sī lù shàng shū shì píng yuán wáng gāo lóng zhī hōng. shì yuè, zhào cháng shān wáng yǎn shàng dǎng wáng huàn qīng hé wáng yuè píng yuán wáng duàn sháo děng lǜ zhòng yú luò yáng xī nán zhù fá è chéng xīn chéng yán chéng hé nán chéng. jiǔ yuè, dì qīn zì lín xìng, yù yǐ zhì zhōu shī. zhōu shī bù chū, nǎi rú jìn yáng. dōng shí yuè, xī wèi fá liáng yuán dì yú jiāng líng. zhào qīng hé wáng yuè hé dōng wáng pān xiāng lè píng yuán wáng duàn sháo děng lǜ zhòng jiù zhī, wèi zhì ér jiāng líng xiàn, liáng yuán dì wèi xī wèi jiāng yú jǐn suǒ shā. liáng jiāng wáng sēng biàn zài jiàn kāng, gòng tuī jìn ān wáng xiāo fāng zhì wèi tài zǎi dū du zhōng wài zhū jūn, chéng zhì zhì bǎi guān. shí èr yuè gēng shēn, dì běi xún zhì dá sù lǐng, lǎn shān chuān xiǎn yào, jiāng qǐ cháng chéng.
五年春正月癸巳,帝讨山胡,从离石道。遣太师、咸阳王斛律金从显州道,常 山王演从晋州道,掎角夹攻,大破之,斩首数万,获杂畜十余万,遂平石楼。石楼 绝险,自魏世所不能至。于是远近山胡莫不慑服。是月周文帝废西魏主,立齐王廓, 是为恭帝。三月,茹茹庵罗辰叛,帝亲讨,大破之,辰父子北遁。太保贺拔仁坐违 节度除名。夏四月,茹茹寇肆州。丁巳,帝自晋阳讨之,至恒州黄瓜堆,虏骑走。 时大军已还,帝率麾下千余骑,遇茹茹别部数万,四面围逼。帝神色自若,指画形 势,虏众披靡,遂纵兵溃围而出。虏乃退走,追击之,伏尸二十里,获庵罗辰妻子 及生口三万余人。五月丁亥,地豆干、契丹等国并遣使朝贡。丁未,北讨茹茹,大 破之。六月,茹茹率部众东徙,将南侵。帝率轻骑于金山下邀击之,茹茹闻而远遁。 秋七月戊子,肃慎遣使朝贡。壬辰,降罪人。庚戌,帝至自北伐。八月丁巳,突厥 遣使朝贡。庚子,以司州牧、清河王岳为太保,司空尉粲为司徒,太子太师侯莫陈 相为司空,尚书令、平阳王淹录尚书事,常山王演为尚书令,中书令、上党王涣为 尚书左仆射。乙亥,仪同三司元旭以罪赐死。丁丑,帝幸晋阳。己卯,开府仪同三 司、录尚书事、平原王高隆之薨。是月,诏常山王演、上党王涣、清河王岳、平原 王段韶等率众于洛阳西南筑伐恶城、新城、严城、河南城。九月,帝亲自临幸,欲 以致周师。周师不出,乃如晋阳。冬十月,西魏伐梁元帝于江陵。诏清河王岳、河 东王潘相乐、平原王段韶等率众救之,未至而江陵陷,梁元帝为西魏将于谨所杀。 梁将王僧辩在建康,共推晋安王萧方智为太宰、都督中外诸军,承制置百官。十二 月庚申,帝北巡至达速岭,览山川险要,将起长城。
liù nián chūn zhēng yuè rén yín, qīng hé wáng yuè yǐ zhòng jūn dù jiāng, kè xià shǒu. sòng liáng yǐng zhōu cì shǐ lù fǎ hé. zhào yǐ liáng sàn qí cháng shì zhēn yáng hóu xiāo míng wèi liáng zhǔ, qiǎn shàng shū zuǒ pú yè shàng dǎng wáng huàn lǜ zhòng sòng zhī. èr yuè jiǎ zǐ, yǐ lù fǎ hé wèi shǐ chí jié dū du jīng yōng jiāng bā liáng yì xiāng wàn jiāo guǎng shí zhōu zhū jūn shì tài wèi gōng dà dū dū xī nán dào dà xíng tái, liáng zhèn běi jiāng jūn shì zhōng jīng zhōu cì shǐ sòng qiàn wèi shǐ chí jié piào qí dà jiàng jūn yǐng zhōu cì shǐ. jiǎ xū, shàng dǎng wáng huàn kè qiáo jùn. sān yuè bǐng xū, shàng dǎng wáng huàn kè dōng guān, zhǎn liáng jiāng péi zhī héng, fú zhǎn shù qiān. bǐng shēn, dì zhì zì jìn yáng. fēng shì zōng èr zi xiào háng wèi guǎng níng wáng, yán zōng wèi ān dé wáng. wù xū, dì lín zhāo yáng diàn tīng yù jué sòng. xià sì yuè gēng shēn, dì rú jìn yáng. dīng mǎo, yí tóng xiāo guǐ kè liáng jìn xī chéng, yǐ wéi jiāng zhōu. wù yín, tū jué qiǎn shǐ cháo gòng. liáng fǎn rén lǐ shān huā zì hào tiān zǐ, bī lǔ shān chéng. wǔ yuè yǐ yǒu, zhèn chéng lǐ zhòng kǎn jī zhǎn zhī. gēng yín, dì zhì zì jìn yáng. xiāo míng rù yú jiàn yè. dīng wèi, rú rú qiǎn shǐ cháo gòng. liù yuè rén zǐ, zhào yuē:" liáng guó gòu huò, zhǔ sàng chén lí, tì bǐ yán fāng, jǐn shēng jīng jí. xīng wáng jì jué, yì zài yú wǒ, nà yǐ zhǎng jūn, zhěng qí wēi bì, bǐ sòng liáng zhǔ, yǐ rù jīn líng. fān lǐ jì xiū, fēn yì fāng dǔ. yuè niǎo zhī sī, qǐ wàng nán zhī, fán shì liáng mín, yí tīng fǎn guó, yǐ lǐ fā qiǎn." dīng mǎo, dì rú jìn yáng. rén shēn, qīn tǎo rú rú. jiǎ xū, zhū jūn dà huì yú qí lián chí. yǐ hài, chū sài, zhì shè dí gǔ, bǎi yú lǐ nèi wú shuǐ quán, liù jūn kě fá, é ér dà yǔ. wù yín, liáng zhǔ xiāo míng qiǎn qí zi zhāng jiān shì zhōng yuán mì jiān sàn qí cháng shì yáng yù fèng biǎo cháo gòng. qiū qī yuè jǐ mǎo, dì dùn bái dào, liú zī zhòng, qīn lǜ qīng qí wǔ qiān zhuī rú rú. rén wǔ, jí yú huái shuò zhèn. dì gōng dāng shǐ shí, pín dà pò zhī, suì zhì wò yě, huò qí qí lì ǎi yān lì lóu ā dì tǔ tóu fà yù jiǔ lǘ zhuàng yán děng, bìng kǒu èr wàn yú, niú yáng shù shí wàn tóu. rú rú qí lì yù jiǔ lǘ lǐ jiā tí lǜ bù rén shù bǎi jiàng. rén chén, dì hái jìn yáng. jiǔ yuè yǐ mǎo, dì zhì zì jìn yáng. dōng shí yuè, liáng jiāng chén bà xiān xí wáng sēng biàn, shā zhī, fèi xiāo míng, fù lì xiāo fāng zhì wéi zhǔ. xīn hài, dì rú jìn yáng. shí yī yuè bǐng xū, gāo lí qiǎn shǐ cháo gòng. liáng qín zhōu cì shǐ xú sì huī nán yù zhōu cì shǐ rèn yuē děng xí jù shí tou chéng, bìng yǐ zhōu nèi fù. rén chén, dà dū dū xiāo guǐ lǜ zhòng zhì jiāng, qiǎn dū du liǔ dá mó děng dù jiāng zhèn shí tou. dōng nán dào héng tái zhào yàn shēn huò qín jùn děng wǔ chéng, hù èr wàn yú, suǒ zài ān jí zhī. jǐ hài, tài bǎo sī zhōu mù qīng hé wáng yuè hōng. shì yuè, liǔ dá mó wèi bà xiān gōng bī, yǐ shí tou jiàng. shí èr yuè wù shēn, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. shì nián, fā fū yī bǎi bā shí wàn rén zhù cháng chéng, zì yōu zhōu běi xià kǒu zhì héng zhōu jiǔ bǎi yú lǐ.
六年春正月壬寅,清河王岳以众军渡江,克夏首。送梁郢州刺史陆法和。诏以 梁散骑常侍、贞阳侯萧明为梁主,遣尚书左仆射、上党王涣率众送之。二月甲子, 以陆法和为使持节、都督荆雍江巴梁益湘万交广十州诸军事、太尉公、大都督、西 南道大行台,梁镇北将军、侍中、荆州刺史宋蒨为使持节、骠骑大将军、郢州刺史。 甲戌,上党王涣克谯郡。三月丙戌,上党王涣克东关,斩梁将裴之横,俘斩数千。 丙申,帝至自晋阳。封世宗二子孝珩为广宁王,延宗为安德王。戊戌,帝临昭阳殿 听狱决讼。夏四月庚申,帝如晋阳。丁卯,仪同萧轨克梁晋熙城,以为江州。戊寅, 突厥遣使朝贡。梁反人李山花自号天子,逼鲁山城。五月乙酉,镇城李仲侃击斩之。 庚寅,帝至自晋阳。萧明入于建邺。丁未,茹茹遣使朝贡。六月壬子,诏曰:“梁 国遘祸,主丧臣离,逷彼炎方,尽生荆棘。兴亡继绝,义在于我,纳以长君,拯其 危弊,比送梁主,已入金陵。藩礼既修,分义方笃。越鸟之思,岂忘南枝,凡是梁 民,宜听反国,以礼发遣。”丁卯,帝如晋阳。壬申,亲讨茹茹。甲戌,诸军大会 于祁连池。乙亥,出塞,至厍狄谷,百余里内无水泉,六军渴乏,俄而大雨。戊寅, 梁主萧明遣其子章、兼侍中袁泌、兼散骑常侍杨裕奉表朝贡。秋七月己卯,帝顿白 道,留辎重,亲率轻骑五千追茹茹。壬午,及于怀朔镇。帝躬当矢石,频大破之, 遂至沃野,获其俟利蔼焉力娄阿帝、吐头发郁久闾状延等,并口二万余,牛羊数十 万头。茹茹俟利郁久闾李家提率部人数百降。壬辰,帝还晋阳。九月乙卯,帝至自 晋阳。冬十月,梁将陈霸先袭王僧辩,杀之,废萧明,复立萧方智为主。辛亥,帝 如晋阳。十一月丙戌,高丽遣使朝贡。梁秦州刺史徐嗣辉、南豫州刺史任约等袭据 石头城,并以州内附。壬辰,大都督萧轨率众至江,遣都督柳达摩等渡江镇石头。 东南道行台赵彦深获秦郡等五城,户二万余,所在安辑之。己亥,太保、司州牧、 清河王岳薨。是月,柳达摩为霸先攻逼,以石头降。十二月戊申,库莫奚遣使朝贡。 是年,发夫一百八十万人筑长城,自幽州北夏口至恒州九百余里。
qī nián chūn zhēng yuè jiǎ chén, dì zhì zì jìn yáng. yú yè chéng xī mǎ shè, dà jí zhòng shù ér guān zhī. èr yuè xīn wèi, zhào cháng shān wáng yǎn děng yú liáng fēng táng dú shàng shū zòu àn, lùn dìng dé shī, dì qīn jué zhī. sān yuè dīng yǒu, dà dū dū xiāo guǐ děng lǜ zhòng jì jiāng. xià sì yuè yǐ chǒu, yí tóng lóu ruì lǜ zhòng tǎo lǔ yáng mán, dà pò zhī. dīng mǎo, zhào zào jīn huá diàn. wǔ yuè bǐng shēn, hàn yáng wáng qià hōng. shì yuè, dì yǐ ròu wèi duàn cí, suì bù dé shí. liù yuè yǐ mǎo, xiāo guǐ děng yǔ liáng shī zhàn yú zhōng shān zhī xī, yù lín yǔ, shī lì, guǐ jí dū du lǐ xī guāng wáng jìng bǎo dōng fāng lǎo jūn sī péi yīng qǐ bìng méi, tǔ zú sàn hái zhě shí èr sān. yǐ chǒu, liáng xiāng zhōu cì shǐ wáng lín xiàn xún xiàng. shì nián, xiū guǎng sān tái gōng diàn. qiū qī yuè jǐ hài, dà shè tiān xià. bā yuè gēng shēn, dì rú jìn yáng. jiǔ yuè jiǎ chén, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. dōng shí yuè bǐng xū, qì dān qiǎn shǐ cháo gòng. shì yuè, fā shān dōng guǎ fù èr qiān liù bǎi rén yǐ pèi jūn shì, yǒu fū ér làn duó zhě wǔ fēn zhī yī. shì yuè, zhōu wén dì cú. shí yī yuè rén zǐ, zhào yuē:
七年春正月甲辰,帝至自晋阳。于邺城西马射,大集众庶而观之。二月辛未, 诏常山王演等于凉风堂读尚书奏按,论定得失,帝亲决之。三月丁酉,大都督萧轨 等率众济江。夏四月乙丑,仪同娄睿率众讨鲁阳蛮,大破之。丁卯,诏造金华殿。 五月丙申,汉阳王洽薨。是月,帝以肉为断慈,遂不得食。六月乙卯,萧轨等与梁 师战于钟山之西,遇霖雨,失利,轨及都督李希光、王敬宝、东方老、军司裴英起 并没,土卒散还者十二三。乙丑,梁湘州刺史王琳献驯象。是年,修广三台宫殿。 秋七月己亥,大赦天下。八月庚申,帝如晋阳。九月甲辰,库莫奚遣使朝贡。冬十 月丙戌,契丹遣使朝贡。是月,发山东寡妇二千六百人以配军士,有夫而滥夺者五 分之一。是月,周文帝殂。十一月壬子,诏曰:
kūn shān zuò zhèn, jué hào shén zhōu yíng hǎi wèi chí, shì chēng chì xiàn. zhēng mín nǎi lì, sī mù cún yān. wáng zhě zhī zhì, yán gé dié qǐ, fāng gē chéng zāi, zhào fēn shí èr, shuǐ tǔ jì píng, hái fù jiǔ zhōu. dào huò fán jiǎn, yì zài tōng shí, yīn yīn yú xià, yuán suǒ gǎi zuò. rán zé rì yuè chán yú tiān cì, wáng gōng guó yú dì yě, jiē suǒ yǐ shàng yè xuán yí, xià fú chuān yuè. dǎi yú qín zhèng, biān tà qū yǔ, bà hóu zhì shǒu, tiān xià wéi jiā. jì liǎng hàn chéng jī, cáo mǎ shǔ tǒng, qí jiān sǔn yì, nán yǐ shèng yán. wèi zì xiào chāng zhī jì, shù zhōng jiāo fǒu, lù qù gōng shì, zhèng chū duō mén, yì guān dào jǐn, qián shǒu tú tàn. tóng mǎ tiě jìng zhī tú. hēi shān qīng dú zhī lǚ, xiāo zhāng jìn zhào, shǐ tū yàn qín, gāng jì cóng zī ér tuí, yí zhāng yīn cǐ ér wěn. shì shǐ háo jiā dà zú, jiū lǜ xiāng bù, tuō jī qín wáng, guī zì shǔ zhì. huò wài jiā gōng zhǔ, nǚ yè nèi chéng, mèi lì nà cái, qǐ lì zhōu jùn. lí dà hé xiǎo, běn zhú shí yí, bù zhú fēn fú, gài bù huò yǐ, mù shǒu lìng zhǎng, xū zēng qí shù, qiú gōng lù shí, liàng zú wèi fán, sǔn hài gōng sī, wèi bì shū jiǔ, jì guāi wéi zhèng zhī lǐ, tú yǒu qū yáng zhī fèi. zì ěr yīn xún, wèi huáng shān gǎi. zhèn yín yīng bǎo lì, gōng lín bā huāng, jiàn guó jīng yě, wù cún jiǎn yì. jiāng yù zhèn zào guī jìng, fǎn báo hái chún, gǒu shī qí zhōng, lǐ cóng kān zhèng. bàng guān jiù shǐ, tì tīng qián yán, zhōu yuē chéng kāng, hàn chēng wén jǐng, biān hù zhī duō, gǔ jīn wèi zuì. ér dīng kǒu miè yú chóu rì, shǒu lìng bèi yú xī chén, fēi suǒ yǐ yù sú diào fēng, shì mín guǐ wù. qiě wǔ lǐng nèi bīn, sān jiāng nǎi huà, tà tǔ kāi jiāng, lì qióng nán hǎi. dàn yào huāng zhī suǒ, jiù duō fú wěi, bǎi shì zhī yì, biàn lì zhōu míng, sān hù zhī mín, kōng zhāng jùn mù. pì zhū mù quǎn, yóu bǐ ní lóng, xún míng dū shí, shì guī wū yǒu. jīn suǒ bìng shěng, yī yī bié zhì.
昆山作镇,厥号神州;瀛海为池,是称赤县。蒸民乃粒,司牧存焉。王者之制, 沿革迭起,方割成灾,肇分十二,水土既平,还复九州。道或繁简,义在通时,殷 因于夏,元所改作。然则日月缠于天次,王公国于地野,皆所以上叶玄仪,下符川 岳。逮于秦政,鞭挞区宇,罢侯置守,天下为家。洎两汉承基,曹、马属统,其间 损益,难以胜言。魏自孝昌之季,数钟浇否,禄去公室,政出多门,衣冠道尽,黔 首涂炭。铜马、铁胫之徒。黑山、青犊之侣,枭张晋、赵,豕突燕、秦,纲纪从兹 而颓,彝章因此而紊。是使豪家大族,鸠率乡部,托迹勤王,规自署置。或外家公 主,女谒内成,昧利纳财,启立州郡。离大合小,本逐时宜,部竹分符,盖不获已, 牧守令长,虚增其数,求功录实,谅足为烦,损害公私,为弊殊久,既乖为政之礼, 徒有驱羊之费。自尔因循,未遑删改。朕寅膺宝历,恭临八荒,建国经野,务存简 易。将欲镇躁归静,反薄还淳,苟失其中,理从刊正。傍观旧史,逖听前言,周曰 成、康,汉称文、景,编户之多,古今为最。而丁口灭于畴日,守令倍于昔辰,非 所以驭俗调风,示民轨物。且五岭内宾,三江乃化,拓土开疆,利穷南海。但要荒 之所,旧多浮伪,百室之邑,便立州名,三户之民,空张郡目。譬诸木犬,犹彼泥 龙,循名督实,事归乌有。今所并省,一依别制。
yú shì bìng shěng sān zhōu yī bǎi wǔ shí sān jùn wǔ bǎi bā shí jiǔ xiàn èr zhèn èr shí liù shù. yòu zhì cì shǐ lìng jǐn xíng jiān, bù gěi gàn wù. shí èr yuè, xī wèi xiāng yǔ wén jué shòu wèi chán. xiān shì, zì xī hé zǒng qín shù zhù cháng chéng dōng zhì yú hǎi, qián hòu suǒ zhù dōng xī fán sān qiān yú lǐ, lǜ shí lǐ yī shù, qí yào hài zhì zhōu zhèn, fán èr shí wǔ suǒ.
于是并省三州、一百五十三郡、五百八十九县、二镇二十六戍。又制刺史令尽 行兼,不给干物。十二月,西魏相宇文觉受魏禅。先是,自西河总秦戍筑长城东至 于海,前后所筑东西凡三千余里,率十里一戍,其要害置州镇,凡二十五所。
bā nián chūn sān yuè, dà rè, rén huò yē sǐ. xià sì yuè gēng wǔ, zhào zhū qǔ xiā xiè xiǎn há zhī lèi, xī lìng tíng duàn, wéi tīng bǔ yú. yǐ yǒu, zhào gōng sī yīng yào jù yì jìn jué. yǐ tài shī xián yáng wáng hú lǜ jīn wèi yòu chéng xiàng, qián dà jiàng jūn fú fēng wáng kě zhū hún dào yuán wèi tài fù, kāi fǔ yí tóng sān sī hè bá rén wèi tài bǎo, shàng shū lìng cháng shān wáng yǎn wèi sī kōng lù shàng shū shì, zhǎng guǎng wáng zhàn wèi shàng shū lìng, shàng shū yòu pú yè yáng yīn wèi shàng shū zuǒ pú yè, yǐ bìng shěng shàng shū yòu pú yè cuī xiān wèi shàng shū yòu pú yè, shàng dǎng wáng huàn lù shàng shū shì. shì yuè, dì zài chéng dōng mǎ shè, chì jīng shī fù nǚ xī fù guān, bù fù zhě zuì yǐ jūn fǎ, qī rì nǎi zhǐ. wǔ yuè xīn yǒu, jì zhōu mín liú xiàng yú jīng shī móu nì, dǎng yǔ jiē fú zhū. qiū bā yuè jǐ sì, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. gēng chén, zhào qiū jiāo dì xiá shí sì, jiē yǎng shì qǔ, shǎo láo bù dé pōu gē, yǒu sī jiān shì, bì lìng fēng bèi nóng shè xiān cán, jiǔ ròu ér yǐ yú méi fēng yǔ sī mín sī lù líng xīng zá sì, guǒ bǐng jiǔ pú. wéi dāng wù jǐn chéng jìng, yì tóng rú zài. zì xià zhì jiǔ yuè, hé běi liù zhōu hé nán shí èr zhōu jī nèi bā jùn dà huáng. shì yuè, fēi zhì jīng shī, bì rì, shēng rú fēng yǔ. jiǎ chén, zhào jīn nián zāo huáng zhī chù miǎn zū. shì yuè, zhōu zhǒng zǎi yǔ wén hù shā qí zhǔ mǐn dì ér lì dì dì yù, shì wèi míng dì. dōng shí yuè yǐ hài, chén bà xiān shì qí zhǔ fāng zhì zì lì, shì wèi chén wǔ dì, qiǎn shǐ chēng fān cháo gòng. shì nián, yú cháng chéng nèi zhù zhòng chéng, zì kù luò bá ér dōng zhì yú wù gē shù, fán sì bǎi yú lǐ.
八年春三月,大热,人或暍死。夏四月庚午,诏诸取虾蟹蚬蛤之类,悉令停断, 唯听捕鱼。乙酉,诏公私鹰鹞俱亦禁绝。以太师、咸阳王斛律金为右丞相,前大将 军、扶风王可朱浑道元为太傅,开府仪同三司贺拔仁为太保,尚书令、常山王演为 司空、录尚书事,长广王湛为尚书令,尚书右仆射杨愔为尚书左仆射,以并省尚书 右仆射崔暹为尚书右仆射,上党王涣录尚书事。是月,帝在城东马射,敕京师妇女 悉赴观,不赴者罪以军法,七日乃止。五月辛酉,冀州民刘向于京师谋逆,党与皆 伏诛。、秋八月己巳,库莫奚遣使朝贡。庚辰,诏丘、郊、禘、祫、时祀,皆仰市 取,少牢不得剖割,有司监视,必令丰备;农社先蚕,酒肉而已;雩、禖、风、雨、 司民、司禄、灵星、杂祀,果饼酒脯。唯当务尽诚敬,义同如在。自夏至九月,河 北六州、河南十二州、畿内八郡大蝗。是月,飞至京师,蔽日,声如风雨。甲辰, 诏今年遭蝗之处免租。是月,周冢宰宇文护杀其主闵帝而立帝弟毓,是为明帝。冬 十月乙亥,陈霸先弑其主方智自立,是为陈武帝,遣使称藩朝贡。是年,于长城内 筑重城,自库洛拔而东至于坞纥戍,凡四百余里。
jiǔ nián chūn èr yuè dīng hài, jiàng zuì rén. jǐ chǒu, zhào xiàn zhòng dōng yī yuè liáo yě, bù dé tā shí xíng huǒ, sǔn kūn chóng cǎo mù. sān yuè dīng yǒu, dì zhì zì jìn yáng. xià sì yuè xīn sì, dà shè. shì xià, dà hàn. dì yǐ qí yǔ bù yīng, huǐ xī mén bào cí, jué qí zhǒng. shān dōng dà huáng, chà fū yì bǔ ér kēng zhī. shì yuè, běi yù zhōu cì shǐ sī mǎ xiāo nán yǐ chéng pàn, rù yú zhōu. wǔ yuè xīn chǒu, shàng shū lìng zhǎng guǎng wáng zhàn lù shàng shū shì, piào qí dà jiàng jūn píng qín wáng guī yàn wèi shàng shū zuǒ pú yè. jiǎ chén, yǐ qián shàng shū zuǒ pú yè yáng yīn wèi shàng shū lìng. liù yuè yǐ chǒu, dì zì jìn yáng běi xún. jǐ sì, zhì qí lián chí. wù yín, hái jìn yáng. qiū qī yuè xīn chǒu, gěi jīng jī lǎo rén liú nú děng jiǔ bǎi sì shí sān rén bǎn zhí jí zhàng mào gè yǒu chà. wù shēn, zhào zhào yàn yíng dìng nán yíng wǔ zhōu jí sī zhōu guǎng píng qīng hé èr jùn qù nián zhōng lào sǔn tián, jiān chūn xià shǎo yǔ, miáo jià báo zhě, miǎn jīn nián zū fù. bā yuè yǐ chǒu, zhì zì jìn yáng. jiǎ xū, dì rú jìn yáng. shì yuè, chén jiāng zhōu cì shǐ shěn tài yǐ sān qiān rén nèi fù. xiān shì, fā dīng jiàng sān shí yú wàn yíng sān tái yú yè xià, yīn qí jiù jī ér gāo bó zhī, dà qǐ gōng shì jí yóu yù yuán. zhì shì, sān tái chéng, gǎi tóng jué yuē jīn fèng, jīn shòu yuē shèng yīng, bīng jǐng yuē chóng guāng. shí yī yuè jiǎ wǔ, dì zhì zì jìn yáng, dēng sān tái, yù gān xiàng diàn, cháo yàn qún chén, bìng mìng fù shī. yǐ xīn gōng chéng, dīng yǒu, dà shè, nèi wài wén wǔ bìng jìn yī dà jiē. dīng sì, liáng xiāng zhōu cì shǐ wáng lín qiǎn shǐ qǐng lì xiāo zhuāng wèi liáng zhǔ, réng yǐ jiāng zhōu nèi shǔ, lìng zhuāng jū zhī. shí èr yuè guǐ yǒu, zhào liáng wáng xiāo zhuāng wèi liáng zhǔ, jìn jū jiǔ pài. wù yín, yǐ tài fù kě zhū hún dào yuán wèi tài shī, sī tú wèi càn wèi tài wèi, jì zhōu cì shǐ duàn sháo wèi sī kōng, lù shàng shū shì cháng shān wáng yǎn wèi dà sī mǎ, lù shàng shū shì zhǎng guǎng wáng zhàn wèi sī tú. shì yuè, qǐ dà zhuāng yán sì. shì nián, shā yǒng ān wáng jùn shàng dǎng wáng huàn.
九年春二月丁亥,降罪人。己丑,诏限仲冬一月燎野,不得他时行火,损昆虫 草木。三月丁酉,帝至自晋阳。夏四月辛巳,大赦。是夏,大旱。帝以祈雨不应, 毁西门豹祠,掘其冢。山东大蝗,差夫役捕而坑之。是月,北豫州刺史司马消难以 城叛,入于周。五月辛丑,尚书令、长广王湛录尚书事,骠骑大将军、平秦王归彦 为尚书左仆射。甲辰,以前尚书左仆射杨愔为尚书令。六月乙丑,帝自晋阳北巡。 己巳,至祁连池。戊寅,还晋阳。秋七月辛丑,给京畿老人刘奴等九百四十三人版 职及杖帽各有差。戊申,诏赵、燕、瀛、定、南营五州及司州广平、清河二郡去年 螽涝损田,兼春夏少雨,苗稼薄者,免今年租赋。八月乙丑,至自晋阳。甲戌,帝 如晋阳。是月,陈江州刺史沈泰以三千人内附。先是,发丁匠三十余万营三台于邺 下,因其旧基而高博之,大起宫室及游豫园。至是,三台成,改铜爵曰金凤,金兽 曰圣应,冰井曰崇光。十一月甲午,帝至自晋阳,登三台,御乾象殿,朝宴群臣, 并命赋诗。以新宫成,丁酉,大赦,内外文武并进一大阶。丁巳,梁湘州刺史王琳 遣使请立萧庄为梁主,仍以江州内属,令庄居之。十二月癸酉,诏梁王萧庄为梁主, 进居九派。戊寅,以太傅可朱浑道元为太师,司徒尉粲为太尉,冀州刺史段韶为司 空,录尚书事、常山王演为大司马,录尚书事、长广王湛为司徒。是月,起大庄严 寺。是年,杀永安王浚、上党王涣。
shí nián chūn zhēng yuè wù xū, yǐ sī kōng hóu mò chén xiāng wèi dà jiàng jūn. jiǎ yín, dì rú liáo yáng gān lù sì. yǐ mǎo, zhào yú má chéng zhì wèi zhōu. èr yuè bǐng xū, dì yú gān lù sì chán jū shēn guān, wéi jūn guó dà zhèng zòu wén. sān yuè wù xū, yǐ shì zhōng gāo dé zhèng wèi shàng shū yòu pú yè. bǐng chén, dì zhì zì liáo yáng. shì yuè, liáng zhǔ xiāo zhuāng zhì yǐng zhōu, qiǎn shǐ cháo gòng. rùn sì yuè dīng yǒu, yǐ sī zhōu mù péng chéng wáng yóu wèi sī kōng, shì zhōng gāo yáng wáng shí wèi shàng shū yòu pú yè. yǐ sì, yǐ sī kōng péng chéng wáng yóu jiān tài wèi, fēng huáng zǐ shào lián wèi cháng lè jùn wáng. wǔ yuè guǐ wèi, zhū shǐ píng gōng yuán shì dōng píng gōng yuán jǐng shì děng èr shí wǔ jiā, tè jìn yuán sháo děng shí jiǔ jiā bìng lìng jìn zhǐ. liù yuè, chén wǔ dì cú, xiōng zi qiàn lì, shì wéi wén dì. qiū bā yuè wù xū, fēng huáng zǐ shào yì wèi guǎng yáng jùn wáng, yǐ shàng shū yòu pú yè hé jiān wáng xiào wǎn wèi shàng shū zuǒ pú yè. guǐ mǎo, zhào zhū jūn mín huò yǒu fù zǔ gǎi xìng mào rù yuán shì, huò jiǎ tuō xié rèn, wàng chēng xìng yuán zhě, bù wèn shì shù yuǎn jìn, xī tīng gǎi fù běn xìng. jiǔ yuè jǐ sì, dì rú jìn yáng. shì yuè, shǐ lì huái zé lù rén huì shǐ yú xiāo zhuāng. dōng shí yuè jiǎ wǔ, dì bào bēng yú jìn yáng gōng dé yáng táng, shí nián sān shí yī. yí zhào:" fán zhū xiōng shì yī yī jiǎn yuē. sān nián zhī sàng, suī yuē dá lǐ, hàn wén gé chuàng, tōng xíng zì xī, yì yǒu cún yān, tóng zhī kě yě, sàng yuè zhī duàn xiàn yǐ sān shí liù rì. sì zhǔ bǎi liáo nèi wài xiá ěr fèng zhì gē qíng, xī cóng gōng chú." guǐ mǎo, fā sāng, liǎn yú xuān dé diàn. shí yī yuè xīn wèi, zǐ gōng hái jīng shī. shí èr yuè yǐ yǒu, bìn yú tài jí qián diàn. qián míng yuán nián èr yuè bǐng shēn, zàng yú wǔ níng líng, shì yuē wén xuān huáng dì, miào hào wēi zōng. wǔ píng chū, yòu gǎi wéi wén xuān, miào hào xiǎn zǔ.
十年春正月戊戌,以司空侯莫陈相为大将军。甲寅,帝如辽阳甘露寺。乙卯, 诏于麻城置卫州。二月丙戌,帝于甘露寺禅居深观,唯军国大政奏闻。三月戊戌, 以侍中高德政为尚书右仆射。丙辰,帝至自辽阳。是月,梁主萧庄至郢州,遣使朝 贡。闰四月丁酉,以司州牧、彭城王浟为司空,侍中、高阳王湜为尚书右仆射。乙 巳,以司空、彭城王浟兼太尉,封皇子绍廉为长乐郡王。五月癸未,诛始平公元世、 东平公元景式等二十五家,特进元韶等十九家并令禁止。六月,陈武帝殂,兄子蒨 立,是为文帝。秋八月戊戌,封皇子绍义为广阳郡王,以尚书右仆射、河间王孝琬 为尚书左仆射。癸卯,诏诸军民或有父祖改姓冒入元氏,或假托携认,忘称姓元者, 不问世数远近,悉听改复本姓。九月己巳,帝如晋阳。是月,使郦怀则、陆仁惠使 于萧庄。冬十月甲午,帝暴崩于晋阳宫德阳堂,时年三十一。遗诏:“凡诸凶事一 依俭约。三年之丧,虽曰达礼,汉文革创,通行自昔,义有存焉,同之可也,丧月 之断限以三十六日。嗣主、百僚、内外遐迩奉制割情,悉从公除。”癸卯,发丧, 敛于宣德殿。十一月辛未,梓宫还京师。十二月乙酉,殡于太极前殿。乾明元年二 月丙申,葬于武宁陵,谥曰文宣皇帝,庙号威宗。武平初,又改为文宣,庙号显祖。
dì shǎo yǒu dà dù, zhì shí chén mǐn, wài róu nèi gāng, guǒ gǎn néng duàn. yǎ hǎo lì shì, cè shǐ zhī zhōng, lǐ jù chù fán, zhōng rì bù juàn. chū jiàn dà wèi, liú xīn zhèng shù, yǐ fǎ yù xià, gōng dào wèi xiān. huò yǒu wéi fàn xiàn zhāng, suī mì qī jiù xūn, bì wú róng shě, nèi wài qīng jìng, mò bù zhī sù. zhì yú jūn guó jǐ cè, dú jué huái bào, guī mó hóng yuǎn, yǒu rén jūn dà lüè. yòu yǐ sān fāng dǐng zhì, zhū yí wèi bīn, xiū shàn jiǎ bīng, jiǎn liàn shì zú, zuǒ yòu sù wèi zhì bǎi bǎo jūn shì. měi lín xíng zhèn, qīn dāng shǐ shí, fēng rèn jiāo jiē, wéi kǒng qián dí zhī bù duō, lǚ fàn jiān wēi, cháng zhì kè jié. cháng yú dōng shān yóu yàn, yǐ guān lǒng wèi píng, tóu bēi zhèn nù, zhào wèi shōu yú yù qián, lì wèi zhào shū, xuān shì yuǎn jìn, jiāng shì xī fá. shì suì, zhōu wén dì cú, xī rén zhèn kǒng, cháng wèi dù lǒng zhī jì. jì zhēng fá sì kè, wēi zhèn róng xià, liù qī nián hòu, yǐ gōng yè zì jīn, suì liú lián dān miǎn, sì xíng yín bào. huò gōng zì gǔ wǔ, gē ōu bù xī, cóng dàn tōng xiāo, yǐ yè jì zhòu. huò tǎn lù xíng tǐ, tú fù fěn dài, sàn fà hú fú, zá yī jǐn cǎi. bá rèn zhāng gōng, yóu yú shì sì, xūn qī zhī dì, zhāo xī lín xìng. shí chéng zhé tuó niú lǘ, bù shī ān lēi, shèng shǔ yán hè, lóng dōng kù hán, huò rì zhōng bào shēn, qù yī chí chěng, cóng zhě bù kān, dì jū zhī zì ruò. qīn qī guì chén, zuǒ yòu jìn xí, shì cóng cuò zá, wú fù chà děng. zhēng jí yín yù, fēn fù cóng guān, zhāo xī lín shì, yǐ wéi yú lè. fán zhū shā hài, duō lìng zhī jiě, huò fén zhī yú huǒ, huò tóu zhī yú hé. chén xù jì jiǔ, mí yǐ kuáng huò, zhì yú mò nián, měi yán jiàn zhū guǐ wù, yì yún wén yì yīn shēng. qíng yǒu dì jiè, bì zài zhū lù, zhū yuán zōng shì xián jiā tú jiǎo, yǒng ān shàng dǎng bìng zhì yuān kù, gāo lóng zhī gāo dé zhèng dù bì wáng yuán jǐng lǐ qiàn zhī děng jiē yǐ fēi zuì jiā hài. cháng zài jìn yáng yǐ shuò xì cì dū du wèi zi yào, yìng shǒu jí yǔn. yòu zài sān tái dà guāng diàn shàng, yǐ jù jù dū du mù sōng, suì zhì yú sǐ. yòu cháng xìng kāi fǔ bào xiǎn jiā, yǒu dū du hán zhé wú zuì, hū yú zhòng zhōng huàn chū zhǎn zhī. zì yú kù làn, bù kě shèng jì. cháo yě cǎn zēng, gè huái yuàn dú. ér sù yǐ yán duàn lín xià, jiā zhī mò shí qiáng jì, bǎi liáo zhàn lì, bù gǎn wéi fēi, wén wǔ jìn chén, zhāo bù móu xī. yòu duō suǒ yíng shàn, bǎi yì fán xìng, jǔ guó sāo rǎo, gōng sī láo bì. fán zhū shǎng lài, wú fù jié xiàn, fǔ cáng zhī jī, suì zhì kōng xū. zì huáng tài hòu zhū wáng jí nèi wài xūn jiù, chóu jù wēi sǒng, jì wú suǒ chū. jì yú mò nián, bù néng jìn shí, wéi shù yǐn jiǔ, qū niè chéng zāi, yīn ér zhì bì.
帝少有大度,志识沉敏,外柔内刚,果敢能断。雅好吏事,测始知终,理剧处 繁,终日不倦。初践大位,留心政术,以法驭下,公道为先。或有违犯宪章,虽密 戚旧勋,必无容舍,内外清靖,莫不祗肃。至于军国几策,独决怀抱,规模宏远, 有人君大略。又以三方鼎跱,诸夷未宾,修缮甲兵,简练士卒,左右宿卫置百保军 士。每临行阵,亲当矢石,锋刃交接,唯恐前敌之不多,屡犯艰危,常致克捷。尝 于东山游宴,以关陇未平,投杯震怒,召魏收于御前,立为诏书,宣示远近,将事 西伐。是岁,周文帝殂,西人震恐,常为度陇之计。既征伐四克,威振戎夏,六七 年后,以功业自矜,遂留连耽湎,肆行淫暴。或躬自鼓舞,歌讴不息,从旦通宵, 以夜继昼。或袒露形体,涂傅粉黛,散发胡服,杂衣锦彩。拔刃张弓,游于市肆, 勋戚之第,朝夕临幸。时乘馲驼牛驴,不施鞍勒,盛暑炎赫,隆冬酷寒,或日中暴 身,去衣驰骋,从者不堪,帝居之自若。亲戚贵臣,左右近习,侍从错杂,无复差 等。征集淫妪,分付从官,朝夕临视,以为娱乐。凡诸杀害,多令支解,或焚之于 火,或投之于河。沉酗既久,弥以狂惑,至于末年,每言见诸鬼物,亦云闻异音声。 情有蒂芥,必在诛戮,诸元宗室咸加屠剿,永安、上党并致冤酷,高隆之、高德政、 杜弼、王元景、李蒨之等皆以非罪加害。尝在晋阳以槊戏刺都督尉子耀,应手即殒。 又在三台大光殿上,以锯锯都督穆嵩,遂至于死。又尝幸开府暴显家,有都督韩悊 无罪,忽于众中唤出斩之。自余酷滥,不可胜纪。朝野惨憎,各怀怨毒。而素以严 断临下,加之默识强记,百僚战栗,不敢为非,文武近臣,朝不谋夕。又多所营缮, 百役繁兴,举国骚扰,公私劳弊。凡诸赏赉,无复节限,府藏之积,遂至空虚。自 皇太后诸王及内外勋旧,愁惧危悚,计无所出。暨于末年,不能进食,唯数饮酒, 曲蘖成灾,因而致毙。
lùn yuē: gāo zǔ píng dìng sì hú, wēi quán yán shì. qiān yè zhī hòu, suī zhǔ qì yǒu rén, hào lìng suǒ jiā, zhèng jiē zì chū. xiǎn zǔ yīn xún hóng yè, nèi wài xié cóng, zì cháo jí yě, qún xīn zhǔ wàng. dōng wèi zhī dì, jǔ shì lè tuī, céng wèi qī yuè, xuán yùn jí jǐ. shǐ zé cún xīn zhèng shì, fēng huà sù rán, shù nián zhī jiān, xī sī zhì zhì. qí hòu zòng jiǔ sì yù, shì jí chāng kuáng, hūn xié cán bào, jìn shì wèi yǒu. xiǎng guó fú yǒng, shí yóu sī jí, yìn sì tiǎn jué, gù yì yú yāng zhě yě.
论曰:高祖平定四胡,威权延世。迁邺之后,虽主器有人,号令所加,政皆自 出。显祖因循鸿业,内外协从,自朝及野,群心属望。东魏之地,举世乐推,曾未 期月,玄运集己。始则存心政事,风化肃然,数年之间,翕斯致治。其后纵酒肆欲, 事极猖狂,昏邪残暴,近世未有。飨国弗永,实由斯疾,胤嗣殄绝,固亦余殃者也。
zàn yuē: tiān bǎo dìng wèi, shòu zhōng yōu shǔ. yǎn zhái qū xià, yuán yīng dì lù. shì yè ōu gē, qíng huǐ guī yù. shǐ cún zhèng shù, wén sī dé yīn. wǎng zūn kè niàn, nǎi sì qí xīn. qióng lǐ cán nüè, jìn xìng huāng yín.
赞曰:天保定位,受终攸属。奄宅区夏,爰膺帝箓。势叶讴歌,情毁龟玉。始 存政术,闻斯德音。罔遵克念,乃肆其心。穷理残虐,尽性荒淫。