shì zǔ tài wǔ huáng dì huì dào, míng yuán huáng dì zhī zhǎng zi yě. mǔ yuē dù guì pín. tiān cì wǔ nián, shēng yú dōng gōng. tǐ mào guī yì, dào wǔ qí zhī, yuē: chéng wú yè zhě bì cǐ ér yě. tài cháng qī nián sì yuè, fēng tài píng wáng. wǔ yuè, lì wèi huáng tài zǐ. jí míng yuán dì jí, mìng dì zǒng shè bǎi kuí. dì cōng míng dà dù, yì huō rú yě.
世祖太武皇帝諱燾,明元皇帝之長子也。母曰杜貴嬪。天賜五年,生於東宮。 體貌瑰異,道武奇之,曰:「成吾業者必此兒也。」泰常七年四月,封太平王。五 月,立為皇太子。及明元帝疾,命帝總攝百揆。帝聰明大度,意豁如也。
bā nián shí yī yuè jǐ sì, míng yuán dì bēng, rén shēn, tài zǐ jí huáng dì wèi, dà shè tiān xià. shí èr yuè, zhuī zūn huáng bǐ wèi mì huáng tài hòu. jìn sī tú zhǎng sūn sōng jué wèi běi píng wáng sī kōng xī jīn wèi yí chéng wáng lán tián gōng zhǎng sūn hàn wèi píng yáng wáng. qí yú pǔ zēng jué wèi gè yǒu chà. yú shì chú jìn gù, shì xián yí, kāi cāng kù, zhèn qióng fá. hé nán liú rén xiāng shuài nèi shǔ zhě shén zhòng.
八年十一月己巳,明元帝崩,壬申,太子即皇帝位,大赦天下。十二月,追尊 皇妣為密皇太后。進司徒長孫嵩爵為北平王;司空奚斤為宜城王;藍田公長孫翰為 平陽王。其餘普增爵位各有差。於是除禁錮,釋嫌疑,開倉庫,振窮乏。河南流人 相率內屬者甚眾。
shǐ guāng yuán nián chūn zhēng yuè bǐng yín, ān dìng wáng mí hōng. xià sì yuè jiǎ chén, dōng xún, xìng dà níng. liù yuè, sòng xú xiàn zhī shì qí zhǔ yì fú. qiū qī yuè, chē jià hái gōng. bā yuè, rú rú liù wàn qí rù yún zhōng, shā lüè rén lì, gōng xiàn shèng lè. dì shuài qīng qí tǎo zhī, lǔ nǎi tuì zǒu. jiǔ yuè, dà jiǎn yú tú yú dōng jiāo, jiāng běi tǎo. dōng shí èr yuè, qiǎn píng yáng wáng zhǎng sūn hàn děng tǎo rú rú, chē qí cì zuò shān, rú rú běi dùn, zhū jūn zhuī zhī, dà huò ér hái.
始光元年春正月丙寅,安定王彌薨。夏四月甲辰,東巡,幸大寧。六月,宋徐 羨之弒其主義符。秋七月,車駕還宮。八月,蠕蠕六萬騎入雲中,殺略人吏,攻陷 盛樂。帝帥輕騎討之,虜乃退走。九月,大簡輿徒於東郊,將北討。冬十二月,遣 平陽王長孫翰等討蠕蠕,車騎次祚山,蠕蠕北遁,諸軍追之,大獲而還。
èr nián chūn zhēng yuè jǐ mǎo, chē jià zhì zì běi fá. sān yuè bǐng chén, zūn bǎo mǔ dòu shì yuē bǎo tài hòu. dīng sì, yǐ běi píng wáng zhǎng sūn sōng wèi tài wèi, píng yáng wáng zhǎng sūn hàn wèi sī tú, yí chéng wáng xī jīn wèi sī kōng. gēng shēn, yíng gù dōng gōng wèi wàn shòu gōng, qǐ yǒng ān ān lè èr diàn lín wàng guān jiǔ huá táng. chū zào xīn zì qiān yú. xià sì yuè zhào lóng xiāng jiāng jūn bù duī shǐ sòng. wǔ yuè, zhào tiān xià shí jiā fā dà niú yī tóu yùn sù sāi shàng. qiū bā yuè, hè lián qū gài sǐ. jiǔ yuè, yǒng ān ān lè èr diàn chéng, dīng mǎo, dà xiǎng yǐ luò zhī. dōng shí yuè guǐ mǎo, chē jià běi fá, dōng xī wǔ dào bìng chū. píng yáng wáng zhǎng sūn hàn děng jué mò zhuī kòu, rú rú běi zǒu.
二年春正月己卯,車駕至自北伐。三月丙辰,尊保母竇氏曰保太后。丁巳,以 北平王長孫嵩為太尉,平陽王長孫翰為司徒,宜城王奚斤為司空。庚申,營故東宮 為萬壽宮,起永安、安樂二殿、臨望觀、九華堂。初造新字千餘。夏四月詔龍驤將 軍步堆使宋。五月,詔天下十家發大牛一頭運粟塞上。秋八月,赫連屈丐死。九月, 永安、安樂二殿成,丁卯,大饗以落之。冬十月癸卯,車駕北伐,東西五道並出。 平陽王長孫翰等絕漠追寇,蠕蠕北走。
sān nián chūn zhēng yuè rén shēn, chē jià zhì zì běi fá. qǐ fú chì pán qiǎn shǐ cháo gòng, qǐng tǎo hè lián chāng. èr yuè, qǐ tài xué yú chéng dōng, sì kǒng zǐ, yǐ yán huí pèi. xià wǔ yuè xīn mǎo, jìn zhōng shān gōng zuǎn jué wèi wáng, fù nán ān gōng sù xiān jué cháng shān wáng. liù yuè, xìng yún zhōng jiù gōng, yè líng miào, xī zhì wǔ yuán, tián yú yīn shān, dōng zhì hé dōu shān. qiū qī yuè, zhú mǎ shè tái yú zhǎng chuān, dì qīn dēng tái zǒu mǎ. wáng gōng zhū guó jūn zhǎng chí shè zhòng zhě, cì jīn jǐn zēng xù gè yǒu chà. bā yuè, chē jià hái gōng. sòng rén lái pìn. dì yǐ hè lián qū gài sǐ, zhū zi xiāng gōng, dōng shí yuè dīng sì, chē jià xī fá, xìng yún zhōng, lín jūn zǐ jīn. huì tiān bào hán, shù rì bīng hé. shí yī yuè wù yín, lǜ qīng qí xí hè lián chāng. rén wǔ, xǐ wàn yú jiā ér hái. zhì zuò shān, bān lǔ huò yǐ cì jiāng shì gè yǒu chà. shí èr yuè, zhào xī jīn xī jù zhǎng ān. qín lǒng dī qiāng jiē pàn chāng yì jīn jiàng. wǔ dū wáng yáng xuán jí jǔ qú méng xùn děng shǐ shǐ nèi fù.
三年春正月壬申,車駕至自北伐。乞伏熾盤遣使朝貢,請討赫連昌。二月,起 太學於城東,祀孔子,以顏回配。夏五月辛卯,進中山公纂爵為王,復南安公素先 爵常山王。六月,幸雲中舊宮,謁陵廟,西至五原,田於陰山,東至和兜山。秋七 月,築馬射台於長川,帝親登台走馬。王公諸國君長馳射中者,賜金錦繒絮各有差。 八月,車駕還宮。宋人來聘。帝以赫連屈丐死,諸子相攻,冬十月丁巳,車駕西伐, 幸雲中,臨君子津。會天暴寒,數日冰合。十一月戊寅,率輕騎襲赫連昌。壬午, 徙萬餘家而還。至祚山,班虜獲以賜將士各有差。十二月,詔奚斤西據長安。秦、 隴氐羌皆叛昌詣斤降。武都王楊玄及沮渠蒙遜等使使內附。
sì nián chūn zhēng yuè yǐ yǒu, chē jià zhì zì xī fá, cì liú tái wén wǔ gè yǒu chà. cóng rén zài dào duō sǐ, dào zhě cái shí liù qī. jǐ hài, xíng xìng yōu zhōu. hè lián chāng qiǎn qí dì dìng xiàng zhǎng ān. dì wén zhī, qiǎn jiù yīn shān fá mù zào gōng jù. èr yuè, chē jià hái gōng. sān yuè bǐng wǔ, zhào zhí jīn wú huán dài zào qiáo yú jūn zǐ jīn. dīng chǒu, guǎng píng wáng lián hōng. xià sì yuè dīng wèi, zhào yuán wài sàn qí cháng shì bù duī shǐ yú sòng. wǔ yuè, chē jià xī tǎo hè lián chāng, cì bá lín shān. zhú chéng shě zī zhòng, yǐ qīng qí sān wàn xiān xíng. wù xū, zhì hēi shuǐ. dì qīn qí tiān, gào zǔ zōng zhī líng ér shì zhòng. liù yuè guǐ mǎo shuò, rì yǒu shí zhī. jiǎ chén, dà pò hè lián chāng, chāng bēn shàng guī. yǐ sì, chē jià rù chéng, lǔ chāng qún dì jí qí mǔ mèi qī qiè gōng rén wàn shù, fǔ kù zhēn bǎo chē qí qì wù bù kě shèng jì. xīn yǒu, bān shī. liú cháng shān wáng sù zhí jīn wú huán dài zhèn tǒng wàn. qiū qī yuè jǐ mǎo, zhú tán yú zuò lǐng, xì mǎ chí shè, cì zhōng zhě jīn bó zēng xù gè yǒu chà. rú rú kòu yún zhōng, wén pò hè lián chāng, jù ér táo. bā yuè rén zǐ, chē jià zhì zì xī fá, yǐn zhì cè xūn, gào zōng miào, bān jūn shí yǐ cì liú tái bǎi liáo gè yǒu chà. dōng shí yī yuè, yǐ dī wáng yáng xuán wèi jiǎ zhēng nán dà jiāng jūn dū du liáng zhōu cì shǐ nán qín wáng. shí èr yuè, xíng xìng zhōng shān, shǒu zǎi tān wū miǎn zhě shí shù rén. guǐ mǎo, chē jià hái gōng, fù suǒ guò tián zū zhī bàn.
四年春正月乙酉,車駕至自西伐,賜留台文武各有差。從人在道多死,到者裁 十六七。己亥,行幸幽州。赫連昌遣其弟定向長安。帝聞之,遣就陰山伐木造攻具。 二月,車駕還宮。三月丙午,詔執金吾桓貸造橋於君子津。丁丑,廣平王連薨。夏 四月丁未,詔員外散騎常侍步堆使於宋。五月,車駕西討赫連昌,次拔鄰山。築城 舍輜重,以輕騎三萬先行。戊戌,至黑水。帝親祈天,告祖宗之靈而誓眾。六月癸 卯朔,日有蝕之。甲辰,大破赫連昌,昌奔上邽。乙巳,車駕入城,虜昌群弟及其 母妹妻妾宮人萬數,府庫珍寶車旗器物不可勝計。辛酉,班師。留常山王素、執金 吾桓貸鎮統萬。秋七月己卯,築壇於祚嶺,戲馬馳射,賜中者金帛繒絮各有差。蠕 蠕寇雲中,聞破赫連昌,懼而逃。八月壬子,車駕至自西伐,飲至策勛,告宗廟, 班軍實以賜留台百僚各有差。冬十一月,以氐王楊玄為假征南大將軍、都督、梁州 刺史、南秦王。十二月,行幸中山,守宰貪污免者十數人。癸卯,車駕還宮,復所 過田租之半。
shén qiàn yuán nián chūn zhēng yuè, yǐ tiān xià shǒu lìng duō fēi fǎ, jīng xuǎn zhōng liáng xī dài zhī. xīn wèi, jīng zhào wáng lí hōng. èr yuè, gǎi yuán. sī kōng xī jīn jìn jūn ān dìng. jiān jūn shì yù shǐ ān xié chū zhàn, qín chāng. qí yú zhòng lì chāng dì dìng wèi zhǔ, zǒu hái píng liáng. sān yuè xīn sì, shì zhōng gǔ bì sòng hè lián chāng zhì yú jīng shī. sī kōng xī jīn zhuī hè lián dìng yú píng liáng mǎ máo lǐng, wèi dìng suǒ qín. jiāng jūn qiū duī xiān zài ān dìng, wén jīn bài, dōng zǒu zhǎng ān. dì dà nù, zhào xié lìng zhǎn zhī. xià sì yuè, hè lián dìng qiǎn shǐ cháo gòng. rén zǐ, xī xún. wù wǔ, tián yú hé xī, dà shè. nán qín wáng yáng xuán qiǎn shǐ cháo gòng. wǔ yuè, qǐ fú chì pán sǐ. qiū bā yuè, dōng xìng guǎng níng, lín guān wēn quán. yǐ tài láo jì huáng dì yáo shùn miào. jiǔ yuè, chē jià hái gōng. dōng shí yī yuè yǐ wèi shuò, rì yǒu shí zhī. shì yuè, xíng xìng hé xī, dà xiào liè. shí èr yuè jiǎ shēn, chē jià hái gōng.
神蒨元年春正月,以天下守令多非法,精選忠良悉代之。辛未,京兆王黎薨。 二月,改元。司空奚斤進軍安定。監軍侍御史安頡出戰,禽昌。其餘眾立昌弟定為 主,走還平涼。三月辛巳,侍中古弼送赫連昌至於京師。司空奚斤追赫連定於平涼 馬髦嶺,為定所禽。將軍丘堆先在安定,聞斤敗,東走長安。帝大怒,詔頡令斬之。 夏四月,赫連定遣使朝貢。壬子,西巡。戊午,田於河西,大赦。南秦王楊玄遣使 朝貢。五月,乞伏熾盤死。秋八月,東幸廣寧,臨觀溫泉。以太牢祭黃帝、堯、舜 廟。九月,車駕還宮。冬十一月乙未朔,日有蝕之。是月,行幸河西,大校獵。十 二月甲申,車駕還宮。
èr nián xià sì yuè, sòng rén lái pìn. gēng yín, chē jià běi fá. wǔ yuè dīng wèi, cì yú shā mò, shě zī zhòng, qīng qí jiān jì mǎ zhì lì shuǐ. rú rú zhèn bù, fén lú shě, jué jī xī zǒu. dōng shí yuè, zhèn lǚ kǎi xuán yú jīng shī, gào yú zōng miào. liè zhì xīn rén yú mò nán, dōng zhì rú yuán, xī jì wǔ yuán yīn shān, jìng sān qiān lǐ. shí yī yuè, xī xún, tián yú hé xī, zhì zuò shān ér hái.
二年夏四月,宋人來聘。庚寅,車駕北伐。五月丁未,次於沙漠,舍輜重,輕 騎兼冀馬至栗水。蠕蠕震怖,焚廬舍,絕跡西走。冬十月,振旅凱旋於京師,告於 宗廟。列置新人於漠南,東至濡源,西暨五原、陰山,竟三千里。十一月,西巡, 田於河西,至祚山而還。
sān nián chūn zhēng yuè gēng zǐ, chē jià hái gōng. rén yín, dà shè. guǐ mǎo, xíng xìng guǎng níng, lín wēn quán, zuò wēn quán gē. èr yuè dīng mǎo, sī tú píng yáng wáng zhǎng sūn hàn hōng. wù chén, chē jià hái gōng. sān yuè rén yín, jìn huì jī gōng hè lián chāng wèi qín wáng. xià sì yuè jiǎ zǐ, xíng xìng yún zhōng. chì lēi wàn yú luò pàn zǒu, zhào shàng shū fēng tiě zhuī miè zhī. wǔ yuè wù wǔ, lùn tǎo chì lēi gōng, dà míng shǎng fá. qiū qī yuè jǐ hài, zhào zhū zhēng zhèn jiāng jūn wáng gōng zhàng jié biān yuǎn zhě, tīng kāi fǔ pì zhào, qí cì zēng zhì lì yuán. gēng zǐ, zhào dà hóng lú qīng dù chāo jiǎ jié dū du jì dìng xiāng sān zhōu zhū jūn shì xíng zhēng nán dà jiāng jūn tài zǎi, jìn jué wèi wáng, zhèn yè, wèi zhū jūn jié dù. bā yuè, sòng jiāng dào yàn zhī zì qīng shuǐ rù hé, sù liú xī xíng. bǐng yín, yàn zhī qiǎn jiāng dù hé gōng zhì bǎn, guān jūn jiāng jūn ān xié dū zhū jūn jī pò zhī. jiǔ yuè guǐ mǎo, lì mì huáng tài hòu miào yú yè. jiǎ chén, xíng xìng tǒng wàn, suì zhēng píng liáng. shì yuè, féng bá sǐ. dōng shí yuè yǐ mǎo, guān jūn jiāng jūn ān xié jì hé gōng luò yáng, bǐng zǐ, bá zhī. xīn sì, ān xié píng wǔ láo. shí yī yuè yǐ yǒu, chē jià zhì píng liáng. jǐ hài, xíng xìng ān dìng. gēng zǐ, dì zì ān xī hái lín píng liáng, suì jué qiàn wéi shǒu zhī. xíng xìng niǔ chéng, ān wèi chū fù, shè qín lǒng zhī rén, cì fù qī nián. xīn chǒu, ān xié shuài zhū jūn gōng huá tái. jǔ qú méng xùn qiǎn shǐ cháo gòng. rén yín, fēng shòu guāng hóu shū sūn jiàn wèi dān yáng wáng. shí èr yuè dīng mǎo, hè lián dìng dì shè yú dù luò gū miàn fù chū jiàng, píng liáng, shōu qí zhēn bǎo. dìng zhǎng ān lín jìn wǔ gōng shǒu jiāng jiē bēn zǒu, guān zhōng píng. rén shēn, chē jià hái dōng, liú bā dōng gōng yán pǔ děng zhèn ān dìng.
三年春正月庚子,車駕還宮。壬寅,大赦。癸卯,行幸廣寧,臨溫泉,作《溫 泉歌》。二月丁卯,司徒、平陽王長孫翰薨。戊辰,車駕還宮。三月壬寅,進會稽 公赫連昌為秦王。夏四月甲子,行幸雲中。敕勒萬餘落叛走,詔尚書封鐵追滅之。 五月戊午,論討敕勒功,大明賞罰。秋七月己亥,詔諸征鎮將軍、王公杖節邊遠者, 聽開府辟召,其次增置吏員。庚子,詔大鴻臚卿杜超假節都督冀、定、相三州諸軍 事、行征南大將軍、太宰,進爵為王,鎮鄴,為諸軍節度。八月,宋將到彥之自清 水入河,溯流西行。丙寅,彥之遣將度河攻治坂,冠軍將軍安頡督諸軍擊破之。九 月癸卯,立密皇太后廟於鄴。甲辰,行幸統萬,遂征平涼。是月,馮跋死。冬十月 乙卯,冠軍將軍安頡濟河攻洛陽,丙子,拔之。辛巳,安頡平武牢。十一月乙酉, 車駕至平涼。己亥,行幸安定。庚子,帝自安西還臨平涼,遂掘塹圍守之。行幸紐 城,安慰初附,赦秦、隴之人,賜復七年。辛丑,安頡帥諸軍攻滑台。沮渠蒙遜遣 使朝貢。壬寅,封壽光侯叔孫建為丹楊王。十二月丁卯,赫連定弟社於度洛孤面縛 出降,平涼,收其珍寶。定長安、臨晉、武功守將皆奔走,關中平。壬申,車駕還 東,留巴東公延普等鎮安定。
sì nián chūn zhēng yuè rén wǔ, chē jià cì mù gēn shān, dà xiǎng qún chén. bǐng shēn, sòng jiāng tán dào jì wáng zhòng dé cóng qīng shuǐ jiù huá tái. dān yáng wáng shū sūn jiàn rǔ yīn gōng zhǎng sūn dào shēng jù zhī, dào jì děng bù gǎn jìn. shì yuè, hè lián dìng miè qǐ fú mù mò. èr yuè xīn yǒu, ān xié sī mǎ chǔ zhī píng huá tái. guǐ yǒu, chē jià hái gōng, yǐn zhì cè xūn, gào yú zōng miào, cì liú tái bǎi guān gè yǒu chà. zhàn shì cì fù shí nián. dìng zhōu rén jī, zhào kāi cāng yǐ zhèn zhī. sòng jiāng tán dào jì wáng zhòng dé dōng zǒu. sān yuè gēng xū, guān jūn jiāng jūn ān xié xiàn sòng fú wàn yú rén, jiǎ bīng sān wàn. xià liù yuè, hè lián dìng běi xí jǔ qú méng xùn, wèi tǔ gǔ hún mù guī suǒ zhí. rùn yuè yǐ wèi, rú rú guó qiǎn shǐ cháo gòng. zhào sàn qí shì láng zhōu shào shǐ yú sòng. qiū qī yuè jǐ yǒu, xíng xìng hé xī. qǐ chéng huá gōng. bā yuè yǐ yǒu, jǔ qú méng xùn qiǎn zǐ ān zhōu rù shì. tǔ gǔ hún mù guī qiǎn shǐ fèng biǎo, qǐng sòng hè lián dìng. jǐ chǒu, yǐ mù guī wèi dà jiāng jūn, fēng xī qín wáng. jiǔ yuè guǐ chǒu, chē jià hái gōng. gēng shēn, jiā tài wèi zhǎng sūn sōng zhù guó dà jiāng jūn, yǐ zuǒ guāng lù dài fū cuī hào wèi sī tú, zhēng xī dà jiāng jūn zhǎng sūn dào shēng wèi sī kōng. guǐ hài, zhào jiān tài cháng lǐ shùn chí jié bài hé xī wáng jǔ qú méng xùn wèi jiǎ jié jiā shì zhōng dū du liáng zhōu chí jié jí xī yù qiāng róng zhū jūn shì xíng zhēng xī dà jiāng jūn tài fù liáng zhōu mù liáng wáng. rén shēn, zhào yuē: fàn yáng lú xuán bó líng cuī chuò zhào jùn lǐ líng hé jiān xíng yǐng bó hǎi gāo yǔn guǎng píng yóu yǎ tài yuán zhāng wěi děng jiē xián jùn zhī zhòu, guān miǎn zhōu bāng, yǒu yǔ yí zhī yòng. yì yuē: wǒ yǒu hǎo jué, wú yǔ ěr mí zhī. rú xuán zhī bǐ, yǐn jī héng mén, bù yào míng yù zhě, jǐn chì zhōu jùn yǐ lǐ fā qiǎn. suì zhēng xuán děng. zhōu jùn suǒ qiǎn zhì zhě shù bǎi rén, jiē chà cì xù yòng. dōng shí yuè wù yín, zhào sī tú cuī hào gǎi dìng lǜ lìng. xíng xìng mò nán. shí yī yuè bǐng chén, běi bù chì lēi mò fú kù ruò yú lǜ qí bù shù wàn qí qū lù shòu shù bǎi wàn yì xíng zài suǒ. dì yīn ér dà shòu, yǐ cì cóng zhě, lè shí mò nán, yǐ jì gōng dé. yí chéng wáng xī jīn zuò shì jiàng jué wèi gōng. shí èr yuè, chē jià hái gōng.
四年春正月壬午,車駕次木根山,大饗群臣。丙申,宋將檀道濟、王仲德從清 水救滑台。丹楊王叔孫建、汝陰公長孫道生拒之,道濟等不敢進。是月,赫連定滅 乞伏慕末。二月辛酉,安頡、司馬楚之平滑台。癸酉,車駕還宮,飲至策勛,告於 宗廟,賜留台百官各有差。戰士賜復十年。定州人飢,詔開倉以振之。宋將檀道濟、 王仲德東走。三月庚戌,冠軍將軍安頡獻宋俘萬餘人,甲兵三萬。夏六月,赫連定 北襲沮渠蒙遜,為吐谷渾慕璝所執。閏月乙未,蠕蠕國遣使朝貢。詔散騎侍郎周紹 使於宋。秋七月己酉,行幸河西。起承華宮。八月乙酉,沮渠蒙遜遣子安周入侍。 吐谷渾慕璝遣使奉表,請送赫連定。己丑,以慕璝為大將軍,封西秦王。九月癸丑, 車駕還宮。庚申,加太尉長孫嵩柱國大將軍,以左光祿大夫崔浩為司徒,征西大將 軍長孫道生為司空。癸亥,詔兼太常李順持節拜河西王沮渠蒙遜為假節、加侍中、 都督涼州持節及西域羌戎諸軍事、行征西大將軍、太傅、涼州牧、涼王。壬申,詔 曰:「范陽盧玄、博陵崔綽、趙郡李靈、河間邢穎、勃海高允、廣平游雅、太原張 偉等皆賢俊之胄,冠冕州邦,有羽儀之用。《易》曰:『我有好爵,吾與爾縻之。』 如玄之比,隱跡衡門,不曜名譽者,盡敕州郡以禮發遣。」遂征玄等。州郡所遣至 者數百人,皆差次敘用。冬十月戊寅,詔司徒崔浩改定律令。行幸漠南。十一月丙 辰,北部敕勒莫弗庫若於率其部數萬騎驅鹿獸數百萬詣行在所。帝因而大狩,以賜 從者,勒石漠南,以記功德。宜城王奚斤坐事降爵為公。十二月,車駕還宮。
yán hé yuán nián chūn zhēng yuè bǐng wǔ, zūn bǎo tài hòu wèi huáng tài hòu, lì huáng hòu hè lián shì, yǐ huáng zǐ huǎng wèi huáng tài zǐ, yè yú tài miào, dà shè gǎi yuán. sān yuè dīng wèi, zhuī zèng fū rén hè shì wèi huáng hòu. rén shēn, xī qín wáng tǔ gǔ hún mù guī sòng hè lián dìng yú jīng shī. xià wǔ yuè, sòng rén lái pìn. liù yuè gēng yín, chē jià fá hé lóng. zhào shàng shū zuǒ pú shè ān yuán děng tún yú mò nán, yǐ bèi rú rú. xīn mǎo, zhào jiān sàn qí cháng shì dèng yǐng shǐ yú sòng. qiū qī yuè jǐ sì, chē jià zhì hé lóng, chuān qiàn yǐ shǒu zhī. shì yuè, zhú dōng gōng. jiǔ yuè yǐ mǎo, chē jià xī hái. xǐ yíng qiū chéng zhōu liáo dōng lè làng dài fāng xuán tú liù jùn rén sān wàn jiā yú yōu zhōu, kāi cāng yǐ zhèn zhī. dōng shí yuè, tǔ gǔ hún mù guī qiǎn shǐ cháo gòng. shí yī yuè jǐ sì, chē jià zhì zì hé lóng. shí èr yuè jǐ chǒu, féng hóng zi zhǎng lè gōng chóng jí qí mǔ dì lǎng lǎng dì miǎo yǐ liáo xī nèi shǔ. xiān shì, pì zhào xián liáng ér zhōu jùn duō bī qiǎn zhī, zhào yǐ lǐ shēn yù, rèn qí jìn tuì.
延和元年春正月丙午,尊保太后為皇太后,立皇后赫連氏,以皇子晃為皇太子, 謁於太廟,大赦改元。三月丁未,追贈夫人賀氏為皇后。壬申,西秦王吐谷渾慕璝 送赫連定於京師。夏五月,宋人來聘。六月庚寅,車駕伐和龍。詔尚書左僕射安原 等屯於漠南,以備蠕蠕。辛卯,詔兼散騎常侍鄧穎使於宋。秋七月己巳,車駕至和 龍,穿塹以守之。是月,築東宮。九月乙卯,車駕西還。徙營丘、成周、遼東、樂 浪、帶方、玄菟六郡人三萬家於幽州,開倉以振之。冬十月,吐谷渾慕璝遣使朝貢。 十一月己巳,車駕至自和龍。十二月己丑,馮弘子長樂公崇及其母弟朗、朗弟邈以 遼西內屬。先是,辟召賢良而州郡多逼遣之,詔以禮申喻,任其進退。
èr nián chūn èr yuè gēng wǔ, zhào jiān hóng lú qīng lǐ jì chí jié jiǎ féng chóng chē qí dà jiāng jūn liáo xī wáng, chéng zhì, tīng zhì shàng shū yǐ xià. rén wǔ, zhào jiān sàn qí cháng shì sòng xuān shǐ yú sòng. xià sì yuè, jǔ qú méng xùn sǐ, yǐ qí zi mù jiān wèi chē qí jiāng jūn, gǎi fēng xī hé wáng. liù yuè, qiǎn yǒng chāng wáng jiàn shàng shū zuǒ pú shè ān yuán dū zhū jūn tǎo hé lóng. xīn sì, zhào lè ān wáng fàn fā qín yōng bīng yī wàn zhú xiǎo chéng yú zhǎng ān chéng nèi. qiū bā yuè, liáo xī wáng féng chóng shàng biǎo qiú shuō jiàng qí fù, dì bù tīng. jiǔ yuè, sòng rén lái pìn, bìng xiàn xún xiàng yī. wù wǔ, zhào jiān dà hóng lú qīng cuī zé chí jié bài zhēng lǔ jiāng jūn yáng nán dāng wèi zhēng nán dà jiāng jūn yí tóng sān sī, fēng nán qín wáng. dōng shí èr yuè jǐ sì, dà shè tiān xià. xīn wèi, xìng yīn shān běi. zhào jiān sàn qí cháng shì lú xuán shǐ yú sòng.
二年春二月庚午,詔兼鴻臚卿李繼持節假馮崇車騎大將軍、遼西王,承制,聽 置尚書已下。壬午,詔兼散騎常侍宋宣使於宋。夏四月,沮渠蒙遜死,以其子牧犍 為車騎將軍,改封西河王。六月,遣永昌王健、尚書左僕射安原督諸軍討和龍。辛 巳,詔樂安王范發秦、雍兵一萬築小城於長安城內。秋八月,遼西王馮崇上表求說 降其父,帝不聽。九月,宋人來聘,並獻馴象一。戊午,詔兼大鴻臚卿崔賾持節拜 征虜將軍楊難當為征南大將軍、儀同三司,封南秦王。冬十二月己巳,大赦天下。 辛未,幸陰山北。詔兼散騎常侍盧玄使於宋。
sān nián chūn zhēng yuè yǐ wèi, chē jià cì yú nǚ shuǐ, dà xiǎng qún chén. wù xū, féng hóng qiǎn shǐ qiú hé, dì bù xǔ. bǐng chén, nán qín wáng yáng nán dāng kè hàn zhōng, sòng yōng zhōu liú rén qī qiān jiā yú zhǎng ān. èr yuè wù yín, zhào yǐ pín nián lǚ zhēng, yǒu shì xī běi, yùn shū zhī yì, bǎi xìng qín láo, lìng jùn xiàn kuò pín fù yǐ wèi sān jí, fù zhě zū fù rú cháng, zhōng zhě fù èr nián, xià qióng zhě fù sān nián. xīn mǎo, chē jià hái gōng. sān yuè jiǎ yín, xíng xìng hé xī. rùn yuè jiǎ xū, qín wáng hè lián chāng pàn zǒu. bǐng zǐ, hé xī hòu jiāng gé shā zhī. yàn qí móu fǎn, qún dì jiē fú zhū. jǐ mǎo, chē jià hái gōng. jìn péng chéng gōng sù jué wèi wáng. qiū qī yuè xīn sì, dōng gōng chéng, bèi zhì tún wèi, sān fēn xī gōng zhī yī, rén wǔ, xíng xìng měi jì, suì zhì xí chéng. mìng zhū jūn tǎo shān hú bái lóng yú hé xī. jiǔ yuè wù zǐ, kè zhī. zhǎn bái lóng jí qí jiāng shuài, tú qí chéng. dōng shí yī yuè, chē jià hái gōng. shí èr yuè jiǎ chén, xíng xìng yún zhōng.
三年春正月乙未,車駕次於女水,大饗群臣。戊戌,馮弘遣使求和,帝不許。 丙辰,南秦王楊難當克漢中,送雍州流人七千家於長安。二月戊寅,詔以頻年屢征, 有事西北,運輸之役,百姓勤勞,令郡縣括貧富以為三級,富者租賦如常,中者復 二年,下窮者復三年。辛卯,車駕還宮。三月甲寅,行幸河西。閏月甲戌,秦王赫 連昌叛走。丙子,河西候將格殺之。驗其謀反,群弟皆伏誅。己卯,車駕還宮。進 彭城公粟爵為王。秋七月辛巳,東宮成,備置屯衛,三分西宮之一,壬午,行幸美 稷,遂至隰城。命諸軍討山胡白龍於河西。九月戊子,克之。斬白龍及其將帥,屠 其城。冬十一月,車駕還宮。十二月甲辰,行幸雲中。
tài yán yuán nián chūn zhēng yuè yǐ wèi shuò, rì yǒu shí zhī. rén wǔ, jiàng sǐ zuì xíng yǐ xià gè yī děng. guǐ wèi, chū dào wǔ míng yuán gōng rén, lìng dé jià. jiǎ shēn, dà shè gǎi yuán. èr yuè gēng zǐ, rú rú yān qí chē shī gè qiǎn shǐ cháo gòng. zhào zhǎng ān jí píng liáng rén xǐ zài jīng shī qí gū lǎo bù néng zì cún zhě, tīng hái xiāng lǐ. dīng wèi, chē jià hái gōng. xià wǔ yuè gēng shēn, jìn yí dū gōng mù shòu wèi yí dū wáng, rǔ yīn gōng zhǎng sūn dào shēng wèi shàng dǎng wáng, yí chéng gōng xī jīn wèi héng nóng wáng, guǎng líng gōng lóu fú lián wèi guǎng líng wáng. qiǎn shǐ zhě èr shí bèi shǐ xī yù. jiǎ xū, xíng xìng yún zhōng. liù yuè jiǎ wǔ, zhào yuē: qù chūn xiǎo hàn, dōng zuò bù mào, yōu qín kè jǐ, qí qǐng líng yòu. qǐ zhèn jīng chéng yǒu gǎn, hé bào yīng zhī sù. yún yǔ zhèn sǎ, liú zé zhān wò. yǒu bǐ fù rén chí fāng cùn yù yìn yì lù xiàn hóu sūn jiā, jì ér wáng qù, mò zhī suǒ zài. yìn yǒu sān zì, wèi lóng niǎo zhī xíng, yào miào qí qiǎo, bù lèi rén jī, wén yuē hàn yì píng. tuī xún qí lǐ, gài shén líng zhī bào yīng yě. bǐ zhě yǐ lái, zhēn ruì réng zhēn, gān lù liú yè, jiàng yú diàn nèi jiā guā hé dì, shēng yú zhōng shān yě mù lián lǐ, zhí yú wèi jùn zài xiān hòu zài dàn zhī xiāng, bái yàn jí yú shèng lè jiù dōu, xuán niǎo suí zhī, gài yǒu qiān shù jiā hé pín suì hé xiù yú héng nóng bái tù bìng jiàn yú bó hǎi, bái zhì sān zhī yòu jí yú píng yáng tài zǔ zhī miào. tiān jiàng jiā kuàng, jiāng hé dé yǐ chóu zhī? qí lìng tiān xià dà pú wǔ rì, lǐ bào bǎi shén, shǒu zǎi jì jiè nèi míng shān dà chuān, shàng dá tiān yì. bǐng wǔ, gāo lì shàn shàn guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng. qiū qī yuè, tián yú gù yáng. jǐ mǎo, lè píng wáng pī děng wǔ jiāng dōng fá, zhì hé lóng, xǐ nán nǚ liù qiān kǒu ér hái. bā yuè bǐng xū, xíng xìng hé xī. sù tè guó qiǎn shǐ cháo gòng. jiǔ yuè, chē jià hái gōng. dōng shí yuè guǐ mǎo, shàng shū zuǒ pú shè ān yuán móu fǎn, fú zhū. jiǎ chén, xíng xìng dìng zhōu, cì yú xīn chéng gōng. shí yī yuè jǐ sì, xiào liè yú guǎng chuān. bǐng zǐ, xíng xìng yè, sì mì tài hòu miào. zhū suǒ guò qīn wèn gāo nián, bāo lǐ xián jùn. shí èr yuè guǐ mǎo, qiǎn shǐ zhě yǐ tài láo sì běi yuè.
太延元年春正月乙未朔,日有蝕之。壬午,降死罪刑已下各一等。癸未,出道 武、明元宮人,令得嫁。甲申,大赦改元。二月庚子,蠕蠕、焉耆、車師各遣使朝 貢。詔長安及平涼人徙在京師其孤老不能自存者,聽還鄉里。丁未,車駕還宮。夏 五月庚申,進宜都公穆壽為宜都王,汝陰公長孫道生為上黨王,宜城公奚斤為恆農 王,廣陵公婁伏連為廣陵王。遣使者二十輩使西域。甲戌,行幸雲中。六月甲午, 詔曰:「去春小旱,東作不茂,憂勤克己,祈請靈祐。豈朕精誠有感,何報應之速。 雲雨震灑,流澤沾渥。有鄙婦人持方寸玉印詣潞縣侯孫家,既而亡去,莫知所在。 印有三字,為龍鳥之形,要妙奇巧,不類人跡,文曰『旱疫平』。推尋其理,蓋神 靈之報應也。比者以來,禎瑞仍臻,甘露流液,降於殿內;嘉瓜合蒂,生於中山; 野木連理,殖於魏郡;在先後載誕之鄉,白燕集於盛樂舊都,玄鳥隨之,蓋有千數; 嘉禾頻歲合秀於恆農;白兔並見於勃海,白雉三隻又集於平陽太祖之廟。天降嘉貺, 將何德以酬之?其令天下大酺五日,禮報百神,守宰祭界內名山大川,上答天意。」 丙午,高麗、鄯善國並遣使朝貢。秋七月,田於棝陽。己卯,樂平王丕等五將東伐, 至和龍,徙男女六千口而還。八月丙戌,行幸河西。粟特國遣使朝貢。九月,車駕 還宮。冬十月癸卯,尚書左僕射安原謀反,伏誅。甲辰,行幸定州,次於新城宮。 十一月己巳,校獵於廣川。丙子,行幸鄴,祀密太后廟。諸所過親問高年,褒禮賢 俊。十二月癸卯,遣使者以太牢祀北嶽。
èr nián chūn zhēng yuè jiǎ yín, chē jià hái gōng. èr yuè wù zǐ, féng hóng qiǎn shǐ cháo gòng, qiú sòng shì zi, dì bù xǔ. rén chén, qiǎn shǐ zhě shí yú bèi yì gāo lì dōng yí zhū guó, zhào yù zhī. sān yuè bǐng chén, sòng rén lái pìn. xīn wèi, qiǎn píng dōng jiāng jūn é qīng ān xī jiāng jūn gǔ bì tǎo féng hóng. hóng qiú jiù yú gāo lì, gāo lì qiǎn qí dà jiāng gé màn lú yíng zhī. xià sì yuè jiǎ yín, huáng zǐ xiǎo ér miáo ér bìng hōng. wǔ yuè yǐ mǎo, féng hóng bēn gāo lì. wù wǔ, zhào sàn qí cháng shì fēng bō shǐ gāo lì, zhēng sòng féng hóng. dīng mǎo, xíng xìng hé xī. hè lián dìng zhī xī yě, yáng nán dāng qiè jù shàng guī, qiū qī yuè gēng xū, mìng lè píng wáng pī děng tǎo zhī. zhào sàn qí cháng shì yóu yǎ shǐ yú sòng. bā yuè dīng hài, qiǎn shǐ liù bèi shǐ xī yù. dì xiào liè yú hé xī, zhào guǎng píng gōng zhāng lí fā dìng zhōu qī jùn yī wàn èr qiān rén tōng shā quán dào. jiǎ chén, gāo chē guó qiǎn shǐ cháo gòng. jiǔ yuè gēng xū, lè píng wáng pī děng zhì, lüè yáng gōng nán dāng fèng zhào shè shàng guī shǒu. gāo lì bù sòng féng hóng, dì jiāng fá zhī, nà lè píng wáng pī jì ér zhǐ. dōng shí yī yuè jǐ yǒu, xìng gù yáng. qū yě mǎ yú yún zhōng, zhì yě mǎ yuàn. rùn yuè rén zǐ, chē jià hái gōng. yǐ chǒu, gǎi fēng yǐng chuān wáng tí wèi wǔ chāng wáng. hé xī wáng jǔ qú mù jiān qiǎn shǐ cháo gòng. shì suì, tǔ gǔ hún mù guī sǐ.
二年春正月甲寅,車駕還宮。二月戊子,馮弘遣使朝貢,求送侍子,帝不許。 壬辰,遣使者十餘輩詣高麗、東夷諸國,詔喻之。三月丙辰,宋人來聘。辛未,遣 平東將軍娥清、安西將軍古弼討馮弘。弘求救於高麗,高麗遣其大將葛蔓盧迎之。 夏四月甲寅,皇子小兒、苗兒並薨。五月乙卯,馮弘奔高麗。戊午,詔散騎常侍封 撥使高麗,征送馮弘。丁卯,行幸河西。赫連定之西也,楊難當竊據上邽,秋七月 庚戌,命樂平王丕等討之。詔散騎常侍游雅使於宋。八月丁亥,遣使六輩使西域。 帝校獵於河西,詔廣平公張黎發定州七郡一萬二千人通莎泉道。甲辰,高車國遣使 朝貢。九月庚戌,樂平王丕等至,略陽公難當奉詔攝上邽守。高麗不送馮弘,帝將 伐之,納樂平王丕計而止。冬十一月己酉,幸棝陽。驅野馬於雲中,置野馬苑。閏 月壬子,車駕還宮。乙丑,改封潁川王提為武昌王。河西王沮渠牧犍遣使朝貢。是 歲,吐谷渾慕璝死。
sān nián chūn zhēng yuè guǐ wèi, zhōng shān wáng zuǎn hōng. wù zǐ, tài wèi běi píng wáng zhǎng sūn sōng hōng. yǐ sì, dān yáng wáng shū sūn jiàn hōng. èr yuè yǐ mǎo, xíng xìng yōu zhōu, cún xù gū lǎo, wèn rén jí kǔ. hái xìng shàng gǔ, suì zhì dài, suǒ guò fù tián zū zhī bàn. sān yuè jǐ mǎo, chē jià hái gōng. dīng yǒu, sòng rén lái pìn. xià wǔ yuè jǐ chǒu, zhào tiān xià lì rén dé jǔ gào shǒu lìng bù rú fǎ zhě. bǐng shēn, xíng xìng yún zhōng. qiū qī yuè wù zǐ, shǐ yǒng chāng wáng jiàn shàng dǎng wáng zhǎng sūn dào shēng tǎo shān hú bái lóng yú dǎng yú xī hé, miè zhī. bā yuè jiǎ chén, xíng xìng hé xī. jiǔ yuè jiǎ shēn, chē jià hái gōng. dīng yǒu, qiǎn shǐ zhě bài xī qín wáng mù guī dì mù lì yán wèi zhèn xī dà jiāng jūn yí tóng sān sī, gǎi fēng xī píng wáng. dōng shí yuè guǐ mǎo, xíng xìng yún zhōng. shí yī yuè rén shēn, chē jià hái gōng. shì suì, hé xī wáng jǔ qú mù jiān shì zǐ fēng tán lái cháo, gāo lì qì dān guī zī yuè bān yān qí chē shī sù tè shū lè wū sūn kě pán tuó shàn shàn pò luò nà zhě shé děng guó gè qiǎn shǐ cháo gòng.
三年春正月癸未,中山王纂薨。戊子,太尉、北平王長孫嵩薨。乙巳,丹楊王 叔孫建薨。二月乙卯,行幸幽州,存恤孤老,問人疾苦。還幸上谷,遂至代,所過 復田租之半。三月己卯,車駕還宮。丁酉,宋人來聘。夏五月己丑,詔天下吏人得 舉告守令不如法者。丙申,行幸雲中。秋七月戊子,使永昌王健、上黨王長孫道生 討山胡白龍餘黨於西河,滅之。八月甲辰,行幸河西。九月甲申,車駕還宮。丁酉, 遣使者拜西秦王慕璝弟慕利延為鎮西大將軍、儀同三司,改封西平王。冬十月癸卯, 行幸雲中。十一月壬申,車駕還宮。是歲,河西王沮渠牧犍世子封壇來朝,高麗、 契丹、龜茲、悅般、焉耆、車師、粟特、疏勒、烏孫、渴盤陁、鄯善、破洛那、者 舌等國各遣使朝貢。
sì nián chūn sān yuè gēng chén, shàn shàn wáng dì sù yán qí lái cháo. guǐ wèi, bà shā mén nián wǔ shí yǐ xià. jiāng yáng wáng gēn hōng. shì yuè, gāo lì shā féng hóng. xià wǔ yuè wù yín, shè. qiū qī yuè rén shēn, chē jià běi fá. dōng shí yī yuè dīng mǎo shuò, rì yǒu shí zhī. shí èr yuè, chē jià zhì zì běi fá. shàng luò bā quán diǎn děng xiāng shuài nèi fù. zhào jiān sàn qí cháng shì gāo yǎ shǐ yú sòng.
四年春三月庚辰,鄯善王弟素延耆來朝。癸未,罷沙門年五十以下。江陽王根 薨。是月,高麗殺馮弘。夏五月戊寅,赦。秋七月壬申,車駕北伐。冬十一月丁卯 朔,日有蝕之。十二月,車駕至自北伐。上洛巴、泉蕇等相帥內附。詔兼散騎常侍 高雅使於宋。
wǔ nián chūn zhēng yuè gēng yín, xíng xìng dìng zhōu. sān yuè xīn wèi, chē jià hái gōng. gēng yín, yǐ gù nán qín wáng shì zǐ yáng bǎo zōng wèi zhēng nán dà jiāng jūn qín zhōu mù wǔ dū wáng, zhèn shàng guī. xià wǔ yuè guǐ wèi, zhē yì guó xiàn hàn xuè mǎ. liù yuè jiǎ chén, chē jià xī tǎo jǔ qú mù jiān. shì zhōng yí dū wáng mù shòu fǔ huáng tài zǐ jué liú tái shì, dà jiāng jūn zhǎng lè wáng jī jìng fǔ guó dà jiāng jūn jiàn níng wáng chóng èr wàn rén tún mò nán, yǐ bèi rú rú. qiū qī yuè jǐ sì, chē jià zhì shàng dōu shǔ guó chéng, dà xiǎng qún chén, jiǎng wǔ mǎ shè. rén wǔ, liú zī zhòng, fēn bù zhū jūn. bā yuè bǐng shēn, chē jià zhì gū zāng, mù jiān xiōng zi zǔ yú chéng lái jiàng. nǎi fēn jūn wéi zhī. jiǔ yuè bǐng xū, mù jiān yǔ zuǒ yòu wén wǔ wǔ qiān rén miàn fù jūn mén, dì jiě qí fù, dài yǐ fān chén zhī lǐ. shōu qí chéng nèi hù kǒu èr shí yú wàn, cāng kù zhēn bǎo bù kě chēng jì. jìn zhāng yē gōng tū fà bǎo zhōu jué wèi wáng, yǔ lóng xiāng jiāng jūn mù pí ān yuǎn jiāng jūn yuán hè fēn lüè zhū jùn. mù jiān dì zhāng yē tài shǒu yí dé xī bēn jiǔ quán tài shǒu wú huì, hòu bēn jìn chāng lè dōu tài shǒu ān zhōu nán bēn tǔ gǔ hún. wù zǐ, rú rú fàn sāi, suì zhì qī jiè shān, jīng dū dà hài. huáng tài zǐ mìng shàng dǎng wáng zhǎng sūn dào shēng děng jù zhī. dōng shí yuè xīn yǒu, chē jià hái gōng. xǐ liáng zhōu rén sān wàn yú jiā yú jīng shī. liú lè píng wáng pī zhēng xī jiāng jūn hè duō luó zhèn liáng zhōu. guǐ hài, qiǎn zhāng yē wáng tū fā bǎo zhōu yù zhū bù xiān bēi, bǎo zhōu yīn lǜ zhū bù pàn yú zhāng yē. shí yī yuè yǐ sì, sòng rén lái pìn, bìng xiàn xún xiàng yī. shí èr yuè rén wǔ, chē jià zhì zì xī fá, yǐn zhì cè xūn, gào yú zōng miào. yáng nán dāng kòu shàng guī, zhèn jiāng yuán wù tóu tǎo zǒu zhī. shì suì, shàn shàn guī zī shū lè yān qí gāo lì sù tè kě pán tuó pò luò nà xī jū bàn děng guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng.
五年春正月庚寅,行幸定州。三月辛未,車駕還宮。庚寅,以故南秦王世子楊 保宗為征南大將軍、秦州牧、武都王,鎮上邽。夏五月癸未,遮逸國獻汗血馬。六 月甲辰,車駕西討沮渠牧犍。侍中、宜都王穆壽輔皇太子決留台事,大將軍長樂王 嵇敬、輔國大將軍建寧王崇二萬人屯漠南,以備蠕蠕。秋七月己巳,車駕至上都屬 國城,大饗群臣,講武馬射。壬午,留輜重,分部諸軍。八月丙申,車駕至姑臧, 牧犍兄子祖逾城來降。乃分軍圍之。九月丙戌,牧犍與左右文武五千人面縛軍門, 帝解其縛,待以籓臣之禮。收其城內戶口二十餘萬,倉庫珍寶不可稱計。進張掖公 禿髮保周爵為王,與龍驤將軍穆羆、安遠將軍源賀分略諸郡。牧犍弟張掖太守宜得 西奔酒泉太守無諱,後奔晉昌;樂都太守安周南奔吐谷渾。戊子,蠕蠕犯塞,遂至 七介山,京都大駭。皇太子命上黨王長孫道生等拒之。冬十月辛酉,車駕還宮。徙 涼州人三萬餘家於京師。留樂平王丕、征西將軍賀多羅鎮涼州。癸亥,遣張掖王禿 發保周喻諸部鮮卑,保周因率諸部叛於張掖。十一月乙巳,宋人來聘,並獻馴象一。 十二月壬午,車駕至自西伐,飲至策勛,告於宗廟。楊難當寇上邽,鎮將元勿頭討 走之。是歲,鄯善、龜茲、疏勒、焉耆、高麗、粟特、渴盤陀、破洛那、悉居半等 國並遣使朝貢。
tài píng zhēn jūn yuán nián chūn zhēng yuè jǐ yǒu, jǔ qú wú huì guó jiǔ quán. xīn hài, fēn qiǎn shì chén xún xíng zhōu jùn, guān chá fēng sú, wèn rén jí kǔ. èr yuè jǐ sì, zhào jiǎ tōng zhí cháng shì xíng yǐng shǐ yú sòng. fà zhǎng ān rén wǔ qiān jùn kūn míng chí. sān yuè, jiǔ quán xiàn. xià sì yuè wù wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. gēng chén, jǔ qú wú huì kòu zhāng yē. tū fà bǎo zhōu tún shān dān. liù yuè dīng chǒu, huáng sūn jùn shēng, dà shè gǎi yuán. qiū qī yuè, xíng xìng yīn shān. jǐ chǒu, yǒng chāng wáng jiàn dà pò tū fā bǎo zhōu, zǒu zhī. bǐng shēn, bǎo tài hòu dòu shì bēng yú xíng gōng. guǐ chǒu, bǎo zhōu zì shā, chuán shǒu jīng shī. bā yuè jiǎ shēn, jǔ qú wú huì jiàng. jiǔ yuè rén yín, chē jià hái gōng. shì suì, zhōu zhèn shí wǔ jī, zhào kāi cāng zhèn xù zhī. yǐ hé nán zhǔ yào zi jié ér wèi hé jiān wáng, hòu gǎi fēng lüè yáng wáng.
太平真君元年春正月己酉,沮渠無諱國酒泉。辛亥,分遣侍臣巡行州郡,觀察 風俗,問人疾苦。二月己巳,詔假通直常侍邢穎使於宋。髮長安人五千浚昆明池。 三月,酒泉陷。夏四月戊午朔,日有蝕之。庚辰,沮渠無諱寇張掖。禿髮保周屯刪 丹。六月丁丑,皇孫浚生,大赦改元。秋七月,行幸陰山。己丑,永昌王健大破禿 發保周,走之。丙申,保太后竇氏崩於行宮。癸丑,保周自殺,傳首京師。八月甲 申,沮渠無諱降。九月壬寅,車駕還宮。是歲,州鎮十五飢,詔開倉振恤之。以河 南主曜子羯兒為河間王,後改封略陽王。
èr nián chūn zhēng yuè guǐ mǎo, bài jǔ qú wú huì wèi zhēng xī dà jiāng jūn liáng zhōu mù jiǔ quán wáng. sān yuè xīn mǎo, zàng huì tài hòu yú guō shān. gēng xū, xīn xìng wáng jùn lüè yáng wáng jié ér yǒu zuì, chù wèi gōng. xīn hài, fēng rú rú yù jiǔ lǘ qǐ guī wèi shuò fāng wáng, jǔ qú wàn nián wèi zhāng yē wáng. xià sì yuè dīng sì, sòng rén lái pìn. qiū bā yuè xīn hài, zhào sàn qí shì láng zhāng wěi shǐ yú sòng. jiǔ yuè wù xū, yǒng chāng wáng jiàn hōng. dōng shí yī yuè gēng zǐ, zhèn nán dà jiāng jūn xī juàn píng jiǔ quán. shí èr yuè bǐng zǐ, sòng rén lái pìn.
二年春正月癸卯,拜沮渠無諱為征西大將軍、涼州牧、酒泉王。三月辛卯,葬 惠太后於崞山。庚戌,新興王俊、略陽王羯兒有罪,黜為公。辛亥,封蠕蠕郁久閭 乞歸為朔方王,沮渠萬年為張掖王。夏四月丁巳,宋人來聘。秋八月辛亥,詔散騎 侍郎張偉使於宋。九月戊戌,永昌王健薨。冬十一月庚子,鎮南大將軍奚眷平酒泉。 十二月丙子,宋人來聘。
sān nián chūn zhēng yuè jiǎ shēn, dì zhì dào tán, qīn shòu fú lù, bèi fǎ jià, qí zhì jǐn qīng. sān yuè rén yín, běi píng wáng zhǎng sūn tuí yǒu zuì, xuē jué wèi hóu. xià sì yuè, jiǔ quán wáng jǔ qú wú huì zǒu dù liú shā, jù shàn shàn. liáng wǔ zhāo wáng sūn lǐ bǎo jù dūn huáng, qiǎn shǐ nèi fù. wǔ yuè, xíng xìng yīn shān běi. liù yuè bǐng xū, yáng nán dāng cháo yú xíng gōng. xiān shì, qǐ diàn yú yīn shān běi, diàn chéng ér nán dāng zhì, yīn yuē guǎng dé yān. qiū bā yuè jiǎ xū huì, rì yǒu shí zhī. dōng shí yuè jǐ mǎo, fēng huáng zǐ fú luó wèi jìn wáng, hàn wèi qín wáng, tán wèi yàn wáng, jiàn wèi chǔ wáng, yú wèi wú wáng. shí èr yuè xīn sì, tài bǎo xiāng chéng gōng lú lǔ yuán hōng. dīng yǒu, chē jià hái gōng, lǐ bǎo qiǎn shǐ cháo gòng, yǐ bǎo wèi zhèn xī dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī shā zhōu mù dūn huáng gōng.
三年春正月甲申,帝至道壇,親受符籙,備法駕,旗幟盡青。三月壬寅,北平 王長孫頹有罪,削爵為侯。夏四月,酒泉王沮渠無諱走渡流沙,據鄯善。涼武昭王 孫李寶據敦煌,遣使內附。五月,行幸陰山北。六月丙戌,楊難當朝於行宮。先是, 起殿於陰山北,殿成而難當至,因曰廣德焉。秋八月甲戌晦,日有蝕之。冬十月己 卯,封皇子伏羅為晉王,翰為秦王,譚為燕王,建為楚王,余為吳王。十二月辛巳, 太保、襄城公盧魯元薨。丁酉,車駕還宮,李寶遣使朝貢,以寶為鎮西大將軍、開 府儀同三司、沙州牧、敦煌公。
sì nián chūn zhēng yuè gēng wǔ, xíng xìng zhōng shān. èr yuè bǐng zǐ, cì yú héng shān zhī yáng, zhào yǒu sī kān shí lè míng. shì yuè, kè chóu chí. sān yuè gēng shēn, chē jià hái gōng. xià sì yuè, wǔ dū wáng yáng bǎo zōng móu fǎn, zhū jiāng qín sòng jīng shī. dī qiāng fù tuī bǎo zōng dì wén dé wèi zhǔ, wéi chóu chí. liù yuè gēng yín, zhào fù rén zī fù sān nián, qí tián zū suì shū rú cháng, mù shǒu bù dé wàng yǒu zhēng fā. guǐ sì, dà yuè yú xī jiāo. jiǔ yuè xīn chǒu, xíng xìng mò nán. jiǎ chén, shě zī zhòng, yǐ qīng qí xí rú rú, fēn jūn wèi sì dào. dōng shí yī yuè jiǎ zǐ, chē jià hái zhì shuò fāng. zhào yuē: fū yīn yáng yǒu wǎng fù, sì shí yǒu dài xiè, shòu zi rèn xián, gài gǔ jīn bù yì zhī lìng diǎn yě. qí lìng huáng tài zǐ fù lǐ wàn jī, zǒng tǒng bǎi kuí. zhū gōng chén qín láo rì jiǔ, jiē dāng yǐ jué guī dì, suí shí cháo qǐng, xiǎng yàn zhèn qián, lùn dào chén mó ér jǐ, bù yí fù fán yǐ jù zhí. gèng jǔ xián jùn, yǐ bèi bǎi guān, míng wèi kē zhì, yǐ chēng zhèn xīn. shí èr yuè xīn mǎo, chē jià zhì zì běi fá.
四年春正月庚午,行幸中山。二月丙子,次於恆山之陽,詔有司刊石勒銘。是 月,克仇池。三月庚申,車駕還宮。夏四月,武都王楊保宗謀反,諸將禽送京師。 氐、羌復推保宗弟文德為主,圍仇池。六月庚寅,詔復人貲賦三年,其田租歲輸如 常,牧守不得妄有徵發。癸巳,大閱於西郊。九月辛丑,行幸漠南。甲辰,舍輜重, 以輕騎襲蠕蠕,分軍為四道。冬十一月甲子,車駕還至朔方。詔曰:「夫陰陽有往 復,四時有代謝,授子任賢,蓋古今不易之令典也。其令皇太子副理萬機,總統百 揆。諸功臣勤勞日久,皆當以爵歸第,隨時朝請,饗宴朕前,論道陳謨而己,不宜 復煩以劇職。更舉賢俊,以備百官,明為科制,以稱朕心。」十二月辛卯,車駕至 自北伐。
wǔ nián chūn zhēng yuè rén yín, huáng tài zǐ shǐ zǒng bǎi kuí. shì zhōng zhōng shū jiān yí dū wáng mù shòu sī tú dōng dōu gōng cuī hào shì zhōng guǎng píng gōng zhāng lí shì zhōng jiàn xìng gōng gǔ bì fǔ tài zǐ yǐ jué shù zhèng. zhū shàng shū zhě jiē chēng chén, shàng shū yí yǔ biǎo tóng. wù shēn, zhào zì wáng gōng yǐ xià zhì yú shù rén, sī yǎng shā mén wū jí jīn yín gōng qiǎo zhī rén zài qí jiā zhě, jiē qiǎn yì guān cáo, xiàn jīn nián èr yuè shí wǔ rì. guò qī bù chū, wū shā mén shēn sǐ, zhǔ rén mén zhū. gēng xū, zhào zì sān gōng yǐ xià zhì yú qīng shì, qí zǐ xī jiē yì tài xué, qí bǎi gōng jì qiǎo zōu zú zǐ xī dāng xí qí fù xiōng suǒ yè, bù tīng sī lì xué xiào, wéi zhě shī shēn sǐ, zhǔ rén mén zhū. èr yuè xīn wèi, zhōng shān wáng chén děng bā rén yǐ běi fá hòu qī, zhǎn yú dōu nán. guǐ yǒu, lè píng wáng pī hōng. gēng chén, xíng xìng lú. sān yuè wù chén, dà huì yú nà nán. qiǎn shǐ zhě sì bèi shǐ xī yù. jiǎ chén, chē jià hái gōng. xià sì yuè yǐ hài, tài zǎi yáng píng wáng dù chāo wèi zhàng xià suǒ shā. wǔ yuè dīng yǒu, xíng xìng yīn shān běi. liù yuè, xī píng wáng tǔ gǔ hún mù lì yán shā qí xiōng zi wěi dài, lì wěi dì, chì lì yán děng lái bēn, qǐ shī. yǐ chì lì yán wèi guī yì wáng. qiū bā yuè yǐ chǒu, tián yú hé xī. rén wǔ, zhào yuán wài sàn qí cháng shì gāo jì shǐ yú sòng. jiǔ yuè, dì zì hé xī zhì yú mǎ yì, guān yú guō chuān. jǐ hài, chē jià hái gōng. dīng wèi, xíng xìng mò nán. dōng shí yuè guǐ wèi, jìn wáng fú luó dà pò mù lì yán. mù lì yán zǒu bēn bái lán, qí bù yī wàn sān qiān nèi fù. shí yī yuè, sòng rén lái pìn. shí èr yuè bǐng xū, chē jià hái gōng.
五年春正月壬寅,皇太子始總百揆。侍中中書監宜都王穆壽、司徒東都公崔浩、 侍中廣平公張黎、侍中建興公古弼輔太子以決庶政。諸上書者皆稱臣,上疏儀與表 同。戊申,詔自王公已下至於庶人,私養沙門、巫及金銀工巧之人在其家者,皆遣 詣官曹,限今年二月十五日。過期不出,巫、沙門身死,主人門誅。庚戌,詔自三 公已下至於卿士,其子息皆詣太學,其百工伎巧騶卒子息當習其父兄所業,不聽私 立學校,違者師身死,主人門誅。二月辛未,中山王辰等八人以北伐後期,斬於都 南。癸酉,樂平王丕薨。庚辰,行幸廬。三月戊辰,大會於那南。遣使者四輩使西 域。甲辰,車駕還宮。夏四月乙亥,太宰、陽平王杜超為帳下所殺。五月丁酉,行 幸陰山北。六月,西平王吐谷渾慕利延殺其兄子緯代,立緯弟,叱力延等來奔,乞 師。以叱力延為歸義王。秋八月乙丑,田於河西。壬午,詔員外散騎常侍高濟使於 宋。九月,帝自河西至於馬邑,觀於崞川。己亥,車駕還宮。丁未,行幸漠南。冬 十月癸未,晉王伏羅大破慕利延。慕利延走奔白蘭,其部一萬三千內附。十一月, 宋人來聘。十二月丙戌,車駕還宮。
liù nián chūn zhēng yuè xīn hài, xíng xìng dìng zhōu, yǐn jiàn zhǎng lǎo, cún wèn zhī. zhào jiān yuán wài sàn qí cháng shì sòng yīn shǐ yú sòng. èr yuè, suì xī xìng shàng dǎng, guān lián lǐ shù yú xuán shì. zhì tǔ jīng, tǎo xǐ pàn hú, chū pèi jùn xiàn. sān yuè gēng shēn, chē jià hái gōng. zhào zhū yǒu yí yù jiē fù zhōng shū, yǐ jīng yì liàng jué. xià liù yuè wù zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. rén chén, běi xún. qiū bā yuè rén chén, sàn qí cháng shì chéng zhōu gōng wàn dù guī yǐ qīng qí zhì shàn shàn, zhí qí wáng zhēn dá, yǔ yì jīng shī. dì dà yuè, hòu dài zhī. chē jià xìng yīn shān běi, cì yú guǎng dé gōng. zhào fā tiān xià bīng, sān qǔ yī, gè dāng jiè yán, yǐ xū hòu mìng. xǐ zhū zhǒng zá rén wǔ qiān yú jiā yú běi biān. lìng rén běi xǐ xù mù zhì guǎng mò, yǐ ěr rú rú. rén yín, zhēng xī dà jiāng jūn gāo liáng wáng nà děng tǎo tǔ gǔ hún mù lì yán. jūn dào màn tóu chéng, mù lì yán qū qí bù luò xī dù liú shā, nà jí zhuī, gù xī qín wáng mò guī shì zǐ bèi náng nì jūn jù zhàn, nà jī pò zhī. zhōng shān gōng dù fēng zhuī dù sān wēi, zhì xuě shān, qín bèi náng jí mù lì yán xiōng zi shén guī chì pán zi chéng lóng, sòng yú jīng shī. mù lì yán suì xī rù yú tián guó. jiǔ yuè, lú shuǐ hú gài wú jù zhòng fǎn yú xìng chéng. dōng shí yī yuè, gāo liáng wáng nà zhèn lǚ hái jīng shī. gēng shēn, liáo dōng wáng dòu lòu tóu hōng. hé dōng shǔ xuē yǒng zōng jù dǎng rù fén qū. xī tōng gài wú, shòu qí wèi hào. gài wú zì hào tiān tāi wáng, shǔ bǎi guān. xīn wèi, chē jià hái gōng. xuǎn liù zhōu bīng yǒng měng zhě, shǐ yǒng chāng wáng rén gāo liáng wáng nà fēn lǐng wèi èr dào, nán lüè huái sì yǐ běi. xǐ qīng xú zhī rén yǐ shí hé běi. guǐ wèi, xī xún.
六年春正月辛亥,行幸定州,引見長老,存問之。詔兼員外散騎常侍宋愔使於 宋。二月,遂西幸上黨,觀連理樹於玄氏。至吐京,討徙叛胡,出配郡縣。三月庚 申,車駕還宮。詔諸有疑獄皆付中書,以經義量決。夏六月戊子朔,日有蝕之。壬 辰,北巡。秋八月壬辰,散騎常侍成周公萬度歸以輕騎至鄯善,執其王真達,與詣 京師。帝大悅,厚待之。車駕幸陰山北,次於廣德宮。詔發天下兵,三取一,各當 戒嚴,以須後命。徙諸種雜人五千餘家於北邊。令人北徙畜牧至廣漠,以餌蠕蠕。 壬寅,征西大將軍、高涼王那等討吐谷渾慕利延。軍到蔓頭城,慕利延驅其部落西 度流沙,那急追,故西秦王莫璝世子被囊逆軍拒戰,那擊破之。中山公杜豐追度三 危,至雪山,禽被囊及慕利延兄子什歸、熾盤子成龍,送於京師。慕利延遂西入於 闐國。九月,盧水胡蓋吳聚眾反於杏城。冬十一月,高涼王那振旅還京師。庚申, 遼東王竇漏頭薨。河東蜀薛永宗聚黨入汾曲。西通蓋吳,受其位號。蓋吳自號天台 王,署百官。辛未,車駕還宮。選六州兵勇猛者,使永昌王仁、高涼王那分領為二 道,南略淮、泗以北。徙青、徐之人以實河北。癸未,西巡。
qī nián chūn zhēng yuè wù chén, chē jià cì dōng yōng, qín xuē yǒng zōng, zhǎn zhī. qí nán nǚ wú shǎo zhǎng jiē fù shuǐ sǐ. xīn wèi, nán xìng fén yīn. gài wú tuì zǒu běi dì. èr yuè bǐng xū, xìng zhǎng ān, cún wèn fù lǎo. dīng hài, xìng kūn míng chí, suì tián yú qí shān zhī yáng. suǒ guò zhū yǔ gài wú tōng móu fǎn hài shǒu jiāng zhě. sān yuè, zhào zhū zhōu kēng shā mén, huǐ zhū fó xiàng, xǐ zhǎng ān chéng nèi gōng qiǎo èr qiān jiā yú jīng shī. xià sì yuè jiǎ shēn, chē jià zhì zì zhǎng ān. wù zǐ, huǐ yè chéng wǔ céng fú tú, yú ní xiàng zhōng de yù xǐ èr, qí wén jiē yuē: shòu mìng yú tiān, jì shòu yǒng chāng. qí yī kè qí páng yuē wèi suǒ shòu hàn chuán guó xǐ. wǔ yuè, gài wú fù jù xìng chéng, zì hào qín dì wáng. bǐng xū, fā sī yōu dìng jì sì zhōu shí wàn rén zhú jī shàng sāi wéi, qǐ shàng gǔ, xī zhì yú hé, guǎng mào jiē qiān lǐ. liù yuè guǐ wèi shuò, rì yǒu shí zhī. qiū bā yuè, gài wú wèi qí xià rén suǒ shā, chuán shǒu jīng shī. fù lüè yáng gōng jié ér wáng jué.
七年春正月戊辰,車駕次東雍,禽薛永宗,斬之。其男女無少長皆赴水死。辛 未,南幸汾陰。蓋吳退走北地。二月丙戌,幸長安,存問父老。丁亥,幸昆明池, 遂田於岐山之陽。所過誅與蓋吳通謀反害守將者。三月,詔諸州坑沙門,毀諸佛像, 徙長安城內工巧二千家於京師。夏四月甲申,車駕至自長安。戊子,毀鄴城五層佛 圖,於泥像中得玉璽二,其文皆曰:「受命於天,既壽永昌」。其一刻其旁曰「魏 所受漢傳國璽」。五月,蓋吳復聚杏城,自號秦地王。丙戌,發司、幽、定、冀四 州十萬人築畿上塞圍,起上谷,西至於河,廣袤皆千里。六月癸未朔,日有蝕之。 秋八月,蓋吳為其下人所殺,傳首京師。復略陽公羯兒王爵。
bā nián chūn zhēng yuè guǐ wèi, xíng xìng zhōng shān. sān yuè, hé xī wáng jǔ qú mù jiān móu fǎn, fú zhū. xià wǔ yuè, chē jià hái gōng. liù yuè, xī zhēng zhū jiāng fú fēng gōng chù zhēn děng bā jiāng zuò dào méi jūn zī, suǒ zài lǔ lüè, zāng gè qiān wàn jì, bìng zhǎn zhī. qiū bā yuè, lè ān wáng fàn hōng. dōng shí yī yuè, shì zhōng zhōng shū jiān yí dū wáng mù shòu hōng. shí èr yuè, jìn wáng fú luó hōng.
八年春正月癸未,行幸中山。三月,河西王沮渠牧犍謀反,伏誅。夏五月,車 駕還宮。六月,西征諸將扶風公處真等八將坐盜沒軍資,所在虜掠,贓各千萬計, 並斬之。秋八月,樂安王范薨。冬十一月,侍中、中書監、宜都王穆壽薨。十二月, 晉王伏羅薨。
jiǔ nián chūn zhēng yuè, sòng rén lái pìn. èr yuè guǐ mǎo, xíng xìng dìng zhōu. shān dōng rén jī, zhào kāi cāng zhèn zhī. bà sāi wéi zuò. suì xī xìng shàng dǎng. zhào yú hú guān dōng běi dài wáng shān lèi shí wèi sān fēng, yòu zhǎn qí fèng huáng shān nán zú yǐ duàn zhī. sān yuè, chē jià hái gōng. xià wǔ yuè jiǎ xū, yǐ jiāo zhǐ gōng hán bá wèi jiǎ zhēng xī jiāng jūn lǐng hù xī róng xiào wèi shàn shàn wáng, zhèn shàn shàn, fù yì qí rén, bǐ zhī jùn xiàn. liù yuè xīn yǒu, xíng xìng guǎng dé gōng. dīng mǎo, yuè bān guó qiǎn shǐ qiú yǔ wáng shī jù tǎo rú rú. dì xǔ zhī. qiū bā yuè, zhào zhōng wài zhū jūn jiè yán. jiǔ yuè yǐ yǒu, liàn bīng yú xī jiāo. bǐng xū, xìng yīn shān. shì yuè, chéng zhōu gōng wàn dù guī qiān lǐ yì shàng: dà pò yān qí guó, qí wáng jiū shī bēi nà bēn guī zī. dōng shí yuè xīn chǒu, héng nóng wáng xī jīn hōng. guǐ mǎo, yǐ hūn yīn shē mí, sàng zàng guò dù, zhào yǒu sī gèng wèi kē xiàn. guǐ hài, dà shè. shí èr yuè, zhào chéng zhōu gōng wàn dù guī zì yān qí xī tǎo guī zī. huáng tài zǐ cháo yú xíng gōng. suì cóng běi tǎo. zhì shòu xiáng chéng, bù jiàn rú rú, yīn jī liáng chéng nèi, liú shǒu ér hái. běi píng wáng zhǎng sūn dūn zuò shì jiàng jué wèi gōng.
九年春正月,宋人來聘。二月癸卯,行幸定州。山東人飢,詔開倉振之。罷塞 圍作。遂西幸上黨。詔於壺關東北大王山累石為三封,又斬其鳳凰山南足以斷之。 三月,車駕還宮。夏五月甲戌,以交趾公韓拔為假征西將軍、領護西戎校尉、鄯善 王,鎮鄯善,賦役其人,比之郡縣。六月辛酉,行幸廣德宮。丁卯,悅般國遣使求 與王師俱討蠕蠕。帝許之。秋八月,詔中外諸軍戒嚴。九月乙酉,練兵於西郊。丙 戌,幸陰山。是月,成周公萬度歸千里驛上:大破焉耆國,其王鳩屍卑那奔龜茲。 冬十月辛丑,恆農王奚斤薨。癸卯,以婚姻奢靡,喪葬過度,詔有司更為科限。癸 亥,大赦。十二月,詔成周公萬度歸自焉耆西討龜茲。皇太子朝於行宮。遂從北討。 至受降城,不見蠕蠕,因積糧城內,留守而還。北平王長孫敦坐事降爵為公。
shí nián chūn zhēng yuè wù chén shuò, dì zài mò nán, dà xiǎng bǎi liáo. jiǎ xū, rú rú tǔ hè zhēn jù, yuǎn dùn. sān yuè, sōu yú hé xī. gēng yín, chē jià hái gōng. xià sì yuè bǐng shēn shuò, rì yǒu shí zhī. jiǔ yuè, yuè wǔ yú qì shàng, suì běi fá. dōng shí yuè gēng zǐ, huáng tài zǐ jí qún guān fèng yíng yú xíng gōng. shí èr yuè wù shēn, chē jià zhì zì běi fá. jǐ yǒu, yǐ píng chāng gōng tuō zhēn wèi zhōng shān wáng.
十年春正月戊辰朔,帝在漠南,大饗百寮。甲戌,蠕蠕吐賀真懼,遠遁。三月, 蒐於河西。庚寅,車駕還宮。夏四月丙申朔,日有蝕之。九月,閱武於磧上,遂北 伐。冬十月庚子,皇太子及群官奉迎於行宮。十二月戊申,車駕至自北伐。己酉, 以平昌公托真為中山王。
shí yī nián chūn zhēng yuè yǐ chǒu, xíng xìng luò yáng. suǒ guò jùn guó, jiē qīn duì gāo nián, cún xù gū guǎ. èr yuè jiǎ wǔ, dà sōu yú liáng shān. huáng zǐ zhēn hōng. shì yuè, dà xiū gōng shì, huáng tài zǐ jū yú běi gōng. chē jià suì zhēng xuán hù. xià sì yuè guǐ mǎo, chē jià hái gōng, cì cóng zhě jí liú tái láng lì yǐ shàng shēng kǒu gè yǒu chà. liù yuè jǐ hài, zhū sī tú cuī hào. xīn chǒu, běi xún yīn shān. qiū qī yuè, sòng jiāng wáng xuán mó gōng huá tái. bā yuè guǐ hài, tián yú hé tián. guǐ wèi, liàn bīng yú xī jiāo. jiǔ yuè xīn mǎo, chē jià nán fá. guǐ sì, huáng tài zǐ běi fá, tún yú mò nán. wú wáng yú liú shǒu jīng dū. gēng zǐ, qū shè dìng jì xiāng sān zhōu sǐ zuì yǐ xià. dōng shí yuè yǐ chǒu, chē jià jì hé, xuán mó qì jūn ér zǒu, nǎi mìng zhū jiāng fēn dào bìng jìn. chē jià zì zhōng dào. shí yī yuè xīn mǎo, zhì zōu shān. shǐ shǐ zhě yǐ tài láo sì kǒng zǐ. shì yuè, è dùn guó xiàn shī zi yī. shí èr yuè dīng mǎo, chē jià zhì huái. zhào yì guàn wěi zuò fá shù wàn ér jì, huái nán jiē jiàng. guǐ wèi, chē jià lín jiāng, qǐ xíng gōng yú guā bù shān. zhū jūn tóng rì jiē lín jiāng, suǒ guò chéng yì, mò bù wàng chén bēn kuì, qí jiàng fù zhě bù kě shèng shù. jiǎ shēn, sòng wén dì shǐ xiàn bǎi láo, gòng qí fāng wù, yòu qǐng jìn nǚ yú huáng sūn, yǐ qiú hé hǎo. dì yǐ shī hūn fēi lǐ, xǔ hé ér bù xǔ hūn, shǐ sàn qí shì jí xià hóu yě bào zhī. dì zhào huáng sūn wèi shū, zhì mǎ tōng wèn yān.
十一年春正月乙丑,行幸洛陽。所過郡國,皆親對高年,存恤孤寡。二月甲午, 大蒐於梁山。皇子真薨。是月,大修宮室,皇太子居於北宮。車駕遂征懸瓠。夏四 月癸卯,車駕還宮,賜從者及留台郎吏已上生口各有差。六月己亥,誅司徒崔浩。 辛丑,北巡陰山。秋七月,宋將王玄謨攻滑台。八月癸亥,田於河田。癸未,練兵 於西郊。九月辛卯,車駕南伐。癸巳,皇太子北伐,屯於漠南。吳王餘留守京都。 庚子,曲赦定、冀、相三州死罪已下。冬十月乙丑,車駕濟河,玄謨棄軍而走,乃 命諸將分道並進。車駕自中道。十一月辛卯,至鄒山。使使者以太牢祀孔子。是月, 頞盾國獻師子一。十二月丁卯,車駕至淮。詔刈雚葦作筏數萬而濟,淮南皆降。癸 未,車駕臨江,起行宮於瓜步山。諸軍同日皆臨江,所過城邑,莫不望塵奔潰,其 降附者不可勝數。甲申,宋文帝使獻百牢,貢其方物,又請進女於皇孫,以求和好。 帝以師婚非禮,許和而不許婚,使散騎侍即夏侯野報之。帝詔皇孫為書,致馬通問 焉。
zhèng píng yuán nián chūn zhēng yuè bǐng xū shuò, dà huì jùn chén yú jiāng shàng, wén wǔ shòu jué zhě èr bǎi yú rén. dīng hài, chē jià běi xuán. èr yuè guǐ wèi, cì yú lǔ kǒu. huáng tài zǐ cháo yú xíng gōng. sān yuè jǐ hài, chē jià zhì zì nán fá, yǐn zhì cè xūn, gào yú zōng miào, yǐ jiàng rén wǔ wàn yú jiā fēn zhì jìn jī, cì liú tái wén wǔ suǒ huò jūn zī shēng kǒu gè yǒu chà. xià wǔ yuè rén yín, dà shè. liù yuè rén xū, gǎi yuán. chē shī guó wáng qiǎn zi rù shì. zhào yǐ xíng gāng tài mì, fàn zhě gèng zhòng, mìng yǒu sī qí àn lǜ lìng, wù qiú jué zhōng, zì yú yǒu bù biàn yú rén zhě, yī bǐ zēng sǔn. zhào tài zǐ shǎo fù yóu yǎ zhōng shū shì láng hú fāng huí děng gǎi dìng lǜ zhì. lüè yáng wáng jié ér gāo liáng wáng nà yǒu zuì cì sǐ. wù chén, huáng tài zǐ hōng. rén shēn, zàng jǐng mù tài zǐ yú jīn líng. qiū qī yuè dīng hài, xíng xìng yīn shān. shěng zhū cáo lì yuán sān fēn zhī yī. jiǔ yuè guǐ sì, chē jià hái gōng. dōng shí yuè gēng shēn, xíng xìng yīn shān. sòng rén lái pìn. zhào diàn zhōng jiāng jūn láng fǎ yòu shǐ yú sòng. jǐ sì, sī kōng shàng dǎng wáng zhǎng sūn dào shēng hōng. shí èr yuè dīng chǒu, chē jià hái gōng. fēng huáng sūn jùn wèi gāo yáng wáng, xún yǐ huáng sūn shì dí, bù yí zài fān, nǎi zhǐ. gǎi fēng qín wáng hàn wèi dōng píng wáng, yàn wáng tán wèi lín huái wáng, chǔ wáng jiàn wèi guǎng yáng wáng, wú wáng yú wèi nán ān wáng.
正平元年春正月丙戌朔,大會郡臣於江上,文武受爵者二百餘人。丁亥,車駕 北旋。二月癸未,次於魯口。皇太子朝於行宮。三月己亥,車駕至自南伐,飲至策 勛,告於宗廟,以降人五萬餘家分置近畿,賜留台文武所獲軍資生口各有差。夏五 月壬寅,大赦。六月壬戌,改元。車師國王遣子入侍。詔以刑綱太密,犯者更眾, 命有司其案律令,務求厥中,自余有不便於人者,依比增損。詔太子少傅游雅、中 書侍郎胡方回等改定律制。略陽王羯兒、高涼王那有罪賜死。戊辰,皇太子薨。壬 申,葬景穆太子於金陵。秋七月丁亥,行幸陰山。省諸曹吏員三分之一。九月癸巳, 車駕還宮。冬十月庚申,行幸陰山。宋人來聘。詔殿中將軍郎法祐使於宋。己巳, 司空、上黨王長孫道生薨。十二月丁丑,車駕還宮。封皇孫浚為高陽王,尋以皇孫 世嫡,不宜在籓,乃止。改封秦王翰為東平王,燕王譚為臨淮王,楚王建為廣陽王, 吳王余為南安王。
èr nián chūn zhēng yuè gēng chén shuò, nán lái jiàng rén wǔ qiān yú jiā yú zhōng shān móu pàn, zhōu jūn tǎo píng zhī. jì zhōu cì shǐ zhāng yē wáng jǔ qú wàn nián yǔ jiàng rén tōng móu, cì sǐ. sān yuè jiǎ yín, zhōng cháng shì zōng ài gòu nì, dì bēng yú yǒng ān gōng, shí nián sì shí wǔ. mì bù fā sàng. ài yòu jiǎo huáng hòu lìng, shā dōng píng wáng hàn, yíng zhōu ān wáng yú lì. dà shè, gǎi yuán wèi yǒng píng. zūn shì yuē tài wǔ huáng dì, zàng yú yún zhōng jīn líng, miào hào shì zǔ. dì shēng bù dǎi mì tài hòu, jí yǒu suǒ shí, yán zé bēi tòng, āi gǎn bàng rén, míng yuán wén ér jiā tàn. jí míng yuán bù yù, yī bù shì dài. xìng qīng jiǎn lǜ sù, fú yù yǐn shàn, qǔ gěi ér yǐ, bù hǎo zhēn lì, shí bù èr wèi. suǒ xìng zhāo yí guì rén, yī wú jiān cǎi. qún chén bái dì, gèng jùn jīng yì chéng huáng yǐ cóng zhōu yì shè xiǎn zhī yì, yòu chén xiāo hé zhuàng lì zhī shuō. dì yuē: gǔ rén yǒu yán, zài dé bù zài xiǎn. qū gài zhēng tǔ zhú chéng, ér zhèn miè zhī, qǐ zài chéng yě? jīn tiān xià wèi píng, fāng xū rén lì, tǔ gōng zhī shì, zhèn suǒ wèi wèi. xiāo hé zhī duì, fēi yǎ yán yě. měi yǐ cái zhě jūn guó zhī běn, wú suǒ qīng fèi. zhì yú shǎng cì, jiē shì xūn jī zhī jiā, qīn qī ài chǒng, wèi cháng héng yǒu suǒ jí. lín dí, cháng yǔ shì zú tóng zài shǐ shí jiān. zuǒ yòu sǐ shāng zhě xiāng jì, ér dì shén sè zì ruò. shì yǐ rén sī xiào mìng, suǒ xiàng wú qián. mìng jiāng chū shī, zhǐ shòu jié dù, cóng mìng zhě wú bù zhì shèng, wéi shuǎng zhě lǜ duō bài shī. xìng yòu zhī rén. bá shì yú zú wǔ zhī zhōng, wéi qí cái xiào suǒ zhǎng. bù lùn běn mò, jiān shén yán duàn, míng yú xíng shǎng. gōng zhě shǎng bù yí jiàn, zuì zhě xíng bù bì qīn, suī chǒng ài zhī, zhōng bù kuī fǎ. cháng yuē: fǎ zhě, zhèn yǔ tiān xià gòng zhī, hé gǎn qīng yě. gù dà chén fàn fǎ, wú suǒ kuān jiǎ. yǎ zhǎng tīng chá, shùn xī zhī jiān, xià wú yǐ cuò qí jiān yǐn. rán guǒ yú zhū lù, hòu duō huǐ zhī. sī tú cuī hào sǐ hòu, dì běi fá, shí xuān chéng gōng lǐ xiào bó jí dǔ, chuán zhě yǐ wèi zú, dì wén ér dào zhī, wèi zuǒ yòu yuē: lǐ xuān chéng kě xī. yòu yuē: zhèn xiàng shī yán, cuī sī tú kě xī, lǐ xuān chéng kě āi. bāo biǎn yǎ yì, jiē cǐ lèi yě.
二年春正月庚辰朔,南來降人五千餘家於中山謀叛,州軍討平之。冀州刺史、 張掖王沮渠萬年與降人通謀,賜死。三月甲寅,中常侍宗愛構逆,帝崩於永安宮, 時年四十五。秘不發喪。愛又矯皇后令,殺東平王翰,迎周安王余立。大赦,改元 為永平。尊諡曰太武皇帝,葬於雲中金陵,廟號世祖。帝生不逮密太后,及有所識, 言則悲慟,哀感傍人,明元聞而嘉嘆。及明元不豫,衣不釋帶。性清儉率素,服御 飲膳,取給而已,不好珍麗,食不二味。所幸昭儀、貴人,衣無兼彩。群臣白帝, 更峻京邑城隍以從《周易》設險之義,又陳蕭何壯麗之說。帝曰:「古人有言,在 德不在險。屈丐蒸土築城,而朕滅之,豈在城也?今天下未平,方須人力,土功之 事,朕所未為。蕭何之對,非雅言也。」每以財者軍國之本,無所輕費。至於賞賜, 皆是勳績之家,親戚愛寵,未嘗橫有所及。臨敵,常與士卒同在矢石間。左右死傷 者相繼,而帝神色自若。是以人思效命,所向無前。命將出師,指授節度,從命者 無不制勝,違爽者率多敗失。性又知人。拔士於卒伍之中,唯其才效所長。不論本 末,兼甚嚴斷,明於刑賞。功者賞不遺賤,罪者刑不避親,雖寵愛之,終不虧法。 常曰:「法者,朕與天下共之,何敢輕也。」故大臣犯法,無所寬假。雅長聽察, 瞬息之間,下無以措其奸隱。然果於誅戮,後多悔之。司徒崔浩死後,帝北伐,時 宣城公李孝伯疾篤,傳者以為卒,帝聞而悼之,謂左右曰:「李宣城可惜。」又曰: 「朕向失言,崔司徒可惜,李宣城可哀。」褒貶雅意,皆此類也。
jǐng mù huáng dì huì huǎng, tài wǔ huáng dì zhī zhǎng zi yě. mǔ yuē hè fū rén. yán hé yuán nián zhēng yuè bǐng wǔ, lì wèi huáng tài zǐ, shí nián wǔ suì. míng huì qiáng shí, wén zé bù wàng. jí zhǎng, hǎo dú jīng shǐ, jiē tōng dà yì. tài wǔ shén qí zhī. jí xī zhēng liáng zhōu, huáng tài zǐ jiān guó. chū, tài wǔ zhī fá hé xī, lǐ shùn děng xián yán gū zāng wú shuǐ cǎo, bù kě xíng shī. tài zǐ yǒu yí sè. jí chē jià zhì gū zāng, nǎi zhào tài zǐ yuē: gū zāng chéng dōng xī mén wài yǒng quán, hé yú chéng běi, qí dà rú hé, zé cǎo mào shèng, kě gōng dà jūn shù nián. rén zhī duō yán, yì kě è yě. tài zǐ wèi gōng chén yuē: wèi rén chén bù shí ruò cǐ, qǐ shì zhōng hū! wú chū wén yǒu yí, dàn dì jué xíng ěr. jǐ wù rén dà shì, yán zhě fù hé miàn mù jiàn dì yě.
景穆皇帝諱晃,太武皇帝之長子也。母曰賀夫人。延和元年正月丙午,立為皇 太子,時年五歲。明慧強識,聞則不忘。及長,好讀經史,皆通大義。太武甚奇之。 及西征涼州,皇太子監國。初,太武之伐河西,李順等咸言姑臧無水草,不可行師。 太子有疑色。及車駕至姑臧,乃詔太子曰:「姑臧城東西門外湧泉,合於城北,其 大如河,澤草茂盛,可供大軍數年。人之多言,亦可惡也。」太子謂宮臣曰:「為 人臣不實若此,豈是忠乎!吾初聞有疑,但帝決行耳。幾誤人大事,言者復何面目 見帝也。」
zhēn jūn sì nián, cóng zhēng rú rú, zhì lù hún gǔ, yǔ zéi yù. lǔ huáng bù rǎo luàn. tài zǐ yán yú tài wǔ yuē: yí sù jìn jī, yǎn qí bù bèi. shàng shū lìng liú jié gù jiàn, yǐ wèi chén shèng zéi duō, xū jūn dà jí. tài zǐ yuē: cǐ yóu zéi kuāng rǎo, hé yǒu yíng shàng ér yǒu cǐ chén? tài wǔ yí zhī, suì bù jí jī, rú rú yuǎn dùn. jì ér huò lǔ hòu qí, nǎi yún bù jué guān jūn zú zhì, shàng xià huáng jù. běi zǒu jīng liù qī rì, zhī wú zhuī zhě, nǎi xú xíng. dì shēn hèn zhī. zì shì tài zǐ suǒ yán jūn guó dà shì, duō jiàn nà yòng, suì zhī wàn jī. jí jiān guó, mìng yǒu sī shǐ bǎi xìng yǒu niú jiā yǐ rén niú xiāng mào. yòu jìn yǐn jiǔ zá xì qì běn gū fàn zhě, yú shì kěn tián dà zēng.
真君四年,從征蠕蠕,至鹿渾谷,與賊遇。虜惶怖擾亂。太子言於太武曰: 「宜速進擊,掩其不備。」尚書令劉潔固諫,以為塵盛賊多,須軍大集。太子曰: 「此由賊恇擾,何有營上而有此塵?」太武疑之,遂不急擊,蠕蠕遠遁。既而獲虜 候騎,乃雲不覺官軍卒至,上下惶懼。北走經六七日,知無追者,乃徐行。帝深恨 之。自是太子所言軍國大事,多見納用,遂知萬機。及監國,命有司使百姓有牛家 以人牛相貿。又禁飲酒雜戲棄本沽販者,於是墾田大增。
zhèng píng yuán nián liù yuè wù chén, hōng yú dōng gōng, shí nián èr shí sì. gēng wǔ, mìng chí jié jiān tài wèi zhāng lí jiān sī kōng dòu jǐn fèng cè jí jiù shì jǐng mù tài zǐ. wén chéng jí wèi, zhuī zūn wèi jǐng mù huáng dì, miào hào gōng zōng.
正平元年六月戊辰,薨於東宮,時年二十四。庚午,命持節兼太尉張黎、兼司 空竇瑾奉策即柩諡景穆太子。文成即位,追尊為景穆皇帝,廟號恭宗。
gāo zōng wén chéng huáng dì huì jùn, jǐng mù huáng dì zhī zhǎng zi yě. mǔ yuē lǘ shì. zhēn jūn yuán nián liù yuè, shēng yú dōng gōng. dì shǎo cōng dá, tài wǔ cháng zhì zuǒ yòu, hào shì dí huáng sūn. nián wǔ suì, tài wǔ běi xún, dì cóng zài hòu, féng lǔ shuài zhì yī nú, jiāng jiā fá. dì wèi yuē: nú jīn zāo wǒ, rǔ yí shì zhī. shuài fèng mìng jiě fù. tài wǔ wén zhī yuē: cǐ ér suī xiǎo, yù yǐ tiān zǐ zì chù. yì qí zhī. jí zhǎng, fēng gé yì cháng, měi cān jué dà zhèng kě fǒu.
高宗文成皇帝諱浚,景穆皇帝之長子也。母曰閭氏。真君元年六月,生於東宮。 帝少聰達,太武常置左右,號世嫡皇孫。年五歲,太武北巡,帝從在後,逢虜帥桎 一奴,將加罰。帝謂曰:「奴今遭我,汝宜釋之。」帥奉命解縛。太武聞之曰: 「此兒雖小,欲以天子自處。」意奇之。及長,風格異常,每參決大政可否。
zhèng píng èr nián sān yuè, zhōng cháng shì zōng ài shì nì, lì nán ān wáng yú. shí yuè bǐng wǔ shuò, yòu zéi yú. yú shì diàn zhōng shàng shū zhǎng sūn kě hóu yǔ shàng shū lù lì fèng yíng shì dí huáng sūn.
正平二年三月,中常侍宗愛弒逆,立南安王余。十月丙午朔,又賊余。於是殿 中尚書長孫渴侯與尚書陸麗奉迎世嫡皇孫。
xìng ān yuán nián dōng shí yuè wù shēn, huáng dì jí wèi yú yǒng ān qián diàn. dà shè, gǎi yuán, zhèng píng èr nián wèi xìng ān. yǐ biāo qí dà jiāng jūn yuán shòu lè wèi tài zǎi dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì. yǐ shàng shū zhǎng sūn kě hóu wèi shàng shū lìng yí tóng sān sī. shí yī yuè bǐng zǐ, èr rén zhēng quán, bìng cì sǐ. guǐ wèi, guǎng yáng wáng jiàn lín huái wáng tán hōng. jiǎ shēn, huáng bǐ lǘ shì hōng. jìn píng nán jiāng jūn sòng zǐ hóu zhōu niǔ jué wèi lè líng wáng, nán bù shàng shū cháng ān zǐ lù lì wèi píng yuán wáng, wén wǔ gè jiā wèi yī děng. rén yín, zhuī zūn huáng kǎo jǐng mù tài zǐ wèi jǐng mù huáng dì, bǐ lǘ shì wèi gōng huáng hòu, zūn bǎo mǔ cháng shì wèi bǎo tài hòu. shí èr yuè wù shēn, fù zàng gōng huáng hòu yú jīn líng. yǐ mǎo, chū fù fó fǎ. dīng sì, yǐ lè líng wáng zhōu niǔ wèi tài wèi, píng yuán wáng lù lì wèi sī tú, zhèn xī jiāng jūn dù yuán bǎo wèi sī kōng. bǎo dá shā liè děng guó gè qiǎn shǐ cháo gòng. wù yín, jìn jiàn yè gōng lù qí jué wèi dōng píng wáng, jìn guǎng píng gōng dù qiǎn jué wèi wáng. guǐ hài, zhào yǐ yíng zhōu huáng, kāi cāng zhèn xù. jiǎ zǐ, tài wèi lè líng wáng zhōu niǔ yǒu zuì cì sǐ. jìn pú yáng gōng lǘ ruò wén jué wèi wáng.
興安元年冬十月戊申,皇帝即位於永安前殿。大赦,改元,正平二年為興安。 以驃騎大將軍元壽樂為太宰、都督中外諸軍、錄尚書事。以尚書長孫渴侯為尚書令、 儀同三司。十一月丙子,二人爭權,並賜死。癸未,廣陽王建、臨淮王譚薨。甲申, 皇妣閭氏薨。進平南將軍、宋子侯周忸爵為樂陵王,南部尚書、常安子陸麗為平原 王,文武各加位一等。壬寅,追尊皇考景穆太子為景穆皇帝,妣閭氏為恭皇后,尊 保母常氏為保太后。十二月戊申,祔葬恭皇后於金陵。乙卯,初復佛法。丁巳,以 樂陵王周忸為太尉,平原王陸麗為司徒,鎮西將軍杜元寶為司空。保達、沙獵等國 各遣使朝貢。戊寅,進建業公陸俟爵為東平王,進廣平公杜遣爵為王。癸亥,詔以 營州蝗,開倉振恤。甲子,太尉、樂陵王周忸有罪賜死。進濮陽公閭若文爵為王。
èr nián chūn zhēng yuè xīn sì, jìn sī kōng dù yuán bǎo jué wèi jīng zhào wáng. guǎng píng wáng dù yí hōng. jìn shàng shū pú shè dōng ān gōng liú ní jué wèi wáng. fēng jiàn níng wáng chóng zi lì wèi jì nán wáng. guǐ wèi, zhào yǔ bǎi xìng zá diào shí wǔ. bǐng xū, jìn shàng shū xī píng gōng yuán hè jué wèi wáng. èr yuè jǐ wèi, sī kōng jīng zhào wáng dù yuán bǎo móu fǎn, fú zhū. jiàn níng wáng chóng chóng zi jì nán wáng lì wèi yuán bǎo suǒ yǐn, gè cì sǐ. yǐ chǒu, fā jīng shī wǔ qiān rén chuān tiān quán chí. shì yuè, sòng tài zǐ shào shā wén dì. sān yuè, zūn bǎo tài hòu wèi huáng tài hòu. jìn ān fēng gōng lǘ wǔ pí jué wèi hé jiān wáng. xià wǔ yuè, sòng xiào wǔ dì shā tài zǐ shào ér zì lì. rùn yuè yǐ hài, tài huáng tài hòu hè lián shì bēng. qiū qī yuè xīn hài, xíng xìng yīn shān. pú yáng wáng lǘ ruò wén yǒng chāng wáng rén móu fǎn. yǐ mǎo, rén cì sǐ, ruò wén fú zhū. jǐ sì, chē jià hái gōng. shì yuè, zhú mǎ shè tái yú nán jiāo. bā yuè wù xū, zhào yuē: zhèn jí wèi yǐ lái, fēng yǔ shùn xù, biān fāng wú shì, zhòng ruì jiān chéng. yòu yú yuàn nèi huò fāng cùn yù yìn, qí wén yuē zi sūn zhǎng shòu. qún gōng qīng shì xián yuē xiū zāi, qǐ zhèn yī rén, kè zhēn sī yīng, shí yóu tiān dì zǔ zōng jiàng yòu zhī suǒ zhì yě. sī yǔ zhào shù, gòng zī jiā qìng. qí lìng bǎi xìng dà pú sān rì, jiàng shū sǐ yǐ xià qiú. jiǔ yuè rén zǐ, yuè wǔ yú nán jiāo. dōng shí yī yuè xīn yǒu, xíng xìng xìn dōu zhōng shān, guān chá fēng sú. shí èr yuè jiǎ wǔ, chē jià hái gōng. fù běi píng gōng zhǎng sūn dūn wáng jué. shì suì, shū lè kě pán tuó kù mò xī qì dān jì bīn děng guó gè qiǎn shǐ cháo gòng.
二年春正月辛巳,進司空杜元寶爵為京兆王。廣平王杜遺薨。進尚書僕射、東 安公劉尼爵為王。封建寧王崇子麗為濟南王。癸未,詔與百姓雜調十五。丙戌,進 尚書、西平公源賀爵為王。二月己未,司空、京兆王杜元寶謀反,伏誅。建寧王崇、 崇子濟南王麗為元寶所引,各賜死。乙丑,發京師五千人穿天泉池。是月,宋太子 劭殺文帝。三月,尊保太后為皇太后。進安豐公閭武皮爵為河間王。夏五月,宋孝 武帝殺太子劭而自立。閏月乙亥,太皇太后赫連氏崩。秋七月辛亥,行幸陰山。濮 陽王閭若文、永昌王仁謀反。乙卯,仁賜死,若文伏誅。己巳,車駕還宮。是月, 築馬射台於南郊。八月戊戌,詔曰:「朕即位以來,風雨順序,邊方無事,眾瑞兼 呈。又於苑內獲方寸玉印,其文曰『子孫長壽』。群公卿士咸曰休哉,豈朕一人, 克臻斯應,實由天地祖宗降祐之所致也。思與兆庶,共茲嘉慶。其令百姓大酺三日, 降殊死已下囚。」九月壬子,閱武於南郊。冬十一月辛酉,行幸信都、中山,觀察 風俗。十二月甲午,車駕還宮。復北平公長孫敦王爵。是歲,疏勒、渴盤陀、庫莫 奚、契丹、罽賓等國各遣使朝貢。
xìng guāng yuán nián chūn zhēng yuè yǐ chǒu, yǐ shì zhōng hé nán gōng yī xǔ wèi sī kōng. èr yuè jiǎ wǔ, dì zhì dào tán, dēng shòu tú lù. lǐ huá, qū shè jīng shī. xià liù yuè, xíng xìng yīn shān. qiū qī yuè bǐng shēn shuò, rì yǒu shí zhī. gēng zǐ, huáng zǐ hóng shēng. xīn chǒu, dà shè gǎi yuán. bā yuè jiǎ xū, zhào wáng shēn hōng. yǐ hài, chē jià hái gōng. yǐ chǒu, huáng shū wǔ tóu lóng tóu hōng. jiǔ yuè, kù mò xī guó xiàn míng mǎ, yǒu yī jiǎo, zhuàng rú lín. bì dōu mén, dà suǒ sān rì, huò jiān rén wáng mìng shù bǎi rén. dōng shí yī yuè wù xū, xíng xìng zhōng shān, suì xìng xìn dōu. shí èr yuè bǐng zǐ, hái xìng líng qiū, zhì wēn quán gōng. gēng chén, chē jià hái gōng. chū yú chì wàn dān děng guó gè qiǎn shǐ cháo gòng.
興光元年春正月乙丑,以侍中、河南公伊珝為司空。二月甲午,帝至道壇,登 受圖籙。禮華,曲赦京師。夏六月,行幸陰山。秋七月丙申朔,日有蝕之。庚子, 皇子弘生。辛丑,大赦改元。八月甲戌,趙王深薨。乙亥,車駕還宮。乙丑,皇叔 武頭、龍頭薨。九月,庫莫奚國獻名馬,有一角,狀如麟。閉都門,大索三日,獲 奸人亡命數百人。冬十一月戊戌,行幸中山,遂幸信都。十二月丙子,還幸靈丘, 至溫泉宮。庚辰,車駕還宮。出於、叱萬單等國各遣使朝貢。
tài ān yuán nián chūn zhēng yuè xīn yǒu, fèng tài wǔ jǐng mù shén zhǔ yú tài miào. lè píng wáng bá yǒu zuì, cì sǐ. èr yuè guǐ wèi, wǔ chāng wáng tí hōng. sān yuè jǐ hài, yǐ tài wǔ jǐng mù shén zhǔ rù tài miào, gǎi yuán, qū shè jīng shī sǐ qiú yǐ xià. xià liù yuè rén xū, zhào míng huáng zǐ hóng, qū shè. guǐ yǒu, zhào shàng shū mù zhēn děng èr shí rén xún xíng zhōu jùn, guān chá fēng sú, dà míng shǎng fá. dōng shí yuè gēng wǔ, yǐ liáo xī gōng cháng yīng wèi tài zǎi, jìn jué wèi wáng. shì suì, zhē yì bō sī shū lè děng guó gè qiǎn shǐ cháo gòng.
太安元年春正月辛酉,奉太武、景穆神主於太廟。樂平王拔有罪,賜死。二月 癸未,武昌王提薨。三月己亥,以太武、景穆神主入太廟,改元,曲赦京師死囚已 下。夏六月壬戌,詔名皇子弘,曲赦。癸酉,詔尚書穆真等二十人巡行州郡,觀察 風俗,大明賞罰。冬十月庚午,以遼西公常英為太宰,進爵為王。是歲,遮逸、波 斯、疏勒等國各遣使朝貢。
èr nián chūn zhēng yuè yǐ mǎo, lì huáng hòu féng shì. èr yuè dīng sì, lì huáng zǐ hóng wèi huáng tài zǐ, dà shè. xià liù yuè, yǔ lín zhōng láng yú pàn yuán tí děng móu nì, zhū. qiū bā yuè, tián yú hé xī. píng xī jiāng jūn yú yáng gōng wèi juàn běi jī yī wú, kè qí chéng, dà huò ér hái. jiǔ yuè xīn sì, jìn hé dōng gōng lǘ pí líng líng gōng lǘ hé jué, bìng wèi wáng. dōng shí yuè jiǎ shēn, chē jià hái gōng. jiǎ wǔ, qū shè jīng shī. shí yī yuè, gǎi fēng xī píng wáng yuán hè lǒng xī wáng. yè dā pǔ lán děng guó gè qiǎn shǐ cháo gòng.
二年春正月乙卯,立皇后馮氏。二月丁巳,立皇子弘為皇太子,大赦。夏六月, 羽林中郎於判、元提等謀逆,誅。秋八月,田於河西。平西將軍、漁陽公尉眷北擊 伊吾,克其城,大獲而還。九月辛巳,進河東公閭毗、零陵公閭紇爵,並為王。冬 十月甲申,車駕還宮。甲午,曲赦京師。十一月,改封西平王源賀隴西王。嚈噠、 普嵐等國各遣使朝貢。
sān nián chūn zhēng yuè, zhēng yú yáng gōng wèi juàn bài tài wèi, jìn jué wèi wáng, lù shàng shū shì. xià wǔ yuè, fēng huáng dì xīn chéng wèi yáng píng wáng. liù yuè guǐ mǎo, xíng xìng yīn shān. qiū bā yuè, tián yú yīn shān zhī běi. jǐ hài, hái gōng. dōng shí yuè, jiāng dōng xún, zhào tài zǎi cháng yīng qǐ xíng gōng yú liáo xī huáng shān. shí èr yuè, zhōu zhèn wǔ huáng, bǎi xìng jī, shǐ kāi cāng zhèn gěi zhī. shì suì, sù tè yú tián děng wǔ shí yú guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng.
三年春正月,征漁陽公尉眷拜太尉,進爵為王,錄尚書事。夏五月,封皇弟新 成為陽平王。六月癸卯,行幸陰山。秋八月,田於陰山之北。己亥,還宮。冬十月, 將東巡,詔太宰常英起行宮於遼西黃山。十二月,州鎮五蝗,百姓飢,使開倉振給 之。是歲,粟特、于闐等五十餘國並遣使朝貢。
sì nián chūn zhēng yuè bǐng wǔ shuò, chū shè jiǔ jìn. yǐ mǎo, xíng xìng guǎng níng wēn quán gōng, suì dōng xún. gēng wǔ, zhì liáo xī huáng shān gōng. yóu yàn shù rì, qīn duì gāo nián, láo wèn jí kǔ. èr yuè bǐng zǐ, dēng jié shí shān, guān cāng hǎi, dà xiǎng qún chén yú shān shàng, bān shǎng jìn jué gè yǒu chà. gǎi jié shí shān wèi lè yóu shān, zhú tán jì xíng yú hǎi bīn. wù yín, nán xìng xìn dōu, tián yú guǎng chuān. sān yuè dīng wèi, guān mǎ shè yú zhōng shān. suǒ guò jùn guó cì fù yī nián. bǐng chén, chē jià hái gōng. qǐ tài huá diàn. yǐ chǒu, dōng píng wáng lù qí hōng. xià wǔ yuè rén xū, zhào yuē: bǐ nián yǐ lái, zá diào jiǎn shěng, ér suǒ zài zhōu jùn xián yǒu bū xuán. fēi zài zhí zhī guān suī dǎo shī suǒ, tān huì guò dù, shuí shǐ zhī rán? zì jīn cháng diào bù chōng, rén bù ān yè, zǎi rén zhī tú, jiā yǐ sǐ zuì. liù yuè bǐng shēn, tián yú sōng shān. qiū qī yuè gēng wǔ, xíng xìng hé xī. jiǔ yuè dīng sì, hái gōng. xīn hài, tài huá diàn chéng. bǐng yín, xiǎng qún chén, dà shè. dōng shí yuè jiǎ xū, běi xún, zhì yīn shān. yǒu gù zhǒng huǐ fèi, zhào yuē: xī jī wén zàng kū gǔ, tiān xià guī rén. zì jīn yǒu chuān fén lǒng zhě, zhǎn zhī. xīn mǎo, cì yú chē lún shān, lèi shí jì xíng. shí yī yuè, chē jià dù mò, rú rú jué jī yuǎn dùn. shí èr yuè, zhōng shān wáng tuō zhēn hōng.
四年春正月丙午朔,初設酒禁。乙卯,行幸廣寧溫泉宮,遂東巡。庚午,至遼 西黃山宮。游宴數日,親對高年,勞問疾苦。二月丙子,登碣石山,觀滄海,大饗 群臣於山上,班賞進爵各有差。改碣石山為樂游山,築壇記行於海濱。戊寅,南幸 信都,田於廣川。三月丁未,觀馬射於中山。所過郡國賜復一年。丙辰,車駕還宮。 起太華殿。乙丑,東平王陸俟薨。夏五月壬戌,詔曰:「比年以來,雜調減省,而 所在州郡咸有逋懸。非在職之官綏導失所,貪穢過度,誰使之然?自今常調不充, 人不安業,宰人之徒,加以死罪。」六月丙申,田於松山。秋七月庚午,行幸河西。 九月丁巳,還宮。辛亥,太華殿成。丙寅,饗群臣,大赦。冬十月甲戌,北巡,至 陰山。有故冢毀廢,詔曰:「昔姬文葬枯骨,天下歸仁。自今有穿墳壠者,斬之。」 辛卯,次於車輪山,累石記行。十一月,車駕渡漠,蠕蠕絕跡遠遁。十二月,中山 王托真薨。
wǔ nián chūn èr yuè jǐ yǒu, sī kōng hé nán gōng yī xǔ hōng. sān yuè gēng yín, qū shè jīng shī sǐ zuì yǐ xià. xià sì yuè jǐ sì, fēng huáng dì zǐ tuī wèi jīng zhào wáng. wǔ yuè, jū cháng guó qiǎn shǐ cháo gòng. liù yuè wù shēn, xíng xìng yīn shān. qiū bā yuè gēng xū, suì xìng yún zhōng. rén xū, hái gōng. jiǔ yuè wù chén, yí tóng sān sī dūn huáng gōng lǐ bǎo hōng. dōng shí èr yuè wù shēn, zhào yǐ liù zhèn yún zhōng gāo píng èr yōng qín zhōu biàn yù zāi hàn, nián gǔ bù shōu, kāi cāng lǐn zhèn fá. yǒu xǐ liú zhě, yù hái sāng zǐ.
五年春二月己酉,司空、河南公伊珝薨。三月庚寅,曲赦京師死罪已下。夏四 月己巳,封皇弟子推為京兆王。五月,居常國遣使朝貢。六月戊申,行幸陰山。秋 八月庚戌,遂幸雲中。壬戌,還宮。九月戊辰,儀同三司、敦煌公李寶薨。冬十二 月戊申,詔以六鎮、雲中、高平、二雍、秦州遍遇災旱,年穀不收,開倉廩振乏。 有徙流者,喻還桑梓。
hé píng yuán nián chūn zhēng yuè jiǎ zǐ shuò, dà shè gǎi yuán. gēng wǔ, zhào sàn qí shì láng féng chǎn shǐ yú sòng. xià sì yuè wù xū, huáng tài hòu cháng shì bēng yú shòu ān gōng. wǔ yuè guǐ yǒu, zàng zhāo tài hòu yú guǎng níng míng jī shān. liù yuè jiǎ wǔ, zhào zhēng xī dà jiāng jūn yáng píng wáng xīn chéng děng tǎo tǔ gǔ hún shén yín. cuī hào zhī zhū yě, shǐ guān suì fèi, zhì shì fù zhì. qiū qī yuè, xī zhēng zhū jūn zhì xī píng, shén yín zǒu bǎo nán shān. jiǔ yuè gēng shēn shuò, rì yǒu shí zhī. shì yuè, zhū jūn jì hé, zhuī shén yín. yù zhàng qì, duō bìng yì, nǎi yǐn hái. gēng wǔ, chē jià hái gōng. dōng shí yuè, jū cháng wáng xiàn xún xiàng sān. shí yī yuè, zhào sàn qí shì láng lú dù shì shǐ yú sòng.
和平元年春正月甲子朔,大赦改元。庚午,詔散騎侍郎馮闡使於宋。夏四月戊 戌,皇太后常氏崩於壽安宮。五月癸酉,葬昭太后於廣寧鳴雞山。六月甲午,詔征 西大將軍、陽平王新成等討吐谷渾什寅。崔浩之誅也,史官遂廢,至是復置。秋七 月,西征諸軍至西平,什寅走保南山。九月庚申朔,日有蝕之。是月,諸軍濟河, 追什寅。遇瘴氣,多病疫,乃引還。庚午,車駕還宮。冬十月,居常王獻馴象三。 十一月,詔散騎侍郎盧度世使於宋。
èr nián chūn zhēng yuè yǐ yǒu, zhào yuē: cì shǐ mù rén, wèi wàn lǐ zhī biǎo. zì qǐng měi yīn fā diào, bī rén jiǎ dài, dà shāng fù jiǎ, yào shè shí lì, shàng xià tōng tóng, fēn yǐ rùn wū. wèi zhèng zhī bì, mò guò yú cǐ, qí yī qiè jìn jué. fàn zhě, shí pǐ yǐ shàng jiē sǐ. bù gào tiān xià, xián lìng zhī jìn. èr yuè, xíng xìng zhōng shān, suì xìng xìn dōu. sān yuè, sòng rén lái pìn. chē jià suǒ guò, jiē qīn duì gāo nián, wèn jí kǔ. zhào nián bā shí, yī zi bù cóng yì. líng qiū nán yǒu shān gāo sì bǎi yú zhàng, nǎi zhào qún chén yǎng shè shān fēng, wú néng yú zhě. dì wān hú fā shǐ, chū sān shí yú zhàng, guò shān nán èr bǎi èr shí bù. suì kān shí lè míng. shì yuè, fā bìng sì zhōu wǔ qiān yú rén xiū hé xī liè dào. xīn sì, chē jià hái gōng. xià sì yuè yǐ wèi, hé dōng wáng lǘ pí hōng. wǔ yuè guǐ wèi, zhào nán bù shàng shū huáng lú tóu lǐ fū yè kǎo kè zhū zhōu. qiū qī yuè wù yín, fēng huáng dì xiǎo xīn chéng wèi jì yīn wáng, tiān cì wèi rǔ yīn wáng, wàn shòu wèi lè liáng wáng, luò hóu wèi guǎng píng wáng. bā yuè, bō sī guó qiǎn shǐ cháo gòng. dōng shí yuè, zhào jiǎ yuán wài sàn qí cháng shì yóu míng gēn shǐ yú sòng. guǎng píng wáng luò hóu hōng.
二年春正月乙酉,詔曰:「刺史牧人,為萬里之表。自頃每因發調,逼人假貸, 大商富賈,要射時利,上下通同,分以潤屋。為政之弊,莫過於此,其一切禁絕。 犯者,十疋以上皆死。布告天下,咸令知禁。」二月,行幸中山,遂幸信都。三月, 宋人來聘。車駕所過,皆親對高年,問疾苦。詔年八十,一子不從役。靈丘南有山 高四百餘丈,乃詔群臣仰射山峰,無能逾者。帝彎弧發矢,出三十餘丈,過山南二 百二十步。遂刊石勒銘。是月,發並、肆州五千餘人修河西獵道。辛巳,車駕還宮。 夏四月乙未,河東王閭毗薨。五月癸未,詔南部尚書黃盧頭、李敷業考課諸州。秋 七月戊寅,封皇弟小新成為濟陰王,天賜為汝陰王,萬壽為樂良王,洛侯為廣平王。 八月,波斯國遣使朝貢。冬十月,詔假員外散騎常侍游明根使於宋。廣平王洛侯薨。
sān nián chūn zhēng yuè rén wǔ, yǐ dōng jùn gōng yǐ hún wèi tài yuán wáng. guǐ wèi, lè liáng wáng wàn shòu hōng. èr yuè rén zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. guǐ yǒu, tián yú guō shān, suì guān yú yú xuán hóng chí. sān yuè jiǎ shēn, sòng rén lái pìn. gāo lì xǐ wáng qì niè sī yàn yú shī shū lè shí nà xī jū bàn kě pán tuó děng guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng. xià liù yuè gēng shēn, xíng xìng yīn shān. qiū qī yuè rén yín, xìng hé xī. jiǔ yuè rén chén, cháng shān wáng sù hōng. dōng shí yuè, zhào yuán wài sàn qí cháng shì yóu míng gēn shǐ yú sòng. shí yī yuè rén yín, chē jià hái gōng. shí èr yuè yǐ mǎo, zhì zhàn zhèn zhī fǎ shí yǒu yú tiáo, yīn dà nuó yào bīng, yǒu fēi lóng téng shé yú lì zhī biàn, yǐ shì wēi wǔ. wù wǔ, líng líng wáng lǘ bá hōng.
三年春正月壬午,以東郡公乙渾為太原王。癸未,樂良王萬壽薨。二月壬子朔, 日有蝕之。癸酉,田於崞山,遂觀漁於旋鴻池。三月甲申,宋人來聘。高麗、蓰王、 契齧、思厭、於師、疏勒、石那、悉居半、渴盤陀等國並遣使朝貢。夏六月庚申, 行幸陰山。秋七月壬寅,幸河西。九月壬辰,常山王素薨。冬十月,詔員外散騎常 侍游明根使於宋。十一月壬寅,車駕還宮。十二月乙卯,制戰陣之法十有餘條,因 大儺曜兵,有飛龍騰蛇魚麗之變,以示威武。戊午,零陵王閭拔薨。
sì nián chūn sān yuè yǐ wèi, cì jīng shī rén nián qī shí yǐ shàng tài guān chú shí, yǐ zhōng qí nián. huáng zǐ hú rén hōng, zhuī fēng lè líng wáng. xià sì yuè guǐ hài, shàng xìng xī yuàn, qīn shè měng shòu sān tóu. wǔ yuè rén chén, shì zhōng yú yáng wáng wèi juàn hōng. rén yín, xíng xìng yīn shān. qiū qī yuè rén wǔ, zhào yuē: zhèn měi suì xián yuè, mìng qún chén jiǎng wǔ. suǒ xìng zhī chù, bì lì gōng tán. mí fèi zhī gōng, láo sǔn fēi yī, yí réng jiù fèi, hé bì gǎi zuò yě. bā yuè bǐng yín, suì tián yú hé xī. jiǔ yuè xīn sì, chē jià hái gōng. dōng shí yuè, yǐ dìng xiāng èr zhōu yǔn shuāng shāng jià, miǎn qí tián zū. zhào yuán wài sàn qí cháng shì yóu míng gēn shǐ yú sòng. shí èr yuè xīn chǒu, zhào yǐ sàng zàng jià qǔ, dà lǐ wèi bèi, mìng yǒu sī wèi zhī tiáo gé, shǐ guì jiàn yǒu zhāng, shàng xià xián xù, zhe zhī yú jīn. rén yín, zhào yuē: hūn yīn zhě, rén dào zhī shǐ. bǐ zhě yǐ lái, guì zú zhī mén duō bù lǜ fǎ, huò tān lì cái lù, huò yīn yuán sī hǎo, zài yú gǒu hé, wú suǒ zé xuǎn. chén huì qīng huà, kuī sǔn rén lún, jiāng hé yǐ xuān shì diǎn mó, chuí zhī lái yì. jīn zhì huáng zú shī fù wáng gōng hóu bó jí shì shù zhī jiā, bù dé yǔ bǎi gōng jì qiǎo bēi xìng wèi hūn, fàn zhě jiā zuì.
四年春三月乙未,賜京師人年七十以上太官廚食,以終其年。皇子胡仁薨,追 封樂陵王。夏四月癸亥,上幸西苑,親射猛獸三頭。五月壬辰,侍中、漁陽王尉眷 薨。壬寅,行幸陰山。秋七月壬午,詔曰:「朕每歲閒月,命群臣講武。所幸之處, 必立宮壇。糜費之功,勞損非一,宜仍舊費,何必改作也。」八月丙寅,遂田於河 西。九月辛巳,車駕還宮。冬十月,以定、相二州隕霜傷稼,免其田租。詔員外散 騎常侍游明根使於宋。十二月辛丑,詔以喪葬嫁娶,大禮未備,命有司為之條格, 使貴賤有章,上下咸序,著之於今。壬寅,詔曰:「婚姻者,人道之始。比者以來, 貴族之門多不率法,或貪利財賂,或因緣私好,在於苟合,無所擇選。塵穢清化, 虧損人倫,將何以宣示典謨,垂之來裔。今制皇族師傅王公侯伯及士庶之家,不得 與百工伎巧卑姓為婚,犯者加罪。」
wǔ nián chūn zhēng yuè dīng hài, fēng huáng dì yún wèi rèn chéng wáng. èr yuè, zhào yǐ zhōu zhèn shí sì qù suì chóng shuǐ, kāi cāng zhèn xù. xià sì yuè guǐ mǎo, jìn fēng dùn qiū gōng lǐ jùn wèi wáng. rùn yuè wù zǐ, dì yǐ hàn gù, jiǎn shàn zé shēn. shì yè, shù yǔ dà jiàng. wǔ yuè, sòng xiào wǔ dì cú. liù yuè dīng hài, xíng xìng yīn shān. qiū qī yuè rén yín, xíng xìng hé xī. jiǔ yuè xīn chǒu, chē jià hái gōng. dōng shí yuè, láng yá hóu sī mǎ chǔ zhī hōng. shí èr yuè, nán qín wáng yáng nán dāng hōng. tǔ hū luó guó qiǎn shǐ cháo gòng.
五年春正月丁亥,封皇弟云為任城王。二月,詔以州鎮十四去歲蟲水,開倉振 恤。夏四月癸卯,進封頓丘公李峻為王。閏月戊子,帝以旱故,減膳責身。是夜, 澍雨大降。五月,宋孝武帝殂。六月丁亥,行幸陰山。秋七月壬寅,行幸河西。九 月辛丑,車駕還宮。冬十月,琅邪侯司馬楚之薨。十二月,南秦王楊難當薨。吐呼 羅國遣使朝貢。
liù nián chūn zhēng yuè bǐng shēn, dà shè. èr yuè dīng chǒu, xíng xìng lóu fán gōng. gāo lì xǐ wáng duì màn děng guó gè qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè wù xū, xiāng zhōu cì shǐ xī píng jùn wáng tǔ gǔ hún quán hōng. yǐ sì, chē jià hái gōng. xià sì yuè, pò luò nà guó xiàn hàn xuè mǎ, pǔ lán guó xiàn bǎo jiàn. wǔ yuè guǐ mǎo, dì bēng yú tài huá diàn, shí nián èr shí liù. liù yuè bǐng yín, fèng zūn shì yuē wén chéng huáng dì, miào hào gāo zōng. bā yuè, zàng yún zhōng zhī jīn líng.
六年春正月丙申,大赦。二月丁丑,行幸樓煩宮。高麗、蓰王、對曼等國各遣 使朝貢。三月戊戌,相州刺史、西平郡王吐谷渾權薨。乙巳,車駕還宮。夏四月, 破洛那國獻汗血馬,普嵐國獻寶劍。五月癸卯,帝崩於太華殿,時年二十六。六月 丙寅,奉尊諡曰文成皇帝,廟號高宗。八月,葬雲中之金陵。
xiǎn zǔ xiàn wén huáng dì huì hóng, wén chéng huáng dì zhī zhǎng zi yě, mǔ yuē lǐ guì rén. xìng guāng yuán nián qī yuè shēng yú yīn shān zhī běi. tài ān èr nián èr yuè, lì wèi huáng tài zǐ.
顯祖獻文皇帝諱弘,文成皇帝之長子也,母曰李貴人。興光元年七月生於陰山 之北。太安二年二月,立為皇太子。
hé píng liù nián wǔ yuè jiǎ chén, jí huáng dì wèi, dà shè. zūn huáng hòu yuē huáng tài hòu. chē qí dà jiāng jūn yǐ hún jiǎo zhào shā shàng shū yáng bǎo nián píng yáng gōng jiǎ ài rén nán yáng gōng zhāng tiān dù yú jìn zhōng. wù shēn, sī tú gōng píng yuán wáng lù lì zì tāng quán rù cháo, yòu shā zhī. jǐ yǒu, yǐ hún wèi tài wèi gōng, yǐ lù shàng shū shì dōng ān wáng liú ní wèi sī tú gōng, yǐ shàng shū zuǒ pú shè hé qí nú wèi sī kōng gōng. liù yuè, fēng fán yáng hóu lǐ yí wèi dān yáng wáng, zhēng dōng dà jiāng jūn féng xī wèi chāng lí wáng. qiū qī yuè guǐ sì, yǐ tài wèi yǐ hún wèi chéng xiàng, wèi jū zhū wáng shàng, shì wú dà xiǎo jiē jué yān. jiǔ yuè gēng zi, qū shè jīng shī. bǐng wǔ, zhào yuē: xiān cháo yǐ zhōu mù qīn rén, yí zhì liáng zuǒ, gù chì yǒu sī bān jiǔ tiáo zhī zhì, shǐ qián zhèng xuǎn lì yǐ dài hòu rén. rán mù sī jǔ fēi qí rén, qiān yú diǎn dù. jīn zhì cì shǐ shǒu zǎi dào guān zhī rì, yǎng zì jǔ rén wàng zhōng xìn, yǐ wèi xuǎn guān, bù lùn qián zhèng, gòng xiāng píng zhì. ruò jiǎn rèn shī suǒ, yǐ wǎng shàng lùn. shì yuè, sòng yì yáng wáng liú chǎng zì péng chéng lái bēn. dōng shí yuè, zhēng yáng píng wáng xīn chéng jīng zhào wáng zǐ tuī jì yīn wáng xiǎo xīn chéng rǔ yīn wáng tiān cì rèn chéng wáng yún rù cháo. shí yī yuè, sòng xiāng dōng wáng yù shā qí zhǔ zi yè ér zì lì.
和平六年五月甲辰,即皇帝位,大赦。尊皇后曰皇太后。車騎大將軍乙渾矯詔 殺尚書楊保年、平陽公賈愛仁、南陽公張天度于禁中。戊申,司徒公、平原王陸麗 自湯泉入朝,又殺之。己酉,以渾為太尉公,以錄尚書事、東安王劉尼為司徒公, 以尚書左僕射和其奴為司空公。六月,封繁陽侯李嶷為丹楊王,征東大將軍馮熙為 昌黎王。秋七月癸巳,以太尉乙渾為丞相,位居諸王上,事無大小皆決焉。九月庚 子,曲赦京師。丙午,詔曰:「先朝以州牧親人,宜置良佐,故敕有司班九條之制, 使前政選吏以待後人。然牧司舉非其人,愆於典度。今制刺史守宰到官之日,仰自 舉人望忠信,以為選官,不論前政,共相平置。若簡任失所,以罔上論。」是月, 宋義陽王劉昶自彭城來奔。冬十月,征陽平王新成、京兆王子推、濟陰王小新成、 汝陰王天賜、任城王雲入朝。十一月,宋湘東王彧殺其主子業而自立。
tiān ān yuán nián chūn zhēng yuè jǐ chǒu shuò, dà shè, gǎi yuán. èr yuè gēng shēn, chéng xiàng tài yuán wáng yǐ hún móu fǎn, fú zhū. yǐ hài, yǐ shì zhōng yuán kǒng què wèi pú yáng wáng, shì zhōng lù dìng guó wèi dōng jùn wáng. sān yuè gēng zǐ, yǐ lǒng xī wáng yuán hè wèi tài wèi gōng. xīn chǒu, jīng zōng wén chéng huáng dì shén zhǔ yòu yú tài miào. xīn hài, dì xìng dào tán, qīn shòu fú lù. qū shè jīng shī. qiū jiǔ yuè jǐ yǒu, chū lì xiāng xué, jùn zhì bó shì èr rén, zhù jiào èr rén, xué shēng liù shí rén. dōng shí èr yuè, huáng dì ān píng wáng hōng. shì suì, zhōu zhèn shí yī hàn, rén jī, kāi cāng zhèn xù.
天安元年春正月己丑朔,大赦,改元。二月庚申,丞相、太原王乙渾謀反,伏 誅。乙亥,以侍中元孔雀為濮陽王,侍中陸定國為東郡王。三月庚子,以隴西王源 賀為太尉公。辛丑,京宗文成皇帝神主祐於太廟。辛亥,帝幸道壇,親受符籙。曲 赦京師。秋九月己酉,初立鄉學,郡置博士二人,助教二人,學生六十人。冬十二 月,皇弟安平王薨。是歲,州鎮十一旱,人飢,開倉振恤。
huáng xìng yuán nián chūn zhēng yuè guǐ sì, zhèn nán dà jiāng jūn wèi yuán dà pò sòng jiāng zhāng yǒng shěn yōu zhī yú lǚ liáng dōng. sòng rén lái pìn. gēng zǐ, dōng píng wáng dào fú móu fǎn yú zhǎng ān, qí sī mǎ duàn tài yáng zhǎn zhī, chuán shǒu jīng shī. dào fú xiōng dì jiē fú zhū. rùn yuè, yǐ dùn qiū wáng lǐ jùn wèi tài zǎi. èr yuè, jì yīn wáng xiǎo xīn chéng hōng. sòng dōng píng tài shǒu shēn zuǎn shù wú yán, è jué wáng shǐ, zhào zhēng nán dà jiāng jūn mù róng bái yào dū zhū jūn wǎng tǎo. sān yuè jiǎ yín, kè zhī. qiū bā yuè dīng yǒu, xìng wǔ zhōu shān shí kū sì. wù shēn, huáng zǐ hóng shēng. dà shè, gǎi yuán. jiǔ yuè jǐ sì, jìn féng yì gōng lǐ bái wèi liáng jùn wáng. dōng shí yuè jǐ hài shuò, rì yǒu shí zhī. guǐ mǎo, tián yú nà nán chí. pú yáng wáng kǒng què zuò dài màn jiàng wèi gōng.
皇興元年春正月癸巳,鎮南大將軍尉元大破宋將張永、沈攸之於呂梁東。宋人 來聘。庚子,東平王道符謀反於長安,其司馬段太陽斬之,傳首京師。道符兄弟皆 伏誅。閏月,以頓丘王李峻為太宰。二月,濟陰王小新成薨。宋東平太守申纂戍無 鹽,遏絕王使,詔征南大將軍慕容白曜督諸軍往討。三月甲寅,克之。秋八月丁酉, 幸武州山石窟寺。戊申,皇子宏生。大赦,改元。九月己巳,進馮翊公李白為梁郡 王。冬十月己亥朔,日有蝕之。癸卯,田於那男池。濮陽王孔雀坐怠慢降為公。
èr nián chūn èr yuè guǐ wèi, tián yú xī shān, qīn shè wǔ bào. sān yuè, mù róng bái yào jìn wéi dōng yáng. wù wǔ, sòng rén lái pìn. xià sì yuè bǐng zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. xīn chǒu, jìn nán jùn gōng lǐ huì jué wèi wáng. wǔ yuè yǐ mǎo, tián yú guō shān, suì xìng fán zhì. xīn yǒu, chē jià hái gōng. liù yuè gēng chén, yǐ hé nán bì dì, qū shè jīng shī shū sǐ yǐ xià. yǐ chāng lí wáng féng xī wèi tài fù. qiū jiǔ yuè xīn hài, fēng huáng shū zhēn wèi nán ān wáng, zhǎng shòu wèi chéng yáng wáng, tài luò wèi zhāng wǔ wáng, xiū wèi ān dìng wáng. dōng shí yuè guǐ yǒu shuò, rì yǒu shí zhī. xīn chǒu, tián yú lěng quán. shí yī yuè, zhōu zhèn èr shí qī shuǐ hàn, zhào kāi cāng zhèn xù. shí èr yuè jiǎ wǔ, zhào yuē: qǐng zhāng yǒng gǎn jù wáng wēi, bào gǔ yuán xí. tiān xià zhī rén yī yě, qí yǒng jūn cán fèi zhī shì, tīng hái jiāng nán. lù hái cǎo mǎng zhě, chì zhōu xiàn shōu yì zhī.
二年春二月癸未,田於西山,親射武豹。三月,慕容白曜進圍東陽。戊午,宋 人來聘。夏四月丙子朔,日有蝕之。辛丑,進南郡公李惠爵為王。五月乙卯,田於 崞山,遂幸繁畤。辛酉,車駕還宮。六月庚辰,以河南避地,曲赦京師殊死已下。 以昌黎王馮熙為太傅。秋九月辛亥,封皇叔楨為南安王,長壽為城陽王,太洛為章 武王,休為安定王。冬十月癸酉朔,日有蝕之。辛丑,田於冷泉。十一月,州鎮二 十七水旱,詔開倉振恤。十二月甲午,詔曰:「頃張永敢拒王威,暴骨原隰。天下 之人一也,其永軍殘廢之士,聽還江南。露骸草莽者,敕州縣收瘞之。」
sān nián chūn zhēng yuè yǐ chǒu, dōng yáng kuì, lǔ shěn wén xiù. wù chén, sī kōng píng chāng gōng hé qí nú hōng. èr yuè jǐ mǎo, jìn shàng dǎng gōng mù róng bái yào jué wèi jì nán wáng. xià sì yuè rén chén, sòng rén lái pìn. bǐng shēn, míng huáng zǐ hóng, dà shè. dīng yǒu, tián yú guō shān. wǔ yuè, xǐ qīng qí rén yú jīng shī. liù yuè xīn wèi, lì huáng zǐ hóng wèi huáng tài zǐ. dōng shí yuè dīng yǒu shuò, rì yǒu shí zhī. shì yuè, tài zǎi dùn qiū wáng lǐ jùn hōng. shí yī yuè, jìn xiāng chéng gōng hán tuí jué wèi wáng.
三年春正月乙丑,東陽潰,虜沈文秀。戊辰,司空、平昌公和其奴薨。二月己 卯,進上黨公慕容白曜爵為濟南王。夏四月壬辰,宋人來聘。丙申,名皇子宏,大 赦。丁酉,田於崞山。五月,徙青、齊人於京師。六月辛未,立皇子宏為皇太子。 冬十月丁酉朔,日有蝕之。是月,太宰、頓丘王李峻薨。十一月,進襄城公韓頹爵 為王。
sì nián chūn zhēng yuè, zhōu zhèn dà jī, zhào kāi cāng zhèn xù. èr yuè, yǐ dōng jùn wáng lù dìng guó wèi sī kōng gōng. zhào zhēng xī dà jiāng jūn shàng dǎng wáng zhǎng sūn guān tǎo tǔ gǔ hún shén yín. guǎng yáng wáng shí hóu hōng. sān yuè bǐng xū, zhào tiān xià rén bìng zhě, suǒ zài guān sī qiǎn yī jiù jiā zhěn shì, suǒ xū yào rèn yī suǒ liàng gěi zhī. xià sì yuè xīn chǒu, dà shè. wù shēn. zhǎng sūn guān jūn zhì màn tóu shān, dà pò shén yín. wǔ yuè, fēng huáng dì zhǎng lè wèi jiàn chāng wáng. liù yuè, sòng rén lái pìn. qiū bā yuè, rú rú fàn sāi. jiǔ yuè bǐng yín, chē jià běi fá, zhū jiāng jù huì yú nǚ shuǐ, dà pò lǔ jūn. sī tú dōng ān gōng liú ní zuò shì miǎn. rén shēn, chē jià zhì zì běi fá, yǐn zhì cè xūn, gào yú zōng miào. dōng shí yuè, zhū jì nán wáng mù róng bái yào gāo píng gōng lǐ fū. shí yī yuè, zhào chí shān zé jìn. shí èr yuè jiǎ chén, xìng lù yě yuàn shí kū sì. yáng píng wáng xīn chéng hōng.
四年春正月,州鎮大飢,詔開倉振恤。二月,以東郡王陸定國為司空公。詔征 西大將軍、上黨王長孫觀討吐谷渾什寅。廣陽王石侯薨。三月丙戌,詔天下人病者, 所在官司遣醫就家診視,所須藥任醫所量給之。夏四月辛丑,大赦。戊申。長孫觀 軍至曼頭山,大破什寅。五月,封皇弟長樂為建昌王。六月,宋人來聘。秋八月, 蠕蠕犯塞。九月丙寅,車駕北伐,諸將俱會於女水,大破虜軍。司徒、東安公劉尼 坐事免。壬申,車駕至自北伐,飲至策勛,告於宗廟。冬十月,誅濟南王慕容白曜、 高平公李敷。十一月,詔弛山澤禁。十二月甲辰,幸鹿野苑、石窟寺。陽平王新成 薨。
wǔ nián chūn èr yuè yǐ hài, zhào jiǎ yuán wài sàn qí cháng shì xíng yòu shǐ yú sòng. xià sì yuè, běi píng wáng zhǎng sūn dūn hōng. liù yuè dīng wèi, xíng xìng hé xī. qiū qī yuè bǐng yín, suì zhì yīn shān. bā yuè dīng hài, chē jià hái gōng. dì yòu ér shén wǔ, cōng ruì jī wù, yǒu jì rén zhī guī. rén xiào chún zhì, lǐ jìng shī yǒu. jí jí wèi, yǎ báo shí wù, cháng yǒu yí shì zhī xīn, yù chán wèi yú shū fù jīng zhào wáng zǐ tuī, qún chén gù qǐng, nǎi zhǐ. bǐng wǔ, shǐ tài bǎo jiàn ān wáng lù xǔ tài wèi yuán hè fèng huáng dì xǐ shòu, cè mìng huáng tài zǐ shēng dì wèi. yú shì qún gōng zòu shàng zūn hào tài shàng huáng dì. jǐ yǒu, tài shàng huáng dì xǐ yù chóng guāng gōng, cǎi chuán bù zhuó, tǔ jiē ér yǐ. guó zhī dà shì xián yǐ wén. chéng míng yuán nián, wén míng tài hòu yǒu hàn, dì bēng yú yǒng ān diàn, nián èr shí sān. shàng zūn shì yuē xiàn wén huáng dì, miào hào xiǎn zǔ. zàng yún zhōng jīn líng.
五年春二月乙亥,詔假員外散騎常侍邢祐使於宋。夏四月,北平王長孫敦薨。 六月丁未,行幸河西。秋七月丙寅,遂至陰山。八月丁亥,車駕還宮。帝幼而神武, 聰睿機悟,有濟人之規。仁孝純至,禮敬師友。及即位,雅薄時務,常有遺世之心, 欲禪位於叔父京兆王子推,群臣固請,乃止。丙午,使太保建安王陸珝、太尉源賀 奉皇帝璽綬,冊命皇太子升帝位。於是群公奏上尊號太上皇帝。己酉,太上皇帝徙 御崇光宮,采椽不斫,土階而已。國之大事咸以聞。承明元年,文明太后有憾,帝 崩於永安殿,年二十三。上尊諡曰獻文皇帝,廟號顯祖。葬雲中金陵。
lùn yuē: tài wǔ cōng míng xióng duàn, wēi líng jié lì. jí èr shì zhī zī, fèn zhēng fá zhī qì, suì róng xuān sì chū, zhōu xuán yí xiǎn. píng qín lǒng, sǎo tǒng wàn, jiǎn liáo hǎi, dàng hé yuán. nán yí hé dān, běi rú jué jī, kuò dìng sì biǎo, hùn yī huá róng. qí wèi wǔ gōng yě dà yǐ. suì shǐ yǒu wèi zhī yè, guāng mài bǎi wáng. qǐ fēi shén ruì jīng lún, shì dāng mìng shì. zhì yú chū zé dōng chǔ bù zhōng, mò nǎi xìn chéng suǒ hū, gù běn yí fáng, dài fú sī hū.
論曰:太武聰明雄斷,威靈傑立。藉二世之資,奮征伐之氣,遂戎軒四出,周 旋夷險。平秦、隴,掃統萬,翦遼海,盪河源。南夷荷擔,北蠕絕跡,廓定四表, 混一華戎。其為武功也大矣。遂使有魏之業,光邁百王。豈非神睿經綸,事當命世。 至於初則東儲不終,末乃釁成所忽,固本貽防,殆弗思乎。
jǐng mù míng dé lìng wén, sù shì cú yāo, qí lì yuán zhī dào yú.
景穆明德令聞,夙世殂夭,其戾園之悼歟。
wén chéng shǔ tài wǔ zhī hòu, nèi pō xū hào, jì ér guó xìn shí jiān, cháo yě chǔ chǔ. dì yǔ shí xiāo xī, jìng yǐ zhèn zhī. yǎng wēi bù dé, huái jī zhōng wài, zì fēi jī wù shēn yù, jīn jì wèi xīn, yì hé néng ruò cǐ? kě wèi yǒu jūn rén zhī dù yǐ.
文成屬太武之後,內頗虛耗,既而國釁時艱,朝野楚楚。帝與時消息,靜以鎮 之。養威布德,懷緝中外,自非機悟深裕,矜濟為心,亦何能若此?可謂有君人之 度矣。
xiàn wén cōng ruì sù chéng, jiān zī xióng duàn, gù néng gèng qīng mò yě, dà qǐ nán fú. ér zǎo yǒu yàn shì zhī xīn, zhōng zhì gōng wéi zhī biàn, jiāng tiān yì yě.
獻文聰睿夙成,兼資雄斷,故能更清漠野,大啟南服。而早有厭世之心,終致 宮闈之變,將天意也。