xiǎn zǔ wén xuān huáng dì huì yáng, zì zi jìn, shén wǔ dì èr zi, wén xiāng zhī mǔ dì yě. wǔ míng tài hòu chū yùn dì, měi yè yǒu chì guāng zhào shì, tài hòu sī guài zhī. jí chǎn, mìng zhī yuē hóu ní yú. xiān bēi yán yǒu xiāng zi yě. yǐ shēng yú jìn yáng, yī míng jìn yáng lè. shí shén wǔ jiā tú bì lì, hòu yǔ qīn yīn xiāng duì, gòng yōu hán něi. dì shēng shǐ shù yuè, shàng wèi néng yán, chuā rán yuē: dé huó. tài hòu jí zuǒ yòu dà jīng, bù gǎn yán. jí zhǎng, hēi sè, dà jiá duì xià, lín shēn zhòng huái. zhān shì shěn dìng, bù hǎo xì nòng, shēn shěn yǒu dà dù. jìn yáng yǒu shā mén, zhà yú zhà zhì, shí rén bù cè, hū wèi ā tū shī. tài hòu jiàn zhū zi yān, lì wèn lù wèi. zhì dì, zài sān jǔ shǒu zhǐ tiān ér yǐ, kǒu wú suǒ yán, jiàn zhě yì zhī. shén wǔ cháng cóng zhū zi guò fèng yáng mén, yǒu lóng zài shàng, wéi shén wǔ yǔ dì jiàn zhī. nèi suī míng mǐn, mào ruò bù zú. wén xiāng měi chī zhī yuē: cǐ rén yì dé fù guì, xiāng fǎ yì hé yóu kě jiě. shén wǔ yǐ dì mào lòu, shén cǎi bù shén fā yáng. céng wèn yǐ shí shì, dì lüè yǒu suǒ biàn, tǎng yǔ yī shì, bì děi shì zhōng. yòu cháng lìng zhū zi, gè shǐ lǐ luàn sī, dì dú chōu dāo zhǎn zhī, yuē: luàn zhě xū zhǎn. shén wǔ yǐ wèi rán. yòu gè pèi bīng sì chū, ér shǐ péng lè lǜ jiǎ qí wěi gōng zhī. wén xiāng děng bù náo, dì lēi zhòng yǔ péng lè xiāng gé, lè miǎn zhòu yán qíng, yóu qín zhī yǐ xiàn. yóu shì shén wǔ chēng yì zhī, wèi zhǎng shǐ xuē chù yuē: cǐ ér yì shí guò wú. chù yì sī guài zhī. yòu shí, shī shì fàn yáng lú jǐng yù, mò shí guò rén, wèi cháng yǒu suǒ zì míng, jǐng yù bù néng cè yě. tiān píng èr nián, fēng tài yuán jùn gōng, lèi qiān shàng shū zuǒ pú shè. hòu cóng wén xiāng xíng guò liáo yáng shān, dú jiàn tiān mén kāi, yú wú rén jiàn zhě.
顯祖文宣皇帝諱洋,字子進,神武第二子,文襄之母弟也。武明太后初孕帝, 每夜有赤光照室,太后私怪之。及產,命之曰侯尼於。鮮卑言有相子也。以生於晉 陽,一名晉陽樂。時神武家徒壁立,後與親姻相對,共憂寒餒。帝生始數月,尚未 能言,欻然曰:「得活。」太后及左右大驚,不敢言。及長,黑色,大頰兌下,鱗 身重踝。瞻視審定,不好戲弄,深沈有大度。晉陽有沙門,乍愚乍智,時人不測, 呼為阿禿師。太后見諸子焉,歷問祿位。至帝,再三舉手指天而已,口無所言,見 者異之。神武嘗從諸子過鳳陽門,有龍在上,唯神武與帝見之。內雖明敏,貌若不 足。文襄每嗤之曰:「此人亦得富貴,相法亦何由可解。」神武以帝貌陋,神彩不 甚發揚。曾問以時事,帝略有所辨,儻語一事,必得事衷。又嘗令諸子,各使理亂 絲,帝獨抽刀斬之,曰:「亂者須斬。」神武以為然。又各配兵四出,而使彭樂率 甲騎偽攻之。文襄等怖撓,帝勒眾與彭樂相格,樂免胄言情,猶禽之以獻。由是神 武稱異之,謂長史薛琡曰:「此兒意識過吾。」琡亦私怪之。幼時,師事范陽盧景 裕,默識過人,未嘗有所自明,景裕不能測也。天平二年,封太原郡公,累遷尚書 左僕射。後從文襄行過遼陽山,獨見天門開,余無人見者。
wǔ dìng wǔ nián, shén wǔ bēng. yóu mì xiōng shì, zhòng qíng yí hài. dì suī nèi yīng jù tòng, wài ruò píng cháng, rén qíng pō ān. wèi dì shòu dì shàng shū lìng zhōng shū jiān jīng jī dà dū dū.
武定五年,神武崩。猶秘凶事,眾情疑駭。帝雖內嬰巨痛,外若平常,人情頗 安。魏帝授帝尚書令、中書監、京畿大都督。
qī nián bā yuè, wén xiāng yù zéi. dì zài chéng dōng shuāng táng, shì chū cāng zú, nèi wài zhèn hài. dì shén sè bù biàn, zhǐ huī bù fèn, zì luán zhǎn qún zéi ér qī qí shǒu, mì bù fā sàng. xú yán nú fǎn, dà jiāng jūn bèi shāng, wú dà jí yě. dāng shí nèi wài, mò bù jīng yì. nǎi fěng wèi cháo lì huáng tài zǐ, yīn yǐ dà shè. nǎi fù jìn yáng zǒng shù zhèng. dì nèi suī míng chá, wài ruò bù liǎo, lǎo chén sù jiāng jiē qīng dì. yú shì dì tuī chéng jiē xià, wù cóng kuān hòu, shì yǒu bù biàn zhě xián juān shěng yān, qún qíng shǐ fú.
七年八月,文襄遇賊。帝在城東雙堂,事出倉卒,內外震駭。帝神色不變,指 麾部分,自臠斬群賊而漆其首,秘不發喪。徐言奴反,大將軍被傷,無大吉也。當 時內外,莫不驚異。乃諷魏朝立皇太子,因以大赦。乃赴晉陽總庶政。帝內雖明察, 外若不了,老臣宿將皆輕帝。於是帝推誠接下,務從寬厚,事有不便者咸蠲省焉, 群情始服。
bā nián zhēng yuè xīn yǒu, wèi dì wèi wén xiāng jǔ āi yú dōng táng. wù chén, zhào jìn dì wèi shǐ chí jié chéng xiàng dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì dà xíng tái qí jùn wáng, shí yì yī wàn hù. sān yuè gēng shēn, yòu jìn fēng qí wáng, shí jì zhōu zhī bó hǎi zhǎng lè ān dé wǔ yì yíng zhōu zhī hé jiān wǔ jùn, yì shí wàn hù. dì zì jū jìn yáng, qǐn shì měi yè yǒu guāng rú zhòu. jì wèi wáng, mèng rén yǐ bǐ diǎn jǐ é. dàn rì, yǐ yǔ guǎn kè wáng tán zhé, yuē: wú qí tuì hū? tán zhé bài hè yuē: wáng shàng jiā diǎn wèi zhǔ, dāng jìn yě. wǔ yuè xīn hài, dì rú yè. guāng zhōu huò jiǔ wěi hú yǐ xiàn. jiǎ yín, wèi dì qiǎn jiān tài wèi péng chéng wáng sháo sī kōng pān xiāng lè fèng cè, jìn dì wèi xiàng guó, zǒng bǎi kuí. yǐ jì zhōu zhī bó hǎi zhǎng lè ān dé wǔ yì yíng zhōu zhī hé jiān gāo yáng zhāng wǔ dìng zhōu zhī zhōng shān cháng shān bó líng shí jùn, yì èr shí wàn hù, jiā jiǔ xī shū lǐ, qí wáng rú gù. bǐng chén, wèi dì xùn wèi bié gōng, yòu shǐ jiān tài wèi péng chéng wáng sháo jiān sī kōng jìng xiǎn jùn fèng cè chán wèi, zhì xǐ shū yú dì, bìng fèng huáng dì xǐ shòu, chán dài zhī lǐ, yī yī táng yú hàn wèi gù shì. dì lèi biǎo gù cí, zhào bù xǔ. yú shì shàng shū lìng gāo lóng zhī lǜ bǎi liáo quàn jìn.
八年正月辛酉,魏帝為文襄舉哀於東堂。戊辰,詔進帝位使持節、丞相、都督 中外諸軍、錄尚書事、大行台、齊郡王,食邑一萬戶。三月庚申,又進封齊王,食 冀州之勃海、長樂、安德、武邑、瀛州之河間五郡,邑十萬戶。帝自居晉陽,寢室 每夜有光如晝。既為王,夢人以筆點己額。旦日,以語館客王曇哲,曰:「吾其退 乎?」曇哲拜賀曰:「王上加點為主,當進也。」五月辛亥,帝如鄴。光州獲九尾 狐以獻。甲寅,魏帝遣兼太尉彭城王韶、司空潘相樂奉冊,進帝位相國,總百揆。 以冀州之勃海、長樂、安德、武邑;瀛州之河間、高陽、章武;定州之中山、常山、 博陵十郡,邑二十萬戶,加九錫殊禮,齊王如故。丙辰,魏帝遜位別宮,又使兼太 尉彭城王韶、兼司空敬顯俊奉冊禪位,致璽書於帝,並奉皇帝璽綬,禪代之禮,一 依唐、虞、漢、魏故事。帝累表固辭,詔不許。於是尚書令高隆之率百僚勸進。
tiān bǎo yuán nián xià wǔ yuè wù wǔ, huáng dì jí wèi yú nán jiāo, shēng tán, chái liáo gào tiān. shì rì, yè xià huò chì què, xiàn yú jiāo suǒ. shì bì hái gōng, yù tài jí qián diàn, dà shè, gǎi yuán. bǎi guān jìn liǎng dà jiē liù zhōu yuán biān zhí rén sān dà jiē. zì wèi xiào zhuāng yǐ hòu, bǎi guān jué lù, zhì shì fù gěi yān. jǐ wèi, zhào fēng wèi dì wèi zhōng shān wáng. zhuī zūn huáng zǔ wén mù wáng wèi wén mù huáng dì huáng zǔ bǐ wèi wén mù huáng hòu huáng kǎo xiàn wǔ wáng wèi xiàn wǔ huáng dì huáng xiōng wén xiāng wáng wèi wén xiāng huáng dì. mìng yǒu sī yì zǔ zōng yǐ wén. xīn yǒu, zūn wáng tài hòu wèi huáng tài hòu. yǐ yǒu, jiàng wèi cháo fēng jué gè yǒu chà. qí xìn dōu cóng yì, jí xuān lì bà cháo zhě, yòu xī lái rén, bìng wǔ dìng liù nián yǐ lái nán lái tóu huà zhě, bù zài jiàng xiàn. xīn wèi, qiǎn dà shǐ yú sì fāng guān chá fēng sú, wèn rén jí kǔ. jiǎ xū, qiān shén zhǔ yú tài miào. liù yuè xīn sì, zhào gǎi fēng chóng shèng hóu kǒng zhǎng wèi gōng shèng hóu, yì yī bǎi hù, yǐ fèng kǒng zǐ sì. bìng xià lǔ jùn, yǐ shí xiū qì miào yǔ. yòu zhào: jí xiōng chē fú zhì dù, gè wèi děng chà, jù lì tiáo shì, shǐ jiǎn ér huò zhōng. fēn qiǎn shǐ rén zhì jì yú wǔ yuè sì dú, qí yáo cí shùn miào xià jí kǒng fù lǎo jūn děng zài yú sì diǎn zhě, xián zhì wǎng yí. yòu zhào: jì zhōu zhī bó hǎi zhǎng lè èr jùn, xiān dì shǐ fēng zhī guó, yì qí chū qǐ zhī dì, bīng zhōu zhī tài yuán qīng zhōu zhī qí jùn, bà cháo suǒ zài, wáng mìng shì jī. jūn zǐ yǒu zuò, guì bù wàng běn, qí jùn bó hǎi, kě bìng fù yī nián, zhǎng lè fù èr nián, tài yuán fù sān nián. rén wǔ, zhào gù tài fù sūn téng gù tài bǎo wèi jǐng gù dà sī mǎ lóu zhāo gù sī tú gāo áo cáo gù shàng shū zuǒ pú shè mù róng shào zōng gù lǐng jūn mò qí gàn gù dìng zhōu cì shǐ duàn róng gù yù shǐ zhōng wèi liú guì gù yù shǐ zhōng wèi dòu tài gù yīn zhōu cì shǐ liú fēng gù jì zhōu cì shǐ cài jùn děng, bìng zuǒ yòu xiān dì, jīng zàn huáng jī, huò bù xìng zǎo cú, huò yǔn shēn wáng shì, kě qiǎn shǐ zhě jiù mù zhì jì, bìng fǔ wèn qī zǐ. yòu zhào fēng zōng shì, tài wèi gāo yuè wèi qīng hé wáng, tài bǎo gāo lóng zhī wèi píng yuán wáng, kāi fǔ yí tóng sān sī gāo guī yàn wèi píng qín wáng, xú zhōu cì shǐ gāo sī zōng wèi shàng luò wáng, yíng zhōu cì shǐ gāo zhǎng bì wèi guǎng wǔ wáng, jiān wǔ wèi jiāng jūn gāo pǔ wèi wǔ xìng wáng, jiān wǔ wèi jiāng jūn gāo zi yuàn wèi píng chāng wáng, jiān běi zhōng láng jiāng gāo xiǎn guó wèi xiāng lè wáng, qián tài zǐ shù zǐ gāo ruì wèi zhào jùn wáng, yáng zhōu xiàn kāi guó gōng gāo xiào xù wèi xiū chéng wáng. yòu zhào fēng gōng chén, tài shī kù dí gàn wèi zhāng wǔ wáng, dà sī mǎ hú lǜ jīn wèi xián yáng wáng, bīng zhōu cì shǐ hè bá rén wèi ān dìng wáng, yīn zhōu cì shǐ hán guǐ wèi ān dé wáng, yíng zhōu cì shǐ kě zhū hún dào yuán wèi fú fēng wáng, sī tú gōng péng lè wèi chén liú wáng, sī kōng gōng pān xiāng lè wèi hé dōng wáng. guǐ wèi, zhào fēng zhū dì, qīng zhōu cì shǐ jùn wèi yǒng ān wáng shàng shū zuǒ pú shè yān wèi píng yáng wáng, dìng zhōu cì shǐ yóu wèi péng chéng wáng, yí tóng sān sī yǎn wèi cháng shān wáng, jì zhōu cì shǐ huàn wèi shàng dǎng wáng, yí tóng sān sī yù wèi xiāng chéng wáng, yí tóng sān sī zhàn wèi zhǎng guǎng wáng, jiē wèi rèn chéng wáng, shí wèi gāo yáng wáng, jì wèi bó líng wáng, níng wèi xīn píng wáng, rùn wèi féng yì wáng, qià wèi hàn yáng wáng. dīng hài, zhào lì wáng zǐ yīn wèi huáng tài zǐ, wáng hòu lǐ shì wèi huáng hòu. gēng yín, zhào yǐ tài shī kù dí gàn wèi tài zǎi, sī tú péng lè wèi tài wèi, sī kōng pān xiāng lè wèi sī tú, kāi fǔ yí tóng sān sī sī mǎ zi rú wèi sī kōng. jǐ hài, yǐ huáng tài zǐ chū rù dōng gōng, shè jī nèi jí bīng zhōu sǐ zuì yǐ xià, jiàng yú zhōu sǐ zuì yǐ xià qiú. qiū qī yuè xīn hài, zūn wén xiāng fēi yuán shì wèi wén xiāng huáng hòu, gōng yuē jìng dé. yòu fēng wén xiāng zi xiào wǎn wèi hé jiān wáng, xiào yú wèi hé nán wáng. yǐ mǎo, yǐ shàng shū lìng píng yuán wáng fēng lóng zhī wèi lù shàng shū shì, shàng shū zuǒ pú shè píng yáng wáng yān wèi shàng shū lìng, gǎi yù shǐ zhōng wèi hái wèi zhōng chéng. zhào wèi yù fǔ suǒ yǒu zhēn qí zá cǎi cháng suǒ bù gěi rén zhě, xī sòng nèi hòu yuán, yǐ gōng qī rì yàn cì. bā yuè, zhào jùn guó xiū lì hóng xù, guǎng yán máo jùn, dūn shù rú fēng. qí guó zi xué shēng, yì yī jiù quán bǔ. wǎng zhě wén xiāng huáng dì suǒ yùn cài yōng shí jīng wǔ shí èr méi, yí zhì xué guǎn, yī cì xiū lì. yòu zhào qiú zhí yán zhèng jiàn zhī shì, dài yǐ bù cì. mìng mù rén zhī guān, guǎng quàn nóng sāng. gēng yín, zhào yuē: zhèn yǐ xū báo, sì hóng wáng yè, sī suǒ yǐ zàn yáng shèng jī, bō zhī wàn gǔ. suī shǐ guān zhí bǐ, yǒu wén wú zhuì, yóu kǒng xù yán yí měi, shí huò wèi shū. zài wèi wáng gōng wén wǔ dà xiǎo, jiàng jí shù rén, yuán zhì sēng tú, huò qīn fèng yīn zhǐ, huò chéng chuán páng shuō, fán kě zài zhī wén jí, xī tiáo fēng shàng. jiǎ wǔ, zhào yuē: wèi shì yì dìng lín zhǐ gé, suì wèi tōng zhì, guān sī shī yòng, yóu wèi jǐn shàn. qún guān kě gèng lùn tǎo xīn lìng. wèi chéng zhī jiān, réng yǐ jiù gé cóng shì. jiǔ yuè guǐ chǒu, yǐ lǐng dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn kāi guó gōng gāo lì wáng chéng wèi shǐ chí jié shì zhōng biāo qí dà jiāng jūn lǐng hù dōng yí xiào wèi, wáng gōng rú gù. dīng mǎo, zhào yǐ liáng shì zhōng shǐ chí jié jiǎ huáng yuè dū du zhōng wài zhū jūn shì dà jiāng jūn chéng zhì shào líng wáng xiāo lún wèi liáng wáng. gēng wǔ, xìng jìn yáng. shì rì, huáng tài zǐ rù jū liáng fēng táng, jiān guó. dōng shí yuè jǐ mǎo, fǎ jià, yù jīn hé, rù jìn yáng gōng, cháo huáng tài hòu yú nèi diàn. xīn sì, qū shè bīng zhōu tài yuán jùn jìn yáng xiàn jí xiāng guó fǔ sì yù qiú. yǐ yǒu, yǐ tè jìn yuán shào wèi shàng shū zuǒ pú shè, bīng zhōu cì shǐ duàn shào wèi yòu pú shè. rén chén, bà xiāng guó fǔ, liú qí bīng wài bīng cáo, gè lì yī shěng, bié zhǎng jī mì. shí yī yuè, zhōu wén dì shuài shī zhì shǎn chéng, fēn qí běi dù zhì jiàn zhōu. jiǎ yín, liáng xiāng dōng wáng xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. bǐng yín, dì qīn róng chū cì chéng dōng, zhōu wén dì jiàn jūn róng yán shèng, tàn yuē: gāo huān bù sǐ yǐ! suì bān shī. shí èr yuè xīn chǒu, chē jià zhì zì jìn yáng. shì suì, gāo lì rú rú tǔ gǔ hún kù mò xī bìng qiǎn shǐ cháo gòng.
天保元年夏五月戊午,皇帝即位於南郊,升壇,柴燎告天。是日,鄴下獲赤雀, 獻於郊所。事畢還宮,御太極前殿,大赦,改元。百官進兩大階;六州緣邊職人三 大階。自魏孝莊已後,百官絕祿,至是復給焉。己未,詔封魏帝為中山王。追尊皇 祖文穆王為文穆皇帝;皇祖妣為文穆皇后;皇考獻武王為獻武皇帝;皇兄文襄王為 文襄皇帝。命有司議祖宗以聞。辛酉,尊王太后為皇太后。乙酉,降魏朝封爵各有 差。其信都從義,及宣力霸朝者,又西來人,並武定六年以來南來投化者,不在降 限。辛未,遣大使於四方觀察風俗,問人疾苦。甲戌,遷神主於太廟。六月辛巳, 詔改封崇聖侯孔長為恭聖侯,邑一百戶,以奉孔子祀。並下魯郡,以時修葺廟宇。 又詔:吉凶車服制度,各為等差,具立條式,使儉而獲中。分遣使人致祭於五嶽、 四瀆,其堯祠、舜廟下及孔父、老君等載於祀典者,咸秩罔遺。又詔:冀州之勃海、 長樂二郡,先帝始封之國,義旗初起之地,并州之太原、青州之齊郡,霸朝所在, 王命是基。君子有作,貴不忘本,齊郡、勃海,可並復一年,長樂復二年,太原復 三年。壬午,詔故太傅孫騰、故太保尉景、故大司馬婁昭、故司徒高敖曹、故尚書 左僕射慕容紹宗、故領軍万俟干、故定州刺史段榮、故御史中尉劉貴、故御史中尉 竇泰、故殷州刺史劉豐、故濟州刺史蔡俊等,並左右先帝,經贊皇基,或不幸早殂, 或隕身王事,可遣使者就墓致祭,並撫問妻子。又詔封宗室,太尉高岳為清河王, 太保高隆之為平原王,開府儀同三司高歸彥為平秦王,徐州刺史高思宗為上洛王, 營州刺史高長弼為廣武王,兼武衛將軍高普為武興王,兼武衛將軍高子瑗為平昌王, 兼北中郎將高顯國為襄樂王,前太子庶子高睿為趙郡王,揚州縣開國公高孝緒為修 城王。又詔封功臣,太師庫狄干為章武王,大司馬斛律金為咸陽王,并州刺史賀拔 仁為安定王,殷州刺史韓軌為安德王,瀛州刺史可硃渾道元為扶風王,司徒公彭樂 為陳留王,司空公潘相樂為河東王。癸未,詔封諸弟,青州刺史浚為永安王;尚書 左僕射淹為平陽王,定州刺史浟為彭城王,儀同三司演為常山王,冀州刺史渙為上 黨王,儀同三司淯為襄城王,儀同三司湛為長廣王,湝為任城王,湜為高陽王,濟 為博陵王,凝為新平王,潤為馮翊王,洽為漢陽王。丁亥,詔立王子殷為皇太子, 王后李氏為皇后。庚寅,詔以太師庫狄干為太宰,司徒彭樂為太尉,司空潘相樂為 司徒,開府儀同三司司馬子如為司空。己亥,以皇太子初入東宮,赦畿內及并州死 罪已下,降余州死罪已下囚。秋七月辛亥,尊文襄妃元氏為文襄皇后,宮曰靜德。 又封文襄子孝琬為河間王,孝瑜為河南王。乙卯,以尚書令、平原王封隆之為錄尚 書事,尚書左僕射、平陽王淹為尚書令,改御史中尉還為中丞。詔魏御府所有珍奇 雜彩常所不給人者,悉送內後園,以供七日宴賜。八月,詔郡國修立黌序,廣延髦 俊,敦述儒風。其國子學生,亦依舊銓補。往者文襄皇帝所運蔡邕石經五十二枚, 移置學館,依次修立。又詔求直言正諫之士,待以不次。命牧人之官,廣勸農桑。 庚寅,詔曰:「朕以虛薄,嗣弘王業,思所以讚揚盛績,播之萬古。雖史官執筆, 有聞無墜,猶恐緒言遺美,時或未書。在位王公、文武大小,降及庶人,爰至僧徒, 或親奉音旨,或承傳旁說,凡可載之文籍,悉條封上。」甲午,詔曰:「魏世議定 《麟趾格》,遂為通制,官司施用,猶未盡善。群官可更論討新令。未成之間,仍 以舊格從事。」九月癸丑,以領東夷校尉、遼東郡開國公、高麗王成為使持節、侍 中、驃騎大將軍、領護東夷校尉,王、公如故。丁卯,詔以梁侍中、使持節、假黃 鉞、都督中外諸軍事、大將軍、承制邵陵王蕭綸為梁王。庚午,幸晉陽。是日,皇 太子入居涼風堂,監國。冬十月己卯,法駕,御金輅,入晉陽宮,朝皇太后於內殿。 辛巳,曲赦并州太原郡晉陽縣及相國府四獄囚。乙酉,以特進元紹為尚書左僕射, 并州刺史段紹為右僕射。壬辰,罷相國府,留騎兵、外兵曹,各立一省,別掌機密。 十一月,周文帝帥師至陝城,分騎北度至建州。甲寅,梁湘東王蕭繹遣使朝貢。丙 寅,帝親戎出次城東,周文帝見軍容嚴盛,嘆曰:「高歡不死矣!」遂班師。十二 月辛丑,車駕至自晉陽。是歲,高麗、蠕蠕、吐谷渾、庫莫奚並遣使朝貢。
èr nián chūn zhēng yuè dīng wèi, liáng xiāng dōng wáng xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. xīn hài, sì yuán qiū, yǐ shén wǔ huáng dì pèi. guǐ hài, qīn gēng jí tián. yǐ chǒu, xiǎng tài miào. èr yuè rén chén, tài wèi péng lè móu fǎn, fú zhū. sān yuè bǐng wǔ, xiāng chéng wáng yù hōng. jǐ wèi, zhào liáng chéng zhì xiāng dōng wáng yì wèi liáng shǐ chí jié jiǎ huáng yuè xiāng guó, jiàn liáng tái, zǒng bǎi kuí chéng zhì liáng wáng. gēng shēn, sī kōng sī mǎ zi rú zuò shì miǎn. shì yuè, liáng jiāo liáng yì xīn sì zhōu cì shǐ, gè yǐ dì nèi fù. xī wèi wén dì bēng. xià sì yuè rén chén, liáng wáng xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. liù yuè gēng wǔ, yǐ qián sī kōng sī mǎ zi rú wèi tài wèi. qiū qī yuè jǐ mǎo, gǎi xiǎn yáng diàn hái wèi zhāo yáng diàn. xīn mǎo, gǎi yīn zhōu wèi zhào zhōu yǐ bì tài zǐ zhī huì. shì yuè, hóu jǐng fèi liáng jiǎn wén dì, lì xiāo dòng wèi zhǔ. jiǔ yuè rén shēn, miǎn zhū jì zuò tún mù zá sè yì lì zhī tú wèi bái hù. guǐ sì, xíng xìng zhào dìng èr zhōu, yīn zhì jìn yáng. dōng shí yuè wù shēn, qǐ xuān guāng jiàn shǐ jiā fú rén shòu zhū diàn. gēng shēn, xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. dīng mǎo, wén xiāng huáng dì shén zhǔ rù yú miào. shí yī yuè, hóu jǐng fèi liáng zhǔ dòng, jiàn jí wěi wèi yú jiàn yè, zì chēng yuē hàn. shí èr yuè, zhōng shān wáng cú. shì suì, rú rú shì wéi gāo lì bìng qiǎn shǐ cháo gòng.
二年春正月丁未,梁湘東王蕭繹遣使朝貢。辛亥,祀圓丘,以神武皇帝配。癸 亥,親耕籍田。乙丑,享太廟。二月壬辰,太尉彭樂謀反,伏誅。三月丙午,襄城 王淯薨。己未,詔梁承制湘東王繹為梁使持節、假黃鉞、相國,建梁台,總百揆、 承制梁王。庚申,司空司馬子如坐事免。是月,梁交、梁、義、新四州刺史,各以 地內附。西魏文帝崩。夏四月壬辰,梁王蕭繹遣使朝貢。六月庚午,以前司空司馬 子如為太尉。秋七月己卯,改顯陽殿還為昭陽殿。辛卯,改殷州為趙州以避太子之 諱。是月,侯景廢梁簡文帝,立蕭棟為主。九月壬申,免諸伎作屯牧雜色役隸之徒 為白戶。癸巳,行幸趙、定二州,因至晉陽。冬十月戊申,起宣光、建始、嘉福、 仁壽諸殿。庚申,蕭繹遣使朝貢。丁卯,文襄皇帝神主入於廟。十一月,侯景廢梁 主棟,僭即偽位於建鄴,自稱曰漢。十二月,中山王殂。是歲,蠕蠕、室韋、高麗 並遣使朝貢。
sān nián chūn zhēng yuè bǐng shēn, dì qīn tǎo kù mò xī yú dài jùn, dà pò zhī, yǐ qí kǒu pèi shān dōng wèi bǎi xìng. èr yuè, rú rú zhǔ ā nà guī wèi tū jué suǒ pò. guī zì shā. qí tài zǐ ān luó chén jí guī cóng dì dēng zhù qí xíng dēng zhù zi kù tí bìng yōng zhòng lái bēn. rú rú yú zhòng lì zhù cì zǐ tiě fá wèi zhǔ. xīn chǒu, qì dān qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè wù zǐ, zhào qīng hé wáng yuè sī tú pān xiāng lè xíng tái xīn shù shuài shī nán fá. guǐ sì, zhào jìn liáng wáng xiāo yì wèi liáng zhǔ. xià sì yuè rén shēn, dōng nán dào héng tái xīn shù yú guǎng líng sòng chuán guó bā xǐ. jiǎ shēn, yǐ lì bù shàng shū yáng yīn wèi shàng shū yòu pú shè. liù yuè jǐ hài, qīng hé wáng yuè děng bān shī. yǐ mǎo, chē jià xìng jìn yáng. dōng shí yuè yǐ wèi, cì huáng lú lǐng. réng qǐ zhǎng chéng, běi zhì shè yú shù, sì bǎi yú lǐ, lì sān shí liù shù. shí yī yuè xīn sì, liáng zhǔ xiāo yì jí wèi yú jiāng líng, shì wèi yuán dì, qiǎn shǐ lái pìn. shí èr yuè rén zǐ, chē jià hái gōng. wù wǔ, xìng jìn yáng. shì suì, xī wèi fèi dì yuán nián.
三年春正月丙申,帝親討庫莫奚於代郡,大破之,以其口配山東為百姓。二月, 蠕蠕主阿那瑰為突厥所破。瑰自殺。其太子庵羅辰及瑰從弟登注俟刑、登注子庫提 並擁眾來奔。蠕蠕餘眾立注次子鐵伐為主。辛丑,契丹遣使朝貢。三月戊子,詔清 河王岳、司徒潘相樂、行台辛術帥師南伐。癸巳,詔進梁王蕭繹為梁主。夏四月壬 申,東南道行台辛術於廣陵送傳國八璽。甲申,以吏部尚書楊愔為尚書右僕射。六 月己亥,清河王岳等班師。乙卯,車駕幸晉陽。冬十月乙未,次黃櫨嶺。仍起長城, 北至社於戍,四百餘里,立三十六戍。十一月辛巳,梁主蕭繹即位於江陵,是為元 帝,遣使來聘。十二月壬子,車駕還宮。戊午,幸晉陽。是歲,西魏廢帝元年。
sì nián chūn zhēng yuè bǐng zǐ, shān hú wéi lí shí shù, dì qīn tǎo zhī. wèi zhì ér táo. yīn xún sān duī shù, dà shòu ér xuán. wù yín, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. zì wèi mò yòng yǒng ān qián, yòu yǒu shù pǐn, jiē qīng làn. jǐ chǒu, zhù xīn qián, wén yuē cháng píng wǔ zhū. èr yuè, sòng rú rú tiě fá fù dēng zhù jí zi kù tí hái běi. tiě fá xún wèi qì dān suǒ shā. guó rén fù lì dēng zhù wèi zhǔ. réng wèi qí dà rén ā fù tí děng suǒ shā, guó rén fù lì kù tí wèi zhǔ. xià sì yuè, chē jià hái gōng. wù wǔ, xī nán yǒu dà shēng rú léi. wǔ yuè gēng wǔ, xiào liè yú lín lǜ shān. wù zǐ, hái gōng. liù yuè jiǎ chén, zhāng wǔ wáng kù dí gàn hōng. qiū, běi xún jì dìng yōu ān, réng běi tǎo qì dān. dōng shí yuè dīng yǒu, chē jià zhì píng zhōu, suì xī dào qù zhǎng qiàn. jiǎ chén, dì bù yú shān lǐng, wèi shì zú xiān, zhǐ huī fèn jī, dà pò qì dān. shì xíng yě, dì lù tóu tǎn shēn, zhòu yè bù xī, xíng qiān yú lǐ. wéi shí ròu yǐn shuǐ, qì sè mí lì. dīng sì, dēng jié shí shān, lín cāng hǎi. shí yī yuè jǐ wèi, dì zì píng zhōu hái, suì rú jìn yáng. rùn yuè rén yín, liáng rén lái pìn. shí èr yuè jǐ wèi, tū jué fù gōng rú rú, rú rú jǔ guó lái bēn. guǐ hài, dì běi tǎo tū jué, yíng nà rú rú. nǎi fèi qí zhǔ kù tí, lì ā nà guī zi ān luó chén wèi zhǔ, zhì zhī mǎ yì chuān. zhuī tū jué yú shuò fāng, tū jué qǐng jiàng, xǔ zhī ér hái. zì shì gòng xiàn xiāng jì.
四年春正月丙子,山胡圍離石戍,帝親討之。未至而逃。因巡三堆戍,大狩而 旋。戊寅,庫莫奚遣使朝貢。自魏末用永安錢,又有數品,皆輕濫。己丑,鑄新錢, 文曰常平五銖。二月,送蠕蠕鐵伐父登注及子庫提還北。鐵伐尋為契丹所殺。國人 復立登注為主。仍為其大人阿富提等所殺,國人復立庫提為主。夏四月,車駕還宮。 戊午,西南有大聲如雷。五月庚午,校獵於林慮山。戊子,還宮。六月甲辰,章武 王庫狄干薨。秋,北巡冀、定、幽、安,仍北討契丹。冬十月丁酉,車駕至平州, 遂西道趣長塹。甲辰,帝步逾山嶺,為士卒先,指麾奮擊,大破契丹。是行也,帝 露頭袒身,晝夜不息,行千餘里。唯食肉飲水,氣色彌厲。丁巳,登碣石山,臨滄 海。十一月己未,帝自平州還,遂如晉陽。閏月壬寅,梁人來聘。十二月己未,突 厥復攻蠕蠕,蠕蠕舉國來奔。癸亥,帝北討突厥,迎納蠕蠕。乃廢其主庫提,立阿 那瑰子庵羅辰為主,置之馬邑川。追突厥於朔方,突厥請降,許之而還。自是貢獻 相繼。
wǔ nián chūn zhēng yuè guǐ chǒu, dì tǎo shān hú dà pò zhī. nán zǐ shí èr yǐ shàng jiē zhǎn, nǚ zǐ jí yòu ruò yǐ shǎng jūn. suì píng shí lóu. shí lóu jué xiǎn, zì wèi dài suǒ bù néng zhì. yú shì yuǎn jìn shān hú, mò bù shè fú. shì yì yě, yǒu dōu dū zhàn shāng, qí shén zhǎng lù huī lǐ bù néng jiù, dì mìng kū qí wǔ cáng, shǐ jiǔ rén fēn shí zhī, ròu jí huì è jiē jǐn. zì shì shǐ xíng wēi nüè. shì yuè, zhōu wén dì fèi xī wèi dì ér lì qí wáng kuò, shì wèi gōng dì. sān yuè, rú rú ān luó chén pàn, dì qīn tǎo dà pò zhī, chén fù zǐ běi dùn. tài bǎo hè bá rén zuò wéi huǎn, bá qí fā, miǎn wèi shù rén, shǐ fù tàn shū jìn yáng gōng. xià sì yuè, rú rú kòu sì zhōu. dīng sì, dì zì jìn yáng tǎo zhī, zhì héng zhōu. shí lǔ qí sàn zǒu, dà jūn yǐ hái, dì shuài huī xià èr qiān yú qí wèi diàn, yè sù huáng guā duī. rú rú bié bù shù wàn qí, kòu ān ér jìn, sì miàn wéi bī. dì ān shuì, píng míng fāng qǐ. shén sè zì ruò, zhǐ huà jūn xíng, kuì wéi ér chū. lǔ zǒu, zhuī jī zhī, fú shī èr shí lǐ. huò ān luó chén qī zǐ shēng kǒu sān wàn yú. wǔ yuè dīng hài, dì dòu gān qì dān bìng qiǎn shǐ cháo gòng. dīng wèi, běi tǎo rú rú, yòu dà pò zhī. liù yuè, rú rú yuǎn dùn. qiū qī yuè wù zǐ, sù shèn qiǎn shǐ cháo gòng. rén chén, jiàng zuì rén. gēng xū, zhì zì běi fá. bā yuè gēng wǔ, yǐ sī zhōu mù qīng hé wáng yuè wèi tài bǎo, yǐ ān dé wáng guǐ wèi dà sī mǎ, yǐ fú fēng wáng kě zhū hún dào yuán wèi dà jiāng jūn, yǐ sī kōng wèi càn wèi sī tú, yǐ tài zǐ shǎo shī hóu mò chén xiāng wèi sī kōng, yǐ shàng shū lìng píng yáng wáng yān wèi lù shàng shū shì, yǐ cháng shān wáng yǎn wèi shàng shū lìng, yǐ shàng dǎng wáng huàn wèi shàng shū yòu pú shè. dīng chǒu, xíng xìng jìn yáng. xīn sì, lù shàng shū shì píng yuán wáng gāo lóng zhī hōng. fēng jì zhōu cì shǐ duàn sháo wèi píng yuán wáng. shì yuè, zhào cháng shān wáng yǎn shàng dǎng wáng huàn qīng hé wáng yuè píng yuán wáng duàn sháo lǜ zhòng yú luò yáng xī nán zhù fá è chéng xīn chéng yán chéng hé nán chéng sì zhèn. jiǔ yuè, dì qīn zì lín xìng, yù yǐ zhì xī shī. xī shī bù chū, nǎi rú jìn yáng. dōng shí yuè, xī wèi gōng xiàn jiāng líng, shā liáng yuán dì. liáng jiāng wáng sēng biàn zài jiàn yè, tuī qí jìn ān wáng xiāo fāng zhì wèi tài zǎi dū du zhōng wài zhū jūn shì chéng zhì zhì bǎi guān. shí èr yuè gēng shēn, chē jià běi xún, zhì dá sù lǐng, qīn lǎn shān chuān xiǎn yào, jiāng qǐ zhǎng chéng. shì suì, xī wèi gōng dì yuán nián.
五年春正月癸丑,帝討山胡大破之。男子十二已上皆斬,女子及幼弱以賞軍。 遂平石樓。石樓絕險,自魏代所不能至。於是遠近山胡,莫不懾伏。是役也,有都 督戰傷,其什長路暉禮不能救,帝命刳其五藏,使九人分食之,肉及穢惡皆盡。自 是始行威虐。是月,周文帝廢西魏帝而立齊王廓,是為恭帝。三月,蠕蠕庵羅辰叛, 帝親討大破之,辰父子北遁。太保賀拔仁坐違緩,拔其發,免為庶人,使負炭輸晉 陽宮。夏四月,蠕蠕寇肆州。丁巳,帝自晉陽討之,至恆州。時虜騎散走,大軍已 還,帝帥麾下二千餘騎為殿,夜宿黃瓜堆。蠕蠕別部數萬騎,扣鞍而進,四面圍逼。 帝安睡,平明方起。神色自若,指畫軍形,潰圍而出。虜走,追擊之,伏屍二十里。 獲庵羅辰妻子、生口三萬餘。五月丁亥,地豆乾、契丹並遣使朝貢。丁未,北討蠕 蠕,又大破之。六月,蠕蠕遠遁。秋七月戊子,肅慎遣使朝貢。壬辰,降罪人。庚 戌,至自北伐。八月庚午,以司州牧、清河王岳為太保,以安德王軌為大司馬,以 扶風王可硃渾道元為大將軍,以司空尉粲為司徒,以太子少師侯莫陳相為司空,以 尚書令、平陽王淹為錄尚書事,以常山王演為尚書令,以上黨王渙為尚書右僕射。 丁丑,行幸晉陽。辛巳,錄尚書事、平原王高隆之薨。封冀州刺史段韶為平原王。 是月,詔常山王演、上黨王渙、清河王岳、平原王段韶率眾於洛陽西南筑伐惡城、 新城、嚴城、河南城四鎮。九月,帝親自臨幸,欲以致西師。西師不出,乃如晉陽。 冬十月,西魏攻陷江陵,殺梁元帝。梁將王僧辯在建業,推其晉安王蕭方智為太宰、 都督中外諸軍事、承制置百官。十二月庚申,車駕北巡,至達速嶺,親覽山川險要, 將起長城。是歲,西魏恭帝元年。
liù nián chūn zhēng yuè rén yín, qīng hé wáng yuè dù jiāng, kè xià shǒu. liáng sī tú yǐng zhōu cì shǐ lù fǎ hé qǐng jiàng. zhào yǐ liáng zhēn yáng hóu xiāo míng wèi liáng zhǔ, qiǎn shàng shū yòu pú shè shàng dǎng wáng huàn sòng zhī jiāng nán. èr yuè jiǎ zǐ, yǐ lù fǎ hé wèi shǐ chí jié dū du shí zhōu zhū jūn shì tài wèi dà dū dū xī nán dào dà xíng tái. sān yuè bǐng xū, shàng dǎng wáng huàn kè dōng guān, zhǎn liáng jiāng péi zhī héng. bǐng shēn, chē jià zhì zì jìn yáng. fēng wén xiāng èr zi, xiào háng wèi guǎng níng wáng, yán zōng wèi ān dé wáng. wù xū, dì lín zhāo yáng diàn jué yù. shì yuè, fā guǎ fù yǐ pèi jūn shì zhú zhǎng chéng. xià wǔ yuè, xiāo míng rù yú jiàn yè. liù yuè jiǎ zǐ, hé dōng wáng pān xiāng lè hōng. rén shēn, dì qīn tǎo rú rú. jiǎ xū, zhū jūn dà huì qí lián chí. yǐ hài, chū sài, zhì kù dí gǔ. bǎi yú lǐ wú shuǐ quán, liù jūn kě fá, é ér dà yǔ. qiū qī yuè jǐ mǎo, dì dùn bái dào, liú zī zhòng, qīn lǜ qīng qí wǔ qiān, zhuī rú rú. rén wǔ, jí zhī huái shuò zhèn. dì gōng fàn shǐ shí, pín dà pò zhī, suì zhì wò yě. rén chén, hái jìn yáng. jiǔ yuè jǐ mǎo, chē jià zhì zì jìn yáng. dōng shí yuè, liáng jiāng chén bà xiān xí shā wáng sēng biàn, fèi xiāo míng, fù lì xiāo fāng zhì wèi zhǔ. xīn hài, xíng xìng jìn yáng. shí yī yuè, liáng qín zhōu cì shǐ xú sì huī nán yù zhōu cì shǐ rèn yuē děng xí jù shí tóu chéng, bìng yǐ zhōu nèi fù. rén chén, dà dū dū xiāo guǐ shuài zhòng zhì jiāng, qiǎn dū du liǔ dá mó děng dù jiāng, zhèn shí tóu. jǐ hài, tài bǎo qīng hé wáng yuè hōng. liǔ dá mó wèi bà xiān gōng bī, yǐ shí zì tóu jiàng. shì suì, gāo lì kù mò xī bìng qiǎn shǐ cháo gòng. zhào fā fū yī bǎi bā shí wàn rén zhú chéng, zì yōu zhōu běi xià kǒu, xī zhì héng zhōu, jiǔ bǎi yú lǐ.
六年春正月壬寅,清河王岳度江,克夏首。梁司徒、郢州刺史陸法和請降。詔 以梁貞陽侯蕭明為梁主,遣尚書右僕射、上黨王渙送之江南。二月甲子,以陸法和 為使持節、都督十州諸軍事、太尉、大都督、西南道大行台。三月丙戌,上黨王渙 克東關,斬梁將裴之橫。丙申,車駕至自晉陽。封文襄二子,孝珩為廣寧王,延宗 為安德王。戊戌,帝臨昭陽殿決獄。是月,發寡婦以配軍士築長城。夏五月,蕭明 入於建業。六月甲子,河東王潘相樂薨。壬申,帝親討蠕蠕。甲戌,諸軍大會祁連 池。乙亥,出塞,至庫狄谷。百餘里無水泉,六軍渴乏,俄而大雨。秋七月己卯, 帝頓白道,留輜重,親率輕騎五千,追蠕蠕。壬午,及之懷朔鎮。帝躬犯矢石,頻 大破之,遂至沃野。壬辰,還晉陽。九月己卯,車駕至自晉陽。冬十月,梁將陳霸 先襲殺王僧辯,廢蕭明,復立蕭方智為主。辛亥,行幸晉陽。十一月,梁秦州刺史 徐嗣徽、南豫州刺史任約等襲據石頭城,並以州內附。壬辰,大都督蕭軌帥眾至江, 遣都督柳達摩等度江,鎮石頭。己亥,太保、清河王岳薨。柳達摩為霸先攻逼,以 石自頭降。是歲,高麗、庫莫奚並遣使朝貢。詔發夫一百八十萬人築城,自幽州北 夏口,西至恆州,九百餘里。
qī nián chūn zhēng yuè xīn chǒu, fēng sī kōng hóu mò chén xiāng wèi bái shuǐ jùn wáng. chē jià zhì zì jìn yáng. yú yè chéng xī mǎ shè, dà jí zhòng shù guān zhī. èr yuè xīn wèi, zhào cháng shān wáng yǎn děng yú liáng fēng táng dú shàng shū zòu àn, lùn dìng dé shī, dì qīn jué zhī. sān yuè dīng yǒu, dà dū dū xiāo guǐ děng shuài zhòng jì jiāng. xià sì yuè yǐ chǒu, yí tóng sān sī lóu ruì tǎo lǔ yáng mán, dà pò zhī. dīng mǎo, zào jīn huá diàn. wǔ yuè, hàn yáng wáng qià hōng. dì yǐ ròu wèi duàn cí, suì bù fù shí. liù yuè yǐ mǎo, xiāo guǐ děng yǔ liáng shī zhàn yú zhōng shān xī, yù lín yǔ shī lì, guǐ jí dū du lǐ xī guāng wáng jìng bǎo dōng fāng lǎo jūn sī péi yīng qǐ bìng méi, shì zú hái zhě shí èr sān. yǐ chǒu, liáng xiāng zhōu cì shǐ wáng lín xiàn xún xiàng. qiū qī yuè. yǐ hài, zhōu wén dì cú. shì yuè, fā shān dōng guǎ fù èr qiān liù bǎi rén pèi jūn shì, yǒu fū ér làn duó zhě shí èr sān. shí yī yuè rén zǐ, bìng shěng zhōu sān, jùn yī bǎi wǔ shí sān. xiàn wǔ bǎi bā shí jiǔ, zhèn sān, shù èr shí liù. shí èr yuè gēng zǐ, wèi gōng dì xùn wèi yú zhōu. shì suì, kù mò xī qì dān qiǎn shǐ cháo gòng. xiū guǎng sān tái gōng diàn. xiān shì, zì xī hé zǒng qín shù zhú zhǎng chéng dōng zhì hǎi. qián hòu suǒ zhú, dōng xī fán sān qiān yú lǐ, liù shí lǐ yī shù, qí yào hài zhì zhōu zhèn fán èr shí wǔ suǒ.
七年春正月辛丑,封司空侯莫陳相為白水郡王。車駕至自晉陽。於鄴城西馬射, 大集眾庶觀之。二月辛未,詔常山王演等於涼風堂讀尚書奏案,論定得失,帝親決 之。三月丁酉,大都督蕭軌等帥眾濟江。夏四月乙丑,儀同三司婁睿討魯陽蠻,大 破之。丁卯,造金華殿。五月,漢陽王洽薨。帝以肉為斷慈,遂不復食。六月乙卯, 蕭軌等與梁師戰於鐘山西,遇霖雨失利,軌及都督李希光、王敬寶、東方老、軍司 裴英起並沒,士卒還者十二三。乙丑,梁湘州刺史王琳獻馴象。秋七月。乙亥,周 文帝殂。是月,發山東寡婦二千六百人配軍士,有夫而濫奪者十二三。十一月壬子, 並省州三,郡一百五十三。縣五百八十九,鎮三,戍二十六。十二月庚子,魏恭帝 遜位於周。是歲,庫莫奚、契丹遣使朝貢。修廣三台宮殿。先是,自西河總秦戍築 長城東至海。前後所築,東西凡三千餘里,六十里一戍,其要害置州鎮凡二十五所。
bā nián chūn sān yuè, dà rè, rén huò lì sǐ. xià sì yuè gēng wǔ, zhào jìn qǔ xiā xiè xiàn há zhī lèi, wéi xǔ sī jiā bǔ yú. yǐ yǒu, zhào gōng sī jìn qǔ yīng yào. yǐ tài shī xián yáng wáng hú lǜ jīn wèi yòu chéng xiàng, yǐ qián dà jiāng jūn fú fēng wáng kě zhū hún dào yuán wèi tài fù, yǐ kāi fǔ yí tóng sān sī hè bá rén wèi tài bǎo, shàng shū lìng cháng shān wáng yǎn wèi sī kōng, yǐ lù shàng shū shì zhǎng guǎng wáng zhàn wèi shàng shū lìng, yǐ shàng shū yòu pú shè yáng yīn wèi zuǒ pú shè, yǐ bìng shěng shàng shū zuǒ pú shè cuī xiān wèi yòu pú shè, yǐ shàng dǎng wáng huàn wèi lù shàng shū shì. shì yuè, dì zài chéng dōng mǎ shè, chì jīng shī shì nǚ xī fù guān, bù fù shěng, zuì yǐ jūn fǎ, qī rì nǎi zhǐ. wǔ yuè xīn yǒu, jì zhōu rén liú xiàng yú yè móu nì, dǎng yǔ jiē fú zhū. qiū bā yuè jǐ sì, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. gēng chén, zhào qiū jiāo dì xiá shí jì, jiē shì qǔ shǎo láo, bù dé kuī gē, yǒu sī jiān shì, bì lìng fēng bèi. nóng shè xiān cán, jiǔ ròu ér yǐ. yú yī mǒu fēng yǔ sī rén sī lù líng xīng zá sì, guǒ bǐng jiǔ pú. wéi dāng wù jǐn chéng jìng, yì tóng rú zài. xīn sì, zhì què gū. zì xià zhì jiǔ yuè, hé běi liù zhōu hé nán shí sān zhōu jī nèi bā jùn dà huáng, fēi zhì yè, bì rì, shēng rú fēng yǔ. jiǎ chén, zhào jīn nián zāo huáng chù, miǎn zū. dōng shí yuè yǐ hài, liáng zhǔ xiāo fāng zhì xùn wèi yú chén. chén wǔ dì qiǎn shǐ chēng fān cháo gòng. shì suì, zhōu mǐn dì yuán nián. zhōu zhǒng zǎi yǔ wén hù shā mǐn dì ér lì míng dì, yòu gǎi yuán yān. chū yú zhǎng chéng nèi zhú zhòng chéng. kù luò bá ér dōng, zhì yú wù hé shù, fán sì bǎi yú lǐ.
八年春三月,大熱,人或栗死。夏四月庚午,詔禁取蝦蟹蜆蛤之類,唯許私家 捕魚。乙酉,詔公私禁取鷹鷂。以太師、咸陽王斛律金為右丞相,以前大將軍、扶 風王可硃渾道元為太傅,以開府儀同三司賀拔仁為太保,尚書令、常山王演為司空, 以錄尚書事、長廣王湛為尚書令,以尚書右僕射楊愔為左僕射,以並省尚書左僕射 崔暹為右僕射,以上黨王渙為錄尚書事。是月,帝在城東馬射,敕京師士女悉赴觀, 不赴省,罪以軍法,七日乃止。五月辛酉,冀州人劉向於鄴謀逆,黨與皆伏誅。秋 八月己巳,庫莫奚遣使朝貢。庚辰,詔丘郊禘祫時祭,皆市取少牢,不得刲割,有 司監視,必令豐備。農社、先蠶,酒肉而已。雩、衤某、風、雨、司人、司祿、靈 星雜祀,果餅酒脯。唯當務盡誠敬,義同如在。辛巳,制榷酤。自夏至九月,河北 六州、河南十三州、畿內八郡大蝗,飛至鄴,蔽日,聲如風雨。甲辰,詔今年遭蝗 處,免租。冬十月乙亥,梁主蕭方智遜位於陳。陳武帝遣使稱籓朝貢。是歲,周閔 帝元年。周冢宰宇文護殺閔帝而立明帝,又改元焉。初於長城內築重城。庫洛拔而 東,至於塢紇戍,凡四百餘里。
jiǔ nián chūn èr yuè dīng hài, jiàng zuì rén. jǐ chǒu, zhào liáo yě xiàn yǐ zhòng dōng, bù dé tā shí xíng huǒ, sǔn kūn chóng cǎo mù. sān yuè dīng yǒu, chē jià zhì zì jìn yáng. xià sì yuè xīn sì, dà shè. shì yuè, běi yù zhōu cì shǐ sī mǎ xiāo nán yǐ chéng pàn yú zhōu. dà hàn, dì yǐ qí yǔ bù jiàng, huǐ xī mén bào cí, jué qí zhǒng. wǔ yuè xīn chǒu, yǐ shàng shū lìng zhǎng guǎng wáng zhàn wèi lù shàng shū shì, yǐ biāo qí dà jiāng jūn píng qín wáng guī yàn wèi yòu pú shè. jiǎ chén, yǐ qián zuǒ pú shè yáng yīn wèi shàng shū lìng. liù yuè yǐ chǒu, dì zì jìn yáng běi xún. jǐ sì, zhì qí lián chí. wù yín, hái jìn yáng. shì xià, shān dōng dà huáng, chāi rén fū bǔ ér kēng zhī. qiū qī yuè xīn chǒu, gěi jī nèi lǎo rén liú nú děng jiǔ bǎi sì shí sān rén bǎn zhí jí zhàng mào, gè yǒu chà. wù shēn, zhào zhào yàn yíng dìng nán yíng wǔ zhōu, jí sī zhōu guǎng píng qīng hé èr jùn, qù nián zhōng lào sǔn tián, jiān chūn xià shǎo yǔ, miáo jià báo zhě, miǎn jīn nián zū shuì. bā yuè yǐ chǒu, chē jià zhì zì jìn yáng. jiǎ xū, xíng xìng jìn yáng. xiān shì, fā dīng jiàng sān shí yú wàn rén yíng sān tái yú yè, yīn qí jiù jī ér gāo bó zhī, dà qǐ gōng shì jí yóu yù yuán. zhì shì, sān tái chéng. gǎi tóng jué yuē jīn fèng, jīn wǔ yuē shèng yīng, bīng jǐng yuē chóng guāng. dōng shí yī yuè jiǎ wǔ, chē jià zhì zì jìn yáng. dēng sān tái, yù gān xiàng diàn, cháo yàn qún chén. yǐ xīn gōng chéng, dīng yǒu, dà shè nèi wài, wén wǔ guān bìng jìn yī dà jiē. dīng sì, liáng xiāng zhōu cì shǐ wáng lín qiǎn shǐ qǐng lì xiāo zhuāng wèi liáng zhǔ, réng yǐ jiāng zhōu nèi shǔ, lìng zhuāng jū zhī. shí èr yuè guǐ yǒu, zhào yǐ liáng wáng xiāo zhuāng wèi liáng zhǔ, jìn jū jiǔ pài. wù yín, yǐ tài fù kě zhū hún dào yuán wèi tài shī, yǐ sī tú wèi càn wèi tài wèi, yǐ jì zhōu cì shǐ duàn sháo wèi sī kōng, yǐ lù shàng shū shì cháng shān wáng yǎn wèi dà sī mǎ, yǐ lù shàng shū shì zhǎng guǎng wáng zhàn wèi sī tú. qǐ dà zhuāng yán sì. shì suì, shā yǒng ān wáng jùn shàng dǎng wáng huàn.
九年春二月丁亥,降罪人。己丑,詔燎野限以仲冬,不得他時行火,損昆蟲草 木。三月丁酉,車駕至自晉陽。夏四月辛巳,大赦。是月,北豫州刺史司馬消難以 城叛於周。大旱,帝以祈雨不降,毀西門豹祠,掘其冢。五月辛丑,以尚書令、長 廣王湛為錄尚書事,以驃騎大將軍、平秦王歸彥為右僕射。甲辰,以前左僕射楊愔 為尚書令。六月乙丑,帝自晉陽北巡。己巳,至祁連池。戊寅,還晉陽。是夏,山 東大蝗,差人夫捕而坑之。秋七月辛丑,給畿內老人劉奴等九百四十三人版職及杖 帽,各有差。戊申,詔趙、燕、瀛、定、南營五州,及司州廣平、清河二郡,去年 螽澇損田,兼春夏少雨,苗稼薄者,免今年租稅。八月乙丑,車駕至自晉陽。甲戌, 行幸晉陽。先是,發丁匠三十餘萬人營三台於鄴,因其舊基而高博之,大起宮室及 游豫園。至是,三台成。改銅爵曰金鳳,金武曰聖應,冰井曰崇光。冬十一月甲午, 車駕至自晉陽。登三台,御乾象殿,朝宴群臣。以新宮成,丁酉,大赦內外,文武 官並進一大階。丁巳,梁湘州刺史王琳遣使請立蕭莊為梁主,仍以江州內屬,令莊 居之。十二月癸酉,詔以梁王蕭莊為梁主,進居九派。戊寅,以太傅可硃渾道元為 太師,以司徒尉粲為太尉,以冀州刺史段韶為司空,以錄尚書事、常山王演為大司 馬,以錄尚書事、長廣王湛為司徒。起大莊嚴寺。是歲,殺永安王浚、上黨王渙。
shí nián chūn zhēng yuè wù xū, yǐ sī kōng hóu mò chén xiāng wèi dà jiāng jūn. xīn chǒu, tài wèi zhǎng lè jùn gōng wèi càn sì zhōu cì shǐ pú yáng gōng lóu zhòng yuǎn bìng jìn jué wèi wáng. jiǎ yín, xíng xìng liáo yáng gān lù sì. èr yuè bǐng xū, dì yú gān lù sì chán jū shēn guān, wéi jūn guó dà zhèng zòu wén. sān yuè wù xū, yǐ shì zhōng gāo dé zhèng wèi shàng shū yòu pú shè. bǐng chén, chē jià zhì zì liáo yáng. shì yuè, liáng zhǔ xiāo zhuāng zhì yǐng zhōu, qiǎn shǐ cháo gòng. xià rùn sì yuè dīng yǒu, yǐ sī zhōu mù péng chéng wáng yóu wèi jiān sī kōng, yǐ shì zhōng gāo yáng wáng shui shì wèi shàng shū zuǒ pú shè. yǐ sì, yǐ jiān sī kōng péng chéng wáng yóu wèi jiān tài wèi, shè sī kōng shì, fēng huáng zǐ shào lián wèi zhǎng lè wáng. wǔ yuè guǐ wèi, zhū shǐ píng gōng yuán shì dōng píng gōng yuán jǐng shì děng èr shí wǔ jiā, jìn zhǐ tè jìn yuán sháo děng shí jiǔ jiā. xún bìng zhū zhī, nán zǐ wú shǎo zhǎng jiē zhǎn, suǒ shā sān qiān rén, bìng tóu zhāng shuǐ. liù yuè, chén wǔ dì cú. qiū bā yuè wù xū, fēng huáng zǐ shào yì wèi guǎng yáng wáng. yǐ shàng shū yòu pú shè hé jiān wáng xiào wǎn wèi zuǒ pú shè. guǐ mǎo, zhào zhū jūn rén, huò yǒu fù zǔ gǎi xìng mào rù yuán shì, huò jiǎ tuō xié rèn, wàng chēng xìng yuán zhě, bù wèn shì shù yuǎn jìn, xī tīng gǎi fù běn xìng. shì yuè, shā zuǒ pú shè gāo dé zhèng. jiǔ yuè jǐ sì, xíng xìng jìn yáng. dōng shí yuè jiǎ wǔ, dì bào bēng yú jìn yáng gōng dé yáng táng, shí nián sān shí yī. yí zhào, xiōng shì yī cóng jiǎn yuē, sàng yuè zhī duàn, xiàn yǐ sān shí liù rì. sì zǐ bǎi liáo, nèi wài xiá ěr, fèng zhì gē qíng, xī cóng gōng chú. guǐ mǎo, fā sàng, qiān yú xuān dé diàn. shí yī yuè xīn wèi, zǐ gōng hái yè. shí èr yuè yǐ yǒu, bìn yú tài jí qián diàn. qián míng yuán nián èr yuè bǐng shēn, zàng yú wǔ níng líng, shì yuē wén xuān dì, miào hào xiǎn zǔ.
十年春正月戊戌,以司空侯莫陳相為大將軍。辛丑,太尉長樂郡公尉粲、肆州 刺史濮陽公婁仲遠並進爵為王。甲寅,行幸遼陽甘露寺。二月丙戌,帝於甘露寺禪 居深觀,唯軍國大政奏聞。三月戊戌,以侍中高德正為尚書右僕射。丙辰,車駕至 自遼陽。是月,梁主蕭莊至郢州,遣使朝貢。夏閏四月丁酉,以司州牧、彭城王浟 為兼司空,以侍中、高陽王氵是為尚書左僕射。乙巳,以兼司空、彭城王浟為兼太 尉,攝司空事,封皇子紹廉為長樂王。五月癸未,誅始平公元世、東平公元景式等 二十五家,禁止特進元韶等十九家。尋並誅之,男子無少長皆斬,所殺三千人,並 投漳水。六月,陳武帝殂。秋八月戊戌,封皇子紹義為廣陽王。以尚書右僕射、河 間王孝琬為左僕射。癸卯,詔諸軍人,或有父祖改姓冒入元氏,或假託攜認,妄稱 姓元者,不問世數遠近,悉聽改複本姓。是月,殺左僕射高德正。九月己巳,行幸 晉陽。冬十月甲午,帝暴崩於晉陽宮德陽堂,時年三十一。遺詔,凶事一從儉約, 喪月之斷,限以三十六日。嗣子百僚,內外遐邇,奉制割情,悉從公除。癸卯,發 喪,僉於宣德殿。十一月辛未,梓宮還鄴。十二月乙酉,殯於太極前殿。乾明元 年二月丙申,葬於武寧陵,諡曰文宣帝,廟號顯祖。
dì shěn mǐn yǒu yuǎn liàng, wài ruò bù yuǎn, nèi jiàn shén míng. wén xiāng nián zhǎng yīng xiù, shén wǔ tè suǒ ài zhòng, bǎi liáo chéng fēng, mò bù zhèn jù. ér dì shàn zì huì jī, yán bù chū kǒu, héng zì biǎn tuì, yán xián shùn cóng. gù shēn jiàn qīng, suī jiā rén yì yǐ wèi bù jí. wén xiāng sì yè, dì yǐ cì zhǎng jiàn cāi xián. dì hòu lǐ shì sè měi, měi yù yàn huì, róng mào yuǎn guò jìng dé huáng hòu, wén xiāng mí bù píng yān. dì měi wèi hòu sī yíng fú wán, xiǎo jiā, wén xiāng jí lìng bī qǔ. hòu huì, yǒu shí wèi yǔ. dì xiào yuē: cǐ wù yóu yīng kě qiú, xiōng xū, hé róng lìn. wén xiāng huò kuì ér bù qǔ, biàn gōng shòu, yì wú shì ràng. měi tuì cháo hái dì, zhé bì gé jìng zuò, suī duì qī zǐ, néng jìng rì bù yán. huò tǎn xiǎn bēn yuè. hòu wèn qí gù, duì yuē: wèi ěr màn xì. cǐ gài xí láo ér bù kěn yán yě. suǒ qǐn zhì yè céng yǒu guāng, jù xì kě chá, hòu jīng gào dì. dì yuē: shèn wù wàng yán. zì cǐ wéi yǔ hòu qǐn, shì yù jiē lìng chū wài. wén xiāng bēng, mì bù fā sàng. qí hòu jiàn lù, wèi dì qiè wèi zuǒ yòu yuē: dà jiāng jūn cǐ cú, shì shì tiān yì, wēi quán dāng guī wáng shì yǐ. jí dì jiāng fù jìn yáng, qīn rù cí yè yú zhāo yáng diàn, cóng zhě qiān rén, jū qián chí jiàn zhě shí yú bèi. dì zài diàn xià shù shí bù lì, ér wèi shì shēng jiē yǐ èr bǎi xǔ rén, jiē rǎng mèi kòu rèn, ruò duì yán dí. dì lìng zhǔ zhě chuán zòu, xū yì jìn yáng. yán qì, zài bài ér chū. wèi dì shī sè, mù sòng dì yuē: cǐ rén shì bù néng jiàn róng, wú bù zhī sǐ zài hé rì. jí zhì bìng zhōu, wèi yù jiāng shì, cuò cí kuǎn shí. zhòng jiē xīn rán, yuē: shuí wèi zuǒ pú shè fān bù jiǎn lìng gōng. lìng gōng jí zhǐ wén xiāng yě. shí é yán shàng dǎng chū shèng rén. dì wén zhī, jiāng cóng yī jùn. ér jùn rén zhāng sī jìn shàng yán, diàn xià shēng yú nán gōng, fāng míng shàng dǎng, jí shì shàng dǎng chū shèng rén, dì yuè ér zhǐ. xiān shì tóng yáo yuē: yī shù gǎo, liǎng tóu rán, hé biān gǔ lì fēi shàng tiān. gǎo rán liǎng tóu, yú wén wèi gāo. hé biān gǔ lì wèi shuǐ biān yáng, zhǐ dì míng yě. yú shì xú zhī cái shèng chén yí shòu chán. dì yuē: xiān fù wáng xiōng, gōng dé rú cǐ, shàng zhōng běi miàn, wú yòu hé gǎn dāng. zhī cái yuē: zhèng wèi bù jí fù xiōng, xū zǎo shēng jiǔ wǔ. rú qí bù zuò, rén jiāng shēng xīn, qiě chèn yún: yáng yǐn méng jīn jiǎo guà tiān. méng jīn, shuǐ yě, yáng yǐn shuǐ, wáng míng yě, jiǎo guà tiān, dà wèi yě. yòu yáng píng jùn jiè miàn xīng yì bàng yǒu dà shuǐ, tǔ rén cháng jiàn qún yáng shù bǎi, lì wò qí zhōng, jiù shì bù jiàn. shì yǔ chèn hé, yuàn wáng wù yí. dì yǐ wèn gāo dé zhèng. dé zhèng yòu zàn chéng zhī, yú shì shǐ jué. nǎi shǐ lǐ mì bo zhī, yù dà héng, yuē: dà jí, hàn wén dì zhī fēng yě. dì nǎi zhù xiàng yǐ bo zhī, yī xiě ér chéng. shǐ duàn sháo wèn hú lǜ jīn yú sì zhōu, jīn lái cháo, shēn yán bù kě, yǐ kǎi cáo zōng jǐng yè shǒu chén fú mìng, qǐng shā zhī. nǎi yì yú tài hòu qián. tài hòu wèi zhū guì yuē: wǒ ér níng zhí, bì zì wú cǐ yì, zhí gāo dé zhèng lè huò, jiào zhī ěr. dì yì jué, nǎi zhěng bīng ér dōng. shǐ gāo dé zhèng zhī yè, fěng yù gōng qīng, mò yǒu yīng zhě. sī mǎ zi rú nì dì yú liáo yáng, gù yán wèi kě. dù bì yì bào mǎ jiàn. dì yù hái, shàng shí chéng lǐ jí yuē: cǐ xíng shì fēi xiǎo, ér yán hái? dì wěi yán shǐ xiàng dōng mén shā zhī, ér bié lìng cì juàn shí pǐ. sì yuè, yè, hé shēng yú wèi dì tóng yán, dàn zhǎng shù cùn, yǒu suì. wǔ yuè, dì fù dōng fù yè, lìng zuǒ yòu yuē: yì yán zhě zhǎn. shì yuè, guāng zhōu xiàn jiǔ wěi hú. dì zhì yè chéng nán, zhào rù, bìng jī bǎn cè. dàn, gāo lóng zhī jìn yè yuē: yòng cǐ hé wèi? dì zuò sè yuē: wǒ zì zuò shì, ruò yù zú miè yé! lóng zhī xiè ér tuì. yú shì nǎi zuò yuán qiū, bèi fǎ wù, cǎo chán ràng shì.
帝沈敏有遠量,外若不遠,內鑒甚明。文襄年長英秀,神武特所愛重,百僚承 風,莫不震懼。而帝善自晦跡,言不出口,恆自貶退,言咸順從。故深見輕,雖家 人亦以為不及。文襄嗣業,帝以次長見猜嫌。帝後李氏色美,每預宴會,容貌遠過 靖德皇后,文襄彌不平焉。帝每為後私營服玩,小佳,文襄即令逼取。後恚,有時 未與。帝笑曰:「此物猶應可求,兄須,何容吝。」文襄或愧而不取,便恭受,亦 無飾讓。每退朝還第,輙閉閣靜坐,雖對妻子,能竟日不言。或袒跣奔躍。後問其 故,對曰:「為爾漫戲。」此蓋習勞而不肯言也。所寢至夜曾有光,巨細可察,後 驚告帝。帝曰:「慎勿妄言。」自此唯與後寢,侍御皆令出外。文襄崩,秘不發喪。 其後漸露,魏帝竊謂左右曰:「大將軍此殂,似是天意,威權當歸王室矣。」及帝 將赴晉陽,親入辭謁於昭陽殿,從者千人,居前持劍者十餘輩。帝在殿下數十步立, 而衛士升階已二百許人,皆攘袂扣刃,若對嚴敵。帝令主者傳奏,須詣晉陽。言訖, 再拜而出。魏帝失色,目送帝曰:「此人似不能見容,吾不知死在何日。」及至並 州,慰諭將士,措辭款實。眾皆欣然,曰:「誰謂左僕射翻不減令公。」令公即指 文襄也。時訛言上黨出聖人。帝聞之,將從一郡。而郡人張思進上言,殿下生於南 宮,坊名上黨,即是上黨出聖人,帝悅而止。先是童謠曰:「一束藁,兩頭然,河 邊羖歷飛上天。」藁然兩頭,於文為高。河邊羖歷為水邊羊,指帝名也。於是 徐之才盛陳宜受禪。帝曰:「先父亡兄,功德如此,尚終北面,吾又何敢當。」之 才曰:「正為不及父兄,須早升九五。如其不作,人將生心,且讖云:「羊飲盟津 角掛天。」盟津,水也,羊飲水,王名也,角掛天,大位也。又陽平郡界面星驛傍 有大水,土人常見群羊數百,立臥其中,就視不見。事與讖合,願王勿疑。」帝以 問高德正。德正又贊成之,於是始決。乃使李密卜之,遇《大橫》,曰:「大吉, 漢文帝之封也。」帝乃鑄象以卜之,一寫而成。使段韶問斛律金於肆州,金來朝, 深言不可,以鎧曹宗景業首陳符命,請殺之。乃議於太后前。太后謂諸貴曰:「我 兒獰直,必自無此意,直高德正樂禍,教之耳。」帝意決,乃整兵而東。使高德正 之鄴,諷喻公卿,莫有應者。司馬子如逆帝於遼陽,固言未可。杜弼亦抱馬諫。帝 欲還,尚食丞李集曰:「此行事非小,而言還?」帝偽言使向東門殺之,而別令賜 絹十疋。四月,夜,禾生於魏帝銅研,旦長數寸,有穗。五月,帝復東赴鄴,令左 右曰:「異言者斬。」是月,光州獻九尾狐。帝至鄴城南,召入,並齎板策。旦, 高隆之進謁曰:「用此何為?」帝作色曰:「我自作事,若欲族滅耶!」隆之謝而 退。於是乃作圓丘,備法物,草禪讓事。
jí dēng jí zhī hòu, shén míng zhuǎn mào, wài róu nèi gāng, guǒ yú duàn gē, rén mò néng kuī. yòu tè míng lì shì, liú xīn zhèng shù, jiǎn jìng kuān hé, tǎn yú rèn shǐ. gù yáng yīn děng de jǐn yú kuāng zàn, cháo zhèng càn rán. jiān yǐ fǎ yù xià, bù bì quán guì. huò yǒu wéi fàn, bù róng xūn qī, nèi wài mò bù sù rán. zhì yú jūn guó jī cè, dú jué huái bào, guī móu hóng yuǎn, yǒu rén jūn dà lüè. yòu yǐ sān fāng dǐng zhì, shàn jiǎ liàn bīng, zuǒ yòu sù wèi, zhì bǎi bǎo jūn shì. měi lín xíng zhèn, qīn dāng shǐ shí. fēng rèn jiāo jiē, wéi kǒng qián dí bù duō. lǚ fàn jiān è, cháng zhì kè jié. cháng zhuī jí rú rú, lìng dū du gāo ā nà gōng lǜ qí shù qiān, sāi qí zǒu dào. shí lǔ jūn yóu shèng, wǔ wàn yú rén. gōng yǐ bīng shǎo qǐng yì, dì gèng jiǎn qí bàn qí. nà gōng fèn jī. suì dà pò zhī. lǔ zhǔ yú yuè yán gǔ, jǐn yǐ shēn miǎn. dū du gāo yuán hǎi wáng shī luó bìng wú wǔ yì, xiān chēng qiè ruò yī dàn jiāo fēng, yǒu yú xiāo zhuàng. cháng yú dōng shān yóu yàn, yǐ guān lǒng wèi píng, tóu bēi zhèn nù. zhào wèi shōu yú qián, lì wèi zhào shū, xuān shì yuǎn jìn, jiāng shì xī xíng. shì suì, zhōu wén dì cú, xī rén zhèn kǒng, cháng wèi dù lǒng zhī jì.
及登極之後,神明轉茂,外柔內剛,果於斷割,人莫能窺。又特明吏事,留心 政術,簡靖寬和,坦於任使。故楊愔等得盡於匡贊,朝政粲然。兼以法馭下,不避 權貴。或有違犯,不容勛戚,內外莫不肅然。至於軍國機策,獨決懷抱,規謀宏遠, 有人君大略。又以三方鼎峙,繕甲練兵,左右宿衛,置百保軍士。每臨行陣,親當 矢石。鋒刃交接,唯恐前敵不多。屢犯艱厄,常致克捷。嘗追及蠕蠕,令都督高阿 那肱率騎數千,塞其走道。時虜軍猶盛,五萬餘人。肱以兵少請益,帝更減其半騎。 那肱奮擊。遂大破之。虜主逾越岩谷,僅以身免。都督高元海、王師羅並無武藝, 先稱怯弱;一旦交鋒,有逾驍壯。嘗於東山游宴,以關隴未平,投杯震怒。召魏收 於前,立為詔書,宣示遠近,將事西行。是歲,周文帝殂,西人震恐,常為度隴之 計。
jì zhēng fá sì kè, wēi zhèn róng xià. liù qī nián hòu, yǐ gōng yè zì jīn. suì liú qíng dān miǎn, sì xíng yín bào. huò gōng zì gǔ wǔ, gē ōu bù xī, cóng dàn tōng xiāo, yǐ yè jì zhòu huò tǎn lù xíng tǐ, tú fù fěn dài, sàn fā hú fú, zá yī jǐn cǎi, bá rèn zhāng gōng, yóu háng shì sì. xūn qī zhī dì, zhāo xī lín xìng. shí chéng lù chē bái xiàng luò tuó niú lǘ, bìng bù shī ān lēi. huò shèng shǔ yán hè, rì zhōng bào shēn lóng dōng kù hán, qù yī chí zǒu. cóng zhě bù kān, dì jū zhī zì ruò. jiē zuò xiàng sù, chù chù yóu xíng. duō shǐ liú táo zhī cuī jì shū fù zhī ér xíng. huò dān hú gǔ ér pāi zhī. qīn qī guì chén, zuǒ yòu jìn xí, shì cóng cuò zá, wú fù chà děng. zhēng jí yín yù, xī qù yī shang, fēn fù cóng guān, zhāo xī lín shì. huò jù jí wèi mǎ, niǔ cǎo wèi suǒ, bī qiǎn chéng qí, qiān yǐn lái qù, liú xiě sǎ dì, yǐ wèi yú lè. fán zhū shā hài, duō lìng zhī jiě. huò fén zhī yú huǒ, huò tóu zhī yú hé. shěn xù jì jiǔ, mí yǐ kuáng huò. měi zhì jiāng zuì, zhé bá jiàn guà shǒu, huò zhāng gōng fù shǐ, huò zhí chí móu shuò. yóu xíng gāo chán fù, wèn fù rén yuē: tiān zǐ hé rú? dá yuē: diān diān chī chī, hé chéng tiān zǐ. dì nǎi shā zhī. huò chí chěng qú lù, sàn zhì qián wù, zì rén shí qǔ, zhēng jìng xuān huá, fāng yǐ wèi xǐ.
既征伐四克,威振戎夏。六七年後,以功業自矜。遂留情耽湎,肆行淫暴。或 躬自鼓舞,歌謳不息,從旦通宵,以夜繼晝;或袒露形體,塗傅粉黛,散發胡服, 雜衣錦彩,拔刃張弓,遊行市肆。勛戚之第,朝夕臨幸。時乘鹿車、白象、駱駝、 牛、驢,並不施鞍勒。或盛暑炎赫,日中暴身;隆冬酷寒,去衣馳走。從者不堪, 帝居之自若。街坐巷宿,處處遊行。多使劉桃枝、崔季舒負之而行。或擔胡鼓而拍 之。親戚貴臣,左右近習,侍從錯雜,無復差等。徵集淫嫗,悉去衣裳,分付從官, 朝夕臨視。或聚棘為馬,紐草為索,逼遣乘騎,牽引來去,流血灑地,以為娛樂。 凡諸殺害,多令支解。或焚之於火,或投之於河。沈酗既久,彌以狂惑。每至將醉, 輒拔劍掛手,或張弓傅矢,或執持牟槊。遊行高廛阝,問婦人曰:「天子何如?」 答曰:「顛顛痴痴,何成天子。」帝乃殺之。或馳騁衢路,散擲錢物,恣人拾取, 爭競喧譁,方以為喜。
tài hòu cháng zài běi gōng, zuò yī xiǎo tà. dì shí yǐ zuì, shǒu zì jǔ chuáng, hòu biàn zhuì luò, pō yǒu shāng sǔn. xǐng wù zhī hòu, dà huái cán hèn. suì lìng duō jù chái huō, jiāng rù qí zhōng. tài hòu jīng jù, qīn zì chí wǎn. yòu shè dì xí, lìng píng qín wáng gāo guī yàn zhí zhàng, kǒu zì zé shū, tuō bèi jiù fá. chì guī yàn: zhàng bù chū xuè, dāng jí zhǎn rǔ. tài hòu tì qì, qián zì bào zhī. dì liú tì kǔ qǐng, bù kěn shòu yú tài hòu. tài hòu tīng xǔ, fāng shě bèi zhàng, chī jiǎo wǔ shí, mò bù zhì dào. yì guān bài xiè, bēi bù zì shèng, yīn cǐ jiè jiǔ. yī xún, hái fù rú chū. zì shì dān miǎn zhuǎn jù. suì xìng lǐ hòu jiā, yǐ míng dí shè hòu mǔ cuī, zhèng zhōng qí jiá. yīn mà yuē: wú zuì shí shàng bù shí tài hòu, lǎo bì hé shì! mǎ biān luàn dǎ yī bǎi yǒu yú. sān tái gòu mù gāo èr shí qī zhàng, liǎng dòng xiāng jù èr bǎi yú chǐ, gōng jiàng wēi qiè, jiē xì shéng zì fáng. dì dēng jí jí zǒu, dōu wú bù wèi. shí fù yǎ wǔ, zhé xuán zhōng jié bàng rén jiàn zhě, mò bù hán xīn. yòu zhào sǐ qiú, yǐ xí wèi chì, cóng tái fēi xià, miǎn qí zuì lù. guǒ gǎn bù lǜ zhě, jǐn jiē huò quán. yí qiè yóu yù zhě, huò zhì sǔn diē.
太后嘗在北宮,坐一小榻。帝時已醉,手自舉床,後便墜落,頗有傷損。醒悟 之後,大懷慚恨。遂令多聚柴火,將入其中。太后驚懼,親自持挽。又設地席,令 平秦王高歸彥執杖,口自責疏,脫背就罰。敕歸彥:「杖不出血,當即斬汝。」太 後涕泣,前自抱之。帝流涕苦請,不肯受於太后。太后聽許,方舍背杖,笞腳五十, 莫不至到。衣冠拜謝,悲不自勝,因此戒酒。一旬,還復如初。自是耽湎轉劇。遂 幸李後家,以鳴鏑射後母崔,正中其頰。因罵曰:「吾醉時尚不識太后,老婢何事!」 馬鞭亂打一百有餘。三台構木高二十七丈,兩棟相距二百餘尺,工匠危怯,皆繫繩 自防。帝登脊疾走,都無怖畏。時復雅舞,折旋中節;傍人見者,莫不寒心。又召 死囚,以席為翅,從台飛下,免其罪戮。果敢不慮者,盡皆獲全。疑怯猶豫者,或 致損跌。
shěn xù jì jiǔ, zhuǎn kuī běn xìng. nù dà sī nóng mù zi róng, shǐ zhī tuō yī ér fú, qīn shè zhī. bù zhōng, yǐ jué guàn qí xià qiào, rù cháng. suī yǐ yáng yīn wèi zǎi fǔ, shǐ jìn cè chóu. yǐ qí tǐ féi, hū wèi yáng dà dù. mǎ biān biān qí bèi, liú xiě jiā páo. yǐ dāo zi lí qí fù gǎo. cuī jì shū tuō pái yán yuē: lǎo xiǎo gōng zǐ è xì? yīn chè dāo zi ér qù zhī. yòu zhì yīn yú guān zhōng, zài yǐ ér chē, jǐ xià dīng zhě shù sì. céng zhì péng chéng wáng yóu zhái, wèi qí mǔ ěr zhū yuē: yì rǔ rǔ wǒ mǔ xù shí, xiàng hé yóu kě nài. shǒu zì rèn shā. yòu zhì gù pú shè cuī xiān dì, wèi xiān qī lǐ yuē: pō yì xiān bù? lǐ yuē: jié fà yì shēn, shí huái zhuī yì. dì yuē: ruò yì shí, zì wǎng kàn yě. qīn zì zhǎn zhī, qì tóu qiáng wài. cháng zài jìn yáng, yǐ shuò xì cì dū du wèi zi yào, yīng shǒu ér sǐ. zài sān tái tài guāng diàn shàng, jù shā dū du mù sōng. yòu xìng kāi fǔ bào xiǎn jiā, yǒu dū du hán zhé wú zuì, hū zhòng zhōng zhào, zhǎn zhī shù duàn. wèi lè ān wáng yuán áng, hòu zhī zǐ xù. qí qī yǒu sè, dì shù xìng zhī, yù nà wèi zhāo yí. zhào áng lìng fú, yǐ míng dí shè yī bǎi yú xià, níng xuè chuí jiāng yī shí, jìng zhì yú sǐ. hòu dì zì wǎng diào kū, yú sàng cì bī yōng qí qī. réng lìng cóng guān tuō yī zhù suì, jiān qián cǎi, hào wèi xìn wù. yī rì suǒ de, jiāng yú jù wàn. hòu tí bù shí, qǐ ràng wèi yú zǐ. tài hòu yòu wèi yán, dì yì nǎi shì. suǒ xìng xuē pín, shén bèi chǒng ài. hū yì qí jīng yǔ gāo yuè sī tōng, wú gù zhǎn shǒu, cáng zhī yú huái. yú dōng shān yàn, quàn chóu shǐ hé, hū tàn chū tóu, tóu yú bàn shàng. zhī jiě qí shī, nòng qí wèi pí pá. yī zuò jīng bù, mò bù sàng dǎn. dì fāng shōu qǔ, duì zhī liú lèi yún: jiā rén nán zài dé, shén kě xī yě. zài shī yǐ chū, bèi fā bù kū ér suí zhī. zhì yǒu lǘ xiàng yōng wěi, rén wú shí zhī zhě, hū lìng zhào zhǎn yè xià. xì tú zuì zhì dà pì, jiǎn qǔ suí jià, hào wèi gōng yù qiú, shǒu zì rèn shā, chí yǐ wèi xì. fán suǒ tú hài, dòng duō zhī jiě, huò tóu zhī liè huǒ, huò qì zhī zhāng liú. jiān yǐ wài zhú zhǎng chéng, nèi yíng tái diàn, shǎng fèi guò dù, tiān xià sāo rán nèi wài cǎn cǎn, gè huái yuàn dú. ér sù yán duàn lín xià, jiā zhī mò shí qiáng jì, bǎi liáo zhàn lì, bù gǎn wèi fēi. céng yǒu diǎn yù chéng lǐ jí miàn jiàn, bǐ dì yǒu shèn yú jié zhòu. dì lìng fù zhì liú zhōng. shěn méi jiǔ zhī, fù lìng yǐ chū, wèi yuē: wú hé rú jié zhòu? jí yuē: huí lái mí bù jí yǐ. dì yòu lìng shěn zhī, yǐn chū gèng wèn, rú cǐ shù sì, jí duì rú chū. dì dà xiào yuē: tiān xià yǒu rú cǐ chī hàn! fāng zhī lóng féng bǐ gàn, fēi shì jùn wù. suì jiě fàng zhī. yòu bèi yǐn rù jiàn, shì yǒu suǒ jiàn, dì lìng jiāng chū yāo zhǎn. qí huò zhǎn huò shè, mò néng cè yān.
沈酗既久,轉虧本性。怒大司農穆子容,使之脫衣而伏,親射之。不中,以橛 貫其下竅,入腸。雖以楊愔為宰輔,使進廁籌。以其體肥,呼為楊大肚。馬鞭鞭其 背,流血浹袍。以刀子剺其腹藁。崔季舒托俳言曰:「老小公子惡戱?」因掣刀子 而去之。又置愔於棺中,載以轜車,幾下釘者數四。曾至彭城王浟宅,謂其母爾硃 曰:「憶汝辱我母婿時,向何由可耐。」手自刃殺。又至故僕射崔暹第,謂暹妻李 曰:「頗憶暹不?」李曰:「結髮義深,實懷追憶。」帝曰:「若憶時,自往看也。」 親自斬之,棄頭牆外。嘗在晉陽,以槊戲刺都督尉子耀,應手而死。在三台太光殿 上,鋸殺都督穆嵩。又幸開府暴顯家,有都督韓哲無罪,忽眾中召,斬之數段。魏 樂安王元昂,後之姊婿。其妻有色,帝數幸之,欲納為昭儀。召昂令伏,以鳴鏑射 一百餘下,凝血垂將一石,竟至於死。後帝自往吊哭,於喪次逼擁其妻。仍令從官 脫衣助襚,兼錢彩,號為信物。一日所得,將逾巨萬。後啼不食,乞讓位於姊。太 後又為言,帝意乃釋。所幸薛嬪,甚被寵愛。忽意其經與高岳私通,無故斬首,藏 之於懷。於東山宴,勸酬始合,忽探出頭,投於柈上。支解其屍,弄其為琵琶。一 座驚怖,莫不喪膽。帝方收取,對之流淚云:「佳人難再得,甚可惜也。」載屍以 出,被發步哭而隨之。至有閭巷庸猥,人無識知者,忽令召斬鄴下。系徒罪至大辟, 簡取隨駕,號為供御囚,手自刃殺,持以為戲。凡所屠害,動多支解,或投之烈火, 或棄之漳流。兼以外築長城,內營台殿,賞費過度,天下騷然;內外慘慘,各懷怨 毒。而素嚴斷臨下,加之默識強記,百僚戰慄,不敢為非。曾有典御丞李集面諫, 比帝有甚於桀紂。帝令縛置流中。沈沒久之,復令以出,謂曰:「吾何如桀紂?」 集曰:「回來彌不及矣。」帝又令沈之,引出更問,如此數四,集對如初。帝大笑 曰:「天下有如此痴漢!方知龍逢、比干,非是俊物。」遂解放之。又被引入見, 似有所諫,帝令將出腰斬。其或斬或赦,莫能測焉。
chū, dì dēng zuò, gǎi nián wèi tiān bǎo. shì yǒu shēn shí zhě yuē: tiān bǎo zhī zì, wèi yī dà rén zhǐ shí, dì qí bù guò shí hū. yòu xiān shì yáo yún: mǎ zi rù shí shì, sān qiān liù bǎi rì. dì yǐ wǔ nián shēng, gù yuē mǎ zi. sān tái, shí jì lóng jiù jū, gù yuē shí shì. sān qiān liù bǎi rì, shí nián yě. yòu, dì céng wèn tài shān dào shì yuē: wú dé jǐ nián wèi tiān zǐ? dá yuē: dé sān shí nián. dào shì chū hòu, dì wèi lǐ hòu yuē: shí nián shí yuè shí rì, dé fēi sān shí yě? wú shén wèi zhī, guò cǐ wú lǜ. rén shēng yǒu sǐ, hé dé zhì xī, dàn lián zhèng dào shàng yòu, rén jiāng duó zhī ěr. dì jí qī ér bēng, jì nán jìng bù zhōng wèi, shí yǐ wèi zhī mìng. céng xìng jìn yáng, yè sù gàng mén lǐng. lǐng yǒu shù zhū bǎi shù, jiē jiāng qiān nián, zhī yè nèn mào, shì yǒu shén wù suǒ tuō. shí dì yǐ bèi jiǔ, xiàng lǐng chēn mà. shè zhòng yī zhū, wèi jǐ, lì kū ér sǐ. yòu chū yán lǚ zhōng, shí rén gù wèi zhī shén líng. suī wèi chāng jué, bù zhuān yún hūn bào. mò nián suì bù néng jìn shí, wéi shù yǐn jiǔ, qū niè chéng zāi, yīn ér zhì bì. xiān shì, huò zhōu fā chǔ yí wáng nǚ zhǒng, shī rú shēng yān. dé zhū rú yù xiá, dì zhēn zhī, hái yǐ liǎn yān. shǐ zǔ tǐng yǐ xiǎn báo duō guò, dì shù zuì zhī, měi wèi wèi lǎo zéi. jí wǔ chéng shí, tǐng bèi rèn yù, nǎi shuō wǔ chéng yuē: wén xuān shén bào, hé dé chēng wén? jì fēi chuàng yè, hé dé chēng zǔ? ruò xuān dì wèi zǔ, bì xià wàn suì hòu jiāng hé yǐ chēng? wǔ chéng nì yú tǐng shuō, tiān tǒng chū, yǒu zhào gǎi shì jǐng liè, miào hào wēi zōng. wǔ píng chū, zhào yàn shēn zhí zhèng, yòu zòu fù dì běn shì, miào hào xiǎn zǔ yún.
初,帝登阼,改年為天保。士有深識者曰:「天保之字,為一大人只十,帝其 不過十乎。」又先是謠云:「馬子入石室,三千六百日。」帝以午年生,故曰「馬 子」。三台,石季龍舊居,故曰「石室」。三千六百日,十年也。又,帝曾問太山 道士曰:「吾得幾年為天子?」答曰:「得三十年。」道士出後,帝謂李後曰: 「十年十月十日,得非三十也?吾甚畏之,過此無慮。人生有死,何得致惜,但憐 正道尚幼,人將奪之耳。」帝及期而崩,濟南竟不終位,時以為知命。曾幸晉陽, 夜宿槓門嶺。嶺有數株栢樹,皆將千年,枝葉嫩茂,似有神物所託。時帝已被酒, 向嶺瞋罵。射中一株,未幾,立枯而死。又出言屢中,時人故謂之神靈。雖為猖獗, 不專雲昏暴。末年遂不能進食,唯數飲酒,曲櫱成災,因而致斃。先是,霍州發楚 夷王女冢,屍如生焉。得珠襦玉匣,帝珍之,還以斂焉。始祖珽以險薄多過,帝數 罪之,每謂為老賊。及武成時,珽被任遇,乃說武成曰:「文宣甚暴,何得稱文? 既非創業,何得稱祖?若宣帝為祖,陛下萬歲後將何以稱?」武成溺於珽說,天統 初,有詔改諡景烈,廟號威宗。武平初,趙彥深執政,又奏復帝本諡,廟號顯祖雲。
fèi dì yīn, zì zhèng dào, xiǎo míng dào rén, wén xuān dì zhī zhǎng zi yě. mǔ yuē lǐ huáng hòu. tiān bǎo yuán nián, lì wèi huáng tài zǐ, shí nián liù suì. xìng mǐn huì, chū xué fǎn yǔ, yú jī zì xià zhù yún zì fǎn. shí shì zhě wèi dá qí gù, tài zǐ yuē: jī zì zú bàng yì wèi jī, qǐ fēi zì fǎn xié. cháng yàn běi gōng, dú lìng hé jiān wáng wù rù, zuǒ yòu wèn qí gù, tài zǐ yuē: shì zōng yù zéi chù, hé jiān wáng fù hé yí zài cǐ. wén xuān měi yán: tài zǐ dé hàn jiā xìng zhì, bù shì wǒ, yù fèi zhī, lì tài yuán wáng. chū zhào guó zi bó shì lǐ bǎo dǐng fù zhī. bǎo dǐng zú, fù zhào guó zi bó shì xíng zhì shì jiǎng. tài zǐ suī fù yú chūn qiū, ér wēn yù kāi lǎng, yǒu rén jūn zhī dù. guàn zōng jīng yè, shěng lǎn shí zhèng, shén yǒu měi míng. qī nián dōng, wén xuān zhào cháo chén wén xué zhě jí lǐ xué guān yú gōng yàn huì, lìng yǐ jīng yì xiāng zhì, qīn zì lín tīng. tài zǐ shǒu bǐ cuò wèn, zài zuò mò bù tàn měi. jiǔ nián, wén xuān zài jìn yáng, tài zǐ jiān guó, jí zhū rú jiǎng xiào jīng. lìng yáng yīn chuán zhǐ wèi guó zi zhù jiào xǔ sàn chóu yuē: xiān shēng zài shì, hé yǐ zì zī? duì yuē: sàn chóu zì shǎo yǐ lái, bù dēng luán tóng zhī chuáng, bù rù jì nǚ zhī shì, fú yīng jiǎn cè, bù zhī lǎo zhī jiāng zhì. píng shēng sù huái, ruò sī ér yǐ. tài zǐ yuē: yán zi suō wū chēng zhēn, liǔ xià yù ér bù luàn, wèi ruò cǐ wēng bái shǒu bù qǔ zhě yě. nǎi jī juàn bǎi pǐ. hòu wén xuān dēng jīn fèng tái, zhào tài zǐ shǐ shǒu rèn qiú. tài zǐ cè rán yǒu nán sè, zài sān bù duàn qí shǒu. wén xuān nù, qīn yǐ mǎ biān zhuàng tài zǐ sān xià. yóu shì qì jì yǔ chī, jīng shén shí fù hūn rǎo.
廢帝殷,字正道,小名道人,文宣帝之長子也。母曰李皇后。天保元年,立為 皇太子,時年六歲。性敏慧,初學反語,於跡字下注云「自反」。時侍者未達其故, 太子曰:「跡字足傍亦為跡,豈非自反邪。」嘗宴北宮,獨令河間王勿入,左右問 其故,太子曰:「世宗遇賊處,河間王復何宜在此。」文宣每言:「太子得漢家性 質,不似我」,欲廢之,立太原王。初詔國子博士李寶鼎傅之。寶鼎卒,復詔國子 博士邢峙侍講。太子雖富於春秋,而溫裕開朗,有人君之度。貫綜經業,省覽時政, 甚有美名。七年冬,文宣召朝臣文學者及禮學官於宮宴會,令以經義相質,親自臨 聽。太子手筆措問,在坐莫不嘆美。九年,文宣在晉陽,太子監國,集諸儒講《孝 經》。令楊愔傳旨謂國子助教許散愁曰:「先生在世,何以自資?」對曰:「散愁 自少以來,不登孌童之床,不入季女之室,服膺簡策,不知老之將至。平生素懷, 若斯而已。」太子曰:「顏子縮屋稱貞,柳下嫗而不亂,未若此翁白首不娶者也。」 乃齎絹百疋。後文宣登金鳳台,召太子使手刃囚。太子惻然有難色,再三不斷其首。 文宣怒,親以馬鞭撞太子三下。由是氣悸語吃,精神時復昏擾。
shí nián shí yuè, wén xuān bēng, guǐ mǎo, tài zǐ jí dì wèi yú jìn yáng xuān dé diàn, dà shè. nèi wài bǎi guān pǔ jiā fàn jí, wáng guān shī jué, tīng fù zī pǐn. gēng xū, zūn huáng tài hòu wèi tài huáng tài hòu, huáng hòu wèi huáng tài hòu. zhào jiǔ zhōu jūn rén qī shí yǐ shàng, shòu yǐ bǎn zhí. wǔ guān nián liù shí yǐ shàng, jí lóng bìng bù kān qū shǐ zhě, bìng jiē fàng miǎn. tǔ mù yíng zào jīn tóng tiě zhū zá zuò gōng, yī qiè tíng bà. shí yī yuè yǐ mǎo, yǐ yòu chéng xiàng xián yáng wáng hú lǜ jīn wèi zuǒ chéng xiàng. yǐ lù shàng shū shì cháng shān wáng yǎn wèi tài fù. yǐ sī tú zhǎng guǎng wáng zhàn wèi tài wèi. yǐ sī kōng duàn sháo wèi sī tú, yǐ píng yáng wáng yān wèi sī kōng. gāo yáng wáng shí wèi shàng shū zuǒ pú shè, hé jiān wáng xiào wǎn wèi sī zhōu mù, shì zhōng yàn zi xiàn wèi yòu pú shè. wù wǔ, fēn mìng shǐ zhě, xún shěng sì fāng, qiú zhèng dé shī, xǐng chá fēng sú, wèn rén jí kǔ. shí èr yuè wù xū, gǎi fēng shàng dǎng wáng shào rén wèi yú yáng wáng, guǎng yáng wáng shào yì wèi fàn yáng wáng, zhǎng lè wáng shào guǎng wèi lǒng xī wáng. shì suì, zhōu wǔ chéng yuán nián.
十年十月,文宣崩,癸卯,太子即帝位於晉陽宣德殿,大赦。內外百官普加泛 級,亡官失爵,聽復資品。庚戌,尊皇太后為太皇太后,皇后為皇太后。詔九州軍 人七十已上,授以板職。武官年六十已上,及癃病不堪驅使者,並皆放免。土木營 造金銅鐵諸雜作工,一切停罷。十一月乙卯,以右丞相、咸陽王斛律金為左丞相。 以錄尚書事、常山王演為太傅。以司徒、長廣王湛為太尉。以司空段韶為司徒,以 平陽王淹為司空。高陽王湜為尚書左僕射,河間王孝琬為司州牧,侍中燕子獻為右 僕射。戊午,分命使者,巡省四方,求政得失,省察風俗,問人疾苦。十二月戊戌, 改封上黨王紹仁為漁陽王,廣陽王紹義為范陽王,長樂王紹廣為隴西王。是歲,周 武成元年。
qián míng yuán nián chūn zhēng yuè guǐ chǒu shuò, gǎi yuán. jǐ wèi, zhào kuān yáo fù. guǐ hài, gāo yáng wáng shí hōng. shì yuè, chē jià zhì zì jìn yáng. jǐ hài, yǐ tài fù cháng shān wáng yǎn wèi tài shī lù shàng shū shì, yǐ tài wèi zhǎng guǎng wáng zhàn wèi dà sī mǎ bìng shěng lù shàng shū shì. yǐ shàng shū zuǒ pú shè píng qín wáng guī yàn wèi sī kōng, zhào jùn wáng ruì wèi shàng shū zuǒ pū shè. zhào zhū yuán liáng kǒu pèi méi gōng nèi jí cì rén zhě, bìng fàng miǎn. jiǎ chén, dì xìng fāng lín yuán, qīn lù qiú tú, sǐ zuì yǐ xià, jiàng miǎn gè yǒu chà. yǐ sì, tài shī cháng shān wáng yǎn jiǎo zhào zhū shàng shū lìng yáng yīn shàng shū yòu pú shè yàn zi xiàn lǐng jūn dà jiāng jūn kě zhū hún tiān hé shì zhōng sòng qīn dào sàn qí cháng shì zhèng zi mò. wù shēn, yǐ cháng shān wáng yǎn wèi dà chéng xiāng dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì. yǐ dà sī mǎ zhǎng guǎng wáng zhàn wèi tài fù jīng jī dà dū dū. yǐ sī tú duàn sháo wèi dà jiāng jūn. yǐ qián sī kōng píng yáng wáng yān wèi tài wèi. yǐ sī kōng píng qín wáng guī yàn wèi sī tú, péng chéng wáng yóu wèi shàng shū lìng. yòu yǐ gāo lì wáng shì zǐ tāng wèi shǐ chí jié lǐng dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo lì wáng. shì yuè, wáng lín wèi chén suǒ bài, xiāo zhuāng zì bá zhì hé zhōu. sān yuè jiǎ yín, zhào jūn guó shì jiē shēn jìn yáng, bǐng dà chéng xiàng cháng shān wáng guī suàn. rén shēn, fēng wén xiāng dì èr zi xiào háng wèi guǎng níng wáng, dì sān zi zhǎng gōng wèi lán líng wáng. xià sì yuè guǐ hài, zhào hé nán dìng jì zhào yíng cāng nán jiāo guāng nán qīng jiǔ zhōu, wǎng yīn zhōng shuǐ, pō shāng shí jià, qiǎn shǐ fēn tú shàn xù. shì yuè, zhōu míng dì bēng. wǔ yuè rén zǐ, yǐ kāi fǔ yí tóng sān sī liú hóng huī wèi shàng shū yòu pú shè. qiū bā yuè rén wǔ, tài huáng tài hòu lìng fèi dì wèi jì nán wáng, quán shí yī jùn. yǐ dà chéng xiàng cháng shān wáng yǎn rù zuǎn dà tǒng. shì rì, wáng jū bié gōng. huáng jiàn èr nián jiǔ yuè, cú yú jìn yáng, shí nián shí qī.
乾明元年春正月癸丑朔,改元。己未,詔寬徭賦。癸亥,高陽王湜薨。是月, 車駕至自晉陽。己亥,以太傅、常山王演為太師、錄尚書事,以太尉、長廣王湛為 大司馬、並省錄尚書事。以尚書左僕射、平秦王歸彥為司空,趙郡王睿為尚書左仆 射。詔諸元良口配沒宮內及賜人者,並放免。甲辰,帝幸芳林園,親錄囚徒,死罪 已下,降免各有差。乙巳,太師、常山王演矯詔誅尚書令楊愔、尚書右僕射燕子獻、 領軍大將軍可硃渾天和、侍中宋欽道、散騎常侍鄭子默。戊申,以常山王演為大丞 相、都督中外諸軍、錄尚書事。以大司馬、長廣王湛為太傅、京畿大都督。以司徒 段韶為大將軍。以前司空、平陽王淹為太尉。以司空、平秦王歸彥為司徒,彭城王 浟為尚書令。又以高麗王世子湯為使持節、領東夷校尉、遼東郡公、高麗王。是月, 王琳為陳所敗,蕭莊自拔至和州。三月甲寅,詔軍國事皆申晉陽,稟大丞相常山王 規算。壬申,封文襄第二子孝珩為廣寧王,第三子長恭為蘭陵王。夏四月癸亥,詔 河南定、冀、趙、瀛、滄、南膠、光、南青九州,往因螽水,頗傷時稼,遣使分塗 贍恤。是月,周明帝崩。五月壬子,以開府儀同三司劉洪徽為尚書右僕射。秋八月 壬午,太皇太后令廢帝為濟南王,全食一郡。以大丞相、常山王演入纂大統。是日, 王居別宮。皇建二年九月,殂於晉陽,時年十七。
dì cōng huì sù chéng, kuān hòu rén zhì, tiān bǎo jiān, yǎ yǒu lìng míng. jí chéng dà wèi, yáng yīn yàn zi xiàn sòng qīn dào děng tóng fǔ. yǐ cháng shān wáng dì qīn wàng zhòng, nèi wài wèi fú. jiā yǐ wén xuān chū bēng zhī rì, tài hòu běn yù lì zhī, gù yīn děng bìng huái cāi jì. cháng shān wáng yōu chàng, nǎi bái tài hòu, zhū qí dǎng. shí píng qín wáng guī yàn yì yù móu yān. huáng jiàn èr nián qiū, tiān wén gào biàn, guī yàn lǜ yǒu hòu hài, réng bái xiào zhāo, yǐ wáng dāng jiù, nǎi qiǎn guī yàn chí sì zhì jìn yáng hài zhī. wáng hōng hòu, xiào zhāo bù yù, jiàn wén xuān wèi suì. xiào zhāo shēn è zhī, yàn shèng shù bèi shè ér wú yì yě. hōng sān xún ér xiào zhāo bēng. dà níng èr nián, zàng yú wǔ níng zhī xī běi, shì mǐn dào wáng. chū, wén xuān mìng xíng shào zhì dì míng yīn zì zhèng dào, cóng ér yóu zhī, yīn jiā dì jí, zhèng zì yī zhǐ, wú shēn hòu ér bù de yě. shào jù, qǐng gǎi yān. wén xuān bù xǔ, yuē: tiān yě. yīn wèi zhāo dì yuē: duó shí dàn duó, shèn wù shā yě.
帝聰慧夙成,寬厚仁智,天保間,雅有令名。及承大位,楊愔、燕子獻、宋欽 道等同輔。以常山王地親望重,內外畏服。加以文宣初崩之日,太后本欲立之,故 愔等並懷猜忌。常山王憂悵,乃白太后,誅其黨。時平秦王歸彥亦預謀焉。皇建二 年秋,天文告變,歸彥慮有後害,仍白孝昭,以王當咎,乃遣歸彥馳駟至晉陽害之。 王薨後,孝昭不豫,見文宣為祟。孝昭深惡之,厭勝術備設而無益也。薨三旬而孝 昭崩。大寧二年,葬於武寧之西北,諡閔悼王。初,文宣命邢邵制帝名殷字正道, 從而尤之,「殷家弟及,『正』字一止,吾身後兒不得也。」邵懼,請改焉。文宣 不許,曰:「天也。」因謂昭帝曰:「奪時但奪,慎勿殺也。」
xiào zhāo huáng dì yǎn zì yán ān, shén wǔ huáng dì dì liù zǐ, wén xuān huáng dì zhī mǔ dì yě. yòu ér yīng zhì, zǎo yǒu dà chéng zhī liàng, wǔ míng huáng tài hòu zǎo suǒ ài zhòng. wèi yuán xiàng yuán nián, fēng cháng shān jùn gōng. jí wén xiāng zhí zhèng, qiǎn zhōng shū shì láng lǐ tóng guǐ jiù bà fǔ wèi zhū dì shī. dì suǒ lǎn wén jí, yuán qí zhǐ guī, ér bù hǎo cí cǎi. měi tàn yún: suī méng jīn zhī shī zuǒ cān zhèn ér bù nǜ, yǐ wèi néng. suì dǔ zhì dú hàn shū, zhì lǐ líng chuán, héng zhuàng qí suǒ wèi yān. cōng mǐn guò rén. suǒ yǔ yóu chù, yī zhī qí jiā huì, zhōng shēn wèi cháng wù fàn. tóng guǐ bìng zú, yòu mìng kāi fǔ zhǎng liú cān jūn diāo róu dài zhī, xìng yán biǎn, bù shì yòu xùn zhī yí, zhōng bèi qiǎn chū. dì sòng chū gé, cǎn rán liǎn róng, lèi shù xíng xià, zuǒ yòu mò bù xū xī. qí jìng yè zhòng jiù rú cǐ.
孝昭皇帝演字延安,神武皇帝第六子,文宣皇帝之母弟也。幼而英峙,早有大 成之量,武明皇太后早所愛重。魏元象元年,封常山郡公。及文襄執政,遣中書侍 郎李同軌就霸府為諸弟師。帝所覽文籍,源其指歸,而不好辭彩。每嘆云:「雖盟 津之師左驂震而不衄」,以為能。遂篤志讀《漢書》,至《李陵傳》,恆壯其所為 焉。聰敏過人。所與游處,一知其家諱,終身未嘗誤犯。同軌病卒,又命開府長流 參軍刁柔代之,性嚴褊,不適誘訓之宜,中被遣出。帝送出閣,慘然斂容,淚數行 下,左右莫不歔欷。其敬業重舊如此。
tiān bǎo chū, jìn jué wèi wáng. wǔ nián, chú bìng shěng shàng shū lìng. dì shàn duàn gē, zhǎng sī lǐ, shěng nèi wèi fú. qī nián, cóng wén xuān hái yè. wén xuān yǐ shàng shū zòu shì, duō yǒu yì tóng, lìng dì yǔ cháo chén xiān lùn dìng dé shī, rán hòu fū zòu. dì zhǎng yú zhèng shù, gē duàn xián jǐn qí lǐ, wén xuān tàn zhòng zhī. bā nián, zhuǎn sī kōng lù shàng shū shì. jiǔ nián, chú dà sī mǎ, réng lù shàng shū shì. shí wén xuān nì yú yóu yàn, dì yōu fèn, biǎo yú shén sè. wén xuān jué zhī, wèi dì yuē: dàn lìng rǔ zài, wǒ hé wèi bù zòng lè? dì wéi tí qì bài fú, jìng wú suǒ yán. wén xuān yì dà bēi, dǐ bēi yú dì yuē: rǔ shì xián wǒ, zì jīn gǎn jìn jiǔ zhě zhǎn zhī! yīn qǔ suǒ yù bēi, jǐn jiē huài qì. hòu yì shěn miǎn, huò rù zhū guì qī jiā, jué lì pī lā, bù xiàn guì jiàn. wéi cháng shān wáng zhì, nèi wài sù rán. dì yòu mì zhuàn shì tiáo, jiāng jiàn. qí yǒu wáng xī yǐ wèi bù kě. dì bù cóng, yīn jiān jí yán, suì féng dà nù. shùn chéng hòu běn wèi cháo zōng shì, wén xuān yù dì lí zhī. yīn wèi dì guǎng qiú shū yuàn, wàng yí qí chǒng. dì suī chéng zhǐ yǒu nà, ér qíng yì mí zhòng. dì xìng pō yán, shàng shū láng zhōng pōu duàn yǒu shī, zhé jiā chuí chǔ, lìng shǐ jiān tè, biàn jí kǎo jìng. wén xuān nǎi lì dì yú qián, yǐ dāo huán nǐ xié. zhào bèi lì fá zhě, lín yǐ bái rèn, qiú dì zhī duǎn, xián wú suǒ chén, fāng jiàn jiě shì. zì shì bù xǔ chī chuí láng zhōng. hòu cì dì wèi shí gōng rén, xǐng ér wàng zhī. wèi dì shàn qǔ, suì lìng dāo huán luàn zhú, yīn cǐ zhì kùn. huáng tài hòu rì yè tí qì, wén xuān bù zhī suǒ wèi. xiān shì jìn yǒu wáng xī, nǎi shě zhī, lìng shì dì. dì yuè yú jiàn chōu, bù gǎn fù jiàn. jí wén xuān bēng, dì jū jìn zhōng hù sàng shì. yòu zhǔ jí wèi, nǎi jí cháo bān. chú tài fù lù shàng shū shì, cháo zhèng jiē jué yú dì. yuè yú, nǎi jū fān dǐ. zì shì, zhào chì duō bù guān dì. kè huò yán yú dì yuē: zhì niǎo shě cháo, bì yǒu tàn luǎn zhī huàn, jīn rì zhī dì, hé yí lǚ chū.
天保初,進爵為王。五年,除並省尚書令。帝善斷割,長思理,省內畏服。七 年,從文宣還鄴。文宣以尚書奏事,多有異同,令帝與朝臣先論定得失,然後敷奏。 帝長於政術,割斷咸盡其理,文宣嘆重之。八年,轉司空、錄尚書事。九年,除大 司馬,仍錄尚書事。時文宣溺於游宴,帝憂憤,表於神色。文宣覺之,謂帝曰: 「但令汝在,我何為不縱樂?」帝唯啼泣拜伏,竟無所言。文宣亦大悲,抵杯於地 曰:「汝似嫌我,自今敢進酒者斬之!」因取所御杯,盡皆壞棄。後益沈湎,或入 諸貴戚家,角力批拉,不限貴賤。唯常山王至,內外肅然。帝又密撰事條,將諫。 其友王晞以為不可。帝不從,因間極言,遂逢大怒。順成後本魏朝宗室,文宣欲帝 離之。陰為帝廣求淑媛,望移其寵。帝雖承旨有納,而情義彌重。帝性頗嚴,尚書 郎中剖斷有失,輒加捶楚,令史奸慝,便即考竟。文宣乃立帝於前,以刀環擬脅。 召被立罰者,臨以白刃,求帝之短,咸無所陳,方見解釋。自是不許笞箠郎中。後 賜帝魏時宮人,醒而忘之。謂帝擅取,遂令刀環亂築,因此致困。皇太后日夜啼泣, 文宣不知所為。先是禁友王晞,乃舍之,令侍帝。帝月余漸瘳,不敢復諫。及文宣 崩,帝居禁中護喪事。幼主即位,乃即朝班。除太傅、錄尚書事,朝政皆決於帝。 月余,乃居籓邸。自是,詔敕多不關帝。客或言於帝曰:「鷙鳥舍巢,必有探卵之 患,今日之地,何宜屢出。」
qián míng yuán nián, cóng fèi dì fù yè, jū yú lǐng jūn fǔ. shí yáng yīn yàn zi xiàn kě zhū hún tiān hé sòng qīn dào zhèng zi mò děng yǐ dì wēi wàng jì zhòng, nèi jù quán bī, qǐng yǐ dì wèi tài shī sī zhōu mù lù shàng shū shì zhǎng guǎng wáng zhàn wèi dà sī mǎ lù bìng shěng shàng shū shì, jiě jīng jī dà dū dū. dì jì yǐ zūn qīn ér jiàn cāi chì, nǎi yǔ zhǎng guǎng wáng qī liè, móu zhī yú yě. sān yuè jiǎ xū, dì chū shàng shěng. dàn, fā lǐng jūn fǔ, dà fēng bào qǐ, huài suǒ yù chē màn. dì shén è zhī. jí zhì shěng, cháo shì xián jí. zuò dìng, jiǔ shù xíng, yú zuò zhí shàng shū lìng yáng yīn yòu pú shè yàn zi xiàn lǐng jūn kě zhū hún tiān hé shì zhōng sòng qīn dào děng yú zuò. dì róng fú yǔ píng yuán wáng duàn sháo píng qín wáng gāo guī yàn lǐng jūn liú hóng huī rù zì yún lóng mén, yú zhōng shū shěng qián yù sàn qí cháng shì zhèng zi mò, yòu zhí zhī, tóng zhǎn yú yù fǔ zhī nèi. dì zhì dōng gé mén, dū du chéng xiū níng chōu rèn ā dì. dì lìng gāo guī yàn yù zhī, xiū níng lì shēng dà hū bù cóng. guī yàn jì wèi lǐng jūn, sù wèi bīng shì suǒ fú, xī jiē chí zhàng. xiū níng fāng tàn xī ér bà. dì rù zhì zhāo yáng diàn, yòu zhǔ tài huáng tài hòu huáng tài hòu bìng chū lín yù zuò. dì zòu yīn děng zuì, qiú fú zhuān shàn zhī gū. shí tíng zhōng jí liǎng láng xià wèi shì èr qiān yú rén, jiē bèi jiǎ dài zhào. wǔ wèi é yǒng lè wǔ lì jué lún, yòu bèi wén xuān zhòng yù, fǔ rèn sī xiào. fèi dì chī nè, jiān cāng zú, bù zhī suǒ yán. tài huáng tài hòu yòu wèi huáng tài hòu shì, yán dì wú yì zhì, wéi yún bī ér yǐ. gāo guī yàn chì láo wèi shì jiè yán, yǒng lè nǎi nèi dāo ér qì. dì nǎi lìng guī yàn yǐn shì wèi zhī shì xiàng huá lín yuán, yǐ jīng jī jūn rù shǒu mén gé, zhǎn é yǒng lè yú yuán. zhào yǐ dì wèi dà chéng xiàng dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì. xiāng fǔ zuǒ shǐ jìn wèi yī děng. dì xún rú jìn yáng. yǒu zhào, jūn guó dà zhèng, xián zī jué yān. dì jì dāng dà wèi, zhī wú bù wèi, zé qí lìng diǎn, kǎo zōng míng shí. fèi dì gōng jǐ yǐ tīng zhèng. tài huáng tài hòu xún xià lìng fèi shǎo zhǔ, mìng dì tǒng dà yè.
乾明元年,從廢帝赴鄴,居於領軍府。時楊愔、燕子獻、可硃渾天和、宋欽道、 鄭子默等以帝威望既重,內懼權逼,請以帝為太師、司州牧、錄尚書事;長廣王湛 為大司馬、錄並省尚書事,解京畿大都督。帝既以尊親而見猜斥,乃與長廣王期獵, 謀之於野。三月甲戌,帝初上省。旦,發領軍府,大風暴起,壞所御車幔。帝甚惡 之。及至省,朝士咸集。坐定,酒數行,於坐執尚書令楊愔、右僕射燕子獻、領軍 可硃渾天和、侍中宋欽道等於坐。帝戎服與平原王段韶、平秦王高歸彥、領軍劉洪 徽入自雲龍門,於中書省前遇散騎常侍鄭子默,又執之,同斬於御府之內。帝至東 閣門,都督成休寧抽刃呵帝。帝令高歸彥喻之,休寧厲聲大呼不從。歸彥既為領軍, 素為兵士所服,悉皆弛杖。休寧方嘆息而罷。帝入至昭陽殿,幼主、太皇太后、皇 太后並出臨御坐。帝奏愔等罪,求伏專擅之辜。時庭中及兩廊下衛士二千餘人,皆 被甲待詔。武衛娥永樂武力絕倫,又被文宣重遇,撫刃思效。廢帝吃訥,兼倉卒, 不知所言。太皇太后又為皇太后誓,言帝無異志,唯雲逼而已。高歸彥敕勞衛士戒 嚴,永樂乃內刀而泣。帝乃令歸彥引侍衛之士向華林園,以京畿軍入守門閣,斬娥 永樂於園。詔以帝為大丞相、都督中外諸軍、錄尚書事。相府佐史進位一等。帝尋 如晉陽。有詔,軍國大政,咸諮決焉。帝既當大位,知無不為,擇其令典,考綜名 實。廢帝恭己以聽政。太皇太后尋下令廢少主,命帝統大業。
huáng jiàn yuán nián bā yuè rén wǔ, huáng dì jí wèi yú jìn yáng xuān dé diàn. dà shè, gǎi qián míng yuán nián wèi huáng jiàn. zhào fèng tài huáng tài hòu hái chēng huáng tài hòu, huáng tài hòu chēng wén xuān huáng hòu, gōng yuē zhāo xìn. yǐ yǒu, zhào zì tài zǔ chuàng yè yǐ lái, zhū yǒu zuǒ mìng gōng chén, zi sūn jué miè, guó tǒng bù chuán zhě, yǒu sī sōu fǎng jìn qīn, yǐ míng wén, dāng liàng wèi lì hòu. zhū jùn guó lǎo rén, gè shòu bǎn zhí, cì huáng mào jiū zhàng. yòu zhào jiǎn zhèng zhī shì, bìng tīng jìn jiàn chén shì jūn rén zhàn wáng sǐ wáng shì zhě, yǐ shí shēn wén, dāng jiā róng zèng. dū jiāng cháo shì míng wàng sù gāo, wèi lì tōng xiǎn, tiān bǎo yǐ lái wèi méng zhuī zèng zhě. yì jiē lù zòu. yòu yǐ yán wèi zhōng chéng, zhí fǎ suǒ zài, shéng wéi àn zuì, bù dé wǔ wén nòng fǎ. qí guān nú bì nián liù shí yǐ shàng, miǎn wèi shù rén. wù zǐ, yǐ tài fù zhǎng guǎng wáng zhàn wèi yòu chéng xiàng. yǐ tài wèi píng yáng wáng yān wèi tài fù. yǐ shàng shū lìng péng chéng wáng yóu wèi dà sī mǎ. rén chén, zhào fēn qiǎn dà shǐ, xún shěng sì fāng. guān chá fēng sú, wèn rén jí kǔ, kǎo qiú dé shī, sōu fǎng xián liáng. jiǎ wǔ, zhào yuē: xī wǔ wáng kè yīn, xiān fēng wǎng dài. liǎng hàn wèi jìn, wú fèi zī diǎn. jí yuán shì tǒng lì, bù lǜ jiù zhāng. zhèn zuǎn chéng dà yè, sī hóng gǔ diǎn. dàn èr wáng sān kè, jiù shuō bù tóng, kě yì dìng shì fēi, liè míng tiáo zòu. qí lǐ yí tǐ shì, yì yǎng yì zhī. yòu zhào guó zi sì kě bèi lì guān shǔ, yī jiù zhì shēng, jiǎng xí jīng diǎn, suì shí kǎo shì. qí wén xiāng dì suǒ yùn shí jīng, yí jí shī liè yú xué guǎn. wài zhōu dà xué, yì yǎng diǎn sī, qín jiā dū kè. bǐng shēn, zhào jiǔ zhōu xūn rén yǒu zhòng fēng zhě, tīng fēn shòu zǐ dì, yǐ guǎng gǔ ròu zhī ēn. jiǔ yuè rén shēn, zhào yì dìng sān zǔ lè. dōng shí yī yuè xīn hài, lì fēi yuán shì wèi huáng hòu, shì zǐ bǎi nián wèi huáng tài zǐ. cì tiān xià wèi fù hòu zhě, jué yī jí. guǐ chǒu, yǒu sī zòu tài zǔ xiàn wǔ huáng dì miào yí zòu wǔ dé zhī lè, wǔ zhāo liè zhī wǔ tài zōng wén xiāng huáng dì miào yí zòu wén dé zhī lè, wǔ xuān zhèng zhī wǔ gāo zǔ wén xuān huáng dì miào yí zòu wén zhèng zhī lè, wǔ guāng dà zhī wǔ. zhào yuē: kě. gēng shēn, zhào yǐ gù tài shī wèi jǐng gù tài shī dòu tài gù tài shī tài yuán wáng lóu zhāo gù tài zǎi zhāng wǔ wáng kù dí gàn gù tài wèi duàn róng gù tài shī mò qí pǔ gù sī tú cài jùn gù tài shī gāo gān gù sī tú mò duō lóu dài wén gù tài bǎo liú guì gù tài bǎo fēng zǔ yì gù guǎng zhōu cì shǐ wáng huái shí èr rén pèi xiǎng tài zǔ miào tíng gù tài shī qīng hé wáng yuè gù tài zǎi ān dé wáng hán guǐ gù tài zǎi fú fēng wáng kě zhū hún dào yuán gù tài shī gāo áng gù dà sī mǎ liú fēng gù tài shī mò qí shòu luò gàn gù tài wèi mù róng shào zōng shí yī rén pèi xiǎng shì zōng miào tíng gù tài wèi hé dōng wáng pān xiāng lè gù sī kōng xuē xiū yì gù tài fù pò liù hán cháng sān rén pèi xiǎng gāo zǔ miào tíng. shì yuè, dì qīn róng běi tǎo kù mò xī, chū zhǎng chéng. lǔ bēn dùn, fēn bīng zhì tǎo, dà huò niú mǎ, kuò zǒng rù jìn yáng gōng. shí èr yuè bǐng wǔ, chē jià zhì jìn yáng.
皇建元年八月壬午,皇帝即位於晉陽宣德殿。大赦,改乾明元年為皇建。詔奉 太皇太后還稱皇太后,皇太后稱文宣皇后,宮曰昭信。乙酉,詔自太祖創業已來, 諸有佐命功臣,子孫絕滅,國統不傳者,有司搜訪近親,以名聞,當量為立後。諸 郡國老人,各授板職,賜黃帽鳩杖。又詔謇正之士,並聽進見陳事;軍人戰亡死王 事者,以時申聞,當加榮贈。督將朝士名望素高,位歷通顯,天保以來未蒙追贈者。 亦皆錄奏。又以延尉、中丞,執法所在,繩違案罪,不得舞文弄法。其官奴婢年六 十已上,免為庶人。戊子,以太傅、長廣王湛為右丞相。以太尉、平陽王淹為太傅。 以尚書令、彭城王浟為大司馬。壬辰,詔分遣大使,巡省四方。觀察風俗,問人疾 苦,考求得失,搜訪賢良。甲午,詔曰:「昔武王克殷,先封往代。兩漢魏晉,無 廢茲典。及元氏統歷,不率舊章。朕纂承大業,思弘古典。但二王三恪,舊說不同, 可議定是非,列名條奏。其禮儀體式,亦仰議之。」又詔國子寺可備立官屬,依舊 置生,講習經典,歲時考試。其文襄帝所運石經,宜即施列於學館。外州大學,亦 仰典司,勤加督課。丙申,詔九州勛人有重封者,聽分授子弟,以廣骨肉之恩。九 月壬申,詔議定三祖樂。冬十一月辛亥,立妃元氏為皇后,世子百年為皇太子。賜 天下為父後者,爵一級。癸丑,有司奏太祖獻武皇帝廟宜奏《武德之樂》,舞《昭 烈之舞》;太宗文襄皇帝廟宜奏《文德之樂》,舞《宣政之舞》;高祖文宣皇帝廟 宜奏《文正之樂》,舞《光大之舞》。詔曰:「可。」庚申,詔以故太師尉景、故 太師竇泰、故太師太原王婁昭、故太宰章武王庫狄干、故太尉段榮、故太師万俟普、 故司徒蔡俊、故太師高乾、故司徒莫多婁貸文、故太保劉貴、故太保封祖裔、故廣 州刺史王懷十二人配饗太祖廟庭;故太師清河王岳、故太宰安德王韓軌、故太宰扶 風王可硃渾道元、故太師高昂、故大司馬劉豐、故太師万俟受洛干、故太尉慕容紹 宗十一人配饗世宗廟庭;故太尉河東王潘相樂、故司空薛修義、故太傅破六韓常三 人配饗高祖廟庭。是月,帝親戎北討庫莫奚,出長城。虜奔遁,分兵致討,大獲牛 馬,括總入晉陽宮。十二月丙午,車駕至晉陽。
èr nián chūn zhēng yuè xīn hài, sì yuán qiū. rén zǐ, dì yú tài miào. guǐ chǒu, zhào jiàng zuì rén gè yǒu chà. èr yuè dīng chǒu, zhào nèi wài zhí shì zhī guān cóng wǔ pǐn yǐ shàng jí sān fǔ zhǔ bù lù shì cān jūn zhū wáng wén xué shì yù shǐ tíng wèi sān guān shàng shū láng zhōng zhōng shū shè rén, měi èr nián zhī nèi, gè jǔ yī rén. dōng shí yuè bǐng zǐ, yǐ shàng shū lìng péng chéng wáng yóu wèi tài bǎo, zhǎng lè wáng wèi càn wèi tài wèi. jǐ yǒu, yě zhì qī yú qián diàn zhī tíng. shí yī yuè jiǎ chén, zhào yuē: zhèn yīng cǐ bào jí, yǎn hū wú dǎi. jīn sì zǐ chōng miǎo, wèi xián zhèng shù, shè jì yè zhòng, lǐ guī shàng dé. yòu chéng xiàng zhǎng guǎng wáng zhàn, yán jī cè huà, tǐ dào jū zōng, rén xióng zhī wàng, hǎi nèi zhān yǎng, tóng bāo gòng qì, jiā guó suǒ píng. kě qiǎn shàng shū zuǒ pú shè zhào jùn wáng ruì yù zhǐ, zhēng wáng tǒng zī dà bǎo. qí sàng jì zhī lǐ, yī tóng hàn wén, sān shí liù rì, xī cóng gōng chú. shān líng shī yòng, wù cóng jiǎn yuē. xiān shì, dì bù yù ér wú què tīng lǎn, shì rì, bēng yú jìn yáng gōng, shí nián èr shí qī. dà níng yuán nián rùn shí èr yuè guǐ mǎo, zǐ gōng hái yè, shàng shì yuē xiào zhāo huáng dì. gēng wǔ, zàng yú wén jìng líng.
二年春正月辛亥,祀圓丘。壬子,禘於太廟。癸丑,詔降罪人各有差。二月丁 丑,詔內外執事之官從五品已上、及三府主簿錄事參軍、諸王文學、侍御史、廷尉 三官、尚書郎中、中書舍人,每二年之內,各舉一人。冬十月丙子,以尚書令、彭 城王浟為太保,長樂王尉粲為太尉。己酉,野雉棲於前殿之庭。十一月甲辰,詔曰: 「朕嬰此暴疾,奄忽無逮。今嗣子沖眇,未閒政術,社稷業重,理歸上德。右丞相、 長廣王湛,研機測化,體道居宗,人雄之望,海內瞻仰,同胞共氣,家國所憑。可 遣尚書左僕射、趙郡王睿喻旨,征王統茲大寶。其喪紀之禮,一同漢文,三十六日, 悉從公除。山陵施用,務從儉約。」先是,帝不豫而無闕聽覽,是日,崩於晉陽宮, 時年二十七。大寧元年閏十二月癸卯,梓宮還鄴,上諡曰孝昭皇帝。庚午,葬於文 靜陵。
dì cōng mǐn yǒu shí dù, shēn shěn néng duàn, bù kě kuī cè. shēn zhǎng bā chǐ, yāo dài shí wéi, yí wàng fēng biǎo, jiǒng rán dú xiù. zì jū tái shěng, liú xīn zhèng shù, xián míng bù lǐng, lì suǒ bù dǎi. jí zhèng wèi chén jū, mí suǒ kè lì, qīng yáo báo fù, qín xù rén yǐn. nèi wú sī chǒng, wài shōu rén wù, suī hòu fù, wèi yì tè jìn wú bié. rì zè lín míng, wù zhī rén zhī shàn è. měi fǎng wèn zuǒ yòu, jì huò zhí yán. céng wèn shè rén péi zé zài wài yì lùn dé shī, zé lǜ ěr duì yuē: bì xià cōng míng zhì gōng, zì kě yuǎn móu gǔ xī, ér yǒu shí zhī shì, xián yán shāng xì, dì wáng zhī dù, pō wèi wèi hóng. dì xiào yuē: chéng rú qīng yán. zhèn chū lín wàn jī, lǜ bù zhōu xī, gù zhì ěr ěr. cǐ shì ān kě jiǔ xíng, kǒng hòu yòu xián shū lòu. zé yīn bèi chǒng yù. qí lè wén guò yě rú cǐ. zhào jùn wáng ruì yǔ kù dí xiǎn ān shì zuò, dì yuē: xū bá wǒ tóng táng dì, xiǎn ān wǒ qīn gū zǐ, jīn xù jiā rén lǐ, chú jūn chén zhī jìng, kě yán wǒ zhī bù dǎi. xiǎn ān yuē: bì xià duō wàng yán. yuē: ruò hé? duì yuē: bì xià xī jiàn wén xuān yǐ mǎ biān tà rén, cháng yǐ wèi fēi, ér jīn xíng zhī, fēi wàng yán xié? dì wò qí shǒu xiè zhī. yòu shǐ zhí yán, duì yuē: bì xià tài xì, tiān zǐ nǎi gèng shì lì. dì yuē: zhèn shén zhī zhī, rán wú fǎ lái jiǔ, jiāng zhěng zhī yǐ zhì wú wèi ěr. yòu wèn wáng xī, xī, dá rú xiǎn ān, jiē cóng róng shòu nà. xìng zhì xiào. tài hòu bù yù, chū jū nán gōng, dì xíng bù zhèng lǚ, róng sè biǎn cuì, yī bù jiě dài, dài jiāng sì xún. diàn qù nán gōng wǔ bǎi yú bù, jī míng ér qù, chén shí fāng hái, lái qù tú xíng, bù chéng yú niǎn. tài hòu suǒ kǔ xiǎo zēng, biàn jí qǐn fú gé wài, shí yǐn yào wù, jǐn jiē gōng qīn. tài hòu cháng xīn tòng, bù zì kān rěn, dì lì shì wéi qián, yǐ zhǎo qiā shǒu xīn, xuè liú chū xiù. yǒu ài zhū dì, wú jūn chén zhī gé. xióng yǒng yǒu móu. yú shí guó fù bīng qiáng, jiāng xuě shén wǔ yí hèn, yì zài dùn jià píng yáng, wèi jìn qǔ zhī cè. yuǎn tú bù suí, xī zāi.
帝聰敏有識度,深沈能斷,不可窺測。身長八尺,腰帶十圍,儀望風表,迥然 獨秀。自居台省,留心政術,閒明簿領,吏所不逮。及正位宸居,彌所克勵,輕徭 薄賦,勤恤人隱。內無私寵,外收人物,雖後父,位亦特進無別。日昃臨明,務知 人之善惡。每訪問左右,冀獲直言。曾問舍人裴澤在外議論得失,澤率爾對曰: 「陛下聰明至公,自可遠侔古昔,而有識之士,咸言傷細,帝王之度,頗為未弘。」 帝笑曰:「誠如卿言。朕初臨萬機,慮不周悉,故致爾耳。此事安可久行,恐後又 嫌疏漏。」澤因被寵遇。其樂聞過也如此。趙郡王睿與庫狄顯安侍坐,帝曰:「須 拔我同堂弟,顯安我親姑子,今序家人禮,除君臣之敬,可言我之不逮。」顯安曰: 「陛下多妄言。」曰:「若何?」對曰:「陛下昔見文宣以馬鞭撻人,常以為非, 而今行之,非妄言邪?」帝握其手謝之。又使直言,對曰:「陛下太細,天子乃更 似吏。」帝曰:「朕甚知之,然無法來久,將整之以至無為耳。」又問王晞,晞, 答如顯安,皆從容受納。性至孝。太后不豫,出居南宮,帝行不正履,容色貶悴, 衣不解帶,殆將四旬。殿去南宮五百餘步,雞鳴而去,辰時方還,來去徒行,不乘 輿輦。太后所苦小增,便即寢伏閣外,食飲藥物,盡皆躬親。太后嘗心痛,不自堪 忍,帝立侍帷前,以爪掐手心,血流出袖。友愛諸弟,無君臣之隔。雄勇有謀。於 時國富兵強,將雪神武遺恨,意在頓駕平陽,為進取之策。遠圖不遂,惜哉。
chū, dì yǔ jì nán yuē, bù xiāng hài. jí yú jià zài jìn yáng, wǔ chéng zhèn yè. wàng qì zhě yún yè chéng yǒu tiān zǐ qì. dì kǒng jì nán fù xìng, nǎi mì xíng zhèn dú. jì nán bù cóng, nǎi è ér shā zhī. hòu pō kuì huǐ. chū kǔ nèi rè, pín jìn kě sàn. shí yǒu shàng shū lìng shǐ xìng zhào, yú yè jiàn wén xuān cóng yáng yīn yàn zi xiàn děng xī xíng, yán xiāng yǔ fù chóu. dì zài jìn yáng gōng, yǔ máo fū rén yì jiàn yān. suì jiàn wēi dǔ, bèi ráng yàn zhī shì, huò zhǔ yóu sì sǎ, huò chí jù shāo zhú. zhū lì fāng chū diàn liáng, shān qí dòng shàng, gē hū zì ruò, le wú jù róng. shí yǒu tiān gǒu xià, nǎi yú qí suǒ jiǎng wǔ yǐ yàn zhī, yǒu tù jīng mǎ, dì zhuì ér jué lē. tài hòu shì jí, wèn jì nán suǒ zài zhě sān, dì bù duì. tài hòu nù yuē: shā qù xié! bù yòng wú yán, sǐ qí yí yǐ. lín zhōng zhī jì, wéi fú fú chuáng zhěn, kòu tóu qiú āi. qiǎn shǐ zhào zhuī zhǎng guǎng wáng rù zuǎn dà tǒng. yòu shǒu shū yún: yí jiāng wú qī zǐ zhì yī hǎo chù, wù xué qián rén yě.
初,帝與濟南約,不相害。及輿駕在晉陽,武成鎮鄴。望氣者雲「鄴城有天子 氣。」帝恐濟南復興,乃密行鴆毒。濟南不從,乃扼而殺之。後頗愧悔。初苦內熱, 頻進渴散。時有尚書令史姓趙,於鄴見文宣從楊愔、燕子獻等西行,言相與復仇。 帝在晉陽宮,與毛夫人亦見焉。遂漸危篤,備禳厭之事,或煮油四灑,或持炬燒逐。 諸厲方出殿梁,山騎棟上,歌呼自若,了無懼容。時有天狗下,乃於其所講武以厭 之,有兔驚馬,帝墜而絕肋。太后視疾,問濟南所在者三,帝不對。太后怒曰: 「殺去邪!不用吾言,死其宜矣。」臨終之際,唯扶服床枕,叩頭求哀。遣使詔追 長廣王入纂大統。又手書云:「宜將吾妻子置一好處,勿學前人也。」
lùn yuē: shén wǔ píng dìng sì fāng, wēi quán zài jǐ. qiān yè zhī hòu, suī zhǔ jì yǒu rén, hào lìng suǒ jiā, zhèng jiē zì chū. wén xuān yīn xún hóng yè, nèi wài yè cóng. zì cháo jí yě, qún xīn shǔ wàng. dōng wèi zhī dì, jǔ guó lè tuī, céng wèi qī yuè, suì dēng chén jí. shǐ zé cún xīn zhèng shì, fēng huà sù rán, shù nián zhī jiān, cháo yě ān yì. qí hòu zòng jiǔ sì yù, shì jí chāng kuáng, hūn xié cán bào, jìn dài wèi yǒu. xiǎng guó bù yǒng, shí yóu sī jí. jì nán jì yè, dà gé qí bì, fēng jiào càn rán, jìn shēn chēng xìng. gǔ gōng fǔ bì, suī huái jué chéng, jì bù néng zàn hóng dào dé, hé mù qīn yì yòu bù néng yuǎn lǜ fáng shēn, shēn móu wèi zhǔ. yīng duàn bù duàn, zì qǔ qí zāi. chén jì zhū yí, jūn xún fèi rǔ, jiē rèn fēi qí qì zhī suǒ zhì ěr. xiào zhāo zǎo jū tái gé, gù shì tōng míng rén lì zhī jiān, wú suǒ bù wěi. wén xuān bēng hòu, dà gé qián bì. jí lín zūn jí, liú xīn gēng shēn, shí rén fú qí míng ér jī qí xì yě. qíng hǎo jī gǔ, lǜ yóu lǐ dù jiāng fēng xiān dài zhī yìn, qiě dūn xué xiào zhī fēng zhēng zhào cái xián, wén wǔ bì jí. yú shí zhōu shì cháo zhèng, yí yú zǎi chén zhǔ jiāng xiāng cāi, bù wú wēi dài. nǎi juàn guān yòu, shí huái jiān bìng zhī zhì. jīng móu hóng kuàng, liàng jìn dài zhī míng zhǔ. ér jiàng nián bù yǒng, qí gù hé zāi? qǐ yōu xiǎn zhī tú, bié yǒu fù bào jiāng qí zhī jī yǔ, zhǐ zài yú sī. dì yù dà zhī, tiān bù xǔ yě?
論曰:神武平定四方,威權在己。遷鄴之後,雖主祭有人,號令所加,政皆自 出。文宣因循鴻業,內外葉從。自朝及野,群心屬望。東魏之地,舉國樂推,曾未 期月,遂登宸極。始則存心政事,風化肅然,數年之間,朝野安乂。其後縱酒肆欲, 事極猖狂,昏邪殘暴,近代未有。饗國不永,實由斯疾。濟南繼業,大革其弊,風 教粲然,搢紳稱幸。股肱輔弼,雖懷厥誠,既不能贊弘道德,和睦親懿;又不能遠 慮防身,深謀衛主。應斷不斷,自取其災。臣既誅夷,君尋廢辱,皆任非其器之所 致爾。孝昭早居台閣,故事通明;人吏之間,無所不委。文宣崩後,大革前弊。及 臨尊極,留心更深,時人服其明而譏其細也。情好稽古,率由禮度;將封先代之胤, 且敦學校之風;徵召才賢,文武畢集。於時周氏朝政,移於宰臣;主將相猜,不無 危殆。乃眷關右,實懷兼併之志。經謀宏曠,諒近代之明主。而降年不永,其故何 哉?豈幽顯之塗,別有復報;將齊之基宇,止在於斯。帝欲大之,天不許也?