zhōu huì dá féng jǐng sū chuò zi wēi cóng xiōng liàng
周惠达 冯景 苏绰子威 从兄亮
zhōu huì dá, zì huái wén, zhāng wǔ wén ān rén yě. fù xìn, lì lè xiāng píng shū chéng píng sān xiàn lìng, jiē yǐ lián néng chēng. huì dá yòu yǒu jié cāo, hǎo dú shū, měi róng mào. wèi qí wáng xiāo bǎo yín wèi yíng zhōu cì shǐ, zhào huì dá jí hé jiān féng jǐng tóng zài gé xià, shén lǐ zhī. jí bǎo yín hái míng, huì dá suí rù luò yáng. bǎo yín xī zhēng, huì dá fù suí rù guān. bǎo yín chú yōng zhōu cì shǐ, jīn huì dá shǐ luò yáng. wèi hái, ér bǎo yín móu fǎn wén yú jīng shī. yǒu sī yǐ huì dá shì qí xíng rén, jiāng zhí zhī. huì dá nǎi sī chí hái. zhì tóng guān, yù dà shǐ yáng kǎn. kǎn wèi yuē:" hé wéi gù rù shòu kǒu?" huì dá yuē:" xiāo wáng bì wèi zuǒ yòu suǒ wù, jīn wǎng, shù qí gǎi tú." jí zhì, bǎo yín fǎn xíng yǐ lù, bù kě mí fèng. suì yòng huì dá wèi guāng lù xūn zhōng shū shè rén. bǎo yín jì bài, wéi huì dá děng shù rén cóng zhī. bǎo yín yǔ huì dá yuē: " rén shēng fù guì, zuǒ yòu xián yán jǐn jié, jí zāo è nàn, nǎi zhī suì hán yě."
周惠达,字怀文,章武文安人也。父信,历乐乡、平舒、成平三县令,皆以廉 能称。惠达幼有节操,好读书,美容貌。魏齐王萧宝夤为瀛州刺史,召惠达及河间 冯景同在阁下,甚礼之。及宝夤还明,惠达随入洛阳。宝夤西征,惠达复随入关。 宝夤除雍州刺史,今惠达使洛阳。未还,而宝夤谋反闻于京师。有司以惠达是其行 人,将执之。惠达乃私驰还。至潼关,遇大使杨侃。侃谓曰:“何为故入兽口?” 惠达曰:“萧王必为左右所误,今往,庶其改图。”及至,宝夤反形已露,不可弥 缝。遂用惠达为光禄勋、中书舍人。宝夤既败,唯惠达等数人从之。宝夤语惠达曰: “人生富贵,左右咸言尽节,及遭厄难,乃知岁寒也。”
hè bá yuè wèi guān zhōng dà xíng, huì dá wèi yuè fǔ shǔ. yuè wèi hóu mò chén yuè suǒ hài, huì dá dùn rù hàn yáng zhī mài jī yá. yuè píng, guī yú zhōu wén dì. wén dì fù yǐ wéi fǔ sī mǎ, biàn wěi rèn yān. zhōu wén dì wèi dà jiàng jūn dà xíng tái, yǐ huì dá wèi xíng tái shàng shū dà jiàng jūn fǔ sī mǎ, fēng wén ān xiàn zi. zhōu wén chū zhèn huá zhōu, liú huì dá zhī hòu shì. shí jì chéng sāng luàn, shù shì duō quē. huì dá yíng zào róng zhàng, chǔ jī cāng liáng, jiǎn yuè shì mǎ, yǐ jì jūn guó zhī wù, shén wèi cháo tíng suǒ chēng. hòu bài zhōng shū lìng, jìn jué wèi gōng. dà tǒng sì nián, jiān shàng shū yòu pú yè. qí nián, zhōu wén yǔ wèi wén dì dōng tǎo, lìng huì dá fǔ wèi tài zǐ jū shǒu, zǒng liú tái shì. jí máng shān shī lǜ, rén qíng hài dòng. zhào qīng què jù zhǎng ān zǐ chéng fǎn, huì dá fèng tài zǐ chū wèi qiáo běi yǐ yù zhī. jūn hái, qīng què děng zhū. bài lì bù shàng shū. jiǔ zhī, fù wèi yòu pú yè. zì guān yòu cǎo chuàng, lǐ yuè quē rán. huì dá yǔ lǐ guān sǔn yì jiù zhāng, shì yǐ yí guǐ shāo bèi. wèi wén dì yīn cháo zòu yuè, gù wèi huì dá yuē:" cǐ qīng gōng yě." huì dá suī jū xiǎn zhí, xìng lián tuì, shàn xià rén, jìn xīn qín gōng, ài bá liáng shì, yǐ cǐ jiē jìng ér fù zhī. hōng, zi tí sì. suí kāi huáng chū, yǐ huì dá zhe jī qián dài, zhuī fēng xiāo guó gōng.
贺拔岳为关中大行,惠达为岳府属。岳为侯莫陈悦所害,惠达遁入汉阳之麦积 崖。悦平,归于周文帝。文帝复以为府司马,便委任焉。周文帝为大将军、大行台, 以惠达为行台尚书、大将军府司马,封文安县子。周文出镇华州,留惠达知后事。 时既承丧乱,庶事多阙。惠达营造戎仗,储积仓粮,简阅士马,以济军国之务,甚 为朝廷所称。后拜中书令,进爵为公。大统四年,兼尚书右仆射。其年,周文与魏 文帝东讨,令惠达辅魏太子居守,总留台事。及芒山失律,人情骇动。赵青雀据长 安子城反,惠达奉太子出渭桥北以御之。军还,青雀等诛。拜吏部尚书。久之,复 为右仆射。自关右草创,礼乐缺然。惠达与礼官损益旧章,是以仪轨稍备。魏文帝 因朝奏乐,顾谓惠达曰:“此卿功也。”惠达虽居显职,性廉退,善下人,尽心勤 公,爱拔良士,以此皆敬而附之。薨,子题嗣。隋开皇初,以惠达著绩前代,追封 萧国公。
féng jǐng, zì cháng míng, hé jiān wǔ yuán rén yě. fù jié, wèi fú yǔ lìng. jǐng shǎo yǔ zhōu huì dá yǒu, jù yǐ kè cóng xiāo bǎo yín. bǎo yín hòu wèi shàng shū yòu pú yè, yǐn jǐng lǐng shàng shū dōu lìng shǐ. zhèng guāng zhōng, bǎo yín wèi guān xī dà xíng tái, jǐng yòu wèi xíng tái dōu lìng shǐ. jí bǎo yín bài hái cháng ān, huò yì guī zuì què xià, huò yán liú zhōu lì gōng. jǐng yuē:" yōng bīng bù hái, cǐ zuì jiāng dà." bǎo yín bù cóng, suì fǎn. jí bǎo yín píng, jǐng fāng dé hái luò. cháo tíng wén jǐng yǒu jiàn yán, gù bù zuì zhī. hòu shì hè bá yuè wèi xíng tái láng. yuè shǐ jǐng yì qí shén wǔ, chá qí xíng shì. shén wǔ wén yuè shǐ zhì, shén yǒu xǐ sè, wèn yuē:" hè bá gōng jù yì wú xié?" jí yǔ jǐng shà xuè, tuō yuè wèi xiōng dì. jǐng hái, yǐ zhuàng bào yuè. yuè yuē:" cǐ jiān yǒu yú, ér shí bù zú. zì gǔ wáng chén wú sī méng zhě yě, wú liào zhī shú yǐ." yuè běi hé fèi yě tóu, dōng yǐn gē dòu líng yī lì, xī zǒng hóu mò chén yuè hé zhōu cì shǐ liáng jǐng ruì jí qiú qú wèi méng shì, gòng huì píng liáng, yí jūn dōng xià. jù yǒu zhuān rèn zhī xián, shǐ jǐng qǐ xiào wǔ dì. dì shén yuè. yòu wèi yuè dà dū dū fǔ cóng shì zhōng láng. hòu hóu mò chén yuè píng, zhōu wén shǐ jǐng yú jīng shī gào jié. dì yǒu xī qiān yì, yīn wèn guān zhōng shì shì. jǐng quàn dì xī qiān. hòu yǐ yíng xiào wǔ gōng, fēng gāo yáng xiàn bó, chú sàn qí cháng shì xíng tái shàng shū. dà tǒng chū, zhào xíng jīng zhōu shì, zú yú guān.
冯景,字长明,河间武垣人也。父杰,为伏与令。景少与周惠达友,俱以客从 萧宝夤。宝夤后为尚书右仆射,引景领尚书都令史。正光中,宝夤为关西大行台, 景又为行台都令史。及宝夤败还长安,或议归罪阙下,或言留州立功。景曰:“拥 兵不还,此罪将大。”宝夤不从,遂反。及宝夤平,景方得还洛。朝廷闻景有谏言, 故不罪之。后事贺拔岳为行台郎。岳使景诣齐神武,察其行事。神武闻岳使至,甚 有喜色,问曰:“贺拔公讵忆吾邪?”即与景歃血,托岳为兄弟。景还,以状报岳。 岳曰:“此奸有余,而实不足。自古王臣无私盟者也,吾料之熟矣。”岳北合费也 头,东引纥豆陵伊利,西总侯莫陈悦、河州刺史梁景睿及酋渠为盟誓,共会平凉, 移军东下。惧有专任之嫌,使景启孝武帝。帝甚悦。又为岳大都督府从事中郎。后 侯莫陈悦平,周文使景于京师告捷。帝有西迁意,因问关中事势。景劝帝西迁。后 以迎孝武功,封高阳县伯,除散骑常侍、行台尚书。大统初,诏行泾州事,卒于官。
sū chuò, zì lìng chuò, wǔ gōng rén, wèi shì zhōng zé zhī jiǔ shì sūn yě. lěi shì èr qiān dàn. fù xié, wǔ gōng jùn shǒu. chuò shǎo hào xué, bó lǎn qún shū, yóu shàn suàn shù. cóng xiōng ràng wèi fén zhōu cì shǐ, zhōu dì jiàn yú dū mén wài. lín bié, wèi yuē:" qīng jiā zǐ dì zhī zhōng, shuí kě rèn yòng zhě?" ràng yīn jiàn chuò. zhōu wén nǎi zhào wèi xíng tái láng zhōng. zài guān suì yú, wèi jiàn zhī. rán zhū cáo yí shì, jiē xún yú chuò ér hòu dìng. suǒ xíng gōng wén, chuò yòu wèi zhī tiáo shì. tái zhōng xián chēng qí néng. zhōu wén yǔ pú yè zhōu huì dá lùn shì, huì dá bù néng duì, qǐng chū wài yì zhī. nǎi zhào chuò, gào yǐ qí shì, chuò jí wéi liàng dìng. huì dá rù chéng, zhōu wén chēng shàn, wèi yuē:" shuí yǔ qīng wèi cǐ yì zhě?" huì dá yǐ chuò duì, yīn chēng qí yǒu wáng zuǒ cái. zhōu wén yuē:" wú yì wén zhī jiǔ yǐ." xún chú zhù zuò zuǒ láng.
苏绰,字令绰,武功人,魏侍中则之九世孙也。累世二千石。父协,武功郡守。 绰少好学,博览群书,尤善算术。从兄让为汾州刺史,周帝饯于都门外。临别,谓 曰:“卿家子弟之中,谁可任用者?”让因荐绰。周文乃召为行台郎中。在官岁余, 未见知。然诸曹疑事,皆询于绰而后定。所行公文,绰又为之条式。台中咸称其能。 周文与仆射周惠达论事,惠达不能对,请出外议之。乃召绰,告以其事,绰即为量 定。惠达入呈,周文称善,谓曰:“谁与卿为此议者?”惠达以绰对,因称其有王 佐才。周文曰:“吾亦闻之久矣。”寻除著作佐郎。
shǔ zhōu wén yǔ gōng qīng wǎng kūn míng chí guān yú, xíng zhì chéng xī hàn gù cāng dì, gù wèn zuǒ yòu, mò yǒu zhī zhě. huò yuē: " sū chuò bó wù duō tōng, qǐng wèn zhī." zhōu wén nǎi zhào chuò wèn, jù yǐ zhuàng duì. zhōu wén dà yuè, yīn wèn tiān dì zào huà zhī shǐ, lì dài xīng wáng zhī jī. chuò jì yǒu kǒu biàn, yìng duì rú liú. zhōu wén yì jiā zhī, nǎi yǔ chuò bìng mǎ xú xíng zhì chí, jìng bù shè wǎng gǔ ér hái. suì liú chuò zhì yè, wèn yǐ zhèng dào, wò ér tīng zhī. chuò yú shì zhǐ chén dì wáng zhī dào, jiān shù shēn hán zhī yào. zhōu wén nǎi qǐ, zhěng yī wēi zuò, bù jué xī zhī qián xí. yǔ suì dá shǔ bù yàn. jí cháo, wèi zhōu huì dá yuē:" sū chuò zhēn qí shì, wú fāng rèn zhī yǐ zhèng." jí bài dà xíng tái zuǒ chéng, cān diǎn jī mì. zì shì chǒng yù rì lóng. chuò shǐ zhì wén àn chéng shì, zhū chū mò rù, jí jì zhàng hù jí zhī fǎ.
属周文与公卿往昆明池观渔,行至城西汉故仓地,顾问左右,莫有知者。或曰: “苏绰博物多通,请问之。”周文乃召绰问,具以状对。周文大悦,因问天地造化 之始,历代兴亡之迹。绰既有口辩,应对如流。周文益嘉之,乃与绰并马徐行至池, 竟不设网罟而还。遂留绰至夜,问以政道,卧而听之。绰于是指陈帝王之道,兼述 申、韩之要。周文乃起,整衣危坐,不觉膝之前席。语遂达曙不厌。诘朝,谓周惠 达曰:“苏绰真奇士,吾方任之以政。”即拜大行台左丞,参典机密。自是宠遇日 隆。绰始制文案程式,硃出墨入,及计帐、户籍之法。
dà tǒng sān nián, qí shén wǔ sān dào rù kòu, zhū jiàng xián yù fēn bīng yù zhī, dú chuò yì yǔ zhōu wén tóng. suì bìng lì jù dòu tài, qín zhī yú tóng guān. fēng měi yáng xiàn bó. shí yī nián, shòu dà xíng tái dù zhī shàng shū, lǐng zhù zuò, jiān sī nóng qīng.
大统三年,齐神武三道入寇,诸将咸欲分兵御之,独绰意与周文同。遂并力拒 窦泰,擒之于潼关。封美阳县伯。十一年,授大行台度支尚书,领著作,兼司农卿。
zhōu wén fāng yù gé yì shí zhèng, wù hóng qiáng guó fù rén zhī dào, gù chuò dé jǐn qí zhì néng, zàn chéng qí shì. jiǎn guān yuán, zhì èr zhǎng, bìng zhì tún tián yǐ zī jūn guó. yòu wèi liù tiáo zhào shū, zòu shī xíng zhī.
周文方欲革易时政,务弘强国富人之道,故绰得尽其智能,赞成其事。减官员, 置二长,并置屯田以资军国。又为六条诏书,奏施行之。
qí yī, xiān xiū xīn, yuē:
其一,先修心,曰:
fán jīn zhī fāng bó shǒu lìng, jiē shòu mìng tiān cháo, chū lín xià guó, lùn qí zūn guì, bìng gǔ zhī zhū hóu yě. shì yǐ qián dài dì wáng, měi chēng gòng lǐ tiān xià zhě wéi liáng zǎi shǒu ěr. míng zhī bǎi liáo qīng yǐn suī gè yǒu suǒ sī, rán qí lǐ rén zhī běn, mò ruò shǒu zǎi zhī zuì zhòng yě. fán lǐ rén zhī tǐ, dāng xiān lǐ yǐ xīn, xīn zhě yī shēn zhī zhǔ, bǎi xíng zhī běn. xīn bù qīng jìng, zé sī lǜ wàng shēng. sī lǜ wàng shēng, zé jiàn lǐ bù míng. jiàn lǐ bù míng, zé shì fēi miù luàn. shì fēi jì luàn, zé yī shēn bù néng zì lǐ, ān néng lǐ rén yě? shì yǐ lǐ rén zhī yào, zài yú qīng xīn ér yǐ. fū suǒ wèi qīng xīn zhě, fēi bù tān huò cái zhī wèi, nǎi yù shǐ xīn qì qīng hé, zhì yì duān jìng. xīn hé zhì jìng, zé xié pì zhī lǜ wú yīn ér zuò. xié pì bù zuò, zé fán suǒ sī niàn wú bù jiē dé zhì gōng zhī lǐ. lǜ zhì gōng zhī lǐ yǐ lín qí rén, zé bǐ xià rén shú bù cóng huà? shì yǐ chēng lǐ rén zhī běn, xiān zài lǐ xīn.
凡今之方伯守令,皆受命天朝,出临下国,论其尊贵,并古之诸侯也。是以前 代帝王,每称共理天下者唯良宰守耳。明知百僚卿尹虽各有所司,然其理人之本, 莫若守宰之最重也。凡理人之体,当先理已心,心者一身之主,百行之本。心不清 静,则思虑妄生。思虑妄生,则见理不明。见理不明,则是非谬乱。是非既乱,则 一身不能自理,安能理人也?是以理人之要,在于清心而已。夫所谓清心者,非不 贪货财之谓,乃欲使心气清和,志意端静。心和志静,则邪僻之虑无因而作。邪僻 不作,则凡所思念无不皆得至公之理。率至公之理以临其人,则彼下人孰不从化? 是以称理人之本,先在理心。
qí cì yòu zài lǐ shēn. fán rén jūn zhī shēn zhě, nǎi bǎi xìng zhī biǎo, yī guó zhī de yě. biǎo bù zhèng, bù kě qiú zhí yǐng de bù míng, bù kě zé shè zhòng. jīn jūn shēn bù néng zì lǐ, ér wàng lǐ bǎi xìng, shì yóu qū biǎo ér qiú zhí yǐng yě jūn xíng bù néng zì xiū, ér yù bǎi xìng xiū xíng zhě, shì yóu wú de ér zé shè zhòng yě. gù wéi rén jūn zhě, bì xīn rú qīng shuǐ, xíng rú bái yù, gōng xíng rén yì, gōng xíng xiào tì, gōng xíng zhōng xìn, gōng xíng lǐ ràng, gōng xíng lián píng, gōng xíng jiǎn yuē, rán hòu jì zhī yǐ wú juàn, jiā zhī yǐ míng chá. xíng cǐ bā zhě yǐ xùn qí rén. shì yǐ qí rén wèi ér ài zhī, zé ér xiàng zhī, bù dài jiā jiào rì jiàn ér zì xīng xíng yǐ.
其次又在理身。凡人君之身者,乃百姓之表,一国之的也。表不正,不可求直 影;的不明,不可责射中。今君身不能自理,而望理百姓,是犹曲表而求直影也; 君行不能自修,而欲百姓修行者,是犹无的而责射中也。故为人君者,必心如清水, 形如白玉,躬行仁义,躬行孝悌,躬行忠信,躬行礼让,躬行廉平,躬行俭约,然 后继之以无倦,加之以明察。行此八者以训其人。是以其人畏而爱之,则而象之, 不待家教日见而自兴行矣。
qí èr, dūn jiào huà, yuē:
其二,敦教化,曰:
tiān dì zhī xìng, wéi rén wéi guì. míng qí yǒu zhōng hé zhī xīn, rén shù zhī xíng, yì yú mù shí, bù tóng qín shòu, gù guì zhī ěr. rán xìng wú cháng shǒu, suí huà ér qiān. huà yú dūn piáo zhě zé zhì zhí, huà yú jiāo wěi zhě zé fú báo. fú báo zhě zé shuāi bì zhī fēng, zhì zhí zhě zé chún hé zhī sú. shuāi bì zé huò luàn jiāo xìng, chún hé zé tiān xià zì zhì. zì gǔ ān wēi xìng wáng, wú bù jiē yóu suǒ huà yě.
天地之性,唯人为贵。明其有中和之心,仁恕之行,异于木石,不同禽兽,故 贵之耳。然性无常守,随化而迁。化于敦朴者则质直,化于浇伪者则浮薄。浮薄者 则衰弊之风,质直者则淳和之俗。衰弊则祸乱交兴,淳和则天下自治。自古安危兴 亡,无不皆由所化也。
rán shì dào diāo sàng, yǐ shù bǎi nián. dà luàn zī shén, qiě èr shí zài. rén bú jiàn dé, wéi bīng gé shì wén shàng wú jiào huà, wéi xíng fá shì yòng. ér zhōng xīng shǐ ěr, dà nàn wèi mǐ, jiā zhī yǐ shī lǚ, yīn zhī yǐ jī jǐn, fán bǎi cǎo chuàng, lǜ duō quán yí. zhì shǐ lǐ ràng fú xìng, fēng sú wèi fǎn. bǐ nián shāo dēng rěn, yáo fù chà qīng, yī shí bù qiè, zé jiào huà kě xiū yǐ. fán zhū mù shǒu lìng zhǎng, gè yí xǐ xīn gé yì, shàng chéng cháo zhǐ, xià xuān jiào huà yǐ.
然世道彫丧,已数百年。大乱滋甚,且二十载。人不见德,唯兵革是闻;上无 教化,唯刑罚是用。而中兴始尔,大难未弭,加之以师旅,因之以饥馑,凡百草创, 率多权宜。致使礼让弗兴,风俗未反。比年稍登稔,徭赋差轻,衣食不切,则教化 可修矣。凡诸牧守令长,各宜洗心革意,上承朝旨,下宣教化矣。
fū huà zhě, guì néng shàn zhī yǐ chún fēng, jìn zhī yǐ tài hé, bèi zhī yǐ dào dé, shì zhī yǐ pǔ sù. shǐ bǎi xìng mén mén, rì qiān yú shàn, xié wěi zhī xīn, shì yù zhī xìng, qián yǐ xiāo huà, ér bù zhī qí suǒ yǐ rán, cǐ zhī wèi huà yě. rán hòu jiào zhī yǐ xiào tì, shǐ rén cí ài jiào zhī yǐ rén shùn, shǐ rén hé mù jiào zhī yǐ lǐ yì, shǐ rén jìng ràng. cí ài zé bù yí qí qīn, hé mù zé wú yuàn yú rén, jìng ràng zé bù jìng yú wù. sān zhě jì bèi, zé wáng dào chéng yǐ. cǐ zhī wèi jiào yě. xiān wáng zhī suǒ yǐ yí fēng yì sú, huán chún fǎn sù, chuí gǒng ér lín tiān xià yǐ zhì yú tài píng zhě, mò bù yóu cǐ. cǐ zhī wèi yào dào yě.
夫化者,贵能扇之以淳风,浸之以太和,被之以道德,示之以朴素。使百姓亹 亹,日迁于善,邪伪之心,嗜欲之性,潜以消化,而不知其所以然,此之谓化也。 然后教之以孝悌,使人慈爱;教之以仁顺,使人和睦;教之以礼义,使人敬让。慈 爱则不遗其亲,和睦则无怨于人,敬让则不竞于物。三者既备,则王道成矣。此之 谓教也。先王之所以移风易俗,还淳反素,垂拱而临天下以至于太平者,莫不由此。 此之谓要道也。
qí sān, jǐn dì lì, yuē:
其三,尽地利,曰:
rén shēng tiān dì zhī jiān, yī shí wéi mìng. shí bù zú zé jī, yī bù zú zé hán. jī hán qiè tǐ, ér yù shǐ rén xìng xíng lǐ ràng zhě, cǐ yóu nì bǎn zǒu wán, shì bù kě de yě. shì yǐ gǔ zhī shèng wáng zhī qí ruò cǐ, xiān zú qí yī shí, rán hòu jiào huà suí zhī. fū yī shí suǒ yǐ zú zhě, yóu yú dì lì jǐn. dì lì suǒ yǐ jǐn zhě, yóu yú quàn kè yǒu fāng. zhǔ cǐ jiào zhě, zài hu mù shǒu lìng zhǎng ér yǐ. rén zhě míng yě, zhì bù zì zhōu, bì dài quàn jiào rán hòu dé jǐn qí lì. zhū zhōu jùn xiàn, měi zhì suì shǒu, bì róng chì bù rén, wú wèn shào zhǎng, dàn néng cāo chí nóng qì zhě, jiē lìng jiù tián, kěn fā yǐ shí, wù shī qí suǒ. jí bù zhǒng jì qì, jiā miáo xū lǐ, mài qiū zài yě, cán tíng yú shì, ruò cǐ zhī shí, jiē yí shào zhǎng xī lì, nán nǚ bìng gōng, ruò yáng tāng jiù huǒ, kòu dào zhī jiāng zhì, rán hòu kě shǐ nóng fū bù shī qí yè, cán fù dé jiù qí gōng. ruò yóu shǒu dài duò, zǎo guī wǎn chū, hào yì wù láo, bù qín shì yè zhě, zé zhèng cháng dié míng jùn xiàn, shǒu lìng suí shì jiā fá, zuì yī quàn bǎi. cǐ zé míng zǎi zhī jiào yě.
人生天地之间,衣食为命。食不足则饥,衣不足则寒。饥寒切体,而欲使人兴 行礼让者,此犹逆坂走丸,势不可得也。是以古之圣王知其若此,先足其衣食,然 后教化随之。夫衣食所以足者,由于地利尽。地利所以尽者,由于劝课有方。主此 教者,在乎牧守令长而已。人者冥也,智不自周,必待劝教然后得尽其力。诸州郡 县,每至岁首,必戎敕部人,无问少长,但能操持农器者,皆令就田,垦发以时, 勿失其所。及布种既讫,嘉苗须理,麦秋在野,蚕停于室,若此之时,皆宜少长悉 力,男女并功,若扬汤救火,寇盗之将至,然后可使农夫不失其业,蚕妇得就其功。 若游手怠惰,早归晚出,好逸恶劳,不勤事业者,则正长牒名郡县,守令随事加罚, 罪一劝百。此则明宰之教也。
fū bǎi mǔ zhī tián, bì chūn gēng zhī, xià zhòng zhī, qiū shōu zhī, rán hòu dōng shí zhī. cǐ sān shí zhě, nóng zhī yào yuè yě. ruò shī qí yī shí, zé gǔ bù kě dé ér shí. gù xiān wáng zhī jiè yuē:" yī fū bù gēng, tiān xià bì yǒu shòu qí jī zhě yī fù bù zhī, tiān xià bì yǒu shòu qí hán zhě." ruò cǐ sān shí, bù wù shěng shì, ér lìng rén fèi nóng zhě, shì zé jué rén zhī mìng, qū yǐ jiù sǐ rán. dān liè zhī hù, jí wú niú zhī jiā, quàn lìng yǒu wú xiāng tōng, shǐ de jiān jì. sān nóng zhī xì, jí yīn yǔ zhī xiá, yòu dāng jiào rén zhǒng sāng zhí guǒ, yì qí shū cài, xiū qí yuán pǔ, chù yù jī tún, yǐ bèi shēng shēng zhī zī, yǐ gōng yǎng lǎo zhī jù.
夫百亩之田,必春耕之,夏种之,秋收之,然后冬食之。此三时者,农之要月 也。若失其一时,则谷不可得而食。故先王之戒曰:“一夫不耕,天下必有受其饥 者;一妇不织,天下必有受其寒者。”若此三时,不务省事,而令人废农者,是则 绝人之命,驱以就死然。单劣之户,及无牛之家,劝令有无相通,使得兼济。三农 之隙,及阴雨之暇,又当教人种桑植果,艺其蔬菜,修其园圃,畜育鸡豚,以备生 生之资,以供养老之具。
fū wéi zhèng bù yù guò cí, suì zé rén fán quàn kè yì bù róng tài jiǎn, jiǎn zé rén dài. shàn wéi zhèng zhě, bì xiāo xī shí yí ér shì fán jiǎn zhī zhōng. gù shī yuē:" bù gāng bù róu, bù zhèng yōu yōu, bǎi lù shì qiú." rú bù néng ěr, zé bì xiàn yú xíng pì yǐ.
夫为政不欲过辞,碎则人烦;劝课亦不容太简,简则人怠。善为政者,必消息 时宜而适烦简之中。故诗曰:“不刚不柔,布政优优,百禄是求。”如不能尔,则 必陷于刑辟矣。
qí sì, zhuó xián liáng, yuē:
其四,擢贤良,曰:
tiān shēng zhēng lí, bù néng zì huà, gù bì lì jūn yǐ lǐ zhī. rén jūn bù néng dú lǐ, gù bì zhì chén yǐ zuǒ zhī. shàng zì dì wáng, xià jí liè guó, zhì chén dé xián zé ān, shī xián zé luàn, cǐ nǎi zì rán zhī lǐ, bǎi wáng bù néng yì yě.
天生蒸黎,不能自化,故必立君以理之。人君不能独理,故必置臣以佐之。上 自帝王,下及列国,置臣得贤则安,失贤则乱,此乃自然之理,百王不能易也。
jīn cì shǐ xiàn lìng, xī yǒu liáo lì, jiē zuǒ zhù zhī rén yě. cì shǐ fǔ guān zé mìng yú tiān cháo qí zhōu lì yǐ xià, bìng mù shǒu zì zhì. zì xī yǐ lái, zhōu jùn dài fū, dàn qǔ mén zī, duō bù zé xián liáng mò cáo xiǎo lì, wéi shì dāo bǐ, bìng bù wèn zhì xíng. fū mén zī zhě, nǎi xiān shì zhī jué lù, wú fáng zǐ sūn zhī yú gǔ dāo bǐ zhě, nǎi shēn wài zhī mò cái, bù fèi xìng xíng zhī jiāo wěi. ruò mén zī zhī zhōng ér dé xián liáng, shì zé cè qí jì ér qǔ qiān lǐ yě ruò mén zī zhī zhōng ér dé yú gǔ, shì zé tǔ niú mù mǎ, xíng sì ér yòng fēi, bù kě yǐ shè dào yě. ruò dāo bǐ zhī zhōng ér dé zhì xíng, shì zé jīn xiāng yù zhì, nèi wài jù měi, shí wéi rén bǎo yě ruò dāo bǐ zhī zhōng ér dé jiāo wěi, shì zé shì huà xiǔ mù, yuè mù yī shí, bù kě yǐ chōng cuī chuán zhī yòng yě. jīn zhī xuǎn jǔ zhě, dāng bù xiàn zī yīn, wéi zài dé rén. gǒu dé qí rén, zì kě qǐ sī yǎng ér wèi qīng xiàng, zé yī yǐn fù shuō shì yě, ér kuàng xiōng zhōu jùn zhī zhí hū? gǒu fēi qí rén, zé dān zhū shāng jūn suī dì wáng zhī yìn, bù néng shǒu bǎi lǐ zhī fēng, ér kuàng yú gōng qīng zhī zhòu hū? yóu cǐ ér yán, guān rén zhī dào kě jiàn yǐ.
今刺史县令,悉有僚吏,皆佐助之人也。刺史府官则命于天朝;其州吏以下, 并牧守自置。自昔以来,州郡大夫,但取门资,多不择贤良;末曹小吏,唯试刀笔, 并不问志行。夫门资者,乃先世之爵禄,无妨子孙之愚瞽;刀笔者,乃身外之末材, 不废性行之浇伪。若门资之中而得贤良,是则策骐骥而取千里也;若门资之中而得 愚瞽,是则土牛木马,形似而用非,不可以涉道也。若刀笔之中而得志行,是则金 相玉质,内外俱美,实为人宝也;若刀笔之中而得浇伪,是则饰画朽木,悦目一时, 不可以充榱椽之用也。今之选举者,当不限资阴,唯在得人。苟得其人,自可起厮 养而为卿相,则伊尹、傅说是也,而况兄州郡之职乎?苟非其人,则丹硃、商均虽 帝王之胤,不能守百里之封,而况于公卿之胄乎?由此而言,官人之道可见矣。
fán suǒ qiú cái yì zhě, wèi qí kě yǐ lǐ rén. ruò yǒu cái yì ér yǐ zhèng zhí wèi běn zhě, bì yǐ cái ér wèi lǐ yě ruò yǒu cái yì ér yǐ jiān wěi wèi běn zhě, jiāng yīn qí guān ér luàn yě, hé zhì huà zhī kě dé hū? shì gù jiāng qiú cái yì, bì xiān zé zhì xíng, shàn zhě zé jǔ zhī, qí zhì xíng bù shàn zé qù zhī.
凡所求材艺者,为其可以理人。若有材艺而以正直为本者,必以材而为理也; 若有材艺而以奸伪为本者,将因其官而乱也,何致化之可得乎?是故将求材艺,必 先择志行,善者则举之,其志行不善则去之。
ér jīn zé rén zhě, duō yún bāng guó wú xián, mò zhī suǒ jǔ. cǐ nǎi wèi zhī sī yě, fēi shì lǐ zhī lùn. suǒ yǐ rán zhě, gǔ rén yǒu yán míng zhǔ yù xìng, bù jiàng zuǒ yú hào tiān dà rén jī mìng, bù zhuó cái yú hòu tǔ. cháng yǐn yī shì zhī rén, lǐ yī shì zhī wù. gù yīn zhōu bù dài jì qì zhī chén, wèi jìn wú jiǎ xiāo cáo zhī zuǒ. zhòng ní yuē: " shí shì zhī yì, bì yǒu zhōng xìn rú qiū zhě yān." qǐ yǒu wàn jiā zhī dōu, ér yún wú shì? dàn qiú zhī bù qín, zé zhī bù shěn, huò shòu zhī bù dé qí suǒ, rèn zhī bù jìn qí cái, gù yún wú ěr. gǔ rén yún:" qiān rén zhī xiù yuē yīng, wàn rén zhī yīng yuē jùn." jīn zhī zhì xiào yī guān, xíng wén yī bāng zhě, qǐ fēi jìn yīng jùn zhī shì yě? dàn néng qín ér shěn zhī, qù xū qǔ shí, gè dé zhōu jùn zhī zuì ér yòng zhī, zé rén wú duō shǎo, jiē zú huà yǐ. shú yún wú xián!
而今择人者,多云邦国无贤,莫知所举。此乃未之思也,非适理之论。所以然 者,古人有言;明主聿兴,不降佐于昊天;大人基命,不擢才于后土。常引一世之 人,理一世之务。故殷、周不待稷、契之臣,魏、晋无假萧、曹之佐。仲尼曰: “十室之邑,必有忠信如丘者焉。”岂有万家之都,而云无士?但求之不勤,择之 不审,或授之不得其所,任之不尽其材,故云无耳。古人云:“千人之秀曰英,万 人之英曰俊。”今之智效一官,行闻一邦者,岂非近英俊之士也?但能勤而审之, 去虚取实,各得州郡之最而用之,则人无多少,皆足化矣。孰云无贤!
fū liáng yù wèi pōu, yǔ wǎ shí xiāng lèi míng jì wèi chí, yǔ nú mǎ xiāng zá. jí qí pōu ér yíng zhī, chí ér shì zhī, yù shí nú jì, rán hòu shǐ fēn. bǐ xián shì zhī wèi yòng yě, hùn yú fán pǐn, jìng hé yǐ yì. yào rèn zhī yǐ shì yè, zé zhī yǐ chéng wù, fāng yǔ bǐ yōng liú jiào rán bù tóng. huò lǚ wàng zhī tú diào, bǎi lǐ xī zhī fàn niú, níng shēng zhī kòu jiǎo, guǎn yí wú zhī sān bài, dāng cǐ zhī shí, yōu yōu zhī tú, qǐ wèi qí xián? jí shēng wáng cháo, dēng bà guó, jī shù shí nián, gōng chéng shì lì, shǐ shí qí qí shì yě. yú shì hòu shì chēng zhī, bù róng yú kǒu. bǐ huán wěi zhī cái, bù shì zhī jié, shàng bù néng yǐ wèi yù zhī shí, zì yì yú fán pǐn, kuàng jiàng cǐ zhě zāi! ruò bì dài tài gōng ér hòu yòng, shì qiān zǎi wú tài gōng bì dài yí wú ér hòu rèn, shì bǎi shì wú yí wú. suǒ yǐ rán zhě, shì bì cóng wēi ér zhì zhe, gōng bì jī xiǎo yǐ zhì dà, qǐ yǒu wèi rèn ér yǐ chéng, bù yòng ér xiān dá yě? ruò shí cǐ lǐ, zé xián kě qiú, shì kě zé. dé xián ér rèn zhī, dé shì ér shǐ zhī, zé tiān xià zhī lǐ, hé xiàng ér bù kě chéng yě?
夫良玉未剖,与瓦石相类;名骥未驰,与驽马相杂。及其剖而莹之,驰而试之, 玉石驽骥,然后始分。彼贤士之未用也,混于凡品,竟何以异。要任之以事业,责 之以成务,方与彼庸流较然不同。或吕望之屠钓,百里奚之饭牛,宁生之扣角,管 夷吾之三败,当此之时,悠悠之徒,岂谓其贤?及升王朝,登霸国,积数十年,功 成事立,始识其奇士也。于是后世称之,不容于口。彼环玮之才,不世之杰,尚不 能以未遇之时,自异于凡品,况降此者哉!若必待太公而后用,是千载无太公;必 待夷吾而后任,是百世无夷吾。所以然者,士必从微而至著,功必积小以至大,岂 有未任而已成,不用而先达也?若识此理,则贤可求,士可择。得贤而任之,得士 而使之,则天下之理,何向而不可成也?
rán shàn guān rén zhě, bì xiān shěng qí guān. guān shěng, zé shàn rén yì chōng. shàn rén yì chōng, zé shì wú bù lǐ. guān fán, zé bì zá bù shàn zhī rén. zá bù shàn zhī rén, zé zhèng bì yǒu de shī. gù yǔ yuē:" guān shěng zé shì shěng, shì shěng zé rén qīng guān fán zé shì fán, shì fán zé rén zhuó." qīng zhuó zhī yóu, zài yú guān zhī fán shěng. àn jīn lì yuán, qí shù bù shǎo. xī rén yīn shì guǎng, shàng néng kè jì, kuàng jīn hù kǒu jiǎn hào? yī yuán ér zhì, yóu yǐ wéi shǎo. rú wén zài xià zhōu jùn, shàng yǒu jiān jiǎ, rǎo luàn xì rén, shèn wéi wú lǐ. zhū rú cǐ bèi, xī yí bà chù, wú de xí cháng.
然善官人者,必先省其官。官省,则善人易充。善人易充,则事无不理。官烦, 则必杂不善之人。杂不善之人,则政必有得失。故语曰:“官省则事省,事省则人 清;官烦则事烦,事烦则人浊。”清浊之由,在于官之烦省。案今吏员,其数不少。 昔人殷事广,尚能克济,况今户口减耗?依员而置,犹以为少。如闻在下州郡,尚 有兼假,扰乱细人,甚为无理。诸如此辈,悉宜罢黜,无得习常。
fēi zhí zhōu jùn zhī guān, yí xū shàn rén, yuán zhì dǎng zú lǘ lǐ zhèng cháng zhī zhí, jiē dāng shěn zé, gè dé yī xiāng zhī xuǎn, yǐ xiāng jiān tǒng. fū zhèng cháng zhě, lǐ rén zhī jī. jī bù qīng zhě shàng bì ān.
非直州郡之官,宜须善人,爰至党族闾里正长之职,皆当审择,各得一乡之选, 以相监统。夫正长者,理人之基。基不倾者上必安。
fán qiú xián zhī lù, zì fēi yī tú. rán suǒ yǐ dé zhī shěn zhě, bì yóu rèn ér shì zhī, kǎo ér chá zhī. qǐ yú jū jiā, zhì yú xiāng dǎng, fǎng qí suǒ yǐ, guān qí suǒ yóu, zé rén dào míng yǐ, xián yǔ bù xiào bié yǐ. lǜ cǐ yǐ qiú, zé shù wú qiān huǐ yǐ.
凡求贤之路,自非一途。然所以得之审者,必由任而试之,考而察之。起于居 家,至于乡党,访其所以,观其所由,则人道明矣,贤与不肖别矣。率此以求,则 庶无愆悔矣。
qí wǔ, xù yù sòng, yuē:
其五,恤狱讼,曰:
rén shòu yīn yáng zhī qì yǐ shēng, yǒu qíng yǒu xìng. xìng zé wéi shàn, qíng zé wèi è. shàn è jì fēn, shǎng fá suí yān. shǎng fá dé zhòng, zé è zhǐ ér shàn quàn shǎng fá bù zhōng, zé rén wú suǒ cuò shǒu zú, zé yuàn pàn zhī xīn shēng. shì yǐ xiān wáng zhòng zhī, tè jiā jiè shèn zhě, yù shǐ chá yù zhī guān, jīng xīn xī yì, tuī jiū gēn yuán. xiān zhī yǐ wǔ tīng, cān zhī yǐ zhèng yàn. miào dǔ qíng zhuàng, qióng jiàn xiàn fú, shǐ jiān wú suǒ róng, zuì rén bì děi. rán hòu suí shì jiā xíng, qīng zhòng jiē dāng, shě guò jīn yú, dé qíng wù xǐ. yòu néng xiāo xī qíng lǐ, zhēn zhuó lǐ lǜ, wú bù qū jìn rén xīn, ér yuǎn míng dà jiào, shǐ huò zuì zhě rú guī. cǐ zé shàn zhī shàng zhě yě. rán zǎi shǒu fēi yī, bù kě rén rén jiē yǒu tōng shí, tuī lǐ qiú qíng, shí huò nán jǐn. wéi dāng lǜ zhì gōng zhī xīn, qù ā wǎng zhī zhì, wù qiú qū zhí, niàn jǐn píng dāng. tīng chá zhī lǐ, bì qióng suǒ jiàn, rán hòu kǎo xùn yǐ fǎ, bù kē bù bào, yǒu yí zé cóng qīng, wèi shěn bù wàng fá, suí shì duàn lǐ, yù wú tíng zhì. cǐ yì qí cì. ruò nǎi bù rén shù ér sì qí cán bào, tóng rén mù shí, zhuān yòng chuí chǔ. qiǎo zhà zhě, suī shì zhāng ér huò miǎn cí ruò zhě, nǎi wú zuì ér bèi fá. yǒu rú cǐ zhě, sī zé xià yǐ, fēi gòng lǐ suǒ jì. jīn zhī zǎi shǒu, dāng qín yú zhōng kē, ér mù qí shàng shàn. rú zài xià tiáo, zé xíng suǒ bù shè.
人受阴阳之气以生,有情有性。性则为善,情则为恶。善恶既分,赏罚随焉。 赏罚得中,则恶止而善劝;赏罚不中,则人无所措手足,则怨叛之心生。是以先王 重之,特加戒慎者,欲使察狱之官,精心悉意,推究根源。先之以五听,参之以证 验。妙睹情状,穷鉴陷伏,使奸无所容,罪人必得。然后随事加刑,轻重皆当,舍 过矜愚,得情勿喜。又能消息情理,斟酌礼律,无不曲尽人心,而远明大教,使获 罪者如归。此则善之上者也。然宰守非一,不可人人皆有通识,推理求情,时或难 尽。唯当率至公之心,去阿枉之志,务求曲直,念尽平当。听察之理,必穷所见, 然后拷讯以法,不苛不暴,有疑则从轻,未审不妄罚,随事断理,狱无停滞。此亦 其次。若乃不仁恕而肆其残暴,同人木石,专用捶楚。巧诈者,虽事彰而获免;辞 弱者,乃无罪而被罚。有如此者,斯则下矣,非共理所寄。今之宰守,当勤于中科, 而慕其上善。如在下条,则刑所不赦。
yòu dāng shēn sī yuǎn dà, niàn cún dé jiào. xiān wáng zhī zhì yuē: yǔ shā wú gū, níng shè yǒu zuì yǔ qí hài shàn, níng qí lì yín. míng bì bù dé zhòng, níng làn shě yǒu zuì, bù miù hài shàn rén yě. jīn zhī cóng zhèng zhě zé bù rán, shēn wén qiǎo hé, níng zhì shàn rén yú fǎ, bù miǎn yǒu zuì yú xíng. suǒ yǐ rán zhě, fēi jiē hǎo shā rén yě, dàn yún wéi lì níng kù, kě miǎn hòu huàn. cǐ zé qíng cún zì biàn, bù niàn zhì gōng, fèng fǎ rú cǐ, jiē jiān rén yě. fū rén zhě, tiān dì zhī guì wù, yī sǐ bù kě fù shēng. rán chǔ dú zhī xià, yǐ tòng zì wū, bù bèi shēn lǐ, suì xiàn xíng lù zhě, jiāng kǒng wǎng wǎng ér yǒu. shì yǐ zì gǔ yǐ lái, shè wǔ tīng sān yòu zhī fǎ, zhe míng shèn shù yù zhī diǎn, cǐ jiē ài rén shén yě. fán fá mù shā cǎo, tián liè bù shùn, shàng wéi shí lìng ér kuī dì dào kuàng xíng fá bù zhōng, làn hài shàn rén, níng bù shāng tiān xīn, fàn hé qì! hé qì sǔn ér yù yīn yáng tiáo shì, sì shí shùn yù, wàn wù fù ān, cāng shēng yuè lè zhě, bù kě de yě. gù yǔ yuē, yī fū xū jiē, wáng dào wèi zhī qīng fù, zhèng wèi cǐ yě. fán bǎi zǎi shǒu, kě wú shèn hū!
又当深思远大,念存德教。先王之制曰:与杀无辜,宁赦有罪;与其害善,宁 其利淫。明必不得中,宁滥舍有罪,不谬害善人也。今之从政者则不然,深文巧劾, 宁致善人于法,不免有罪于刑。所以然者,非皆好杀人也,但云为吏宁酷,可免后 患。此则情存自便,不念至公,奉法如此,皆奸人也。夫人者,天地之贵物,一死 不可复生。然楚毒之下,以痛自诬,不被申理,遂陷刑戮者,将恐往往而有。是以 自古已来,设五听三宥之法,著明慎庶狱之典,此皆爱人甚也。凡伐木杀草,田猎 不顺,尚违时令而亏帝道;况刑罚不中,滥害善人,宁不伤天心,犯和气!和气损 而欲阴阳调适,四时顺育,万物阜安,苍生悦乐者,不可得也。故语曰,一夫吁嗟, 王道为之倾覆,正谓此也。凡百宰守,可无慎乎!
ruò shēn jiān jù huá, shāng huà bài sú, bèi luàn rén lún, bù zhōng bù xiào, gù wèi bèi dào, shā yī lì bǎi, yǐ qīng wáng huà, zhòng xíng kě yě. shí cǐ èr tú, zé xíng zhèng jǐn yǐ.
若深奸巨猾,伤化败俗,悖乱人伦,不忠不孝,故为背道,杀一利百,以清王 化,重刑可也。识此二途,则刑政尽矣。
qí liù, jūn fù yì, yuē:
其六,均赋役,曰:
shèng rén zhī dà bǎo yuē wèi. hé yǐ wèi, yuē rén. hé yǐ jù rén, yuē cái. míng xiān wáng bì yǐ cái jù rén, yǐ rén yě. jīn kòu nì wèi píng, jūn guó fèi guǎng, suī wèi huáng jiǎn shěng, yǐ xù rén mò, rán yí lìng píng jūn, shǐ xià wú yuàn. píng jūn zhě, bù shě háo qiáng ér zhēng pín ruò, bù zòng jiān qiǎo ér kùn yú zhuō, cǐ zhī wèi jūn yě. gù shèng rén yuē:" gài jūn wú pín."
圣人之大宝曰位。何以位,曰仁。何以聚人,曰财。明先王必以财聚人,以仁 也。今寇逆未平,军国费广,虽未遑减省,以恤人瘼,然宜令平均,使下无怨。平 均者,不舍豪强而征贫弱,不纵奸巧而困愚拙,此之谓均也。故圣人曰:“盖均无 贫。”
rán cái huò zhī shēng, qí gōng bù yì. fǎng rèn zhī jī, qǐ yú yǒu jiàn, fēi xún rì zhī jiān, suǒ kě zào cì. bì xū quàn kè, shǐ yù yíng lǐ. juàn xiāng xiān shì zhī rèn, má tǔ zǎo xiū fǎng jī. xiān shí ér bèi, zhì shí ér shū, gù wáng fù huò gōng, xià rén wú kùn. rú qí bù yù quàn jiè, lín shí pò qiè, fù kǒng jī huǎn, yǐ wéi jǐ guò, chuí pū jiāo zhì, qǔ bàn mù qián. fù shāng dà jiǎ, yuán zī shè lì, yǒu zhě cóng zhī guì mǎi, wú zhě yǔ zhī jǔ xī. shū shuì zhī rén, yú shì bì yǐ.
然财货之生,其功不易。纺纴织绩,起于有渐,非旬日之间,所可造次。必须 劝课,使预营理。绢乡先事织纴,麻土早修纺绩。先时而备,至时而输,故王赋获 供,下人无困。如其不预劝戒,临时迫切,复恐稽缓,以为己过,捶扑交至,取办 目前。富商大贾,缘兹射利,有者从之贵买,无者与之举息。输税之人,于是弊矣。
zū shuì zhī shí, suī yǒu dà shì, zhì yú zhēn zhuó pín fù, chà cì xiān hòu, jiē shì qǐ yú zhèng cháng, ér xì zhī yú shǒu lìng. ruò zhēn zhuó dé suǒ, zé zhèng hé ér rén yuè ruò jiǎn lǐ wú fāng, zé lì jiān ér rén yuàn. yòu chà fā yáo yì, duō bù cún yì, zhì lìng pín ruò zhě huò zhòng yáo ér yuǎn shù, fù qiáng zhě huò qīng shǐ ér jìn fáng. shǒu lìng yòng huái rú cǐ, bù cún xù rén zhī xīn, jiē wáng zhèng zhī zuì rén yě.
租税之时,虽有大式,至于斟酌贫富,差次先后,皆事起于正长,而系之于守 令。若斟酌得所,则政和而人悦;若检理无方,则吏奸而人怨。又差发徭役,多不 存意,致令贫弱者或重徭而远戍,富强者或轻使而近防。守令用怀如此,不存恤人 之心,皆王政之罪人也。
zhōu wén shén zhòng zhī, cháng zhì zhū zuò yòu. yòu lìng bǎi sī xí sòng zhī, qí mù shǒu lìng zhǎng fēi tōng liù tiáo jí jì zhàng zhě, bù dé jū guān.
周文甚重之,常置诸坐右。又令百司习诵之,其牧守令长非通六条及计帐者, 不得居官。
zì yǒu jìn zhī jì, wén zhāng jìng wèi fú huá, suì yǐ chéng sú. zhōu wén yù gé qí bì, yīn wèi dì jì miào, qún chén bì zhì, nǎi mìng chuò wèi dà gào, zòu xíng zhī. qí cí yuē:
自有晋之季,文章竞为浮华,遂以成俗。周文欲革其弊,因魏帝祭庙,群臣毕 至,乃命绰为大诰,奏行之。其词曰:
wéi zhōng xīng shí yǒu yī nián zhòng xià, shù bāng bǎi pì, xián huì yú wáng tíng. zhù guó tài jì qún gōng liè jiāng wǎng bù lái zhāo. shí nǎi dà jī bǎi xiàn, fū yú shù bāng, yòng suí wǒ wáng dù. huáng dì ruò yuē:" huò yáo mìng xī hé, yǔn lí bǎi gōng. shùn mìng jiǔ guān, shù jī xián xī. wǔ dīng mìng shuō, kè hào gāo zōng. shí wéi xiū zāi, zhèn qí qīn ruò. gé ěr yǒu wèi, xū jì wǒ tài zǔ zhī tíng, zhèn jiāng pī mìng nǚ yǐ jué guān."
惟中兴十有一年仲夏,庶邦百辟,咸会于王庭。柱国泰洎群公列将罔不来朝。 时乃大稽百宪,敷于庶邦,用绥我王度。皇帝若曰:“或尧命羲和,允厘百工。舜 命九官,庶绩咸熙。武丁命说,克号高宗。时惟休哉,朕其钦若。格尔有位,胥暨 我太祖之庭,朕将丕命女以厥官。”
liù yuè dīng sì, huáng dì cháo gé yú tài miào, fán jué jù liáo, wǎng bù zài wèi.
六月丁巳,皇帝朝格于太庙,凡厥具僚,罔不在位。
huáng dì ruò yuē:" zī wǒ yuán fǔ qún gōng liè jiāng bǎi pì qīng shì shù yǐn yù shì, zhèn wéi yín fū zǔ zōng zhī líng mìng, jī yú xiān wáng zhī diǎn xùn, yǐ dà gào yú ěr zài wèi. xī wǒ tài zǔ shén huáng, zhào yīng míng mìng, yǐ chuàng wǒ huáng jī. liè zǔ jǐng zōng, kuò kāi sì biǎo, dǐ dìng wǔ gōng. jì hū wén zǔ, dàn fū wén dé. gōng wéi wǔ kǎo, bù yǔn qí jiù. zì shí jué hòu, líng yí zhī bì, yòng xìng dà nàn yú bǐ dōng tǔ, zé wǒ lí shù, xián zhuì tú tàn. wéi tái yī rén, zuǎn róng xià wǔ, sù yè zhī wèi, ruò shè dà chuān, wǎng shí yōu jì. shì yòng jī yú dì diǎn, kuí yú wáng dù, zhěng wǒ rén mò. wéi bǐ zhé wáng, shì wǒ tōng xùn, yuē tiān shēng lí zhēng, wǎng kè zì yì, shàng dì jiàng jiàn ruì shèng, zhí yuán hòu yǐ yì zhī. shí wéi yuán hòu fú kè dú yì, bó qiú míng dé, mìng bǎi pì qún lì yǐ zuǒ zhī. sì tiān zhī mìng pì, pì zhī mìng zhè, wéi yǐ xù rén, fú wéi yì yù. pì wéi yuán shǒu, shù lí wéi zhǐ, gǔ gōng wéi bì. shàng xià yī tǐ, gè qín yōu sī, zī yòng kè zhēn yú huáng jí. gù qí yí xùn yuē:' hòu kè jiān jué hòu, chén kè jiān jué chén, zhèng nǎi yì.' jīn tái yī rén, yīng tiān zhī gǔ, jì zhì yuán hòu. gǔ gōng bǎi pì, yì fú wǒ guó jiā zhī mìng, wǎng bù xián shǒu jué zhí. jiē! hòu fú jiān jué hòu, chén fú jiān jué chén, zhèng yú hé fú yì? wū hū jiān zāi! fán ěr zài wèi, qí jìng tīng mìng."
皇帝若曰:“咨我元辅、群公、列将、百辟、卿士、庶尹、御事,朕惟夤敷祖 宗之灵命,稽于先王之典训,以大诰于尔在位。昔我太祖神皇,肇膺明命,以创我 皇基。烈祖、景宗,廓开四表,底定武功。暨乎文祖,诞敷文德。龚惟武考,不霣 其旧。自时厥后,陵夷之弊,用兴大难于彼东土,则我黎庶,咸坠涂炭。惟台一人, 缵戎下武,夙夜祗畏,若涉大川,罔识攸济。是用稽于帝典,揆于王度,拯我人瘼。 惟彼哲王,示我通训,曰天生黎蒸,罔克自乂,上帝降鉴叡圣,植元后以乂之。时 惟元后弗克独乂,博求明德,命百辟群吏以佐之。肆天之命辟,辟之命这,惟以恤 人,弗惟逸豫。辟惟元首,庶黎惟趾,股肱惟弼。上下一体,各勤攸司,兹用克臻 于皇极。故其彝训曰:‘后克艰厥后,臣克艰厥臣,政乃乂。’今台一人,膺天之 嘏,既陟元后。股肱百辟,乂服我国家之命,罔不咸守厥职。嗟!后弗艰厥后,臣 弗艰厥臣,政于何弗斁?呜呼艰哉!凡尔在位,其敬听命。”
huáng dì ruò yuē:" zhù guó, wéi sì hǎi zhī bù zào, zài yáo èr jì. tiān wèi jué wǒ tài zǔ liè zǔ zhī mìng, yòng xī wǒ yǐ yuán fǔ. guó jiā jiāng fù, gōng wéi dòng liáng. huáng zhī fú jí, gōng wéi zuò xiāng. bǎi kuí qiān dù, gōng wéi dà lù. gōng qí yǔn wén yǔn wǔ, kè míng kè yì, dí qī dé, fū jiǔ gōng, kān bào chú luàn, xià suí wǒ cāng shēng, bàng shī yú jiǔ zhèng, ruò yī zhī zài shāng, zhōu zhī yǒu lǚ, shuō zhī xiāng dīng, yòng bǎo wǒ wú jiāng zhī zuò."
皇帝若曰:“柱国,惟四海之不造,载繇二纪。天未绝我太祖、烈祖之命,用 锡我以元辅。国家将附,公惟栋梁。皇之弗极,公惟作相。百揆愆度,公惟大录。 公其允文允武,克明克乂,迪七德,敷九功,龛暴除乱,下绥我苍生,傍施于九正, 若伊之在商,周之有吕,说之相丁,用保我无疆之祚。”
huáng dì ruò yuē:" qún gōng tài zǎi tài wèi sī tú sī kōng. wéi gōng zuò zhèn dǐng zú, yǐ bì hū zhèn gōng. zǎi wéi tiān guān, kè xié liù zhí. wèi wéi sī wǔ, wǔ zài zhǐ gē. tú wéi sī zhòng, jìng fū wǔ jiào. kōng wéi sī tǔ, lì yòng hòu shēng. wéi shí sān shì, ruò sān jiē zhī zài tiān wéi zī sì fǔ, ruò sì shí zhī chéng suì. tiān gōng rén qí dài zhū."
皇帝若曰:“群公、太宰、太尉、司徒、司空。惟公作朕鼎足,以弼乎朕躬。 宰惟天官,克谐六职。尉惟司武,武在止戈。徒惟司众,敬敷五教。空惟司土,利 用厚生。惟时三事,若三阶之在天;惟兹四辅,若四时之成岁。天工人其代诸。”
huáng dì ruò yuē:" liè jiāng, rǔ wéi yīng yáng, zuò zhèn zhǎo yá. kòu zéi jiān guǐ, mán yí huá xià, rǔ cú zhēng. suí zhī yǐ huì, dǒng zhī yǐ wēi, xíng qī wú xíng, wàn bāng xián níng. bǐ bā biǎo zhī nèi, mò wéi zhèn mìng, shí rǔ gōng."
皇帝若曰:“列将,汝惟鹰扬,作朕爪牙。寇贼奸宄,蛮夷猾夏,汝徂征。绥 之以惠,董之以威,刑期无刑,万邦咸宁。俾八表之内,莫违朕命,时汝功。”
huáng dì ruò yuē:" shù bāng liè pì, rǔ wéi shǒu tǔ, zuò rén fù mǔ. rén wéi bù shèng qí jī, gù xiān wáng zhòng nóng bù shèng qí hán, gù xiān wáng guì nǚ gōng. rén zhī bù lǜ yú xiào cí, zé gǔ ròu zhī ēn báo fú dūn yú lǐ ràng, zé zhēng duó zhī méng shēng. wéi zī liù wù, shí wèi jiào běn. wū hū! wèi shàng zài kuān, kuān zé rén dài, qí zhī yǐ lǐ, bù gāng bù róu, jī jí yú dào."
皇帝若曰:“庶邦列辟,汝惟守土,作人父母。人惟不胜其饥,故先王重农; 不胜其寒,故先王贵女工。人之不率于孝慈,则骨肉之恩薄;弗惇于礼让,则争夺 之萌生。惟兹六物,实为教本。呜呼!为上在宽,宽则人怠,齐之以礼,不刚不柔, 稽极于道。”
huáng dì ruò yuē:" qīng shì shù yǐn fán bǎi yù shì, wáng shěng wéi suì, qīng shì wéi yuè, shù yǐn wéi rì, yù shì wéi shí. suì yuè rì shí, wǎng yì qí dù, bǎi xiàn xián zhēn, shù jī qí níng. wū hū! wéi ruò wáng guān, táo jūn wàn guó, ruò tiān zhī yǒu dòu, zhēn yuán qì, zhuó yīn yáng, fú shī qí hé, cāng shēng yǒng lài bèi qí xù, wàn wù yǐ shāng. shí wéi jiān zāi!"
皇帝若曰:“卿士、庶尹、凡百御事,王省惟岁,卿士惟月,庶尹惟日,御事 惟时。岁月日时,罔易其度,百宪咸贞,庶绩其凝。呜呼!惟若王官,陶均万国, 若天之有斗,斟元气,酌阴阳,弗失其和,苍生永赖;悖其序,万物以伤。时惟艰 哉!”
huáng dì ruò yuē:" wéi tiān dì zhī dào, yī yīn yī yáng lǐ sú zhī biàn, yī wén yī zhì. yuán zì sān wǔ, yǐ qì yú zī, fěi wéi xiāng gé, wéi qí jiù bì fěi wéi xiāng xí, wéi qí kě jiǔ. wéi wǒ yǒu wèi, chéng hū zhōu zhī mò liú, jiē qín hàn yí bì, xí wèi jìn zhī huá dàn, wǔ dài jiāo fēng, yīn ér wèi gé, jiāng yǐ mù sú xīng huà, yōng kě jì hū! jiē wǒ gōng fǔ shù liáo liè pì, zhèn wéi fǒu dé, qí yī zhèn xīn lì, zhī shèn jué jiān, kè zūn qián wáng zhī pī xiǎn xiū liè, fú gǎn dài huāng. zī ěr zài wèi, yì xié yú zhèn xīn, dūn dé yǔn yuán, wéi jué jiān shì wù. kè juān jué huá, jí jué shí, bèi jué wěi, chóng jué chéng. wù qiān wù wàng, yī hū sān dài zhī yí diǎn, guī yú dào dé rén yì, yòng bǎo wǒ zǔ zōng zhī pī mìng. hé tiān zhī xiū, kè suí wǒ wàn fāng, yǒng kāng wǒ lí shù. jiè zhī zāi, zhèn yán bù zài."
皇帝若曰:“惟天地之道,一阴一阳;礼俗之变,一文一质。爰自三五,以迄 于兹,匪惟相革,惟其救弊;匪惟相袭,惟其可久。惟我有魏,承乎周之末流,接 秦、汉遗弊,袭魏、晋之华诞,五代浇风,因而未革,将以穆俗兴化,庸可暨乎! 嗟我公辅、庶僚、列辟,朕惟否德,其一朕心力,祗慎厥艰,克遵前王之丕显休烈, 弗敢怠荒。咨尔在位,亦协于朕心,惇德允元,惟厥艰是务。克捐厥华,即厥实, 背厥伪,崇厥诚。勿愆勿忘,一乎三代之彝典,归于道德仁义,用保我祖宗之丕命。 荷天之休,克绥我万方,永康我黎庶。戒之哉,朕言不再。”
zhù guó tài jì shù liáo bǎi pì bài shǒu qǐ shǒu yuē:"' dǎn cōng míng, zuò yuán hòu, yuán hòu zuò rén fù mǔ'. wéi sān wǔ zhī wáng, lǜ yáo cǐ dào, yòng zhēn yú xíng cuò. zì shí jué hòu, lì qiān zǎi wèi wén. wéi dì niàn gōng, jiāng fǎn shū shì, tì zhì yú yōng xī, yōng xī jiàng pī mìng yú wǒ qún chén. bó zāi wáng yán, fēi yán zhī nán, xíng zhī shí nán. chén wén' mí bù yǒu chū, xiān kè yǒu zhōng'. shāng shū yuē' zhōng shǐ wéi yī, dé nǎi rì xīn.' wéi dì jìng jué shǐ, shèn jué zhōng, yǐ jī rì xīn zhī dé, zé wǒ qún chén, gǎn bù sù yè duì yáng xiū zāi! wéi zī dà yì, wèi guāng yú sì biǎo, yǐ mài zhǒng dé, bǐ jiǔ yù yōu xiá, xián zhāo fèng yuán hòu zhī míng xùn, lǜ qiān yú dào, yǒng yīng wú jiāng zhī xiū."
柱国泰洎庶僚百辟拜手稽首曰:“‘亶聪明,作元后,元后作人父母’。惟三 五之王,率繇此道,用臻于刑措。自时厥后,历千载未闻。惟帝念功,将反叔世, 逖致于雍熙,庸锡降丕命于我群臣。博哉王言,非言之难,行之实难。臣闻‘靡不 有初,鲜克有终’。商书曰;‘终始惟一,德乃日新。’惟帝敬厥始,慎厥终,以 跻日新之德,则我群臣,敢不夙夜对扬休哉!惟兹大谊,未光于四表,以迈种德, 俾九域幽遐,咸昭奉元后之明训,率迁于道,永膺无疆之休。”
dì yuē:" qīn zāi."
帝曰:“钦哉。”
zì shì zhī hòu, wén bǐ jiē yī cǐ tǐ.
自是之后,文笔皆依此体。
chuò xìng jiǎn sù, bù shì chǎn yè, jiā wú yú cái. yǐ hǎi nèi wèi píng, cháng yǐ tiān xià wèi yǐ rèn. bó qiú xián jùn, gòng hóng zhèng dào, fán suǒ jiàn dá, jiē zhì dà guān. zhōu wén yì tuī xīn wěi rèn, ér wú jiàn yán yān. huò chū yóu, cháng yù shǔ kōng zhǐ yǐ shòu chuò, ruò xū yǒu chǔ fēn, zé suí shì shī xíng. jí hái, qǐ zhī ér yǐ. chuò cháng wèi wèi guó zhī dào, dāng ài rén rú cí fù, xùn rén rú yán shī. měi yǔ gōng qīng yì lùn, zì zhòu dá yè, shì wú jù xì, ruò zhǐ zhū zhǎng. jī sī láo juàn, suì chéng qì jí. shí èr nián, zú yú wèi, shí nián sì shí jiǔ.
绰性俭素,不事产业,家无余财。以海内未平,常以天下为已任。博求贤俊, 共弘政道,凡所荐达,皆至大官。周文亦推心委任,而无间言焉。或出游,常预署 空纸以授绰,若须有处分,则随事施行。及还,启知而已。绰常谓为国之道,当爱 人如慈父,训人如严师。每与公卿议论,自昼达夜,事无巨细,若指诸掌。积思劳 倦,遂成气疾。十二年,卒于位,时年四十九。
zhōu wén tòng xī zhī, āi dòng zuǒ yòu. jí jiāng zàng, nǎi wèi gōng qīng děng yuē:" sū shàng shū píng shēng qiān tuì, dūn shàng jiǎn yuē. wú yù quán qí sù zhì, biàn kǒng yōu yōu zhī tú, yǒu suǒ wèi dá rú qí hòu jiā zèng shì, yòu guāi sù xī xiāng zhī zhī dào. jìn tuì wéi gǔ, gū yǒu yí yān." shàng shū lìng shǐ má yáo yuè cì ér jìn yuē:" huò yàn zǐ, qí zhī xián dài fū, yī hú qiú sān shí nián. jí qí sǐ yě, qiǎn chē yī chéng. qí hóu bù duó qí zhì. chuò jì cāo lǚ qīng bái, lián yì zì jū, yú wèi yí cóng jiǎn yuē, yǐ zhāng qí měi." zhōu wén chēng shàn, yīn jiàn yáo yú cháo tíng. jí chuò guī zàng wǔ gōng, wéi zài, yǐ bù chē yī chéng. zhōu wén yǔ qún gōng, jiē bù sòng chū tóng zhōu guō wài. zhōu wén qīn yú chē hòu lèi jiǔ ér yán yuē:" shàng shū píng shēng wèi shì, qī zǐ xiōng dì bù zhī zhě, wú jiē zhī zhī. wéi ěr zhī wú xīn, wú zhī ěr yì. fāng yù gòng dìng tiān xià, bù xìng suì shě wú qù, nài hé!" yīn jǔ shēng tòng kū, bù jué zhī zhuì yú shǒu. zhì zàng rì, yòu qiǎn shǐ jì yǐ tài láo, zhōu wén zì wèi qí wén.
周文痛惜之,哀动左右。及将葬,乃谓公卿等曰:“苏尚书平生谦退,敦尚俭 约。吾欲全其素志,便恐悠悠之徒,有所未达;如其厚加赠谥,又乖宿昔相知之道。 进退惟谷,孤有疑焉。”尚书令史麻瑶越次而进曰:“或晏子,齐之贤大夫,一狐 裘三十年。及其死也,遣车一乘。齐侯不夺其志。绰既操履清白,廉挹自居,愚谓 宜从俭约,以彰其美。”周文称善,因荐瑶于朝廷。及绰归葬武功,唯载,以布车 一乘。周文与群公,皆步送出同州郭外。周文亲于车后酹酒而言曰:“尚书平生为 事,妻子兄弟不知者,吾皆知之。惟尔知吾心,吾知尔意。方欲共定天下,不幸遂 舍吾去,奈何!”因举声恸哭,不觉卮坠于手。至葬日,又遣使祭以太牢,周文自 为其文。
chuò yòu zhe fó xìng lùn qī jīng lùn, bìng xíng yú shì. zhōu míng dì èr nián, yǐ chuò pèi xiǎng wén dì miào tíng. zi wēi sì.
绰又著佛性论、七经论,并行于世。周明帝二年,以绰配享文帝庙廷。子威嗣。
wēi zì wú wèi. shǎo yǒu zhì xìng, wǔ suì sàng fù, āi huǐ yǒu ruò chéng rén. zhōu wén dì shí, xí jué měi yáng xiàn gōng, shì jùn gōng cáo. dà zhǒng zǎi yǔ wén hù jiàn ér lǐ zhī, yǐ qí nǚ xīn xīng gōng zhǔ qī yān. wēi jiàn hù zhuān quán, kǒng huò jí yǐ, táo rù shān. wèi shū fù suǒ bī, zú bù huò miǎn. rán měi jū shān sì, yǐ fěng dú wéi yú. wèi jǐ, shòu chí jié chē qí dà jiàng jūn yí tóng sān sī, gǎi fēng huái dào xiàn gōng. wǔ dì qīn zǒng wàn jī, bài shāo bó xià dài fū. qián hòu suǒ shòu, bìng cí jí bù bài.
威字无畏。少有至性,五岁丧父,哀毁有若成人。周文帝时,袭爵美阳县公, 仕郡功曹。大冢宰宇文护见而礼之,以其女新兴公主妻焉。威见护专权,恐祸及已, 逃入山。为叔父所逼,卒不获免。然每居山寺,以讽读为娱。未几,授持节、车骑 大将军、仪同三司,改封怀道县公。武帝亲总万机,拜稍伯下大夫。前后所授,并 辞疾不拜。
yǒu cóng fù mèi shì hé nán yuán shì xióng. shì xióng xiān yǔ tū jué yǒu xì, tū jué rù cháo, qǐng shì xióng jí qí qī zǐ, jiāng gān xīn yān. zhōu suì qiǎn zhī. wēi yǐ yí rén mèi lì, suì biāo mài tián zhái, qìng zī chǎn shú shì xióng. lùn zhě yì zhī. xuān dì sì wèi, jiù bài kāi fǔ.
有从父妹适河南元世雄。世雄先与突厥有隙,突厥入朝,请世雄及其妻子,将 甘心焉。周遂遣之。威以夷人昧利,遂标卖田宅,罄资产赎世雄。论者义之。宣帝 嗣位,就拜开府。
suí wén dì wèi chéng xiàng, gāo jiǒng lǚ yán qí xián, yì sù zhòng qí míng, zhào rù wò nèi, yǔ yǔ dà yuè. jū yuè yú, wēi wén chán dài zhī yì, dùn guī tián lǐ. gāo jiǒng qǐng zhuī zhī. dì yuē:" cǐ bù yù yù wú shì, qiě zhì zhī." jí shòu chán, zhēng bài tài zǐ shǎo bǎo, zhuī zèng qí fù pī guó gōng, yǐ wēi xí yān. é jiān nà yán, wēi shàng biǎo chén ràng, yōu zhào bù xǔ.
隋文帝为丞相,高颎屡言其贤,亦素重其名,召入卧内,与语大悦。居月余, 威闻禅代之议,遁归田里。高颎请追之。帝曰:“此不欲预吾事,且置之。”及受 禅,征拜太子少保,追赠其父邳国公,以威袭焉。俄兼纳言,威上表陈让,优诏不 许。
dì cháng yǔ wén xiàn huáng hòu duì shāng, zhào wēi jí gāo jiǒng yáng sù guǎng píng wáng xióng sì rén, wèi yuē:" tài shǐ yán zhèn zuò yùn jǐn yú sān nián, zhèn yōu mèn, gù jǔ cǐ jiǔ ěr. jīn yù yíng nán shān xiǎn chù, yǔ gōng děng gù zhī, yǐ guān shí biàn, jiāng rú hé?" wēi jìn yuē:" zhōu wén xiū dé, xuán dì dòng zhī zāi sòng jǐng yī yán, tuì fǎ xīng sān shè. yuàn bì xià huī chóng dé dù, xiǎng tiān zhī xiū. ruò qì dé shì xiǎn, tóng zhōu zhī rén, shuí fēi dí guó! zòng nán shān zhī qū, ān zú gù zāi?" dì shàn qí yán, shǔ zhī yǐ jiǔ.
帝尝与文献皇后对觞,召威及高颎、杨素、广平王雄四人,谓曰:“太史言朕 祚运尽于三年,朕忧懑,故举此酒耳。今欲营南山险处,与公等固之,以观时变, 将如何?”威进曰:“周文修德,旋地动之灾;宋景一言,退法星三舍。愿陛下恢 崇德度,享天之休。若弃德恃险,同舟之人,谁非敌国!纵南山之岨,安足固哉?” 帝善其言,属之以酒。
chū, wēi fù chuò zài wèi, yǐ guó yòng bù zú, wèi zhēng shuì fǎ, pō chēng wéi zhòng. jì ér tàn yuē:" suǒ wéi zhě zhèng rú zhāng gōng, fēi píng shì fǎ yě. hòu zhī jūn zǐ, shuí néng chí hū?" wēi wén qí yán, měi yǐ wéi jǐ rèn. zhì shì, zòu jiǎn fù yì, wù cóng qīng diǎn, dì xī cóng zhī. jiàn jiàn qīn zhòng, yǔ gāo jiǒng cān zhǎng cháo zhèng. wēi jiàn gōng zhōng yǐ yín wèi màn gōu, yīn shèng chén jié jiǎn zhī měi, yù dì. dì wèi gǎi róng, diāo shì jiù wù, xī mìng chú huǐ. dì cháng nù yī rén, jiāng shā zhī. wēi rù gé jìn jiàn, bù nà. dì nù shén, jiāng zì chū zhǎn zhī. wēi dāng qián bù qù, dì bì zhī ér chū. wēi yòu zhē zhǐ dì, dì fú yī rù. liáng jiǔ, nǎi zhào wēi xiè yuē:" gōng néng ruò shì, wú wú yōu yǐ." yú shì cì mǎ èr pǐ qián shí yú wàn. suì yú, xún fù jiān dà lǐ qīng jīng zhào yǐn yù shǐ dài fū, běn guān xī rú gù. chí shū shì yù shǐ liáng pí hé wēi jiān lǐng wǔ zhí, ān fán liàn jù, wú jǔ xián zì dài xīn. dì yuē:" sū wēi zhāo xī zī zī, zhì cún yuǎn dà, jǔ xián yǒu quē, hé jù pò zhī." gù wèi wēi yuē:" yòng zhī zé xíng, shě zhī zé cáng, wéi wǒ yǔ ěr yǒu shì fū!" yīn wèi cháo chén yuē:" sū wēi bù yù wǒ, wú yǐ cuò qí yán wǒ bù dé sū wēi, hé yǐ xíng qí dào? yáng sù cái biàn wú shuāng, zhì ruò zhēn zhuó gǔ jīn, zhù wǒ xuān huà, fēi wēi pǐ yě. sū wēi ruò féng luàn shì, shāng shān sì hào, qǐ yì qū zāi!" qí jiàn zhòng rú cǐ.
初,威父绰在魏,以国用不足,为征税法,颇称为重。既而叹曰:“所为者正 如张弓,非平世法也。后之君子,谁能驰乎?”威闻其言,每以为己任。至是,奏 减赋役,务从轻典,帝悉从之。渐见亲重,与高颎参掌朝政。威见宫中以银为幔钩, 因盛陈节俭之美,谕帝。帝为改容,雕饰旧物,悉命除毁。帝尝怒一人,将杀之。 威入阁进谏,不纳。帝怒甚,将自出斩之。威当前不去,帝避之而出。威又遮止帝, 帝拂衣入。良久,乃召威谢曰:“公能若是,吾无忧矣。”于是赐马二匹、钱十余 万。岁余,寻复兼大理卿、京兆尹、御史大夫,本官悉如故。持书侍御史梁毗劾威 兼领五职,安繁恋剧,无举贤自代心。帝曰:“苏威朝夕孜孜,志存远大,举贤有 阙,何遽迫之。”顾谓威曰:“用之则行,舍之则藏,唯我与尔有是夫!”因谓朝 臣曰:“苏威不遇我,无以措其言;我不得苏威,何以行其道?杨素才辩无双,至 若斟酌古今,助我宣化,非威匹也。苏威若逢乱世,商山四皓,岂易屈哉!”其见 重如此。
wèi jǐ, bài xíng bù shàng shū, jiě shǎo bǎo yù shǐ dài fū guān. hòu jīng zhào yǐn fèi, jiǎn jiào yōng zhōu bié jià. shí gāo jiǒng yǔ wēi tóng xīn, xié zàn zhèng xíng, dà xiǎo wú bù chóu zhī, gù gé yùn shù nián, tiān xià chēng píng. é zhuǎn hù bù shàng shū, nà yán rú gù. shǔ shān dōng zhū zhōu rén jī, dì lìng wēi zhèn xù zhī. qiān lì bù shàng shū, jiān lǐng guó zǐ jì jiǔ. suí chéng zhàn zhēng zhī hòu, xiàn zhāng chuǎn bó. dì lìng cháo chén lí gǎi jiù fǎ, wèi yī dài tōng diǎn, lǜ lìng gé shì duō wēi suǒ dìng. shì yǐ wéi néng. jiǔ nián, bài shàng shū yòu pú yè. qí nián, yǐ mǔ yōu qù zhí, chái huǐ gǔ lì. chì miǎn yù yīn qín, wèi jǐ, qǐ lìng shì shì. gù cí, yōu zhào bù xǔ. míng nián, dì xìng bīng zhōu, mìng yǔ gāo jiǒng tóng zǒng liú shì. é zhuī yì xíng zài suǒ, shǐ jué rén sòng.
未几,拜刑部尚书,解少保、御史大夫官。后京兆尹废,检校雍州别驾。时高 颎与威同心,协赞政刑,大小无不筹之,故革运数年,天下称平。俄转户部尚书, 纳言如故。属山东诸州人饥,帝令威振恤之。迁吏部尚书,兼领国子祭酒。隋承战 争之后,宪章踳驳。帝令朝臣厘改旧法,为一代通典,律令格式多威所定。世以为 能。九年,拜尚书右仆射。其年,以母忧去职,柴毁骨立。敕勉谕殷勤,未几,起 令视事。固辞,优诏不许。明年,帝幸并州,命与高颎同总留事。俄追诣行在所, 使决人讼。
xún lìng chí jié xún fǔ jiāng nán, dé yǐ pián yí cóng shì. guò kuài jī, yú wǔ lǐng ér hái. jiāng biǎo zì jìn yǐ lái, xíng fǎ shū huǎn, dài zú guì jiàn, bù xiāng líng yuè. píng chén zhī hòu, mù rén zhě jǐn gǎi biàn zhī, wú cháng yòu xī shǐ sòng wǔ jiào. wēi jiā yǐ fán bǐ zhī cí, bǎi xìng jiē yuàn. shǐ hái, zòu yán jiāng biǎo yī nèi zhōu zé hù jí. shàng yǐ jiāng biǎo chū píng, zhào hù bù shàng shū zhāng yīng, zé yǐ zhèng jí. shí jiāng nán zhōu xiàn yòu lùn yán yù xǐ zhī rù guān, yuǎn jìn jīng hài. ráo zhōu wú shì huá qǐ bīng wèi luàn, shēng luán xiàn lìng, dàn qí ròu. yú shì jiù chén lǜ tǔ bì fǎn, zhí zhǎng lì, chōu qí cháng ér shā zhī, yuē: " gèng shǐ nóng sòng wǔ jiào xié!" xún zhào nèi shǐ lìng yáng sù tǎo píng zhī. shí tū jué dōu lán kè hán lǚ wéi huàn, fù lìng wēi zhì kè hán suǒ.
寻令持节巡抚江南,得以便宜从事。过会稽,逾五岭而还。江表自晋已来,刑 法疏缓,代族贵贱,不相陵越。平陈之后,牧人者尽改变之,无长幼悉使诵五教。 威加以烦鄙之辞,百姓嗟怨。使还,奏言江表依内州责户籍。上以江表初平,召户 部尚书张婴,责以政急。时江南州县又论言欲徙之入关,远近惊骇。饶州吴世华起 兵为乱,生脔县令,啖其肉。于是旧陈率土毕反,执长吏,抽其肠而杀之,曰: “更使侬诵五教邪!”寻诏内史令杨素讨平之。时突厥都蓝可汗屡为患,复令威至 可汗所。
wēi zi kuí yǐ gōng zǐ shèng míng, yǐn zhì bīn kè, sì hǎi shì dài fū duō guī zhī. shí yì lè, kuí yǔ guó zǐ bó shì hé tuǒ gè yǒu suǒ chí. yú shì kuí tuǒ gè wèi yī yì, shǐ bǎi liáo shǔ qí suǒ tóng. cháo tíng duō fù wēi, tóng kuí zhě shí bā jiǔ. tuǒ huì yuē:" wú xí jiān hán zhàng sì shí yú nián, fǎn wèi zuó mù ér zhī suǒ qū yě!" suì zòu wēi yǔ lǐ bù shàng shū lú kǎi lì bù shì láng xuē dào héng shàng shū yòu chéng wáng hóng kǎo gōng shì láng lǐ tóng hé děng wéi péng dǎng, shěng zhōng hū wáng hóng wèi shì zǐ, lǐ tóng hé wèi shū, yán èr rén rú wēi zǐ dì. fù yán wēi yǐ qū dào rèn qí cóng fù dì chè sù děng wǎng mào wèi guān. yòu guó zi xué qǐng lí yáng rén wáng xiào yì wèi shū xué bó shì, wēi shǔ lú kǎi, yǐ wéi qí fǔ cān jūn. shàng lìng shǔ wáng xiù shàng zhù guó yú qìng zé děng zá àn zhī, shì jiē yàn. dì yǐ sòng shū xiè huì chuán zhōng péng dǎng shì lìng wēi dú zhī. wēi jù, miǎn guān dùn shǒu. dì yuē:" xiè yǐ wǎn yǐ!" yú shì miǎn wēi guān jué, yǐ kāi fǔ jiù dì. zhī míng zhī shì, zuò wēi dé zuì zhě bǎi yú rén. wèi jǐ, dì yuē:" sū wēi dé xíng zhě, dàn wéi rén wù ěr." mìng zhī tōng jí.
威子夔以公子盛名,引致宾客,四海士大夫多归之。时议乐,夔与国子博士何 妥各有所持。于是夔、妥各为一议,使百僚署其所同。朝廷多附威,同夔者十八九。 妥恚曰:“吾席间函丈四十余年,反为昨暮兒之所屈也!”遂奏威与礼部尚书卢恺、 吏部侍郎薛道衡、尚书右丞王弘、考功侍郎李同和等为朋党,省中呼王弘为世子, 李同和为叔,言二人如威子弟。复言威以曲道任其从父弟彻、肃等罔冒为官。又国 子学请黎阳人王孝逸为书学博士,威属卢恺,以为其府参军。上令蜀王秀、上柱国 虞庆则等杂按之,事皆验。帝以宋书谢晦传中朋党事令威读之。威惧,免冠顿首。 帝曰:“谢已晚矣!”于是免威官爵,以开府就第。知名之士,坐威得罪者百余人。 未几,帝曰:“苏威德行者,但为人误耳。”命之通籍。
suì yú, fù jué pī gōng, bài nà yán. cóng cí tài shān, zuò bù jìng miǎn. é ér fù wèi. dì wèi qún chén yuē: " shì rén yán sū wēi zhà qīng, jiā lěi jīn yù, cǐ wàng yán yě. rán qí xìng hěn lì, bù qiè shì yào, qiú míng tài shèn, cóng jǐ zé yuè, wéi zhī bì nù, cǐ qí dà bìng ěr." rén shòu chū, fù bài shàng shū yòu pú yè. dì xìng rén shòu gōng, yǐ wēi zǒng liú shì. jí dì hái, yù shǐ zòu wēi zhí shì duō bù lǐ. dì nù, jié zé wēi. wēi xiè, dì yì zhǐ.
岁余,复爵邳公,拜纳言。从祠太山,坐不敬免。俄而复位。帝谓群臣曰: “世人言苏威诈清,家累金玉,此妄言也。然其性狠戾,不切世要,求名太甚,从 己则悦,违之必怒,此其大病耳。”仁寿初,复拜尚书右仆射。帝幸仁寿宫,以威 总留事。及帝还,御史奏威职事多不理。帝怒,诘责威。威谢,帝亦止。
yáng dì sì wèi, shàng jiàng dà qǐ cháng chéng zhī yì, wēi jiàn zhǐ zhī. gāo jiǒng hè ruò bì zhī zhū yě, wēi zuò xiāng lián miǎn guān. suì yú, bài lǔ jùn tài shǒu, xiū yǔ yí. zhào bài tài cháng qīng. cóng zhēng tǔ yù hún, jìn bài yòu guāng lù dài fu. suì yú, fù wèi nà yán, yǔ zuǒ yì wèi dà jiàng jūn yǔ wén shù huáng mén shì láng péi jǔ yù shǐ dài fū péi yùn nèi shǐ shì láng yú shì jī cān zhǎng cháo zhèng, shí rén chēng wéi wǔ guì. jí zhēng liáo dōng, yǐ běn guān lǐng yòu wǔ wèi dà jiàng jūn, jìn wèi guāng lù dà fū, cì jué fáng líng hóu, xún jìn fēng fáng gōng. yǐ nián lǎo qǐ hái gǔ, bù xǔ. fù yǐ běn guān cān zhǎng xuǎn shì. míng nián, cóng zhēng liáo dōng, lǐng yòu yù wèi dà jiàng jūn.
炀帝嗣位,上将大起长城之役,威谏止之。高颎、贺若弼之诛也,威坐相连免 官。岁余,拜鲁郡太守,修羽仪。召拜太常卿。从征吐谷浑,进拜右光禄大夫。岁 余,复为纳言,与左翊卫大将军宇文述、黄门侍郎裴矩、御史大夫裴蕴、内史侍郎 虞世基参掌朝政,时人称为五贵。及征辽东,以本官领右武卫大将军,进位光禄大 夫,赐爵房陵侯,寻进封房公。以年老乞骸骨,不许。复以本官参掌选事。明年, 从征辽东,领右御卫大将军。
yáng xuán gǎn zhī fǎn, dì yǐn wēi yú zhàng zhōng, jù jiàn yú sè, wèi yuē:" cǐ xiǎo ér cōng míng, dé bù wéi huàn xié?" wēi yuē:" cū shū fēi cōng míng zhě, bì wú lǜ, dàn kǒng jìn chéng luàn jiē ěr." wēi jiàn láo yì bù yǐ, bǎi xìng sī luàn, yǐ cǐ wēi yù fěng dì. dì jìng bù wù.
杨玄感之反,帝引威于帐中,惧见于色,谓曰:“此小兒聪明,得不为患邪?” 威曰:“粗疏非聪明者,必无虑,但恐浸成乱阶耳。”威见劳役不已,百姓思乱, 以此微欲讽帝。帝竟不悟。
cóng hái, zhì zhuō jùn, zhào wēi ān fǔ guān zhōng, yǐ qí sūn shàng niǎn zhí zhǎng xuān fù. wēi zi hóng lú shǎo qīng kuí xiān wèi guān zhōng jiǎn chù dà shǐ. yī jiā sān rén, jù shǐ guān yòu, sān fǔ róng zhī. suì yú, dì shǒu zhào yuē:" yù yǐ jié rùn, dān zǐ mò néng yú qí zhì sōng biǎo suì hán, shuāng xún mò néng diāo qí cǎi. kě wèi wēn rén jìng zhí, xìng zhī rán hū. fáng gōng wēi, xiān hòu jiù chén, cháo zhī sù chǐ, dòng liáng shè jì, bì xié zhèn gōng, shǒu wén fèng fǎ, bēi shēn lǜ lǐ. xī hàn zhī sān jié, fǔ huì dì zhě xiāo hé zhōu zhī shí luàn, zuǒ chéng wáng zhě shào shì. guó zhī bǎo qì, qí zài dé xián. cān jǐng tái jiē, jù zhān sī yǔn. suī shì jí lùn dào, zhōng qī xiàn tì, quán héng shí hé, cháo jì wéi zhòng. kě kāi fǔ yí tóng sān sī, yú bìng rú gù." wēi dāng shí zūn zhòng, cháo chén mò yǔ wèi bǐ.
从还,至涿郡,诏威安抚关中,以其孙尚辇直长儇副。威子鸿胪少卿夔先为关 中简黜大使。一家三人,俱使关右,三辅荣之。岁余,帝手诏曰:“玉以洁润,丹 紫莫能渝其质;松表岁寒,霜寻莫能凋其采。可谓温仁劲直,性之然乎。房公威, 先后旧臣,朝之宿齿,栋梁社稷,弼谐朕躬,守文奉法,卑身率礼。昔汉之三杰, 辅惠帝者萧何;周之十乱,佐成王者邵奭。国之宝器,其在得贤。参璟台阶,具瞻 斯允。虽事藉论道,终期献替,铨衡时和,朝寄为重。可开府仪同三司,余并如故。” 威当时尊重,朝臣莫与为比。
hòu cóng xìng yàn mén. wèi tū jué suǒ wéi, cháo tíng wēi jù. dì yù qīng qí kuì wéi ér chū. wēi jiàn yuē:" chéng shǒu zé wǒ yǒu yú lì, qīng qí zé bǐ zhī suǒ zhǎng. bì xià wàn shèng zhǔ, hé yí qīng tuō!" dì nǎi zhǐ. tū jué é yì jiě wéi qù. chē jià cì tài yuán, wēi yǐ dào zéi bù zhǐ, quàn dì hái jīng shī, shēn gēn gù běn, wèi shè jì jì. dì chū cóng zhī, jìng yòng yǔ wén shù děng yì, suì wǎng dōng dōu. tiān xià dà luàn, wēi zhī dì bù kě kuāng zhèng, shén huàn zhī. shǔ dì wèn dào zéi shì. yǔ wén shù yuē:" dào zéi xìn shǎo, bù zú wèi yú." wēi bù néng guǐ duì, yǐ shēn yǐn diàn zhù. dì hū wèn zhī. wēi yuē: " chén fēi zhí sī, bù zhī duō shǎo, dàn huàn qí jiàn jìn." dì yuē:" hé wèi yě?" wēi yuē:" tā rì zéi jù zhǎng bái shān, jīn zhě jìn zài xíng yáng sì shuǐ." dì bù yuè ér bà. shǔ wǔ yuè wǔ rì, bǎi liáo shàng kuì, duō yǐ zhēn wán, wēi xiàn shàng shū yī bù, wēi yǐ fěng dì. dì mí bù píng. hòu fù wèn fá liáo dōng shì, wēi duì gù shè qún dào, qiǎn tǎo gāo lí, dì yì nù. yù shǐ dài fū bèi yùn xī zhǐ, lìng yù shǐ zhāng xíng běn, zòu wēi xī zài gāo yáng diǎn xuǎn, làn shòu rén guān, qiè wèi tū jué, qǐng hái jīng shī. dì lìng àn qí shì, nǎi xià zhào yuē:" wēi lì xìng péng dǎng, hǎo yì duān, huái xié guǐ dào, jiǎo xìng míng lì, dǐ hē lǜ lìng, bàng shàn tái shěng. xī suì báo fá, fèng shù xiān zhì, fán yù qiè wèn, gè jǐn xiōng yì, ér wēi bù yǐ kāi huái, suì wú duì mìng. qǐ wò zhī dào, qí ruò shì hū!" yú shì chú míng. hòu yuè yú, rén yǒu zòu wēi yǔ tū jué yīn tú bù guǐ. dà lǐ bù zé wēi. wēi zì chén jīng chéng bù néng shàng gǎn, xiá cuàn lǚ zhāng, zuì dāng wàn sǐ. dì mǐn ér shì zhī. qí nián, cóng xìng jiāng dū gōng. dì jiāng fù yòng wēi, péi yùn yú shì jī zòu yán hūn mào yíng jí, dì nǎi zhǐ.
后从幸雁门。为突厥所围,朝廷危惧。帝欲轻骑溃围而出。威谏曰:“城守则 我有余力,轻骑则彼之所长。陛下万乘主,何宜轻脱!”帝乃止。突厥俄亦解围去。 车驾次太原,威以盗贼不止,劝帝还京师,深根固本,为社稷计。帝初从之,竟用 宇文述等议,遂往东都。天下大乱,威知帝不可匡正,甚患之。属帝问盗贼事。宇 文述曰:“盗贼信少,不足为虞。”威不能诡对,以身隐殿柱。帝呼问之。威曰: “臣非职司,不知多少,但患其渐近。”帝曰:“何谓也?”威曰:“他日贼据长 白山,今者近在荥阳、汜水。”帝不悦而罢。属五月五日,百僚上馈,多以珍玩, 威献尚书一部,微以讽帝。帝弥不平。后复问伐辽东事,威对顾赦群盗,遣讨高丽, 帝益怒。御史大夫辈蕴希旨,令御史张行本,奏威昔在高阳典选,滥授人官,怯畏 突厥,请还京师。帝令案其事,乃下诏曰:“威立性朋党,好异端,怀挟诡道,徼 幸名利,诋诃律令,谤讪台省。昔岁薄伐,奉述先志,凡预切问,各尽胸臆,而威 不以开怀,遂无对命。启沃之道,其若是乎!”于是除名。后月余,人有奏威与突 厥阴图不轨。大理簿责威。威自陈精诚不能上感,瑕爨屡彰,罪当万死。帝悯而释 之。其年,从幸江都宫。帝将复用威,裴蕴、虞世基奏言昏耄赢疾,帝乃止。
yǔ wén huà jí shì nì, yǐ wēi wèi guāng lù dài fu kāi fǔ yí tóng sān sī. huà jí bài, guī yú lǐ mì. mì bài, guī dōng dōu, yuè wáng dòng yǐ wéi shàng zhù guó pī gōng. wáng shì chōng jiàn hào, shǔ tài shī. wēi zì yǐ suí shì jiù chén, zāo féng sāng luàn, suǒ jīng zhī chù, jiē yǔ shí xiāo xi, yǐ qiú róng miǎn.
宇文化及弑逆,以威为光禄大夫、开府仪同三司。化及败,归于李密。密败, 归东都,越王侗以为上柱国、邳公。王世充僭号,署太师。威自以隋室旧臣,遭逢 丧乱,所经之处,皆与时消息,以求容免。
jí tài zōng píng shì chōng, zuò yú dōng dōu chāng hé mén nèi, wēi qǐng yè jiàn, chēng lǎo bìng bù néng bài qǐ. shàng qiǎn rén shù zhī yuē:" gōng suí cháo zǎi fǔ, zhèng luàn bù néng kuāng jiù, suì lìng pǐn wù tú tàn, jūn shì guó wáng. jiàn lǐ mì shì chōng jiē bài fú wǔ dǎo. jīn jì lǎo bìng, wú láo xiāng jiàn." xún rù cháng ān, zhì cháo táng qǐng jiàn, gāo zǔ yòu bù xǔ. zhōng yú jiā, shí nián bā shí èr.
及太宗平世充,坐于东都阊阖门内,威请谒见,称老病不能拜起。上遣人数之 曰:“公隋朝宰辅,政乱不能匡救,遂令品物涂炭,君弑国亡。见李密、世充皆拜 伏舞蹈。今既老病,无劳相见。”寻入长安,至朝堂请见,高祖又不许。终于家, 时年八十二。
wēi xíng jǐ qīng jiǎn, yǐ lián shèn jiàn chēng. rán měi zhì gōng yì, è rén yì yǐ, suī huò xiǎo shì, bì gù zhēng zhī. shí rén yǐ wéi wú dà chén zhī tǐ. suǒ xiū gé lìng zhāng chéng, bìng xíng yú dāng shì, pō shāng fán suì, lùn zhě yǐ wéi fēi jiǎn jiǔ zhī fǎ. jí dà yè mò nián, yóu duō zhēng yì, zhì yú lùn gōng xíng shǎng, wēi měi chéng wàng fēng zhǐ, zhé qǐn qí shì. shí qún dào fēng qǐ, jùn xiàn yǒu zòu wén zhě, yòu hē jí shǐ rén, lìng jiǎn zéi shù, gù chū shī gōng tǎo, duō bù kè jié. yóu shì suì zhì bài luàn, wèi wù yì suǒ jī. zi kuí.
威行己清俭,以廉慎见称。然每至公议,恶人异已,虽或小事,必固争之。时 人以为无大臣之体。所修格令章程,并行于当世,颇伤烦碎,论者以为非简久之法。 及大业末年,尤多征役,至于论功行赏,威每承望风旨,辄寝其事。时群盗蜂起, 郡县有奏闻者,又诃诘使人,令减贼数,故出师攻讨,多不克捷。由是遂致败乱, 为物议所讥。子夔。
kuí zì bó ní. cōng mǐn yǒu kǒu biàn, rán xìng qīng xiǎn wú xíng. bā suì sòng shī, jiān jiě qí shè. nián shí sān, cóng fù zhì shàng shū shěng. yǔ ān dé wáng xióng shè, dǔ dé jùn mǎ ér guī. shí sì yì xué, yǔ zhū rú yì lùn, cí zhì kě guān. jiàn zhě jiē chēng shàn. jí zhǎng, bó lǎn qún yán, yóu yǐ zhōng lǜ zì mìng. chū míng zhé, zì zhī rén, fù wēi yóu shì gǎi zhī, pō wèi yǒu shí suǒ shěn, qǐ jiā tài zǐ tōng shì shè rén. yáng sù jiàn ér qí zhī, měi xì wēi yuē:" yáng sù wú ér, sū kuí wú fù." hòu yǔ zhèng yì hé yǎo yì lè, dé zuì, yì qǐn bù xíng. zhe lè zhì shí wǔ piān yǐ jiàn qí zhì. shù zài, qiān tài zǐ shè rén, yǐ zuì miǎn jū shù nián. rén shòu sān nián, zhào tiān xià jǔ dá lǐ yuè yuán zhě. jìn wáng zhāo shí wéi yōng zhōu mù, jǔ kuí. yǔ zhū zhōu suǒ jǔ wǔ shí yú rén yè jiàn. dì wàng kuí, wèi shì chén yuē:" wéi cǐ yī rén, chēng wú suǒ jǔ." yú shì bài jìn wáng yǒu.
夔字伯尼。聪敏有口辩,然性轻险无行。八岁诵诗,兼解骑射。年十三,从父 至尚书省。与安德王雄射,赌得骏马而归。十四诣学,与诸儒议论,词致可观。见 者皆称善。及长,博览群言,尤以锺律自命。初名哲,字知人,父威由是改之,颇 为有识所哂,起家太子通事舍人。杨素见而奇之,每戏威曰:“杨素无兒,苏夔无 父。”后与郑译、何舀议乐,得罪,议寝不行。著乐志十五篇以见其志。数载,迁 太子舍人,以罪免居数年。仁寿三年,诏天下举达礼乐源者。晋王昭时为雍州牧, 举夔。与诸州所举五十余人谒见。帝望夔,谓侍臣曰:“唯此一人,称吾所举。” 于是拜晋王友。
yáng dì sì wèi, lì tài zǐ xiǎn mǎ sī cháo yè zhě. yǐ fù miǎn zhí, kuí yì qù guān. hòu lì shàng shū zhí fāng láng yàn wáng sī mǎ. liáo dōng zhī yì, yǐ gōng bài cháo sàn dài fū. shí dì fāng qín yuǎn lüè, mán yí lái zhāo. dì wèi yǔ wén shù yú shì jī yuē:" sì yí lǜ fú, guān lǐ huá xià, hóng lú zhī zhí, xū guī lìng wàng. níng yǒu duō cái yì měi róng yí, kě jiē bīn kè zhě wèi zhī hū?" wēi yǐ kuí duì. jí rì bài hóng lú shǎo qīng. qí nián, gāo chāng wáng qū bó yǎ lái zhāo, cháo tíng qī yǐ gōng zhǔ. kuí yǒu yǎ wàng, lìng zhǔ hūn.
炀帝嗣位,历太子洗马、司朝谒者。以父免职,夔亦去官。后历尚书职方郎、 燕王司马。辽东之役,以功拜朝散大夫。时帝方勤远略,蛮夷来朝。帝谓宇文述、 虞世基曰:“四夷率服,观礼华夏,鸿胪之职,须归令望。宁有多才艺美容仪,可 接宾客者为之乎?”威以夔对。即日拜鸿胪少卿。其年,高昌王麹伯雅来朝,朝廷 妻以公主。夔有雅望,令主婚。
qí hòu yán ān hóng huà děng shù jùn dào zéi tún jié, zhào kuí xún guān zhōng. jí tū jué wéi yàn mén, kuí yú zhèn chéng dōng nán wèi nǔ lóu chē xiāng shòu quān, yī xī ér jiù. dì jiàn shàn zhī. yǐ gōng jìn wèi tōng yì dài fū. zuò fù shì, chú míng. hòu huì dīng mǔ yōu, bù shèng āi, zú, shí nián sì shí jiǔ.
其后延安、弘化等数郡盗贼屯结,诏夔巡关中。及突厥围雁门,夔于镇城东南 为弩楼、车箱、兽圈,一夕而就。帝见善之。以功进位通议大夫。坐父事,除名。 后会丁母忧,不胜哀,卒,时年四十九。
chuò dì chūn, zì lìng qīn. xìng lián shèn, shěn yǒng yǒu jué duàn. wèi zhèng guāng zhōng, guān yòu zéi luàn, chūn yìng mù tǎo zhī, shòu dàng kòu jiāng jūn. yǐ gōng lèi qiān zhōng sàn dài fū, cì jué měi yáng zǐ. dà tǒng chū, bài zhèn dōng jiāng jūn jīn zǐ guāng lù dà fū, cì xìng hè lán shì. hòu chú shuài dū du, xíng hóng nóng jùn shì. chūn dāng guān qiáng jì, tè wèi zhōu wén dì suǒ zhī.
绰弟椿,字令钦。性廉慎,沈勇有决断。魏正光中,关右贼乱,椿应募讨之, 授荡寇将军。以功累迁中散大夫,赐爵美阳子。大统初,拜镇东将军、金紫光禄大 夫,赐姓贺兰氏。后除帅都督,行弘农郡事。椿当官强济,特为周文帝所知。
shí sì nián, zhì dāng zhōu xiāng shī, zì fēi xiāng wàng yǔn dàng zhòng xīn zhě bù dé yù yān. nǎi lìng yì zhuī chūn, lǐng xiāng bīng. qí nián, pò pán tóu shì yǒu gōng, chú sàn qí cháng shì, jiā dà dū dū. shí liù nián, zhēng suí jùn. jūn hái, chú wǔ gōng jùn shǒu. jì wèi běn yì, yǐ qīng jiǎn zì jū, xiǎo dà zhī zhèng, bì jìn zhōng shù. jìn jué wèi hóu, wèi piào qí dà jiàng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī dà dū dū. zú. zi zhí sì.
十四年,置当州乡师,自非乡望允当众心者不得预焉。乃令驿追椿,领乡兵。 其年,破槃头氏有功,除散骑常侍,加大都督。十六年,征随郡。军还,除武功郡 守。既为本邑,以清俭自居,小大之政,必尽忠恕。进爵为侯,位骠骑大将军、开 府仪同三司、大都督。卒。子植嗣。
liàng zì jǐng shùn, chuò cóng xiōng yě. zǔ zhì, zì tiān yòu, wèi zhōng shū shì láng yù mén jùn shǒu. fù yòu, tài shān jùn shǒu.
亮字景顺,绰从兄也。祖稚,字天佑,位中书侍郎、玉门郡守。父祐,泰山郡 守。
liàng shǎo tōng mǐn, bó xué hǎo zhǔ wén, shàn zhāng zòu, yǔ dì zhàn děng jiē zhù míng xī tǔ, yī jiā jǔ èr xiù cái. liàng chū jǔ xiù cái, zhì luò yáng, guò hé nèi cháng jǐng. jǐng shēn qì zhī, ér wèi rén yuē:" qín zhōng cái xué kě yǐ kàng shān dōng zhě, jiāng cǐ rén hū"! wèi qí wáng xiāo bǎo yín yǐn wèi cān jūn. bǎo yín qiān dà jiàng jūn, réng wèi zhī yuàn. bǎo yín yǎ xiàng zhī zhòng, fán yǒu wén xí móu yì, jiē yǐ wěi zhī. xún xíng wǔ gōng jùn shì, shén zhe shēng jī. bǎo yín zuò luàn, yǐ liàng wèi huáng mén shì láng. liàng shàn chǔ rén jiān, yǔ wù wú wǔ. jí bǎo yín bài, cóng zhī zhě duō yù huò, wéi liàng huò quán. jí zhǎng sūn chéng yè ěr zhū tiān guāng děng xī tǎo, bìng yǐ liàng wèi láng zhōng, zhuān diǎn wén hàn. hè bá yuè wèi guān xī xíng tái, yǐn liàng wèi zuǒ chéng, diǎn jī mì.
亮少通敏,博学好属文,善章奏,与弟湛等皆著名西土,一家举二秀才。亮初 举秀才,至洛阳,过河内常景。景深器之,而谓人曰:“秦中才学可以抗山东者, 将此人乎”!魏齐王萧宝夤引为参军。宝夤迁大将军,仍为之掾。宝夤雅相知重, 凡有文檄谋议,皆以委之。寻行武功郡事,甚著声绩。宝夤作乱,以亮为黄门侍郎。 亮善处人间,与物无忤。及宝夤败,从之者多遇祸,唯亮获全。及长孙承业、尔硃 天光等西讨,并以亮为郎中,专典文翰。贺拔岳为关西行台,引亮为左丞,典机密。
wèi xiào wǔ xī qiān, qiān lì bù láng zhōng. dà tǒng èr nián, bài jǐ shì huáng mén shì láng, lǐng zhōng shū shè rén. wèi wén dì zi yí dū wáng shì wèi qín zhōu cì shǐ, yǐ liàng wèi sī mǎ. dì wèi liàng yuē:" huáng mén shì láng qǐ kě wèi qín zhōu sī mǎ? zhí yǐ zhèn ài zǐ chū fān, gù yǐ xīn fù xiāng wěi, wù yǐ wéi hèn." lín cí, cì yǐ yù mǎ. bā nián, fēng lín jīng xiàn zi, chú zhōng shū jiān, lǐng zhù zuò, xiū guó shǐ. liàng yǒu jī biàn, shàn tán xiào. zhōu wén dì shén zhòng zhī, yǒu suǒ chóu yì, lǜ duō huì zhǐ. jì rén zhī shàn, wàng rén zhī guò, jiàn dá hòu jìn, cháng rú fú jí, gù dāng shì jìng mù. lì mì shū jiān dà xíng tái shàng shū, chū wèi qí zhōu cì shǐ. cháo tíng yǐ qí zuò mù běn zhōu, tè gěi lù chē gǔ chuī, xiān hái qí zhái, bìng gěi qí shì sān qiān, liè xí yí, yóu xiāng dǎng, jīng guò gù rén, huān yǐn xún rì, rán hòu rù zhōu. shì yǐ wéi róng. shí qī nián, zhēng bài shì zhōng, zú yú wèi. zèng běn guān.
魏孝武西迁,迁吏部郎中。大统二年,拜给事黄门侍郎,领中书舍人。魏文帝 子宜都王式为秦州刺史,以亮为司马。帝谓亮曰:“黄门侍郎岂可为秦州司马?直 以朕爱子出籓,故以心腹相委,勿以为恨。”临辞,赐以御马。八年,封临泾县子, 除中书监,领著作,修国史。亮有机辩,善谈笑。周文帝甚重之,有所筹议,率多 会旨。记人之善,忘人之过,荐达后进,常如弗及,故当世敬慕。历秘书监、大行 台尚书,出为岐州刺史。朝廷以其作牧本州,特给路车、鼓吹,先还其宅,并给骑 士三千,列习仪,游乡党,经过故人,欢饮旬日,然后入州。世以为荣。十七年, 征拜侍中,卒于位。赠本官。
liàng shǎo yǔ cóng dì chuò jù zhī míng, rán chuò wén zhāng shāo bù dǎi liàng, zhì yú jīng huà jìn qù, liàng yòu jiǎn zhī. gù shì chēng èr sū yān. liàng zì dà tǒng yǐ lái, wú suì bù zhuǎn guān, yī nián huò zhì sān qiān. qiān yuē cái zhì, bù guài qí sù yě. suǒ zhe wén bǐ shù shí piān, pō xíng yú shì. zi shī sì, yǐ liàng míng zhòng yú shí, qǐ jiā huáng mén shì láng.
亮少与从弟绰俱知名,然绰文章稍不逮亮,至于经画进趣,亮又减之。故世称 二苏焉。亮自大统以来,无岁不转官,一年或至三迁。佥曰才至,不怪其速也。所 著文笔数十篇,颇行于世。子师嗣,以亮名重于时,起家黄门侍郎。
liàng dì zhàn, zì jǐng jùn. shǎo yǒu zhì xíng, yǔ liàng jù zhù míng xī tǔ. nián èr shí yú, jǔ xiù cái, chú fèng cháo qǐng, lǐng shì yù shǐ, jiā yuán wài sàn qí shì láng. xiāo bǎo yín xī tǎo, yǐ zhàn wèi xíng tái láng zhōng, shēn jiàn wěi rèn. jí bǎo yín jiāng móu pàn nì, zhàn shí wò jí yú jiā. bǎo yín nǎi lìng zhàn cóng mǔ dì tiān shuǐ jiāng jiǎn wèi zhàn yuē:" wú bù néng zuò shòu sǐ wáng, jīn biàn wèi shēn jì, bù fù zuò wèi chén yě. yǔ qīng sǐ shēng róng rǔ, fāng dāng gòng zhī, gù yǐ xiāng bào." zhàn wén zhī, jǔ shēng dà kū. jiǎn jù zhǐ zhī yuē:" hé dé biàn ěr?" zhàn yuē:" hé mén bǎi kǒu, jí shí tú miè, yún hé bù kū!" kū shù shí shēng, xú wèi jiǎn yuē:" wèi wǒ bái qí wáng, wáng běn yǐ qióng ér guī rén, lài cháo tíng jiǎ wáng yǔ yì, suì dé róng chǒng zhì cǐ. jì shǔ guó bù duō yú, bù néng jié chéng bào dé, qǐ kě chéng rén jiàn xì, biàn yǒu wèn dǐng zhī xīn hū! jīn wèi dé suī shuāi, tiān mìng wèi gǎi, wáng zhī ēn yì, wèi qià yú rén, pò wáng zhī qī, bì bù xuán zhǒng. sū zhàn zhōng bù néng yǐ jī shì zhōng zhēn zhī jī, yī dàn wèi wáng zú miè yě." bǎo yín fù lìng jiǎn wèi zhàn yuē:" cǐ shì jiù mìng zhī jì, bù dé bù ěr." zhàn fù yuē:" fán jǔ dà shì, dāng de tiān xià qí shì. jīn dàn gòng cháng ān bó tú xiǎo ér bèi wèi cǐ jì, qǐ yǒu bàn zāi? zhàn bù rěn jiàn jīng jí shēng wáng hù tíng yě. yuàn cì hái gǔ hái jiù lǐ, shù guī quán dì xià, wú kuì xiān rén." bǎo yín sù zhòng zhī, zhī bì bù wéi yǐ yòng, suì tīng hái wǔ gōng. bǎo yín hòu guǒ bài.
亮弟湛,字景俊。少有志行,与亮俱著名西土。年二十余,举秀才,除奉朝请, 领侍御史,加员外散骑侍郎。萧宝夤西讨,以湛为行台郎中,深见委任。及宝夤将 谋叛逆,湛时卧疾于家。宝夤乃令湛从母弟天水姜俭谓湛曰:“吾不能坐受死亡, 今便为身计,不复作魏臣也。与卿死生荣辱,方当共之,故以相报。”湛闻之,举 声大哭。俭遽止之曰:“何得便尔?”湛曰:“阖门百口,即时屠灭,云何不哭!” 哭数十声,徐谓俭曰:“为我白齐王,王本以穷而归人,赖朝廷假王羽翼,遂得荣 宠至此。既属国步多虞,不能竭诚报德,岂可乘人间隙,便有问鼎之心乎!今魏德 虽衰,天命未改,王之恩义,未洽于人,破亡之期,必不旋踵。苏湛终不能以积世 忠贞之基,一旦为王族灭也。”宝夤复令俭谓湛曰:“此是救命之计,不得不尔。” 湛复曰:“凡举大事,当得天下奇士。今但共长安博徒小兒辈为此计,岂有办哉? 湛不忍见荆棘生王户庭也。愿赐骸骨还旧里,庶归全地下,无愧先人。”宝夤素重 之,知必不为已用,遂听还武功。宝夤后果败。
xiào zhuāng dì jí wèi, zhēng bài shàng shū láng. dì cháng wèi zhī yuē:" wén qīng dá xiāo bǎo yín, shén yǒu měi cí, kě wèi wǒ shuō zhī." zhàn dùn shǒu xiè yuē:" chén zì wéi yán cí bù rú wǔ bèi yuǎn yǐ, rán shǐ zhōng bù yì, qiè wèi guò zhī. dàn chén yǔ bǎo yín zhōu xuán qì kuò, yán dé jìn xīn, ér bù néng lìng qí shǒu jié, cǐ chén zhī zuì yě." xiào zhuāng dà yuè, jiā sàn qí shì láng. xún qiān zhōng shū. xiào wǔ chū, yǐ jí huán xiāng lǐ, zhōng yú jiā. zèng sàn qí cháng shì zhèn xī jiāng jūn yōng zhōu cì shǐ.
孝庄帝即位,征拜尚书郎。帝尝谓之曰:“闻卿答萧宝夤,甚有美辞,可为我 说之。”湛顿首谢曰:“臣自惟言辞不如伍被远矣,然始终不易,窃谓过之。但臣 与宝夤周旋契阔,言得尽心,而不能令其守节,此臣之罪也。”孝庄大悦,加散骑 侍郎。寻迁中书。孝武初,以疾还乡里,终于家。赠散骑常侍、镇西将军、雍州刺 史。
zhàn dì ràng, zì jǐng shù. yòu cōng mǐn, hào xué, pō yǒu rén lún jiàn. chū wèi běn zhōu zhǔ bù, shāo qiān bié jià wǔ dōu jùn shǒu zhèn yuǎn jiāng jūn jīn zǐ guāng lù dài fu. jí zhōu wén dì wèi chéng xiàng, yǐn wèi fǔ shǔ, shén jiàn qīn dài. chū wèi wèi jiāng jūn nán fén zhōu cì shǐ, yǒu shàn zhèng. xún zú guān. zèng chē qí dà jiàng jūn yí tóng sān sī jīng zhōu cì shǐ.
湛弟让,字景恕。幼聪敏,好学,颇有人伦鉴。初为本州主簿,稍迁别驾、武 都郡守、镇远将军、金紫光禄大夫。及周文帝为丞相,引为府属,甚见亲待。出为 卫将军、南汾州刺史,有善政。寻卒官。赠车骑大将军、仪同三司、泾州刺史。
lùn yuē: zhōu huì dá jiàn lǐ bǎo yín, suì qì kuò yú róng kòu, bù yǐ yí xiǎn yì zhì, sī gù dǔ zhōng zhī shì yě. zhōu wén tí jiàn ér qǐ, bǎi dù cǎo chuàng, shī yuē fǎ zhī zhì yú jìng zhú zhī chén, xiū tài píng zhī lǐ yú dǐng zhì zhī rì, zhōng néng zhuó diāo wèi pǔ, biàn shē cóng jiǎn, fēng huà jì bèi, ér xià sù shàng zūn, jiāng yì lǚ dòng, ér nèi ān wài fù, sī gài sū chuò zhī lì yě. pī gōng zhōu dào yún jì, fāng shì yōu zhēn, suí shì lóng xīng, shǒu yīng jīng mìng. chóu móu rèn yù, qióng jí chǒng róng, jiǔ chù jī héng, duō suǒ sǔn yì, qìng jié xīn lì, zhī wú bù wéi. rán zhì shàng qīng jiǎn, tǐ fēi hóng guǎng, hǎo tóng è yì, yǒu guāi zhí dào, bù cún yì jiǎn, wèi wèi tōng dé. lì shì èr dì, sān shí yú nián, suī fèi chù dāng shí, zhōng chēng yí lǎo. jūn xié ér bù néng zhèng yán, guó wáng ér qíng jūn zhòng shù, yǔ wéi rǔ bì, tú wén qí yǔ, jí fēng jìng cǎo, wèi jiàn qí rén. lǐ mìng quē yú xìng wáng, yì yì cǐ zhī yóu yě. kuí zhì shí shěn mǐn, fāng yǎ kě chēng, ruò tiān jiǎ zhī nián, zú yǐ bù kuī táng gòu yǐ.
论曰:周惠达见礼宝夤,遂契阔于戎寇,不以夷险易志,斯固笃终之士也。周 文提剑而起,百度草创,施约法之制于竞逐之辰,修太平之礼于鼎峙之日,终能斫 雕为朴,变奢从俭,风化既被,而下肃上尊,疆埸屡动,而内安外附,斯盖苏绰之 力也。邳公周道云季,方事幽贞,隋室龙兴,首应旌命。绸缪任遇,穷极宠荣,久 处机衡,多所损益,罄竭心力,知无不为。然志尚清俭,体非弘广,好同恶异,有 乖直道,不存易简,未为通德。历事二帝,三十余年,虽废黜当时,终称遗老。君 邪而不能正言,国亡而情均众庶,予违汝弼,徒闻其语,疾风劲草,未见其人。礼 命阙于兴王,抑亦此之由也。夔志识沈敏,方雅可称,若天假之年,足以不亏堂构 矣。