zhū wèi lǎo dì zú xià:
諸位老弟足下:
shí liù zǎo, jiē dào shí yī yuè shí èr rì fā xìn, nèi fù qīn yī xìn, sì wèi lǎo dì gè yī jiàn, jù xī yī qiè, bù shèng cì xǐ! sì dì zhī shī, yòu yǒu zhǎng jìn, dì mìng yì bù shèn gāo chāo, shēng diào bù shèn xiǎng liàng. mìng yì zhī gāo, xū yào tòu guò yī céng, rú shuō kǎo shì, zé xū shuō kē míng shì shēn wài wù, bù zú jiè huái, zé shī yì gāo yǐ. ruò shuō bì yǐ dé kē míng wèi róng, zé yì qiǎn yǐ. jǔ cǐ yī duān, yú kě lèi tuī. qiāng diào zé yǐ duō dú shī wèi zhǔ, shú zé xiǎng yǐ.
十六早,接到十一月十二日發信,內父親一信,四位老弟各一件,具悉一切,不勝次喜!四弟之詩,又有長進,第命意不甚高超,聲調不甚響亮。命意之高,須要透過一層,如說考試,則須說科名是身外物,不足介懷,則詩意高矣。若說必以得科名為榮,則意淺矣。舉此一端,余可類推。腔調則以多讀詩為主,熟則響矣。
qù nián shù lì táng suǒ jì zhī bǐ, yì wǒ qīn shǒu mǎi zhě, chūn guāng zuì mù qián měi zhī dà qián wǔ bǎi wén, shí bù néng zài jì. hàn bì shàng kě jì, rán bì xū míng nián huì wǔ hòu, nǎi yǒu pián rén huí nán, chūn jiān bù néng jì yě.
去年樹立堂所寄之筆,亦我親手買者,春光醉目前每支大錢五百文,實不能再寄。漢壁尚可寄,然必須明年會武后,乃有便人回南,春間不能寄也。
wǔ shí dú shū gù hǎo, rán bù yí yǐ cǐ dān gē zì jǐ gōng kè nǚ zǐ wú cái biàn shì dé, cǐ yǔ bù wū yě.
五十讀書固好,然不宜以此耽擱自己功課;女子無才便是德,此語不誣也。
jiā cháng yù yǔ wǒ jié hūn, wǒ suǒ yǐ bù yuàn yì zhě, yīn wén cháng shì xiōng zuì hǎo shì fù shì, zuò wēi fú, yī fú xiān míng, pú cóng héng hè, kǒng qí jiā nǚ zǐ yǒu huàn jiā jiāo shē xí qì luàn wǒ jiā guī, yòu wǒ zǐ dì hǎo shē ěr. jīn xiè zài sān yào jié hūn, fā jiǎ wǔ bā zì qù, kǒng xiè jiā shì yào yǔ wǒ wèi qīn jiā, fēi yù yǔ dì wèi qīn jiā. cǐ yǔ bù kě bù míng gào zhī.
家常欲與我結婚,我所以不願意者,因聞常世兄最好恃父勢,作威福,衣服鮮明,僕從恆赫,恐其家女子有宦家驕奢習氣亂我家規,誘我子弟好奢耳。今渫再三要結婚,發甲五八字去,恐渫家是要與我為親家,非欲與弟為親家。此語不可不明告之。
xián dì hūn shì, wǒ bù gǎn zuò zhǔ, dàn qīn jiā wèi rén rú hé? yì xū xiàng wāng sān chù chá míng. ruò xī yā piàn yān, zé wàn bù kě duì. ruò wú cǐ shì, zé tīng táng shàng gè dà rén yǔ dì zì zhǔ zhī kě yě. suǒ wèi hàn táng xiù cái zhě, qí fù zǐ jiē bù yí qīn jìn, wǒ céng jiàn guò, xiǎng héng yáng rén yì yǒu zhī zhī zhě, ruò yào duì qīn, huò lìng qǐng méi rén yì kě.
賢弟婚事,我不敢作主,但親家為人如何?亦須向汪三處查明。若吸鴉片煙,則萬不可對。若無此事,則聽堂上各大人與弟自主之可也。所謂翰堂秀才者,其父子皆不宜親近,我曾見過,想衡陽人亦有知之者,若要對親,或另請媒人亦可。
liù dì jiǔ yuè zhī xìn, yú zì jǐ jìn lái bì bìng, pō néng zì zhī, zhèng hǎo yòng gōng zì yī. ér yóu yuē zhōng rì xiè xiè, cǐ zé wǒ suǒ bù jiě zhě yě.
六弟九月之信,於自己近來弊病,頗能自知,正好用功自醫。而猶曰終日泄泄,此則我所不解者也。
jiā zhōng zhī shì, dì bù bì guǎn, tiān pò le, zì yǒu nǚ wā guǎn, hóng shuǐ dà le, zì yǒu yǔ wáng guǎn. jiā shì yǒu táng shàng dà rén guǎn, wài shì yǒu wǒ guǎn, dì bèi zé yí zì guǎn gōng kè ér yǐ, hé bì wèn qí tā zāi? zhì yú zōng zú yīn dǎng, wú lùn tā yǔ wǒ yǒu xì wú xì, zài dì bèi zhǐ yí yī yào gài ài zhī jìng zhī. kǒng zǐ yuē: xùn ài zhòng, ér qīn rén. mèng zǐ yuē: ài rén bù qīn, fǎn qí rén lǐ rén bù dá, fǎn qí jìng. cǐ kè wèi lǐ jiā shì ruò biàn duō shēng xián yuàn, jiāng lái dāng jiā lì yè, qǐ bù gè gè dōu shì chóu rén, gǔ lái wú yǔ zōng zú xiāng dǎng wèi chóu zhī shèng xián, dì bèi wàn bù kě zhuān zé tā rén yě.
家中之事,弟不必管,天破了,自有女媧管,洪水大了,自有禹王管。家事有堂上大人管,外事有我管,弟輩則宜自管功課而已,何必問其他哉?至於宗族姻黨,無論他與我有隙無隙,在弟輩只宜一要概愛之敬之。孔子曰:「汛愛眾,而親仁。」孟子曰:「愛人不親,反其仁;禮人不答,反其敬。」此刻未理家事若便多生嫌怨,將來當家立業,豈不個個都是仇人,古來無與宗族、鄉黨為仇之聖賢,弟輩萬不可專責他人也。
shí yī yuè xìn yán: guān kàn zhuāng zi bìng shǐ jì, shén shàn! dàn zuò shì bì xū yǒu héng, bù kě wèi kǎo shì zài jí biàn jiāng zhī shū diū xià, bì xū cóng shǒu zhì wěi jù jù kàn wán. ruò néng míng nián jiāng shǐ jì kàn wán, zé yǐ hòu kàn shū bù kě xiàn liàng, bù bì wèn jìn xué yǔ fǒu yě. xián dì lùn yuán shī, lùn zuò zì, yì jiē yǒu suǒ jiàn rán kōng yán wú yì, xū duō zuò shī, duō lín tiē nǎi kě tán ěr. pì rú rén yù jìn jīng yī bù bù xíng, ér zài jiā kōng yán jìn jīng chéng tú, yì xiàng yì zāi? jí yán zhī jīn jīn, rén shuí dé ér xìn zhī zāi?
十一月信言:觀看《莊子》並《史記》,甚善!但作事必須有恆,不可謂考試在即便將之書丟下,必須從首至尾句句看完。若能明年將《史記》看完,則以後看書不可限量,不必問進學與否也。賢弟論袁詩,論作字,亦皆有所見;然空言無益,須多做詩,多臨帖乃可談耳。譬如人慾進京一步不行,而在家空言進京程途,亦向益哉?即言之津津,人誰得而信之哉?
jiǔ dì zhī xìn, suǒ yǐ guī quàn wǒ zhě shén qiè, yú lǎn zhī, bù jué máo gǔ sǒng rán! rán wǒ yòng gōng, shí jiǎo tà shí dì, bù gǎn yī háo qī rén, zhe rú cǐ zuò qù, bù zuò wài guān, jiāng lái dào dé wén zhāng bì cū yǒu chéng jiù, shàng bù gǎn qī tiān dì zǔ fù, xià bù gǎn qī zhū dì yǔ ér zhí. ér shěng chéng zhī wén wàng rì lóng, jí wǒ yì bù zhī qí suǒ zì lái. wǒ zài jīng shī wéi kǒng míng fú yú shí, gù bù xiān bài yī rén, bù zì xǔ yī yán, shēn yǐ guò qíng zhī wén wèi chǐ ěr.
九弟之信,所以規勸我者甚切,余覽之,不覺毛骨悚然!然我用功,實腳踏實地,不敢一毫欺人,着如此做去,不作外官,將來道德文章必粗有成就,上不敢欺天地祖父,下不敢欺諸弟與兒侄。而省城之聞望日隆,即我亦不知其所自來。我在京師惟恐名浮於實,故不先拜一人,不自詡一言,深以過情之聞為恥耳。
lái shū xiě dà chǎng tí jí bǎng xìn, cǐ jiān jiǔ yuè zǎo yǐ zhī zhī, wéi xiàn kǎo àn shǒu qián liè jí jìn xué zhī rén, zé zhì jīn bù zhī. zhū dì yǐ hòu xiě xìn, yú cǐ děng xiǎo shì, jí jìn chù qī zú jiā guāng jǐng, wù bì yī yī xiáng zài.
來書寫大場題及榜信,此間九月早已知之,惟縣考案首前列及進學之人,則至今不知。諸弟以後寫信,於此等小事,及近處戚族家光景,務必一一詳載。
jì dì xìn yì qiān xū kě ài, rán tú qiān yì bù hǎo, zǒng yào nǔ lì qián jìn, cǐ quán zài wèi xiōng zhě chàng lǜ zhī, yú tā wú suǒ qǔ, wéi jìn lái rì rì bù héng, kě wèi zhū dì chàng lǜ. sì dì liù dì, zǒng bù yù yǐ yǒu héng zì lì, dú bù pō huài jì dì zhī yàng zi hū? yú bù jǐn xuān, xiōng guó fān shǒu jù. dào guāng èr shí sì nián shí èr yuè shí bā rì
季弟信亦謙虛可愛,然徒謙亦不好,總要努力前進,此全在為兄者倡率之,余他無所取,惟近來日日不恆,可為諸弟倡率。四弟六弟,總不欲以有恆自立,獨不泊壞季弟之樣子乎?余不盡宣,兄國藩手具。(道光二十四年十二月十八日)