strong pò dí zhǎng jì yī strong
○破敌长技一
xiàn qí
◎陷骑
chén wén wú rén shàn zhōu, jìn rén shàn qí, wú rén fēi bù shàn yú qí yě fān cháng yú mǎ, hàn cháng yú nǔ, zhū fān fēi bù shàn yú nǔ yě. wú rén shēng yú pǐ zé zhī xiāng, gù zhōu jí zhī shì bù dài yú jiào xí ér zì néng bǐ zhū fān shēng yú chí zhú zhī dì, gù qí shè zhī qiǎo bù dài yú zhǐ shǐ ér zì jīng. shì qǐ dé zhī jiàn wén, qiú zhī yuè xí, rú hàn jìn zhī shì xié? gài rén lì zhī suǒ chōng, bù rú tiān xìng zhī zì qiǎo. chū yú miǎn qiǎng xué xí zhī suǒ zhì zhě, qí yǔ fū yǔ shēng jù shēng zhě, guò rén yuǎn yǐ. kuàng jīn rì zhī shì, dì bù kě tóng, jì fēi qí dí. qián dài míng jiàng gù cháng tǎo lùn fān hàn duǎn cháng, yǐ qiú zhì qí suǒ néng yǐ. bǐ yǐ qí zhì qí, yóu bù zú yǐ qǔ shèng. kuàng jīn rì sān sī wǔ zhù zhī mǎ, jiē kě shǔ jì ér lǔ rén yī diāo suǒ zhǐ, dòng zhé shù wàn.
臣闻吴人善舟,晋人善骑,吴人非不善于骑也;番长于马,汉长于弩,诸番非不善于弩也。吴人生于圮泽之乡,故舟楫之事不待于教习而自能;彼诸番生于驰逐之地,故骑射之巧不待于指使而自精。是岂得之见闻,求之阅习,如汉晋之士邪?盖人力之所充,不如天性之自巧。出于勉强学习之所致者,其与夫与生俱生者,过人远矣。况今日之事,地不可同,技非其敌。前代名将固尝讨论番汉短长,以求致其所能矣。彼以骑制骑,犹不足以取胜。况今日三司、五驻之马,皆可数计;而虏人一雕所指,动辄数万。
gù bù shèng qí kě yōu yǐ. nài hé shàng gǎn yán yú jìn qǔ zāi? xū! yàn jì zhī yóu liè, fēi huái hàn zhī zōu jū qín jìn zhī qí shì, fēi jiāng zhè zhī chú mù. mǎ chǎn yú xī xià, ér jūn zhāo yú jiāng huái zhī jiān, gù yǐ wù xìng zhī bù xiāng ān. chú mò yú yíng kǎn zhě yǒu nián, yú zī ér chí qū qiān lǐ, jí pò gǔ chuān, nǎi jí shuǐ cǎo yú huāng shān zhī lú wěi, shì yòu fēng tǔ zhī bù xiāng de. cǐ qí xiāng qù yǒu ruò tiān rǎng. jīn rì zhū jiàng jù kě bù jí liào qí zhǎng jì hū? yì zhě wèi yù qí zhě wú chū yú chē, xiàn qí zhě wú chū yú nǔ. chén cháng xiàn qīng chē zhī zhì yú hòu yǐ. rán chē tú néng zhì qí yú fēng jiāo rèn jiē zhī shí, fēng zhī wèi jiāo rèn zhī wèi jiē, hé yǐ shǐ qí zhī bù kě chěng? nǔ tú néng zhì qí yú sān bǎi bù zhī wài, ér sān bǎi bù zhī nèi hé yǐ shǐ qí zhī bù kě táo? gù jiāng hú xiàn qí zhī fǎ, bì yù yùn jī jiān yú chōng tū zhī shí, shǐ qí léi hōng báo jī zhī fēng jiē yǒu suǒ bù jí shī shè qì jù yú chí chěng zhī jì, shǐ qí fēng huí wù zhuǎn zhī qiǎo jiē yǒu suǒ bù jí chěng. bǐ fāng shì qí yī qí dāng bā zú, wú bì shǐ qí bā qí bù zú yǐ dāng wú zhī yī zú bǐ fāng shì qí yī qí shè zú yǐ dí wú zhī shí gē máo, wú bì shǐ qí shí qí shè bù zú yǐ dí wú zhī yī gē máo. fān mǎ zhī jùn fǎn bù rú wú bù zú zhī néng chí, qí shè zhī jīng fǎn bù rú wú gē jǐ zhī yì zhōng. shì wèi fǎn zhǔ wèi kè, yì duǎn chéng zhǎng. zhèng qián bèi fú nǔ yú lín kě bài qí qí, ér qí guǒ bài duàn mù yú dào kě dé qí mǎ, ér mǎ guǒ dé. jiē cǐ lèi yě.
固不胜其可忧矣。奈何尚敢言于进取哉?吁!燕冀之游鬣,非淮汉之驺驹;秦晋之骑士,非江浙之刍牧。马产于西夏,而军招于江淮之间,固已物性之不相谙。刍秣于营槛者有年,于兹而驰驱千里,脊破骨穿,乃藉水草于荒山之芦苇,是又风土之不相得。此其相去有若天壤。今日诸将讵可不急料其长技乎?议者谓御骑者无出于车,陷骑者无出于弩。臣尝献轻车之制于后矣。然车徒能制骑于锋交刃接之时,锋之未交、刃之未接,何以使骑之不可逞?弩徒能制骑于三百步之外,而三百步之内何以使骑之不可逃?故江湖陷骑之法,必欲运机缄于冲突之时,使其雷轰雹击之锋皆有所不及施;设器具于驰骋之际,使其风回雾转之巧皆有所不及逞。彼方恃其一骑当八卒,吾必使其八骑不足以当吾之一卒;彼方恃其一骑射足以敌吾之十戈矛,吾必使其十骑射不足以敌吾之一戈矛。番马之骏反不如吾步卒之能驰,骑射之精反不如吾戈戟之易中。是谓反主为客,易短成长。正前辈伏弩于林可败其骑,而骑果败;断木于道可得其马,而马果得。皆此类也。
rán xiàn qí zhī fǎ, jiāng hú chuán xí bù zhǐ yī duān. dà shuài bù guò lǔ qí zhòng duō, bù róng dòu dí, cì qí suǒ xíng zhī dào, zhì wèi xiàn qí zhī jù, wù lìng zéi zhī. rán hòu shì zhī yǐ ruò, yǐ yòu qí bì lái dàn zhī yǐ lì, yǐ zhì qí bì zhì. shǐ qí duò wǒ zhī quān huán ér bù zì zhī, rù wǒ zhī xiàn jǐng ér bù kě tuō. qí fǎ yǒu liù. yī yuē fú qiāng. wèi yòng huǒ liàn zhú qiāng xié mái chéng liè, què yú qiāng tóu suǒ dào chù jué dì chéng kū, zhǎng yī chǐ wǔ cùn kuò bàn zhī, yòng zhú yī chǐ bā cùn mái zài nèi. cì yǐ zhú quān wǎn qiāng zhe dì, fù yǐ cǎo cí, bù lìng zhī jiàn. fù yòng wǎn qiāng zhú quān cóng kū nèi xì tí tóu suǒ, bié yè yú qiāng tóu suǒ zhǐ chù yī zhàng xǔ. yù zéi mǎ tī dòng, tí tóu suǒ yè qù wǎn qiāng zhú quān, zé qiāng tóu xiàng dí, qǐ dì sān chǐ, zéi mǎ wú bù zhòng shāng. èr yuē bàn suǒ. yòng má suǒ gè zhǎng wǔ zhàng yǐ xià, liǎng tóu jí zhōng jiān gè zhǎng yī zhàng, yòng mù zhuāng xì suǒ, dīng zhī yú dì. yòng qīng zhú gān wǔ tiáo chēng suǒ yāo, kòng dī zhe dì, kòu yǐ jī jié mù gōu, rú liè zhī zhì. yù mǎ zú chù dòng jī jié, zé chēng suǒ zhú qù dì sān chǐ, zéi mǎ wú bù bèi bàn. sān yuē mǎ tuō. wèi yòng zhú xuē chéng jīn huǒ, qí zhǎng shù bèi yú jīn, qí zhuī shén ruì, yòng yǐ zān dì qí wěi zé yòng rè tāng zhǔ guò, lìng chuí suì hé má, gè yǐ chéng suǒ suǒ wěi yòu ān kòu tóu, kòu zhuǎn yú zhú piàn zhī shàng réng jiāng qiāng gǎn yè suǒ yú zhú piàn zhī shǒu. yù mǎ bèi tào ér zǒu, zé suǒ wěi zhī qiāng zì zhuō qí tuǐ fù. sì yuē mǎ tǒng. yòng jué dì chéng jǐng, shēn yī chǐ kuò sān cùn, nèi zhì zǎn zhuī. yù mǎ zú bèi xiàn, zé zǎn zhuī zì cì qí tí zhǒng. wǔ yuē qīng jǐng. wèi yú má mài cǎo jiè zhī dì jué ér chéng jǐng, bù jū guǎng xiá, shàng yǐ lú xí ruò pán zhú xí zhī shǔ fù zhī, ér yǎn yǐ má mài cǎo jiè, suí qí wù zhī lèi sè, shǐ dí mǎ bù jué zú xiàn. liù yuē bái jǐng. wèi yǐ chén shā tǔ shí zhī dì jué ér chéng jǐng, bù jū guǎng xiá, shàng yǐ lú xí zhú liè zhī shǔ fù zhī, ér yǎn yǐ chén tǔ shā shí, suí qí dì zhī yán sè, shǐ dí mǎ bù jué zú xiàn. yǐ shàng liù fǎ, jiē yú dào lù yù xiān xiū shè, yǐ dài qí lái. rán qì yòng zhī shè, fēi shùn xī kě chéng zhì zuò zhī jiān, fēi qǐng kè kě bàn. nǎi ruò cāng cù xiāng féng, bù qī ér yù, qián bù dé yǐ yīng qí fēng, hòu bù dé yǐ bì qí ruì. dàng shì zhī shí, bù fèi cùn tǔ chǐ mù, ér zéi mǎ zì dǐ yú sǔn shāng bù láo pǐ mǎ zhī lún, ér zéi qí zì zhì yú diān fù.
然陷骑之法,江湖传袭不止一端。大率不过虏骑众多,不容斗敌,伺其所行之道,制为陷骑之具,勿令贼知。然后示之以弱,以诱其必来;啖之以利,以致其必至。使其堕我之圈圜而不自知,入我之陷阱而不可脱。其法有六。一曰伏枪。谓用火炼竹枪斜埋成列,却于枪头所到处掘地成窟,长一尺五寸、阔半之,用竹一尺八寸埋在内。次以竹圈挽枪著地,覆以草茨,不令知见。复用挽枪竹圈从窟内系提头索,别曳于枪头所指处一丈许。遇贼马踢动,提头索曳去挽枪竹圈,则枪头向敌,起地三尺,贼马无不中伤。二曰绊索。用麻索各长五丈已下,两头及中间各长一丈,用木桩系索,钉之于地。用青竹竿五条撑索腰,控低著地,扣以机结木钩,如猎之制。遇马足触动机结,则撑索竹去地三尺,贼马无不被绊。三曰马拖。谓用竹削成筋火,其长数倍于筋,其锥甚锐,用以簪地;其尾则用热汤煮过,令槌碎和麻,各以成索;索尾又安扣头,扣转于竹片之上;仍将枪杆曳索于竹片之首。遇马被套而走,则索尾之枪自卓其腿腹。四曰马筒。用掘地成阱,深一尺、阔三寸,内置攒锥。遇马足被陷,则攒锥自刺其蹄踵。五曰青阱。谓于麻麦草芥之地掘而成阱,不拘广狭,上以芦席、箬盘、竹席之属覆之,而掩以麻麦草芥,随其物之类色,使敌马不觉足陷。六曰白阱。谓以尘沙、土石之地掘而成阱,不拘广狭,上以芦席、竹{列}之属覆之,而掩以尘土、沙石,随其地之颜色,使敌马不觉足陷。已上六法,皆于道路预先修设,以待其来。然器用之设,非瞬息可成;制作之艰,非顷刻可办。乃若仓卒相逢,不期而遇,前不得以婴其锋,后不得以避其锐。当是之时,不费寸土尺木,而贼马自抵于损伤;不劳匹马只轮,而贼骑自至于颠覆。
qí fǎ yì liù: yī yuē cì qiú, sì fāng yǒu fēng, zhōng jiān yǒu dì, yǐ tiě wèi zhī èr yuē jí lí, lì zhī yǐ fēng, cuì zhī yǐ dú, yǐ tiě wèi zhī sān yuē máo zhēn, qí xíng rú zhēn ér shāo dà, yǐ tiě wèi zhī sì yuē é xiàng, qí xíng liǎng qū ér shàng xià jiē ruì, yǐ tiě wèi zhī wǔ yuē líng jiǎo, yǐ tiě wèi líng jiǎo liù yuē zào jiǎo, yǐ tiě wèi zào jiǎo. yǐ shàng liù fǎ, jiē yù xiān dǎ zào, yù yù yòng zé lìng quán chā sā zhì zài dì. rán píng yuán kuàng yě, wǒ zhī ér dí bù zhī, nǎi kě shī qiǎo. dào xiá lù ài, dí xiǎn ér wǒ yì xiǎn, jiāng hé yǐ wéi liǎng nán jiàn qiǎo zhī cè? mò ruò yīn dì shè xiǎn, shǐ dí qí zhī lái kě rù ér bù kě chū, wú jūn zhī lì kě jiàn ér bù kě duó. qí fǎ yǒu bā. yī yuē tī quān. yǐ zhú wèi quān, chā yú mǎ dào, yǐ suǒ xù yú zhú quān zhī shàng, yòng tào mǎ zú. èr yuē jié jìng. yòng zhú nǔ yī zhāng zhú yán qī piàn bō líng yì zhī, yǐ mǎ yǐ tóu fà zhī shǔ yè zhī mǎ dào. mǎ tóu chù zhī, zé jiàn fā mǎ dào. sān yuē fá mù. mǎ xíng yú lín yuè zhī zhōng, lìng fá mù héng dào, zé mǎ bù kě guò. réng zhǐ lìng bàn shé, bù dé fá duàn, kǒng wèi dí rén xià mǎ tuō yè lí lù.
其法亦六:一曰刺球,四方有锋,中间有蒂,以铁为之;二曰蒺藜,砺之以锋,萃之以毒,以铁为之;三曰茅针,其形如针而稍大,以铁为之;四曰鹅项,其形两曲而上下皆锐,以铁为之;五曰菱角,以铁为菱角;六曰皂角,以铁为皂角。已上六法,皆预先打造,遇欲用则令筌插、撒掷在地。然平原旷野,我知而敌不知,乃可施巧。道狭路隘,敌险而我亦险,将何以为两难见巧之策?莫若因地设险,使敌骑之来可入而不可出,吾军之利可见而不可夺。其法有八。一曰踢圈。以竹为圈,插于马道,以索续于竹圈之上,用套马足。二曰截径。用竹弩一张、竹檐七片、菠菱一只,以马尾、头发之属曳之马道。马头触之,则箭发马倒。三曰伐木。马行于林樾之中,令伐木横道,则马不可过。仍止令半折,不得伐断,恐为敌人下马拖曳离路。
sì yuē jié cǎo. wèi mǎ xíng yú cǎo yě zhī zhōng, qí zhèng lù gù lìng duàn jué zhuān shí, duī sāi chái cí, què yú sì wéi yòng cǎo jié fù qí shāo, lìng lán bàn guò lù. mǎ jí zǒu zé bèi bàn, zhòng duì jiē dào. wǔ yuē zhǒng bīng. wèi dào lù xiǎn jùn, huò gāo pō jùn àn, huò xié chéng dǒu gǎng, dāng lìng yíng fēng guàn shuǐ, shuǐ jié chéng bīng, zé huá liū bù kě guò. liù yuē liè shí. wèi mǎ dào zhǎi xiá, liǎng páng jiē tǔ mù, dāng lìng chāo jué sāi lù. qī yuē duàn qiáo. wèi mǎ jīng guò qiáo liáng bì huǐ chāi, lìng bù de dù. bā yuē láng yá bǎn. wèi yòng bǎn dīng láng yá dīng yú shàng, xíng zé zài yú liáng chē zhī shàng, yòng zé mái yú shā lì zhī dì. sì shàng bā fǎ, jiē néng xiàn zéi qí yú dào xiá xiǎn yào, qiě è zéi yú xiǎn. cǐ gù kě yòng. zéi zhī xiǎn ér bù rù, jiāng ān yòng zhī? zài wǒ zé yǒu yòu qí zhī shù, shǐ zéi mǎ jiàn cǐ yǒng yuè ér qián, bēn téng ér zhì, zì dǐ sǐ wáng, zì tóu xiàn jǐng, ér bù róng zhǐ è. qí fǎ yǒu sì. yī yuē chú yòu. wèi dí mǎ xíng yuǎn, jiǔ quē cǎo chú, gù xià zhì xiàn jǐng qiāng cì, ér shàng fù chú mò, shǐ mǎ jiàn zhī, zì tóu sǐ dì. èr yuē ěr yòu. wèi zéi mǎ jī è rì jiǔ, gù xià zhì xiàn jǐng qiāng cì, ér shàng fù shū sù dòu liào, shǐ mǎ jiàn zhī, zì tóu sǐ dì. sān yuē xiàn qīng. wèi zéi mǎ rù jìng, jiǔ bù mù fàng, yǒu cǎo cí qīng cāng zhī dì, shè xiàn jǐng qiāng cì, shǐ zéi mǎ wàng jiàn cǎo sè, ér bù gù xiǎn xiàn. sì yuē xiàn bái. wèi zéi mǎ rù jìng, jiǔ bù jí yǐn, jí yú bēi chí xī jiàn zhī dì, shè xiàn jǐng zhuī cì, shǐ zéi mǎ wàng jiàn shuǐ sè, ér bù gù xiǎn xiàn. yǐ shàng sì fǎ, jiē lìng zéi mǎ zì yuè shuǐ huǒ ér qián. fán èr shí sì fǎ, jiē xiàn qí jǐn kǒu. qí tā rú shuǐ yào zhī mì fēng shā zhī biàn, suī yuē ào miào, rán zá yǐ fú dàn, gū zhì wù lùn. chéng néng míng cǐ, fù lèi tuī ér yì gāi zhī, wú jiāng fǎn lǜ lǔ qí zhī bù duō zhì ěr, hé lǜ qí zhǎng jì zhī bù zhì zāi!
四曰结草。谓马行于草野之中,其正路故令断绝砖石,堆塞柴茨,却于四围用草结缚其稍,令阑绊过路。马急走则被绊,众队皆倒。五曰种冰。谓道路险峻,或高坡峻岸,或斜城陡岗,当令迎风灌水,水结成冰,则滑溜不可过。六曰裂石。谓马道窄狭,两旁皆土木,当令抄掘塞路。七曰断桥。谓马经过桥梁必毁拆,令不得度。八曰琅琊版。谓用版钉琅琊钉于上,行则载于粮车之上,用则埋于沙砾之地。巳上八法,皆能陷贼骑于道狭险要,且扼贼于险。此固可用。贼知险而不入,将安用之?在我则有诱骑之术,使贼马见此踊跃而前,奔腾而至,自抵死亡,自投陷阱,而不容止遏。其法有四。一曰刍诱。谓敌马行远,久阙草刍,故下置陷阱、枪刺,而上覆刍秣,使马见之,自投死地。二曰饵诱。谓贼马饥饿日久,故下置陷阱、枪刺,而上覆菽粟豆料,使马见之,自投死地。三曰献青。谓贼马入境,久不牧放,有草茨青苍之地,设陷阱、枪刺,使贼马望见草色,而不顾险陷。四曰献白。谓贼马入境,久不汲饮,即于陂池、溪涧之地,设陷阱、锥刺,使贼马望见水色,而不顾险陷。已上四法,皆令贼马自越水火而前。凡二十四法,皆陷骑紧口。其他如水药之秘、风沙之变,虽曰奥妙,然杂以浮诞,姑置勿论。诚能明此,复类推而意该之,吾将反虑虏骑之不多至耳,何虑其长技之不制哉!
jīn rì guó jiā xī nán zhī chéng yì jì duàn xù ér bù dēng, huái hàn zhī jū yǎng qiě shōu mǎi zhī wú shù, sān sī jiāng shàng zhī chú mù fù bù wén yú zēng yì, ér xiàn qí zhī cè, zhū jiàng wèi wén yǒu zhī qí yī èr zhě. chén gù zhí qí dà lüè ér jiàn yán zhī. ruò fú jiāng hú suǒ xì zhī lùn, chén bù fù wèi bì xià xiàn. shì wèi xiàn qí.
今日国家西南之程驿既断续而不登,淮、汉之驹养且收买之无术,三司、江上之刍牧复不闻于增益,而陷骑之策,诸将未闻有知其一二者。臣故摭其大略而僭言之。若夫江湖琐细之论,臣不复为陛下献。是谓陷骑。