gōng yuē: qiān shèng zhī guó, shòu mìng yú tiān zǐ, tōng qí sì jiāng, jiào qí shū shè, xún qí guàn miào, jiàn qí zōng zhǔ, shè qí sì zuǒ, liè qí wǔ guān, chù qí cháo shì, wèi rén rú hé? zǐ yuē: bù rén, guó bù huà.
公曰:「千乘之國,受命於天子,通其四疆,教其書社,循其灌廟,建其宗主,設其四佐,列其五官,處其朝市,為仁如何?」子曰:「不仁,國不化。」
gōng yuē: hé rú zhī wèi rén? zǐ yuē: bù yín yú sè. zǐ yuē: lì fēi shè rú tài miào rán, nǎi zhōng zhì zhōng zhì, bù xiāng líng bù xiāng líng, sī shù pín zhāng zhāng, zé shì shàng jìng jìng, sī jié xìn zài zhōng. cháo dài fū bì shèn yǐ gōng chū huì móu shì, bì jìng yǐ shèn yán zhǎng yòu xiǎo dà, bì zhōng dù, cǐ guó jiā zhī suǒ yǐ chóng yě.
公曰:「何如之謂仁?」子曰:「不淫於色。」子曰:「立妃設如太廟然,乃中治;中治,不相陵;不相陵,斯庶嬪遧;遧,則事上靜;靜,斯潔信在中。朝大夫必慎以恭;出會謀事,必敬以慎言;長幼小大,必中度,此國家之所以崇也。
lì zi shè rú zōng shè, zōng shè xiān shì wēi, wēi míng xiǎn jiàn biàn jué jí dé, shì yǐ mǔ dì guān zǐ xián yǒu chén zhì, mò gǎn yuán yú wài, dài fū zhōng fù sī yè bù xíng, cǐ suǒ yǐ shǐ wǔ guān zhì, zhí shì zhèng yě. fū zhèng yǐ jiào bǎi xìng, bǎi xìng qí yǐ jiā shàn, gù gǔ nìng bù shēng, cǐ zhī wèi liáng mín. guó yǒu dào zé mín chāng, cǐ guó jiā zhī suǒ yǐ dà suì yě.
立子設如宗社,宗社先示威,威明顯見;辨爵集德,是以母弟官子咸有臣志,莫敢援於外,大夫中婦私謁不行,此所以使五官治,執事政也。夫政以教百姓,百姓齊以嘉善,故蠱佞不生,此之謂良民。國有道則民昌,此國家之所以大遂也。
qīng shè rú dà mén, dà mén xiǎn měi, xiǎo dà zūn bēi zhōng dù. kāi míng bì yōu, nèi lù chū zāi, yǐ shùn tiān dào, jìn zhě xián yān, yuǎn zhě jī yān. jūn fà jìn zǎi ér xíng zhī, yǐ shí tōng yú dì, sàn bù yú xiǎo. lǐ tiān zhī zāi xiáng, dì bǎo fēng shěng, jí mín gòng xiǎng qí lù, gòng rèn qí zāi, cǐ guó jiā zhī suǒ yǐ hé yě.
卿設如大門,大門顯美,小大尊卑中度。開明閉幽,內祿出災,以順天道,近者閒焉,遠者稽焉。君髮禁宰而行之,以時通於地,散布於小。理天之災祥,地寶豐省,及民共饗其祿,共任其災,此國家之所以和也。
guó yǒu sì fǔ fǔ, qīng yě. qīng shè rú sì tǐ, wú yì shì, wú jiǎ míng, wú zhòng shí. fán shì shàng xián jìn néng, shǐ zhī shì jué bù shì, néng zhī bù qiān. fán mín dài míng yǐ néng, shí lì yǐ shí chéng, yǐ shì lì, cǐ suǒ yǐ shǐ mín ràng yě. mín xián xiào dì ér ān ràng, cǐ yǐ yuàn shěng ér luàn bù zuò yě, cǐ guó zhī suǒ yǐ zhǎng yě.
國有四輔;輔,卿也。卿設如四體,毋易事,毋假名,毋重食。凡事尚賢進能,使知事爵不世,能之不愆。凡民戴名以能,食力以時成,以事立,此所以使民讓也。民咸孝弟而安讓,此以怨省而亂不作也,此國之所以長也。
xià wú yòng, zé guó jiā fù shàng yǒu yì, zé guó jiā zhì zhǎng yǒu lǐ, zé mín bù zhēng lì yǒu shén, zé guó jiā jìng jiān ér ài zhī, zé mín wú yuàn xīn yǐ wèi wú mìng, zé mín bù tōu. xī zhě xiān wáng běn cǐ liù zhě, ér shù zhī dé, cǐ guó jiā zhī suǒ yǐ mào yě.
下無用,則國家富;上有義,則國家治;長有禮,則民不爭;立有神,則國家敬;兼而愛之,則民無怨心;以為無命,則民不偷。昔者先王本此六者,而樹之德,此國家之所以茂也。
shè qí sì zuǒ ér guān zhī sī tú diǎn chūn, yǐ jiào mín zhī bù zé shí bù ruò bù lìng, chéng zhǎng yòu lǎo jí gū guǎ yǐ shí tōng yú sì jiāng. yǒu hé ér bù tōng, yǒu fán ér bù zhì, zé mín bù lè shēng, bù lì yī shí.
設其四佐而官之;司徒典春,以教民之不則時不若不令,成長幼老疾孤寡以時通於四疆。有闔而不通,有煩而不治,則民不樂生,不利衣食。
fán mín zhī cáng zhù, yǐ jí shān chuān zhī shén míng jiā yú mín zhě, fā guó gōng móu. zhāi jiè bì jìng, huì shí bì jié. rì lì wū zhù, zhí jì yǐ shǒu guān, qí mìng yǐ zuò. qí wáng nián, dǎo mín mìng, jí chù gǔ fēi zhēng shù yú cǎo.
凡民之藏貯,以及山川之神明加於民者,發國功謀。齋戒必敬,會時必節。日曆巫祝,執伎以守官,俟命以作。祈王年,禱民命,及畜谷蜚征庶虞草。
fāng chūn sān yuè, huǎn shī shēng yù, dòng zuò bǎi wù, yú shí yǒu shì, xiǎng yú huáng zǔ huáng kǎo, cháo gū zǐ bā rén, yǐ chéng chūn shì.
方春三月,緩施生育,動作百物,於時有事,享於皇祖皇考,朝孤子八人,以成春事。
sī mǎ sī xià, yǐ jiào shì chē jiǎ. fán shì zhí jì lùn gōng, xiū sì wèi. qiáng gǔ gōng, zhì shè yù, cái wǔ cōng huì, zhì zhòng zhǎng zú, suǒ yǐ wèi yí zhuì yú guó. chū kě yǐ wèi lǜ, yòu yú jūn lǚ. sì fāng zhū hóu zhī yóu shì, guó zhōng xián yú xiù xìng yuè yān.
司馬司夏,以教士車甲。凡士執伎論功,修四衛。強股肱,質射御,才武聰慧,治眾長卒,所以為儀綴於國。出可以為率,誘於軍旅。四方諸侯之游士,國中賢余秀興閱焉。
fāng xià sān yuè, yǎng zhǎng xiù fān shù wù. yú shí yǒu shì, xiǎng yú huáng zǔ huáng kǎo, jué shì zhī yǒu qìng zhě qī rén, yǐ chéng xià shì.
方夏三月,養長秀蕃庶物。於時有事,享於皇祖皇考,爵士之有慶者七人,以成夏事。
sī kòu sī qiū, yǐ tīng yù sòng, zhì mín zhī fán luàn, zhí quán biàn mín zhōng. fán mín zhī bù xíng, bēng běn yǐ yào xián, zuò qǐ bù jìng yǐ qī huò chōng yú.
司寇司秋,以聽獄訟,治民之煩亂,執權變民中。凡民之不刑,崩本以要閒,作起不敬以欺惑憧愚。
zuò yú cái lù liù chù wǔ gǔ yuē dào. yòu jū shì jiā yǒu jūn zǐ yuē yì. zǐ nǚ zhuān yuē nǚ ǎo. wǔ bīng jí mù shí yuē zéi. yǐ zhōng qíng chū, xiǎo yuē xián, dà yuē jiǎng. lì cí yǐ luàn shǔ yuē chán. yǐ cái tóu zhǎng yuē dài.
作於財賂六畜五穀曰盜。誘居室家有君子曰義。子女專曰〈女芺〉。 五兵及木石曰賊。以中情出,小曰閒,大曰講。利辭以亂屬曰讒。以財投長曰貸。
fán fàn tiān zǐ zhī jìn, chén xíng zhì pì, yǐ zhuī guó mín zhī bù lǜ shàng jiào zhě. fū shì gù yī jiā sān fū dào héng, sān rén yǐn shí, āi lè píng, wú yù.
凡犯天子之禁,陳刑制辟,以追國民之不率上教者。夫是故一家三夫道行,三人飲食,哀樂平,無獄。
fāng qiū sān yuè, shōu hān yǐ shí. yú shí yǒu shì, cháng xīn yú huáng zǔ huáng kǎo, shí nóng fū jiǔ rén, yǐ chéng qiū shì. sī kōng sī dōng, yǐ zhì dù zhì dì shì, zhǔn kuí shān lín, guī biǎo yǎn wò, chù shuǐ xíng, shuāi zhuó jìn, yǐ jié sì shí zhī shì. zhì dì yuǎn jìn, yǐ rèn mín lì, yǐ jié mín shí, tài gǔ shí zhuàng zhī shí, gōng lǎo zhī shì.
方秋三月,收歛以時。於時有事,嘗新於皇祖皇考,食農夫九人,以成秋事。司空司冬,以制度制地事,准揆山林,規表衍沃,畜水行,衰濯浸,以節四時之事。治地遠近,以任民力,以節民食,太古食壯之食,攻老之事。」
gōng yuē: gōng shì bù shǎo, ér hóu liáng bù duō hū? zǐ yuē: tài gǔ zhī mín, xiù zhǎng yǐ shòu zhě, shí yě. zài jīn zhī mín, léi chǒu yǐ zì zhě, shì yě.
公曰:「功事不少,而餱糧不多乎?」子曰:「太古之民,秀長以壽者,食也。在今之民,羸丑以胔者,事也。
tài gǔ wú yóu mín, shí jié shì shí, mín gè ān qí jū, lè qí gōng shì, fú shi xìn shàng, shàng xià jiāo xìn, dì yí mín zài. jīn zhī shì, shàng zhì bù píng, mín zhì bù hé, bǎi xìng bù ān qí jū, bù lè qí gōng lǎo jí yòng cái, zhuàng jiǎo yòng lì, yú zī mín yóu báo shì tān shí, yú zī mín yōu.
太古無遊民,食節事時,民各安其居,樂其宮室,服事信上,上下交信,地移民在。今之世,上治不平,民治不和,百姓不安其居,不樂其宮;老疾用財,壯狡用力,於茲民游;薄事貪食,於茲民憂。
gǔ zhě yīn shū wèi chéng nán chéng nǚ míng shǔ shēng yú gōng mén, cǐ yǐ qì shí dé jié, zuò shì dé shí, quàn yǒu gōng xià fú jūn shì bù jí yē, dōng fú jūn shì bù jí dòng shì gù nián gǔ bù chéng, tiān zhī jī jǐn, dào wú jìn zhě. zài jīn zhī shì, nán nǚ shǔ sàn, míng bù shēng yú gōng mén, cǐ yǐ qì shí bù jié, zuò shì bù chéng tiān zhī jī jǐn, yú shí wěi mín, bù dé yǐ jí sǐ.
古者殷書為成男成女名屬升於公門,此以氣食得節,作事得時,勸有功;夏服君事不及暍,冬服君事不及凍;是故年穀不成,天之饑饉,道無殣者。在今之世,男女屬散,名不升於公門,此以氣食不節,作事不成;天之饑饉,於時委民,不得以疾死。
shì gù lì mín zhī jū, bì yú zhōng guó zhī xiū dì, yīn hán shǔ zhī hé, liù chù yù yān, wǔ gǔ yí yān biàn qīng zhòng, zhì gāng róu, hé wǔ wèi, yǐ jié shí shí shì.
是故立民之居,必於中國之休地,因寒暑之和,六畜育焉,五穀宜焉;辨輕重,制剛柔,和五味,以節食時事。
dōng pì zhī mín yuē yí, jīng yú jiǎo, zhì yú dà yuǎn, yǒu bù huǒ shí zhě yǐ. nán pì zhī mín yuē mán, xìn yǐ pǔ, zhì yú dà yuǎn, yǒu bù huǒ shí zhě yǐ. xī pì zhī mín yuē róng, jìn yǐ gāng, zhì yú dà yuǎn, yǒu bù huǒ shí zhě yǐ. běi pì zhī mín yuē dí, féi yǐ lì, zhì yú dà yuǎn, yǒu bù huǒ shí zhě yǐ. jí zhōng guó zhī mín, yuē wǔ fāng zhī mín, yǒu ān mín hé wèi, xián yǒu shí yòng lì qì, zhī tōng zhī, xìn lìng zhī.
東辟之民曰夷,精於僥,至於大遠,有不火食者矣。南辟之民曰蠻,信以朴,至於大遠,有不火食者矣。西辟之民曰戎,勁以剛,至於大遠,有不火食者矣。北辟之民曰狄,肥以戾,至於大遠,有不火食者矣。及中國之民,曰五方之民,有安民和味,咸有實用利器,知通之,信令之。
jí liàng dì dù jū, yì yǒu chéng guō, lì cháo shì. dì yǐ dù yì, yǐ dù mín, yǐ guān ān wēi. jù fēng hòu lì, xiān lǜ jiǔ gù, yī gù kě shǒu, wèi ào kě jiǔ, néng jié sì shí zhī shì, shuāng lù shí jiàng.
及量地度居,邑有城郭,立朝市。地以度邑,以度民,以觀安危。距封后利,先慮久固,依固可守,為奧可久,能節四時之事,霜露時降。
fāng dōng sān yuè, cǎo mù luò. shù yú cáng, wǔ gǔ bì rù yú cāng. yú shí yǒu shì, zhēng yú huáng zǔ huáng kǎo, xī guó lǎo liù rén, yǐ chéng dōng shì.
方冬三月,草木落。庶虞藏,五穀必入於倉。於時有事,蒸於皇祖皇考,息國老六人,以成冬事。
mín xián zhī gū guǎ zhī bì bù mò yě, xián zhī yǒu dà gōng zhī bì jìn děng yě, xián zhī yòng láo lì zhī bì yǐ shí xī yě. tuī ér nèi zhī shuǐ huǒ, rù yě fú zhī gù yǐ, ér kuàng yǒu qiáng shì zài qián, yǒu jūn zhǎng zhèng zhī zhě hū?
民咸知孤寡之必不末也,咸知有大功之必進等也,咸知用勞力之必以時息也。推而內之水火,入也弗之顧矣,而況有強適在前,有君長正之者乎?」
gōng yuē: shàn.
公曰:「善。」