qǐ zì tài yuán zhì jīng chéng fán yī bǎi èr shí liù rì
起自太原至京城凡一百二十六日
qiū qī yuè, rén zǐ, yǐ sì láng yuán jí wèi tài yuán jùn shǒu, liú shǒu jìn yáng gōng, wén wǔ hòu shì bìng wěi yān. yì shī yù xī rù guān, yí yíng yú wǔ dé nán. guǐ chǒu, jiāng yǐn dì lì jūn mén, zhàng bái qí ér dà hào shì zhòng, wén yuē:" fū tiān dì dìng wèi, fǒu tài dié qí shèng shuāi. rì yuè zhe míng, kuī zè biǎn qí zhēn mǎn. wéi shén mò cè, shàng nǎi yíng xū, shěn zī wáng dào, néng wú huǐ lìn. kè xiān dì shì, yán hàn shāng zhōu, bō luàn chéng gān, duō lì nián suǒ. jué sì zhuì xù, shí shǔ jiān wēi, zé qí gǔ gōng zǎi héng, fān píng qīn qī, lù lì tóng jiǎng, tuī xīn yì dài. diān huò kě fú, jiū hé ér bēn, guān shǒu è bù kě jiù, fèi fàng ér ān zōng shè. yī huò huán wén, bìng qí rén yě. lǜ ěr zhǒng wǔ, dài yǒu qí shì, bù zài fāng cè, kě dé ér yán. rì zhě cāng jīng yún xiè, yán yùn jiàng qǐ, shàng tiān juàn mìng, shǔ hū suí shì. yú shì wǒ gāo zǔ wén huáng dì, yǐ hòu fù zhī zūn, zhōu qīn rù xiàng. bào biàn shǎn zuǒ, lóng fēi hàn dōng, zhū wèi jiǒng yú hán wèi, zé shén zhēng è xiǎng. jiǎo wáng qiān yú bā shǔ, zé líng shān sī lòu. sì zuì xián fú, jiǔ yǒu lè tuī, jīng lún wéi wò zhī jiān, yī ràng yán láng zhī nèi. zào wǒ qū xià, bù gēng qī yuè. shùn yǔ yǐ lái, shòu zhōng wèi yǒu rú sī zhī yì zhě. yǐ gù lín cháo gōng jǐ, shù jī wèi xīn, qīn lǎn wàn jī, píng zhāng bǎi xìng. jīng jīng shèn yú yù xiǔ, yì yì jù yú pēng xiān. qí liù hé wéi yī jiā, děng qián lí yú chì zǐ. yǒu chén bù lǜ, tiǎn nüè zhèng yú jiāng hú. xūn chǒu xiàng tú, jiàng fēng lǔ yú shā mò. qí diào mín yě rú bǐ, qí hé róng yě ruò zī. sàn mǎ niú yú shān lín, zhù jiàn jǐ wèi nóng qì. qiú mò xù yǐn, sòng xī xíng qīng. qīng yáo báo fù, jiā jǐ rén zú. cāng kù liú yǎn yú lǐ lǘ, zhí gòng wěi shū yú tǎng zàng. qǐ dú shuǐ héng guàn xiǔ, cháng píng sù hóng ér yǐ zāi. jiā yǐ ài mín zhì guó, jié yòng ér dūn běn. shēn gēn gù dì, yīn hé ér jiàn huá. sì jìn cháo zōng, zhǐ yú jīng yì. xuán lǎn zòng guān, fú yú qí xià. xiá ěr yè hé, nèi wài zhī fú. kǎi zé yáng yì, xiū xiáng shào zhì. yī shì zhī máng, xián lài rén shòu. èr jì zhī zhì, kě wèi lóng píng. yáng wǎng chū, lì xuǎn qián pì. shī shū suǒ měi, mò zhī néng shàng. rán shèng rén qiān lǜ, shī yú zhī zi. yǐ zhèng wàn guó, qīng yì yuán liáng. fèi shǒu qì zhī zhǎng, lì bù cái zhī shù. zhào luàn zhī méng, yú shì hū zài. yì zāi jīn shàng zhī xíng jǐ yě, dú zhì zì xián, ān rěn jì kè. tà kuáng bèi wèi hùn dùn, gǒu zhèn dú wèi zì suī. shì fēi hǎo nìng, jù jiàn xìn chán. dí yuàn chéng liáng, chóu chóu gǔ ròu. xún xìng wú dù, qióng bīng jí wǔ. xǐ nù bù héng, qīn lí zhòng pàn. yù hé dǎo luò, sì zhú lú ér dá jiāng. chí dào yuán biān, jìng cháng chéng bǎi bàng hǎi. lí gōng bié guǎn zhī suǒ zài, chē zhé mǎ jī zhī suǒ xiàng, xián qiàn shān ér yīn gǔ, bì jié yáo ér gòu qióng. liáo shuǐ lǚ zhēng, jiān dīng zhuàng yú yì zhào. yī gǔ zhuǎn shū, bì lǎo yòu yú bǎi wàn. qín huāng qìng yú fēi zǒu, cán shí qióng yú shuǐ lù, zhēng shuì jǐn yú zhòng liǎn, mín lì dān yú láo zhǐ. shí fēn tiān xià, jiǔ wèi dào zéi. jīng jí lǚ yú quē tíng, chái láng chōng yú dào lù. dài niú pèi dú, chuò gēng zhě lián gū zhú ér kòu huáng chí, chú yōu jí jīn, dà hū zhě jù guàn pú ér qǐ máng zé. qīng qiāng bái dí, piāo yí dào ér huáng jīn chì méi, tú lǘ zuǒ ér qiè hào. pù hái rú mǎng, jiāng shī ruò má. dí guó mǎn huà yì zhī zhōu, hú yuè rào hé luán zhī gǔ. sì hǎi bō zhèn ér bīng pàn, wǔ yuè chén fēi ér tǔ bēng. jù jī xīn yǐ dài rán, qián zhòng kǒu ér jì zuò. míng míng huáng zǔ, yí jué wú rén. hè hè zōng suí, miè wèi wáng guó. mǒu yǐ yōng yú, miù méng jiā huì. chéng qī yè zhī yú qìng, zī wǔ shì zhī kè chāng. suì de dì chén qī lǐ, jiā chēng gōng shì. diǎn xiāo wèi zhī jìn bīng, shǒu fēng táng zhī dà yǔ. yì wú zuò guān, zhuì liú zhī jué, bù jǔ qín wáng zhī shī. gǒu lì shè jì, zhuān zhī kě yě. fèi hūn lì míng, gǎn zūn gù shí. jīn biàn xìng jiǎ jìn yáng, fèng zūn dài dǐ. sǎo dìng xián luò, jí níng xiàn. fàng hòu zhǔ yú jiāng dū, fù xiān dì zhī hóng jī. gù pèi tiān yú yuán qǐn, cún sī mù yú cāng shēng. qǐ wèi yī zhāo, yán jí yú cǐ. shì bù huò jǐ, zhuī zēng gǎn xī. fán jué shì mín, yì lǚ háo jié. mǐn jiū shí nán, xiǎo dá quán móu. jiā yuàn guó chǐ, xuě hū jīn rì. cóng wǒ tóng méng, wú wéi èr zhì. yǒu yú cǐ méng, shén qí jí zhī." réng mìng yǐ cǐ shì cí, xí yù suǒ zài jùn xiàn, bìng mìng xí shū wù dé yīn yù wàng lùn jūn shì.
秋七月,壬子,以四郎元吉为太原郡守,留守晋阳宫,文武后事并委焉。义师欲西入关,移营于武德南。癸丑,将引帝立军门,仗白旗而大号誓众,文曰:“夫天地定位,否泰迭其盛衰。日月著明,亏昃贬其贞满。惟神莫测,尚乃盈虚,矧兹王道,能无悔吝。克先帝世,炎汉商周,拨乱乘乾,多历年所。厥嗣坠绪,时属艰危,则其股肱宰衡,藩屏亲戚,戮力同奖,推心翼戴。颠或可扶,纠合而奔,官守恶不可救,废放而安宗社。伊、霍、桓、文,并其人也。率尔踵武,代有其事,布在方策,可得而言。日者苍精云谢,炎运将启,上天眷命,属乎隋室。于是我高祖文皇帝,以后父之尊,周亲入相。豹变陕左,龙飞汉东,诛尉迥于韩魏,则神钲遏响。剿王谦于巴蜀,则灵山斯镂。四罪咸服,九有乐推,经纶帷幄之间,揖让岩廊之内。造我区夏,不更期月。舜、禹以来,受终未有如斯之易者。以故临朝恭己,庶绩为心,亲览万机,平章百姓。兢兢慎于驭朽,翼翼惧于烹鲜。齐六合为一家,等黔黎于赤子。有陈不率,殄虐政于江湖。獯丑相屠,降封虏于沙漠。其吊民也如彼,其和戎也若兹。散马牛于山林,铸剑戟为农器。求瘼恤隐,讼息刑清。轻徭薄赋,家给人足。仓库流衍于里闾,职贡委输于帑藏。岂独水衡贯朽,常平粟红而已哉。加以爱民治国,节用而敦本。深根固蒂,因河而践华。肆觐朝宗,止于京邑。玄览纵观,弗逾岐下。遐迩叶和,内外禔福。凯泽洋溢,休祥绍至。一世之氓,咸赖仁寿。二纪之治,可谓隆平。扬往初,历选前辟。诗书所美,莫之能尚。然圣人千虑,失于知子。以正万国,轻易元良。废守器之长,立不才之庶。兆乱之萌,于是乎在。异哉今上之行己也,独智自贤,安忍忌刻。拓狂悖为混沌,苟鸩毒为恣睢。饰非好佞,拒谏信谗。敌怨诚良,仇雠骨肉。巡幸无度,穷兵极武。喜怒不恒,亲离众叛。御河导洛,肆舳舻而达江。驰道缘边,径长城百傍海。离宫别馆之所在,车辙马迹之所向,咸堑山而陻谷,毕结瑶而构琼。辽水屡征,歼丁壮于亿兆。伊谷转输,毙老幼于百万。禽荒罄于飞走,蚕食穷于水陆,征税尽于重敛,民力殚于劳止。十分天下,九为盗贼。荆棘旅于阙廷,豺狼充于道路。带牛佩犊,辍耕者连孤竹而寇潢池,锄櫌棘矜,大呼者聚雚蒲而起芒泽。青羌白狄,剽夷道而□□黄巾赤眉,屠闾左而窃号。曝骸如莽,僵尸若麻。敌国满画鹢之舟,胡越绕和鸾之毂。四海波振而冰泮,五岳尘飞而土崩。踞积薪以待然,钳众口而寄坐。明明皇祖,贻厥无人。赫赫宗隋,灭为亡国。某以庸愚,谬蒙嘉惠。承七叶之余庆,资五世之克昌。遂得地臣戚里,家称公室。典骁卫之禁兵,守封唐之大宇。义无坐观,缀旒之绝,不举勤王之师。苟利社稷,专之可也。废昏立明,敢遵故实。今便兴甲晋阳,奉尊代邸。扫定咸洛,集宁县。放后主于江都,复先帝之鸿绩。固配天于园寝,存司牧于苍生。岂谓一朝,言及于此。事不获己,追增感欷。凡厥士民,义旅豪杰。敏究时难,晓达权谋。家怨国耻,雪乎今日。従我同盟,无为贰志。有渝此盟,神其殛之。”仍命以此誓辞,檄喻所在郡县,并命檄书勿得因御妄论军势。
dì xìng jiǎn zhì, dà dù huō rú, qián dài zì jīn yuǎn xián zhī shì, jiē yǐ shù shí xíng zhī, bù wéi qī dài, zì rán fǎn jīng hé yì, miào jǐn jī quán, lèi jiē rú cǐ. qí yì shì děng, gè yǐ míng dào xiān hòu wèi cì dì, fàn jiā xuān huì suí dé èr wèi guān. dì wèi xíng zhī děng yuē:" wú tè wèi cǐ guān, shì xuān xíng huì, zhī suí fǔ yǐ dé. shǐ yuǎn zhě zhī yǒu zhēng wú zhàn, jiàn wǒ xīn yān." shì xī, cì yú qīng yuán, mù mǎ zhì yíng, jiē jù gāo xiǎn. lǎo ruò qiáo cǎi, dīng zhuàng xiū xī, yú hóu chān shǒu zhī dì, fēi niǎo bù tōng, wù lùn rén yě. dì nǎi jiāng shì zǐ jí dūn huáng gōng děng, lǜ jiā tóng shí shù, xún xíng yíng mù. cì bǐ qì zhàng jīng cū, zuò wò yǐn shí, liáng bǐng shēng dǒu, mǎ lǘ jī bǎo, dǎi hū pū lì, jiē qīn yuè zhī. rú yǒu bù zhōu, jí lìng cóng rén jiè zhù, yì bù zé suǒ shǔ diǎn sī. gù wèi èr ér yuē:" tiān xià shén qì, shèng rén dà bǎo, fēi fú mìng suǒ shǔ, dà gōng jì shì, bù kě wàng jū. suǒ yǐ nà kuí shì jiān, yú dēng dì wèi zhì fēng mù yǔ, xià huì zhū hóu. zì shí jué hòu, yīng tú shén zhòng. qǐ jī chuàng yè, wèi yǒu wú gōng ér dé dì wáng zhě yě. wú shēng zì gōng gōng, cháng yú guì qī, mù zhōu diǎn jùn, shào nián suǒ wéi, yàn lè cóng róng, huān yú shì jí. jī hán jiàn yì, jiàn ér wèi jīng, xiǎn zǔ jiān nán, wén ér bù mào. zài zī xíng yě, bìng yù bèi cháng. rú fú gōng qīn, kǒng wéi tiān zhǐ. ěr děng cóng wú, wù yù xiè dài. jīn yù bù yán ér zhì, gù wú suǒ yóu, shù yú zhě yuè wǒ kuān róng, zhì zhě cán ér gǎi guò." shì zǐ jí dūn huáng gōng qǐng yuē:" jīng lún jī wù, yī rì wàn duān, qǔ jué yīng mó. sì fāng fú còu, huī xià qū chí, ér děng chéng zhī. zì yú cháng shì, qǐng fù sī cún. jù xì yǐ wén, kǒng pí shén sī. yòu lǜ jiàng zuǒ děng bù bèi wěi rèn, pō yǐ zì yí." dì yuē:" shì hé yán yú shì hé yán yú huá yí bù fù, jué shǎng bù xíng, wú zhī zé yě. cuī fēng dǎo rèn, zhǎn jiàng qiān qí, ěr zhī wù yě. shēn gōu gāo lěi, tán xiào cóng róng, jiāng lì zhī yì yě. wú yōu zé ěr, jí yú wù yì lè, tuī xià gōng míng yǔ zhī, xián zì dāng nèi xǐng, bù xián wú wú suǒ kuì. rán jìn yáng cóng wǒ, kě wèi tóng xīn zhī rén, jù fēi zhì mìng zhī shì. hàn chū, yǒu xiāo cáo, ér wú ěr bèi, jīn wǒ yǒu ěr bèi, ér wú xiāo cáo. tiān dào píng fēn, nǎi fù rú shì. xíng yǐ zì ài, wú zhī ěr huái." zì shì yǐ hòu, jì shì fèng mìng xuān zhǐ chēng jiào, bù wǔ jiān shì, gěi fù yī wù, jūn shū yǔ xí, shǎng fá kē tiáo, jiē fǔ chū fù, wèi yuè yuǎn jìn, dì huò kǒu chén shì xù, shǒu shū yì wèi, fā yán zhé zhōng, xià bǐ dāng lǐ, fēi fèng jìn zhǐ, suǒ sī mò néng cái dá. yì qí zhī xià, měi rì qiān yǒu yú rén, qǐng shǎng lùn xūn, gào yuān shēn qū, fù wén xī zhǐ, bǎi jì qiān duān, lái zhòng rú yún, guān zhě rú dǔ. dì chù duàn ruò liú, cháng wú yí zhì. rén rén dé suǒ, xián jìn huān xīn. jiē tàn shén míng, wèi wèi tiān xià zhǔ yě.
帝性简质,大度豁如,前代自矜远嫌之事,皆以恕实行之,不为欺绐,自然反经合义,妙尽机权,类皆如此。其义士等,各以名到先后为次第,泛加宣惠、绥德二尉官。帝谓行之等曰:“吾特为此官,示宣行惠,知绥抚以德。使远者知有征无战,见我心焉。”是夕,次于清源,牧马置营,皆据高险。老弱樵采,丁壮休息,虞侯觇守之地,飞鸟不通,勿论人也。帝乃将世子及敦煌公等,率家僮十数,巡行营幕。次比器仗精粗,坐卧饮食,粮禀升斗,马驴饥饱,逮乎仆隶,皆亲阅之。如有不周,即令従人借助,亦不责所属典司。顾谓二儿曰:“天下神器,圣人大宝,非符命所属,大功济世,不可妄居。所以纳揆试艰,虞登帝位;栉风沐雨,夏会诸侯。自时厥后,膺图甚众。启基创业,未有无功而得帝王者也。吾生自公宫,长于贵戚,牧州典郡,少年所为,晏乐従容,欢娱事极。饥寒贱役,见而未经,险阻艰难,闻而不冒。在兹行也,并欲备尝。如弗躬亲,恐违天旨。尔等従吾,勿欲懈怠。今欲不言而治,故无所尤,庶愚者悦我宽容,智者惭而改过。”世子及敦煌公请曰:“经纶机务,一日万端,取决英谟。四方辐辏,麾下驱驰,儿等承之。自余常事,请付司存。巨细以闻,恐疲神思。又虑将佐等不被委任,颇以自疑。”帝曰:“是何言欤是何言欤华夷不附,爵赏不行,吾之责也。摧锋蹈刃,斩将搴旗,尔之务也。深沟高垒,谈笑従容,将吏之逸也。吾忧责尔,急于务逸乐,推下功名与之,贤自当内省,不贤吾无所愧。然晋阳従我,可谓同心之人,俱非致命之士。汉初,有萧曹,而无尔辈,今我有尔辈,而无萧曹。天道平分,乃复如是。行矣自爱,吾知尔怀。“自是以后,记室奉命宣旨称教,部伍间事,给付一物,军书羽檄,赏罚科条,接抚初附,慰悦远近,帝或口陈事绪,手疏意谓,发言折中,下笔当理,非奉进旨,所司莫能裁答。义旗之下,每日千有余人,请赏论勋,告冤申屈,附文希旨,百计千端,来众如云,观者如堵。帝处断若流,尝无疑滞。人人得所,咸尽欢心。皆叹神明,谓为天下主也。
rén yín, qiǎn tōng yì dài fū zhāng lún děng lǜ shī jīng lüè jī hú lí shí lóng quán wén chéng děng zhū jùn. bǐng chén, zhì yú xī hé, yǐn jiàn mín shù děng, lǐ jìng qí lǎo, āi fǔ qióng dú, zhèn dài qióng kùn, zhuó rèn xián néng, píng zhāng yù sòng. rì zè ér bà, wǎng yǒu suǒ yí. gù wèi zuǒ yòu yuē:" xiàng zhī wǔ tiáo, huáng huáng yào dào, cōng míng wén sī, yǐ zhī jiàn jí, gū suǒ yǐ zì qiáng bù xī, wèi yì bīng zhī xiān shēng yě." réng zì zhù shòu lǎo rén qī shí yǐ shàng tōng yì cháo qǐng cháo sàn sān dài fū děng guān, jiào yuē:" qǐ yán jiāng zhì, shì shǔ gāo nián, mào dié zhàng xiāng, lǐ yí yōu yì. lǎo rén děng nián yú qī shí, pú fú lěi bì, jiàn wǒ yì qí, huān yú jī rǎng. jīn lì zhī lǐ, zhī bù kě wèi, ròu bó zhī zī, lǜ qí duō quē. shì jiā róng zhì, yǐ zhōu qí yǎng. jié jí bìng rú qián shòu." zì wài dāng tǔ háo juàn, yǐ zī chú shòu gè yǒu chà. guān zhī dà xiǎo, bìng dì zì shǒu zhù, liàng cái xù xiào, xián dé jué yí. kǒu wèn gōng néng, bǐ bù tíng chuò, suǒ sī wéi gěi gào shēn ér yǐ, ěr hòu suì wèi héng shì. dì tè shàn shū, gōng ér qiě jí, zhēn cǎo zì rú, bù jū cháng tǐ, ér cǎo jī sháo mèi kě ài. cháng yī rì zhù shòu qiān xǔ rén guān, gèng àn yù dé hǎo zhǐ, zǒu bǐ ruò fēi, shí qǐng ér qì. dé guān rén děng bù gǎn qǔ gào fú, qǐ bǎo shén bǐ zhī jī, suì gè fēn suǒ shòu guān míng ér qù.
壬寅,遣通议大夫张纶等率师经略稽胡、离石、龙泉、文成等诸郡。丙辰,至于西河,引见民庶等,礼敬耆老,哀抚茕独,赈贷穷困,擢任贤能,平章狱讼。日昃而罢,罔有所遗。顾谓左右曰:“向之五条,惶皇要道,聪明文思,以之建极,孤所以自强不息,为义兵之先声也。”仍自注授老人七十已上通议、朝请、朝散三大夫等官,教曰:“乞言将智,事属高年,耄耋杖乡,礼宜优异。老人等年余七十,匍匐垒壁,见我义旗,欢逾击壤。筋力之礼,知不可为,肉帛之资,虑其多阙。式加荣秩,以周其养。节级并如前授。”自外当土豪隽,以资除授各有差。官之大小,并帝自手注,量才叙效,咸得厥宜。口问功能,笔不停辍,所司唯给告身而已,尔后遂为恒式。帝特善书,工而且疾,真草自如,不拘常体,而草迹韶媚可爱。尝一日注授千许人官,更案遇得好纸,走笔若飞,食顷而讫。得官人等不敢取告符,乞宝神笔之迹,遂各分所授官名而去。
yǐ chǒu, zhāng lún děng xià lí shí jùn, qí tài shǒu yáng zǐ chóng wèi luàn bīng suǒ hài. chóng jí hòu zhǔ cóng dì yě, pō yǒu xué shí xìng lǐ, dì shén xī zhī. chóng xìng qiè ér wú mó, gù jí yú nán. rù zì què shǔ gǔ, cì yú líng shí xiàn. rén shù, lín yǔ shén, dùn yíng yú jiǎ hú bǎo. qù huò yì wǔ shí yú lǐ, cǐ xiàn xī běi kàng fén shuǐ, dōng jù huò tài shān, shǒu xiǎn zhī chōng, shì wèi jīn dài. xī jīng liú shǒu dài wáng, qiǎn xiāo jiàng shòu yá láng jiāng sòng lǎo shēng, lǜ jīng bīng èr wàn jù shǒu. yòu qiǎn zuǒ wǔ hòu dà jiàng jūn qū tū tōng, jiāng liáo dōng bīng jí xiāo guǒ děng shù wàn yú rén jù hé dōng, yǔ lǎo shēng xiàng yǐng xiǎng. réng mìng lín fén yǐ dōng zhū jùn, suǒ zài jūn mín chéng shǒu, bìng suí biàn shòu lǎo shēng qū tū děng zhēng fā. dì wén ér xiào yuē:" yì zhào lí xīn, cǐ hé wéi yě. lǎo shēng rǔ xiù, wèi zhī shī lǎo zhī móu. qū tū dǎn báo, cháng wú qū tū zhī lǜ. zì fáng qīng dí, èr zi yǒu zhī. kǔn wài xiāng shí, jù fēi qí shì. qiě qū tū cháng pò xuán gǎn, shí rén wèi qí néng bīng. lǎo shēng shù shèng qún dào, zì xǔ kān dāng dí. wú shí zhī tú, yīn xiāng chǎn fù, wèi qí bì néng zhì wǒ, bù qiǎn yuán bīng. wǒ ruò huǎn yǐ chí zhī, bǐ bì yǐ wú wèi qiè. chū qí bù yì, bù guò yī liǎng yuè jiān, bìng dāng qín zhī. wú wú yōu yě." yú shí qiū lín wèi zhǐ, dào lù ní shēn. dì nǎi mìng fǔ zuǒ shěn shū ān cuī shàn wèi děng, jiān qiǎn léi bīng wǎng tài yuán, gèng yùn yī yuè liáng, yǐ dài kāi jì.
乙丑,张纶等下离石郡,其太守杨子崇为乱兵所害。崇即后主従弟也,颇有学识性理,帝甚惜之。崇性怯而无谟,故及于难。入自雀鼠谷,次于灵石县。壬戍,霖雨甚,顿营于贾胡堡。去霍邑五十余里,此县西北抗汾水,东拒霍太山,守险之冲,是为襟带。西京留守代王,遣骁将兽牙郎将宋老生,率精兵二万拒守。又遣左武侯大将军屈突通,将辽东兵及骁果等数万余人据河东,与老生相影响。仍命临汾以东诸郡,所在军民城守,并随便受老生、屈突等征发。帝闻而笑曰:“亿兆离心,此何为也。老生乳臭,未知师老之谋。屈突胆薄,尝无曲突之虑。自防轻敌,二子有之。阃外相时,俱非其事。且屈突尝破玄感,时人谓其能兵。老生数胜群盗,自许堪当敌。无识之徒,因相谄附,谓其必能制我,不遣援兵。我若缓以持之,彼必以吾为怯。出其不意,不过一两月间,并当擒之。吾无忧也。”于时秋霖未止,道路泥深。帝乃命府佐沈叔安、崔善为等,间遣羸兵往太原,更运一月粮,以待开霁。
jiǎ zǐ, yǒu bái yī yě lǎo, zì yún huò tài shān qiǎn lái, yì dì qǐng yè. dì hóng dá zhì lǐ, bù yǔ shén guài, dǎi hū fú dào, yì yǐ zhì yí, wèi zhī shēn xìn. mén rén bù gǎn yǐ wén, cǐ lǎo nǎi cì dì xíng yíng, lù zuǒ bài jiàn. dì xì wèi zhī yuē:" shén běn bù cè, qīng hé dé jiàn qīng fēi shén lèi, qǐ qí shén yán" yě lǎo duì yuē:" mǒu shì shān cí, shān zhōng wén yǔ:' qiǎn yǔ dà táng huáng dì yún: ruò wǎng huò yì, yí dōng nán bàng shān qǔ lù, bā yuè chū yǔ zhǐ, wǒ dāng wèi dì pò zhī, kě wèi wú lì cí miào yě.' dì shì qiǎn àn xíng, bàng shān xiàng huò yì, dào lù suī jùn, bīng wǎng xíng ér chéng zhōng bú jiàn. ruò qǔ dà lù, qù xiàn shí lǐ, chéng shàng rén jí yáo jiàn bīng lái." dì yuē:" xíng féng zhì yǔ, rén duō pí shī, jiǎ zhàng fēi jīng, hé kě lìng rén yuǎn jiàn qiě yù yòng quán jué, nán wéi zhī qiǎo, shān shén shì wú cǐ lù, kě wèi zhǐ zōng. yǔ jì yǒu zhēng, wú cóng shén yě. rán cǐ shén bù qī zhào xiāng zi, yì yīng wú fù yú gū." gù zuǒ yòu xiào yǐ wéi lè. bǐng yín, tū jué shǐ bì shǐ dá guān jí shī tè qín děng xiān bào, yǐ qiǎn bīng mǎ shàng dào, jì rì dāng zhì. dì yuē: dì míng jiǎ hú, zhī hú jiāng zhì. tiān qí jiǎ wú cǐ hú, yǐ chéng wáng yè yě."
甲子,有白衣野老,自云霍太山遣来,诣帝请谒。帝弘达至理,不语神怪,逮乎佛道,亦以致疑,未之深信。门人不敢以闻,此老乃伺帝行营,路左拜见。帝戏谓之曰:“神本不测,卿何得见卿非神类,岂其神言“野老对曰:“某事山祠,山中闻语:‘遣语大唐皇帝云:若往霍邑,宜东南傍山取路,八月初雨止,我当为帝破之,可为吾立祠庙也。’帝试遣案行,傍山向霍邑,道路虽峻,兵枉行而城中不见。若取大路,去县十里,城上人即遥见兵来。”帝曰:“行逢滞雨,人多疲湿,甲仗非精,何可令人远见且欲用权谲,难为之巧,山神示吾此路,可谓指踪。雨霁有征,吾従神也。然此神不欺赵襄子,亦应无负于孤。”顾左右笑以为乐。丙寅,突厥始毕使达官、级失、特勤等先报,已遣兵马上道,计日当至。帝曰:地名贾胡,知胡将至。天其假吾此胡,以成王业也。”
jǐ sì, xíng yáng zéi shuài lǐ mì qiǎn shǐ sòng kuǎn zhì shū, qǐng yǔ dì hé cóng. dì dà yuè, wèi dà láng èr láng děng yuē:" jié zéi nán róu, qiáng hú běi fù, suǒ yōu cǐ bèi, jīn bìng guī xīn. zhǔ shàng zhì zài guò jiāng, jīng dū yōu sǐ bù xiá, tiān xià kě chuán xí ér dìng. hé lè rú zhī." chū, lǐ mì yǔ yáng xuán gǎn tóng nì, gǎn zhū ér mì wáng mìng, tóu dōng jùn zéi shuài dí ràng. ràng zhī mì shì pú shān gōng zhī zǐ, pō dú hàn shū, nà ér lǐ zhī, tuī wèi móu zhǔ. mì yǐ bǎi xìng jī bì, shuō lái jù luò kǒu cāng, tún shǒu wǔ láo zhī xiǎn. mì zì fù jiù fēng wèi wèi gōng, hào dí ràng wèi sī tú gōng. ràng suǒ bù bīng, bìng qí jì jiān yú liè zhī shǒu, shàn yòng cháng qiāng. huá zōu lóng jiù xì mǎ suǒ xiàng jiāng dū zhě, duō wèi ràng suǒ jié. gù qí bīng ruì yú tā zéi, jiā yǐ mì shì táo xíng zhī rén, tóng shǒu chōng yào suí zhǔ yǐ lǐ shì dāng wáng, yòu yǒu táo lǐ zhī gē, wèi mì yīng yú fú chèn, gù bù gǎn xī gù, yóu jiā dàn zhī. mì suī wèi ràng suǒ tuī, kǒng qí tú jǐ, gōng jiǎn zì lì, bù yī shū shí. suǒ jū zhī shì, jī shū ér yǐ. zǐ nǚ zhēn wán, yī wú suǒ qǔ. zhèn dài pín fá, jìng lǐ bīn kè. gù hé biàn jiān jué liáng zhī shì duō wǎng yī zhī. mì yòu xíng yí miǎo xiǎo, ràng fú zhī jì, suì móu shā ràng, ér bìng qí zhòng. mì yǐ yáng dì bù lái, dí ràng yǐ sǐ, zuò duì áo cāng, biàn yǒu zì jīn zhī zhì. zuò shū yǔ dì, yǐ tiān xià wèi jǐ rèn, lǚ yǒu dà yán qí shū duō bù lù, dà lüè yún: yù dì wèi méng jīn zhī huì, yì shāng xīn yú mù yě, zhí zǐ yīng yú xián yáng. qí zhǐ yǐ shā hòu zhǔ, zhí dài wáng wèi yì. dì lǎn shū dǐ zhǎng, wèi suǒ qīn yuē:" mì kuā dàn bù dá tiān mìng, shì suǒ yǐ wéi wú jù dōng dōu zhī bīng, shǒu chéng gāo zhī è gèng mì hán péng, mò rú yòng mì. yí bēi cí tuī jiǎng, yǐ jiāo qí zhì, shǐ qí bù yú. yú wǒ dé rù guān, jù pú jīn ér tún yǒng fēng, zǔ xiáo hán ér lín yī luò. dōng kàn qún zéi yù bàng zhī shì, wú rán hòu wèi qín rén zhī yú fù yǐ." jì shì chéng zhǐ, bào mì shū yuē:" qǐng zhě kūn shān huǒ liè, hǎi shuǐ qún fēi, chì xiàn qiū xū, qián lí tú tàn. bù yī shù zú, yōu chú jí jīn, zhēng dì tú wáng, hú míng fēng qǐ. yì yì jīng luò, qiáng nǔ wéi chéng. hū zhōu yuán, jiāng shī mǎn lù. zhǔ shàng nán xún, fàn jiāo zhōu ér wàng fǎn. xiōng nú běi chì, jiāng bèi fā yú yī chuān. niǎn shàng wú yú, qún xià jié shé. dà dào yí guó, mò zhī gǎn zhǐ. hū yān zhì cǐ, zì yí yī qī, qī bǎi nián zhī jī, qióng yú èr shì. zhōu qí yǐ wǎng, shū qì yǐ huán, bāng guó lún xū, wèi yǒu rú sī zhī kù zhě yě. zé wǒ gāo zǔ zhī yè, jǐ zhuì yú dì. wú suī yōng liè, xìng chéng yú xù, chū wèi bā shǐ, rù diǎn bā tún, wèi wèi wèi gāo, zú chéng fēi jiàn. sù cān dāng shì, mǐn fǔ dāo róng. cóng róng píng bó zhī jiān, shuí yún bù kě. dàn diān ér bù fú, tōng xián suǒ zé. zhǔ yōu chén rǔ, wú yì tú rán. děng yuán gōng ér liú tì, jí jiǎ shēng zhī tòng kū. suǒ yǐ zhàng qí tóu mèi, dà huì yì bīng, suí fǔ hé shuò, hé qīn fān sāi. gòng kuāng tiān xià, zhì zài zūn suí. yǐ dì jiàn jī ér zuò, yī rì qiān lǐ, jī míng qǐ wǔ, bào biàn xiān biān. yù yǔ dāng tú, yù lái zhōng tǔ. bīng lín jiá rǔ, jiāng guān zhōu dǐng. yíng tún áo cāng, kù sì hàn wáng. qián qiǎn jiǎn shū, qū wèi chún chǐ. jīn rǔ lái zhǐ, mò wǒ kěn gù. tiān shēng zhēng mín, bì yǒu sī mù, dāng jīn wèi mù, fēi zi ér shuí lǎo fū nián yú zhī mìng, yuàn bù jí cǐ. xīn dài dà dì, pān lín fù yì. wéi jì zǎo yīng tú lù, yǐ níng zhào shù. zōng méng zhī zhǎng, shǔ jí jiàn róng. fù fēng yú táng, sī róng zú yǐ. yì shāng xīn yú mù yě, suǒ bù rěn yán. zhí zǐ yīng yú xián yáng, fēi gǎn wén mìng. fén jìn zuǒ yòu, shàng xū ān jí, méng jīn zhī huì, wèi xiá bo qī. jīn rì luán yú nán xìng, kǒng tóng yǒng jiā zhī shì. gù cǐ zhōng yuán, jū wéi mào cǎo, xìng yán gǎn tàn, shí jiù yú huái. tuō zhī dòng jìng, chí shù yí bào. wèi miàn xū jīn, yòng zēng láo zhěn. míng lì zhī dì, fēng dí zòng héng. shēn shèn chuí táng, miǎn zī hóng yè." mì dé dì shū shén yuè, shì qí bù xià yuē:" táng gōng jiàn tuī, tiān xià bù zú dìng yě." suì zhù yì dōng dōu, wú xīn wài lüè.
己巳,荥阳贼帅李密遣使送款致书,请与帝合従。帝大悦,谓大郎、二郎等曰:“杰贼南柔,强胡北附,所忧此辈,今并归心。主上志在过江,京都忧死不暇,天下可传檄而定。何乐如之。”初,李密与杨玄感同逆,感诛而密亡命,投东郡贼帅翟让。让知密是蒲山公之子,颇读《汉书》,纳而礼之,推为谋主。密以百姓饥弊,说来据洛口仓,屯守武牢之险。密自复旧封为魏公,号翟让为司徒公。让所部兵,并齐济间渔猎之手,善用长枪。华驺、龙厩、细马所向江都者,多为让所劫。故其兵锐于他贼,加以密是逃刑之人,同守冲要隋主以李氏当王,又有桃李之歌,谓密应于符谶,故不敢西顾,尤加惮之。密虽为让所推,恐其图己,恭俭自励,布衣蔬食。所居之室,积书而已。子女珍玩,一无所取。赈贷贫乏,敬礼宾客。故河汴间绝粮之士多往依之。密又形仪眇小,让弗之忌,遂谋杀让,而并其众。密以炀帝不来,翟让已死,坐对敖仓,便有自矜之志。作书与帝,以天下为己任,屡有大言(其书多不录),大略云:欲帝为盟津之会,殪商辛于牧野,执子婴于咸阳。其旨以杀后主,执代王为意。帝览书抵掌,谓所亲曰:“密夸诞不达天命,适所以为吾拒东都之兵,守成皋之阨更觅韩、彭,莫如用密。宜卑辞推奖,以骄其志,使其不虞。于我得入关,据蒲津而屯永丰,阻崤函而临伊洛。东看群贼鹬蚌之势,吾然后为秦人之渔父矣。”记室承旨,报密书曰:“顷者昆山火烈,海水群飞,赤县丘墟,黔黎涂炭。布衣戍卒,櫌锄棘矜,争帝图王,狐鸣蜂起。翼翼京洛,强弩围城。膴周原,僵尸满路。主上南巡,泛胶舟而忘返。匈奴北炽,将被发于伊川。辇上无虞,群下结舌。大盗移国,莫之敢指。忽焉至此,自贻伊戚,七百年之基,穷于二世。周齐以往,书契以还,邦国沦胥,未有如斯之酷者也。则我高祖之业,几坠于地。吾虽庸劣,幸承余绪,出为八使,入典八屯,位未为高,足成非贱。素餐当世,僶俛叨荣。従容平、勃之间,谁云不可。但颠而不扶,通贤所责。主忧臣辱,无义徒然。等袁公而流涕,极贾生之恸哭。所以仗旗投袂,大会义兵,绥抚河朔,和亲蕃塞。共匡天下,志在尊隋。以弟见机而作,一日千里,鸡鸣起舞,豹变先鞭。御宇当涂,聿来中土。兵临郏鄏,将观周鼎。营屯敖仓,酷似汉王。前遣简书,屈为唇齿。今辱来旨,莫我肯顾。天生蒸民,必有司牧,当今为牧,非子而谁老夫年逾知命,愿不及此。欣戴大弟,攀鳞附翼。惟冀早膺图箓,以宁兆庶。宗盟之长,属籍见容。复封于唐,斯荣足矣。殪商辛于牧野,所不忍言。执子婴于咸阳,非敢闻命。汾晋左右,尚须安辑,盟津之会,未暇卜期。今日銮舆南幸,恐同永嘉之势。顾此中原,鞠为茂草,兴言感叹,实疚于怀。脱知动静,迟数贻报。未面虚襟,用增劳轸。名利之地,锋镝纵横。深慎垂堂,勉兹鸿业。”密得帝书甚悦,示其部下曰:“唐公见推,天下不足定也。”遂注意东都,无心外略。
liú wén jìng zhī shǐ fān yě lái chí, ér tū jué bīng mǎ wèi zhì, shí yǒu liú yán zhě yún:" tū jué yù yǔ wǔ zhōu nán rén, chéng xū yǎn xí tài yuán." dì jí wén wǔ guān rén jí dà láng èr láng děng, ér wèi zhī yuē:" yǐ tiān zàn wǒ ér yán, yīng wú cǐ shì. yǐ rén shì jiàn jī ér fā, wú yǒu bù wéi. cǐ xíng qiǎn wú dāng tū jué wǔ zhōu zhī dì, hé yǒu bù lái zhī lǐ. zhū gōng yì wèi hé" yì zhě yǐ lǎo shēng tū jué xiāng qù bù yáo, lǐ mì jué kuáng, jiān móu nán cè. tū jué jiàn lì zé xíng, wǔ zhōu shì hú zhě yě. tài yuán yī dōu zhī huì, yì bīng jiā shǔ zài yān. yú fū suǒ lǜ, fú tīng jiào zhǐ. dì gù wèi dà láng èr láng děng yuē:" ěr bèi rú hé" duì yuē:" wǔ zhōu wèi jí ér zhì mǎn, tū jué shǎo xìn ér tān lì, wài suī xiāng fù, nèi shí xiàng cāi. tū jué bì yù yuǎn lí tài yuán, nìng kěn jìn wáng mǎ yì, wǔ zhōu xī qí cǐ shì, bì wèi tóng móu. yòu cháo tíng jì wén táng guó jǔ bīng, yōu yú bù xiá, jīng dū liú shǒu, tè wèi yì qí, suǒ yǐ xiāo jiàng jīng bīng, lín cì zài jìn. jīn ruò què hái, zhū jūn bù zhī qí gù, gèng xiāng kǒng dòng, bì yǒu biàn shēng. yíng zhī nèi wài jiē wèi jìng dí. yú shì tū jué, wǔ zhōu bù móu tóng zhì, lǎo shēng qū tū zhuī bēn jìng lái, jìn quē miàn nán, tuì qióng zì běi. hái wú suǒ rù, wǎng wú suǒ zhī. wèi nì xiān chén, jìn yú sī yǐ. qiě jīn lái hé shū bèi yě, rén mǎ wú yōu, zuò zú yǒu liáng, xíng jí dé zhòng. lǐ mì liàn yú cāng mǐ, wèi huáng yuǎn lüè. lǎo shēng qīng zào, pò zhī bù yí. dìng yè qǔ wēi, zài zī yī jué. zhū rén bǎo jiā ài mìng, suǒ wèi yán zhī zhě yě. ér děng juān qū lì zhàn, kě wèi xíng zhī zhě yě. gēng zhī zì yǒu qí rén, qǐng wú tā wèn. yǔ bà jìn jūn, ruò bù shā lǎo shēng ér qǔ huò yì, ér děng gǎn yǐ sǐ xiè." dì xǐ yuē:" ěr móu dé zhī, wú qí jué yǐ. sān zhàn cóng èr, hé jí yú yán. nuò fū zhī tú, jǐ bài nǎi gōng shì ěr." bǐng zǐ, tài yuán yùn liáng rén děng zhì. bā yuè jǐ mǎo, lín zhǐ. dì zhǐ huò tài shān ér yán yuē:" cǐ shén zhī yǔ, xìn ér yǒu zhēng. fēng nèi míng shān, lǐ xǔ zhū hóu yǒu shì." nǎi mìng suǒ bù xiāng rén shè cí zhì jì yān. gēng chén, mìng zhū jūn pù xíng zhuāng, zhěng kǎi zhàng. xīn sì, dàn, fā yǐn, shān dào ér qū huò yì, qī shí yú lǐ. chū xíng, wù shén, é ér qiū jǐng chéng míng. dì wèi dà láng èr láng yuē:" jīn rì zhī xíng, zài qīng liǎng jiāng. jǐng sè rú cǐ, tiān shì wéi rén. wéi kǒng lǎo shēng qiè ér bù zhàn, bì mén chéng shǒu. qí ruò zhī hé" dà láng èr láng qǐ dì yuē:" lǎo shēng chū zì hán wēi, yǒng ér wú zhì, tǎo bǔ xiǎo dào, pō yǒu míng shēng. jīn lái jū cǐ, bì dāng dà méng shǎng láo. ruò bù chū zhàn, sǐ zài bù yí. qīng qí tiāo zhī, wú yōu bù chū. rú qí gù shǒu, biàn kě wū qí xiāng yǐn, miù wèi chéng jié. bǐ wú shí jiě, bù zhī yuǎn dà, wèi qí zuǒ yòu tǐ xī fán yōng qún xiǎo, xiāng cāi zì chéng yí zǔ. wú fáng mì xiāng biǎo zòu, bù fèi chuán shǒu jīng dū. xiǎo huì zhī rén, sī cǐ jiě shì, yǐ cǐ liàng zhī, lái zhàn bù huò." dì yuē:" lǎo shēng bù néng nì zhàn jiǎ hú, wú zhī wú néng wéi yě. ěr děng chóu zhī, miào jǐn qí shí." shì rì wèi shí, dì jiāng huī xià zuǒ yòu qīng qí shù bǎi, xiān dào huò yì chéng dōng, qù wǔ liù lǐ, yǐ dài bù bīng zhì. fāng yù xià yíng, qiě qiǎn dà láng èr láng gè jiāng shù shí qí bī qí chéng, xíng shì zhàn dì. dì fēn suǒ jiāng rén wéi shí shù duì, xún qí chéng dōng nán ér xiàng xī nán, wǎng wǎng zhǐ huī, shì ruò ān yíng ér gōng chéng zhě, réng qiǎn yīn kāi shān jí zhuī mǎ bù děng hòu jūn. lǎo shēng zài chéng shàng, yáo jiàn hòu jūn yù lái, zhēn zhí wèi bī qí chéng zhì yíng. nǎi cóng nán mén dōng mén liǎng dào yǐn bīng ér chū, zhòng jiāng sān wàn xǔ rén. dì lǜ qí bèi chéng bù kěn yuǎn dòu, nǎi bù lēi suǒ jiāng qí bīng mǎ zuǒ yòu jūn, dà láng lǐng zuǒ jūn, nǐ tún qí dōng mén, èr láng jiāng yòu jūn, nǐ duàn qí nán mén zhī lù. réng mìng xiǎo suō, wěi ruò bì zhī. jì ér lǎo shēng jiàn dì bīng què, wèi wèi wèi jǐ, guǒ yǐn bīng gèng qián, qù chéng lǐ yú ér zhèn. yīn kāi shān děng suǒ zhuī bù bīng, qián jūn tǒng liè fāng zhèn, yǐ dāng lǎo shēng zhōng jūn, hòu jūn xiāng xù ér zhì. wèi jí zhàn, dì mìng dà láng èr láng yī qián bù fèn, chí ér xiàng mén. yì bīng qí hū ér qián, hóng chén àn hé, gǔ wèi jí dòng, fēng rèn yǐ jiāo, xiǎng ruò shān bēng, chéng lóu jiē zhèn. dì nǎi chuán yán yǐ zhǎn sòng lǎo shēng, suǒ bù zhòng wén ér dà luàn, shě zhàng ér zǒu, zhēng bēn suǒ chū zhī mén, mén yǐ dà láng èr láng xiān suǒ tún shǒu, xuán mén bù fā. lǎo shēng qǔ rù bù dé, chéng shàng rén xià shéng yǐn zhī, lǎo shēng pān shéng yù shàng, qù dì zhàng yú, jūn tóu lú jūn è suǒ bù rén děng, tiào yuè jí ér zhǎn zhī, chuán shǒu yì dì. yú shì bīng suí suǒ xiàng fèn jī, jìn bù kě zhǐ. shù lǐ zhī jiān, xuè liú bì dì, jiāng shī xiāng zhěn. rì yù jiāng luò, dì jiàn zhàn shì xīn ruì, réng mìng dēng chéng. shí wú gōng jù, ròu báo ér shàng. zì shēn zhì yǒu, suì píng huò yì. dì shì zhàn dì, chuàng rán wèi zuǒ yòu yuē:" hé dōng yǐ lái, gū zhī suǒ shǐ, bǎi xìng jiàn yì qí yǒu chéng jié. lǎo shēng suǒ bī, zhì yú tú tàn. luàn bīng zhī xià, shàn è bù fēn, huǒ shāo kūn shān, shuí lùn yù shí. wú fáng sǐ rén zhī nèi, dà yǒu chì xīn yú wǒ zhě yě. qǔ lái bù dé, jí cǐ zhàn wáng, shēng wèi bèi zhī, méi yǒu yú hèn, jìng ér sī zhī, liáng shēn tòng xī. cóng jīn yǐ qù, dāng yǐ wén dé lái zhī, bù fù yòng bīng gē yǐ. qí pò huò yì, gōng zhàn rén děng yǒu xūn zhě, bìng yī gé shòu shǎng." shì bù yú rì, wéi yǒu tú lì yī sè, xūn sī yí qǐng, jiào yuē:" yì bīng qǔ rén, shān cáng hǎi nà, dǎi hū tú lì, yì wú qì zhě. jí zhe xūn jī, suǒ sī zhì yí, lǎn qí suǒ qǐng, kě wèi tài xī. qǐ yǒu shǐ shí zhī jiān, bù biàn guì jiàn, yōng xūn zhī cì, biàn yǒu děng chà. yǐ cǐ lùn gōng, jiāng hé yǐ quàn. qíng ér wèi wáng, yì hé fáng yě. shǎng yí cóng zhòng, wú qí yǔ zhī. zhū bù qǔ jí tú lì zhēng zhàn yǒu gōng xūn zhě, bìng cóng běn shǎi xūn shòu."
刘文静之使蕃也来迟,而突厥兵马未至,时有流言者云:“突厥欲与武周南人,乘虚掩袭太原。”帝集文武官人及大郎、二郎等,而谓之曰:“以天赞我而言,应无此势。以人事见机而发,无有不为。此行遣吾当突厥、武周之地,何有不来之理。诸公意谓何“议者以老生突厥相去不遥,李密谲诳,奸谋难测。突厥见利则行,武周事胡者也。太原一都之会,义兵家属在焉。愚夫所虑,伏听教旨。帝顾谓大郎、二郎等曰:“尔辈如何“对曰:“武周位极而志满,突厥少信而贪利,外虽相附,内实相猜。突厥必欲远离太原,宁肯近亡马邑,武周悉其此势,必未同谋。又朝廷既闻唐国举兵,忧虞不暇,京都留守,特畏义旗,所以骁将精兵,鳞次在近。今若却还,诸军不知其故,更相恐动,必有变生。营之内外皆为劲敌。于是突厥,武周不谋同至,老生、屈突追奔竞来,进阙面南,退穷自北。还无所入,往无所之。畏溺先沉,近于斯矣。且今来禾菽被野,人马无忧,坐足有粮,行即得众。李密恋于仓米,未遑远略。老生轻躁,破之不疑。定业取威,在兹一决。诸人保家爱命,所谓言之者也。儿等捐躯力战,可谓行之者也。耕织自有其人,请无他问。雨罢进军,若不杀老生而取霍邑,儿等敢以死谢。”帝喜曰:“尔谋得之,吾其决矣。三占従二,何籍舆言。懦夫之徒,几败乃公事耳。”丙子,太原运粮人等至。八月己卯,霖止。帝指霍太山而言曰:“此神之语,信而有征。封内名山,礼许诸侯有事。”乃命所部乡人设祠致祭焉。庚辰,命诸军曝行装,整铠仗。辛巳,旦,发引,山道而趋霍邑,七十余里。初行,雾甚,俄而秋景澄明。帝谓大郎、二郎曰:“今日之行,在卿两将。景色如此,天似为人。唯恐老生怯而不战,闭门城守。其若之何“大郎、二郎启帝曰:“老生出自寒微,勇而无智,讨捕小盗,颇有名声。今来居此,必当大蒙赏劳。若不出战,死在不疑。轻骑挑之,无忧不出。如其固守,便可诬其相引,谬为诚节。彼无识解,不知远大,为其左右体悉凡庸群小,相猜自成疑阻。无妨密相表奏,不废传首京都。小慧之人,思此解事,以此量之,来战不惑。”帝曰:“老生不能逆战贾胡,吾知无能为也。尔等筹之,妙尽其实。”是日未时,帝将麾下左右轻骑数百,先到霍邑城东,去五六里,以待步兵至。方欲下营,且遣大郎、二郎各将数十骑逼其城,行视战地。帝分所将人为十数队,巡其城东南而向西南,往往指麾,似若安营而攻城者,仍遣殷开山急追马步等后军。老生在城上,遥见后军欲来,真直谓逼其城置营。乃従南门、东门两道引兵而出,众将三万许人。帝虑其背城不肯远斗,乃部勒所将骑兵马左右军,大郎领左军,拟屯其东门,二郎将右军,拟断其南门之路。仍命小缩,伪若避之。既而老生见帝兵却,谓为畏己,果引兵更前,去城里余而阵。殷开山等所追步兵,前军统列方阵,以当老生中军,后军相续而至。未及战,帝命大郎、二郎依前部分,驰而向门。义兵齐呼而前,红尘暗合,鼓未及动,锋刃已交,响若山崩,城楼皆振。帝乃传言已斩宋老生,所部众闻而大乱,舍仗而走,争奔所出之门,门已大郎、二郎先所屯守,悬门不发。老生取入不得,城上人下绳引之,老生攀绳欲上,去地丈余,军头卢君谔所部人等,跳跃及而斩之,传首诣帝。于是兵随所向奋击,禁不可止。数里之间,血流蔽地,僵尸相枕。日欲将落,帝见战士心锐,仍命登城。时无攻具,肉薄而上。自申至酉,遂平霍邑。帝视战地,怆然谓左右曰:“河东已来,孤之所使,百姓见义旗有诚节。老生所逼,至于涂炭。乱兵之下,善恶不分,火烧崐山,谁论玉石。无妨死人之内,大有赤心于我者也。取来不得,及此战亡,生未被知,没有余恨,静而思之,良深痛惜。従今已去,当以文德来之,不复用兵戈矣。其破霍邑,攻战人等有勋者,并依格受赏。”事不逾日,惟有徒隶一色,勋司疑请,教曰:“义兵取人,山藏海纳,逮乎徒隶,亦无弃者。及著勋绩,所司致疑,览其所请,可为太息。岂有矢石之间,不辩贵贱,庸勋之次,便有等差。以此论功,将何以劝。黥而为王,亦何妨也。赏宜従重,吾其与之。诸部曲及徒隶征战有功勋者,并従本色勋授。”
rén wǔ, dì yǐn huò yì chéng nèi lǎo shēng wén wǔ cháng yòu jiàn ér láo zhī yuē:" lǎo shēng zhī wài, gū wú suǒ jiù. zòng qīng bù chéng yú gū, yì dāng yǐ chì xīn xiāng yǎng." nǎi jié jí shòu guān, yǔ yuán cóng rén qí děng. qí dīng zhuàng shèng bīng zhě, jí qiǎn cóng jūn, pèi zuǒ yòu lǐng jūn dà dū dū, hái qǔ qí tóng sè tóng dǎng, zì xiāng tǒng chù zhī, bù wéi yí yì. fú jiàng zhī tú, bù shèng xǐ yuè, xīn ruò zài shēng. qí yǒu guān zhōng rén yù hái zhě, jí shòu wǔ pǐn sàn guān fàng hái. nèi wài xián yuè, xián sī bào xiào. réng mìng zàng sòng lǎo shēng yǐ běn guān zhī lǐ. zì shì yǐ hòu, wèi guī fù zhě, wú wèn xiāng cūn bǎo wù, xián yú guì jiàn, xián qiǎn shū zhāo wèi zhī, wú yǒu bù zhì. qí lái yì jūn zhě, dì bìng jié jí shòu cháo sàn dài fū yǐ shàng guān. zhì yú yì mín dào shì, yì qǐng xiào lì. jiào yuē:" yì qí bō luàn, shù pǐn lái sū, lèi jù qún fēn, wú sī bù zhì. nǎi yǒu chū zì qīng xī, yuǎn cí dān zào. jiù rén jiān ér qí wù, cóng róng mǎ yǐ tóng chén. xián yuàn jiě jīn, fù zī jī yè. suī yù wù yòng, zhòng wéi qí qǐng. yì mín dào shì děng, chéng yǒu kě jiā, bìng yī qián shòu." rén huò yǐ shòu guān tài gāo jiàn dì zhě, dì yuē:" bù lìn jué shǎng, hàn shì yǐ xìng. bǐ wū kě fēng, táng zhī shèng dé. wú fāng jī gǔ, gǎn bù zūn xíng. tiān xià zhī lì, yì wú dú xiǎng. lǜ tǔ jiē guì yú wǒ, qǐ bù yì zūn hū qiě huáng suí bài huài, gè guī yú cǐ. yàn mén jiě wéi zhī xiào, dōng dōu yuán tái zhī xūn, zài nán jí xǔ shòu dài fū, miǎn huò zé wéi jiā xiǎo wèi. suǒ yǐ shì wú dòu zhì, jiāng yǒu duò xīn. bǎn dàng fēn bēng, zhì yú jīn rì. fù chē míng jiàn, shuí gǎn xiào yóu. rán yì shǐ wài kòu jì yú zhī tú, cháng shòu wú guò cǐ yě. yòu jiā guān wèi fǔ, hé rú yòng bīng shā lù hǎo shēng rèn shǎng, wú jué qí yōu. dāng yǐ bù rì ér dìng tiān xià, fēi qīng děng xiǎo jiàn suǒ jí." bǐng shù, rù lín fén jùn, láo fǔ rèn yòng jùn nèi guān mín, yī rú huò yì. gēng yín, sù yú jiàng jùn xī běi zhī gǔ shān. cǐ shān dì wèi tǎo bǔ dà shǐ shí jiù tíng yíng suǒ, gù dòu ér sù yān. qù jiàng shí yú lǐ, jiàng chéng bù xià. shì rì xiǎo, gǔ shān xī běi yǒu dà fú yún, sè huò zǐ huò chì, shì huá gài lóu quē zhī xíng. xū yú, yǒu bào fēng chuī lái, xiàng yíng ér lín dì suǒ jū zhàng shàng. dì zhǐ jiàng chéng ér wèi bàng shì yuē:" fēng yún rú cǐ jiàn cóng, bǐ hé bù dá zhī shén." réng mìng chú rén, míng rì xià chéng ér hòu jìn shí. xīn mǎo, dì guān bīng yú jiàng chéng, jiàng shì děng zhēng yù xiān dēng, yīn ér zòng shàng. zì mǎo jí sì, suì qǔ zhī. ér shí yú zhèng píng xiàn lìng lǐ ān yuǎn zhī zhái. tōng shǒu chén shū dá yǐ xià, miàn fù qǐng zuì, bìng shě ér bù wèn, dài zhī rú chū. yú yī lín fén jùn bù fèn.
壬午,帝引霍邑城内老生文武长幼见而劳之曰:“老生之外,孤无所咎。纵卿不诚于孤,亦当以赤心相仰。”乃节级授官,与元従人齐等。其丁壮胜兵者,即遣従军,配左右领军大都督,还取其同色同党,自相统处之,不为疑异。俘降之徒,不胜喜跃,欣若再生。其有关中人欲还者,即授五品散官放还。内外咸悦,咸思报效。仍命葬宋老生以本官之礼。自是以后,未归附者,无问乡村堡坞,贤愚贵贱,咸遣书招慰之,无有不至。其来诣军者,帝并节级授朝散大夫以上官。至于逸民道士,亦请效力。教曰:“义旗拨乱,庶品来苏,类聚群分,无思不至。乃有出自青溪,远辞丹灶。就人间而齐物,従戎马以同尘。咸愿解巾,负兹羁枼。虽欲勿用,重违其请。逸民道士等,诚有可嘉,并依前授。”人或以授官太高谏帝者,帝曰:“不吝爵赏,汉氏以兴。比屋可封,唐之盛德。吾方稽古,敢不遵行。天下之利,义无独飨。率土皆贵于我,岂不益尊乎且皇隋败坏,各归于此。雁门解围之效,东都援台之勋,在难即许授大夫,免祸则惟加小尉。所以士无斗志,将有惰心。版荡分崩,至于今日。覆车明鉴,谁敢效尤。然亦使外寇觊觎之徒,尝授无过此也。又加官慰抚,何如用兵杀戮好生任赏,吾觉其优。当以不日而定天下,非卿等小见所及。”丙戍,入临汾郡,劳抚任用郡内官民,一如霍邑。庚寅,宿于绛郡西北之鼓山。此山帝为讨捕大使时旧停营所,故逗而宿焉。去绛十余里,绛城不下。是日晓,鼓山西北有大浮云,色或紫或赤,似华盖楼阙之形。须臾,有暴风吹来,向营而临帝所居帐上。帝指绛城而谓傍侍曰:“风云如此见従,彼何不达之甚。”仍命厨人,明日下城而后进食。辛卯,帝观兵于绛城,将士等争欲先登,因而纵上。自卯及巳,遂取之。而食于正平县令李安远之宅。通守陈叔达已下,面缚请罪,并舍而不问,待之如初。余依临汾郡部分。
guǐ sì, zhì yú lóng mén xiàn. liú wén jìng kāng qiào lì děng lái zì běi fān. tū jué wǔ bǎi rén, mǎ èr qiān pǐ, cóng qiào lì děng zhì. dì xǐ qí bīng shǎo ér lái chí, jí zhī yǐ guān lǒng, wèi liú wén jìng yuē:" wú yǐ jí hé, tū jué shǐ zhì. mǎ duō rén shǎo, shén qiè běn huái." xiān shì dì shǐ shí, yú cǐ xiàn jiè jiàn hé shuǐ qīng, huáng tài zǐ yòu yú cǐ jiè huò xuán hú. yú xiàn xī nán yàn jiàn qiào lì, bìng yǔ xiàn nèi dào sú děng xù jiù jí huān. bǐng shēn, zhì fén yīn. qiǎn shū zhāo féng yì zéi shuài sūn bì, huá suǒ bù qiáng bīng zhì yú shù qiān, jī nián jié lüè, fēi cháng fù shí, luò shuǐ yǐ běi, mò gǎn dāng zhī. dì shū dào, huá xǐ ér cóng mìng. yǐ hài, jìn yíng, tíng yú hú kǒu. fēn qiǎn zhū jūn, wèn jīn shuǐ bīn zhī rén, jù zhōu zhēng jìn, rì yǒu shù zhī. cuì shí dān wén, tiān rán yìng chè, shàng fāng xià ruì, wǎn ruò guī xíng. shén gōng qì wù, jiàn zhě xián jīng qí yì. dì chū fú zhī xìn yě, nǎi lìng shuǐ zì mó yǐ yàn zhī, suǒ sī jìn ér jīng sù, jiǔ mó qí zì, yù gèng xiān míng. yú shì nèi wài bì hè, dì yuē:" shàng tiān míng mìng, kuàng yǐ wàn jí. gōng chéng xiū zhǐ, xū ān wàn fāng. gū yǐ guǎ dé, níng kān yù cǐ. jì wéi rén xià, bù róng yǐ zhī bān gào. yí yǐ shǎo láo sì shí guī, ér jué sòng guī rén, yòng zhāng xiū qìng." shì rì, yòu yǒu huò jiā hé ér xiàn zhě, jiào yuē:" jiā hé wèi ruì, wén zhū wǎng cè. dǎi hū táng shì, shì yǒu zī xiáng. fàng xūn huò zhī yú qián, shū yú dé zhī yú hòu. gū jīn jiū hé, fù féng líng kuàng, chū zì xīng píng, lái yīn shàn lè, xiū zhēng wěi zhào, hé qí měi yǔ. gù xún xū báo, wèi kān dāng cǐ. chéng xíng zhī chù, xū biǎo tiān xiū. sòng jiā hé rén xīng píng kǒng shàn lè, yí shòu cháo sàn dài fū, yǐ jīng jiā yìng." rén yín, sūn huá lǜ qí fù xīn qīng qí shù shí, zhì zì hé fù yáng. huá nián yú ruò guàn, yán róng zhì zhí. dì jiàn ér qīng zhī, huá měi yīn qín chéng kuǎn, qǐng xiān lì xiào. dì nǎi hòu jiā fǔ yù, shén dé qí qíng. wèi huá yuē:" qīng néng dù hé, yuǎn lái xiāng jiàn, wú dāng guì qīng, bù jiǎn dèng zhòng huá yě. guān zhōng qīng bèi bù shǎo, míng bìng liè qīng, qīng jīn shuài xiān cóng wǒ, qún xióng dāng xiāng jì ér zhì." yú shì bài huá zuǒ guāng lù dài fu, fēng wǔ xiāng xiàn gōng, jiā féng yì jùn shǒu. cóng qí lái zhě, réng wěi huá yǐ cì shòu guān, bān cì gè yǒu chà. réng mìng huá xiān jì, wèi xī dào zhǔ rén, huá dà yuè ér qù. réng mìng zuǒ yòu rào jūn wáng cháng xié liú hóng jī, bìng zuǒ lǐng jūn dà dū dū fǔ zhǎng shǐ chén yǎn shòu děng, lǜ shī cì huá ér dù, jù hé xī àn yǐ dài dà bīng.
癸巳,至于龙门县。刘文静、康鞘利等来自北蕃。突厥五百人,马二千疋,従鞘利等至。帝喜其兵少而来迟,藉之以关陇,谓刘文静曰:“吾已及河,突厥始至。马多人少,甚惬本怀。”先是帝使时,于此县界见河水清,皇太子又于此界获玄狐。于县西南宴见鞘利,并与县内道俗等叙旧极欢。丙申,至汾阴。遣书招冯翊贼帅孙毕,华所部强兵至于数千,积年劫掠,非常富实,泺水以北,莫敢当之。帝书到,华喜而従命。已亥,进营,停于壶口。分遣诸军,问津水滨之人,具舟争进,日有数之。翠石丹文,天然映彻,上方下锐,宛若龟形。神工器物,见者咸惊奇异。帝初弗之信也,乃令水渍磨以验之,所司浸而经宿,久磨其字,愈更鲜明。于是内外毕贺,帝曰:“上天明命,贶以万吉。恭承休祉,须安万方。孤以寡德,宁堪预此。既为人下,不容以之颁告。宜以少牢祀石龟,而爵送龟人,用彰休庆。”是日,又有获嘉禾而献者,教曰:“嘉禾为瑞,闻诸往策。逮乎唐氏,世有兹祥。放勋获之于前,叔虞得之于后。孤今纠合,复逢灵贶,出自兴平,来因善乐,休徵伟兆,何其美与。顾循虚薄,未堪当此。呈形之处,须表天休。送嘉禾人兴平孔善乐,宜授朝散大夫,以旌嘉应。”壬寅,孙华率其腹心轻骑数十,至自合阝阳。华年余弱冠,言容质直。帝见而轻之,华每殷勤诚款,请先立效。帝乃厚加抚遇,甚得其情。谓华曰:“卿能渡河,远来相见,吾当贵卿,不减邓仲华也。关中卿辈不少,名并劣卿,卿今率先従我,群雄当相继而至。”于是拜华左光禄大夫,封武乡县公,加冯翊郡守。従其来者,仍委华以次授官,颁赐各有差。仍命华先济,为西道主人,华大悦而去。仍命左右绕军王长谐、刘弘基,并左领军大都督府长史陈演寿等,率师次华而渡,据河西岸以待大兵。
jiǔ yuè yǐ mǎo, zhāng lún zì lí shí dào xià lóng quán wén chéng děng jùn, huò wén chéng tài shǒu shēn gōng zhèng yuán shú, sòng yān. dì jiàn yuán shú, shì ér qiǎn zhī. chū, wáng cháng xié liú hóng jī chén yǎn shòu zhī jì hé yě, dì jiè zhī yuē:" qū tū tōng jīn zài hé dōng, jīng bīng bù shǎo, xiāng qù wǔ shí yú lǐ ér bù gǎn lái, zú yàn rén qíng bù wéi zhī yòng. rán tōng suī bù wǔ, jiǔ zài róng háng, shǒu fǎ jù zuì, zhōng wú zuò wèi. bù fáng cì biàn shí xiāng yāo xí, yí wèi zhī bèi, yǐ zhé yào chōng. tōng ruò bù rù guān, hé dōng zì rán guī wǒ, fēn bīng xiàng bǐ, wǒ jí jī qí hé dōng. tōng ruò quán bīng shǒu chéng, qīng qí jué qí qiáo dào, kě wèi qián è qí hóu, hòu fǔ qí bèi, shǒu wěi xiāng jiù, fēi tōng suǒ kān. ruò bù zǒu zhī, bì chéng qín yǐ. wú qiě àn bīng guān qí jìn tuì." zhì shì, tōng wén sūn huá dǎo zhǎng xié děng dù hé, guǒ qiǎn shòu yá láng jiāng sāng xiǎn hé, lǜ xiāo guǒ jīng qí shù qiān rén, yè chí yǎn xí zhǎng xié děng jūn yíng. xié jí sūn huá děng fèng jiào bèi yù, gù bìng jué zhī, cì hé fù yíng, shè fú fēn jī, yìng shí cuī sàn. zhuī bēn zhì yú yìn mǎ quán, zhǎn shǒu huò shēng, lüè yǐ qiān jì. xiǎn hé zǒu rù hé dōng chéng, jǐn yǐ shēn miǎn. réng chè duàn pú jīn qiáo. dì wén ér wèi guān shǔ yuē:" qū tū qiǎn bīng cǐ xíng, shì bù huò yǐ. jīn ruò jìn bī wéi zhī, bì bù gǎn chū. shǐ liú hóng jī sūn huá děng zhì guān mén, duàn qí xíng lù, rán hòu wú yú hú kǒu cháo fú jì hé.' lì shè dà chuān', sī zhī wèi yǐ." wù wǔ, dì qīn lǜ zhū jūn wéi hé dōng jùn, fēn qiǎn dà láng èr láng zhǎng shǐ péi jì, lè bīng gè shǒu yī miàn. dì dēng chéng dōng yuán shàng, xī wàng chéng nèi suǒ wéi, qū tū guǒ bù gǎn chū bīng, bì mén zì shǒu, chéng gāo shén jùn, bù yì kě gōng. dì guān yì shì děng zhì, shì qiǎn dēng zhī. nán miàn qiān yú rén, yìng shí ér shàng. shí zhí yǔ shén, dì mìng xuán shī. jūn rén jì dé shàng chéng, suì bù shí sù xià. dì yuē:" qū tū sù wèi jiù rén, jiě ān zhèn duì, yě zhàn fēi qí suǒ zhǎng, yīng chéng shàn wèi hàn yù. wǒ shī cháng shèng, rén bì qīng zhī, xiāo ruì xiān dēng, kǒng wú hái lù. jīn qiě shì wēi ér yǐ, wèi shì gōng chéng zhī shí. shā rén dé chéng, rú hé kě yòng" nǎi hái. mìng zhū jiàng yí yíng hé zhǔ, wén wǔ jiàng zuǒ děng yǐ xià dìng hé běi. zhòng yú shí shù wàn. jīn yù rù guān, qǐng jiān zhì gōng fǔ, guān lǐng tài wèi, zēng xuǎn liáo shǔ. dì yuē:" bīng lín pú bǎn, zhū jūn yù yǐ shùn zhí jiàn tuī, cǐ yì kě zhī, wèi fán rú cǐ. bì wèi liáo shǔ zēng fǔ, rèn cóng pián yí jiā zhì." yú shì fù lǐng tài wèi.
九月乙卯,张纶自离石道下龙泉、文城等郡,获文城太守莘公郑元璹,送焉。帝见元璹,释而遣之。初,王长谐、刘弘基、陈演寿之济河也,帝诫之曰:“屈突通今在河东,精兵不少,相去五十余里而不敢来,足验人情不为之用。然通虽不武,久在戎行,守法惧罪,终无坐位。不妨伺便时相邀袭,宜为之备,以折要冲。通若不入关,河东自然归我,分兵向彼,我即击其河东。通若全兵守城,卿其绝其桥道,可谓前扼其喉,后抚其背,首尾相救,非通所堪。若不走之,必成擒矣。吾且按兵观其进退。”至是,通闻孙华导长谐等渡河,果遣兽牙郎将桑显和,率骁果精骑数千人,夜驰掩袭长谐等军营。谐及孙华等奉教备预,故并觉之,伺和赴营,设伏分击,应时摧散。追奔至于饮马泉,斩首获生,略以千计。显和走入河东城,仅以身免。仍撤断蒲津桥。帝闻而谓官属曰:“屈突遣兵此行,事不获已。今若进逼围之,必不敢出。使刘弘基、孙华等至关门,断其行路,然后吾于壶口朝服济河。‘利涉大川’,斯之谓矣。”戊午,帝亲率诸军围河东郡,分遣大郎、二郎、长史裴寂,勒兵各守一面。帝登城东原上,西望城内所为,屈突果不敢出兵,闭门自守,城高甚峻,不易可攻。帝观义士等志,试遣登之。南面千余人,应时而上。时值雨甚,帝命旋师。军人既得上城,遂不时速下。帝曰:“屈突宿卫旧人,解安阵队,野战非其所长,婴城善为捍御。我师常胜,人必轻之,骁锐先登,恐无还路。今且示威而已,未是攻城之时。杀人得城,如何可用“乃还。命诸将移营河渚,文武将佐等已下定河北。众余十数万。今欲入关,请兼置公府,观领太尉,增选僚属。帝曰:“兵临蒲坂,诸君欲以舜职见推,此意可知,未烦如此。必为僚属增府,任従便宜加置。”于是复领太尉。
bǐng chén, féng yì tài shǒu xiāo zào lǜ guān shǔ jǔ jùn guī yì. xiāng jì yǒu huá yīn xiàn lìng lǐ xiào cháng jù yǒng fēng cāng, qiǎn zǐ dì mèi fū dòu guǐ děng sòng kuǎn, réng biàn yìng jiē hé xī guān shàng bīng mǎ. yòu jīng zhào wàn nián lǐ quán děng zhū xiàn, jiē qiǎn shǐ zhì. dì yuē:" wú wèi jì zhě, zhèng xū cǐ ěr. jīn jì shì bàn, kě yǐ jì hū" nǎi mìng suǒ sī yǐ shǎo láo sì hé. gēng shēn, lǜ zhū jūn yǐ cì ér dù. jiǎ zǐ, shě yú cháo yì cháng chūn gōng. sān qín shì shù yì guān zǐ dì, jùn xiàn zhǎng lì háo zú, dì xiōng lǎo yòu, xiāng xié lái zhě rú shì. dì jiē yǐn jiàn, qīn láo wèn, réng jié jí shòu guān, jiào yuē:" yì qí jì hé, guān zhōng xiǎng yìng. yuán mén fú còu, fù zhě rú guī. wǔ líng háo jié, sān fǔ guān gài, gōng qīng jiàng xiàng zhī xù yú, xiá shǎo liáng jiā zhī zǐ dì, cóng wú tóu cì, xián wèi hòu shí. è wàn lián biāo, zhēng qiú lì xiào. mí zhī hǎo jué, yǐ yǒng jīn zhāo." yú shì qín rén dà yuè, gèng xiāng yǔ yuē:" zhēn wú zhǔ yě, lái hé wǎn zāi." xián yuàn qián qū, yǐ sǐ zì xiào. bǐng yín, qiǎn shì zǐ lǒng xī gōng jiāng sī mǎ liú wén jìng tǒng jūn wáng cháng xié jiāng bǎo yì bǎo cóng zhū jūn shù wàn rén, tún yǒng fēng cāng, shǒu tóng guān, bèi tā dào, wèi fǔ shǐ rén dòu guǐ děng shòu jié dù yān. qiǎn dūn huáng gōng lǜ tǒng jūn liú hóng jī zhǎng sūn shùn dé yáng máo děng zhū jūn shù wàn rén, wǎng gāo líng dào, dìng jīng yáng yún yáng wǔ gōng zhōu zhì hù zhū xiàn děng, wèi fǔ shǐ rén yuàn yīn kāi shān děng shòu jié dù yān.
丙辰,冯翊太守萧造率官属举郡归义。相继有华阴县令李孝常据永丰仓,遣子弟妹夫窦轨等送款,仍便应接河西关上兵马。又京兆万年、醴泉等诸县,皆遣使至。帝曰:“吾未济者,正须此耳。今既事办,可以济乎“乃命所司以少牢祀河。庚申,率诸军以次而渡。甲子,舍于朝邑长春宫。三秦士庶衣冠子弟,郡县长吏豪族,弟兄老幼,相携来者如市。帝皆引见,亲劳问,仍节级授官,教曰:“义旗济河,关中响应。辕门辐凑,赴者如归。五陵豪杰,三辅冠盖,公卿将相之绪余,侠少良家之子弟,従吾投刺,咸畏后时。扼腕连镳,争求立效。縻之好爵,以永今朝。”于是秦人大悦,更相语曰:“真吾主也,来何晚哉。”咸愿前驱,以死自效。丙寅,遣世子陇西公将司马刘文静、统军王长谐、姜宝谊、宝琮诸军数万人,屯永丰仓,守潼关,备他盗,尉抚使人窦轨等受节度焉。遣敦煌公率统军刘弘基、长孙顺德、杨毛等诸军数万人,往高陵道,定泾阳、云阳、武功、盩厔、鄠诸县等,慰抚使人掾殷开山等受节度焉。
xiān shì, dì cóng dì zhào xìng gōng shén tōng qǐ bīng hù xiàn, yǒu zhòng shù qiān, wén yì qí dù hé, qiǎn shǐ yíng dì. yòu zéi shuài lǐ zhòng wén qiǎn xiōng zhòng wēi sòng kuǎn, zhòng wén zé wèi gōng mì zhī cóng fù yě. yǐ mì fǎn yú xíng yáng, yuán zuò wáng mìng, zhāo jí wú lài, chāo jié méi xiàn zhī jiān, zhòng jiāng sì wǔ qiān. zhōu zhì zéi shuài hé pān ér xiàng shàn zhì děng, yì gè lǜ zhòng shù qiān guī fù. yí jūn zéi shuài liú mín yòu lǜ qí dǎng shù qiān rén jiàng. dì bìng yǐ bù cì fēng, qiǎn shū láo zhī, réng lìng gè yú dāng jiè lǜ zhòng, biàn shòu dūn huáng gōng bù shǔ. xún rì jiān, jīng zhào zhū zéi sì miàn ér zhì, xiāng jì guī yì, wǎng yǒu suǒ yí. shāng nóng gōng jiǎ, gè ān qí yè. jīng chéng liú shǒu dài wáng, jí shàng shū wèi wén shēng jiāng jūn yīn shì shī jīng zhào chéng gǔ yí děng, yǐ dì wēi dé xiá zhèn, mín yuàn suǒ cóng, kǒng jīng yì zhī rén yī dàn qù jǐn, nǎi bì mén jù shǒu, yùn liáng rù gōng. dì wén ér tàn yuē:" wú jì píng róng yú wáng, yì zūn suí shì, yù lì rú zǐ yǐ bào gāo huáng. jīn bèi jiàn yí, jù bù xiāng nà, fāng zhī shào shì bù yuè yú zhōu dàn, fēi tú yán ěr. yīn wèi qún xiǎo, fù wǒ zhī shēn." jǐ sì, dì zhī pú jīn, guān hé dōng chéng. gēng wǔ, nán guò yǒng fēng cāng. shì yè, sù yú lín jìn luò wèi hé liú zhī chù, jiāng dù wèi jīn, rén yǐ jiàn chuán xiǔ pò, bù kān dì dù, nǎi yú luò shuǐ shàng liú shù shí lǐ, gèng qǔ hǎo chuán. kǔ yú shuǐ qiǎn, shā qì xiāng cì, chuán xíng bù jìn, yōu bù bù zhī suǒ wéi. qí yè sān gēng, tiān shén qíng jì, hū rán jué shuǐ bào zhǎng shù chǐ, nì liú ér shàng, chuán fàn shēn bō, dé dá jīn cì, jí míng, dì dēng chuán yù dù, nǎi jiàn nì liú bù yǐ. jīn sī yǐ wén, zhòng xián hài yì, yǐ wéi guāng wǔ hū tuó zhī shuǐ, wú yǐ yì cǐ, bìng yú zhōu zhōng bài hè. dì yuē:" cǐ ǒu rán ěr, wú hé dé yǐ kān zhī." nǎi mìng suǒ sī yǐ shǎo láo sì luò wèi, bìng yǒu shì yú huà shān.
先是,帝従弟赵兴公神通起兵鄠县,有众数千,闻义旗渡河,遣使迎帝。又贼帅李仲文遣兄仲威送款,仲文则魏公密之従父也。以密反于荥阳,缘坐亡命,招集无赖,抄劫郿县之间,众将四五千。盩厔贼帅何潘儿、向善志等,亦各率众数千归附。宜君贼帅刘旻、又率其党数千人降。帝并以不次封,遣书劳之,仍令各于当界率众,便受敦煌公部署。旬日间,京兆诸贼四面而至,相继归义,罔有所遗。商农工贾,各安其业。京城留守代王,及尚书卫文升、将军阴世师、京兆丞骨仪等,以帝威德遐振,民愿所従,恐京邑之人一旦去尽,乃闭门拒守,运粮入宫。帝闻而叹曰:“吾既平戎于王,翼尊隋室,欲立孺子以报高皇。今被见疑,拒不相纳,方知邵奭不悦于周旦,非徒言耳。阴卫、群小,负我之深。”己巳,帝之蒲津,观河东城。庚午,南过永丰仓。是夜,宿于临晋泺、渭合流之处,将渡渭津,人以见船朽破,不堪帝渡,乃于泺水上流数十里,更取好船。苦于水浅,沙碛相次,船行不进,忧怖不知所为。其夜三更,天甚晴霁,忽然觉水暴长数尺,逆流而上,船泛深波,得达津次,及明,帝登船欲渡,乃见逆流不已。津司以闻,众咸骇异,以为光武滹沱之水,无以异此,并于舟中拜贺。帝曰:“此偶然耳,吾何德以堪之。”乃命所司以少牢祀泺、渭,并有事于华山。
dì zhì cāng suǒ láo jūn, jiàn xiāng lǐn tián shí, míng tí shù duō, xǐ wèi cóng zhě yuē:" qiān lǐ yuǎn lái, jí yú cǐ ěr. cǐ jì rù shǒu, yú fù hé lùn. shí zhī yǔ bīng, jīn shí qiě zú, xìn chū yú jǐ, xíng zhī yǐ jiǔ, zhū jiàng jù jǐn bèi shǒu, wú wéi tā lǜ." wèi xià mǎ, réng kāi cāng dà zhèn jī mín. xīn wèi, hái gōng. rén shēn, jìn tún féng yì jùn, guò jiù zhái, xiǎng gào wǔ miào, lǐ yě. chū, zhōu qí zhàn zhēng zhī shǐ, zhōu tài zǔ shù wǎng tóng zhōu, shì cóng dá guān, suí biàn gè gěi tián zhái. jǐng huáng dì yǔ suí tài zǔ bìng jiā yú zhōu zhì. suí tài zǔ zhái zài zhōu chéng dōng nán, xī lín dà lù. jǐng huáng dì zhái jū zhōu chéng xī běi, ér miàn luò shuǐ. dōng xī xiāng wàng, èr lǐ zhī jiān, shù shí nián zhōng, liǎng zhái jù chū shòu mìng zhī zhǔ. xiāng jì dài xìng, shí rén suǒ jiàn, kāi pì yǐ lái, wèi zhī yǒu yě.
帝至仓所劳军,见箱廪填实,铭题数多,喜谓従者曰:“千里远来,急于此耳。此既入手,余复何论。食之与兵,今时且足,信出于己,行之已久,诸将俱谨备守,无为他虑。”未下马,仍开仓大赈饥民。辛未,还宫。壬申,进屯冯翊郡,过旧宅,飨告五庙,礼也。初,周齐战争之始,周太祖数往同州,侍従达官,随便各给田宅。景皇帝与隋太祖并家于州治。隋太祖宅在州城东南,西临大路。景皇帝宅居州城西北,而面泺水。东西相望,二里之间,数十年中,两宅俱出受命之主。相继代兴,时人所见,开辟已来,未之有也。
yǐ hài, dūn huáng gōng zhì zhōu zhì, suǒ guò zhū xiàn jí zhū zéi jiè, mò bù fēng chí cǎo mǐ, guǒ liáng juǎn jiǎ, wéi mìng shì cóng. qiǎn shǐ qǐ dì, qǐng qī rì fù jīng. dì yuē:" qū tū dōng xíng bù kě, xī guī wú lù, guān wú chéng bài, fāng yǒu suǒ zhī, bù kě wèi yú yǐ." nǎi mìng lóng xī gōng liàng jiǎn cāng, shàng jīng bīng, zì xīn fēng dào qū cháng lè lí gōng. lìng dūn huáng gōng lǜ xīn fù zhū jūn, zì hù xiàn dào tún cháng ān gù chéng. zhì, bìng gè tīng jiào. dài shàng jùn suī yīn yǐ běi, xián qiǎn shǐ guī kuǎn. bǐng zǐ, dà jūn xī yǐn, lì xià guī fù, guò lì yáng, lù zuǒ suǒ yǒu yáng dì xíng gōng yuán yuàn jí gōng rén děng, bìng bà zhī. jiào yuē:" dà yè yǐ lái, xún xìng guò dù, sù zhǐ zhī chù, hǎo yī shān shuǐ. jīng zī shèng dì, měi qǐ lí gōng, jùn yǔ diāo qiáng, jí chéng zhuàng lì. liáng jiā zǐ nǚ, chōng rèn qí jiān. yuàn kuàng gǎn yú yōu míng, mí fèi jí yú mín chǎn. tì fǒu dié jìn, jiāng hé jiū tì. chí dào suǒ yǒu gōng shì, chóu yí bà zhī. qí gōng rén děng bìng fàng hái qīn shǔ."
乙亥,敦煌公至盩厔,所过诸县及诸贼界,莫不风驰草靡,裹粮卷甲,唯命是従。遣使启帝,请期日赴京。帝曰:“屈突东行不可,西归无路,观吾成败,方有所之,不可为虞矣。”乃命龙西公量简仓,上精兵,自新丰道趋长乐离宫。令敦煌公率新附诸军,自鄠县道屯长安故城。至,并各听教。迨上郡睢阴以北,咸遣使归款。丙子,大军西引,历下圭阝,过栎阳,路左所有炀帝行宫、园苑及宫人等,并罢之。教曰:“大业已来,巡幸过度,宿止之处,好依山水。经兹胜地,每起离宫,峻宇雕墙,亟成壮丽。良家子女,充仞其间。怨旷感于幽冥,縻费极于民产。替否迭进,将何纠逖。驰道所有宫室,愁宜罢之。其宫人等并放还亲属。”
dōng shí yuè xīn sì, dì zhì bà shàng, réng jìn yíng, tíng yú dà xīng chéng chūn míng mén zhī xī běi, yǔ lǒng xī dūn huáng děng èr gōng zhū jūn èr shí yú wàn zhòng huì yān. dì lēi zhū jūn gè yī lěi bì, wù rù cūn jū, wú wéi qīn bào, ruò wú bīng zhě, gōng yǐ qí mìng. dài wáng yǔ liú shǒu wèi wén shēng yīn shì shī děng, yǐ yì bīng duō ér qiě sù, bù lìng ér qí, mén fáng zhuǎn yán, jù shǒu yù gù, xìn shǐ bù tōng, gào yù shì jué. dì suī měi qiǎn shǐ zhì chéng xià, shēn yǐ zūn suí jiā fǔ zhī yì, yú rén sú lì, bù dá biàn tōng, àn yú shì jī, wǎng ér wú bào. rú cǐ, xiàng jīng xún rì, zhū jiàng xiāng shuài qǐ dì yuē:" jīng chéng bù qǐ, cǐ shì suí yùn qí wáng. tiān jì wáng zhī, fēi rén néng fù. wéi tiān qì rì, láo shī fèi liáng, zuò shǒu yú fū, kǒng fēi cháng cè. qǐng jìn wéi zhī, yǐ guān qí yì." dì yuē:" bīng chán xiàng wèi, shǐ jí huáng wū, rén qí wèi wǒ hé zāi" zhū jiàng duì yuē:" wú chéng wáng zhī zhǔ, bù de xíng zhōu gōng zhī shì. yòu kǒng jù huá zhī tú, zhī yì bīng yǐ dìng guān zhōng, lái zhēng xíng shèng, qǐng gèng sī zhī." dì nǎi qūn xún, wèi yǒu bào. jīng zhào jiù zéi shuài děng, bìng yǐ jiā jìn dì chéng, bù yù yuán cóng, chǐ wú gōng, nǎi gè lǜ suǒ bù bīng, fēn dì bī chéng ér shàng. dì lǜ qí qīng tuō shī lì, xīn mǎo, mìng èr gōng gè jiāng suǒ tǒng bīng wǎng wèi zhī yuán. jīng chéng dōng miàn nán miàn, lǒng xī gōng zhǔ zhī. xī miàn běi miàn, dūn huáng gōng zhǔ zhī. chéng zhōng jiàn ér shī sè, gèng wú tā jì, wéi jì qū tū jí dōng dōu jiù yuán ér yǐ. jiǎ wǔ, guān zhōng qún shuài děng, gè qǐng lǜ xiāo ruì dēng chéng. èr gōng mò zhī néng zhǐ. shí dì zài chūn míng mén wài, wén ér chí rù, shě yú luó guō ān xìng fāng yǐ zhèn zhī. jiǎ chén, zhū jūn gè jìng zào gōng jù yǐ lín chéng, dì yòu wèi zhī xǔ. èr gōng jí wén wǔ suǒ sī děng gù qǐng yuē:" tài yuán yǐ lái, suǒ guò wèi cháng jīng sù, cháng qū sì sāi, hǎn yǒu bù kè zhī chéng. jīn zhì jīng shī, bù shí zǎo dìng, wán dí zhì kòu, yǐ cuò bīng fēng, yòu lǜ chū fù zhī rén, sī qīng tài yuán zhī bīng, wú néng wéi yě. cǐ jī bù xiǎo, qǐng sù bù fèn." dì yuē:" qiáng nǔ cháng jǐ, wú qǐ bù xǔ yòng zhī. suǒ jì nèi wài gòng zhī, yǐ ān tiān xià. sī zhì bù guǒ, cǐ wài rèn zhū gōng cóng mín suǒ yù. rán qī miào jí dài wáng bìng zōng shì zhī qī, bù dé yǒu yī jīng fàn." nǎi xià jiào:" yǒu wéi cǐ zhě, zuì jí sān zú." yú shì zhū jūn gè yú suǒ bù yíng fēn jiǎo, xiū gōng zhàn zhī jù. yún tī jìng sǒng, lóu zhēng gāo, bǎi dào qí lái, qiān lǐ bìng jìn. rào jīng zhú mù, jiān yú sī yǐ. shí yī rì bǐng chén, mèi shuǎng, xián zì bī chéng. dì wén ér chí wǎng, yù zhǐ zhī ér fú jí. cái zhì jǐng fēng mén dōng miàn, jūn tóu léi yǒng jí děng yǐ xiān dēng ér rù, shǒu chéng zhī rén fēn bēng. dì nǎi qiǎn èr gōng lǜ suǒ tǒng bīng, yī chéng wài bù fèn, fēng fǔ kù, shōu tú jí, jìn lǔ lüè. jūn rén wù zá, wù xiāng jīng kǒng. tài cāng zhī wài, tā wú suǒ gàn. lì mín ān dǔ, yī rú hàn chū rù guān gù shì. dài wáng xiān zài dōng gōng, nǎi fèng yíng jū yú dà xīng hòu diàn. shì rì, dì hái yí yíng shě yú cháng lè gōng chǎn chuān shàng. xiān shì, suí zhǔ yǐ xiāo miè zuò nì, jué qí fén lǒng ér wū qí shì, yīn shì shī gǔ yí děng suì yǐ wéi héng zhǔn, nǎi lìng jīng zhào jùn fǎng dì zhī wǔ miào yíng yù suǒ zài bìng fā jué yān. dì yǐ cǐ hàn zhī, yán bì liú tì. wù wǔ, shōu yīn shì shī gǔ yí cuī pí jiā lǐ rén zhèng děng, bìng mìng lǒng xī gōng zhǎn yú zhū què jiē dào, yǐ bù cóng yì ér yòu bì yān. yú wú suǒ wèn, jīng yì shì nǚ, huān yú dào lù, huá yí guān tīng, xiāng gù xīn xīn. nǎi mìng tài cháng cù zé jí rì, gào gāo miào, dìng zūn wèi, lì dài wáng zhī lǐ. wén wǔ jiàng zuǒ děng yì qǐng yuē:" tiān yàn suí dé, lì shǔ zài táng. ōu gē zài lù, bèi yú xiá ěr. bīng qǐ jìn yáng, yuǎn dìng qín yōng, bǎi yú rì jiān, kuò qīng dì zhái. shén wǔ zhī sù, cǐ wèi ruò fēi. fēi tiān qǐ shèng, shú néng rú shì xī hàn gāo rù guān, bù jí zì wáng, xiàng yǔ hòu zhì, huǐ wú suǒ jí. gōng suī bēi yǐ zì mù, xū ān tiān xià." qiān yì qǐng yī fú chèn, shàng zūn hào. dì qiǎo rán gǎi róng yuē:" jǔ bīng zhī shǐ, běn wèi shè jì, shè jì yǒu zhǔ, gū hé gǎn èr liú jì bù lì zǐ yīng, suǒ yǐ qū yú xiàng yǔ. gū jīn zūn fèng shì dí, fù hé yōu zāi" rén xū, nǎi lǜ bǎi liáo, bèi yǔ yí fǎ wù, jù fǎ jià, yíng dài wáng jí wèi yú dà xīng diàn, shí dài wáng shí yú suì yǐ. dà shè tiān xià, gǎi dà yè shí èr nián wèi yì níng yuán nián. fù tiān xià wù chū jīn nián zū fù, cì mín zǐ sūn chéng hòu zhě jué yī jí. shì rì, réng yáo zūn hòu zhǔ wèi tài shàng huáng, yǔ shǎo dì zài, bù yán fèi yě.
冬十月辛巳,帝至灞上,仍进营,停于大兴城春明门之西北,与陇西、敦煌等二公诸军二十余万众会焉。帝勒诸军各依垒壁,勿入村居,无为侵暴,若无兵者,恭以俟命。代王与留守卫文升、阴世师等,以义兵多而且肃,不令而齐,门防转严,拒守愈固,信使不通,告喻事绝。帝虽每遣使至城下,申以尊隋夹辅之意,愚人俗吏,不达变通,暗于事机,往而无报。如此,向经旬日,诸将相率启帝曰:“京城不启,此是隋运其亡。天既亡之,非人能复。违天弃日,劳师费粮,坐守愚夫,恐非长策。请进围之,以观其意。”帝曰:“兵缠象魏,矢及黄屋,人其谓我何哉“诸将对曰:“无成王之主,不得行周公之事。又恐巨猾之徒,知义兵已定关中,来争形胜,请更思之。”帝乃逡巡,未有报。京兆旧贼帅等,并以家近帝城,不预元従,耻无功,乃各率所部兵,分地逼城而上。帝虑其轻脱失利,辛卯,命二公各将所统兵往为之援。京城东面、南面,陇西公主之。西面、北面,敦煌公主之。城中见而失色,更无他计,惟冀屈突及东都救援而已。甲午,关中群帅等,各请率骁锐登城。二公莫之能止。时帝在春明门外,闻而驰入,舍于罗郭安兴坊以镇之。甲辰,诸军各竞造攻具以临城,帝又未之许。二公及文武所司等固请曰:“太原以来,所过未尝经宿,长驱四塞,罕有不克之城。今至京师,不时早定,玩敌致寇,以挫兵锋,又虑初附之人,私轻太原之兵,无能为也。此机不小,请速部分。”帝曰:“强弩长戟,吾岂不许用之。所冀内外共知,以安天下。斯志不果,此外任诸公従民所欲。然七庙及代王并宗室支戚,不得有一惊犯。”乃下教:“有违此者,罪及三族。”于是诸军各于所部营分角,修攻战之具。云梯竞耸,楼争高,百道齐来,千里并进。绕京竹木,歼于斯矣。十一日丙辰,昧爽,咸自逼城。帝闻而驰往,欲止之而弗及。才至景风门东面,军头雷永吉等已先登而入,守城之人分崩。帝乃遣二公率所统兵,依城外部分,封府库,收图籍,禁掳掠。军人勿杂,勿相惊恐。太仓之外,他无所干。吏民安堵,一如汉初入关故事。代王先在东宫,乃奉迎居于大兴后殿。是日,帝还移营舍于长乐宫浐川上。先是,隋主以枭灭作逆,掘其坟垄而洿其室,阴世师、骨仪等遂以为恒准,乃令京兆郡访帝之五庙茔域所在并发掘焉。帝以此憾之,言必流涕。戊午,收阴世师、骨仪、崔毗伽、李仁政等,并命陇西公斩于朱雀街道,以不従义而又愎焉。余无所问,京邑士女,欢娱道路,华夷观听,相顾欣欣。乃命太常促择吉日,告高庙,定尊位,立代王之礼。文武将佐等议请曰:“天厌隋德,历数在唐。讴歌在路,被于遐迩。兵起晋阳,远定秦雍,百余日间,廓清帝宅。神武之速,此谓若飞。非天启圣,孰能如是昔汉高入关,不即自王,项羽后至,悔无所及。公虽卑以自牧,须安天下。”佥议请依符谶,上尊号。帝愀然改容曰:“举兵之始,本为社稷,社稷有主,孤何敢二刘季不立子婴,所以屈于项羽。孤今尊奉世嫡,复何忧哉“壬戌,乃率百僚,备羽仪法物,具法驾,迎代王即位于大兴殿,时代王十余岁矣。大赦天下,改大业十二年为义宁元年。复天下勿出今年租赋,赐民子孙承后者爵一级。是日,仍遥尊后主为太上皇,与少帝在,不言废也。