qǐ shè zhèng zhì jí zhēn rì fán yī bǎi bā shí sān rì.
起攝政至即真日凡一百八十三日。
yì níng yuán nián, dōng shí yī yuè jiǎ zǐ, shǎo dì yǐ dì wèi chéng xiàng, jìn fēng táng wáng, wèi zài wáng gōng shàng. yǐ wǔ dé diàn wèi chéng xiàng fǔ, gǎi jiào chēng lìng. wàn jī bǎi dù, lǐ lè zhēng fá, bīng mǎ liáng zhàng, shù jī qún guān, bìng zé chéng yú xiāng fǔ. wéi jiāo sì tiān dì, sì shí dì xiá zòu wén. dì gù cí bù bài, gōng qīng jiāng zuǒ děng qǐng yuē: gōng fù rú zǐ dāng cháo, qǐ dé cí hū shè zhèng gōng bù rù xiàng, wáng shì hé yī lín zī dà jié, yì wú xiǎo ràng. dì tàn yuē: wáng jiā shī lù, suì shǐ gū tóng lǎo láng. nǎi fèng zhào shòu cè. yǐ chǒu, yú lín líng wǔ wǔ yuán píng liáng ān dìng zhū jùn, bìng jǔ chéng jiàng. bìng qiǎn shǐ yì yì jūn qǐng mìng. yú shì qiǎn shū fā shǐ, wèi yù bā shǔ. bǐng yín, zhì chéng xiàng fǔ zhǎng shǐ yǐ xià shǔ guān. hái yǐ dà jiāng jūn fǔ liáo péi jì děng yī cì wèi zhī. jǐ mǎo, yǐ lǒng xī gōng wèi táng wáng shì zǐ, gǎi fēng dūn huáng gōng wèi qín guó gōng, sì láng yuán jí wèi qí guó gōng. réng gǎi tài yuán liú shǒu wèi zhèn běi fǔ, zǒng tǒng shān dōng zhū jùn.
義寧元年,冬十一月甲子,少帝以帝為丞相,進封唐王,位在王公上。以武德殿為丞相府,改「教「稱「令」。萬機百度,禮樂征伐,兵馬糧仗,庶績群官,並責成於相府。惟郊祀天地,四時禘祫奏聞。帝固辭不拜,公卿將佐等請曰:「公負孺子當朝,豈得辭乎攝政公不入相,王室何依臨茲大節,義無小讓。」帝嘆曰:「王家失鹿,遂使孤同老狼。」乃奉詔受冊。乙丑,榆林、靈武、五原、平涼、安定諸郡,並舉城降。並遣使詣義軍請命。於是遣書發使,慰喻巴蜀。丙寅,置丞相府長史已下屬官。還以大將軍府僚裴寂等依次為之。己卯,以隴西公為唐王世子,改封敦煌公為秦國公,四郎元吉為齊國公。仍改太原留守為鎮北府,總統山東諸郡。
shí èr yuè, lǒng xī jīn chéng jùn nú zéi xuē jǔ děng, pò zéi lǜ táng bì yú fú fēng, zì chēng tiān zǐ. chū, bì qiǎn shǐ yì dì guī kuǎn, tóu zhuàng fú fēng jùn, ér wèi xuē jǔ suǒ wéi. dì qiǎn yuán bīng wǎng fú fēng, wèi zhì, bì dǎng zài jùn chéng wài wèi jǔ suǒ tú. bì suì bèi jùn shǒu dòu jìn suǒ shā. é ér jìn jí hé chí jùn shǒu xiāo yǔ, xiāng jì guī jīng shī. yú shì bài jìn wèi hù bù shàng shū shàng zhù guó, fēng yàn guó gōng. yǔ bài lǐ bù shàng shū, fēng sòng gōng. shì yuè yě, qū tū tōng zì tóng guān dū wèi fǔ yù bēn dōng dōu, guān shàng liú wén jìng děng zhū jūn zhuī ér huò yān, sòng zhī xiāng fǔ. dì jiàn tōng, shě ér lǐ zhī, wèi yuē: gōng yǐ qīng zhēn fèng shàng, chén dào bù kuī, gū suǒ qiào xīn, wéi hèn dé qīng zhī wǎn. tōng bài kuǎn. liú wén jìng děng réng dìng hóng nóng jùn jí zhū xiàn.
十二月,隴西金城郡奴賊薛舉等,破賊率唐弼於扶風,自稱天子。初,弼遣使詣帝歸款,投狀扶風郡,而為薛舉所圍。帝遣援兵往扶風,未至,弼黨在郡城外為舉所圖。弼遂被郡守竇璡所殺。俄而璡及河池郡守蕭瑀,相繼歸京師。於是拜璡為戶部尚書、上柱國,封燕國公。瑀拜禮部尚書,封宋公。是月也,屈突通自潼關都尉府欲奔東都,關上劉文靜等諸軍追而獲焉,送之相府。帝見通,舍而禮之,謂曰:「公以清貞奉上,臣道不虧,孤所翹心,惟恨得卿之晚。」通拜款。劉文靜等仍定弘農郡及諸縣。
yì níng èr nián, chūn zhēng yuè, shǔ hàn jí dī qiāng suǒ zài zhū jùn xióng háo bìng shǒu zhǎng děng, fèng dì shū gǎn yuè, jìng qiǎn zǐ dì xiàn kuǎn, luò yì ér zhì. suǒ sī bào dá, rì yǒu bǎi yú, liáng yì zhī jiān, yàn rú yě. chéng zhào fēng chéng xiàng zhǎng shǐ péi jì wèi wèi guó gōng, sī mǎ liú wén jìng wèi lǔ guó gōng, zhào xìng gōng shén tōng wèi zhèng guó gōng, yǒng ān gōng xiào jī wèi shǔ guó gōng. zì yú jiāng zuǒ yīn kāi shān liú hóng jī yǐ xià, bìng yǐ cì fēng kāi guó jùn gōng xiàn gōng yān. qí rì lìng yuē: lǐ mì zī jū gǒng luò, zì xǔ dāng tú, wáng chéng rú huǐ, yōu xīn kǒng jí. shù dōu wēi bī, yǒu ruò dào xuán. xī rén zhī zǐ, lǐ běn bèn mìng, qí zuǒ yòu dà dū dū fǔ suǒ tǒng zhū jūn, bìng yí jiè yán, yǐ shí shì è. yǒu zhēng wú zhàn, shì wèi yì shī, zhāo yù bù cóng, wù nán hái yě. chū nián mèng yuè, chūn zuò fāng xìng, bù duó nóng shí, yí zhī qí sù. yú shì yǐ shì zǐ wèi zuǒ yuán shuài, qín wáng wèi yòu yuán shuài, zuǒ yòu èr fǔ zhū jūn shí yú wàn zhòng, yǐn yú chǎn shuǐ zhī běi. réng yǐ shàng shū xiāo yǔ wèi xiāng fǔ sī mǎ, liú wén jìng wèi zuǒ yuán shuài fǔ zhǎng shǐ, shàng shū dòu jìn wèi yuàn, yīn kāi shān wèi yòu yuán shuài fǔ zhǎng shǐ sī mǎ, yòu bài qū tū tōng wèi shàng zhù guó, fēng jiǎng guó gōng jiǎn xiào xíng jūn zuǒ yòu yú hóu shì, jūn shì yǐ xià liáo zuǒ děng, jiē xuǎn zhī míng zhě wèi zhī. dì qīn yì jūn, láo ér shì qiǎn zhī.
義寧二年,春正月,蜀漢及氐羌所在諸郡雄豪並守長等,奉帝書感悅,競遣子弟獻款,絡繹而至。所司報答,日有百餘,梁、益之間,晏如也。承詔封丞相長史裴寂為魏國公,司馬劉文靜為魯國公,趙興公神通為鄭國公,永安公孝基為蜀國公。自余將佐殷開山、劉弘基已下,並以次封開國郡公、縣公焉。其日令曰:「李密趑趄鞏洛,自許當塗,王城如毀,憂心孔棘。束都危逼,有若倒懸。西人之子,理本奔命,其左右大都督府所統諸軍,並宜誡嚴,以時式遏。有徵無戰,是謂義師,招諭不従,勿難還也。初年孟月,春作方興,不奪農時,宜知其速。」於是以世子為左元帥,秦王為右元帥,左右二府諸軍十餘萬眾,引於滻水之北。仍以尚書蕭瑀為相府司馬,劉文靜為左元帥府長史,尚書竇璡為掾,殷開山為右元帥府長史司馬,又拜屈突通為上柱國,封蔣國公、檢校行軍左右虞侯事,軍士以下僚佐等,皆選知名者為之。帝親詣軍,勞而誓遣之。
èr yuè, zhuō jùn tài shǒu luó yì yǔ yú yáng shàng gǔ běi píng liǔ chéng děng jùn zhū guān mín, qiǎn shǐ sòng kuǎn. xiān shì, píng yuán zéi dòu jiàn dé jù zhòng shù wàn rén, chōng chì hé yòu bó hǎi gāo yáng děng jùn, dà jiāng jūn fǔ shǐ rén zhāng dào yuán suǒ dìng zhào jùn xiāng guó wǔ ān qīng hé děng jùn, zhì shì bìng xiàn yú zéi. dào yuán yì suí ér méi yān. jiàn dé suì zèn chēng wáng, zì hào xià guó. yòu nán yáng zhū càn, zhòng yǒu shù wàn, bìng hǎo shí rén, zì chēng kě dá hàn, mò zhī kě dá hàn zhī míng yǒu hé yì lǐ, kù hài yì cháng. yòu yǒu zéi xiāo xiǎn qǐ bīng yú jiāng líng, yú shì yǐ huá yáng gōng zhèng yuán shú wèi tài cháng qīng, fēng pèi guó gōng, qiǎn jiāng bīng chū shāng shān shàng luò dào, dìng nán yáng yǐ dōng zhū jùn. bìng qiǎn shǐ rén zuǒ lǐng jūn dà dū dū fǔ sī bīng mǎ yuán guī wèi fǔ ān lù jí jīng xiāng jiān. sān yuè, zuǒ yòu èr yuán shuài jūn zhāo yù dōng dū chéng mén bù shōu, lǐ mì yòu bù gǎn xī kòu. shí bī nóng yuè, suì fèng lìng xuán shī yí yáng xīn ān èr jùn ér hái. liú xíng jūn zǒng guǎn shǐ wàn bǎo shèng yàn shī zhèn yí yáng, lǚ shào zōng rèn huái zhèn xīn ān.
二月,涿郡太守羅藝與漁陽、上谷、北平、柳城等郡諸官民,遣使送款。先是,平原賊竇建德聚眾數萬人,充斥河右、渤海、高陽等郡,大將軍府使人張道源所定趙郡、襄國、武安、清河等郡,至是並陷於賊。道源亦隨而沒焉。建德遂譖稱王,自號夏國。又南陽朱粲,眾有數萬,並好食人,自稱可達汗,莫知可達汗之名有何義理,酷害異常。又有賊蕭銑起兵於江陵,於是以華陽公鄭元璹為太常卿,封沛國公,遣將兵出商山上洛道,定南陽以東諸郡。並遣使人左領軍大都督府司兵馬元規慰撫安陸及荊襄間。三月,左右二元帥軍招諭東都城門不收,李密又不敢西寇。時逼農月,遂奉令旋師宜陽、新安二郡而還。留行軍總管史萬寶、盛彥師鎮宜陽,呂紹宗、任懷鎮新安。
shǎo dì yǐ dì gōng dé rì mào, tiān lì yǒu guī, yù xíng chán ràng zhī lǐ, nǎi jìn dì wèi xiāng guó, jiā jiǔ xī, cì shū wù, jiā shū lǐ yān. cè yuē: yú xì, wéi ěr jiǎ huáng yuè shǐ chí jié dà dū dū nèi wài zhū jūn shì lù shàng shū dà chéng xiàng xīn chú xiāng guó zǒng bǎi kuí táng wáng fū qián dào zhēn guān, sì xiàng suǒ yǐ yùn xíng. kūn dé hán hóng, wàn yǒu píng qí zài yù. shì yǐ tiān dì jiāo tài, zī shǐ yóu hū shèng rén. yīn yáng shùn chéng, zǒng jǐ guī qí yuán fǔ. gù néng táo zhēn pǐn wù, dài bǐ tiān gōng. xī sì hǎi zhī qún fēi, huí sān líng zhī yǎn yào. bǎi kuí shí xù, wǔ diǎn kè cóng. suī yī yǐn gé yú huáng tiān, zhōu gōng guāng yú sì biǎo, fāng sī miè rú yě. jīn jiāng shòu wáng diǎn cè, qí jìng tīng zhèn mìng: shàng tiān bù zào, jiàng huò yú wǒ guó jiā, gāo zǔ qì shèng yè ér shēng lóng, tài shàng shì bǎo tú yǐ wěi yù, wáng shì rú huǐ, sàng luàn hóng duō, shù liàng dào xiāo, shí zhōng dài jì, jiāo miào jué zhǔ, yǒu ruò zhuì liú, zé wǒ zǔ zōng zhī yè yǐ zhuì yú dì yǐ. wáng yīng xiū míng zhī yùn, cóng zhào rén zhī yù, fèng qī xǐ yú dài dǐ, fēi liù pèi yú zhōu jīng. cǐ nǎi gāng wǒ jué wéi, yǒu dà zào yú huáng jiā zhě yě. nǎng zhě sāi biǎo xǐng fāng, qún hú fǎn shì, shǐ liú jūn cè, wéi shén píng chéng, lún xiàn zhǐ qī, diàn wēi mò xù. wáng shì wèi tóng móu, zǒng fá qiān lǐ. chén chuī rù shí, bèi dào jiān xíng. xiōng nú yuǎn jī, chéng yú fǎn zhèng. cǐ zé wáng zhī gōng yě. lì shān fēi chēng bīng yàn zhào, wàng jiǎ míng hào, hé shuò xiǎng yīng, shān xī tún jié. wáng shǒu qǐ róng háng, dà jiān chǒu lèi. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. yí dí tān lán, shǔ fàn guān sāi, qū pò liáng shàn, shā lüè lì rén. wáng jū lǚ lǐ bīng, juǎn jiǎ zhǎng jià, zhuī bēn zhú běi, sǎo dì wú yí. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. wáng wēi tú dǎng, qián móu nì luàn, wài jiāo biān yì, nèi pìn jiān huí, shí fán yǒu tú, qīng fù zōng shè. wáng shōu lù xiōng qú, zuì rén sī dé. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. sì jiāo duō lěi, sān fǔ dào xuán, huáng jīn shì gōng què zhī míng, chì méi wèi yuán líng zhī huò. xiōng huāng réng suì, jīng jí lǚ tíng. wáng tóu mèi yì jǔ, xīng yán diàn mài, qǔ huò yì rú cuī kū, jǔ qín guān rú fǎn zhǎng. kè qīng hé wèi, zhì cún kuāng fù. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. běi huāng xūn yù, shì jí jī mí, bǐ zhě zhōng yuán duō gù, lóng duī dào jué. wáng shì è yǒu fāng, kuǎn guān qǐng lì, gèng dūn lín mù, fù wǒ jiù fān. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. fén jìn dì xiǎn, bū táo yōu jù, shān cáng chuān liàng, fù zuì jī zhū, lèi mǎ téng zhī qǐ huó, tóng yán yóu zhī jǐn shè. wáng huái róu fú pàn, zhàng xìn shì wēi, jiāo bì qū xī, shēn qí xiàng huà. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. hé tóng zhuǎn cáo, mì ěr guān jī, jīng chí wěi jī, yóu lái shàng yǐ. qún xiōng jù qiè, yī gǔ ér bēng. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. jīng shī wēi pò, jiān chén fàng mìng, yì yī xiāng zhī jū nèi, tóng sì xiōng zhī shàn huò. wáng dà shì shī lǚ, xìng yán gǎn kǎi, dàng qīng shàng guó, zhěng jué zhuì liú, bào shì fén shī, bìng xiāo yuán è. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. shàng tiān yí ài, mò shén hū rén, yuán zuò shèng zhé, bì yǔ chōng yòu, guān shǒu sī cún, shè jì yǒu fèng, jì fāng gē yú xià diàn, shuò yuán guāng yú shàng cān. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. táng bì xiōng shù, cǎo qiè qí yáng, tūn shì jiù bāng, qīn bī dōu bǐ. wáng zhì yǐ xián cè, guān qí xié èr, qīn lí zhòng pàn, wǒ jǐn shōu zhī. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. huá yáng hēi shuǐ, kòng jiē mín bō, shān chuān zǔ shēn, jǐn wèi bū sǒu. yì fēng suǒ mí, huà xíng jiāng hàn. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. xuē jǔ chóng jiān, tóng è xiāng jì, jiàn nǐ yú fú, tāo tiān mǐn xià. xī tǔ yóu hún, tài shān sì dú. hè sī shòu lǜ, xián fú chǒu lèi. qí lǒng qí zhú jīng guān, qiān wèi wèi zhī bù liú. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. sān shǔ ào qū, yī dōu zhī huì, yí mín fēn zá, mán zōu huāng gěng. wáng fā yī jiè zhī shǐ, jiàng zhǐ chǐ zhī shū, ér líng guān dòng kāi, jiàn gé wú ài. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. hóng nóng diān fú, jīn dài hé shǎn, jū wèi kòu chǎng, lián chéng zǔ luàn, zhǎng cè yuǎn zhèn, bù zhēng ér fú. cǐ yòu wáng zhī gōng yě. wáng yǒu jì tiān xià zhī xūn, zhòng zhī yǐ míng dé, yuán chū fā jī, zhào zì hóng jiē, jùn jí bǐ yú sōng huá, qīng lán yùn yú míng bó. xiū zī jiāng shèng, dào pò rú rén, zài wù bù shī qí yí, hán líng xián ān qí suǒ. chūn shēng xià zhǎng, xìn jí sì shí. dì píng tiān chéng, yì jiān dé yī. zǒng wàn jī zhī wù, yīn bǎi xìng zhī xīn, bǎo yì wǒ huáng jiā, hóng jì hū duō nán zhě yě. shì yǐ jì jì duō shì, shù zhèng jī xī, mù mù sì shí, yào huāng shì xù. jī qīng fēng yǐ lì sú, chàng hé qì yǐ diào shí. shén gōng móu yú zào huà, jī dé gāo yú chuí xiàng. zhèn yòu wén zhī, xiān wáng zhī zǎi wù yě, zūn xián shàng dé, mào shǎng chóu yōng. wǔ hóu zhuān zhēng, jiǔ mìng zuò bó, zhōu xiāng guāng xī, huán wén shì yīng. dà qǐ nán yáng, yǐ biǎo dōng hǎi. kuàng nǎi dào guān yī jì, gōng gāo jìn zhèng. chóu xūn miè ěr, zhèn shén jù yān. jīn jìn shòu xiāng guó, yǐ hé nèi jí jùn qīng hé wǔ ān wèi jùn xìn dōu gāo yáng píng yuán zhào jùn xiāng guó, tōng qián sān shí jùn, zēng fēng táng guó. xī zī hēi tǔ, jū yǐ bái máo. yuán dìng ěr bāng, yòng jiàn zhǒng shè. xī zhōu shào fēn shǎn, xián wèi bǎo chuán. máo bì zhū hóu, rù zuò qīng shì. nèi wài zhī rèn, lǐ shí yōu yí. jīn shòu xiāng guó yìn shòu, táng wáng xǐ fú, máo tǔ jīn shòu fú dì yī zhì dì wǔ, zhú shǐ fú dì yī zhì dì shí. xiāng guó lǐ jué qún hòu, rèn zǒng suǒ sī, cháo bān yí shù, yí yǐ shì gé, qí yǐ xiāng guó zǒng bǎi kuí, qù lù shàng shū zhī hào. shàng suǒ jiǎ huáng yuè nèi wài dū du chéng xiàng yìn shòu, yòu jiā wáng jiǔ xī, qí jìng tīng hòu mìng. yǐ zhǔ shéng jì lǐ dù, āi jīn zhé yù, wǎng bù yòng qíng, wú huò qiān zhì, shì yòng xī wáng dà hé róng hé gè yī, xuán mǔ èr sì. yǐ wáng fēn dì dūn běn, rén tiān shì lài, shū jué wù nóng, suǒ bǎo wéi gǔ. shì yòng xī wáng gǔn miǎn zhī fú, chì xì fù yān. yǐ wáng fēng yǎ suǒ bèi, xūn róng xián gé, yīn yáng shùn lǐ, xiá ěr zhái xīn, shì yòng xī wáng xuān xuán zhī lè, liù yì zhī wǔ. yǐ wáng yì xuān huáng dào, yì shēng xiá chàng, sān cái suǒ yùn, sì hǎi yōu guī, shì yòng xī wáng zhū hù yǐ jū. yǐ wáng dēng xián mìng zhì, póu dé shēng cháo, sī dì suǒ nán, néng guān liú yǒng, shì yòng xī wáng nà bì yǐ dēng. yǐ wáng zhèng sè chí héng, róng fàn yù xià, shì è jiān guǐ, dàng qīng huá xià, shì yòng xī wáng wǔ bì zhī shì sān bǎi rén. yǐ wáng wēi tóng xià rì, zhì lì qiū shuāng, xíng cuò yǒu qī, kuān ér bù lòu, shì yòng xī wáng fū yuè gè yī, tóng gōng yī, tóng shǐ bǎi, lǚ gōng shí, lǚ shǐ qiān. yǐ wáng shuāng lù lǚ jiàn, yīn sì gōng yán, tiān dì yōu tōng, xiào sī zhì gǎn, shì yòng xī wáng jù chàng yī yōu, guī zàn fù yān. táng guó yí zhì chéng xiàng yǐ xià, yī zūn jiù shì. wǎng qīn zāi! zhī fèng dà lǐ, yòng yīng duō fú, yǐ guāng wǒ gāo zǔ zhī xiū mìng, kě bù shèn yú! shì zhōng chén shū dá zhī cí yě
少帝以帝功德日懋,天曆有歸,欲行禪讓之禮,乃進帝為相國,加九錫,賜殊物,加殊禮焉。冊曰:「於戲,維爾假黃鉞、使持節大都督內外諸軍事、錄尚書大丞相、新除相國、總百揆唐王、夫乾道貞觀,四象所以運行。坤德含弘,萬有憑其載育。是以天地交泰,資始由乎聖人。陰陽順成,總己歸其元輔。故能陶甄品物,代彼天工。息四海之群飛,回三靈之掩耀。百揆時序,五典克従。雖伊尹格於皇天,周公光於四表,方斯蔑如也。今將授王典冊,其敬聽朕命:上天不造,降禍於我國家,高祖棄盛業而升龍,太上釋寶圖以委御,王室如毀,喪亂弘多,數量道消,時鐘代季,郊廟絕主,有若綴旒,則我祖宗之業已墜於地矣。王應休明之運,従兆人之欲,奉七璽於代邸,飛六轡於周京。此乃綱我絕維,有大造於皇家者也。曩者塞表省方,群胡反噬,矢流君側,圍甚平城,淪陷指期,阽危莫恤。王釋位同謀,總伐千里。晨炊蓐食,倍道兼行。匈奴遠跡,乘輿反正。此則王之功也。歷山飛稱兵燕趙,妄假名號,河朔響應,山西屯結。王首啟戎行,大殲醜類。此又王之功也。夷狄貪婪,屬犯關塞,驅迫良善,殺略吏人。王鞠旅理兵,卷甲長駕,追奔逐北,掃地無遺。此又王之功也。王威徒黨,潛謀逆亂,外交邊裔,內聘奸回,實繁有徒,傾覆宗社。王收戮凶渠,罪人斯得。此又王之功也。四郊多壘,三輔倒懸,黃巾示宮闕之名,赤眉為園陵之禍。凶荒仍歲,荊棘旅庭。王投袂義舉,星言電邁,取霍邑如摧枯,舉秦關如反掌。克清河渭,志存匡復。此又王之功也。北荒獯鬻,事藉羈縻,比者中原多故,龍堆道絕。王式遏有方,款關請吏,更敦鄰睦,復我舊藩。此又王之功也。汾晉地險,逋逃攸聚,山藏川量,負罪稽誅,類馬騰之乞活,同嚴尤之盡赦。王懷柔伏叛,仗信示威,交臂屈膝,申其向化。此又王之功也。河潼轉漕,密邇關畿,京坻委積,由來尚矣。群凶據竊,一鼓而崩。此又王之功也。京師危迫,奸臣放命,異一相之居內,同四凶之扇禍。王大誓師旅,興言感慨,盪清上國,拯厥贅旒,暴市焚屍,並梟元惡。此又王之功也。上天貽愛,莫甚乎人,爰祚聖哲,弼予沖幼,官守司存,社稷有奉,濟方割於下墊,爍員光於上參。此又王之功也。唐弼凶豎,草竊岐陽,吞噬舊邦,侵逼都鄙。王制以銜策,觀其攜二,親離眾叛,我盡收之。此又王之功也。華陽黑水,控接岷嶓,山川阻深,盡為逋藪。義風所靡,化行江漢。此又王之功也。薛舉崇奸,同惡相濟,僭擬輿服,滔天泯夏。西土遊魂,泰山肆毒。赫斯授律,咸俘醜類。岐隴齊築京觀,汧渭為之不流。此又王之功也。三蜀奧區,一都之會,夷民紛雜,蠻陬荒梗。王發一介之使,降咫尺之書,而靈關洞開,劍閣無隘。此又王之功也。弘農甸服,襟帶河陝,鞠為寇場,連城阻亂,長策遠振,不征而服。此又王之功也。王有濟天下之勛,重之以明德,爰初發跡,肇自鴻階,峻極比於嵩華,清瀾運於溟渤。休茲將聖,道破如仁,在物不失其宜,含靈咸安其所。春生夏長,信及四時。地平天成,義兼得一。總萬機之務,因百姓之心,保乂我皇家,弘濟乎多難者也。是以濟濟多士,庶政緝熙,穆穆四時,要荒式序。激清風以厲俗,暢和氣以調時。神功侔於造化,積德高於垂象。朕又聞之,先王之宰物也,尊賢尚德,茂賞疇庸。五侯專征,九命作伯,周襄光錫,桓文是膺。大啟南陽,以表東海。況乃道冠伊、稷,功高晉、鄭。酬勛蔑爾,朕甚懼焉。今晉授相國,以河內、汲郡、清河、武安、魏郡、信都、高陽、平原、趙郡、襄國,通前三十郡,增封唐國。錫茲黑土,苴以白茅。爰定爾邦,用建冢社。昔周邵分陝,咸為保傳。毛畢諸侯,入作卿士。內外之任,禮實攸宜。今授相國印綬,唐王璽紱,茅土金獸符第一至第五,竹使符第一至第十。相國禮絕群後,任總所司,朝班彝數,宜以事革,其以相國總百揆,去錄尚書之號。上所假黃鉞內外都督丞相印綬,又加王九錫,其敬聽後命。以主繩紀禮度,哀矜折獄,罔不用情,無或遷志,是用錫王大輅、戎輅各一,玄牡二駟。以王分地敦本,人天是賴,疏爵務農,所寶惟穀。是用錫王袞冕之服,赤舄副焉。以王風雅所被,獯戎咸格,陰陽順理,遐邇宅心,是用錫王軒懸之樂,六佾之舞。以王翼宣皇道,義聲遐暢,三才所運,四海攸歸,是用錫王朱戶以居。以王登賢命秩,裒德升朝,思帝所難,能官流詠,是用錫王納陛以登。以王正色持衡,鎔范御下,式遏奸宄,盪清華夏,是用錫王武賁之士三百人。以王威同夏日,志厲秋霜,刑厝有期,寬而不漏,是用錫王鈇、鉞各一,彤弓一,彤矢百,旅弓十,旅矢千。以王霜露履踐,禋祀恭嚴,天地幽通,孝思至感,是用錫王秬鬯一逌,珪瓚副焉。唐國宜置丞相已下,一遵舊式。往欽哉!祗奉大禮,用膺多福,以光我高祖之休命,可不慎歟!」(侍中陳叔達之詞也)
dì sī wèi yuán cóng fǔ liáo yuē: shǎo dì jīn shí, kě wèi wú jiā suǒ lì. běn wèi shè jì, shàng bào gāo zǔ, jì zhōng suí shì, bù shī rén chén. qǐ qī rú zǐ shàng yòu, wèi fù míng pì, jiǎo xìng zhī tú, fěng qí jiǎ gū míng qì. ān yǒu zhì zūn yǔ yí, tiān zǐ zhī lǐ, jiǎ zhū chén xià, hé yǐ wèi guó gū zǒng cháo zhèng, cǐ shì bù dé bù zhī. zhèng yóu jǐ chū, hái zì xī jìn. tān tiān zhī gōng, yǐ wèi jǐ lì, gū bù qī rén, gǎn qī tiān yě! qún liáo děng gù qǐng yuē: xiāo hé wèi xiāng guó, lǔ gōng yòng wáng lǐ, qián xián bù ràng, qǐng yǐ wèi bù yí. dì yuē: liǎng xián yù zhōu hàn zhī chū xìng, yǒu dà xūn yú èr dài. gū shǔ luàn lí zhī jì shì, zhí suí yùn zhī jiāng jǐn, hūn míng shí yì, shòu shòu shì shū. nǐ yú qí lún, shí duō cán dé. rán zhū gōng yù gū xíng wèi jìn zhī gù shì, wèi bào biàn zhī hóng jiàn, liáo wèi wú zi yáng què ér chén zhī. cáo mǎ zhī xìng, bù yǐ yì jǔ. yīng xióng dǐng zhì, jué zhú zhēng héng. wú jūn zhī rén, yù sù dà wèi, bī xié gū guǎ, jiǎ zhào zì méi, yīn jiǔ xī ér lùn gōng, jīn bǎi pì yú shū lǐ, shì nán jìn yú qiān tuì, sī yàn sāi yú qún qíng. gù lù rén xián jiàn qí xīn, yǒu shí hū wèi hú mèi. sī jiē zhào shù bù tuī, ōu gē bù shǔ zhě yě. sòng qí zōu ěr, chù yú jiāng hú, dì dāng hàn zhī yī jùn, zì chēng zūn hào, kě zhī bì yǐ wèi jìn wèi mó kǎi, xí yú xià ér chán ràng. gōng wēi wǔ bó, lǐ shèng èr wáng, yú shì ā yú xī zhǐ zhī chóu, shēn dūn quàn yú kàng jiǎo. shì fēi qīng báo zhī zǐ, chěng ràng cí ér wěi bì. wèi wén jié zhòu zhī yìn, chán yú yīn zhōu zhī chū. cóng cǐ ér yán, duàn kě zhī yǐ. hé qīng yì tiān mìng, yǐ zì hòu wū. gū měi guān qián shǐ, jiàn sī shì jī, wèi cháng bù fǔ zhǎng ér xiào. chī bǐ qún mí, míng xián suǒ qì. jiàn xián sī qí, wù xún qián bì. shí yǒu qǐ dì zhě, yǐ wèi jí zhēn zhī jiàn, jiù shì yīn xún, xiāng chéng zuò gù. dì yuē: gū wén shēng tiān wú jiē, yú hé wèi jiàn bì rú lái zhǐ, shì zhuǎn chéng yí. zhì ruò hé bīn zè lòu, sì shàng tíng zhǎng, lìng qí wèi cì shòu zhōng, wèi yì xiǎng guó. suǒ wèn gōng dé hé rú, shuí yún wèi zhī dà xiǎo. yǐ gū kān shǒu guān zhōng, néng fù rú zǐ, jiàn tuī xiāng guó, zuò zhèn jiǎ wáng, hàn yǒu qián zōng, bù néng wéi zhòng. yù yǐ cáo cāo sī mǎ yán wèi lì, jiǔ xī shū wù, cì jiā fēi yí, bù yuàn nǐ yì, yì chǐ lǎo mán tóng chuán. gōng qīng wén dì cǐ zhǐ, wù ér hòu yán, yì fǔ chén xiè. dì yòu wèi zhī yuē: wèi shì yǐ lái, gé mìng bù shǎo, hóng rú shuò xué, shì yǒu míng chén. zuǒ mìng xìng huáng, jiē xíng chán dài. bù liàng gōng yè zhī běn, wéi cún yī ràng zhī róng. shàng xià xiāng méng, suì wèi gù shí. níng yǒu tāng wǔ jiē yú xià yīn, bù xiàn zhāng yú yáo shùn jìn wèi gé yú zhōu hàn, fān zǔ shù yú xūn huá. qiě yáo zhī chán shùn, èr shèng jì zhǒng. shùn yīn ràng yǔ, yǐ míng yáo zhé. shì tiān xià wèi zhì gōng, bù sī jǐ yú zūn wèi. gù bīn yú yǐ hòu, ruò tuō xǐ yān. shì zhī fēi yáo bù néng ràng shùn, fēi shùn bù néng mìng yǔ. shāng zhōu dé suǒ bù dǎi, yǒu bō luàn fǎn zhèng zhī gōng. shùn tiān xíng zhū, nì qǔ shùn shǒu, xián yǐ zhì chéng jiān jì, wú yǐn shén zhī, sān wǔ dì wáng, chēng zī sì shèng, yīng shēng mào shí, fēi téng wàn gǔ. yáo shùn bù jí yú zi, ràng dé ér chēng dì. tāng wǔ bù sī yú hòu yìn, lì qǔ ér wèi wáng. gù dào yǒu jiàng chà, míng yǒu yōu liè, rán lì gōng lì dé, yì gè yī shí. mò yè hòu lái, gōng dé wú jì, shí féng tún fǒu, yōng bīng qiè mìng, tuō yún fǔ zhèng, zé lì yú niè, wán xiāo zhī shù, xiān bèi tuī chóng, ruì zhé yīng zōng, mì jiā yí lù, zhuān quán rèn jǐ, bī lìng ràng wèi. suī yù jǐ tóng yú shùn, bù jué chán zhě fēi yáo, biǎn dé yú táng yú, jiàn guò yú tāng wǔ, qǐ bù bèi zāi! wèi jìn sòng qí, wèi gǎn yǐ shèn, tuō yán zhī shì, xū zhī dé shī. qún gōng tuì ér yuè fú, sī xiāng wèi yuē: xiāng wáng gé lùn, jué hòu guāng qián, fā míng diǎn mó, shēn lǐ shì gào, kě wèi jūn zǐ yī yán, dìng bā dài zhī róng rǔ yǐ. dì yòu wèi suǒ qīn yuē: zhū rén suī fù jiàn wú yán lùn, réng zì bù zhī zhì lǐ. wú jīn yī kuāng tiān xià, sān fēn yǒu èr, rù guān xíng shì, pō shì hàn gāo zǔ. qiě qǐ jūn jiǎ zǐ, qí zhì yǐ gé, rú hé gèng yú shǎo dì zhī chù, què shòu jiǔ xī ér qiú shū lǐ. rú zǐ yǒu zhī, bù róng kěn xíng cǐ shì. jì chéng wú shí, cǐ nǎi wú zì wèi zhī. lì shēn yǐ lái, bù qī àn shì, rú hé jīn rì, wū wǎng tiān tīng suǒ qū bié dì wáng, jī yáng míng lǐ, yǐ chéng shì gǔ fēi jīn zhī bèi, miù xiāng quàn bī. yú shì wéi gǎi chéng xiàng fǔ wèi xiāng fǔ guó, ér jiǔ xī shū lǐ, bìng shǔ zhū yǒu sī.
帝私謂元従府僚曰:「少帝今時,可謂吾家所立。本為社稷,上報高祖,冀終隋氏,不失人臣。豈期孺子尚幼,未復明辟,僥倖之徒,諷其假孤名器。安有至尊羽儀,天子之禮,假諸臣下,何以為國孤總朝政,此事不得不知。政由己出,還自錫進。貪天之功,以為己力,孤不欺人,敢欺天也!」群僚等固請曰:「蕭何為相國,魯公用王禮,前賢不讓,請以為不疑。」帝曰:「兩賢遇周漢之初興,有大勛於二代。孤屬亂離之季世,值隋運之將盡,昏明時異,授受事殊。擬於其倫,實多慚德。然諸公欲孤行魏晉之故事,為豹變之鴻漸,聊為吾子揚榷而陳之。曹、馬之興,不以義舉。英雄鼎峙,角逐爭衡。無君之人,欲速大位,逼脅孤寡,假詔自媒,因九錫而論功,矜百辟於殊禮,示難進于謙退,思厭塞於群情。故路人咸見其心,有識呼為狐媚。斯皆兆庶不推,謳歌不屬者也。宋、齊菆爾,處於江湖,地當漢之一郡,自稱尊號,可知必以魏、晉為模楷,習虞、夏而禪讓。功微五伯,禮盛二王,於是阿諛希旨之儔,申敦勸於抗矯。飾非輕薄之子,騁讓辭而偉畢。未聞桀、紂之胤,禪於殷周之初。従此而言,斷可知矣。何輕易天命,以自厚誣。孤每觀前史,見斯事跡,未嘗不撫掌而笑。嗤彼群迷,明賢所棄。見賢思齊,勿循前弊。」時有啟帝者,以為即真之漸,舊事因循,相承作故。帝曰:「孤聞昇天無階,於何為漸必如來旨,事轉成疑。至若河濱仄陋,泗上亭長,令其位次受終,未易享國。所問功德何如,誰雲位之大小。以孤堪守關中,能負孺子,見推相國,作鎮假王,漢有前蹤,不能違眾。欲以曹操、司馬炎為例,九錫殊物,賜加非宜,不願擬議,亦恥老瞞同傳。」公卿聞帝此旨,寤而厚顏,詣府陳謝。帝又謂之曰:「魏氏以來,革命不少,鴻儒碩學,世有名臣。佐命興皇,皆行禪代。不量功業之本,惟存揖讓之容。上下相蒙,遂為故實。寧有湯、武接於夏、殷,不憲章於堯、舜;晉、魏隔於周、漢,翻祖述於勛、華。且堯之禪舜,二聖繼踵。舜因讓禹,以明堯哲。示天下為至公,不私己於尊位。故賓虞以後,若脫屣焉。是知非堯不能讓舜,非舜不能命禹。商、周德所不逮,有撥亂反正之功。順天行誅,逆取順守,咸以至誠兼濟,無隱神祗,三五帝王,稱茲四聖,英聲茂實,飛騰萬古。堯、舜不及於□子,讓德而稱帝。湯武不私於後胤,力取而為王。故道有降差,名有優劣,然立功立德,亦各一時。末葉後來,功德無紀,時逢屯否,擁兵竊命,托雲輔政,擇立餘孽,頑囂支庶,先被推崇,睿哲英宗,密加夷戮,專權任己,逼令讓位。雖欲己同於舜,不覺禪者非堯,貶德於唐、虞,見過於湯、武,豈不悖哉!魏、晉、宋、齊,為感已甚,託言之士,須知得失。」群公退而悅服,私相謂曰:「相王格論,絕後光前,發明典謨,申理誓誥,可謂君子一言,定八代之榮辱矣。「帝又謂所親曰:「諸人雖復見吾言論,仍自不知至理。吾今一匡天下,三分有二,入關形勢,頗似漢高祖。且起軍甲子,旗幟已革,如何更於少帝之處,卻受九錫而求殊禮。孺子有知,不容肯行此事。既成無識,此乃吾自為之。立身以來,不欺暗室,如何今日,誣罔天聽所區別帝王,激揚名理,以懲是古非今之輩,謬相勸逼。「於是惟改丞相府為相府國,而九錫殊禮,並屬諸有司。
shì yuè yě, yǔ wén huà jí jiān dì zhì jí děng, bìng xiāo guǒ wǔ bì sī mǎ kān jiān mén láng jiāng péi gān tōng děng, móu tóng nì, yīn xiāo guǒ děng yù hái, jīng ruì suì yè lǜ zhī ér wéi jiāng dū gōng, shā hòu zhǔ yú péng chéng gé. chū, xiāo guǒ bīng děng kǔ yú jiǔ zài jiāng dū, xián sī guī pàn. zhì shì, yáng dì zhī táng jù yǒu xī jīng, guò jiāng jì dìng, réng xiān fēn xiāo guǒ wǎng shǒu huì jī, kuáng zhī yún wǎng dōng wú cuī mǐ, gù huà jí děng yīn zhī ér zuò nán. yú shì suí zhǔ bēng wèn zhì, dì nǎi lǜ wén wǔ qún xián liáo zuǒ, cóng shǎo dì jǔ āi yú dà xìng hòu diàn. dì kū āi shén, yǒu jiàn zhǐ dì zhě, dì yuē: wú wèi rén xià, sàng jū hé kě bù āi! rán yì hèn hòu zhǔ bù wáng yú kāi huáng zhī mò, yǐ yán dǐng zuò ěr. huà jí děng běn zì yīn sī guī zhī zhòng ér xíng shā nì, jí yǐ xǔ gōng zhī zǐ wèi zhòng suǒ tuī, zhì shì suì jiàn chēng zūn hào, lǜ qí tóng è yù rù guān, yǐ lǐ mì duàn chéng gāo, jù luò kǒu, nǎi tú běi qǔ lí yáng cāng, cóng bái mǎ jīn ér dù. dì nǎi qiǎn tǒng jūn zhāng lún jiāng pú jīn yǐ dōng cóng bīng, wǎng wèi jùn dào zhāo wèi huà jí děng, jì qiǎn huái ān wáng shén tōng, wǎng dìng shān dōng zhū jùn. yòu mù fàn zuì zhě shù qiān rén, tīng xiào lì shú zuì, bìng zhāng lún děng bìng shì huái ān wáng jié dù yān. lǐ mì wén huà jí zhī qù hé běi, nǎi fēn bīng qiǎn bié jiāng xú shì jī děng tún lí yáng jù shǒu. huà jí cóng wǎn dào dù hé, jué liáng, suì dùn yú liáo chéng xiàn. huái ān wáng děng lǜ zhòng tú chéng, bù fèn shī jī, xíng bīng bù lì, tuì bǎo wèi jùn. huà jí zhòng jù liáo chéng, liáng wú suǒ chū. dòu jiàn dé zhī qí qióng cù, suì gōng pò zhī, huò huà jí jiān dì zhì jí, zé yǐ shì nì, bìng zhǎn zhī ér xùn zhòng. yáng dì xiāo huáng hòu yì méi yú zéi tíng. yú shì jiāng dū gōng rén měi nǚ zhēn bǎo jīn bó jí hū yù xǐ, bìng jiàn dé yǒu zhī, bù chěng zhī tú, yīn shuō jiàn dé sòng xiāo huáng hòu jí gōng rén děng, duō jī jīn bó, zhòng lù tū jué, shì mǎ ér qiú yuán.
是月也,宇文化及兼弟智及等,並驍果武賁司馬龕、監門郎將裴乾通等,謀同逆,因驍果等欲還,精銳遂夜率之而圍江都宮,殺後主於彭城閣。初,驍果兵等苦於久在江都,咸思歸叛。至是,煬帝知唐據有西京,過江計定,仍先分驍果往守會稽,誑之雲往東吳催米,故化及等因之而作難。於是隋主崩問至,帝乃率文武群賢僚佐,従少帝舉哀於大興後殿。帝哭哀甚,有諫止帝者,帝曰:「吾為人下,喪居何可不哀!然亦恨後主不亡於開皇之末,以延鼎祚耳。」化及等本自因思歸之眾而行殺逆,及以許公之子為眾所推,至是遂僭稱尊號,率其同惡欲入關,以李密斷成皋,據洛口,乃圖北取黎陽倉,従白馬津而渡。帝乃遣統軍張倫將蒲津以東従兵,往魏郡道招慰化及等,繼遣淮安王神通,往定山東諸郡。又募犯罪者數千人,聽效力贖罪,並張倫等並是淮安王節度焉。李密聞化及之趣河北,乃分兵遣別將徐世勣等屯黎陽拒守。化及従宛道渡河,絕糧,遂頓於聊城縣。淮安王等率眾圖城,部分失機,行兵不利,退保魏郡。化及眾聚聊城,糧無所出。竇建德知其窮蹙,遂攻破之,獲化及兼弟智及,責以弒逆,並斬之而徇眾。煬帝蕭皇后亦沒於賊庭。於是江都宮人、美女、珍寶金帛及乎玉璽,並建德有之,不逞之徒,因說建德送蕭皇后及宮人等,多齎金帛,重賂突厥,市馬而求援。
shǎo dì nián wèi shèng yī, bù jīng shī fù, zhǎng yú fù rén zhī shǒu, shí shì máng rán. jì zhī yáng dì bù cún, wéi qiú qián xùn. xià sì yuè, zhào yuē: tiān huò suí guó, dà xíng tài shàng huáng yù dào jiāng dū, kù shén wàng yí, xìn shēn lí běi. mǐn yǔ xiǎo zi, yǎn shào pī qiān, āi hào yǒng gǎn, wǔ qíng mí kuì, yǎng wéi tú dú, chóu fù mí shēn, xíng yǐng xiāng diào, wǎng zhī qǐ chù. xiāng guó táng wáng, yīng qī mìng shì, fú wēi zhěng nì. zì běi cú nán, dōng zhēng xī fá. zǒng jiǔ hé yú yī kuāng, jué bǎi shèng yú qiān lǐ. jiū lǜ yí xià, dà bì máng lí, bǎo yì zhèn gōng, yī wáng shì lài. dé móu zào huà, gōng gé cāng mín, zhào shù guī xīn, lì shù sī zài. qū rén wèi chén, zài wéi tiān mìng. xī zài yú xià, yī ràng xiāng tuī, gǒu fēi zhòng huá, shuí kān mìng yǔ. dāng jīn jiǔ fú bēng lí, sān líng gǎi bo, dà yùn qù yǐ, qǐng bì xián lù. zhào móu bù dé, gù jǐ mò néng, sī tóng mìng jià, xū guī fān guó. yǔ běn dài wáng, jí yǔ ér dài, tiān zhī suǒ fèi, qǐ qí rú shì. shù píng jī gǔ zhī shèng, yǐ zhū sì xiōng. xìng zhí wéi xīn zhī ēn, yù chōng sān kè. xuě chǐ yuàn yú huáng zǔ, shǒu yīn sì wèi xiào sūn, cháo wén xī yǔn, jí quán wú hèn. jīn zūn gù shì, xùn yú jiù dǐ. shù guān qún hòu, gǎi shì táng cháo. yí yī qián diǎn, qù shàng zūn hào. ruò shì zhòng fù, gǎn tài jiān huái, jiǎ shǒu zhēn rén, bǐ chú chǒu nì. jì jì duō shì, míng zhī zhèn yì. réng chì yǒu sī, fán shì biǎo zòu, jiē bù dé yǐ wén.
少帝年未勝衣,不經師傅,長於婦人之手,時事茫然。既知煬帝不存,惟求潛遜。夏四月,詔曰:「天禍隋國,大行太上皇遇盜江都,酷甚望夷,釁深驪北。憫予小子,奄紹丕愆,哀號永感,五情糜潰,仰惟荼毒,仇復靡申,形影相弔,罔知啟處。相國唐王,膺期命世,扶危拯溺。自北徂南,東征西伐。總九合於一匡,決百勝於千里。糾率夷夏,大庇氓黎,保乂朕躬,繄王是賴。德侔造化,功格蒼旻,兆庶歸心,歷數斯在。屈人為臣,載違天命。昔在虞夏,揖讓相推,苟非重華,誰堪命禹。當今九服崩離,三靈改卜,大運去矣,請避賢路。兆謀布德,顧己莫能,私僮命駕,須歸藩國。予本代王,及予而代,天之所廢,豈其如是。庶憑稽古之聖,以誅四凶。幸值惟新之恩,預充三恪。雪恥怨於皇祖,守禋祀為孝孫,朝聞夕殞,及泉無恨。今遵故事,遜於舊邸。庶官群後,改事唐朝。宜依前典,趣上尊號。若釋重負,感泰兼懷,假手真人,俾除醜逆。濟濟多士,明知朕意。仍敕有司,凡是表奏,皆不得以聞。」
zhāng biǎo bù tōng, lǐ nán zài qǐng. yù zhào gōng qīng yì zhī, jiàn yǐ qǐ yù. yú shì wén wǔ jiāng zuǒ péi jì děng èr qiān rén, bù móu tóng cí, bìng bù kěn zòu zhào, nǎi xiāng shuài shàng shū quàn jìn yuē: chén wén tiān xià zhì gōng, fēi yī xìng zhī dú yǒu, shèng rén dá jié, yǔ wàn wù ér tuī yí. gù wǔ yùn dì xìng, bǎi wáng gèng wáng, chūn lán qiū jú, wú jué zhōng gǔ. yù shū shí jì, bǐ shí fēn lún chuí tǒng yǒu guāng, huàn hū bǎo lù. fú wéi bì xià, zī lù zhǒng dé, bǐng qìng zhì zhēn, gù zòng wéi shén, shēng zhī nǎi shèng. liàng bāo hū yǔ zhòu, zhì zhōu hū pǐn wù, qún shēng tú tàn, jī zhī rén shòu. féng bǎi liù zhī è, chuàng yè yún léi. zhuī sān wǔ zhī zōng, cái chéng tiān dì. zhòng xià zhī bàn, lóng yuè jìn yáng. mèng dōng yī shǐ, fèng xiáng bà shàng. hóng zhì wèi máo zhī jí zhě, wù wěi lái tíng. chù zhù bá shān zhī dà dào, fēng chí xiàn kuǎn. sān jìn zǐ dì, gòng xūn xiǎn ér péi huī. xián qín háo jié, lián bā shǔ ér xiǎng yīng. yīng shēng xī bèi, mào dé dōng jiàn, nán xié jiāo zhǐ, běi biàn yōu dōu. gōng wèi róng yī, shǒu bù tí jiàn. jī wù chéng yú xióng duàn, rén jié dé yú cái zǐ. wēi jiā sì hǎi, gōng chū yī mén, jì jí wàn ān, zhàn qióng bǎi shèng. xiǎo wǎng dà lái, suàn wú yí cè. shí wèi qī yuè, yè bèi qián wáng. jīn gǔ dài xìng, yīng sī bō luàn. ruò zī zhī jǔ, rú zī zhī sù, zài jí yǐ lái, wèi zhī qián wén yě. chén děng chéng huān chéng xǐ, dùn shǒu dùn shǒu, sǐ zuì sǐ zuì. qiè yǐ bì xià chéng jiā kāi guó, jī dé lèi gōng, shì jì nǐ yú gāo yáng, zuǎn xù shèng yú zhōu wǔ. zài dàn zhú shén guāng zhī yì, yí xíng biǎo yù shèng zhī qí. bái què chéng xiáng, dān shū shòu lì. míng hé tiān yuān, xìng fú táo lǐ. jūn yáo zhī guó, mí bù zé tiān. xīng jì yún zhōu, fèng shí tú shǐ. jiǎ zǐ zhī dàn, bù qí ér, qǐ bīng xī běi, shì hé chéng gān. wǒ lái zì dōng, wèi dāng chū zhèn. zhì bā jǐng shēn shuǐ zhī tú chèn, táng táng lǐ shù zhī yáo gē, gù yǐ bèi zài rén yáo, wú dé ér chēng zhě yě. qiě fú tǐ fēi cháng zhī dào, lì fēi cháng zhī gōng, shí fēi cháng zhī rén, yǒu fēi cháng zhī shì. bù shí zhù wèi, rén shén shì wǔ, tiān mìng bù cháng, wéi dé shì yǔ. qiān yú shì xià, yì yǒu qián guī. chén děng gǎn lù jiù diǎn, fèng shàng zūn hào. dāng jīn wàn jī kuàng zhǔ, jiǔ yǒu kùn qióng, fú yuàn jiàng jiàn huí lǜ, yōu shì wài yǐ, shàng shùn tiān xīn, zhī yīng yǔn zhí, fǔ cóng rén yuàn, qū jiù lè tuī. biàn lí shù yú shí yōng, pèi shàng dì yú zōng sì. wù yǐ wáng zhě jiān jì zhī gōng, ér wèi pǐ fū dú měi zhī cāo. xī zhī yáo zuǒ, xián dà tiān gōng. jī yóu zhù zhě, yìn xiǎng jì xiè, bō gǔ zhī dōu, yú qìng shāng zhōu. gāo yáo hǎo shēng qià rén, jīn xìng bì xià. shèng dé yǒu hòu, qí ruò shì hū. sì xiāng sān wáng, qí míng zhǒng wǔ, qiān nián dé yī, xiāng jì fēng shēng, fú mìng suǒ zhōng, yǒu zì lái yǐ. yuàn nà jìn shēn qī qī zhī qíng, yǔn fù yì zhào yóng yóng zhī wàng. lǜ tǔ gēng shēng, hán líng xìng shèn. chén děng chéng huáng chéng kǒng, mèi sǐ yǐ wén. dùn shǒu dùn shǒu, sǐ zuì sǐ zuì.
章表不通,理難再請。欲召公卿議之,漸以啟諭。於是文武將佐裴寂等二千人,不謀同辭,並不肯奏詔,乃相率上疏勸進曰:「臣聞天下至公,非一姓之獨有,聖人達節,與萬物而推移。故五運遞興,百王更王,春蘭秋菊,無絕終古。玉疏石記,筆石紛綸;垂統有光,煥乎寶籙。伏惟陛下,資錄種德,稟慶至真,固縱惟神,生知乃聖。量包乎宇宙,智周乎品物,群生塗炭,躋之仁壽。逢百六之厄,創業雲雷。追三五之蹤,財成天地。仲夏之半,龍躍晉陽。孟冬伊始,鳳翔灞上。鴻志蝟毛之及者,霧委來庭。觸柱拔山之大盜,風馳獻款。三晉子弟,共獯獫而陪麾。咸秦豪傑,連巴蜀而響應。英聲西被,懋德東漸,南諧交趾,北變幽都。躬未戎衣,手不提劍。機務成於雄斷,人傑得於才子。威加四海,功出一門,計極萬安,戰窮百勝。小往大來,算無遺策。時未期月,業倍前王。今古代興,膺斯撥亂。若茲之舉,如茲之速,載籍以來,未之前聞也。臣等誠歡誠喜,頓首頓首,死罪死罪。竊以陛下承家開國,積德累功,世濟擬於高陽,纘緒盛於周武。載誕燭神光之異,儀形表玉勝之奇。白雀呈祥,丹書授歷。名合天淵,姓符桃李。君堯之國,靡不則天。星紀雲周,奉時圖始。甲子之旦,不俟而□,起兵西北,勢合乘乾。我來自東,位當出震。至八井深水之圖讖,唐唐李樹之謠歌,固以備在人謠,無德而稱者也。且夫體非常之道,立非常之功,實非常之人,有非常之事。不時佇位,人神是武,天命不常,惟德是與。遷虞事夏,抑有前規。臣等敢錄舊典,奉上尊號。當今萬機曠主,九有困窮,伏願降鑒回慮,憂世外已,上順天心,祗膺允執,俯従人願,屈就樂推。變黎庶於時雍,配上帝於宗祀。勿以王者兼濟之功,而為匹夫獨美之操。昔之堯佐,咸大天工。績尤著者,胤饗稷卨,播谷之都,餘慶商周。皋陶好生洽人,今興陛下。盛德有後,其若是乎。四相三王,齊名踵武,千年得一,相繼風聲,符命所鍾,有自來矣。願納縉紳淒淒之情,允副億兆顒顒之望。率土更生,含靈幸甚。臣等誠惶誠恐,昧死以聞。頓首頓首,死罪死罪。」
suǒ sī yǐ biǎo zhāng zòu wén. dì tuì suǒ zòu biǎo, wèi zòu zhě yuē: wú gù zhī rú shì. jù ér bù dá. péi jì děng jìn jiàn yuē: xī jié zhòu suī fù bù xián, yì gè yǒu zi, wèi wén tāng wǔ chén fǔ zhī. guī jìng yǐ jiàn, zī wú suǒ yí yě. xiān rén yǒu yán yuē: gōng gài tiān xià zhě bù shǎng. bì xià yù ràng zhì zūn ér wèi chén xià, kǒng suí cháo bù rán cǐ shì. qiě chén děng táng zhī jiāng zuǒ, máo shì dà wèi, shòu zhī táng guó. bì xià bù wèi táng dì, chén děng yīng xū qù guān. fú yuàn shēn sī, róng chén děng yǒu dì. dì xiào yuē: péi gōng hé xiāng bī zhī shēn, dāng wèi shěn sī. yì wèi zhī xǔ. péi jì děng yòu yī guāng wǔ zhǎng ān tóng shè rén qiáng huá fèng chì fú fú gù shì, nǎi fèng: shén rén tài yuán huì huà ní shǔ jùn wèi yuán sōng děng gē yáo shī chèn. huì huà ní gē cí yuē: dōng hǎi shí bā zǐ, bā jǐng huàn sān jūn. shǒu chí shuāng bái què, tóu shàng dài zǐ yún. yòu yuē: dīng chǒu yǔ jiǎ zǐ, shēn cáng rù táng guǒ. hé yì zuò táng guǒ zhōng yāng yǒu tiān zǐ. yòu yuē: xī běi tiān huǒ zhào lóng shān, tóng zǐ chì guāng lián běi dǒu. tóng zǐ mù shàng xuán bái fān, hú bīng fēn fēn mǎn qián hòu. pāi shǒu chàng táng táng, qū yáng xiàng nán zǒu. yòu yuē: hú bīng wèi jì hàn bù zhěng, zhì zhōng dōu hù yǒu bā jǐng. yòu yuē: xìng wǔ wǔ, rén yì xíng, wǔ dé jiǔ jiǔ dé shēng míng. tóng zǐ mù dǐ bǎi zhàng shuǐ, dōng jiā jǐng lǐ wǔ sè xīng. wǒ yǔ bù kě xìn, wèn qǔ wèi xiān shēng. shǔ jùn wèi yuán sōng, zhōu tiān hé wǔ nián rùn shí yuè zuò shī: xū hài jūn chén luàn, zǐ chǒu pò chéng huáng, yín mǎo rú yù dìng, lóng shé fú sì fāng. shí bā chéng nán zǐ, hóng shuǐ zhǔ dāo bàng, shì cháo yì guī zhèng, rén níng jù bù huāng. rén yán yǒu héng xìng, yě fù dào fēi cháng. wèi jūn hǎo sī liang, hé yǔ tāng. táo yuán huā, lǐ shù qǐ táng táng. zhǐ kàn yín mǎo suì, shēn shuǐ méi huáng yáng. wèi méng zhī qián, yáo chèn biàn yú tiān xià, jīn dǔ qí shì, rén rén jiē zhī zhī. bì xià suī bù yǐ jiè huái, tiān xià xìn wèi líng xiào. tè cǐ yù zuò cháng rén, kǒng nán yǐ miǎn. xū shàng wèi qī miào, xià ān wàn mín. jì yīng fú mìng, bù dé jū wén qiān zhǐ, wéi tiān bù xiáng. péi jì děng yán zhī shén qiè. dì yuē: suǒ yǐ qūn xún zhì yú zài sān zhě, fēi tú tuī ràng, yì kǒng qún gōng miàn yú, tuì wèi kǒu shí, rán hàn gāo yún: zhū hóu wáng tuī gāo yú guǎ rén, yǐ wèi huáng dì wèi, shén pián yí yú tiān xià zhī mín zé kě yǐ. gū yì hé néng yǒu yì zhī zāi! yú shì jì děng zài bài wǔ dǎo, chēng wàn suì ér chū, suì yǔ guó zi bó shì dīng xiào wū děng shù bǎi rén, jù lǐ yí, zé liáng rì. yǐ wǔ dé yuán nián, suì zài wù yín, wǔ yuè jiǎ zǐ, huáng dì jí wèi yú tài jí qián diàn, shè tán yú zhǎng ān chéng nán, chái liáo gào tiān, cè wén yuē: huáng dì chén mǒu, gǎn yòng xuán mǔ, zhāo gào yú huáng tiān hòu dì. shēng rén yǐ lái, shù zhī sī mù, juàn mìng suǒ shǔ, wèi zhī dà bǎo. lì shù bù zài, wǎng huò tōu ān. gù shùn yǔ zhì gōng, yī ràng ér xìng yú xià, tāng wǔ jiān jì, gān gē ér yǒu shāng zhōu. shì nǎi shū tú, gōng chéng yī zhì. hòu zhī chuàng yè, xián qǔ zé yān. mǒu chéng jiā qìng, shì lù jiàng zhǐ, yuē zǔ yuē kǎo, lèi gōng zài dé. cì lǚ cān xū, jiàn hóu táng jiù, dì jū qī lǐ, mén hào gōng gōng, pī xù jiàn jī, zú wèi róng yǐ. dàn yǒu suí shǔ yàn, dà yè shuǎng dé, jī jǐn shī lǚ, mín xū yuàn zī. zhé jiàn jiù zhēng, zhāo yú huáng jiàn. bèi wén bēi tīng, suǒ bù rěn yán. mǒu shǒu jìn yáng, chí xīn wèi què, shòu shǒu rú zú, zhěng nì jiù fén. dà jǔ yì bīng, shì níng qū yǔ. chéng biān huāng zhī biàn fà, jí zhào shù zhī lí xīn. shì yǐ juān qū, jiù zī shēng mìng. zhǐ chú sàng luàn, qī zhī yòu ān. yǒu gōng jì shì, wú xī jiǔ wǔ, wéi shēn jí zi, jié chéng jǐn lì, shuài xiān fēng dí, shì yǐ wú èr. zài méng hóng yòu, kè jì jiān nán, diàn sǎo fēng qū, kuò qīng dà yì. chuán xí ér dìng é méi, gǒng shǒu ér píng guān lǒng. xī róng jí xù, dōng yí dǐ dìng. fēi qǐ fēi zàn, shú néng zī sù. zūn lì shì dí, yì fèng zōng suí, lù lì fǔ zhèng, wú kuī chén jié. zhí dǐng zuò yún gé, tiān lù jiāng yí, ōu gē yù sòng, yù lái táng dǐ. rén shén fú ruì, fú còu wēi gōng, yuǎn jìn zhái xīn, huá yí qǐng mìng. shǎo dì zhī shén qì yǒu shì, dà yùn qù zhī, xùn wèi ér chán, ruò suí zhī chū. ràng dé bù sì, qún qíng bī qǐng. liù zōng què sì, qī zhèng wèi qí, zuì yǒu suǒ guī, kǒng dāng tiān qiǎn. qǐng yīn jí rì, kè jǔ qián diǎn, shè tán sì lèi, zhī yè shàng dì, huì zī xià rén. yì zǐ móu sūn, wǎng gǎn qiān dé, zé xiǎo zé dà, wú huò yǒu wéi. duì yuè hóng xiū, fú shēn cán jù. jǐn qiǎn tài wèi gōng péi jì děng, yòng jiàn gào zhī lǐ, ruì cè cāng bì, jù chàng qīng zhuó, xiāng hé xiāng jī, míng zī jiā shū, yīn sì yú huáng huáng hòu dì. míng líng jiàng xiǎng, huáng dì bèi yǔ yí fǎ wù, lín xuān dà shè tiān xià, gǎi yì níng èr nián wèi wǔ dé yuán nián.
所司以表章奏聞。帝退所奏表,謂奏者曰:「吾固知如是。」拒而不答。裴寂等進見曰:「昔桀紂雖復不賢,亦各有子,未聞湯武臣輔之。龜鏡已見,茲無所疑也。先人有言曰:『功蓋天下者不賞』。陛下欲讓至尊而為臣下,恐隋朝不然此事。且臣等唐之將佐,茅士大位,受之唐國。陛下不為唐帝,臣等應須去官。伏願深思,容臣等有地。」帝笑曰:「裴公何相逼之深,當為審思。」亦未之許。裴寂等又依光武長安同舍人強華奉赤伏符故事,乃奉:「神人太原慧化尼、蜀郡衛元嵩等歌謠詩讖。慧化尼歌詞曰:「東海十八子,八井喚三軍。手持雙白雀,頭上戴紫雲。」又曰:「丁丑語甲子,深藏入堂裹。何意坐堂裹中央有天子。」又曰:「西北天火照龍山,童子赤光連北斗。童子木上懸白幡,胡兵紛紛滿前後。拍手唱堂堂,驅羊向南走。」又曰:「胡兵未濟漢不整,治中都護有八井。」又曰:「興伍伍,仁義行,武德九九得聲名。童子木底百丈水,東家井裡五色星。我語不可信,問取衛先生。「蜀郡衛元嵩,周天和五年閏十月作詩:「戌亥君臣亂,子丑破城隍,寅卯如欲定,龍蛇伏四方。十八成男子,洪水主刀傍,市朝義歸政,人寧俱不荒。人言有恆性,也復道非常。為君好思量,何□□禹湯。桃源花□□,李樹起堂堂。只看寅卯歲,深水沒黃楊。」未萌之前,謠讖遍於天下,今睹其事,人人皆知之。陛下雖不以介懷,天下信為靈效。特此欲作常人,恐難以免。須上為七廟,下安萬民。既膺符命,不得拘文牽旨,違天不祥。裴寂等言之甚切。帝曰:「所以逡巡至於再三者,非徒推讓,亦恐群公面諛,退為口實,然漢高云:諸侯王推高於寡人,以為皇帝位,甚便宜於天下之民則可矣。孤亦何能有異之哉!」於是寂等再拜舞蹈,稱萬歲而出,遂與國子博士丁孝烏等數百人,具禮儀,擇良日。以武德元年,歲在戊寅,五月甲子,皇帝即位於太極前殿,設壇於長安城南,柴燎告天,冊文曰:「皇帝臣某,敢用玄牡,昭告於皇天后帝。生人以來,樹之司牧,睠命所屬,謂之大寶。歷數不在,罔或偷安。故舜禹至公,揖讓而興虞、夏,湯、武兼濟,干戈而有商、周。事乃殊途,功成一致。後之創業,咸取則焉。某承家慶,世祿降祉,曰祖曰考,累功載德。賜履參墟,建侯唐舊,地居戚里,門號公宮,丕緒建基,足為榮矣。但有隋屬厭,大業爽德,飢謹師旅,民胥怨咨。謫見咎徵,昭於皇鑒。備聞卑聽,所不忍言。某守晉陽,馳心魏闕,授手濡足,拯溺救焚。大舉義兵,式寧區宇。懲邊荒之辮髮,輯兆庶之離心。誓以捐軀,救茲生命。指除喪亂,期之又安。有功繼世,無希九五,惟身及子,竭誠盡力,率先鋒鏑,誓以無二。再蒙弘誘,克濟艱難,電掃風驅,廓清大邑。傳檄而定峨嵋,拱手而平關隴。西戎即敘,東夷底定。非啟非贊,孰能茲速。尊立世嫡,翼奉宗隋,戮力輔政,無虧臣節。值鼎祚雲革,天祿將移,謳歌獄訟,聿來唐邸。人神符瑞,輻湊微躬,遠近宅心,華夷請命。少帝知神器有適,大運去之,遜位而禪,若隋之初。讓德不嗣,群情逼請。六宗闕祀,七政未齊,罪有所歸,恐當天譴。請因吉日,克舉前典,設壇肆類,祗謁上帝,惠茲下人。翼子謀孫,罔敢愆德,則小則大,無或有違。對越鴻休,伏深慚懼。謹遣太尉公裴寂等,用薦告之禮,瑞冊蒼璧,秬鬯清酌,薌合薌箕,明粢嘉蔬,禋祀於皇皇后帝。明靈降享,皇帝備羽儀法物,臨軒大赦天下,改義寧二年為武德元年。