wǔ dé zhōng, yǐ jǐng mìng wéi xīn, zōng shì yóu shǎo, zhì sān cóng dì zhí jiē fēng wèi wáng. jí tài zōng jí wèi, wèn qún chén yuē: biàn fēng zōng zi, yú tiān xià biàn hū? fēng dé yí duì yuē: bù biàn. lì guān wǎng gǔ, fēng wáng zhě dāng jīn zuì duō. liǎng hàn yǐ jiàng, wéi fēng dì zi jí xiōng dì. ruò zōng shì shū yuǎn zhě, fēi yǒu dà gōng, rú zhōu zhī huán téng, hàn zhī jiǎ zé, bìng bù dé làn jū míng qì, suǒ yǐ bié qīn shū yě. tài zōng yuē: zhèn wèi bǎi xìng lǐ tiān xià, bù yù láo bǎi xìng yǐ yǎng jǐ zhī qīn yě. yú shì shū shǔ, xī jiàng jué wèi gōng.
武德中，以景命惟新，宗室猶少，至三從弟侄皆封為王。及太宗即位，問群臣曰：「遍封宗子，於天下便乎？」封德彝對曰：「不便。歷觀往古，封王者當今最多。兩漢以降，唯封帝子及兄弟。若宗室疏遠者，非有大功，如周之郇、滕，漢之賈、澤，並不得濫居名器，所以別親疏也。」太宗曰：「朕為百姓理天下，不欲勞百姓以養己之親也。」於是疏屬，悉降爵為公。

dí rén jié yīn shǐ qí zhōu, yù bèi jūn shì zú shù bǎi rén, yè zòng piāo lüè, zhòu qián shān gǔ, zhōu xiàn qín bǔ xì yù zhě shù shí rén. rén jié yuē: cǐ tú qióng zhě, bù jí zhī, dāng wèi huàn. nǎi míng bǎng yào lù, xǔ yǐ chén shǒu. réng chū xì yù zhě, bǐng ér gěi qiǎn zhī. gāo zōng xǐ yuē: rén jié shí guó jiā dà tǐ. nǎi bān shì tiān xià, yòu qí tóng lèi, qián cuàn bì shǒu yǐ.
狄仁傑因使岐州，遇背軍士卒數百人，夜縱剽掠，晝潛山谷，州縣擒捕系獄者數十人。仁傑曰：「此途窮者，不輯之，當為患。」乃明榜要路，許以陳首。仍出系獄者，稟而給遣之。高宗喜曰：「仁傑識國家大體。」乃頒示天下，宥其同類，潛竄畢首矣。

xuē dà dǐng wèi cāng zhōu cì shǐ, jiè nèi xiān yǒu dì hé, suí mò tián sāi. dà dǐng zòu wén kāi zhī, yǐn yú yán yú hǎi. bǎi xìng gē yuē: xīn hé dé tōng zhōu jí lì, zhí zhì cāng hǎi yú yán zhì. xī rì tú xíng jīn chěng sì, měi zāi xuē gōng dé pāng bèi. dà dǐng yòu jué zhǎng lú jí zhāng héng děng sān hé, fēn xiè xià lǎo, jìng nèi wú fù shuǐ hài.
薛大鼎為滄州刺史，界內先有棣河，隋末填塞。大鼎奏聞開之，引魚鹽於海。百姓歌曰：「新河得通舟楫利，直至滄海魚鹽至。昔日徒行今騁駟，美哉薛公德滂被。」大鼎又決長盧及漳、衡等三河，分泄夏潦，境內無復水害。

gāo zōng cháo, sī nóng sì yù yǐ dōng cáng yú cài chū mài yǔ bǎi xìng, yǐ mò chì shì pú shè sū liáng sì. liáng sì pàn zhī yuē: xī gōng yí xiāng lǔ, yóu bá qù yuán kuí, kuàng lín yù wàn chéng, ér mài yù shū cài. shì suì bù xíng.
高宗朝，司農寺欲以冬藏余菜出賣與百姓，以墨敕示僕射蘇良嗣。良嗣判之曰：「昔公儀相魯，猶拔去園葵，況臨御萬乘，而賣鬻蔬菜。」事遂不行。

yuán bàn qiān, běn míng yú qìng, yǔ hé yàn guāng shī shì wáng yì fāng. yì fāng shén zhòng zhī, cháng wèi yuē: wǔ bǎi nián yī xián, zú xià dāng zhī yǐ. gǎi míng bàn qiān. yì fāng zú, bàn qiān yàn guāng jiē zhì shī fú. shàng yuán chū, yīng liù kē jǔ, shòu wǔ zhì wèi. shí shǔ hàn qiàn, quàn xiàn lìng kāi cāng zhèn xù pín něi, xiàn lìng bù cóng. é xiàn lìng shàng fǔ, bàn qiān xī fā cāng sù, yǐ gěi bǎi xìng. cì shǐ zhèng qí zōng dà nù, yīn ér àn zhī, jiāng yǐ shàng wén. shí huáng mén shì láng xuē yuán chāo wèi hé běi cún fǔ shǐ, wèi qí zōng yuē: gōng bǎi xìng bù néng jiù zhī, ér shǐ huì guī yī wèi, qǐ bù kuì yě! jù lìng shì zhī. yòu yīng yuè mù jǔ, gāo zōng yù wǔ chéng diàn, zhào zhū jǔ rén, qīn wèn yuē: bīng shū suǒ yún tiān zhèn dì zhèn rén zhèn, gè hé wèi yě? bàn qiān yuè cì duì yuē: chén guān zài jí duō yǐ, huò wèi tiān zhèn, xīng xiù gū xū yě dì zhèn, shān chuān xiàng bèi yě rén zhèn, piān wǔ mí fèng yě. yǐ chén yú jiàn zé bù rán. fū shī chū yǐ yì, yǒu ruò shí yǔ, zé tiān lì, cǐ tiān zhèn yě. bīng zài zú shí, qiě gēng qiě zhàn, de dì zhī lì, cǐ dì zhèn yě. zú chéng qīng lì, jiāng shuài hé mù, cǐ rén zhèn yě. ruò yòng bīng zhě, shǐ sān zhě qù, qí hé yǐ zhàn? gāo zōng shēn jiē shǎng, duì cè shàng dì, zhuó bài zuǒ wèi wèi shàng cān jūn, réng chōng xuān wèi tǔ bō shǐ. yǐn cí, zé tiān yuē: jiǔ wén qīng, wèi shì gǔ rén, bù yì nǎi zài cháo liè. jìng wài xiǎo shì, bù zú fán qīng, qiě liú dài zhì yě. qián hòu cì juàn qiān yú pǐ. lèi qiān zhèng jiàn dài fū, fēng píng liáng jùn gōng. kāi yuán chū zú.
員半千，本名餘慶，與何彥光師事王義方。義方甚重之，嘗謂曰：「五百年一賢，足下當之矣。」改名半千。義方卒，半千、彥光皆制師服。上元初，應六科舉，授武陟尉。時屬旱歉，勸縣令開倉賑恤貧餒，縣令不從。俄縣令上府，半千悉發倉粟，以給百姓。刺史鄭齊宗大怒，因而按之，將以上聞。時黃門侍郎薛元超為河北存撫使，謂齊宗曰：「公百姓不能救之，而使惠歸一尉，豈不愧也！」遽令釋之。又應岳牧舉，高宗御武成殿，召諸舉人，親問曰：「兵書所云天陣、地陣、人陣，各何謂也？」半千越次對曰：「臣觀載籍多矣，或謂天陣，星宿孤虛也；地陣，山川向背也；人陣，偏伍彌縫也。以臣愚見則不然。夫師出以義，有若時雨，則天利，此天陣也。兵在足食，且耕且戰，得地之利，此地陣也。卒乘輕利，將帥和睦，此人陣也。若用兵者，使三者去，其何以戰？」高宗深嗟賞，對策上第，擢拜左衛渭上參軍，仍充宣慰吐蕃使。引辭，則天曰：「久聞卿，謂是古人，不意乃在朝列。境外小事，不足煩卿，且留待制也。」前後賜絹千餘疋。累遷正諫大夫，封平涼郡公。開元初卒。

zhèng wéi zhōng, míng xíng zhōng xìn, tiān xià tuī zhòng. zì shān yīn wèi yīng zhì, zé tiān lín xuān, wèn hé zhě wèi zhōng, zhū yīng zhì zhě duì, lǜ bù chēng zhǐ. wéi zhōng yuē: chén wén wài yáng jūn zhī měi, nèi kuāng jūn zhī è. zé tiān xìng zhǎng ān, wéi zhōng dài zhì yǐn jiàn, zé tiān yuē: zhèn shí qīng, qián yú dōng dōu, yán zhōng chén wài yáng jūn zhī měi, nèi kuāng jūn zhī è. zhì jīn bù wàng. zhōng zōng cháo, bài huáng mén shì láng. shí yì jìn lǐng nán shǒu lǐng jiā xù bīng qì, wéi zhōng yì yuē: fū wèi zhèng bù kě zhòu gé qí xí sú, qiě shǔ dōu fù yún: jiā yǒu hè xī, hù yǒu xī qú. rú huò jìn zhī, qǐ wú jīng náo yé! shì suì bù xíng.
鄭惟忠，名行忠信，天下推重。自山陰尉應制，則天臨軒，問何者為忠，諸應制者對，率不稱旨。惟忠曰：「臣聞外揚君之美，內匡君之惡。」則天幸長安，惟忠待制引見，則天曰：「朕識卿，前於東都，言忠臣外揚君之美，內匡君之惡。至今不忘。」中宗朝，拜黃門侍郎。時議禁嶺南首領家蓄兵器，惟忠議曰：「夫為政不可驟革其習俗，且《蜀都賦》云：『家有鶴膝，戶有犀渠。』如或禁之，豈無驚撓耶！」事遂不行。

sī nóng qīng jiāng shī dù míng yú chuān tú, shàn yú gōu xù. cháng yú jì běi yuē wèi dì jiù qú, bàng hǎi xīn chuàng, hào yuē píng lǔ qú, yǐ bì hǎi nán, kuì yùn lì yān. shí tài shǐ lìng fù xiào zhōng míng yú xuán xiàng, jīng shī wèi zhī yǔ yuē: fù xiào zhōng liǎng yǎn kuī tiān, jiāng shī dù yī xīn kàn dì. yán qí sī chuān záo zhī lì yě.
司農卿姜師度明於川途，善於溝洫。嘗於薊北約魏帝舊渠，傍海新創，號曰「平虜渠」，以避海難，饋運利焉。時太史令傅孝忠明於玄象，京師為之語曰：「傅孝忠兩眼窺天，姜師度一心看地。」言其思穿鑿之利也。

zé tiān jiāng bù lì wáng shì, yuè wáng zhēn yú rǔ nán jǔ bīng, bù kè, shì shù zuò sǐ zhě liù bǎi yú rén, méi guān rén wǔ qiān yú kǒu. sī xíng shǐ xiāng cì ér zhì, bī cù xíng xíng. shí dí rén jié jiǎn xiào cì shǐ, āi qí guà wù, zhǐ sī xíng shǐ, tíng zhǎn jué, fēi zòu biǎo yuē: chén yù wén zòu, shì wèi nì rén lùn lǐ, zhī ér bù yán, kǒng guāi bì xià cún xù zhī yì. zòu chéng fù huǐ, yì bù néng dìng. cǐ bèi fēi qí běn xīn, yuàn jīn qí guà wù. biǎo zòu, tè chì pèi liú fēng zhōu. zhū qiú cì yú níng zhōu, níng zhōu qí lǎo jiāo yíng zhī yuē: wǒ dí shǐ jūn huó rǔ yé! xiāng xié kū yú bēi cè, zhāi sān rì ér hòu xíng. zhū qiú zhì fēng zhōu, fù lì bēi jì dé. chū, zhāng guāng fǔ yǐ zǎi xiàng tǎo yuè wáng, jì píng zhī hòu, jiāng shì shì wēi, zhēng liǎn wú dù, rén jié lǜ jiē bù yīng. guāng fǔ nù yuē: zhōu jiāng qīng yuán shuài yé? hé zhēng fā zhī bù fù rén jié, rǔ nán bó luàn, yī yuè wáng yé! rén jié yuē: jīn yī yuè wáng yǐ sǐ, ér wàn yuè wáng shēng. guāng fǔ zhì zhī, rén jié yuē: míng gōng qīn dǒng róng zhān èr shí yú wàn, suǒ zài jié duó, yuǎn ěr liú lí, chuàng jù zhī yú, gān nǎo tú dì. cǐ fēi yī yuè wáng sǐ ér wàn yuè wáng shēng yé? qiě xié cóng zhī tú, shì bù zì gù, suǒ yǐ xiān zhe gāng lǐ zhī yě. zì tiān bīng zàn lín, qí qì chéng guī shùn zhě bù kě shèng jì, shéng zhuì sì miàn chéng qī, nài hé zòng qiú gōng zhī rén, shā tóu xiáng zhī shì dàn kǒng yuān shēng téng fèi, shàng chè yú tiān. jiāng qǐng shàng fāng duàn mǎ jiàn, zhǎn zú xià, dāng běi miàn qǐng mìng, sǐ yóu shēng yě. suì wèi guāng fǔ suǒ zèn, zuǒ shòu fù zhōu cì shǐ xún zhēng hái wèi zhōu cì shǐ, wēi huì dà xíng, bǎi xìng wèi lì shēng cí. qiān nèi shǐ, jí hōng, cháo yě qī tòng. zé tiān zèng wén chāng zuǒ xiāng. zhōng zōng cháo, zèng sī kōng. ruì zōng cháo, zhuī fēng liáng guó gōng, āi róng bèi yú sān cháo, dài mò yǔ wèi bǐ.
則天將不利王室，越王貞於汝南舉兵，不克，士庶坐死者六百餘人，沒官人五千餘口。司刑使相次而至，逼促行刑。時狄仁傑檢校刺史，哀其詿誤，止司刑使，停斬決，飛奏表曰：「臣欲聞奏，似為逆人論理，知而不言，恐乖陛下存恤之意。奏成復毀，意不能定。此輩非其本心，願矜其詿誤。」表奏，特敕配流豐州。諸囚次於寧州，寧州耆老郊迎之曰：「我狄使君活汝耶！」相攜哭於碑側，齋三日而後行。諸囚至豐州，復立碑紀德。初，張光輔以宰相討越王，既平之後，將士恃威，征斂無度，仁傑率皆不應。光輔怒曰：「州將輕元帥耶？何徵發之不赴仁傑，汝南勃亂，一越王耶！」仁傑曰：「今一越王已死，而萬越王生。」光輔質之，仁傑曰：「明公親董戎旃二十餘萬，所在劫奪，遠邇流離，創巨之餘，肝腦塗地。此非一越王死而萬越王生耶？且脅從之徒，勢不自固，所以先着綱理之也。自天兵暫臨，其棄城歸順者不可勝計，繩墜四面成蹊，奈何縱求功之人，殺投降之士但恐冤聲騰沸，上徹於天。將請尚方斷馬劍，斬足下，當北面請命，死猶生也。」遂為光輔所譖，左授復州刺史尋征還魏州刺史，威惠大行，百姓為立生祠。遷內史，及薨，朝野淒慟。則天贈文昌左相。中宗朝，贈司空。睿宗朝，追封梁國公，哀榮備於三朝，代莫與為比。

wéi jǐng jùn wèi féi xiāng lìng, xiàn jiè zhāng shuǐ, lián nián fàn làn. jǐng jùn shěn qí dì shì, zēng zhú dī fáng, suì wú shuǐ huàn, zhì jīn lài guī. shí hé běi dà jī, jǐng jùn gōng zì xún fǔ pín ruò, rén lì lì bēi, yǐ jì qí dé. féi xiāng rén yǒu mǔ zǐ xiāng gào zhě, jǐng jùn wèi zhī yuē: wú shǎo gū, měi jiàn rén yǎng qīn, zì tòng zhōng tiān wú fēn. rǔ xìng zài wēn qīng zhī dì, hé dé rú cǐ xī lèi bù xíng, lìng zhī zuì yě. yīn lèi xià wū yàn, réng qǔ xiào jīng yǔ zhī, lìng qí xí dú. yú shì mǔ zǐ gǎn wù, gè qǐng gǎi huǐ. qiān zhào zhōu zhǎng shǐ, lù yóu féi xiāng, rén lì jīng xǐ, jìng lái kào jiàn, liú lián mí rì. yǒu tóng yòu shù rén, nián fǔ shí suì, yì zài qí zhōng, jǐng jùn wèi zhī yuē: jì wú běi qù, cǐ shí rǔ bèi wèi shēng, jì wú jiù sī, hé yīn qín zhī shén yě? xián duì yuē: bǐ wén zhǎng lǎo chuán shuō, xiàn zhōng xiè láo xué táng guǎn shě dī qiáo, bìng shì míng gōng yí jī. jiāng wèi gǔ rén, bù yì de zhān dǔ, bù jué xīn liàn, bèi yú cháng yě. zhōng yú fèng xiān lìng. zi shù, kāi yuán tiān bǎo zhī jì, wèi gōng bù shì láng, dài wú jīng xiū guó shǐ.
韋景駿為肥鄉令，縣界漳水，連年泛濫。景駿審其地勢，增築堤防，遂無水患，至今賴歸。時河北大飢，景駿躬自巡撫貧弱，人吏立碑，以紀其德。肥鄉人有母子相告者，景駿謂之曰：「吾少孤，每見人養親，自痛終天無分。汝幸在溫清之地，何得如此錫類不行，令之罪也。」因淚下嗚咽，仍取《孝經》與之，令其習讀。於是母子感悟，各請改悔。遷趙州長史，路由肥鄉，人吏驚喜，競來犒餞，留連彌日。有童幼數人，年甫十歲，亦在其中，景駿謂之曰：「計吾北去，此時汝輩未生，既無舊思，何殷懃之甚也？」咸對曰：「比聞長老傳說，縣中廨牢、學堂、館舍、堤橋，並是明公遺蹟。將謂古人，不意得瞻睹，不覺欣戀，倍於常也。」終於奉先令。子述，開元、天寶之際，為工部侍郎，代吳兢修國史。

kāi yuán jiǔ nián, zuǒ shí yí liú tóng shàng biǎo lùn yán tiě yuē: chén wén hàn wǔ dì wèi zhèng, jiù mǎ sān shí wàn, hòu gōng shù wàn rén, wài tǎo róng yí, nèi xìng gōng shì, dān guì zhī shén, shí bǎi dāng jīn. rán ér cái wú bù zú zhě, hé yě? qǐ fēi gǔ qǔ shān zé, ér jīn qǔ pín rén zāi! qǔ shān zé, zé gōng lì hòu ér rén guī yú nóng qǔ pín rén, zé gōng lì báo ér rén qù qí yè. gù xiān wáng zhī zuò fǎ yě, shān zé yǒu guān, yú héng yǒu zhí, qīng zhòng yǒu shù, jìn fā yǒu shí. yī zé zhuān nóng, èr zé ráo fù, jì rén shèng shì yě. chén shí wèi dāng jīn yí xíng zhī. fū zhǔ hǎi wèi yán, cǎi shān zhù qián, fá mù wèi shì zhě, fēng yú zhī bèi yě. hán ér wú yī, jī ér wú shí, yōng lìn zì zī zhě, qióng kǔ zhī liú yě. ruò néng shān hǎi hòu lì, duó fēng yú zhī rén báo liǎn qīng yáo, miǎn qióng kǔ zhī zǐ, suǒ wèi sǔn yǒu yú yì bù zú, dì wáng zhī dào bù kě wèi rán. wén duō bù jǐn zài.
開元九年，左拾遺劉彤上表論鹽鐵曰：「臣聞漢武帝為政，廄馬三十萬，後宮數萬人，外討戎夷，內興宮室，殫匱之甚，實百當今。然而財無不足者，何也？豈非古取山澤，而今取貧人哉！取山澤，則公利厚而人歸於農；取貧人，則公利薄而人去其業。故先王之作法也，山澤有官，虞衡有職，輕重有術，禁發有時。一則專農，二則饒富，濟人盛事也。臣實謂當今宜行之。夫煮海為鹽，采山鑄錢，伐木為室者，豐余之輩也。寒而無衣，飢而無食，傭賃自資者，窮苦之流也。若能山海厚利，奪豐余之人；薄斂輕傜，免窮苦之子，所謂損有餘益不足，帝王之道不可謂然。」文多不盡載。

lǐ jié wèi hé nán yǐn, yǒu guǎ fù gào qí zi bù xiào, qí zi bù néng zì lǐ, dàn yún: dé zuì yú mǔ, sǐ gān fēn. jié chá qí zhuàng, fēi bù xiào zǐ yě. wèi guǎ fù yuē: rǔ guǎ jū, wéi yǒu yī zi, jīn gào zhī, zuì zhì sǐ, dé wú huǐ hū? guǎ fù yuē: zi wú lài, bù shùn mǔ, níng fù xī zhī! jié yuē: shěn rú cǐ, kě mǎi guān mù lái qǔ ér shī. yīn shǐ rén qí qí hòu. guǎ fù jì chū, wèi dào shì yuē shì le yǐ. é jiāng guān zhì, jié jì qí huǐ, zài sān yù zhī, guǎ fù zhí yì rú chū. dào shì lì yú mén wài, mì lìng qín zhī, yī wèn chéng fú, yuē: mǒu yǔ guǎ fù yǒu sī, cháng wèi ér suǒ zhì, gù yù chú zhī. jié nǎi zhàng shā dào shì jí guǎ fù, biàn yǐ xiàng guān shèng zhī.
李傑為河南尹，有寡婦告其子不孝，其子不能自理，但云：「得罪於母，死甘分。」傑察其狀，非不孝子也。謂寡婦曰：「汝寡居，唯有一子，今告之，罪至死，得無悔乎？」寡婦曰：「子無賴，不順母，寧復惜之！」傑曰：「審如此，可買棺木來取兒屍。」因使人俟其後。寡婦既出，謂道士曰；「事了矣。」俄將棺至，傑冀其悔，再三喻之，寡婦執意如初。道士立於門外，密令擒之，一問承伏，曰：「某與寡婦有私，常為兒所制，故欲除之。」傑乃杖殺道士及寡婦，便以向棺盛之。

guō yuán zhèn wèi liáng zhōu dū du. xiān shì, liáng zhōu nán běi bù guò sì bǎi yú lǐ, tǔ bō tū jué èr kòu pín zhì chéng xià, bǎi xìng kǔ zhī. yuán zhèn yú nán jiè xiá shí zhì hé róng chéng, běi jiè qì zhōng zhì bái tíng jūn, kòng qí lù yào, suì tà zhōu jìng yī qiān wǔ bǎi lǐ. zì shì, lǔ bù fù zòng. yòu lìng gān zhōu cì shǐ lǐ hàn tōng zhì tún tián, jǐn shuǐ lù zhī lì. wǎng nián sù mài, hú zhì shù qiān, jí yuán zhèn wèi dū du, yī jiān yì shù qiān hú, jūn shí jī shù shí nián, niú yáng bèi yě, lù bù shí yí. wèi liáng zhōu wǔ nián, yí xià wèi mù.
郭元振為涼州都督。先是，涼州南北不過四百餘里，吐蕃、突厥二寇頻至城下，百姓苦之。元振於南界硤石置和戎城，北界磧中置白停軍，控其路要，遂拓州境一千五百里。自是，虜不復縱。又令甘州刺史李漢通置屯田，盡水陸之利。往年粟麥，斛至數千，及元振為都督，一縑易數千斛，軍食積數十年，牛羊被野，路不拾遺。為涼州五年，夷夏畏慕。

cuī jiǎo wèi zhǎng ān lìng, bīn wáng shǒu lǐ bù qǔ shù bèi dào mǎ, chéng qián yǐ shàng zhǎng lìng bù gǎn àn wèn, nú bèi yù shén, fǔ xiàn mò gǎn yán zhě. jiǎo shè fǎ qín bǔ, qún nú qián nì wáng jiā, jiǎo mìng jiù qín zhī. nú jù, jiù shā xuán yú jiē shù, jìng nèi sù rán. chū wèi huái zhōu cì shǐ. lì rèn nèi wài, xián yǒu shēng chēng yě.
崔皎為長安令，邠王守禮部曲數輩盜馬，承前以上長令不敢按問，奴輩愈甚，府縣莫敢言者。皎設法擒捕，群奴潛匿王家，皎命就擒之。奴懼，舅殺懸於街樹，境內肅然。出為懷州刺史。歷任內外，咸有聲稱也。