yìn dù zǒng shù
○印度总述
yī shì míng
△一、释名
xiáng fū tiān zhú zhī chēng, yì yì jiū fēn, jiù yún shēn dú, huò yuē xián dòu, jīn cóng zhèng yīn, yí yún yìn dù. yìn dù zhī rén, suí dì chēng guó, shū fāng yì sú, yáo jǔ zǒng míng, yǔ qí suǒ měi, wèi zhī yìn dù. yìn dù zhě, táng yán" yuè". yuè yǒu duō míng, sī qí yī chēng. yán zhū qún shēng lún huí bù xī, wú míng cháng yè mò yǒu sī chén, qí yóu bái rì jì yǐn, xiāo yuè sī jì, suī yǒu xīng guāng zhī zhào, qǐ rú lǎng yuè zhī míng! jìng yuán sī zhì, yīn ér pì yuè. liáng yǐ qí tǔ shèng xián jì guǐ, dǎo fán yù wù, rú yuè zhào lín. yóu shì yì gù, wèi zhī yìn dù. yìn dù zhǒng xìng zú lèi qún fēn, ér pó luó mén tè wèi qīng guì. cóng qí yǎ chēng, chuán yǐ chéng sú, wú yún jīng jiè zhī bié, zǒng wèi pó luó mén guó yān.
详夫天竺之称,异议纠纷,旧云身毒,或曰贤豆,今从正音,宜云印度。印度之人,随地称国,殊方异俗,遥举总名,语其所美,谓之印度。印度者,唐言“月”。月有多名,斯其一称。言诸群生轮回不息,无明长夜莫有司晨,其犹白日既隐,宵月斯继,虽有星光之照,岂如朗月之明!敬缘斯致,因而譬月。良以其土圣贤继轨,导凡御物,如月照临。由是义故,谓之印度。印度种姓族类群分,而婆罗门特为清贵。从其雅称,传以成俗,无云经界之别,总谓婆罗门国焉。
èr jiāng yù
二、疆域
ruò qí fēng jiāng zhī yù, kě dé ér yán. wǔ yìn dù zhī jìng, zhōu jiǔ wàn yú lǐ. sān chuí dà hǎi, běi bèi xuě shān. běi guǎng nán xiá, xíng rú bàn yuè. huà yě qū fēn, qī shí yú guó. shí tè shǔ rè, dì duō quán shī. běi nǎi shān fù yǐn zhěn, qiū líng xì lǔ dōng zé chuān yě wò rùn, chóu lǒng gāo yú nán fāng cǎo mù róng mào xī fāng tǔ dì qiāo què. sī dà gài yě, kě lüè yán yān.
若其封疆之域,可得而言。五印度之境,周九万余里。三垂大海,北背雪山。北广南狭,形如半月。画野区分,七十余国。时特暑热,地多泉湿。北乃山阜隐轸,丘陵舄卤;东则川野沃润,畴陇膏腴;南方草木荣茂;西方土地硗确。斯大概也,可略言焉。
sān shù liàng
三、数量
fū shù liàng zhī chēng, wèi yú shàn nà. jiù yuē yóu xún, yòu yuē yú dū nà, yòu yuē yóu yán, jiē é lüè yě. yú shàn nà zhě, zì gǔ shèng wáng yī rì jūn chéng yě. jiù chuán yī yú shàn nà sì shí lǐ yǐ, yìn dù guó sú nǎi sān shí lǐ, shèng jiào suǒ zài wéi shí liù lǐ. qióng wēi zhī shù, fēn yī yú shàn nà wèi bā jū lú shě. jū lú shě zhě, wèi dà niú míng shēng suǒ jí wén, chēng jū lú shě. fēn yī jū lú shě wèi wǔ bǎi gōng, fēn yī gōng wèi sì zhǒu, fēn yī zhǒu wèi èr shí sì zhǐ, fēn yī zhǐ jié wèi qī sù mài, nǎi zhì shī jǐ xì chén niú máo yáng máo tù háo tóng shuǐ, cì dì qī fēn, yǐ zhì xì chén. xì chén qī fēn, wèi jí xì chén. jí xì chén zhě, bù kě fù xī, xī jí guī kōng, gù yuē jí wēi yě.
夫数量之称,谓逾缮那。(旧曰由旬,又曰逾阇那,又曰由延,皆讹略也。)逾缮那者,自古圣王一日军程也。旧传一逾缮那四十里矣,印度国俗乃三十里,圣教所载惟十六里。穷微之数,分一逾缮那为八拘卢舍。拘卢舍者,谓大牛鸣声所极闻,称拘卢舍。分一拘卢舍为五百弓,分一弓为四肘,分一肘为二十四指,分一指节为七宿麦,乃至虱、虮、隙尘、牛毛、羊毛、兔毫、铜水,次第七分,以至细尘。细尘七分,为极细尘。极细尘者,不可复析,析即归空,故曰极微也。
sì suì shí
四、岁时
ruò nǎi yīn yáng lì yùn, rì yuè cì shě, chēng wèi suī shū, shí hòu wú yì, suí qí xīng jiàn, yǐ biāo yuè míng. shí jí duǎn zhě, wèi chà nà yě. bǎi èr shí chà nà wèi yī dá chà nà, liù shí dá chà nà wèi yī là fù, sān shí là fù wèi yī móu hū lì duō, wǔ móu hū lì duō wèi yī shí, liù shí hé chéng yī rì yī yè, zhòu sān yè sān. jū sú rì yè fēn wéi bā shí. zhòu sì yè sì, yú yī yī shí gè yǒu sì fēn. yuè yíng zhì mǎn, wèi zhī bái fēn yuè kuī zhì huì, wèi zhī hēi fēn. hēi fēn huò shí sì rì shí wǔ rì, yuè yǒu xiǎo dà gù yě. hēi qián bái hòu, hé wéi yī yuè. liù yuè hé wéi yī xíng. rì yóu zài nèi, běi xíng yě rì yóu zài wài, nán xíng yě. zǒng cǐ èr xíng, hé wéi yī suì. yòu fēn yī suì yǐ wéi liù shí. zhēng yuè shí liù rì zhì sān yuè shí wǔ rì, jiàn rè yě sān yuè shí liù rì zhì wǔ yuè shí wǔ rì, shèng rè yě wǔ yuè shí liù rì zhì qī yuè shí wǔ rì, yǔ shí yě qī yuè shí liù rì zhì jiǔ yuè shí wǔ rì, mào shí yě jiǔ yuè shí liù rì zhì shí yī yuè shí wǔ rì, jiàn hán yě shí yī yuè shí liù rì zhì zhēng yuè shí wǔ rì, shèng hán yě. rú lái shèng jiào, suì wèi sān shí. zhēng yuè shí liù rì zhì wǔ yuè shí wǔ rì, rè shí yě wǔ yuè shí liù rì zhì jiǔ yuè shí wǔ rì, yǔ shí yě jiǔ yuè shí liù rì zhì zhēng yuè shí wǔ rì, hán shí yě. huò wèi sì shí, chūn xià qiū dōng yě. chūn sān yuè wèi zhì dá luó yuè fèi shè qū yuè shì sè zhā yuè, dāng cǐ cóng zhēng yuè shí liù rì zhì sì yuè shí wǔ rì. xià sān yuè wèi è shā tú yuè shì luó fá ná yuè pó dá luó bō tuó yuè, dāng cǐ cóng sì yuè shí liù rì zhì qī yuè shí wǔ rì. qiū sān yuè wèi è shī fù yǔ dū yuè jiā lá dǐ jiā yuè mò jiā shǐ luó yuè, dāng cǐ cóng qī yuè shí liù rì zhì shí yuè shí wǔ rì. dōng sān yuè wèi bào shā yuè mó qū yuè pō lēi jù ná yuè, dāng cǐ cóng shí yuè shí liù rì zhì zhēng yuè shí wǔ rì. gù yìn dù sēng tú yī fú shèng jiào, zuò yǔ ān jū, huò qián sān yuè, huò hòu sān yuè. qián sān yuè dāng cǐ cóng wǔ yuè shí liù rì zhì bā yuè shí wǔ rì, hòu sān yuè dāng cǐ cóng liù yuè shí liù rì zhì jiǔ yuè shí wǔ rì. qián dài yì jīng lǜ zhě, huò yún zuò xià, huò yún zuò là, sī jiē biān yì shū sú, bù dá zhōng guó zhèng yīn, huò fāng yán wèi róng, ér chuán yì yǒu miù. yòu tuī rú lái rù tāi chū shēng chū jiā chéng fó niè pán rì yuè, jiē yǒu cēn cī, yǔ zài hòu jì.
若乃阴阳历运,日月次舍,称谓虽殊,时候无异,随其星建,以标月名。时极短者,谓刹那也。百二十刹那为一呾刹那,六十呾刹那为一腊缚,三十腊缚为一牟呼栗多,五牟呼栗多为一时,六时合成一日一夜,(昼三夜三。)居俗日夜分为八时。(昼四夜四,于一一时各有四分。)月盈至满,谓之白分;月亏至晦,谓之黑分。黑分或十四日、十五日,月有小大故也。黑前白后,合为一月。六月合为一行。日游在内,北行也;日游在外,南行也。总此二行,合为一岁。又分一岁以为六时。正月十六日至三月十五日,渐热也;三月十六日至五月十五日,盛热也;五月十六日至七月十五日,雨时也;七月十六日至九月十五日,茂时也;九月十六日至十一月十五日,渐寒也;十一月十六日至正月十五日,盛寒也。如来圣教,岁为三时。正月十六日至五月十五日,热时也;五月十六日至九月十五日,雨时也;九月十六日至正月十五日,寒时也。或为四时,春、夏、秋、冬也。春三月谓制呾逻月、吠舍佉月、逝瑟吒月,当此从正月十六日至四月十五日。夏三月谓頞沙荼月、室罗伐拿月、婆达罗钵陁月,当此从四月十六日至七月十五日。秋三月谓頞湿缚瘐阇月、迦剌底迦月、末伽始罗月,当此从七月十六日至十月十五日。冬三月谓报沙月、磨袪月、颇勒窭拿月,当此从十月十六日至正月十五日。故印度僧徒依佛圣教,坐雨安居,或前三月,或后三月。前三月当此从五月十六日至八月十五日,后三月当此从六月十六日至九月十五日。前代译经律者,或云坐夏,或云坐腊,斯皆边裔殊俗,不达中国正音,或方言未融,而传译有谬。又推如来入胎、初生、出家、成佛、涅槃日月,皆有参差,语在后记。
wǔ yì jū
五、邑居
ruò fú yì lǐ lǘ yán, fāng chéng guǎng zhì, jiē qú xiàng mò, qū jìng pán yū. huán huì dāng tú, qí tíng jiā lù. tú diào chàng yōu kuí kuài chú fèn, jīng jué zhái jū, chì zhī yì wài, xíng lǐ wǎng lái, pì yú lù zuǒ. zhì yú zhái jū zhī zhì, yuán guō zhī zuò, dì rè bēi shī, chéng duō dié zhuān, jì zhū qiáng bì, huò biān zhú mù. shì yǔ tái guān, bǎn wū píng tóu, ní yǐ shí huī, fù yǐ zhuān jī. zhū yì chóng gòu, zhì tóng zhōng xià. shān máo shān cǎo, huò zhuān huò bǎn, bì yǐ shí huī wèi shì, dì tú niú fèn wèi jìng, shí huā sàn bù, sī qí yì yě. zhū sēng qié lán, pō jí qí zhì. yú lóu sì qǐ, zhòng gé sān céng, cuī lǚ dòng liáng, qí xíng diāo lòu, hù yǒu yuán qiáng, tú huà zhòng cǎi. lí shù zhī jū, nèi chǐ wài jiǎn. ào shì zhōng táng, gāo guǎng yǒu yì, céng tái zhòng gé, xíng zhì bù jū. mén pì dōng hù, cháo zuò dōng miàn. zhì yú zuò zhǐ, xián yòng shéng chuáng, wáng zú dà rén shì shù háo yòu, zhuāng shì yǒu shū, guī jǔ wú yì. jūn wáng cháo zuò, mí fù gāo guǎng, zhū jī jiān cuò, wèi shī zi chuáng, fū yǐ xì dié, dǎo yǐ bǎo jī. fán bǎi shù liáo, suí qí suǒ hǎo, kè diāo yì lèi, yíng shì qí zhēn.
若夫邑里闾阎,方城广峙,街衢巷陌,曲径盘迂。闤阓当涂,旗亭夹路。屠、钓、倡、优、魁脍、除粪,旌厥宅居,斥之邑外,行里往来,僻于路左。至于宅居之制,垣郭之作,地热卑湿,城多叠砖,暨诸墙壁,或编竹木。室宇台观,板屋平头,泥以石灰,覆以砖墼。诸异崇构,制同中夏。苫茅苫草,或砖或板,壁以石灰为饰,地涂牛粪为净,时花散布,斯其异也。诸僧伽蓝,颇极奇制。隅楼四起,重阁三层,榱梠栋梁,奇形雕镂,户牖垣墙,图画众彩。黎庶之居,内侈外俭。隩室中堂,高广有异,层台重阁,形制不拘。门辟东户,朝座东面。至于坐止,咸用绳床,王族、大人、士庶、豪右,庄饰有殊,规矩无异。君王朝座,弥复高广,珠玑间错,谓师子床,敷以细氎,蹈以宝机。凡百庶僚,随其所好,刻雕异类,莹饰奇珍。
liù yī shì
六、衣饰
yī shang fú wán, wú suǒ cái zhì, guì xiān bái, qīng zá cǎi. nán zé rào yāo luò yè, héng jīn yòu tǎn. nǚ nǎi chān yī xià chuí, tōng jiān zǒng fù. dǐng wèi xiǎo jì, yú fā chuí xià. huò yǒu jiǎn zī, bié wèi guǐ sú. shǒu guān huā mán, shēn pèi yīng luò. qí suǒ fú zhě, wèi jiāo shē yé yī jí dié bù děng. jiāo shē yé zhě, yě cán sī yě. zōu mó yī, má zhī lèi yě. yǎn xū yán fǎn. bō luó yī, zhī xì yáng máo yě. hè lá lí yī, zhī yě shòu máo yě. shòu máo xì ruǎn, kě dé jī jī, gù yǐ jiàn zhēn ér chōng fú yòng. qí běi yìn dù fēng tǔ hán liè, duǎn zhì biǎn yī, pō tóng hú fú. wài dào fú shì, fēn zá yì zhì. huò yī kǒng què yǔ wěi, huò shì dú lóu yīng luò, huò wú fú lù xíng, huò cǎo bǎn yǎn tǐ, huò bá fā duàn zī, huò péng bìn chuí jì, shang yī wú dìng, chì bái bù héng. shā mén fǎ fú, wéi yǒu sān yī jí sēng què qí ní fù xiē sāng gè fǎn. nà. sān yī cái zhì, bù zhí bù tóng, huò yuán yǒu kuān xiá, huò yè yǒu xiǎo dà. sēng què qí táng yán yǎn yè. jiù yuē sēng qí zhī, é yě. fù zuǒ jiān, yǎn liǎng fǔ, zuǒ kāi yòu hé, zhǎng cái guò yāo. ní mó xiē nà táng yán qún. jiù yuē niè pán sēng, é yě. jì wú dài pàn, qí jiāng fú yě, jí yī wèi zhě, shù dài yǐ tāo, zhě zé zhū bù gè yì, sè nǎi huáng chì bù tóng. shā dì lì pó luó mén qīng sù jū jiǎn, jié bái jiǎn yuē. guó wáng dà chén fú wán liáng yì, huā mán bǎo guàn yǐ wéi shǒu shì, huán chuàn yīng luò ér zuò shēn pèi. qí yǒu fù shāng dà jiǎ, wéi chuàn ér yǐ. rén duō tú xiǎn, shǎo yǒu suǒ lǚ. rǎn qí yá chǐ, huò chì huò hēi, qí fā chuān ěr, xiū bí dà yǎn, sī qí mào yě.
衣裳服玩,无所裁制,贵鲜白,轻杂彩。男则绕腰络腋,横巾右袒。女乃襜衣下垂,通肩总覆。顶为小髻,余发垂下。或有剪髭,别为诡俗。首冠花鬘,身佩璎珞。其所服者,谓憍奢耶衣及氎布等。憍奢耶者,野蚕丝也。菆摩衣,麻之类也。顩(墟严反。)钵罗衣,织细羊毛也。褐剌缡衣,织野兽毛也。兽毛细软,可得缉绩,故以见珍而充服用。其北印度风土寒烈,短制褊衣,颇同胡服。外道服饰,纷杂异制。或衣孔雀羽尾,或饰髑髅璎珞,或无服露形,或草板掩体,或拔发断髭,或蓬鬓椎髻,裳衣无定,赤白不恒。沙门法服,惟有三衣及僧却崎、泥缚些(桑个反。)那。三衣裁制,部执不同,或缘有宽狭,或叶有小大。僧却崎(唐言掩腋。旧曰僧祇支,讹也。)覆左肩,掩两腑,左开右合,长裁过腰。泥嚩些那(唐言裙。旧曰涅槃僧,讹也。)既无带襻,其将服也,集衣为襵,束带以绦,襵则诸部各异,色乃黄赤不同。刹帝利、婆罗门清素居简,洁白俭约。国王、大臣服玩良异,花鬘宝冠以为首饰,环钏璎珞而作身佩。其有富商大贾,唯钏而已。人多徒跣,少有所履。染其牙齿,或赤或黑,齐发穿耳,修鼻大眼,斯其貌也。
qī zhuàn shí
七、馔食
fū qí jié qīng zì shǒu, fēi jiǎo qí zhì. fán yǒu zhuàn shí, bì xiān guàn xǐ, cán sù bù zài, shí qì bù chuán. wǎ mù zhī qì, jīng yòng bì qì. jīn yín tóng tiě, měi jiā mó yíng. zhuàn shí jì qì, jué yáng zhī ér wèi jìng. zǎo shù wèi zhōng, wú xiāng zhí chù. měi yǒu sōu ruò, bì shì zǎo guàn. shēn tú zhū xiāng, suǒ wèi zhān tán yù jīn yě. jūn wáng jiāng yù, gǔ zòu xián gē. jì sì bài cí, mù yù guàn xǐ.
夫其洁清自守,非矫其志。凡有馔食,必先盥洗,残宿不再,食器不传。瓦木之器,经用必弃。金、银、铜、铁,每加摩莹。馔食既讫,嚼杨枝而为净。澡漱未终,无相执触。每有溲弱,必事澡灌。身涂诸香,所谓旃檀、郁金也。君王将浴,鼓奏弦歌。祭祀拜祠,沐浴盥洗。
bā wén zì
八、文字
xiáng qí wén zì, fàn tiān suǒ zhì, yuán shǐ chuí zé, sì shí qī yán. yù wù hé chéng, suí shì zhuǎn yòng, liú yǎn zhī pài, qí yuán jìn guǎng. yīn dì suí rén, wēi yǒu gǎi biàn, yǔ qí dà jiào, wèi yì běn yuán. ér zhōng yìn dù tè wèi xiáng zhèng, cí tiáo hé yǎ, yǔ tiān tóng yīn, qì yùn qīng liàng, wéi rén guǐ zé. lín jìng yì guó, xí miù chéng xùn, jìng qū jiāo sú, mò shǒu chún fēng.
详其文字,梵天所制,原始垂则,四十七言。遇物合成,随事转用,流演枝派,其源浸广。因地随人,微有改变,语其大较,未异本源。而中印度特为详正,辞调和雅,与天同音,气韵清亮,为人轨则。邻境异国,习谬成训,竞趋浇俗,莫守淳风。
zhì yú jì yán shū shì, gè yǒu sī cún. shǐ gào zǒng chēng, wèi ní luó bì tú, táng yán qīng zàng. shàn è jù jǔ, zāi xiáng bèi zhe.
至于记言书事,各有司存。史诰总称,谓尼罗蔽荼,(唐言青藏。)善恶具举,灾祥备著。
jiǔ jiào yù
九、教育
ér kāi méng yòu jìn, xiān dǎo shí èr zhāng. qī suì zhī hòu, jiàn shòu wǔ míng dà lùn: yī yuē shēng míng, shì gǔ xùn zì, quán mù shū bié èr gōng qiǎo míng, jì shù jī guān, yīn yáng lì shǔ sān yī fāng míng, jìn zhòu xián xié, yào shí zhēn ài sì yuē yīn míng, kǎo dìng zhèng xié, yán hé zhēn wěi wǔ yuē nèi míng, jiū chàng wǔ chéng yīn guǒ miào lǐ.
而开蒙诱进,先导十二章。七岁之后,渐授五明大论:一曰声明,释诂训字,诠目疏别;二工巧明,伎术机关,阴阳历数;三医方明,禁咒闲邪,药石针艾;四曰因明,考定正邪,研核真伪;五曰内明,究畅五乘因果妙理。
qí pó luó mén xué sì fèi tuó lùn: jiù yuē pí tuó, é yě. yī yuē shòu, wèi yǎng shēng shàn xìng èr yuē cí, wèi xiǎng jì qí dǎo sān yuē píng, wèi lǐ yí zhān bǔ bīng fǎ jūn zhèn sì yuē shù, wèi yì néng jì shù jìn zhòu yī fāng.
其婆罗门学四吠陀论:(旧曰毗陀,讹也。)一曰寿,谓养生缮性;二曰祠,谓享祭祈祷;三曰平,谓礼仪、占卜、兵法、军阵;四曰术,谓异能、伎数、禁咒、医方。
shī bì bó jiū jīng wēi, guàn jiū xuán ào, shì zhī dà yì, yì yǐ wēi yán, tí sī shàn yòu, diāo xiǔ lì báo. ruò nǎi shí liàng tōng mǐn, zhì huái bū yì, zé jū zhí fǎn guān, yè chéng hòu yǐ.
师必博究精微,贯究玄奥,示之大义,异以微言,提撕善诱,雕朽励薄。若乃识量通敏,志怀逋逸,则拘絷反关,业成后已。
nián fāng sān shí, zhì lì xué chéng, jì jū lù wèi, xiān chóu shī dé. qí yǒu bó gǔ hǎo yǎ, féi dùn jū zhēn, shěn fú wù wài, xiāo yáo shì biǎo, chǒng rǔ bù jīng, shēng wèn yǐ yuǎn, jūn wáng yǎ shàng, mò néng qū jī. rán ér guó zhòng cōng ruì, sú guì gāo míng, bāo zàn jì lóng, lǐ mìng yì zhòng. gù néng qiáng zhì dǔ xué, wàng pí yóu yì, fǎng dào yī rén, bù yuǎn qiān lǐ. jiā suī háo fù, zhì jūn jī lǚ, kǒu fù zhī zī, xún gài yǐ jì, yǒu guì zhī dào, wú chǐ kuì cái. yú yóu duò yè tōu shí mí yī, jì wú lìng dé, yòu fēi shí xí, chǐ rǔ jù zhì, chǒu shēng zài yáng.
年方三十,志立学成,既居禄位,先酬师德。其有博古好雅,肥遁居贞,沈浮物外,逍遥事表,宠辱不惊,声问以远,君王雅尚,莫能屈迹。然而国重聪睿,俗贵高明,褒赞既隆,礼命亦重。故能强志笃学,忘疲游艺,访道依仁,不远千里。家虽豪富,志均羁旅,口腹之资,巡匄以济,有贵知道,无耻匮财。娱游惰业、偷食靡衣,既无令德,又非时习,耻辱俱至,丑声载扬。
shí fó jiào
十、佛教
rú lái lǐ jiào, suí lèi dé jiě. qù shèng yōu yuǎn, zhèng fǎ chún lí, rèn qí jiàn jiě zhī xīn, jù huò wén zhī zhī wù. bù zhí fēng zhì, zhēng lùn bō tāo, yì xué zhuān mén, shū tú tóng zhì. shí yǒu bā bù, gè shàn fēng ruì dà xiǎo èr chéng, jū zhǐ qū bié. qí yǒu yàn mò sī wéi, jīng xíng zhù lì, dìng huì yōu gé, xuān jìng liáng shū, suí qí zhòng jū, gè zhì kē fáng. wú yún lǜ lùn, guà shì fó jīng, jiǎng xuān yī bù, nǎi miǎn sēng zhī shì èr bù, jiā shang fáng zī jù sān bù, chà shì zhě zhī chéng. sì bù, gěi jìng rén yì shǐ wǔ bù, zé xíng chéng xiàng yú liù bù, yòu dǎo cóng zhōu wèi. dào dé jì gāo, jīng mìng yì yì. shí jí jiǎng lùn, kǎo qí yōu liè, zhāng bié shàn è, chù zhì yōu míng. qí yǒu shāng què wēi yán, yì yáng miào lǐ, yǎ cí shàn měi, miào biàn mǐn jié, yú shì yù chéng bǎo xiàng, dǎo cóng rú lín. zhì nǎi yì mén xū pì, cí fēng cuò ruì, lǐ guǎ ér cí fán, yì guāi ér yán shùn, suì jí miàn tú zhě è, shēn chà chén tǔ, chì yú kuàng yě, qì zhī gōu hè. jì jīng shū tè, yì biǎo xián yú. rén zhī lè dào, jiā qín zhì xué. chū jiā guī sú, cóng qí suǒ hǎo. lí jiù fàn lǜ, sēng zhōng kē fá, qīng zé zhòng mìng hē zé, cì yòu zhòng bù yǔ yǔ, zhòng nǎi zhòng bù gòng zhù. bù gòng zhù zhě, chì bìn bù chǐ, chū yī zhù chù, cuò shēn wú suǒ, jī lǚ jiān xīn, huò fǎn chū fú.
如来理教,随类得解。去圣悠远,正法醇醨,任其见解之心,俱获闻知之悟。部执峰峙,诤论波涛,异学专门,殊途同致。十有八部,各擅锋锐;大小二乘,居止区别。其有宴默思惟,经行住立,定慧悠隔,喧静良殊,随其众居,各制科防。无云律论,絓是佛经,讲宣一部,乃免僧知事;二部,加上房资具;三部,差侍者祗承。四部,给净人役使;五部,则行乘象舆;六部,又导从周卫。道德既高,旌命亦异。时集讲论,考其优劣,彰别善恶,黜陟幽明。其有商榷微言,抑扬妙理,雅辞赡美,妙辩敏捷,于是驭乘宝象,导从如林。至乃义门虚辟,辞锋挫锐,理寡而辞繁,义乖而言顺,遂即面涂赭垩,身岔尘土,斥于旷野,弃之沟壑。既旌淑慝,亦表贤愚。人知乐道,家勤志学。出家归俗,从其所好。罹咎犯律,僧中科罚,轻则众命诃责,次又众不与语,重乃众不共住。不共住者,斥摈不齿,出一住处,措身无所,羁旅艰辛,或返初服。
shí yī zú xìng
十一、族姓
ruò fú zú xìng shū zhě, yǒu sì liú yān: yī yuē pó luó mén, jìng xíng yě, shǒu dào jū zhēn, jié bái qí cāo. èr yuē shā dì lì, wáng zhǒng yě, jiù yuē shā lì, lüè yě. yì shì jūn lín, rén shù wèi zhì. sān yuē fèi shē, jiù yuē pí shě, é yě. shāng gǔ yě, mào qiān yǒu wú, zhú lì yuǎn jìn. sì yuē shù tuó luó, jiù yuē shǒu tuó, é yě. nóng rén yě, sì lì chóu lǒng, qín shēn jià sè. fán zī sì xìng, qīng zhuó shū liú, hūn qǔ tōng qīn, fēi fú yì lù, nèi wài zōng zhī, yīn gòu bù zá. fù rén yī jià, zhōng wú zài jiào. zì yú zá xìng, shí fán zhǒng zú, gè suí lèi jù, nán yǐ xiáng cái.
若夫族姓殊者,有四流焉:一曰婆罗门,净行也,守道居贞,洁白其操。二曰刹帝利,王种也,(旧曰刹利,略也。)奕世君临,仁恕为志。三曰吠奢,(旧曰毗舍,讹也。)商贾也,贸迁有无,逐利远近。四曰戍陀罗,(旧曰首陀,讹也。)农人也,肆力畴陇,勤身稼穑。凡兹四姓,清浊殊流,婚娶通亲,飞伏异路,内外宗枝,姻媾不杂。妇人一嫁,终无再醮。自余杂姓,实繁种族,各随类聚,难以详裁。
shí èr bīng shù
十二、兵术
jūn wáng yì shì, wéi shā dì lì. shì cuàn shí qǐ, yì xìng chēng zūn. guó zhī zhàn shì, xiāo xióng bì xuǎn, zi fù chuán yè, suì qióng bīng shù. jū zé gōng lú zhōu wèi, zhēng zé fèn lǚ qián fēng. fán yǒu sì bīng, bù mǎ chē xiàng. xiàng zé bèi yǐ jiān jiǎ, yá shī lì jù, yī jiāng ān chéng, shòu qí jié dù, liǎng zú zuǒ yòu, wèi zhī jià yù. chē nǎi jià yǐ sì mǎ, bīng shuài jū chéng, liè zú zhōu wèi, fú lún xié gǔ. mǎ jūn sàn yù, zhú běi bèn mìng. bù jūn qīng hàn, gǎn yǒng chōng xuǎn, fù dà lǔ, zhí cháng jǐ, huò chí dāo jiàn, qián fèn xíng zhèn. fán zhū róng qì, mò bù fēng ruì, suǒ wèi máo dùn gōng shǐ dāo jiàn yuè fǔ gē shū zhǎng shuò lún suǒ zhī shǔ, jiē shì xí yǐ.
君王奕世,惟刹帝利。弑篡时起,异姓称尊。国之战士,骁雄毕选,子父传业,遂穷兵术。居则宫庐周卫,征则奋旅前锋。凡有四兵,步、马、车、象。象则被以坚甲,牙施利距,一将安乘,授其节度,两卒左右,为之驾驭。车乃驾以驷马,兵帅居乘,列卒周卫,扶轮挟毂。马军散御,逐北奔命。步军轻捍,敢勇充选,负大橹,执长戟,或持刀剑,前奋行阵。凡诸戎器,莫不锋锐,所谓矛、楯、弓、矢、刀、剑、钺、斧、戈、殳、长槊、轮索之属,皆世袭矣。
shí sān xíng fǎ
十三、刑法
fū qí sú yě, xìng suī juàn jí, zhì shén zhēn zhì, yú cái wú gǒu dé, yú yì yǒu yú ràng, jù míng yùn zhī zuì, qīng shēng shì zhī yè, guǐ jué bù xíng, méng shì wèi xìn, zhèng jiào shàng zhì, fēng sú yóu hé. xiōng bèi qún xiǎo, shí kuī guó xiàn, móu wēi jūn shàng, shì jī zhāng míng, zé cháng yōu líng yǔ, wú suǒ xíng lù, rèn qí shēng sǐ, bù chǐ rén lún. fàn shāng lǐ yì, bèi nì zhōng xiào, zé yì bí, jié ěr, duàn shǒu, yuè zú, huò qū chū guó, huò fàng huāng yì. zì yú jiù fàn, shū cái shú zuì. lǐ yù zhàn cí, bù jiā xíng pǔ, suí wèn kuǎn duì, jù shì píng kē. jù wéi suǒ fàn, chǐ guò shì fēi, yù jiū qíng shí, shì xū àn zhě, fán yǒu sì tiáo: shuǐ huǒ chēng dú. shuǐ zé zuì rén yǔ shí, shèng yǐ lián náng, shěn zhī shēn liú, xiào qí zhēn wěi, rén chén shí fú zé yǒu fàn, rén fú shí chén zé wú yǐn. huǒ nǎi shāo tiě, zuì rén jù shàng, fù shǐ zú dǎo, jì qiǎn zhǎng àn, yòu lìng shé shì, xū wú suǒ sǔn, shí yǒu suǒ shāng. nuò ruò zhī rén bù kān yán chì, pěng wèi kāi huā, sàn zhī xiàng yàn, xū zé huā fā, shí zé huā jiāo. chēng zé rén shí píng héng, qīng zhòng qǔ yàn, xū zé rén dī shí jǔ, shí zé shí zhòng rén qīng. dú zé yǐ yī gǔ yáng, pōu qí yòu bì, suí bèi sòng rén suǒ shí zhī fēn, zá zhū dú yào zhì yòu bì zhōng, shí zé dú fā ér sǐ, xū zé dú xiē ér sū. jǔ sì tiáo zhī lì, fáng bǎi fēi zhī lù.
夫其俗也,性虽狷急,志甚贞质,于财无苟得,于义有余让,惧冥运之罪,轻生事之业,诡谲不行,盟誓为信,政教尚质,风俗犹和。凶悖群小,时亏国宪,谋危君上,事迹彰明,则常幽囹圄,无所刑戮,任其生死,不齿人伦。犯伤礼义,悖逆忠孝,则劓鼻,截耳,断手,刖足,或驱出国,或放荒裔。自余咎犯,输财赎罪。理狱占辞,不加刑朴,随问款对,据事平科。拒违所犯,耻过饰非,欲究情实,事须案者,凡有四条:水、火、称、毒。水则罪人与石,盛以连囊,沈之深流,校其真伪,人沉石浮则有犯,人浮石沉则无隐。火乃烧铁,罪人踞上,复使足蹈,既遣掌案,又令舌舐,虚无所损,实有所伤。懦弱之人不堪炎炽,捧未开花,散之向焰,虚则花发,实则花焦。称则人石平衡,轻重取验,虚则人低石举,实则石重人轻。毒则以一羖羊,剖其右髀,随被讼人所食之分,杂诸毒药置右髀中,实则毒发而死,虚则毒歇而苏。举四条之例,防百非之路。
shí sì jìng yí
十四、敬仪
zhì jìng zhī shì, qí yí jiǔ děng: yī fà yán wèi wèn, èr fǔ shǒu shì jìng, sān jǔ shǒu gāo yī, sì hé zhǎng píng gǒng, wǔ qū xī, liù cháng guì, qī shǒu xī jù dì, bā wǔ lún jù qū, jiǔ wǔ tǐ tóu dì. fán sī jiǔ děng, jí wéi yī bài. guì ér zàn dé, wèi zhī jǐn jìng. yuǎn zé jī sǎng bài shǒu, jìn zé shì zú mó zhǒng. fán qí zhì cí shòu mìng, qiān shang cháng guì. zūn xián shòu bài, bì yǒu wèi cí, huò mó qí dǐng, huò fǔ qí bèi, shàn yán huì dǎo, yǐ shì qīn hòu. chū jiā shā mén, jì shòu lǐ jìng, wéi jiā shàn yuàn, wú zhǐ guì bài. suí suǒ zōng shì, duō yǒu xuán rào, huò wéi yī zhōu, huò fù sān zā, sù xīn bié qǐng, shù zé cóng yù.
致敬之式,其仪九等:一发言慰问,二俯首示敬,三举手高揖,四合掌平拱,五屈膝,六长跪,七手膝踞地,八五轮俱屈,九五体投地。凡斯九等,极惟一拜。跪而赞德,谓之尽敬。远则稽颡拜手,近则舐足摩踵。凡其致辞受命,褰裳长跪。尊贤受拜,必有慰辞,或摩其顶,或拊其背,善言诲导,以示亲厚。出家沙门,既受礼敬,惟加善愿,无止跪拜。随所宗事,多有旋绕,或唯一周,或复三匝,宿心别请,数则从欲。
shí wǔ bìng sǐ
十五、病死
fán zāo jí bìng, jué lì qī rì, qī xiàn zhī zhōng, duō yǒu quán yù. bì wèi chōu chà, fāng nǎi ěr yào. yào zhī xìng lèi, míng zhǒng bù tóng. yī zhī gōng jì, zhàn hòu yǒu yì.
凡遭疾病,绝粒七日,期限之中,多有痊愈。必未瘳差,方乃饵药。药之性类,名种不同。医之工伎,占候有异。
zhōng méi lín sàng, āi háo xiāng qì, liè shang bá fā, pāi é chuí xiōng. fú zhì wú wén, sàng qī wú shù. sòng zhōng bìn zàng, qí yí yǒu sān: yī yuē huǒ zàng, jī xīn fén liáo èr yuē shuǐ zàng, shěn liú piāo sàn sān yuē yě zàng, qì lín sì shòu. guó wáng cú luò, xiān lì sì jūn, yǐ zhǔ sàng jì, yǐ dìng shàng xià. shēng lì dé hào, sǐ wú yì shì. sàng huò zhī jiā, rén mò jiù shí. bìn zàng zhī hòu, fù cháng wú huì. zhū yǒu sòng sǐ, yǐ wéi bù jié, xián yú guō wài yù ér hòu rù. zhì yú nián qí shòu mào, sǐ qī jiāng zhì, yīng lèi shěn ē, shēng yá kǒng jí, yàn lí chén sú, yuàn qì rén jiān, qīng bǐ shēng sǐ, xī yuǎn shì lù. yú shì qīn gù zhī yǒu, zòu yuè jiàn huì, fàn zhōu gǔ zhào, jì qíng jiā hé, zhōng liú zì nì, wèi dé shēng tiān. shí yǒu qí yī, wèi jǐn bǐ jiàn. chū jiā sēng zhòng, zhì wú hào kū, fù mǔ wáng sàng, sòng jīn chóu ēn, zhuī yuǎn shèn zhōng, shí zī míng fú.
终没临丧,哀号相泣,裂裳拔发,拍额椎胸。服制无闻,丧期无数。送终殡葬,其仪有三:一曰火葬,积薪焚燎;二曰水葬,沈流飘散;三曰野葬,弃林饲兽。国王殂落,先立嗣君,以主丧祭,以定上下。生立德号,死无议谥。丧祸之家,人莫就食。殡葬之后,复常无讳。诸有送死,以为不洁,咸于郭外浴而后入。至于年耆寿耄,死期将至,婴累沈痾,生崖恐极,厌离尘俗,愿弃人间,轻鄙生死,希远世路。于是亲故知友,奏乐饯会,泛舟鼓棹,济殑伽河,中流自溺,谓得生天。十有其一,未尽鄙见。出家僧众,制无号哭,父母亡丧,诵今酬恩,追远慎终,寔资冥福。
shí liù fù shuì
十六、赋税
zhèng jiào jì kuān, jī wù yì jiǎn, hù bù jí shū, rén wú yáo kè. wáng tián zhī nèi, dà fēn wéi sì: yī chōng guó yòng, jì sì zī shèng èr yǐ fēng jiàn fǔ zuǒ zǎi chén sān shǎng cōng ruì shuò xué gāo cái sì shù fú tián, gěi zhū yì dào. suǒ yǐ fù liǎn qīng bó, yáo shuì jiǎn shěng, gè ān shì yè, jù diàn kǒu fēn. jiǎ zhǒng wáng tián, liù shuì qí yī. shāng gǔ zhú lì, lái wǎng mào qiān, jīn lù guān fáng, qīng shuì hòu guò. guó jiā yíng jiàn, bù xū láo yì, jù qí chéng gōng, chóu zhī jià zhí. zhèn shù zhēng xíng, gōng lú sù wèi, liàng shì zhāo mù, xuán shǎng dài rén. zǎi mù fǔ chén shù guān liáo zuǒ, gè yǒu fèn dì, zì shí fēng yì.
政教既宽,机务亦简,户不籍书,人无徭课。王田之内,大分为四:一充国用,祭祀粢盛;二以封建辅佐宰臣;三赏聪睿硕学高才;四树福田,给诸异道。所以赋敛轻薄,徭税俭省,各安世业,俱佃口分。假种王田,六税其一。商贾逐利,来往贸迁,津路关防,轻税后过。国家营建,不虚劳役,据其成功,酬之价直。镇戍征行,宫庐宿卫,量事招募,悬赏待人。宰牧、辅臣、庶官、僚佐,各有分地,自食封邑。
shí qī wù chǎn
十七、物产
fēng rǎng jì bié, dì lì yì shū. huā cǎo guǒ mù, zá zhǒng yì míng, suǒ wèi ān méi luó guǒ ān mǐ luó guǒ mò dù jiā guǒ bá dá luó guǒ jié bǐ tā guǒ ā mò luó guǒ zhèn dù jiā guǒ wū tán bá luó guǒ mào zhē guǒ nà lì luó guǒ bān suō guǒ. fán jué cǐ lèi, nán yǐ bèi zài, jiàn zhēn rén shì zhě, lüè jǔ yán yān. zhì yú zǎo lì bēi shì, yìn dù wú wén lí nài táo xìng pú táo děng guǒ, jiā shī mí luó guó yǐ lái, wǎng wǎng jiān zhí shí liú gān jú, zhū guó jiē shù.
风壤既别,地利亦殊。花草果木,杂种异名,所谓庵没罗果、庵弭罗果、末杜迦果、跋达罗果、劫比他果、阿末罗果、镇杜迦果、乌昙跋罗果、茂遮果、那利罗果、般娑果。凡厥此类,难以备载,见珍人世者,略举言焉。至于枣、栗、椑、柿,印度无闻;梨、柰、桃、杏、蒲萄等果,迦湿弥罗国已来,往往间植;石榴、甘桔,诸国皆树。
kěn tián nóng wù, jià sè gēng yún, bō zhí suí shí, gè cóng láo yì. tǔ yí suǒ chū, dào mài yóu duō.
垦田农务,稼穑耕耘,播植随时,各从劳逸。土宜所出,稻、麦尤多。
shū cài zé yǒu jiāng jiè guā hù hūn tuó cài děng. cōng suàn suī shǎo, dàn shí yì xī, jiā yǒu shí zhě, qū lìng chū guō.
蔬菜则有姜、芥、瓜、瓠、荤陁菜等。葱蒜虽少,啖食亦希,家有食者,驱令出郭。
zhì yú rǔ lào gāo sū shā táng shí mì jiè zǐ yóu zhū bǐng chǎo, cháng suǒ shàn yě. yú yáng zhāng lù, shí jiàn yáo zì. niú lǘ xiàng mǎ shǐ quǎn hú láng shī zi hóu yuán, fán cǐ máo qún, lì wú wèi dàn, dàn zhě bǐ chǐ, zhòng suǒ huì è, píng jū guō wài, xī jī rén jiān.
至于乳酪、膏酥、粆糖、石蜜、芥子油、诸饼麨,常所膳也。鱼、羊、獐、鹿,时荐肴胾。牛、驴、象、马、豕、犬、狐、狼、师子、猴、猿,凡此毛群,例无味啖,啖者鄙耻,众所秽恶,屏居郭外,希迹人间。
ruò qí jiǔ lǐ zhī chà, zī wèi liú bié. pú táo gān zhè, shā dì lì yǐn yě qū niè chún láo, fèi shē děng yǐn yě shā mén pó luó mén yǐn pú táo gān zhè jiāng, fēi jiǔ lǐ zhī wèi yě. zá xìng bēi zú, wú suǒ liú bié.
若其酒醴之差,滋味流别。蒲萄、甘蔗,刹帝利饮也;曲蘖醇醪,吠奢等饮也;沙门、婆罗门饮蒲萄、甘蔗浆,非酒醴之谓也。杂姓卑族,无所流别。
rán qí zī yòng zhī qì, qiǎo zhì yǒu shū shí wù zhī jù, suí shí wú quē. suī fǔ huò sī yòng, ér chuī zèng mò zhī. duō qì pī tǔ, shǎo yòng chì tóng. shí yǐ yī qì, zhòng wèi xiāng diào, shǒu zhǐ zhēn zhuó, lüè wú shi zhù, zhì yú lǎo bìng, nǎi yòng tóng shi.
然其资用之器,巧质有殊;什物之具,随时无阙。虽釜镬斯用,而炊甑莫知。多器坯土,少用赤铜。食以一器,众味相调,手指斟酌,略无匙箸,至于老病,乃用铜匙。
ruò qí jīn yín tōu shí bái yù huǒ zhū, fēng tǔ suǒ chǎn, mí fù yíng jī. qí zhēn zá bǎo, yì lèi shū míng, chū zì hǎi yú, yì yǐ qiú mào. rán qí huò yòng, jiāo qiān yǒu wú, jīn qián yín qián bèi zhū xiǎo zhū.
若其金、银、鍮石、白玉、火珠,风土所产,弥复盈积。奇珍杂宝,异类殊名,出自海隅,易以求贸。然其货用,交迁有无,金钱、银钱、贝珠、小珠。
yìn dù zhī jìng, jiāng jiè jù jǔ, fēng rǎng zhī chà, dà lüè sī zài, tóng tiáo gòng guàn, cū chén gěng gài. yì zhèng shū sú, jù guó ér xù.
印度之境,疆界具举,风壤之差,大略斯在,同条共贯,粗陈梗概。异政殊俗,据国而叙。
làn bō guó
○滥波国
làn bō guó zhōu qiān yú lǐ, běi bèi xuě shān, sān chuí hēi lǐng. guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ. zì shù bǎi nián, wáng zú jué sì, háo jié lì jìng, wú dà jūn zhǎng, jìn shǐ fù shǔ jiā bì shì guó. yí jīng dào, duō gān zhè, lín shù suī zhòng, guǒ shí nǎi shǎo. qì xù jiàn wēn, wēi shuāng wú xuě. guó sú fēng lè, rén shàng gē yǒng, zhì xìng qiè ruò, qíng huái guǐ zhà, gèng xiāng qī qiào, wèi yǒu tuī xiān. tǐ mào bēi xiǎo, dòng zhǐ qīng zào. duō yī bái dié, suǒ fú xiān shì. qié lán shí yú suǒ, sēng tú guǎ shǎo, bìng duō xí xué dà chéng fǎ jiào. tiān cí shù shí, yì dào shén duō.
滥波国周千余里,北背雪山,三垂黑岭。国大都城周十余里。自数百年,王族绝嗣,豪杰力竞,无大君长,近始附属迦毕试国。宜粳稻,多甘蔗,林树虽众,果实乃少。气序渐温,微霜无雪。国俗丰乐,人尚歌咏,志性怯弱,情怀诡诈,更相欺诮,未有推先。体貌卑小,动止轻躁。多衣白氎,所服鲜饰。伽蓝十余所,僧徒寡少,并多习学大乘法教。天祠数十,异道甚多。
cóng cǐ dōng nán xíng bǎi yú lǐ, yú dà lǐng, jì dà hé, zhì nà jiē luó hé guó. běi yìn dù jìng.
从此东南行百余里,逾大岭,济大河,至那揭罗曷国。(北印度境。)
nà jiē luó hé guó
○那揭罗曷国
nà jiē luó hé guó dōng xī liù bǎi yú lǐ, nán běi èr bǎi wǔ liù shí lǐ. shān zhōu sì jìng, xuán gé wēi xiǎn. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. wú dà jūn zhǎng zhǔ lìng, yì shǔ jiā bì shì guó. fēng gǔ jià, duō huā guǒ, qì xù wēn shǔ, fēng sú chún zhì. měng ruì xiāo xióng, qīng cái hào xué, chóng jìng fó fǎ, shǎo xìn yì dào. qié lán suī duō, sēng tú guǎ shǎo, zhū sū dǔ bō huāng wú pǐ huài. tiān cí wǔ suǒ, yì dào bǎi yú rén.
那揭罗曷国东西六百余里,南北二百五六十里。山周四境,悬隔危险。国大都城周二十余里。无大君长主令,役属迦毕试国。丰谷稼,多花果,气序温暑,风俗淳质。猛锐骁雄,轻财好学,崇敬佛法,少信异道。伽蓝虽多,僧徒寡少,诸窣堵波荒芜圮坏。天祠五所,异道百余人。
yī chéng fù jìn zhū yí jī
一、城附近诸遗迹
chéng dōng èr lǐ yǒu sū dǔ bō, gāo sān bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. biān shí tè qǐ, kè diāo qí zhì, shì jiā pú sà zhí rán dēng fú fū lù pí yī bù fā yǎn ní dé shòu jì chù. shí jīng jié huài, sī jī wú mǐn. huò yǒu zhāi rì, tiān yù zhòng huā, qún lí xīn jìng, shì xiū gōng yǎng. qí xī qié lán, shǎo yǒu sēng tú. cì nán xiǎo sū dǔ bō, shì xī yǎn ní zhī dì, wú yōu wáng bì dà lù, suì pì jiàn yān.
城东二里有窣堵波,高三百余尺,无忧王之所建也。编石特起,刻雕奇制,释迦菩萨值然灯佛敷鹿皮衣布发掩泥得受记处。时经劫坏,斯迹无泯。或有斋日,天雨众花,群黎心竞,式修供养。其西伽蓝,少有僧徒。次南小窣堵波,是昔掩泥之地,无忧王避大路,遂僻建焉。
chéng nèi yǒu dà sū zhū bō gù jī. wén zhū xiān zhì yuē: xī yǒu fú chǐ, gāo guǎng yán lì. jīn jì wú chǐ, wéi yú gù jī. qí cè yǒu sū dǔ bō, gāo sān shí yú chǐ. bǐ yù xiāng chuán, bù zhī yuán qǐ, yún cóng kōng xià, zhì jī yú cǐ. jì fēi rén gōng, shí duō líng ruì.
城内有大窣诸波故基。闻诸先志曰:昔有佛齿,高广严丽。今既无齿,唯余故基。其侧有窣堵波,高三十余尺。彼欲相传,不知源起,云从空下,峙基于此。既非人工,实多灵瑞。
chéng xī nán shí yú lǐ yǒu sū dǔ bō, shì rú lái zì zhōng yìn dù líng xū yóu huà, jiàng jī yú cǐ, guó rén gǎn mù, jiàn cǐ líng jī. qí dōng bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, shì shì jiā pú sà xī zhí rán dēng fú yú cǐ mǎi huā.
城西南十余里有窣堵波,是如来自中印度凌虚游化,降迹于此,国人感慕,建此灵基。其东不远有窣堵波,是释迦菩萨昔值然灯佛于此买花。
èr xiǎo shí lǐng fú yǐng kū
二、小石岭佛影窟
chéng xī nán èr shí yú lǐ zhì xiǎo shí lǐng, yǒu qié lán, gāo táng zhòng gé, jī shí suǒ chéng. tíng yǔ jì liáo, jué wú sēng lǚ. zhōng yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě.
城西南二十余里至小石岭,有伽蓝,高堂重阁,积石所成。庭宇寂寥,绝无僧侣。中有窣堵波,高二百余尺,无忧王之所建也。
qié lán xī nán, shēn jiàn qiào jué, pù bù fēi liú, xuán yá bì lì. dōng àn shí bì yǒu dà dòng xué, qú bō luó lóng zhī suǒ jū yě. mén jìng xiá xiǎo, kū xué míng àn, yá shí jīn dī, xī jìng yú liú. xī yǒu fú yǐng, huàn ruò zhēn róng, xiāng hǎo jù zú, yǎn rán rú zài. jìn dài yǐ lái, rén bù biàn dǔ, zòng yǒu suǒ jiàn, fǎng fú ér yǐ. zhì chéng qí qǐng, yǒu míng gǎn zhě, nǎi zàn míng shì, shàng bù néng jiǔ. xī rú lái zài shì zhī shí, cǐ lóng wèi mù niú zhī shì, gōng wáng rǔ lào, jìn fèng shī yí. jì huò qiǎn zé, xīn huái huì hèn, jí yǐ jīn qián mǎi huā, gōng yǎng shòu jì sū dǔ bō, yuàn wèi è lóng, pò guó hài wáng. jí qù shí bì, tóu shēn ér sǐ. suì jū cǐ kū, wèi dà lóng wáng, biàn yù chū xué, chéng běn è yuàn. shì qǐ cǐ xīn, rú lái yǐ jiàn, mǐn cǐ guó rén wéi lóng suǒ hài, yùn shén tōng lì, zì zhōng yìn dù zhì. lóng jiàn rú lái, dú xīn suì zhǐ, shòu bù shā jiè, yuàn hù zhèng fǎ. yīn qǐng rú lái:" cháng jū cǐ kū, zhū shèng dì zǐ, héng shòu wǒ gōng." rú lái gào yuē:" wú jiāng jì miè, wèi rǔ liú yǐng, qiǎn wǔ luó hàn cháng shòu rǔ gōng. zhèng fǎ yǐn mò, qí shì wú tì. rǔ ruò dú xīn fèn nù, dāng guān wú liú yǐng, yǐ cí shàn gù, dú xīn dāng zhǐ. cǐ xián jié zhōng, dāng lái shì zūn, yì bēi mǐn rǔ, jiē liú yǐng xiàng." yǐng kū mén wài yǒu èr fāng shí, qí yī shí shàng yǒu rú lái zú dǎo zhī jī, lún xiāng wēi xiàn, guāng míng shí zhú. yǐng kū zuǒ yòu duō zhū shí shì, jiē shì rú lái zhū shèng dì zǐ rù dìng zhī chù. yǐng kū xī běi yú yǒu sū dǔ bō, shì rú lái jīng xíng zhī chù. qí cè sū dǔ bō, yǒu rú lái fā zhǎo. lín cǐ bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, shì rú lái xiǎn chàng zhēn zōng, shuō yùn jiè chù zhī suǒ yě. yǐng kū xī yǒu dà pán shí, rú lái cháng yú qí shàng zhuó huàn jiā shā, wén yǐng wēi xiàn.
伽蓝西南,深涧峭绝,瀑布飞流,悬崖壁立。东岸石壁有大洞穴,瞿波罗龙之所居也。门径狭小,窟穴冥暗,崖石津滴,蹊径余流。昔有佛影,焕若真容,相好具足,俨然如在。近代已来,人不遍睹,纵有所见,仿佛而已。至诚祈请,有冥感者,乃暂明视,尚不能久。昔如来在世之时,此龙为牧牛之士,供王乳酪,进奉失宜。既获谴责,心怀恚恨,即以金钱买花,供养受记窣堵波,愿为恶龙,破国害王。即趣石壁,投身而死。遂居此窟,为大龙王,便欲出穴,成本恶愿。适起此心,如来已鉴,愍此国人为龙所害,运神通力,自中印度至。龙见如来,毒心遂止,受不杀戒,愿护正法。因请如来:“常居此窟,诸圣弟子,恒受我供。”如来告曰:“吾将寂灭,为汝留影,遣五罗汉常受汝供。正法隐没,其事无替。汝若毒心奋怒,当观吾留影,以慈善故,毒心当止。此贤劫中,当来世尊,亦悲愍汝,皆留影像。”影窟门外有二方石,其一石上有如来足蹈之迹,轮相微现,光明时烛。影窟左右多诸石室,皆是如来诸圣弟子入定之处。影窟西北隅有窣堵波,是如来经行之处。其侧窣堵波,有如来发、爪。邻此不远有窣堵波,是如来显畅真宗,说蕴界处之所也。影窟西有大盘石,如来尝于其上濯浣袈裟,文影微现。
xī luó chéng
醯罗城
chéng dōng nán sān shí yú lǐ, zhì xī luó chéng. zhōu sì wǔ lǐ, shù jùn xiǎn gù, huā lín chí zhǎo, guāng xiān chéng jìng. chéng zhōng jū rén, chún zhì zhèng xìn. fù yǒu zhòng gé, huà dòng dān yíng. dì èr gé zhōng yǒu qī bǎo xiǎo sū dǔ bō, zhì rú lái dǐng gǔ. gǔ zhōu yī chǐ èr cùn, fā kǒng fēn míng, qí sè huáng bái, shèng yǐ bǎo hán, zhì sū dǔ bō zhōng. yù zhī shàn è xiàng zhě, xiāng mò hé ní, yǐ yìn dǐng gǔ, suí qí fú gǎn, qí wén huàn rán. yòu yǒu qī bǎo xiǎo sū dǔ bō, yǐ zhù rú lái dú lóu gǔ, zhuàng ruò hé yè, sè tóng dǐng gǔ, yì yǐ bǎo hán jiān luò ér zhì. yòu yǒu qī bǎo xiǎo sū dǔ bō, zhù rú lái yǎn jīng, jīng dà rú nài, guāng míng qīng chè, jiǎo yìng zhōng wài, yòu yǐ qī bǎo hán jiān fēng ér zhì. rú lái sēng jiā zhī jiā shā, xì dié suǒ zuò, qí sè huáng chì, zhì bǎo hán zhōng, suì yuè jì yuǎn, wēi yǒu sǔn huài. rú lái xī zhàng, bái tiě zuò huán, zhān tán wèi gǎn, bǎo tǒng shèng zhī. jìn yǒu guó wáng wén cǐ zhū wù bìng shì rú lái xī qīn fú yòng, shì qí wēi lì, pò xié ér guī. jì zhì běn guó, zhì suǒ jū gōng, céng wèi jiā chén, qiú zhī yǐ shī. yuán gèng xún fǎng, yǐ huán běn chù. sī wǔ shèng jī, duō yǒu líng yì. jiā bì shì wáng lìng wǔ jìng xíng gěi shì xiāng huā, guān lǐ zhī tú, xiāng jì bù jué. zhū jìng xíng děng yù cóng xū jì, yǐ wéi cái yòng rén zhī suǒ zhòng, quán lì kē tiáo, yǐ zhǐ xuān zá. qí dà lüè yuē:" zhū yù jiàn rú lái dǐng gǔ zhě, shuì yī jīn qián ruò qǔ yìn zhě, shuì wǔ jīn qián." zì yú jié jí, yǐ cì kē tiáo. kē tiáo suī zhòng, guān lǐ mí zhòng.
城东南三十余里,至醯罗城。周四五里,竖峻险固,花林池沼,光鲜澄镜。城中居人,淳质正信。复有重阁,画栋丹楹。第二阁中有七宝小窣堵波,置如来顶骨。骨周一尺二寸,发孔分明,其色黄白,盛以宝函,置窣堵波中。欲知善恶相者,香末和泥,以印顶骨,随其福感,其文涣然。又有七宝小窣堵波,以贮如来髑髅骨,状若荷叶,色同顶骨,亦以宝函缄络而置。又有七宝小窣堵波,贮如来眼睛,睛大如柰,光明清彻,曒映中外,又以七宝函缄封而置。如来僧伽胝袈裟,细氎所作,其色黄赤,置宝函中,岁月既远,微有损坏。如来锡杖,白铁作环,栴檀为笴,宝筒盛之。近有国王闻此诸物并是如来昔亲服用,恃其威力,迫胁而归。既至本国,置所居宫,曾未浃辰,求之已失。爰更寻访,已还本处。斯五圣迹,多有灵异。迦毕试王令五净行给侍香花,观礼之徒,相继不绝。诸净行等欲从虚寂,以为财用人之所重,权立科条,以止喧杂。其大略曰:“诸欲见如来顶骨者,税一金钱;若取印者,税五金钱。”自余节级,以次科条。科条虽重,观礼弥众。
zhòng gé xī běi yǒu sū dǔ bō, bù shèn gāo dà, ér duō líng yì, rén yǐ zhǐ chù, biàn jí yáo zhèn, lián jī qīng dòng, líng duó hé míng.
重阁西北有窣堵波,不甚高大,而多灵异,人以指触,便即摇震,连基倾动,铃铎和鸣。
cóng cǐ dōng nán shān gǔ zhōng xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì jiàn tuó luó guó. jiù yuē gān tuó wèi, é yě. běi yìn dù jìng.
从此东南山谷中行五百余里,至健驮逻国。(旧曰乾陁卫,讹也。北印度境。)
jiàn tuó luó guó
○健驮逻国
jiàn tuó luó guó dōng xī qiān yú lǐ, nán běi bā bǎi yú lǐ, dōng lín xìn dù hé. guó dà dū chéng hào bù lù shā bù luó, zhōu sì shí yú lǐ. wáng zú jué sì, yì shǔ jiā bì shì guó. yì lǐ kōng huāng, jū rén xī shǎo, gōng chéng yī yú yǒu qiān yú hù. gǔ jià yīn shèng, huā guǒ fán mào, duō gān zhè, chū shí mì. qì xù wēn shǔ, lüè wú shuāng xuě. rén xìng kuāng qiè, hǎo xí diǎn yì, duō jìng yì dào, shǎo xìn zhèng fǎ. zì gǔ yǐ lái, yìn dù zhī jìng zuò lùn zhū shī, zé yǒu nà luó yán tiān wú zhe pú sà shì qīn pú sà fǎ jiù rú yì xié zūn zhě děng běn shēng chù yě. sēng qié lán shí yú suǒ, cuī cán huāng fèi, wú màn xiāo tiáo, zhū sū dǔ bō pō duō tuí pǐ. tiān cí bǎi shù, yì dào zá jū.
健驮逻国东西千余里,南北八百余里,东临信度河。国大都城号布路沙布逻,周四十余里。王族绝嗣,役属迦毕试国。邑里空荒,居人稀少,宫城一隅有千余户。谷稼殷盛,花果繁茂,多甘蔗,出石蜜。气序温暑,略无霜雪。人性恇怯,好习典艺,多敬异道,少信正法。自古已来,印度之境作论诸师,则有那罗延天、无著菩萨、世亲菩萨、法救、如意、胁尊者等本生处也。僧伽蓝十余所,摧残荒废,芜漫萧条,诸窣堵波颇多颓圮。天祠百数,异道杂居。
wáng chéng nèi dōng běi yǒu yī gù jī, xī fú bō zhī bǎo tái yě. rú lái niè pán zhī hòu, bō liú cǐ guó, jīng shù bǎi nián, shì zūn gōng yǎng, liú zhuǎn zhū guó, zài bō lá sī.
王城内东北有一故基,昔佛钵之宝台也。如来涅槃之后,钵流此国,经数百年,式遵供养,流转诸国,在波剌斯。
yī bēi bō luó shù jí jiā nì sè jiā wáng dà sū dǔ bō
一、卑钵罗树及迦腻色迦王大窣堵波
chéng wài dōng nán bā jiǔ lǐ yǒu bēi bō luó shù, gāo bǎi yú chǐ, zhī yè fú shū, yīn yǐng méng mì. guò qù sì fú yǐ zuò qí xià, jīn yóu xiàn yǒu sì fú zuò xiàng. xián jié zhī zhōng, jiǔ bǎi jiǔ shí liù fú jiē dāng zuò yān. míng qí jǐng wèi, líng jiàn qián bèi. shì jiā rú lái yú cǐ shù xià nán miàn ér zuò, gào ā nán yuē:" wǒ qù shì hòu, dāng sì bǎi nián, yǒu wáng mìng shì, hào jiā nì sè jiā, cǐ nán bù yuǎn qǐ sū dǔ bō, wú shēn suǒ yǒu gǔ ròu shè lì, duō jí cǐ zhōng."
城外东南八九里有卑钵罗树,高百余尺,枝叶扶疏,荫影蒙密。过去四佛已坐其下,今犹现有四佛坐像。贤劫之中,九百九十六佛皆当坐焉。冥祇警卫,灵鉴潜被。释迦如来于此树下南面而坐,告阿难曰:“我去世后,当四百年,有王命世,号迦腻色迦,此南不远起窣堵波,吾身所有骨肉舍利,多集此中。”
bēi bō luó shù nán yǒu sū dǔ bō, jiā nì sè jiā wáng zhī suǒ jiàn yě. jiā nì sè jiā wáng yǐ rú lái niè pán zhī hòu dì sì bǎi nián, jūn lín yīng yùn, tǒng shàn bù zhōu, bù xìn zuì fú, qīng huǐ fó fǎ. tián yóu cǎo zé, yù jiàn bái tù, wáng qīn bēn zhú, zhì cǐ hū miè. jiàn yǒu mù niú xiǎo shù, yú lín shù jiàn zuò xiǎo sū dǔ bō, qí gāo sān chǐ. wáng yuē:" rǔ hé suǒ wéi?" mù shù duì yuē:" xī shì jiā fó shèng zhì xuán jì:' dāng yǒu guó wáng yú cǐ shèng dì jiàn sū dǔ bō, wú shēn shè lì duō jù qí nèi.' dài wáng shèng dé sù zhí, míng fú xī jì, shén gōng shèng fú, yǔn shǔ sī chén, gù wǒ jīn zhě xiān xiāng jǐng fā." shuō cǐ yǔ yǐ, hū rán bù xiàn. wáng wén shì shuō, xǐ qìng zēng huái, zì fù qí míng dà shèng xiān jì, yīn fā zhèng xìn, shēn jìng fó fǎ. zhōu xiǎo sū dǔ bō, gèng jiàn shí sū dǔ bō, yù yǐ gōng lì mí fù qí shàng. suí qí shù liàng, héng chū sān chǐ, ruò shì zēng gāo, yú sì bǎi chǐ. jī zhǐ suǒ zhì, zhōu yī lǐ bàn, céng jī wǔ jí, gāo yī bǎi wǔ shí chǐ, fāng nǎi dé fù xiǎo sū dǔ bō. wáng yīn xǐ qìng, fù yú qí shàng gèng qǐ èr shí wǔ céng jīn tóng xiāng lún, jí yǐ rú lái shè lì yī hú ér zhì qí zhōng, shì xiū gōng yǎng. yíng jiàn cái qì, jiàn xiǎo sū dǔ bō zài dà jī dōng nán yú xià bàng chū qí bàn. wáng xīn bù píng, biàn jí zhì qì, suì zhù sū dǔ bō dì èr jí xià shí jī zhōng bàn xiàn, fù yú běn chǔ gèng chū xiǎo sū dǔ bō. wáng nǎi tuì ér tàn yuē:" jiē fū, rén shì yì mí, shén gōng nán yǎn, líng shèng suǒ fú, fèn nù hé jí!" cán jù jì yǐ, xiè jiù ér guī. qí èr sū dǔ bō jīn yóu xiàn zài, yǒu yīng jí bìng yù qí kāng yù zhě, tú xiāng sàn huā, zhì chéng guī mìng, duō méng chōu chà.
卑钵罗树南有窣堵波,迦腻色迦王之所建也。迦腻色迦王以如来涅槃之后第四百年,君临膺运,统赡部洲,不信罪福,轻毁佛法。畋游草泽,遇见白兔,王亲奔逐,至此忽灭。见有牧牛小竖,于林树间作小窣堵波,其高三尺。王曰:“汝何所为?”牧竖对曰:“昔释迦佛圣智悬记:‘当有国王于此胜地建窣堵波,吾身舍利多聚其内。’大王圣德宿殖,名符昔记,神功胜福,允属斯辰,故我今者先相警发。”说此语已,忽然不现。王闻是说,喜庆增怀,自负其名大圣先记,因发正信,深敬佛法。周小窣堵波,更建石窣堵波,欲以功力弥覆其上。随其数量,恒出三尺,若是增高,逾四百尺。基趾所峙,周一里半,层基五级,高一百五十尺,方乃得覆小窣堵波。王因喜庆,复于其上更起二十五层金铜相轮,即以如来舍利一斛而置其中,式修供养。营建才迄,见小窣堵波在大基东南隅下傍出其半。王心不平,便即掷弃,遂住窣堵波第二级下石基中半现,复于本处更出小窣堵波。王乃退而叹曰:“嗟夫,人事易迷,神功难掩,灵圣所扶,愤怒何及!”惭惧既已,谢咎而归。其二窣堵波今犹现在,有婴疾病欲祈康愈者,涂香散花,至诚归命,多蒙瘳差。
èr dà sū dǔ bō zhōu jìn zhū fó xiàng
二、大窣堵波周近诸佛像
dà sū dǔ bō dōng miàn shí bì nán lòu zuò èr xiǎo sū dǔ bō, yī gāo sān chǐ, yī gāo wǔ chǐ, guī mó xíng zhuàng rú dà sū dǔ bō. yòu zuò liǎng qū fó xiàng, yī gāo sì chǐ, yī gāo liù chǐ, nǐ pú tí shù xià jiā fū zuò xiàng, rì guāng zhào zhú, jīn sè huǎng yào, yīn yǐng jiàn yí, shí wén qīng gàn. wén zhū qí jiù yuē: shù bǎi nián qián, shí jī zhī xì yǒu jīn sè yǐ, dà zhě rú zhǐ, xiǎo zhě rú mài, tóng lèi xiāng cóng, niè qí shí bì, wén ruò diāo lòu, cè yǐ jīn shā, zuò wéi cǐ xiàng, jīn yóu xiàn zài.
大窣堵波东面石陛南镂作二小窣堵波,一高三尺,一高五尺,规摹形状如大窣堵波。又作两躯佛像,一高四尺,一高六尺,拟菩提树下加趺坐像,日光照烛,金色晃曜,阴影渐移,石文青绀。闻诸耆旧曰:数百年前,石基之隙有金色蚁,大者如指,小者如麦,同类相从,啮其石壁,文若雕镂,厕以金沙,作为此像,今犹现在。
dà sū dǔ bō shí bì nán miàn yǒu huà fó xiàng, gāo yī zhàng liù chǐ, zì xiōng yǐ shàng, fēn xiàn liǎng shēn, cóng xiōng yǐ xià, hé wéi yī tǐ. wén zhū xiān zhì yuē: chū, yǒu pín shì yōng lì zì jì, dé yī jīn qián, yuàn zào fó xiàng. zhì sū dǔ bō suǒ, wèi huà gōng yuē:" wǒ jīn yù tú rú lái miào xiāng, yǒu yī jīn qián, chóu gōng shàng shǎo, sù xīn yōu fù, pò yú pín fá." shí bǐ huà gōng jiàn qí zhì chéng, wú yún jià zhí, xǔ wèi chéng gōng. fù yǒu yī rén, shì tóng qián jī, chí yī jīn qián, qiú huà fó xiàng. huà gōng shì shí shòu èr rén qián, qiú miào dān qīng, gòng huà yī xiàng. èr rén tóng rì jù lái lǐ jìng, huà gōng nǎi tóng zhǐ yī xiàng, shì bǐ èr rén, ér wèi zhī yuē:" cǐ shì rǔ suǒ zuò zhī fó xiàng yě." èr rén xiāng shì, ruò yǒu suǒ huái. huà gōng xīn zhī qí yí yě, wèi èr rén yuē:" hé sī lǜ zhī jiǔ hū? fán suǒ shòu wù, háo lí bù kuī. sī yán bù miù, xiàng bì shén biàn." yán shēng wèi jìng, xiàng xiàn líng yì, fēn shēn jiāo yǐng, guāng xiāng zhāo zhù. èr rén yuè fú, xīn xìn huān xǐ.
大窣堵波石陛南面有画佛像,高一丈六尺,自胸已上,分现两身,从胸已下,合为一体。闻诸先志曰:初,有贫士佣力自济,得一金钱,愿造佛像。至窣堵波所,谓画工曰:“我今欲图如来妙相,有一金钱,酬工尚少,宿心忧负,迫于贫乏。”时彼画工鉴其至诚,无云价直,许为成功。复有一人,事同前迹,持一金钱,求画佛像。画工是时受二人钱,求妙丹青,共画一像。二人同日俱来礼敬,画工乃同指一像,示彼二人,而谓之曰:“此是汝所作之佛像也。”二人相视,若有所怀。画工心知其疑也,谓二人曰:“何思虑之久乎?凡所受物,毫厘不亏。斯言不谬,像必神变。”言声未静,像现灵异,分身交影,光相昭著。二人悦服,心信欢喜。
dà sū dǔ bō xī nán bǎi yú bù, yǒu bái shí fó xiàng, gāo yī zhàng bā chǐ, běi miàn ér lì, duō yǒu líng xiāng, shù fàng guāng míng. shí yǒu rén jiàn xiàng chū yè xíng, xuán rào dà sū dǔ bō. jìn yǒu qún zéi yù rù xíng dào, xiàng chū yíng zéi, zéi dǎng bù tuì, xiàng guī běn chǔ, zhù lì rú gù. qún dào yīn cǐ gǎi guò zì xīn, yóu xíng yì lǐ, jù gào yuǎn jìn.
大窣堵波西南百余步,有白石佛像,高一丈八尺,北面而立,多有灵相,数放光明。时有人见像出夜行,旋绕大窣堵波。近有群贼欲入行盗,像出迎贼,贼党怖退,像归本处,住立如故。群盗因此改过自新,游行邑里,具告远近。
dà sū dǔ bō zuǒ yòu, xiǎo sū dǔ bō yú lín bǎi shù. fó xiàng zhuāng yán, wù qióng gōng sī, shū xiāng yì yīn, shí yǒu wén tīng, líng xiān shèng xián, huò jiàn xuán rào. cǐ sū dǔ bō zhě, rú lái xuán jì, qī shāo qī lì, fó fǎ fāng jǐn. xiān xián jì yuē: chéng huài yǐ sān. chū zhì cǐ guó, shì zāo huǒ zāi, dāng jiàn yíng gòu, shàng wèi chéng gōng.
大窣堵波左右,小窣堵波鱼鳞百数。佛像庄严,务穷工思,殊香异音,时有闻听,灵仙圣贤,或见旋绕。此窣堵波者,如来悬记,七烧七立,佛法方尽。先贤记曰:成坏已三。初至此国,适遭火灾,当见营构,尚未成功。
sān jiā nì sè jiā wáng qié lán yǔ xié zūn zhě shì qīn rú yì yí jī
三、迦腻色迦王伽蓝与胁尊者、世亲、如意遗迹
dà sū dǔ bō xī yǒu gù qié lán, jiā nì sè jiā wáng zhī suǒ jī yě. zhòng gé lèi xiè, céng tái dòng hù, jīng zhào gāo sēng, shì zhāo jǐng fú. suī zé pǐ huǐ, shàng yuē qí gōng. sēng tú jiǎn shǎo, bìng xué xiǎo chéng. zì jiàn qié lán, yì rén jiān chū, zhū zuò lùn shī jí zhèng shèng guǒ, qīng fēng shàng shàn, zhì dé wú mǐn.
大窣堵波西有故伽蓝,迦腻色迦王之所基也。重阁累榭,层台洞户,旌召高僧,式昭景福。虽则圮毁,尚曰奇工。僧徒减少,并学小乘。自建伽蓝,异人间出,诸作论师及证圣果,清风尚扇,至德无泯。
dì sān chóng gé yǒu bō lì shī fù táng yán xié. zūn zhě shì, jiǔ yǐ qīng dùn, shàng lì jīng biǎo. chū, zūn zhě zhī wèi fàn zhì shī yě, nián chuí bā shí, shě jiā rǎn yī. chéng zhōng shào nián biàn qiào zhī yuē:" yú fū xiǔ lǎo, yī hé qiǎn zhì! fū chū jiā zhě, yǒu èr yè yān, yī zé xí dìng, èr nǎi sòng jīng. ér jīn shuāi mào, wú suǒ jìn qǔ, làn jī qīng liú, tú zhī bǎo shí." shí xié zūn zhě wén zhū jī yì, yīn xiè shí rén ér zì shì yuē:" wǒ ruò bù tōng sān zàng lǐ, bù duàn sān jiè yù, dé liù shén tōng, jù bā jiě tuō, zhōng bù yǐ xié ér zhì yú xí!" zì ěr zhī hòu, wéi rì bù zú, jīng xíng yàn zuò, zhù lì sī wéi, zhòu zé yán xí lǐ jiào, yè nǎi jìng lǜ níng shén, mián lì sān suì, xué tōng sān zàng, duàn sān jiè yù, dé sān míng zhì, shí rén jìng yǎng, yīn hào xié zūn zhě yān.
第三重阁有波栗湿缚(唐言胁。)尊者室,久已倾顿,尚立旌表。初,尊者之为梵志师也,年垂八十,舍家染衣。城中少年便诮之曰:“愚夫朽老,一何浅智!夫出家者,有二业焉,一则习定,二乃诵经。而今衰耄,无所进取,滥迹清流,徒知饱食。”时胁尊者闻诸讥议,因谢时人而自誓曰:“我若不通三藏理,不断三界欲,得六神通,具八解脱,终不以胁而至于席!”自尔之后,唯日不足,经行宴坐,住立思惟,昼则研习理教,夜乃静虑凝神,绵历三岁,学通三藏,断三界欲,得三明智,时人敬仰,因号胁尊者焉。
xié zūn zhě shì dōng yǒu gù fáng, shì qīn pú sà yú cǐ zhì ā pí dá mó jù shě lùn, rén ér jìng zhī, fēng yǐ jì yān.
胁尊者室东有故房,世亲菩萨于此制《阿毗达磨俱舍论》,人而敬之,封以记焉。
shì qīn shì nán wǔ shí yú bù, dì èr chóng gé, mò nú hé lá tā táng yán rú yì. lùn shī yú cǐ zhì pí pó shā lùn. lùn shī yǐ fú niè pán zhī hòu yī qiān nián zhōng lì jiàn yě. shǎo hào xué, yǒu cái biàn, shēng wèn xiá bèi, fǎ sú guī xīn. shí shì luó fá xī dǐ guó pí qì luó mó ā dié duō wáng táng yán chāo rì. wēi fēng yuǎn qià, chén zhū yìn dù, rì yǐ wǔ yì jīn qián zhōu gěi pín jù gū dú. zhǔ cáng chén jù guó yòng fá kuì yě, nǎi fěng jiàn yuē:" dài wáng wēi bèi shū sú, zé jí kūn chóng, qǐng zēng wǔ yì jīn qián, yǐ zhèn sì fāng kuì fá. fǔ kù jì kōng, gèng shuì yǒu tǔ, zhòng liǎn bù yǐ, yuàn shēng zài yáng, zé jūn shàng yǒu zhōu gěi zhī ēn, chén xià bèi bù gōng zhī zé." wáng yuē:" jù yǒu yú, gěi bù zú, fēi gǒu wèi shēn chǐ mí guó yòng." suì jiā wǔ yì, huì zhū pín fá. qí hòu tián yóu, zhú shǐ shī zōng, yǒu xún zhī jī zhě, shǎng yī yì jīn qián, rú yì lùn shī yī shǐ rén tì fà, zhé cì yī yì jīn qián, qí guó shǐ chén yī jí shū jì. wáng chǐ jiàn gāo, xīn cháng yàng yàng, yù zhòng rǔ rú yì lùn shī. nǎi zhāo jí yì xué dé yè gāo shēn zhě bǎi rén, ér xià lìng yuē:" yù shōu shì tīng, yóu zhū zhēn jìng, yì dào fēn zá, guī xīn mí cuò, jīn kǎo yōu liè, zhuān jīng zūn fèng." jì hū jí lùn, zhòng xià lìng yuē:" wài dào lùn shī bìng yīng jùn yě, shā mén fǎ zhòng yí shàn zōng yì, shèng zé chóng jìng fó fǎ, fù zé zhū lù sēng tú." yú shì rú yì jí zhū wài dào, jiǔ shí jiǔ rén yǐ tuì fēi yǐ. xià xí yī rén, shì zhī miè rú yě, yīn ér jù tán, lùn jí huǒ yān. wáng yǔ wài dào xián xuān yán yuē:" rú yì lùn shī cí yì yǒu shī! fū xiān yān ér hòu jí huǒ, cǐ shì lǐ zhī cháng yě." rú yì suī yù shì nán, wú tīng lǎn zhě. chǐ jiàn zhòng rǔ, zé duàn qí shé, nǎi shū jiè mén rén shì qīn yuē:" dǎng yuán zhī zhòng, wú jìng dà yì qún mí zhī zhōng, wú biàn zhèng lùn." yán bì ér sǐ. jū wèi jiǔ, chāo rì wáng shī guó, xìng wáng yīng yùn, biǎo shì yīng xián. shì qīn pú sà yù xuě qián chǐ, lái bái wáng yuē:" dài wáng yǐ shèng dé jūn lín, wèi hán shí zhǔ mìng. xiān shī rú yì xué qióng xuán ào, qián wáng sù hàn, zhòng cuò gāo míng, wǒ chéng dǎo yòu, yù fù qián yuàn." qí wáng zhī rú yì zhé rén yě, měi shì qīn yǎ cāo yān, nǎi zhào zhū wài dào yǔ rú yì lùn zhě. shì qīn chóng shù xiān zhǐ, wài dào xiè qū ér tuì.
世亲室南五十余步,第二重阁,末笯曷剌他(唐言如意。)论师于此制《毗婆沙论》。论师以佛涅槃之后一千年中利见也。少好学,有才辩,声问遐被,法俗归心。时室罗伐悉底国毗讫罗摩阿迭多王(唐言超日。)威风远洽,臣诸印度,日以五亿金钱周给贫窭孤独。主藏臣惧国用乏匮也,乃讽谏曰:“大王威被殊俗,泽及昆虫,请增五亿金钱,以赈四方匮乏。府库既空,更税有土,重敛不已,怨声载扬,则君上有周给之恩,臣下被不恭之责。”王曰:“聚有余,给不足,非苟为身侈靡国用。”遂加五亿,惠诸贫乏。其后畋游,逐豕失踪,有寻知迹者,赏一亿金钱,如意论师一使人剃发,辄赐一亿金钱,其国史臣依即书记。王耻见高,心常怏怏,欲众辱如意论师。乃招集异学德业高深者百人,而下令曰:“欲收视听,游诸真境,异道纷杂,归心靡措,今考优劣,专精遵奉。”洎乎集论,重下令曰:“外道论师并英俊也,沙门法众宜善宗义,胜则崇敬佛法,负则诛戮僧徒。”于是如意诘诸外道,九十九人已退飞矣。下席一人,视之蔑如也,因而剧谈,论及火烟。王与外道咸喧言曰:“如意论师辞义有失!夫先烟而后及火,此事理之常也。”如意虽欲释难,无听览者。耻见众辱,齰断其舌,乃书诫门人世亲曰:“党援之众,无竞大义;群迷之中,无辩正论。”言毕而死。居未久,超日王失国,兴王膺运,表式英贤。世亲菩萨欲雪前耻,来白王曰:“大王以圣德君临,为含识主命。先师如意学穷玄奥,前王宿撼,众挫高名,我承导诱,欲复前怨。”其王知如意哲人也,美世亲雅操焉,乃召诸外道与如意论者。世亲重述先旨,外道谢屈而退。
sì bù sè jié luó fá dǐ chéng jí zhū yí jī
四、布色羯逻伐底城及诸遗迹
jiā nì sè jiā wáng qié lán dōng běi xíng wǔ shí yú lǐ, dù dà hé, zhì bù sè jié luó fá dǐ chéng, zhōu shí sì wǔ lǐ. jū rén yīn shèng, lǘ yán dòng lián. chéng xī mén wài yǒu yì tiān cí, tiān xiàng wēi yán, líng yì xiāng jì.
迦腻色迦王伽蓝东北行五十余里,渡大河,至布色羯逻伐底城,周十四五里。居人殷盛,闾阎洞连。城西门外有一天祠,天像威严,灵异相继。
chéng dōng yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, jí guò qù sì fó shuō fǎ zhī chù. gǔ xiān shèng xián zì zhōng yìn dù jiàng shén dǎo wù, sī dì shí duō, jí fá sū mì dá luó táng yán shì yǒu. jiù yuē hé xū mì duō, é yě. lùn shī yú cǐ zhì zhòng shì fēn ā pí dá mó lùn.
城东有窣堵波,无忧王之所建也,即过去四佛说法之处。古先圣贤自中印度降神导物,斯地寔多,即伐苏蜜呾罗(唐言世友。旧曰和须蜜多,讹也。)论师于此制《众事分阿毗达磨论》。
chéng běi sì wǔ lǐ yǒu gù qié lán, tíng yǔ huāng liáng, sēng tú guǎ shǎo, rán jiē zūn xí xiǎo chéng fǎ jiào. jí dá mó dá luó duō táng yán fǎ jiù. jiù yuē dá mó duō luó, é yě. lùn shī yú cǐ zhì zá ā pí dá mó lùn.
城北四五里有故伽蓝,庭宇荒凉,僧徒寡少,然皆遵习小乘法教。即达磨呾逻多(唐言法救。旧曰达摩多罗,讹也。)论师于此制《杂阿毗达磨论》。
qié lán cè yǒu sū dǔ bō, gāo shù bǎi chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, diāo mù wén shí, pō yì rén gōng. shì shì jiā fó xī wèi guó wáng, xiū pú sà xíng, cóng zhòng shēng yù, huì shī bù juàn, sàng shēn ruò yí, yú cǐ guó tǔ qiān shēng wèi wáng, jí sī shèng dì qiān shēng shě yǎn.
伽蓝侧有窣堵波,高数百尺,无忧王之所建也,雕木文石,颇异人工。是释迦佛昔为国王,修菩萨行,从众生欲,惠施不倦,丧身若遗,于此国土千生为王,即斯胜地千生舍眼。
shě yǎn dōng bù yuǎn yǒu èr shí sū dǔ bō, gè gāo bǎi yú chǐ. yòu zé fàn wáng suǒ lì, zuǒ nǎi tiān dì suǒ jiàn, yǐ miào zhēn bǎo ér yíng shì zhī. rú lái jì miè, bǎo biàn wéi shí. jī suī qīng xiàn, shàng yuē chóng gāo.
舍眼东不远有二石窣堵波,各高百余尺。右则梵王所立,左乃天帝所建,以妙珍宝而莹饰之。如来寂灭,宝变为石。基虽倾陷,尚曰崇高。
fàn shì sū dǔ bō xī běi xíng wǔ shí yú lǐ, yǒu sū dǔ bō, shì shì jiā rú lái yú cǐ huà guǐ zǐ mǔ, lìng bù hài rén, gù cǐ guó sú jì yǐ qiú sì.
梵、释窣堵波西北行五十余里,有窣堵波,是释迦如来于此化鬼子母,令不害人,故此国俗祭以求嗣。
huà guǐ zǐ mǔ běi xíng wǔ shí yú lǐ, yǒu sū dǔ bō. shì shāng mò jiā pú sà jiù yuē shǎn mó pú sà, é yě. gōng xíng jū yǎng, shì máng fù mǔ, yú cǐ cǎi guǒ, yù wáng yóu liè, dú shǐ wù zhōng, zhì chéng gǎn líng, tiān dì fù yào, dé dòng míng shèng, xún jí fù sū.
化鬼子母北行五十余里,有窣堵波。是商莫迦菩萨(旧曰睒摩菩萨,讹也。)恭行鞠养,侍盲父母,于此采果,遇王游猎,毒矢误中,至诚感灵,天帝傅药,德动明圣,寻即复苏。
wǔ bá lǔ shā chéng
五、跋虏沙城
shāng mò jiā pú sà bèi hài dōng nán xíng èr bǎi yú lǐ, zhì bá lǔ shā chéng. chéng běi yǒu sū dǔ bō, shì sū dá ná tài zǐ táng yán shàn yá. yǐ fù wáng dà xiàng shī pó luó mén, méng qiǎn bèi bìn, gù xiè guó rén, jì chū guō mén, yú cǐ gào bié. qí cè qié lán, wǔ shí yú sēng, bìng xiǎo chéng xué yě. xī yī shī fá luó táng yán zì zài. lùn shī yú cǐ zhì ā pí dá mó míng dēng lùn.
商莫迦菩萨被害东南行二百余里,至跋虏沙城。城北有窣堵波,是苏达拿太子(唐言善牙。)以父王大象施婆罗门,蒙谴被摈,顾谢国人,既出郭门,于此告别。其侧伽蓝,五十余僧,并小乘学也。昔伊湿伐逻(唐言自在。)论师于此制《阿毗达磨明灯论》。
bá lǔ shā chéng dōng mén wài yǒu yī qié lán, sēng tú wǔ shí yú rén, bìng dà chéng xué yě. yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn lì. xī sū dá ná tài zǐ bìn zài dàn duō luò jiā shān, jiù yuē tán tè shān, é yě. pó luó mén qǐ qí nán nǚ, yú cǐ yù mài.
跋虏沙城东门外有一伽蓝,僧徒五十余人,并大乘学也。有窣堵波,无忧王之所建立。昔苏达拿太子摈在弹多落迦山,(旧曰檀特山,讹也。)婆罗门乞其男女,于此鬻卖。
liù dàn duō luò jiā shān jí qí tā zhū yí jī
六、弹多落迦山及其他诸遗迹
bá lǔ shā chéng dōng běi èr shí yú lǐ, zhì dàn duō luò jiā shān. lǐng shàng yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng suǒ jiàn. sū dá ná tài zǐ yú cǐ qī yǐn. qí cè bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, tài zǐ yú cǐ yǐ nán nǚ shī pó luó mén, pó luó mén chuí qí nán nǚ, liú xiě rǎn dì, jīn zhū cǎo mù yóu dài jiàng sè. yán jiān shí shì, tài zǐ jí fēi xí dìng zhī chù. gǔ zhōng lín shù chuí tiáo ruò wéi, bìng shì tài zǐ xī suǒ yóu zhǐ. qí cè bù yuǎn yǒu yī shí lú, jí gǔ xiān rén zhī suǒ jū yě.
跋虏沙城东北二十余里,至弹多落迦山。岭上有窣堵波,无忧王所建。苏达拿太子于此栖隐。其侧不远有窣堵波,太子于此以男女施婆罗门,婆罗门捶其男女,流血染地,今诸草木犹带绛色。岩间石室,太子及妃习定之处。谷中林树垂条若帷,并是太子昔所游止。其侧不远有一石庐,即古仙人之所居也。
xiān lú xī běi xíng bǎi yú lǐ, yuè yī xiǎo shān, zhì dà shān. shān nán yǒu qié lán, sēng tú xiān shǎo, bìng xué dà chéng. qí cè sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, xī dú jiǎo xiān rén suǒ jū zhī chù. xiān rén wéi yín nǚ yòu luàn, tuì shī shén tōng, yín nǚ nǎi jià qí jiān ér hái chéng yì.
仙庐西北行百余里,越一小山,至大山。山南有伽蓝,僧徒鲜少,并学大乘。其侧窣堵波,无忧王之所建也,昔独角仙人所居之处。仙人为淫女诱乱,退失神通,淫女乃驾其肩而还城邑。
bá lǔ shā chéng dōng běi wǔ shí yú lǐ, zhì chóng shān. shān yǒu qīng shí dà zì zài tiān fù xiàng, pí mó tiān nǚ yě. wén zhū tǔ sú yuē: cǐ tiān xiàng zhě, zì rán yǒu yě. líng yì jì duō, qí dǎo yì zhòng. yìn dù zhū guó qiú fú qǐng yuàn, guì jiàn bì cuì, yuǎn jìn xián huì. qí yǒu yuàn jiàn tiān shén xíng zhě, zhì chéng wú èr, jué shí qī rì, huò yǒu de jiàn, qiú yuàn duō suì. shān xià yǒu dà zì zài tiān cí, tú huī wài dào shì xiū cí sì.
跋虏沙城东北五十余里,至崇山。山有青石大自在天妇像,毗摩天女也。闻诸土俗曰:此天像者,自然有也。灵异既多,祈祷亦众。印度诸国求福请愿,贵贱毕萃,远近咸会。其有愿见天神形者,至诚无贰,绝食七日,或有得见,求愿多遂。山下有大自在天祠,涂灰外道式修祠祀。
qī wū duó jiā hàn tú chéng
七、乌铎迦汉荼城
pí mó tiān cí dōng nán xíng bǎi wǔ shí lǐ, zhì wū duó jiā hàn tú chéng. zhōu èr shí yú lǐ, nán lín xìn dù hé. jū rén fù lè, bǎo huò yíng jī, zhū fāng zhēn yì, duō jí yú cǐ.
毗摩天祠东南行百五十里,至乌铎迦汉荼城。周二十余里,南临信度河。居人富乐,宝货盈积,诸方珍异,多集于此。
bā suō luó dǔ luó yì jí bō nǐ ní xiān
八、娑罗睹逻邑及波你尼仙
wū duó jiā hàn tú chéng xī běi xíng èr shí yú lǐ, zhì suō luó dǔ luó yì, shì zhì shēng míng lùn bō nǐ ní xiān běn shēng chù yě. suì gǔ zhī chū, wén zì fán guǎng, shí jīng jié huài, shì jiè kōng xū, cháng shòu zhū tiān, jiàng líng dǎo sú, yóu shì zhī gù, wén jí shēng yān. zì shí jué hòu, qí yuán fàn làn. fàn wáng tiān dì zuò zé suí shí, yì dào zhū xiān gè zhì wén zì. rén xiāng zǔ shù, jìng xí suǒ chuán, xué zhě xū gōng, nán yòng xiáng jiū. rén shòu bǎi suì zhī shí, yǒu bō nǐ ní xiān, shēng zhī bó wù, mǐn shí jiāo bó, yù xuē fú wěi, shān dìng fán wěi, yóu fāng wèn dào, yù zì zài tiān, suì shēn shù zuò zhī zhì. zì zài tiān yuē:" shèng yǐ zāi! wú dāng yòu rǔ." xiān rén shòu jiào ér tuì, yú shì yán jīng tán sī, jùn zhí qún yán, zuò wéi zì shū, bèi yǒu qiān sòng, sòng sān shí èr yán yǐ. jiū jí jīn gǔ, zǒng kuò wén yán, fēng yǐ jìn shàng. wáng shén zhēn yì, xià lìng guó zhōng, pǔ shǐ chuán xí, yǒu sòng tōng lì, shǎng qiān jīn qián. suǒ yǐ shī zī chuán shòu, shèng háng dāng shì. gù cǐ yì zhōng zhū pó luó mén shuò xué gāo cái, bó wù qiáng shí.
乌铎迦汉荼城西北行二十余里,至娑罗睹逻邑,是制《声明论》波你尼仙本生处也。遂古之初,文字繁广,时经劫坏,世界空虚,长寿诸天,降灵导俗,由是之故,文籍生焉。自时厥后,其源泛滥。梵王、天帝作则随时,异道诸仙各制文字。人相祖述,竞习所传,学者虚功,难用详究。人寿百岁之时,有波你尼仙,生知博物,愍时浇薄,欲削浮伪,删定繁猥,游方问道,遇自在天,遂申述作之志。自在天曰:“盛矣哉!吾当祐汝。”仙人受教而退,于是研精覃思,捃摭群言,作为字书,备有千颂,颂三十二言矣。究极今古,总括文言,封以进上。王甚珍异,下令国中,普使传习,有诵通利,赏千斤钱。所以师资传授,盛行当世。故此邑中诸婆罗门硕学高才,博物强识。
suō luó dǔ luó yì zhōng yǒu sū dǔ bō, luó hàn huà bō nǐ ní xiān hòu jìn zhī chù. rú lái qù shì, chuí wǔ bǎi nián, yǒu dà ā luó hàn zì jiā shī mí luó guó yóu huà zhì cǐ, nǎi jiàn fàn zhì chuí xùn zhì tóng. shí ā luó hàn wèi fàn zhì yuē:" hé kǔ cǐ ér?" fàn zhì yuē:" lìng xué shēng míng lùn, yè bù shí jìn." ā luó hàn yōu ěr ér xiào, lǎo fàn zhě yuē:" fū shā mén zhě, cí bēi wéi qíng, mǐn wù shāng lèi. rén jīn suǒ xiào, yuàn wén qí shuō." ā luó hàn yuē:" tán bù róng yì, kǒng zhì shēn yí. rǔ pō cháng wén bō nǐ ní xiān zhì shēng míng lùn, chuí xùn yú shì hū?" pó luó mén yuē:" cǐ yì zhī zǐ, hòu jìn yǎng dé, xiàng shè yóu cún." ā luó hàn yuē:" jīn rǔ cǐ zi, jí shì bǐ xiān. yóu yǐ qiáng shí, wán xí shì diǎn, wéi tán yì lùn, bù jiù zhēn lǐ, shén zhì táng juān, liú zhuǎn wèi xī, shàng chéng yú shàn, wèi rǔ ài zǐ. rán zé shì diǎn wén cí, bǐ pí gōng jī, qǐ ruò rú lái shèng jiào, fú zhì míng zī? nǎng zhě nán hǎi zhī bīn yǒu yī kū shù, wǔ bǎi biān fú yú zhōng xué jū. yǒu zhū shāng lǚ zhǐ cǐ shù xià, shí shǔ fēng hán, rén jiē jī dòng, jù jī qiáo sū, yùn huǒ qí xià, yān yàn jiàn chì, kū shù suì rán. shí shāng lǚ zhōng yǒu yī gǔ kè, yè fēn yǐ hòu, sòng ā pí dá mó cáng. bǐ zhū biān fú suī wèi huǒ kùn, ài hào fǎ yīn, rěn ér bù qù, yú cǐ mìng zhōng. suí yè shòu shēng, jù dé rén shēn, shě jiā xiū xué, chéng wén fǎ shēng, cōng míng lì zhì, bìng zhèng shèng guǒ, wèi shì fú tián. jìn jiā nì sè jiā wáng yǔ xié zūn zhě zhāo jí wǔ bǎi xián shèng, yú jiā shī mí luó guó zuò pí pó shā lùn, sī bìng kū shù zhī zhōng wǔ bǎi biān fú yě. yú suī bù xiào, shì qí yī shù. sī zé yōu liè liáng yì, fēi fú xuán shū. rén jīn ài zǐ, kě xǔ chū jiā. chū jiā gōng dé, yán bù néng shù." shí ā luó hàn shuō cǐ yǔ yǐ, shì shén tōng shì, yīn hū bù xiàn. pó luó mén shēn shēng jìng yì, tàn shàn jiǔ zhī, jù gào lín lǐ, suì fàng qí zi chū jiā xiū xué. yīn jí huí xìn, chóng zhòng sān bǎo, xiāng rén cóng huà, yú jīn mí dǔ.
娑罗睹逻邑中有窣堵波,罗汉化波你尼仙后进之处。如来去世,垂五百年,有大阿罗汉自迦湿弥罗国游化至此,乃见梵志捶训稚童。时阿罗汉谓梵志曰:“何苦此儿?”梵志曰:“令学《声明论》,业不时进。”阿罗汉逌尔而笑,老梵者曰:“夫沙门者,慈悲为情,愍物伤类。仁今所笑,愿闻其说。”阿罗汉曰:“谈不容易,恐致深疑。汝颇尝闻波你尼仙制《声明论》,垂训于世乎?”婆罗门曰:“此邑之子,后进仰德,像设犹存。”阿罗汉曰:“今汝此子,即是彼仙。犹以强识,玩习世典,唯谈异论,不究真理,神智唐捐,流转未息,尚乘余善,为汝爱子。然则世典文辞,彼疲功绩,岂若如来圣教,福智冥滋?曩者南海之滨有一枯树,五百蝙蝠于中穴居。有诸商侣止此树下,时属风寒,人皆饥冻,聚积樵苏,蕴火其下,烟焰渐炽,枯树遂燃。时商侣中有一贾客,夜分已后,诵《阿毗达磨藏》。彼诸蝙蝠虽为火困,爱好法音,忍而不去,于此命终。随业受生,俱得人身,舍家修学,乘闻法声,聪明利智,并证圣果,为世福田。近迦腻色迦王与胁尊者招集五百贤圣,于迦湿弥罗国作《毗婆沙论》,斯并枯树之中五百蝙蝠也。余虽不肖,是其一数。斯则优劣良异,飞伏悬殊。仁今爱子,可许出家。出家功德,言不能述。”时阿罗汉说此语已,示神通事,因忽不现。婆罗门深生敬异,叹善久之,具告邻里,遂放其子出家修学。因即回信,崇重三宝,乡人从化,于今弥笃。
cóng wū duó jiā hàn tú chéng běi yú shān shè chuān, xíng liù bǎi yú lǐ, zhì wū zhàng nà guó. táng yán yuàn, xī lún wáng zhī yuàn yòu yě. jiù yuē wū chǎng, huò yuē wū tú, jiē é. běi yìn dù jìng.
从乌铎迦汉荼城北逾山涉川,行六百余里,至乌仗那国。(唐言苑,昔轮王之苑囿也。旧曰乌场,或曰乌荼,皆讹。北印度境。)