wū zhàng nà guó
○烏仗那國
wū zhàng nà guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, shān gǔ xiāng shǔ, chuān zé lián yuán. gǔ jià suī bō, dì lì bù zī. duō pú táo, shǎo gān zhè, dì chǎn jīn tiě, yí yù jīn xiāng, lín shù wěng yù, huā guǒ mào shèng. hán shǔ hé chàng, fēng yǔ shùn xù. rén xìng qiè nuò, sú qíng jué guǐ. hǎo xué ér bù gōng, jìn zhòu wèi yì yè. duō yī bái dié, shǎo yǒu yú fú. yǔ yán suī yì, dà tóng yìn dù. wén zì lǐ yí, pō xiāng cān yù. chóng zhòng fó fǎ, jìng xìn dà chéng. jiā sū pó fá sū dǔ hé, jiù yǒu yī qiān sì bǎi jiā lán, duō yǐ huāng wú. xī sēng tú yī wàn bā qiān, jīn jiàn jiǎn shǎo. bìng xué dà chéng, jì dìng wèi yè, xǐ sòng qí wén, wèi jiū shēn yì, jiè xíng qīng jié, tè xián jìn zhòu. lǜ yí chuán xùn, yǒu wǔ bù yān: yī fǎ mì bù, èr huà dì bù, sān yǐn guāng bù, sì shuō yī qiè yǒu bù, wǔ dà zhòng bù. tiān cí shí yǒu yú suǒ, yì dào zá jū. jiān chéng sì wǔ, qí wáng duō zhì méng jiē lí chéng. chéng zhōu shí liù qī lǐ, jū rén yīn shèng.
烏仗那國周五千餘里,山谷相屬,川澤連原。谷稼雖播,地利不滋。多蒲萄,少甘蔗,地產金、鐵,宜鬱金香,林樹蓊鬱,花果茂盛。寒暑和暢,風雨順序。人性怯懦,俗情譎詭。好學而不功,禁咒為藝業。多衣白氎,少有餘服。語言雖異,大同印度。文字禮儀,頗相參預。崇重佛法,敬信大乘。夾蘇婆伐窣堵河,舊有一千四百伽藍,多已荒蕪。昔僧徒一萬八千,今漸減少。並學大乘,寂定為業,喜誦其文,未究深義,戒行清潔,特閒禁咒。律儀傳訓,有五部焉:一法密部,二化地部,三飲光部,四說一切有部,五大眾部。天祠十有餘所,異道雜居。堅城四五,其王多治瞢揭厘城。城周十六七里,居人殷盛。
yī rěn rǔ xiān yí jī
一、忍辱仙遺蹟
méng jiē lí chéng dōng sì wǔ lǐ yǒu dà sū dǔ bō, jí duō líng ruì, shì fú zài xī zuò rěn rǔ xiān, yú cǐ wèi jié lì wáng táng yán dòu zhèng. jiù yún gē lì, é yě. gē jié zhī tǐ.
瞢揭厘城東四五里有大窣堵波,極多靈瑞,是佛在昔作忍辱仙,於此為羯利王(唐言斗諍。舊雲哥利,訛也。)割截肢體。
èr ā bō luó luó lóng quán jí fú yí jī
二、阿波邏羅龍泉及佛遺蹟
méng jiē lí chéng dōng běi xíng èr bǎi wǔ liù shí lǐ, rù dà shān, zhì ā bō luó luó lóng quán, jí sū pó fá sū dǔ hé zhī yuán yě. pài liú xī nán, chūn xià hán dòng, chén xī fēi xuě, xuě fēi wǔ cǎi, guāng liú sì zhào. cǐ lóng zhě, jiā yè bō fú shí shēng zài rén qù, míng yuē qíng qí, shēn xián zhòu shù, jìn yù è lóng, bù lìng bào yǔ, guó rén lài zhī, yǐ xù yú liáng. jū rén zhòng shù gǎn ēn huái dé, jiā shuì dòu gǔ yǐ kuì yí yān. jì jī suì shí, huò yǒu bū kè. qíng qí hán nù, yuàn wèi dú lóng, bào xíng fēng yǔ, sǔn shāng miáo jià. mìng zhōng zhī hòu, wèi cǐ dì lóng. quán liú bái shuǐ, sǔn shāng dì lì. shì jiā rú lái dà bēi yù shì, mǐn cǐ guó rén dú zāo sī nán, jiàng shén zhì cǐ, yù huà bào lóng. zhí jīn gāng shén chǔ jī shān yá, lóng wáng zhèn jù, nǎi chū guī yī. wén fú shuō fǎ, xīn jìng xìn wù, rú lái suì zhì wù sǔn nóng jià. lóng yuē: fán yǒu suǒ shí, lài shōu rén tián, jīn méng shèng jiào, kǒng nán jì gěi, yuàn shí èr suì yī shōu liáng chǔ. rú lái hán fù, mǐn ér xǔ yān. gù jīn shí èr nián yī zāo bái shuǐ zhī zāi.
瞢揭厘城東北行二百五六十里,入大山,至阿波邏羅龍泉,即蘇婆伐窣堵河之源也。派流西南,春夏含凍,晨夕飛雪,雪霏五彩,光流四照。此龍者,迦葉波佛時生在人趣,名曰殑祇,深閒咒術,禁御惡龍,不令暴雨,國人賴之,以稸餘糧。居人眾庶感恩懷德,家稅斗谷以饋遺焉。既積歲時,或有逋課。殑祇含怒,願為毒龍,暴行風雨,損傷苗稼。命終之後,為此地龍。泉流白水,損傷地利。釋迦如來大悲御世,愍此國人獨遭斯難,降神至此,欲化暴龍。執金剛神杵擊山崖,龍王震懼,乃出歸依。聞佛說法,心淨信悟,如來遂制勿損農稼。龍曰:「凡有所食,賴收人田,今蒙聖教,恐難濟給,願十二歲一收糧儲。」如來含覆,愍而許焉。故今十二年一遭白水之災。
ā bō luó luó lóng quán xī nán sān shí yú lǐ, shuǐ běi àn dà pán shí shàng, yǒu rú lái zú suǒ lǚ jī, suí rén fú lì, liàng yǒu duǎn zhǎng. shì rú lái fú cǐ lóng yǐ, liú jī ér qù. hòu rén yú shàng jī shí wèi shì, xiá ěr xiāng qū, huā xiāng gōng yǎng. shùn liú ér xià sān shí yú lǐ, zhì rú lái zhuó yī shí, jiā shā zhī wén huàn yān rú lòu.
阿波邏羅龍泉西南三十餘里,水北岸大磐石上,有如來足所履跡,隨人福力,量有短長。是如來伏此龍已,留跡而去。後人於上積石為室,遐邇相趨,花香供養。順流而下三十餘里,至如來濯衣石,袈裟之文煥焉如鏤。
sān xī luó shān
三、醯羅山
méng jiē lí chéng nán sì bǎi yú lǐ, zhì xī luó shān, gǔ shuǐ xī pài, nì liú dōng shàng. zá huā yì guǒ, bèi jiàn yuán yá, fēng yán wēi xiǎn, xī gǔ pán yū, huò wén xuān yǔ zhī shēng, huò wén yīn lè zhī xiǎng. fāng shí rú tà, wǎn ruò gōng chéng, lián yán xiāng shǔ, jiē bù yá gǔ. shì rú lái zài xī wèi wén bàn sòng jiù yuē jì, fàn wén lüè yě. huò yuē jì tā, fàn yīn é yě. jīn cóng zhèng yīn, yí yún jiā tā. jiā tā zhě, táng yán sòng, sòng sān shí èr yán. zhī fǎ, yú cǐ shě shēn mìng yě. sì mó hē fá nà jiā lán
瞢揭厘城南四百餘里,至醯羅山,谷水西派,逆流東上。雜花異果,被澗緣崖,峰岩危險,溪谷盤紆,或聞喧語之聲,或聞音樂之響。方石如榻,宛若工成,連延相屬,接布崖谷。是如來在昔為聞半頌(舊曰偈,梵文略也。或曰偈他,梵音訛也。今從正音,宜云伽他。伽他者,唐言頌,頌三十二言。)之法,於此捨身命也。○四、摩訶伐那伽藍
méng jiē lí chéng nán èr bǎi yú lǐ, dà shān cè, zhì mó hē fá nà táng yán dà lín. jiā lán. shì rú lái xī xiū pú sà xíng, hào sà fù dá duō wáng, táng yán yī qiè shī. bì dí qì guó, qián xíng zhì cǐ, yù pín pó luó mén, fāng lái qǐ gài. jì shī guó wèi, wú yǐ wèi shī, suì lìng jī fù, qín wǎng dí wáng, jì yǐ shǎng cái, huí wèi huì shī.
瞢揭厘城南二百餘里,大山側,至摩訶伐那(唐言大林)。伽藍。是如來昔修菩薩行,號薩縛達多王,(唐言一切施)。避敵棄國,潛行至此,遇貧婆羅門,方來乞丐。既失國位,無以為施,遂令羈縛,擒往敵王,冀以賞財,回為惠施。
wǔ mó yú jiā lán
五、摩愉伽藍
mó hē fá nà jiā lán xī běi, xià shān sān sì shí lǐ, zhì mó yú táng yán dòu. jiā lán. yǒu sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ. qí cè dà fāng shí shàng, yǒu rú lái zú dǎo zhī jī. shì fú xī dǎo cǐ shí, fàng jū zhī guāng míng, zhào mó hē fá nà jiā lán, wèi zhū rén tiān shuō běn shēng shì. qí sū dǔ bō jī xià yǒu shí, sè dài huáng bái, cháng yǒu jīn nì. shì rú lái zài xī xiū pú sà xíng, wèi wén zhèng fǎ, yú cǐ xī gǔ shū xiě jīng diǎn.
摩訶伐那伽藍西北,下山三四十里,至摩愉(唐言豆)。伽藍。有窣堵波,高百餘尺。其側大方石上,有如來足蹈之跡。是佛昔蹈此石,放拘胝光明,照摩訶伐那伽藍,為諸人、天說本生事。其窣堵波基下有石,色帶黃白,常有津膩。是如來在昔修菩薩行,為聞正法,於此析骨書寫經典。
liù shī pí jiā wáng běn shēng gù shì
六、屍毗迦王本生故事
mó yú jiā lán xī liù qī shí lǐ, zhì sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. shì rú lái xī xiū pú sà xíng, hào shī pí jiā wáng, táng yán yǔ. jiù yuē shī pí wáng, é. wèi qiú fú guǒ, yú cǐ gē shēn, cóng yīng dài gē.
摩愉伽藍西六七十里,至窣堵波,無憂王之所建也。是如來昔修菩薩行,號屍毗迦王,(唐言與。舊曰屍毗王,訛。)為求佛果,於此割身,從鷹代鴿。
qī sà póu shā dì sēng jiā lán děng jí fú běn shēng gù shì
七、薩裒殺地僧伽藍等及佛本生故事
dài gē xī běi èr bǎi yú lǐ, rù shān ní luó dū chuān, zhì sà póu shā dì táng yán shé yào. sēng jiā lán. yǒu sū dǔ bō, gāo bā shí yú chǐ. shì rú lái xī wèi dì shì, shí zāo jī suì, jí yì liú xíng, yī liáo wú gōng, dào sǐ xiāng shǔ. dì shì bēi mǐn, sī suǒ jiù jì, nǎi biàn qí xíng wèi dà mǎng shēn, jiāng shī chuān gǔ, kōng zhōng biàn gào. wén zhě gǎn qìng, xiāng shuài bēn chù, suí gē suí shēng, liáo jī liáo jí. qí cè bù yuǎn, yǒu sū mó dà sū dǔ bō. shì rú lái xī rì wèi dì shì, shí shì jí yì, mǐn zhū hán shí, zì biàn qí shēn wèi sū mó shé, fán yǒu dàn shí, mò bù kāng yù. shān ní luó dū chuān běi shí yá biān, yǒu sū dǔ bō. bìng zhě zhì qiú, duō méng chú chà. rú lái zài xī wèi kǒng què wáng, yǔ qí qún ér zhì cǐ, rè kě suǒ bī, qiú shuǐ bù huò, kǒng què wáng yǐ cǐ shù zhuó yá, yǒng quán liú zhù. jīn suì wèi chí, yǐn mù yù jí. shí shàng yóu yǒu kǒng què zōng jī.
代鴿西北二百餘里,入珊尼羅闍川,至薩裒殺地(唐言蛇藥。)僧伽藍。有窣堵波,高八十餘尺。是如來昔為帝釋,時遭飢歲,疾疫流行,醫療無功,道死相屬。帝釋悲愍,思所救濟,乃變其形為大蟒身,殭屍川谷,空中遍告。聞者感慶,相率奔處,隨割隨生,療飢療疾。其側不遠,有蘇摩大窣堵波。是如來昔日為帝釋,時世疾疫,愍諸含識,自變其身為蘇摩蛇,凡有啖食,莫不康豫。珊尼羅闍川北石崖邊,有窣堵波。病者至求,多蒙除差。如來在昔為孔雀王,與其群而至此,熱渴所逼,求水不獲,孔雀王以{此束}啄崖,湧泉流注。今遂為池,飲沐愈疾。石上猶有孔雀蹤跡。
bā shàng jūn wáng sū dǔ bō
八、上軍王窣堵波
méng jiē lí chéng xī nán xíng liù qī shí lǐ, dà hé dōng yǒu sū dǔ bō, gāo liù shí yú chǐ, shàng jūn wáng zhī suǒ jiàn yě. xī rú lái zhī jiāng jì miè, gào zhū dà zhòng: wǒ niè pán hòu, wū zhàng nà guó shàng jūn wáng yí yǔ shè lì zhī fēn. jí zhū wáng jiāng yù jūn liàng, shàng jūn wáng hòu lái, suì yǒu qīng bǐ zhī yì. shì shí tiān rén dà zhòng zhòng xuān rú lái gù mìng zhī yán, nǎi yù tóng fēn, chí guī běn guó, shì zūn chóng jiàn. sū dǔ bō cè dà hé bīn, yǒu dà shí, zhuàng rú xiàng. xī shàng jūn wáng yǐ dà bái xiàng fù shè lì guī, zhì yú cǐ dì, xiàng hū diān pū, yīn ér zì bì, suì biàn wèi shí, jí yú qí cè qǐ sū dǔ bō.
瞢揭厘城西南行六七十里,大河東有窣堵波,高六十餘尺,上軍王之所建也。昔如來之將寂滅,告諸大眾:「我涅槃後,烏仗那國上軍王宜與舍利之分。」及諸王將欲均量,上軍王后來,遂有輕鄙之議。是時天人大眾重宣如來顧命之言,乃預同分,持歸本國,式遵崇建。窣堵波側大河濱,有大石,狀如象。昔上軍王以大白象負舍利歸,至於此地,象忽蹎仆,因而自斃,遂變為石,即於其側起窣堵波。
jiǔ chì tǎ qí tè tǎ jí guān zì zài pú sà jīng shè
九、赤塔、奇特塔及觀自在菩薩精舍
méng jiē lí chéng xī wǔ shí yú lǐ, dù dà hé, zhì lú xī dá jiā táng yán chì. sū dǔ bō, gāo wǔ shí yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. xī rú lái xiū pú sà xíng, wèi dà guó wáng, hào yuē cí lì, yú cǐ cì shēn xuè yǐ sì wǔ yào chā. jiù yuē yè chā, é yě.
瞢揭厘城西五十餘里,渡大河,至盧醯呾迦(唐言赤。)窣堵波,高五十餘尺,無憂王之所建也。昔如來修菩薩行,為大國王,號曰慈力,於此刺身血以飼五藥叉。(舊曰夜叉,訛也。)
méng jiē lí chéng dōng běi sān shí yú lǐ, zhì è bù duō táng yán qí tè. shí sū dǔ bō, gāo sì shí yú chǐ. zài xī rú lái wèi zhū rén tiān shuō fǎ kāi dǎo, rú lái qù hòu, cóng dì yǒng chū, lí shù chóng jìng, xiāng huā bù tì.
瞢揭厘城東北三十餘里,至遏部多(唐言奇特。)石窣堵波,高四十餘尺。在昔如來為諸人、天說法開導,如來去後,從地踴出,黎庶崇敬,香花不替。
shí sū dǔ bō xī dù dà hé sān sì shí lǐ, zhì yī jīng shè, zhōng yǒu ā fù lú zhǐ dī shī fá luó pú sà xiàng. táng yán guān zì zài. hé zì lián shēng, fàn yǔ rú shàng fèn wén sàn yīn, jí ā fù lú zhǐ duō, yì yuē guān, yī shī fá luó, yì yuē zì zài. jiù yì wèi guāng shì yīn, huò yún guān shì yīn, huò guān shì zì zài, jiē é miù yě. wēi líng qián bèi, shén jī zhāo míng, fǎ sú xiāng qū, gōng yǎng wú tì.
石窣堵波西渡大河三四十里,至一精舍,中有阿縛盧枳低濕伐羅菩薩像。(唐言觀自在。合字連聲,梵語如上;分文散音,即阿縛盧枳多,譯曰觀,伊濕伐羅,譯曰自在。舊譯為光世音,或雲觀世音,或觀世自在,皆訛謬也。)威靈潛被,神跡昭明,法俗相趨,供養無替。
shí lán bó lú shān lóng chí jí wū zhàng nà guó wáng tǒng chuán shuō
十、藍勃盧山龍池及烏仗那國王統傳說
guān zì zài pú sà xiàng xī běi bǎi wǔ shí lǐ, zhì lán bó lú shān. shān lǐng yǒu lóng chí, zhōu sān shí yú lǐ, lù bō hào hàn, qīng liú jiǎo jìng.
觀自在菩薩像西北百五十里,至藍勃盧山。山嶺有龍池,周三十餘里,淥波浩汗,清流皎鏡。
xī pí lú zé jiā wáng qián fá zhū shì, sì rén jù jūn zhě, zōng qīn bìn zhú, gè zì fēn fēi. qí yī shì zhǒng, jì chū guó dōu, bá shè pí bì, zhōng lù ér zhǐ. shí yǒu yī yàn fēi qù qí qián, jì yǐ xún xiá, yīn jí chéng yān. qí yàn fēi xiáng, xià cǐ chí cè. shì zhǒng xū yóu, yuǎn shì yì guó, mí bù zhī lù, jiǎ mèi shù yīn. chí lóng shào nǚ yóu lǎn shuǐ bīn, hū jiàn shì zhǒng, kǒng bù dé dāng yě, biàn wèi rén xíng, jí ér mó fǔ. shì zhǒng jīng wù, yīn jí xiè yuē: jī lǚ léi rén, hé jiàn qīn fǔ? suì kuǎn yīn qín, líng bī yě hé. nǚ yuē: fù mǔ yǒu xùn, zhī fèng wú wéi. suī méng huì gù, wèi chéng gāo mìng. shì zhǒng yuē: shān gǔ yǎo míng, ěr jiā ān zài? yuē: wǒ cǐ chí zhī lóng nǚ yě, jìng wén shèng zú liú lí táo nán, xìng yīn yóu lǎn, gǎn wèi láo bì. mìng yǒu yàn sī, wèi wén lái zhǐ. kuàng hū jī huò, shòu cǐ lóng shēn, rén chù shū tú, fēi suǒ wén yě. shì zhǒng yuē: yī yán jiàn yǔn, sù xīn sī bì. lóng nǚ yuē: jìng wén mìng yǐ, wéi suǒ qù jiù. shì zhǒng nǎi shì xīn yuē: fán wǒ suǒ yǒu fú dé zhī lì, lìng cǐ lóng nǚ jǔ tǐ chéng rén. fú lì suǒ gǎn, lóng suì gǎi xíng, jì dé rén shēn, shēn zì qìng yuè. nǎi xiè shì zhǒng yuē: wǒ jī yāng yùn, liú zhuǎn è qù. xìng méng chuí gù, fú lì suǒ jiā, kuàng jié bì shēn, yī dàn gǎi biàn. yù bào cǐ dé, mí qū wèi xiè. xīn yuàn péi yóu, shì jū wù yì. yuàn bái fù mǔ, rán hòu bèi lǐ. lóng nǚ hái chí, bái fù mǔ yuē: jīn zhě yóu lǎn, hū féng shì zhǒng, fú lì suǒ gǎn, biàn wǒ wèi rén, qíng cún hǎo hé, gǎn chén shì shí. lóng wáng xīn xīn rén qù, qíng zhòng shèng zú, suì cóng nǚ qǐng. nǎi chū chí ér xiè shì zhǒng yuē: bù yí fēi lèi, jiàng zūn jiù bēi, yuàn lín wǒ shì, gǎn gōng sǎ sǎo. shì zhǒng shòu lóng wáng zhī qǐng, suì jí qí jū. yú shì lóng gōng zhī zhōng, qīn yíng bèi lǐ, yàn ěr lè huì, sì jí huān yú. shì zhǒng dǔ lóng zhī xíng, xīn cháng wèi è, nǎi yù cí chū. lóng wáng zhǐ yuē: xìng wú yuǎn shě, lín cǐ zhái jū, dāng lìng jù jiāng tǔ, chēng dà hào, zǒng yǒu chén shù, zuò yán zhǎng shì. shì zhǒng xiè yuē: cǐ yán fēi jì. lóng wáng yǐ bǎo jiàn zhì qiè zhōng, miào hǎo bái dié ér fù qí shàng, wèi shì zhǒng yuē: xìng chí cǐ dié yǐ xiàn guó wáng, wáng bì qīn shòu yuǎn rén zhī gòng, kě yú cǐ shí hài qí wáng yě. yīn jù qí guó, bù yì shàn hū? shì zhǒng shòu lóng zhǐ huì, biàn wǎng xíng xiàn. wū zhàng nà wáng gōng jǔ qí dié, shì zhǒng zhí qí mèi ér cì zhī. shì chén wèi bīng xuān luàn jiē bì, shì zhǒng huī jiàn gào yuē: wǒ suǒ zhàng jiàn, shén lóng jiàn shòu, yǐ zhū hòu fú, yǐ zhǎn bù chén. xián jù shén wǔ, tuī zūn dà wèi. yú shì yán bì lì zhèng, biǎo xián xù huàn. yǐ ér dòng dà zhòng, bèi fǎ jià, jí lóng gōng ér bào mìng, yíng lóng nǚ yǐ hái dōu. lóng nǚ sù yè wèi jǐn, yú bào yóu zài, měi zhì yàn sī, shǒu chū jiǔ lóng zhī tóu. shì zhǒng wèi è, mò zhī tú jì, cì qí mèi yě, lì rèn duàn zhī. lóng nǚ jīng wù yuē: sī fēi hòu sì zhī lì, fēi tú wǒ mìng yǒu shǎo sǔn shāng, ér rǔ zi sūn dāng kǔ tóu tòng. gù cǐ guó zú cháng yǒu sī huàn, suī bù lián mián, shí yī fā dòng, shì zhǒng jì méi, qí zǐ sì wèi, shì wà dá luó xī nà wáng. táng yán shàng jūn.
昔毗盧擇迦王前伐諸釋,四人拒軍者,宗親擯逐,各自分飛。其一釋種,既出國都,跋涉疲弊,中路而止。時有一雁飛趣其前,既以馴狎,因即乘焉。其雁飛翔,下此池側。釋種虛游,遠適異國,迷不知路,假寐樹蔭。池龍少女遊覽水濱,忽見釋種,恐不得當也,變為人形,即而摩拊。釋種驚寤,因即謝曰:「羈旅羸人,何見親拊?」遂款殷勤,凌逼野合。女曰:「父母有訓,祗奉無違。雖蒙惠顧,未承高命。」釋種曰:「山谷杳冥,爾家安在?」曰:「我此池之龍女也,敬聞聖族流離逃難,幸因遊覽,敢慰勞弊。命有燕私,未聞來旨。況乎積禍,受此龍身,人畜殊途,非所聞也。」釋種曰:「一言見允,宿心斯畢。」龍女曰:「敬聞命矣,唯所去就。」釋種乃誓心曰:「凡我所有福德之力,令此龍女舉體成人。」福力所感,龍遂改形,既得人身,深自慶悅。乃謝釋種曰:「我積殃運,流轉惡趣。幸蒙垂顧,福力所加,曠劫弊身,一旦改變。欲報此德,糜軀未謝。心愿陪游,事拘物議。願白父母,然後備禮。」龍女還池,白父母曰:「今者遊覽,忽逢釋種,福力所感,變我為人,情存好合,敢陳事實。」龍王心欣人趣,情重聖族,遂從女請。乃出池而謝釋種曰:「不遺非類,降尊就卑,願臨我室,敢供灑掃。」釋種受龍王之請,遂即其居。於是龍宮之中,親迎備禮,燕爾樂會,肆極歡娛。釋種睹龍之形,心常畏惡,乃欲辭出。龍王止曰:「幸無遠舍,鄰此宅居,當令據疆土,稱大號,總有臣庶,祚延長世。」釋種謝曰:「此言非冀。」龍王以寶劍置篋中,妙好白氎而覆其上,謂釋種曰:「幸持此氎以獻國王,王必親受遠人之貢,可於此時害其王也。因據其國,不亦善乎?」釋種受龍指誨,便往行獻。烏仗那王躬舉其氎,釋種執其袂而刺之。侍臣、衛兵喧亂階陛,釋種麾劍告曰:「我所仗劍,神龍見授,以誅後伏,以斬不臣。」咸懼神武,推尊大位。於是沿弊立政,表賢恤患。已而動大眾,備法駕,即龍宮而報命,迎龍女以還都。龍女宿業未盡,余報猶在,每至燕私,首出九龍之頭。釋種畏惡,莫知圖計,伺其寐也,利刃斷之。龍女驚寤曰:「斯非後嗣之利,非徒我命有少損傷,而汝子孫當苦頭痛。」故此國族常有斯患,雖不連綿,時一發動,釋種既沒,其子嗣位,是嗢呾羅犀那王。(唐言上軍。)
shàng jūn wáng sì wèi zhī hòu, qí mǔ sàng míng. rú lái fú ā bō luó luó lóng hái yě, cóng kōng xià qí gōng zhōng. shàng jūn wáng shì cóng yóu liè, rú lái yīn wèi qí mǔ lüè shuō fǎ yào. yù shèng wén fǎ, suì dé fù míng. rú lái wèn yuē: rǔ zi, wǒ zhī zú yě, jīn hé suǒ zài? mǔ yuē: dàn chū tián yóu, jīn jiāng fǎn jià. rú lái yǔ zhū dà zhòng xún yù fā yǐn. wáng mǔ yuē: wǒ wéi fú yù, shēng yù shèng zú, rú lái bēi mǐn, yòu qīn jiàng lín, wǒ zi fāng hái, yuàn shǎo liú dài. shì zūn yuē: sī rén zhě, wǒ zhī zú yě, kě wén jiào ér xìn wù, fēi qīn huì yǐ fā xīn. wǒ qí xíng yǐ, hái yǔ zhī yuē: rú lái cóng cǐ wǎng jū shī chéng suō luó shù jiān rù niè pán, yí qǔ shě lì, zì wèi gōng yǎng. rú lái yǔ zhū dà zhòng líng xū ér qù. shàng jūn wáng fāng yóu liè, yuǎn jiàn gōng zhōng guāng míng hè yì, yí yǒu huǒ zāi, bà liè ér fǎn. nǎi jiàn qí mǔ fù míng, qìng ér wèn yuē: wǒ qù jǐ hé, yǒu sī xiáng gǎn, néng lìng cí mǔ fù míng rú xī? mǔ yuē: rǔ chū zhī hòu, rú lái zhì cǐ, wén fú shuō fǎ, suì dé fù míng. rú lái cóng cǐ zhì jū shī chéng suō luó shù jiān, dāng rù niè pán, zhào rǔ sù lái fēn qǔ shě lì. shí wáng wén yǐ, bēi hào dùn bì, jiǔ ér xǐng wù, mìng jià chí fù. zhì shuāng shù jiān, fú yǐ niè pán. shí zhū guó wáng qīng qí biān bǐ, bǎo zhòng shè lì, bù yù fēn yǔ. shì shí tiān rén dà zhòng zhòng xuān fú yì, zhū wáng wén yǐ, suì xiān jūn shòu.
上軍王嗣位之後,其母喪明。如來伏阿波邏羅龍還也,從空下其宮中。上軍王適從遊獵,如來因為其母略說法要。遇聖聞法,遂得復明。如來問曰:「汝子,我之族也,今何所在?」母曰:「旦出畋游,今將返駕。」如來與諸大眾尋欲發引。王母曰:「我唯福遇,生育聖族,如來悲愍,又親降臨,我子方還,願少留待。」世尊曰:「斯人者,我之族也,可聞教而信悟,非親誨以發心。我其行矣,還語之曰:『如來從此往拘屍城娑羅樹間入涅槃,宜取捨利,自為供養。』」如來與諸大眾凌虛而去。上軍王方遊獵,遠見宮中光明赫奕,疑有火災,罷獵而返。乃見其母復明,慶而問曰:「我去幾何,有斯祥感,能令慈母復明如昔?」母曰:「汝出之後,如來至此,聞佛說法,遂得復明。如來從此至拘屍城娑羅樹間,當入涅槃,召汝速來分取捨利。」時王聞已,悲號頓躄,久而醒悟,命駕馳赴。至雙樹間,佛已涅槃。時諸國王輕其邊鄙,寶重舍利,不欲分與。是時天、人大眾重宣佛意,諸王聞已,遂先均授。
shí yī dá lì luó chuān
十一、達麗羅川
méng jiē lí chéng dōng běi yú shān yuè gǔ, nì shàng xìn dù hé, tú lù wēi xiǎn, shān gǔ yǎo míng. huò lǚ gēng suǒ, huò qiān tiě suǒ, zhàn dào xū lín, fēi liáng wēi gòu, chuán yì niè dēng, xíng qiān yú lǐ, zhì dá lì luó chuān, jí wū zhàng nà guó jiù dōu yě. duō chū huáng jīn jí yù jīn xiāng. dá lì luó chuān zhōng dà jiā lán cè, yǒu kè mù cí shì pú sà xiàng, jīn sè huǎng yù, líng jiàn qián tōng, gāo bǎi yú chǐ, mò tián dǐ jiā jiù yuē mò tián dì, é lüè yě. ā luó hàn zhī suǒ zào yě. luó hàn yǐ shén tōng lì, xié yǐn jiàng rén shēng dǔ shǐ duō tiān, jiù yuē dōu shuài tā yě, yòu yuē dōu shù tā, é yě. qīn guān miào xiāng, sān fǎn zhī hòu, gōng nǎi bì yān. zì yǒu cǐ xiàng, fǎ liú dōng pài. cóng cǐ dōng xíng, yú lǐng yuè gǔ, nì shàng xìn dù hé, fēi liáng zhàn dào, lǚ wēi shè xiǎn, jīng wǔ bǎi yú lǐ, zhì bō lù luó guó. běi yìn dù jìng.
瞢揭厘城東北逾山越谷,逆上信度河,途路危險,山谷杳冥。或履縆索,或牽鐵鎖,棧道虛臨,飛梁危構,椽杙躡蹬,行千餘里,至達麗羅川,即烏仗那國舊都也。多出黃金及鬱金香。達麗羅川中大伽藍側,有刻木慈氏菩薩像,金色晃昱,靈鑒潛通,高百餘尺,末田底迦(舊曰末田地,訛略也。)阿羅漢之所造也。羅漢以神通力,攜引匠人升睹史多天,(舊曰兜率他也,又曰兜術他,訛也。)親觀妙相,三返之後,功乃畢焉。自有此像,法流東派。從此東行,逾嶺越谷,逆上信度河,飛梁棧道,履危涉險,經五百餘里,至缽露羅國。(北印度境。)
bō lù luó guó
○缽露羅國
bō lù luó guó zhōu sì qiān yú lǐ, zài dà xuě shān jiān, dōng xī zhǎng, nán běi xiá. duō mài dòu, chū jīn yín, zī jīn zhī lì, guó yòng fù ráo. shí wéi hán liè, rén xìng guǎng bào, báo yú rén yì, wú wén lǐ jié. xíng mào cū bì, yī fú máo hè. wén zì dà tóng yìn dù, yán yǔ yì yú zhū guó. jiā lán shù bǎi suǒ, sēng tú shù qiān rén, xué wú zhuān xí, jiè xíng duō làn.
缽露羅國周四千餘里,在大雪山間,東西長,南北狹。多麥、豆,出金、銀,資金之利,國用富饒。時唯寒烈,人性獷暴,薄於仁義,無聞禮節。形貌粗弊,衣服毛褐。文字大同印度,言語異於諸國。伽藍數百所,僧徒數千人,學無專習,戒行多濫。
cóng cǐ fù hái wū duó jiā hàn tú chéng, nán dù xìn dù hé, hé guǎng sān sì lǐ, xī nán liú, chéng qīng jiǎo jìng, gǔ hū piāo liú. dú lóng è shòu kū xué qí zhōng, ruò chí guì bǎo qí huā guǒ zhǒng jí fó shè lì dù zhě, chuán duō piāo méi. dù hé zhì dá chā shǐ luó guó. běi yìn dù jìng.
從此復還烏鐸迦漢荼城,南渡信度河,河廣三四里,西南流,澄清皎鏡,汩淴漂流。毒龍、惡獸窟穴其中,若持貴寶、奇花果種及佛舍利渡者,船多飄沒。渡河至呾叉始羅國。(北印度境。)
dá chā shǐ luó guó
○呾叉始羅國
dá chā shǐ luó guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ. qiú háo lì jìng, wáng zú jué sì, wǎng zhě yì shǔ jiā bì shì guó, jìn yòu fù yōng jiā shī mí luó guó. dì chēng wò rǎng, jià qiáng yīn shèng, quán liú duō, huā guǒ mào. qì xù hé chàng, fēng sú qīng yǒng, chóng jìng sān bǎo. jiā lán suī duō, huāng wú yǐ shèn, sēng tú guǎ shǎo, bìng xué dà chéng.
呾叉始羅國周二千餘里,國大都城周十餘里。酋豪力競,王族絕嗣,往者役屬迦畢試國,近又附庸迦濕彌羅國。地稱沃壤,稼牆殷盛,泉流多,花果茂。氣序和暢,風俗輕勇,崇敬三寶。伽藍雖多,荒蕪已甚,僧徒寡少,並學大乘。
yī yī luó bō dá luó lóng wáng chí
一、醫羅缽呾羅龍王池
dài chéng xī běi qī shí yú lǐ, yǒu yī luó bō dá luó lóng wáng chí, zhōu bǎi yú bù. qí shuǐ chéng qīng, zá sè lián huā tóng róng yì cǎi. cǐ lóng zhě, jí xī jiā yè bō fú shí huài yī luó bō dá luó shù bì chú yě. gù jīn bǐ tǔ qǐng yǔ qí qíng, bì yǔ shā mén gòng zhì chí suǒ, dàn zhǐ wèi wèn, suí yuàn bì guǒ.
大城西北七十餘里,有醫羅缽呾羅龍王池,周百餘步。其水澄清,雜色蓮花同榮異彩。此龍者,即昔迦葉波佛時壞醫羅缽呾羅樹苾芻也。故今彼土請雨祈晴,必與沙門共至池所,彈指慰問,隨願必果。
èr sì bǎo cáng zhī yī suǒ
二、四寶藏之一所
lóng chí dōng nán xíng sān shí yú lǐ, rù liǎng shān jiān, yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, gāo bǎi yú chǐ. shì shì jiā rú lái xuán jì, dāng lái cí shì shì zūn chū shì zhī shí, zì rán yǒu sì dà bǎo cáng, jí sī shèng dì, dāng qí yī suǒ. wén zhī xiān zhì yuē: huò shí dì zhèn, zhū shān jiē dòng, zhōu cáng bǎi bù, wú suǒ qīng yáo. zhū yǒu yú fū wàng jiā fā jué, dì wèi zhèn dòng, rén jiē diān pū. bàng yǒu jiā lán, pǐ sǔn yǐ shèn, jiǔ jué sēng tú.
龍池東南行三十餘里,入兩山間,有窣堵波,無憂王之所建也,高百餘尺。是釋迦如來懸記,當來慈氏世尊出世之時,自然有四大寶藏,即斯勝地,當其一所。聞之先志曰:或時地震,諸山皆動,周藏百步,無所傾搖。諸有愚夫妄加發掘,地為震動,人皆蹎仆。傍有伽藍,圮損已甚,久絕僧徒。
sān shè tóu sū dǔ bō
三、舍頭窣堵波
chéng běi shí èr sān lǐ yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. huò zhì zhāi rì, shí fàng guāng míng, shén huā tiān lè, pō yǒu jiàn wén. wén zhū xiān zhì yuē: jìn yǒu fù rén, shēn yīng è lài, qiè zhì sū dǔ bō, zé gōng lǐ chàn, jiàn qí tíng yǔ yǒu zhū fèn huì, jū chú sǎ sǎo, tú xiāng sàn huā, gèng cǎi qīng lián, zhòng bù qí dì. è jí chú yù, xíng mào zēng yán, shēn chū míng xiāng, qīng lián tóng fù. sī shèng dì yě, shì rú lái zài xī xiū pú sà xíng, wèi dà guó wáng, hào zhàn dá luó bō cì pó, táng yán yuè guāng. zhì qiú pú tí, duàn tóu huì shī. ruò cǐ zhī shě, fán lì qiān shēng.
城北十二三里有窣堵波,無憂王之所建也。或至齋日,時放光明,神花天樂,頗有見聞。聞諸先志曰:近有婦人,身嬰惡癩,竊至窣堵波,責躬禮懺,見其庭宇有諸糞穢,掬除灑掃,塗香散花,更采青蓮,重布其地。惡疾除愈,形貌增妍,身出名香,青蓮同馥。斯勝地也,是如來在昔修菩薩行,為大國王,號戰達羅缽刺婆,唐言月光。志求菩提,斷頭惠施。若此之舍,凡歷千生。
sì tóng shòu lùn shī zhì lùn chù
四、童受論師制論處
shě tóu sū dǔ bō cè yǒu sēng jiā lán, tíng yǔ huāng liáng, sēng tú jiǎn shǎo. xī jīng bù jū mó luó luó duō táng yán tóng shòu. lùn shī yú cǐ zhì shù zhū lùn.
舍頭窣堵波側有僧伽藍,庭宇荒涼,僧徒減少。昔經部拘摩羅邏多(唐言童受。)論師於此制述諸論。
wǔ nán shān sū dǔ bō jí jū làng ná tài zǐ gù shì
五、南山窣堵波及拘浪拿太子故事
chéng wài dōng nán, nán shān zhī yīn yǒu sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ, shì wú yōu wáng tài zǐ jū làng ná wèi jì mǔ suǒ wū jué mù zhī chù, wú yōu wáng suǒ jiàn yě. máng rén qí qǐng, duō yǒu fù míng.
城外東南,南山之陰有窣堵波,高百餘尺,是無憂王太子拘浪拿為繼母所誣抉目之處,無憂王所建也。盲人祈請,多有復明。
cǐ tài zǐ zhèng hòu shēng yě, yí mào yán yǎ, cí rén sù zhe. zhèng hòu zhōng méi, jì shì jiāo yín, zòng qí hūn yú, sī bī tài zǐ, tài zǐ lì qì yǐn zé, tuì shēn xiè zuì. jì mǔ jiàn wéi, mí zēng fèn nù, hòu wáng xián xì, cóng róng yán yuē: fū dá chā shǐ luó, guó zhī yào lǐng, fēi qīn dì zǐ, qí kě jì hū? jīn zhě, tài zǐ rén xiào zhe wén, qīn xián zhī gù, wù yì sī zài. wáng huò wén shuō, yǎ yuè jiān móu, jí mìng tài zǐ, ér jiè zhī yuē: wú chéng yú xù, chuí tǒng jì yè, wéi kǒng shī zhuì, tiǎn fù xiān wáng. dá chā shǐ luó guó zhī jīn dài, wú jīn mìng ěr zuò zhèn bǐ guó. guó shì yīn zhòng, rén qíng guǐ zá, wú wàng qù jiù, yǒu kuī jī xù. fán yǒu zhào mìng, yàn wú chǐ yìn. yìn zài wú kǒu, qí yǒu miù hū? yú shì tài zǐ xián mìng lái zhèn. suì yuè suī yān, jì shì mí nù, zhà fā zhì shū, zǐ ní fēng jì, hòu wáng mián shuì, qiè chǐ wèi yìn, chí shǐ ér wǎng, cì yǐ zé shū. fǔ chén guì dú, xiāng gù shī tú. tài zǐ wèn yuē: hé suǒ bēi hū? yuē: dài wáng yǒu mìng, shū zé tài zǐ, jué qù liǎng mù, zhú qì shān gǔ, rèn qí fū qī, suí shí shēng sǐ. suī yǒu cǐ mìng, shàng wèi kě yī. jīn yí dé qǐng, miàn fù dài zuì. tài zǐ yuē: fù ér cì sǐ, qí gǎn cí hū? chǐ yìn wèi fēng, chéng wú miù yǐ. mìng zhān tú luó jué qù qí yǎn. yǎn jì shī míng, qǐ dài zì jì, liú lí zhǎn zhuǎn, zhì fù dū chéng. qí qī gào yuē: cǐ shì wáng chéng. jiē hū, jī hán liáng kǔ! xī wèi wáng zǐ, jīn zuò qǐ rén! yuàn dé wén zhī, chóng shēn xiān zé. yú shì móu jì, rù wáng nèi jiù, yú yè hòu fēn, qì duì qīng fēng, zhǎng xiào bēi yín, kōng hóu gǔ hé. wáng zài gāo lóu, wén qí yǎ chàng, cí shén yuàn bēi, guài ér wèn yuē: kōng hóu gē shēng, shì shì wú zi, jīn yǐ hé gù ér lái cǐ hū? jí wèn nèi jiù: shuí wèi gē xiào? suì jiāng máng rén ér lái duì zhǐ. wáng jiàn tài zǐ, xián bēi wèn yuē: shuí hài rǔ shēn, zāo cǐ huò? ài zi sàng míng, yóu zì bù jué, fán bǎi lí yuán, rú hé jiū chá? tiān hū, tiān hū, hé dé zhī shuāi! tài zǐ bēi qì, xiè ér duì yuē: chéng yǐ bù xiào, fù zé yú tiān, mǒu nián yuè rì, hū fèng cí zhǐ, wú yóu zhì cí, bù gǎn táo zé. qí wáng xīn zhī jì shì wèi bù guǐ yě, wú suǒ jiū chá, biàn jiā xíng pì. shí pú tí shù jiā lán yǒu qú shā táng yán miào yīn. dà ā luó hàn zhě, sì biàn wú ài, sān míng jù zú. wáng jiāng máng zi, chén gào qí shì, wéi yuàn cí bēi, lìng dé fù míng. shí bǐ luó hàn shòu wáng qǐng yǐ, jí yú shì rì xuān lìng guó rén: wú yú hòu rì, yù shuō miào lǐ, rén chí yī qì, lái cǐ tīng fǎ, yǐ shèng qì lèi yě. yú shì yuǎn jìn xiāng qū, shì nǚ yún jí. shì shí ā luó hàn shuō shí èr yīn yuán, fán jué wén fǎ, mò bù bēi gěng, yǐ suǒ chí qì shèng qí lì qì. shuō fǎ jì yǐ, zǒng shōu zhòng lèi, zhì zhī jīn pán, ér zì shì yuē: fán wú suǒ shuō, zhū fú zhì lǐ. lǐ ruò bù zhēn, shuō yǒu pī móu, sī zé yǐ yǐ rú qí bù ěr, yuàn yǐ zhòng lèi, xǐ bǐ máng yǎn, yǎn dé fù míng, míng shì rú xī. fā shì yǔ qì, chí lèi xǐ yǎn, yǎn suì fù míng. wáng nǎi zé bǐ fǔ chén, jié zhū liáo zuǒ, huò chù huò fàng, huò qiān huò sǐ, zhū háo shì lù yí jū xuě shān dōng běi shā qì zhī zhōng.
此太子正後生也,儀貌妍雅,慈仁夙著。正後終沒,繼室驕淫,縱其惛愚,私逼太子,太子瀝泣引責,退身謝罪。繼母見違,彌增忿怒,候王閒隙,從容言曰:「夫呾叉始羅,國之要領,非親弟子,其可寄乎?今者,太子仁孝著聞,親賢之故,物議斯在。」王惑聞說,雅悅奸謀,即命太子,而誡之曰:「吾承餘緒,垂統繼業,唯恐失墜,忝負先王。呾叉始羅國之襟帶,吾今命爾作鎮彼國。國事殷重,人情詭雜,無妄去就,有虧基緒。凡有召命,驗吾齒印。印在吾口,其有謬乎?」於是太子銜命來鎮。歲月雖淹,繼室彌怒,詐發制書,紫泥封記,候王眠睡,竊齒為印,馳使而往,賜以責書。輔臣跪讀,相顧失圖。太子問曰:「何所悲乎?」曰:「大王有命,書責太子,抉去兩目,逐棄山谷,任其夫妻,隨時生死。雖有此命,尚未可依。今宜得請,面縛待罪。」太子曰:「父而賜死,其敢辭乎?齒印為封,誠無謬矣。」命旃荼羅抉去其眼。眼既失明,乞貸自濟,流離展轉,至父都城。其妻告曰:「此是王城。嗟乎,饑寒良苦!昔為王子,今作乞人!願得聞知,重申先責。」於是謀計,入王內廄,於夜後分,泣對清風,長嘯悲吟,箜篌鼓和。王在高樓,聞其雅唱,辭甚怨悲,怪而問曰:「箜篌歌聲,似是吾子,今以何故而來此乎?」即問內廄:「誰為歌嘯?」遂將盲人而來對旨。王見太子,銜悲問曰:「誰害汝身,遭此禍?愛子喪明,猶自不覺,凡百黎元,如何究察?天乎,天乎,何德之衰!」太子悲泣,謝而對曰:「誠以不孝,負責於天,某年月日,忽奉慈旨,無由致辭,不敢逃責。」其王心知繼室為不軌也,無所究察,便加刑辟。時菩提樹伽藍有瞿沙(唐言妙音。)大阿羅漢者,四辯無礙,三明具足。王將盲子,陳告其事,惟願慈悲,令得復明。時彼羅漢受王請已,即於是日宣令國人:「吾於後日,欲說妙理,人持一器,來此聽法,以盛泣淚也。」於是遠近相趨,士女雲集。是時阿羅漢說十二因緣,凡厥聞法,莫不悲耿,以所持器盛其瀝泣。說法既已,總收眾淚,置之金盤,而自誓曰:「凡吾所說,諸佛至理。理若不真,說有紕繆,斯則已矣;如其不爾,願以眾淚,洗彼盲眼,眼得復明,明視如昔。」發是語訖,持淚洗眼,眼遂復明。王乃責彼輔臣,詰諸僚佐,或黜或放,或遷或死,諸豪世祿移居雪山東北沙磧之中。
cóng cǐ dōng nán yuè zhū shān gǔ, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì sēng hē bǔ luó guó. běi yìn dù jìng.
從此東南越諸山谷,行七百餘里,至僧訶補羅國。(北印度境。)
sēng hē bǔ luó guó
○僧訶補羅國
sēng hē bǔ luó guó zhōu sān qiān wǔ liù bǎi lǐ, xī lín xìn dù hé. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ, yī shān jù lǐng, jiān jùn xiǎn gù. nóng wù shǎo gōng, dì lì duō huò. qì xù hán, rén xìng měng, sú shàng xiāo yǒng, yòu duō jué zhà. guó wú jūn zhǎng zhǔ wèi, yì shǔ jiā shī mí luó guó.
僧訶補羅國周三千五六百里,西臨信度河。國大都城周十四五里,依山據嶺,堅峻險固。農務少功,地利多獲。氣序寒,人性猛,俗尚驍勇,又多譎詐。國無君長主位,役屬迦濕彌羅國。
yī chéng fù jìn sì tǎ jí bái yī wài dào běn shī chū shuō fǎ chù
一、城附近寺塔及白衣外道本師初說法處
chéng nán bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, zhuāng shì yǒu kuī, líng yì xiāng jì. bàng yǒu jiā lán, kōng wú sēng lǚ.
城南不遠有窣堵波,無憂王之所建也,莊飾有虧,靈異相繼。傍有伽藍,空無僧侶。
chéng dōng nán sì wǔ shí lǐ zhì shí sū dǔ bō, wú yōu wáng jiàn yě, gāo èr bǎi yú chǐ. chí zhǎo shí shù, yìng dài zuǒ yòu, diāo shí wèi àn, shū xíng yì lèi. jī shuǐ qīng liú, gǔ hū piào zhù, lóng yú shuǐ zú, kū xué qián yǒng. sì sè lián huā, mí màn qīng tán. bǎi guǒ jù fán, tóng róng yì sè, lín zhǎo jiāo yìng, chéng kě yóu wán. bàng yǒu jiā lán, jiǔ jué sēng lǚ.
城東南四五十里至石窣堵波,無憂王建也,高二百餘尺。池沼十數,映帶左右,雕石為岸,殊形異類。激水清流,汩淴漂注,龍魚水族,窟穴潛泳。四色蓮花,瀰漫清潭。百果具繁,同榮異色,林沼交映,誠可遊玩。傍有伽藍,久絕僧侶。
sū dǔ bō cè bù yuǎn, yǒu bái yī wài dào běn shī wù suǒ qiú lǐ chū shuō fǎ chù, jīn yǒu fēng jì, bàng jiàn tiān cí. qí tú kǔ xíng, zhòu yè jīng qín, bù huáng níng xī. běn shī suǒ shuō zhī fǎ, duō qiè fú jīng zhī yì, suí lèi shè fǎ, nǐ zé guǐ yí. dà zhě wèi bì chú, xiǎo zhě chēng shā mí. wēi yí lǜ xíng, pō tóng sēng fǎ. wéi liú shǎo fā, jiā zhī lù xíng, huò yǒu suǒ fú, bái sè wèi yì, jù sī liú bié, shāo yòng qū fēn. qí tiān shī xiàng, qiè lèi rú lái, yī fú wèi chà, xiāng hǎo wú yì.
窣堵波側不遠,有白衣外道本師悟所求理初說法處,今有封記,傍建天祠。其徒苦行,晝夜精勤,不遑寧息。本師所說之法,多竊佛經之義,隨類設法,擬則軌儀。大者為苾芻,小者稱沙彌。威儀律行,頗同僧法。唯留少發,加之露形,或有所服,白色為異,據斯流別,稍用區分。其天師像,竊類如來,衣服為差,相好無異。
èr dà shí mén jí wáng zǐ shě shēn sì hǔ chù
二、大石門及王子捨身飼虎處
cóng cǐ fù hái dá chā shǐ luó guó běi jiè, dù xìn dù hé, dōng nán xíng èr bǎi yú lǐ, dù dà shí mén, xī mó hē sà duǒ wáng zǐ yú cǐ tóu shēn sì è wū zhái. yīn tú. qí nán bǎi sì wǔ shí bù yǒu shí sū dǔ bō, mó hē sà duǒ mǐn è shòu zhī wú lì yě, xíng zhì cǐ dì, gàn zhú zì cì, yǐ xuè dàn zhī, yú shì hū shòu nǎi dàn yān. qí zhōng dì tǔ jì zhū cǎo mù, wēi dài jiàng sè, yóu xuè rǎn yě. rén lǚ qí dì, ruò fù máng cì, wú yún yí xìn, mò bù bēi chuàng.
從此復還呾叉始羅國北界,渡信度河,東南行二百餘里,度大石門,昔摩訶薩埵王子於此投身飼餓烏檡。(音徒。)其南百四五十步有石窣堵波,摩訶薩埵愍餓獸之無力也,行至此地,干竹自刺,以血啖之,於是乎獸乃啖焉。其中地土洎諸草木,微帶絳色,猶血染也。人履其地,若負芒刺,無雲疑信,莫不悲愴。
shě shēn běi yǒu shí sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. diāo kè qí zhì, shí zhú shén guāng. xiǎo sū dǔ bō jí zhū shí kān dòng yǐ bǎi shù, zhōu cǐ yíng yù, qí yǒu jí bìng, xuán rào duō yù.
捨身北有石窣堵波,高二百餘尺,無憂王之所建也。雕刻奇制,時燭神光。小窣堵波及諸石龕動以百數,周此塋域,其有疾病,旋繞多愈。
sān gū shān zhōng jiā lán
三、孤山中伽藍
shí sū dǔ bō dōng yǒu jiā lán, sēng tú bǎi yú rén, bìng xué dà chéng jiào.
石窣堵波東有伽藍,僧徒百餘人,並學大乘教。
cóng cǐ dōng xíng wǔ shí yú lǐ, zhì gū shān, zhōng yǒu jiā lán, sēng tú èr bǎi yú rén, bìng xué dà chéng fǎ jiào. huā guǒ fán mào, quán chí chéng jìng. bàng yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, shì rú lái zài xī yú cǐ huà è yào chā, lìng bù shí ròu. cóng cǐ dōng nán shān xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì wū lá shī guó. běi yìn dù jìng.
從此東行五十餘里,至孤山,中有伽藍,僧徒二百餘人,並學大乘法教。花果繁茂,泉池澄鏡。傍有窣堵波,高二百餘尺,是如來在昔於此化惡藥叉,令不食肉。從此東南山行五百餘里,至烏剌屍國。(北印度境。)
wū lá shī guó
○烏剌屍國
wū lá shī guó zhōu èr qiān yú lǐ, shān fù lián jiē, tián chóu ài xiá. guó dà dū chéng zhōu qī bā lǐ. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ jiā shī mí luó guó. yí jià sè, shǎo huā guǒ. qì xù wēn hé, wēi yǒu shuāng xuě. sú wú lǐ yì, rén xìng gāng měng, duō xíng guǐ zhà, bù xìn fó fǎ.
烏剌屍國周二千餘里,山阜連接,田疇隘狹。國大都城周七八里。無大君長,役屬迦濕彌羅國。宜稼穡,少花果。氣序溫和,微有霜雪。俗無禮義,人性剛猛,多行詭詐,不信佛法。
dài chéng xī nán sì wǔ lǐ yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng suǒ jiàn yě. bàng yǒu jiā lán, sēng tú guǎ shǎo, bìng jiē xué dà chéng fǎ jiào.
大城西南四五里有窣堵波,高二百餘尺,無憂王所建也。傍有迦藍,僧徒寡少,並皆學大乘法教。
cóng cǐ dōng nán dēng shān lǚ xiǎn, dù tiě qiáo, xíng qiān yú lǐ, zhì jiā shī mí luó guó. jiù yuē jì bīn, é yě. běi yìn dù jìng.
從此東南登山履險,度鐵橋,行千餘里,至迦濕彌羅國。(舊曰罽賓,訛也。北印度境。)
jiā shī mí luó guó
○迦濕彌羅國
jiā shī mí luó guó zhōu qī qiān yú lǐ, sì jìng fù shān. shān jí qiào jùn, suī yǒu mén jìng, ér fù ài xiá, zì gǔ lín dí wú néng gōng fá. guó dà dū chéng xī lín dà hé, nán běi shí èr sān lǐ, dōng xī sì wǔ lǐ. yí jià sè, duō huā guǒ, chū lóng zhǒng mǎ jí yù jīn xiāng huǒ zhū yào cǎo. qì xù hán jìn, duō xuě shǎo fēng. fú máo hè, yī bái dié. tǔ sú qīng piào, rén xìng qiè nuò. guó wèi lóng hù, suì xióng lín jìng. róng mào yán měi, qíng xìng guǐ zhà. hǎo xué duō wén, xié zhèng jiān xìn. jiā lán bǎi yú suǒ, sēng tú wǔ qiān yú rén. yǒu sì sū dǔ bō, bìng wú yōu wáng jiàn yě, gè yǒu rú lái shè lì shēng yú.
迦濕彌羅國周七千餘里,四境負山。山極峭峻,雖有門徑,而復隘狹,自古鄰敵無能攻伐。國大都城西臨大河,南北十二三里,東西四五里。宜稼穡,多花果,出龍種馬及鬱金香、火珠、藥草。氣序寒勁,多雪少風。服毛褐,衣白氎。土俗輕僄,人性怯懦。國為龍護,遂雄鄰境。容貌妍美,情性詭詐。好學多聞,邪正兼信。伽藍百餘所,僧徒五千餘人。有四窣堵波,並無憂王建也,各有如來舍利升余。
yī kāi guó chuán shuō
一、開國傳說
guó zhì yuē: guó dì běn lóng chí yě. xī fú shì zūn zì wū zhàng nà guó jiàng è shén yǐ, yù hái zhōng guó, chéng kōng dāng cǐ guó shàng, gào ā nán yuē: wǒ niè pán zhī hòu, yǒu mò tián dǐ jiā ā luó hàn, dāng yú cǐ guó jiàn guó ān rén, hóng yáng fèi fǎ. rú lái jì miè zhī hòu dì wǔ shí nián, ā nán dì zǐ mò tián dǐ jiā luó hàn zhě, dé liù shén tōng, jù bā jiě tuō, wén fú xuán jì, xīn zì qìng yuè, biàn lái zhì cǐ, yú dà shān lǐng, yàn zuò lín zhōng, xiàn dà shén biàn. lóng jiàn shēn xìn, qǐng zī suǒ yù. ā luó hàn yuē: yuàn yú chí nèi, huì yǐ róng xī. lóng wáng yú shì suō shuǐ fèng shī. luó hàn shén tōng guǎng shēn, lóng wáng zòng lì suō shuǐ, chí kōng shuǐ jǐn, lóng fān qǐng dì. ā luó hàn yú cǐ xī běi wèi liú yī chí, zhōu bǎi yú lǐ, zì yú zhī shǔ, bié jū xiǎo chí. lóng wáng yuē: chí dì zǒng shī, yuàn héng shòu gōng. mò tián dǐ jiā yuē: wǒ jīn bù jiǔ wú yú niè pán, suī yù shòu qǐng, qí kě dé hū? lóng wáng zhòng qǐng: wǔ bǎi luó hàn cháng shòu wǒ gōng, nǎi zhì fǎ jǐn, fǎ jǐn zhī hòu, hái qǔ cǐ guó yǐ wèi jū chí. mò tián dǐ jiā cóng qí suǒ qǐng. shí ā luó hàn jì dé qí dì, yùn dà shén tōng lì, lì wǔ bǎi jiā lán, yú zhū yì guó mǎi yù jiàn rén, yǐ chōng yì shǐ, yǐ gōng sēng zhòng. mò tián dǐ jiā rù jì miè hòu, bǐ zhū jiàn rén zì lì jūn zhǎng, lín jìng zhū guó bǐ qí jiàn zhǒng, mò yǔ jiāo qīn, wèi zhī qì lì duō. táng yán mǎi dé. jīn shí quán shuǐ yǐ duō liú làn.
《國志》曰:國地本龍池也。昔佛世尊自烏仗那國降惡神已,欲還中國,乘空當此國上,告阿難曰:「我涅槃之後,有末田底迦阿羅漢,當於此國建國安人,弘揚沸法。」如來寂滅之後第五十年,阿難弟子末田底迦羅漢者,得六神通,具八解脫,聞佛懸記,心自慶悅,便來至此,於大山嶺,宴坐林中,現大神變。龍見深信,請資所欲。阿羅漢曰:「願於池內,惠以容膝。」龍王於是縮水奉施。羅漢神通廣身,龍王縱力縮水,池空水盡,龍翻請地。阿羅漢於此西北為留一池,周百餘里,自余枝屬,別居小池。龍王曰:「池地總施,願恆受供。」末田底迦曰:「我今不久無餘涅槃,雖欲受請,其可得乎?」龍王重請:「五百羅漢常受我供,乃至法盡,法盡之後,還取此國以為居池。」末田底迦從其所請。時阿羅漢既得其地,運大神通力,立五百伽藍,於諸異國買鬻賤人,以充役使,以供僧眾。末田底迦入寂滅後,彼諸賤人自立君長,鄰境諸國鄙其賤種,莫與交親,謂之訖利多。(唐言買得。)今時泉水已多流濫。
èr wǔ bǎi luó hàn sēng chuán shuō
二、五百羅漢僧傳說
mó jiē tuó guó wú yōu wáng yǐ rú lái niè pán zhī hòu dì yī bǎi nián, mìng shì jūn lín, wēi bèi shū sú. shēn xìn sān bǎo, ài yù sì shēng. shí yǒu wǔ bǎi luó hàn sēng wǔ bǎi fán fū sēng, wáng suǒ jìng yǎng, gōng yǎng wú chà. yǒu fán fū sēng mó hē tí pó, táng yán dà tiān. kuò dá duō zhì, yōu qiú míng shí, tán sī zuò lùn, lǐ wéi shèng jiào, fán yǒu wén zhī, qún cóng yì yì. wú yōu wáng bù shí fán shèng, yīn qíng suǒ hǎo, dǎng yuán suǒ qīn, zhào jí sēng tú fù qíng jiā hé, yù shěn shēn liú, zǒng cóng zhū lù. shí zhū luó hàn jì bī mìng nán, xián yùn shén tōng, líng xū lǚ kōng, lái zhì běi guó, shān qī gǔ yǐn. shí wú yōu wáng wén ér huǐ jù, gōng lái xiè guò, qǐng hái běn guó, bǐ zhū luó hàn què bù cóng mìng. wú yōu wáng wèi luó hàn jiàn wǔ bǎi sēng jiā lán, zǒng yǐ cǐ guó chí shī zhòng sēng.
摩揭陁國無憂王以如來涅槃之後第一百年,命世君臨,威被殊俗。深信三寶,愛育四生。時有五百羅漢僧、五百凡夫僧,王所敬仰,供養無差。有凡夫僧摩訶提婆,(唐言大天。)闊達多智,幽求名實,潭思作論,理違聖教,凡有聞知,群從異議。無憂王不識凡、聖,因情所好,黨援所親,召集僧徒赴殑伽河,欲沈深流,總從誅戮。時諸羅漢既逼命難,咸運神通,凌虛履空,來至北國,山棲谷隱。時無憂王聞而悔懼,躬來謝過,請還本國,彼諸羅漢確不從命。無憂王為羅漢建五百僧伽藍,總以此國持施眾僧。
sān jiā nì sè jiā wáng dì sì jié jí
三、迦膩色迦王第四結集
jiàn tuó luó guó jiā nì sè jiā wáng, yǐ rú lái niè pán zhī hòu dì sì bǎi nián yīng qī fǔ yùn, wáng fēng yuǎn bèi, shū sú nèi fù. jī wù yú xiá, měi xí fú jīng, rì qǐng yī sēng rù gōng shuō fǎ. ér zhū yì yì bù zhí bù tóng, wáng yòng shēn yí, wú yǐ qù huò. shí xié zūn zhě yuē: rú lái qù shì, suì yuè yú miǎo, dì zǐ bù zhí, shī zī yì lùn, gè jù wén jiàn, gòng wèi máo dùn. shí wáng wén yǐ, shén yòng gǎn shāng, bēi tàn liáng jiǔ. wèi zūn zhě yuē: wěi yǐ yú fú, yù zūn qián xù, qù shèng suī yuǎn, yóu wèi yǒu xìng, gǎn wàng yōng bǐ, shào lóng fǎ jiào, suí qí bù zhí, jù shì sān zàng. xié zūn zhě yuē: dài wáng sù zhí shàn běn, duō zī fú yòu, liú qíng fó fǎ, shì suǒ yuàn yě. wáng nǎi xuān lìng yuǎn jìn, zhào jí shèng zhé. yú shì sì fāng fú còu, wàn lǐ xīng chí, yīng xián bì cuì, ruì shèng xián jí. qī rì zhī zhōng, sì shì gōng yǎng. jì yù fǎ yì, kǒng qí xuān zá. wáng nǎi jù huái bái zhū sēng yuē: zhèng shèng guǒ zhě zhù, jù jié fù zhě hái. rú shì shàng zhòng. yòu zhòng xuān lìng: wú xué rén zhù, yǒu xué rén hái. yóu fù fán duō. yòu gèng xià lìng: jù sān míng bèi liù tōng zhě zhù, zì yú gè hái. rán shàng fán duō. yòu gèng xià lìng: qí yǒu nèi qióng sān zàng wài dá wǔ míng zhě zhù, zì yú gè hái. yú shì de sì bǎi jiǔ shí jiǔ rén. wáng yù yú běn guó, kǔ qí shǔ shī. yòu yù jiù wáng shè chéng dà jiā yè bō jié jí shí shì. xié zūn zhě děng yì yuē: bù kě. bǐ duō wài dào, yì lùn jiū fēn, chóu duì bù xiá, hé gōng zuò lùn? zhòng huì zhī xīn, shǔ yì cǐ guó. cǐ guó sì zhōu shān gù, yào chā shǒu wèi, tǔ dì gāo yú, wù chǎn fēng shèng, xián shèng zhī suǒ jí wǎng, líng xiān zhī suǒ yóu zhǐ. zhòng yì sī zài, qiān yuē: yǔn xié. qí wáng shì shí yǔ zhū luó hàn zì bǐ ér zhì, jiàn lì jiā lán, jié jí sān zàng, yù zuò pí pó shā lùn. shì shí zūn zhě shì yǒu, hù wài nà yī. zhū ā luó hàn wèi shì yǒu yuē: jié shǐ wèi chú, zhèng yì guāi miù, ěr yí yuǎn jī, wù jū cǐ yě. shì yǒu yuē: zhū xián yú fǎ wú yí, dài fú shī huà, fāng jí dà yì, yù zhì zhèng lùn. wǒ suī bù mǐn, cū dá wēi yán, sān zàng xuán wén wǔ míng zhì lǐ, pō yì shěn yán, dé qí qù yǐ. zhū luó hàn yuē: yán bù kě yǐ ruò shì. rǔ yí píng jū, jí zhèng wú xué, yǐ ér huì cǐ, shí wèi wǎn yě. shì yǒu yuē: wǒ gù wú xué, qí yóu tì tuò, zhì qiú fú guǒ, bù qū xiǎo jìng. zhì cǐ lǚ wán, wèi zhuì yú dì, bì dāng zhèng dé wú xué shèng guǒ. shí zhū luó hàn zhòng hē zhī yuē: zēng shàng màn rén, sī zhī wèi yě. wú xué guǒ zhě, zhū fú suǒ zàn, yí kě sù zhèng, yǐ jué zhòng yí. yú shì shì yǒu jí zhì lǚ wán, kōng zhōng zhū tiān jiē lǚ wán ér qǐng yuē: fāng zhèng fú guǒ, cì bǔ cí shì, sān jiè tè zūn, sì shēng yōu lài, rú hé yú cǐ yù zhèng xiǎo guǒ? shí zhū luó hàn jiàn shì shì yǐ, xiè jiù tuī dé, qǐng wèi shàng zuò, fán yǒu yí yì, xián qǔ jué yān. shì wǔ bǎi shèng xián, xiān zào shí wàn sòng. wū bō dì shuò lùn, jiù yuē yōu bō tí shě lùn, é yě. shì sù dá lǎn cáng. jiù yuē xiū duō luó cáng, é yě. cì zào shí wàn sòng pí nài yé pí pó shā lùn, shì pí nài yé cáng. jiù yuē pí nà yé cáng, é yě. hòu zào shí wàn sòng ā pí dá mó pí pó shā lùn, shì ā pí dá mó cáng. huò yuē ā pí tán cáng, lüè yě. fán sān shí wàn sòng, jiǔ bǎi liù shí wàn yán, bèi shì sān zàng, xuán zhū qiān gǔ, mò bù qióng qí zhī yè, jiū qí qiǎn shēn, dà yì zhòng míng, wēi yán zài xiǎn, guǎng xuān liú bù, hòu jìn lài yān. jiā nì sè jiā wáng suì yǐ chì tóng wèi yè, lòu xiě lùn wén, shí hán jiān fēng, jiàn sū dǔ bō, cáng yú qí zhōng. mìng yào chā shén zhōu wèi qí guó, bù lìng yì xué chí cǐ lùn chū. yù qiú xí xué, jiù zhōng shòu yè. yú shì gōng jì chéng bì, hái jūn běn dōu. chū cǐ guó xī mén zhī wài, dōng miàn ér guì, fù yǐ cǐ guó zǒng shī sēng tú.
健馱邏國迦膩色迦王,以如來涅槃之後第四百年應期撫運,王風遠被,殊俗內附。機務餘暇,每習佛經,日請一僧入宮說法。而諸異議部執不同,王用深疑,無以去惑。時脅尊者曰:「如來去世,歲月逾邈,弟子部執,師資異論,各據聞見,共為矛盾。」時王聞已,甚用感傷,悲嘆良久。謂尊者曰:「猥以余福,聿遵前緒,去聖雖遠,猶為有幸,敢忘庸鄙,紹隆法教,隨其部執,具釋三藏。」脅尊者曰:「大王宿殖善本,多資福祐,留情佛法,是所願也。」王乃宣令遠近,召集聖哲。於是四方輻湊,萬里星馳,英賢畢萃,睿聖咸集。七日之中,四事供養。既欲法議,恐其喧雜。王乃具懷白諸僧曰:「證聖果者住,具結縛者還。」如是尚眾。又重宣令:「無學人住,有學人還。」猶復繁多。又更下令:「具三明、備六通者住,自余各還。」然尚繁多。又更下令:「其有內窮三藏、外達五明者住,自余各還。」於是得四百九十九人。王欲於本國,苦其暑濕。又欲就王舍城大迦葉波結集石室。脅尊者等議曰:「不可。彼多外道,異論糾紛,酬對不暇,何功作論?眾會之心,屬意此國。此國四周山固,藥叉守衛,土地膏腴,物產豐盛,賢聖之所集往,靈仙之所游止。」眾議斯在,僉曰:「允諧。」其王是時與諸羅漢自彼而至,建立伽藍,結集三藏,欲作《毗婆沙論》。是時尊者世友,戶外納衣。諸阿羅漢謂世友曰:「結使未除,諍議乖謬,爾宜遠跡,勿居此也。」世友曰:「諸賢於法無疑,代佛施化,方集大義,欲制正論。我雖不敏,粗達微言,三藏玄文、五明至理,頗亦沈研,得其趣矣。」諸羅漢曰:「言不可以若是。汝宜屏居,疾證無學,已而會此,時未晚也。」世友曰:「我顧無學,其猶涕唾,志求佛果,不趨小徑。擲此縷丸,未墜於地,必當證得無學聖果。」時諸羅漢重訶之曰:「增上慢人,斯之謂也。無學果者,諸佛所贊,宜可速證,以決眾疑。」於是世友即擲縷丸,空中諸天接縷丸而請曰:「方證佛果,次補慈氏,三界特尊,四生攸賴,如何於此欲證小果?」時諸羅漢見是事已,謝咎推德,請為上座,凡有疑義,咸取決焉。是五百聖賢,先造十萬頌。《鄔波第鑠論》,(舊曰《優波提舍論》,訛也)。釋《素呾纜藏》。(舊曰《修多羅藏》,訛也。)次造十萬頌《毗奈耶毗婆沙論》,釋《毗奈耶藏》。(舊曰《毗那耶藏》,訛也)。後造十萬頌《阿毗達磨毗婆沙論》,釋《阿毗達磨藏》。或曰《阿毗曇藏》,略也。凡三十萬頌,九百六十萬言,備釋三藏,懸諸千古,莫不窮其枝葉,究其淺深,大義重明,微言再顯,廣宣流布,後進賴焉。迦膩色迦王遂以赤銅為鍱,鏤寫論文,石函緘封,建窣堵波,藏於其中。命藥叉神周衛其國,不令異學持此論出。欲求習學,就中受業。於是功既成畢,還軍本都。出此國西門之外,東面而跪,復以此國總施僧徒。
sì xuě shān xià wáng tǎo zuì gù shì
四、雪山下王討罪故事
jiā nì sè jiā wáng jì sǐ zhī hòu, qì lì duō zhǒng fù zì chēng wáng, chì zhú sēng tú, huǐ huài fó fǎ. dǔ huò luó guó xì mó dá luó wáng, táng yán xuě shān xià. qí xiān shì zhǒng yě. yǐ rú lái niè pán zhī hòu dì liù bǎi nián, guāng yǒu jiāng tǔ, sì yīng wáng yè, shù xīn fú dì, liú qíng fǎ hǎi. wén qì lì duō huǐ miè fó fǎ, zhāo jí guó zhōng gǎn yǒng zhī shì, dé sān qiān rén, zhà wèi shāng lǚ, duō jī bǎo huò, xié yǐn jūn qì, lái rù cǐ guó. cǐ guó zhī jūn, tè jiā lǐ bīn. shāng lǚ zhī zhōng, yòu gèng xuǎn mù, dé wǔ bǎi rén, měng liè duō móu, gè xiù lì rèn, jù chí zhòng bǎo, gōng jī suǒ fèng, chí yǐ xiàn shàng. shí xuě shān xià wáng qù qí mào, jí qí zuò, qì lì duō wáng jīng shè wú cuò, suì zhǎn qí shǒu. lìng qún xià yuē: wǒ shì dǔ huò luó guó xuě shān xià wáng yě. nù cǐ jiàn zhǒng gōng xíng nüè zhèng, gù yú jīn zhě zhū qí yǒu zuì. fán bǎi zhòng shù, fēi ěr zhī gū. rán qí guó fǔ zǎi chén, qiān yú yì yù. jì píng cǐ guó, zhào jí sēng tú, shì jiàn jiā lán, ān dǔ rú gù. fù yú cǐ guó xī mén zhī wài, dōng miàn ér guì, chí shī zhòng sēng.
迦膩色迦王既死之後,訖利多種復自稱王,斥逐僧徒,毀壞佛法。睹貨邏國呬摩呾羅王,(唐言雪山下。)其先釋種也。以如來涅槃之後第六百年,光有疆土,嗣膺王業,樹心佛地,流情法海。聞訖利多毀滅佛法,招集國中敢勇之士,得三千人,詐為商旅,多齎寶貨,挾隱軍器,來入此國。此國之君,特加禮賓。商旅之中,又更選募,得五百人,猛烈多謀,各袖利刃,俱持重寶,躬齎所奉,持以獻上。時雪山下王去其帽,即其座,訖利多王驚懾無措,遂斬其首。令群下曰:「我是睹貨邏國雪山下王也。怒此賤種公行虐政,故於今者誅其有罪。凡百眾庶,非爾之辜。」然其國輔宰臣,遷於異域。既平此國,召集僧徒,式建伽藍,安堵如故。復於此國西門之外,東面而跪,持施眾僧。
qí qì lì duō zhǒng lǚ yǐ sēng tú fù zōng miè sì, shì jī qí yuàn, jí è fó fǎ. suì yuè jì yuǎn, fù zì chēng wáng. gù jīn cǐ guó bù shèn chóng xìn, wài dào tiān cí, tè liú yì yān.
其訖利多種屢以僧徒覆宗滅祀,世積其怨,嫉惡佛法。歲月既遠,復自稱王。故今此國不甚崇信,外道天祠,特留意焉。
wǔ fó yá jiā lán jí chuán shuō
五、佛牙伽藍及傳說
xīn chéng dōng nán shí yú lǐ, gù chéng běi dà shān yáng, yǒu sēng jiā lán, sēng tú sān bǎi yú rén. qí sū dǔ bō zhōng yǒu fó yá, zhǎng kě cùn bàn, qí sè huáng bái, huò zhì zhāi rì, shí fàng guāng míng. xī qì lì duō zhǒng zhī miè fó fǎ yě, sēng tú jiě sàn, gè suí lì jū. yǒu yī shā mén, yóu zhū yìn dù, guān lǐ shèng jī, shēn qí zhì chéng. hòu wén běn guó píng dìng, jí shì guī tú. yù zhū qún xiàng héng xíng cǎo zé, bēn chí zhèn hǒu. shā mén yǐ jiàn, shēng shù yǐ bì. shì shí qún xiàng xiāng qū bēn fù, jìng xī chí shuǐ, jìn zì shù gēn, hù gòng pái jué, shù suì diān pū. jì dé shā mén, fù zài ér xíng, zhì dà lín zhōng, yǒu bìng xiàng chuāng tòng ér wò, yǐn cǐ sēng shǒu, zhì suǒ kǔ chù, nǎi kū zhú suǒ cì yě. shā mén yú shì bá zhú fù yào, liè qí shang, guǒ qí zú. bié yǒu dà xiàng, chí jīn hán shòu yǔ bìng xiàng, xiàng jì dé yǐ, zhuǎn shòu shā mén, shā mén kāi hán, nǎi fó yá yě. zhū xiàng huán rào, sēng chū wú yóu. míng rì zhāi shí, gè chí yì guǒ, yǐ wèi zhōng zhuàn. shí yǐ, zài sēng chū lín, shù bǎi lǐ wài, fāng nǎi xià zhī, gè guì bài ér qù. shā mén zhì guó xī jiè, dù yī shǐ hé, jì hū zhōng liú, chuán jiāng fù méi. tóng zhōu zhī rén hù xiāng wèi yuē: jīn cǐ chuán fù, huò shì shā mén. shā mén bì yǒu rú lái shè lì, zhū lóng lì zhī. chuán zhǔ jiǎn yàn, guǒ dé fó yá. shí shā mén jǔ fó yá fǔ wèi lóng yuē: wú jīn jì rǔ, bù jiǔ lái qǔ. suì bù dù hé, huí chuán ér qù, gù hé tàn yuē: wú wú jìn shù, lóng chù suǒ qī! zhòng wǎng yìn dù, xué jìn lóng fǎ. sān suì zhī hòu, fù hái běn guó, zhì hé zhī bīn, fāng shè tán chǎng, qí lóng yú shì pěng fó yá hán yǐ shòu shā mén. shā mén chí guī, yú cǐ jiā lán ér xiū gōng yǎng.
新城東南十餘里,故城北大山陽,有僧伽藍,僧徒三百餘人。其窣堵波中有佛牙,長可寸半,其色黃白,或至齋日,時放光明。昔訖利多種之滅佛法也,僧徒解散,各隨利居。有一沙門,游諸印度,觀禮聖跡,伸其至誠。後聞本國平定,即事歸途。遇諸群象橫行草澤,奔馳震吼。沙門已見,升樹以避。是時群象相趨奔赴,競吸池水,浸漬樹根,互共排掘,樹遂蹎仆。既得沙門,負載而行,至大林中,有病象瘡痛而臥,引此僧手,至所苦處,乃枯竹所刺也。沙門於是拔竹傅藥,裂其裳,裹其足。別有大象,持金函授與病象,象既得已,轉授沙門,沙門開函,乃佛牙也。諸象環繞,僧出無由。明日齋時,各持異果,以為中饌。食已,載僧出林,數百里外,方乃下之,各跪拜而去。沙門至國西界,渡一駛河,濟乎中流,船將覆沒。同舟之人互相謂曰:「今此船覆,禍是沙門。沙門必有如來舍利,諸龍利之。」船主檢驗,果得佛牙。時沙門舉佛牙俯謂龍曰:「吾今寄汝,不久來取。」遂不渡河,回船而去,顧河嘆曰:「吾無禁術,龍畜所欺!」重往印度,學禁龍法。三歲之後,復還本國,至河之濱,方設壇場,其龍於是捧佛牙函以授沙門。沙門持歸,於此伽藍而修供養。
liù xiǎo jiā lán jí zhòng xián lùn shī yí jī
六、小伽藍及眾賢論師遺蹟
jiā lán nán shí sì wǔ lǐ, yǒu xiǎo jiā lán, zhōng yǒu guān zì zài pú sà lì xiàng. qí yǒu duàn shí shì sǐ wèi qī yuàn jiàn pú sà zhě, jí cóng xiàng zhōng chū miào sè shēn.
伽藍南十四五里,有小伽藍,中有觀自在菩薩立像。其有斷食誓死為期願見菩薩者,即從像中出妙色身。
xiǎo jiā lán dōng nán sān shí yú lǐ, zhì dà shān, yǒu gù jiā lán, xíng zhì hóng zhuàng, wú màn liáng shén, jīn wéi yī yú qǐ xiǎo zhòng gé. sēng tú sān shí yú rén, bìng xué dà chéng fǎ jiào. xī sēng jiā bá tuó luó táng yán zhòng xián. lùn shī yú cǐ zhì shùn zhèng lǐ lùn. jiā lán zuǒ yòu zhū sū dǔ bō, dà ā luó hàn shè lì bìng zài. yě shòu shān yuán cǎi huā gōng yǎng, suì shí wú tì, rú chéng zhǐ mìng. rán cǐ shān zhōng duō zhū líng jī, huò shí bì héng fēn, fēng liú mǎ jī. fán jué cǐ lèi, qí zhuàng jué guǐ, jiē shì luó hàn shā mí, qún cóng yóu xì, shǒu zhǐ mó huà, chéng mǎ wǎng lái. yí jī ruò sī, nán yǐ xiáng shù.
小伽藍東南三十餘里,至大山,有故伽藍,形制宏壯,蕪漫良甚,今唯一隅起小重閣。僧徒三十餘人,並學大乘法教。昔僧伽跋陁羅(唐言眾賢。)論師於此制《順正理論》。伽藍左右諸窣堵波,大阿羅漢舍利並在。野獸、山猿採花供養,歲時無替,如承指命。然此山中多諸靈跡,或石壁橫分,峰留馬跡。凡厥此類,其狀譎詭,皆是羅漢、沙彌,群從遊戲,手指摩畫,乘馬往來。遺蹟若斯,難以詳述。
qī suǒ jiàn dì luó lùn shī jí xiàng shí luó hàn yí jī
七、索建地羅論師及象食羅漢遺蹟
fó yá jiā lán dōng shí yú lǐ, běi shān yá jiān yǒu xiǎo jiā lán, shì xī suǒ jiàn dì luó dà lùn shī yú cǐ zuò zhòng shì fēn pí pó shā lùn.
佛牙伽藍東十餘里,北山崖間有小伽藍,是昔索建地羅大論師於此作《眾事分毗婆沙論》。
xiǎo jiā lán zhōng yǒu shí sū dǔ bō, gāo wǔ shí yú chǐ, shì ā luó hàn yí shēn shè lì yě. xiān yǒu luó hàn, xíng liàng wěi dà, fán suǒ yǐn shí, yǔ xiàng tóng děng. shí rén jī yuē: tú zhī bǎo shí, ān shí shì fēi? luó hàn jiāng rù jì miè yě, gào zhū rén yuē: wú jīn bù jiǔ dāng qǔ wú yú, yù shuō zì shēn suǒ zhèng miào fǎ. zhòng rén wén zhī, xiāng gèng jī xiào, xián lái jí huì, gòng guān dé shī. shí ā luó hàn gào zhū rén yuē: wú jīn wèi rǔ shuō běn yīn yuán. cǐ shēn zhī qián, bào shòu xiàng shēn, zài dōng yìn dù, jū wáng nèi jiù. shì shí cǐ guó yǒu yī shā mén, yuǎn yóu yìn dù, xún fǎng shèng jiào zhū jīng diǎn lùn. shí wáng chí wǒ shī yǔ shā mén, zài fù fú jīng, ér zhì yú cǐ. shì hòu bù jiǔ, xún jí mìng zhōng. chéng qí zài jīng fú lì suǒ zhì, suì dé wèi rén, fù zhōng yú qìng, zǎo fú rǎn yī, qín qiú chū lí, bù huáng níng jū, dé liù shén tōng, duàn sān jiè yù. rán qí suǒ shí, yú xí shàng rán, měi zì jié shēn, sān fēn shí yī. suī yǒu cǐ shuō, rén yóu wèi xìn. jí shēng xū kōng, rù huǒ guāng dìng, shēn chū yān yàn, ér rù jì miè. yú hái zhuì xià, qǐ sū dǔ bō.
小伽藍中有石窣堵波,高五十餘尺,是阿羅漢遺身舍利也。先有羅漢,形量偉大,凡所飲食,與象同等。時人譏曰:「徒知飽食,安識是非?」羅漢將入寂滅也,告諸人曰:「吾今不久當取無餘,欲說自身所證妙法。」眾人聞知,相更譏笑,咸來集會,共觀得失。時阿羅漢告諸人曰:「吾今為汝說本因緣。此身之前,報受象身,在東印度,居王內廄。是時此國有一沙門,遠遊印度,尋訪聖教諸經典論。時王持我施與沙門,載負佛經,而至於此。是後不久,尋即命終。乘其載經福力所致,遂得為人,復鍾餘慶,早服染衣,勤求出離,不遑寧居,得六神通,斷三界欲。然其所食,余習尚然,每自節身,三分食一。」雖有此說,人猶未信。即升虛空,入火光定,身出煙焰,而入寂滅。余骸墜下,起窣堵波。
bā yuán mǎn yǔ jué qǔ lùn shī yí jī
八、圓滿與覺取論師遺蹟
wáng chéng xī běi xíng èr bǎi yú lǐ, zhì shāng lín jiā lán, bù lá ná táng yán yuán mǎn. lùn shī yú cǐ zuò shì pí pó shā lùn.
王城西北行二百餘里,至商林伽藍,布剌拿(唐言圓滿。)論師於此作《釋毗婆沙論》。
chéng xī xíng bǎi sì wǔ shí lǐ, dà hé běi jiē shān nán, zhì dà zhòng bù jiā lán, sēng tú bǎi yú rén. fú dì luó táng yán jué qǔ. lùn shī yú cǐ zuò dà zhòng bù jí zhēn lùn.
城西行百四五十里,大河北接山南,至大眾部伽藍,僧徒百餘人。佛地羅(唐言覺取。)論師於此作《大眾部集真論》。
cóng cǐ xī nán, yú shān shè xiǎn, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì bàn nú nú gù fǎn. cuō guó. běi yìn dù jìng.
從此西南,逾山涉險,行七百餘里,至半笯(奴故反。)蹉國。(北印度境。)
bàn nú jiē guó
○半笯嗟國
bàn nú jiē guó zhōu èr qiān yú lǐ, shān chuān duō, chóu lǒng xiá. gǔ jià shí bō, huā guǒ fán mào, duō gān zhè, wú pú táo. ān méi luó guǒ wū dàn bá luó mào zhē děng guǒ, jiā zhí chéng lín, zhēn qí wèi yě. qì xù wēn shǔ, fēng sú yǒng liè. shang fú suǒ zhì, duō yī dié bù. rén xìng zhì zhí, chún xìn sān bǎo. jiā lán wǔ suǒ, bìng duō huāng pǐ. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ jiā shī mí luó guó. chéng běi jiā lán shǎo yǒu sēng tú, jiā lán běi yǒu shí sū dǔ bō, shí duō líng yì.
半笯嗟國周二千餘里,山川多,疇隴狹。谷稼時播,花果繁茂,多甘蔗,無蒲萄。庵沒羅果、烏淡跋羅、茂遮等果,家植成林,珍其味也。氣序溫暑,風俗勇烈。裳服所制,多衣氎布。人性質直,淳信三寶。伽藍五所,並多荒圮。無大君長,役屬迦濕彌羅國。城北伽藍少有僧徒,伽藍北有石窣堵波,寔多靈異。
cóng cǐ dōng nán xíng sì bǎi yú lǐ, zhì hé luó dū bǔ luó guó. běi yìn dù jìng.
從此東南行四百餘里,至曷邏闍補羅國。(北印度境。)
hé luó dū bǔ luó guó
○曷邏闍補羅國
hé luó dū bǔ luó guó zhōu sì qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ. jí xiǎn gù, duō shān fù, chuān yuán ài xiá, dì lì bù fēng. tǔ yí qì xù, tóng bàn nú jiē guó. fēng sú měng liè, rén xìng xiāo yǒng. guó wú jūn zhǎng, yì shǔ jiā shī mí luó guó. jiā lán shí suǒ, sēng tú guǎ shǎo. tiān cí yī suǒ, wài dào shén duō. zì làn bō guó zhì yú cǐ tǔ, xíng mào cū bì, qíng xìng guǎng bào, yǔ yán yōng bǐ, lǐ yì qīng báo, fēi yìn dù zhī zhèng jìng, nǎi biān yì zhī qū sú.
曷邏闍補羅國周四千餘里,國大都城周十餘里。極險固,多山阜,川原隘狹,地利不豐。土宜氣序,同半笯嗟國。風俗猛烈,人性驍勇。國無君長,役屬迦濕彌羅國。伽藍十所,僧徒寡少。天祠一所,外道甚多。自濫波國至於此土,形貌粗弊,情性獷暴,語言庸鄙,禮義輕薄,非印度之正境,乃邊裔之曲俗。
cóng cǐ dōng nán, xià shān dù shuǐ, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì zhé jiā guó. běi yìn dù jìng.
從此東南,下山渡水,行七百餘里,至磔迦國。(北印度境。)