zhé jiā guó
○磔迦國
zhé jiā guó zhōu wàn yú lǐ, dōng jù pí bō shē hé, xī lín xìn dù hé. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. yí jīng dào, duō sù mài, chū jīn yín tōu shí tóng tiě. shí hòu shǔ rè, tǔ duō fēng biāo. fēng sú bào è, yán cí bǐ xiè. yī fú xiān bái, suǒ wèi jiāo shē yé yī zhāo xiá yī děng. shǎo shì fó fǎ, duō shì tiān shén. jiā lán shí suǒ, tiān cí shù bǎi. cǐ guó yǐ wǎng duō yǒu fú shě, yǐ shàn pín guì, huò shī yào, huò shī shí, kǒu fù zhī zī, xíng lǚ wú lèi.
磔迦國周萬餘里,東據毗播奢河,西臨信度河。國大都城周二十餘里。宜粳稻,多宿麥,出金、銀、鍮石、銅、鐵。時候暑熱,土多風飆。風俗暴惡,言辭鄙褻。衣服鮮白,所謂憍奢耶衣、朝霞衣等。少事佛法,多事天神。伽藍十所,天祠數百。此國以往多有福舍,以贍貧匱,或施藥,或施食,口腹之資,行旅無累。
yī shē jié luó gù chéng jí dà zú wáng xìng miè gù shì
一、奢羯羅故城及大族王興滅故事
dài chéng xī nán shí sì wǔ lǐ, zhì shē jié luó gù chéng. yuán dǔ suī huài, jī zhǐ shàng gù, zhōu èr shí yú lǐ. qí zhōng gèng zhú xiǎo chéng, zhōu liù qī lǐ. jū rén fù ráo, jí cǐ guó zhī gù dū yě.
大城西南十四五里,至奢羯羅故城。垣堵雖壞,基趾尚固,周二十餘里。其中更築小城,周六七里。居人富饒,即此國之故都也。
shù bǎi nián qián, yǒu wáng hào mó xī luó jǔ luó, táng yán dà zú. dōu zhì cǐ chéng, wáng zhū yìn dù. yǒu cái zhì, xìng yǒng liè, lín jìng zhū guó, mò bù chén fú. jī wù yú xián, yù xí fó fǎ, lìng yú sēng zhōng tuī yī jùn dé. shí zhū sēng tú mò gǎn yīng mìng: shǎo yù wú wèi, bù qiú wén dá bó xué gāo míng, yǒu jù wēi yán. shì shí wáng jiā jiù tóng, rǎn yī yǐ jiǔ, cí lùn qīng yǎ, yán tán shàn mǐn, zhòng gòng tuī jǔ, ér yǐ yīng mìng. wáng yuē: wǒ jìng fó fǎ, yuǎn fǎng míng sēng, zhòng tuī cǐ lì, yǔ wǒ tán lùn. cháng wèi sēng zhōng xián míng jiān bǐ, yǐ jīn zhī zhī, fū hé jìng zāi? yú shì xuān lìng wǔ yìn dù guó, jì shì fó fǎ bìng jiē huǐ miè, sēng tú chì zhú, wú fù jié yí.
數百年前,有王號摩醯邏矩羅,(唐言大族。)都治此城,王諸印度。有才智,性勇烈,鄰境諸國,莫不臣伏。機務餘閒,欲習佛法,令於僧中推一俊德。時諸僧徒莫敢應命:少欲無為,不求聞達;博學高明,有懼威嚴。是時王家舊僮,染衣已久,辭論清雅,言談贍敏,眾共推舉,而以應命。王曰:「我敬佛法,遠訪名僧,眾推此隸,與我談論。常謂僧中賢明肩比,以今知之,夫何敬哉?」於是宣令五印度國,繼是佛法並皆毀滅,僧徒斥逐,無復孑遺。
mó jiē tuó guó pó luó ā dié duō wáng táng yán yòu rì. chóng jìng fó fǎ, ài yù lí yuán, yǐ dà zú wáng yín xíng nüè zhèng, zì shǒu jiāng yì, bù gōng zhí gòng. shí dà zú wáng zhì bīng jiāng tǎo. yòu rì wáng zhī qí shēng wèn, gào zhū chén yuē: jīn wén kòu zhì, bù rěn dòu qí bīng yě. xìng zhū liáo shù shè ér bù zuì, cì cǐ wēi qū qián xíng cǎo zé. yán bì chū gōng, yī yuán shān yě. guó zhōng gǎn ēn mù cóng zhě shù wàn yú rén, qī cuàn hǎi dǎo. dà zú wáng yǐ bīng fù dì, fú hǎi wǎng fá. yòu rì wáng shǒu qí è xiǎn, qīng qí yòu zhàn, jīn gǔ yī zhèn, qí bīng sì qǐ, shēng qín dà zú, fǎn jiē yǐn jiàn. dà zú wáng zì kuì shī dào, yǐ yī méng miàn. yòu rì wáng jù shī zi chuáng, qún guān zhōu wèi, nǎi mìng shì chén gào dà zú yuē: rǔ lù qí miàn, wú yù yǒu cí. dà zú duì yuē: chén zhǔ yì wèi, yuàn dí xiāng shì, jì fēi jiāo hǎo, hé yòng miàn tán? zài sān gào shì, zhōng bù cóng mìng. yú shì xuān lìng shù qí zuì yuē: sān bǎo fú tián, sì shēng yōu lài, gǒu rèn chái láng, qīng huǐ shèng yè. fú bù yòu rǔ, jiàn qín yú wǒ. zuì wú kě shè, yí cóng xíng pì. shí yòu rì wáng mǔ bó wén qiáng shí, shàn dá zhàn xiāng. wén shā dà zú yě, jí gào yòu rì wáng yuē: wǒ cháng wén dà zú qí zī duō zhì, yù yī jiàn zhī. yòu rì wáng mìng yǐn dà zú zhì mǔ gōng zhōng. yòu rì mǔ yuē: wū hū, dà zú xìng wù chǐ yě! shì jiān wú cháng, róng rǔ gèng shì, wú yóu rǔ mǔ, rǔ ruò wú zi, yí qù méng yī, yī yán miàn duì. dà zú yuē: xī wèi dí guó zhī jūn, jīn wèi fú qiú zhī lǔ, huī fèi wáng yè, wáng miè zōng sì, shàng kuì xiān líng, xià cán lí shù, chéng chǐ miàn mù. fǔ yǎng tiān dì, bù néng zì sàng, gù cǐ méng yī. wáng mǔ yuē: xìng fèi suí shí, cún wáng yǒu yùn. yǐ xīn qí wù, zé dé sàng jù wàng yǐ wù qí xīn, zé huǐ yù gèng qǐ. yí xìn yè bào, yǔ shí tuī yí, qù méng duì yǔ, huò cún qū mìng. dà zú xiè yuē: gǒu yǐ bù cái, sì yīng wáng yè, xíng zhèng shī dào, guó zuò wáng miè, suī zài léi xiè zhī zhōng, shàng tān dàn xī zhī mìng. gǎn chéng dà zào, miàn xiè hòu ēn. yú shì qù méng yī, chū qí miàn. wáng mǔ yuē: zi qí zì ài, dāng zhōng ěr shòu. yǐ ér gào yòu rì wáng yuē: xiān diǎn yǒu xùn, yòu guò hǎo shēng. jīn dà zú wáng jī è suī jiǔ, yú fú wèi jǐn, ruò shā cǐ rén, shí èr nián zhōng, cài sè xiàng shì. rán yǒu zhōng xìng zhī qì, zhōng fēi dà guó zhī wáng, dāng jù běi fāng, yǒu xiǎo guó tǔ. yòu rì wáng chéng cí mǔ zhī mìng, mǐn shī guó zhī jūn, pīng yǐ zhì nǚ, dài yǐ shū lǐ, zǒng qí yí bīng, gèng jiā wèi cóng, lái chū hǎi dǎo.
摩揭陁國婆羅阿迭多王(唐言幼日。)崇敬佛法,愛育黎元,以大族王淫刑虐政,自守疆埸,不恭職貢。時大族王治兵將討。幼日王知其聲問,告諸臣曰:「今聞寇至,不忍斗其兵也。幸諸僚庶赦而不罪,賜此微軀潛行草澤。」言畢出宮,依緣山野。國中感恩慕從者數萬餘人,棲竄海島。大族王以兵付弟,浮海往伐。幼日王守其厄險,輕騎誘戰,金鼓一震,奇兵四起,生擒大族,反接引見。大族王自愧失道,以衣蒙面。幼日王踞師子床,群官周衛,乃命侍臣告大族曰:「汝露其面,吾欲有辭。」大族對曰:「臣主易位,怨敵相視,既非交好,何用面談?」再三告示,終不從命。於是宣令數其罪曰:「三寶福田,四生攸賴,苟任豺狼,傾毀勝業。福不祐汝,見擒於我。罪無可赦,宜從刑辟。」時幼日王母博聞強識,善達占相。聞殺大族也,疾告幼日王曰:「我嘗聞大族奇姿多智,欲一見之。」幼日王命引大族至母宮中。幼日母曰:「嗚呼,大族幸勿恥也!世間無常,榮辱更事,吾猶汝母,汝若吾子,宜去蒙衣,一言面對。」大族曰:「昔為敵國之君,今為俘囚之虜,隳廢王業,亡滅宗祀,上愧先靈,下慚黎庶,誠恥面目。俯仰天地,不能自喪,故此蒙衣。」王母曰:「興廢隨時,存亡有運。以心齊物,則得喪俱忘;以物齊心,則毀譽更起。宜信業報,與時推移,去蒙對語,或存軀命。」大族謝曰:「苟以不才,嗣膺王業,刑政失道,國祚亡滅,雖在縲紲之中,尚貪旦夕之命。敢承大造,面謝厚恩。」於是去蒙衣,出其面。王母曰:「子其自愛,當終爾壽。」已而告幼日王曰:「先典有訓,宥過好生。今大族王積惡雖久,余福未盡,若殺此人,十二年中,菜色相視。然有中興之氣,終非大國之王,當據北方,有小國土。」幼日王承慈母之命,愍失國之君,娉以稚女,待以殊禮,總其遺兵,更加衛從,來出海島。
dà zú wáng dì hái guó zì lì, dà zú shī wèi, cáng cuàn shān yě, běi tóu jiā shī mí luó guó. jiā shī mí luó wáng shēn jiā lǐ mìng, mǐn yǐ shī guó, fēng yǐ tǔ yì. suì yuè jì yān, lǜ qí yì rén, jiǎo shā jiā shī mí luó wáng ér zì zūn lì. chéng qí zhàn shèng zhī wēi, xī tǎo jiàn tuó luó guó, qián bīng fú jiǎ, suì shā qí wáng, guó zú dà chén, zhū chú tiǎn miè. huǐ sū dǔ bō, fèi sēng jiā lán, fán yī qiān liù bǎi suǒ. bīng shā zhī wài, yú yǒu jiǔ yì rén, jiē yù zhū lù, wú yí jiào lèi. shí zhū fǔ zuǒ xián jìn jiàn yuē: dài wáng wēi shè qiáng dí, bīng bù jiāo fēng, zhū qí shǒu è, lí shù hé jiù? yuàn yǐ wēi gōng, dài suǒ yīng sǐ. wáng yuē: rǔ xìn fó fǎ, chóng zhòng míng fú, nǐ chéng fó guǒ, guǎng shuō běn shēng, yù chuán wǒ è yú wèi lái shì hū? rǔ yí fù wèi, wù yǒu zài cí. yú shì yǐ sān yì shàng zú, lín xìn dù hé àn shā zhī sān yì zhōng zú, xià shěn xìn dù hé liú shā zhī sān yì xià zú, fēn cì bīng shì. yú shì chí qí wáng guó zhī huò, zhèn lǚ ér guī. céng wèi gǎi suì, xún jí cú luò. yú shí yún wù míng huì, dà dì zhèn dòng, bào fēng fèn fā. shí zhèng guǒ rén mǐn ér tàn yuē: wàng shā wú gū, huǐ miè fó fǎ, duò wú jiān yù, liú zhuǎn wèi yǐ.
大族王弟還國自立,大族失位,藏竄山野,北投迦濕彌羅國。迦濕彌羅王深加禮命,愍以失國,封以土邑。歲月既淹,率其邑人,矯殺迦濕彌羅王而自尊立。乘其戰勝之威,西討健馱邏國,潛兵伏甲,遂殺其王,國族大臣,誅鋤殄滅。毀窣堵波,廢僧伽藍,凡一千六百所。兵殺之外,余有九億人,皆欲誅戮,無遺噍類。時諸輔佐咸進諫曰:「大王威懾強敵,兵不交鋒,誅其首惡,黎庶何咎?願以微躬,代所應死。」王曰:「汝信佛法,崇重冥福,擬成佛果,廣說本生,欲傳我惡於未來世乎?汝宜復位,勿有再辭。」於是以三億上族,臨信度河岸殺之;三億中族,下沈信度河流殺之;三億下族,分賜兵士。於是持其亡國之貨,振旅而歸。曾未改歲,尋即殂落。於時雲霧冥晦,大地震動,暴風奮發。時證果人愍而嘆曰:「妄殺無辜,毀滅佛法,墮無間獄,流轉未已。」
èr shì qīn zhì lùn jí qí tā yí jī
二、世親制論及其他遺蹟
shē jié luó gù chéng zhōng yǒu yī jiā lán, sēng tú bǎi yú rén, bìng xué xiǎo chéng fǎ. shì qīn pú sà xī yú cǐ zhōng zhì shèng yì dì lùn. qí cè sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, guò qù sì fú yú cǐ shuō fǎ. yòu yǒu sì fú jīng xíng yí jī zhī suǒ. jiā lán xī běi wǔ liù lǐ yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, shì guò qù sì fú shuō fǎ zhī chù.
奢羯羅故城中有一伽藍,僧徒百餘人,並學小乘法。世親菩薩昔於此中制《勝義諦論》。其側窣堵波,高二百餘尺,過去四佛於此說法。又有四佛經行遺蹟之所。伽藍西北五六里有窣堵波,高二百餘尺,無憂王之所建也,是過去四佛說法之處。
xīn dū chéng dōng běi shí yú lǐ, zhì shí sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, shì rú lái wǎng běi fāng xíng huà zhōng lù zhǐ chù. yìn dù jì yuē: sū dǔ bō zhōng yǒu duō shè lì, huò yǒu zhāi rì, shí fàng guāng míng.
新都城東北十餘里,至石窣堵波,高二百餘尺,無憂王之所建也,是如來往北方行化中路止處。《印度記》曰:窣堵波中有多舍利,或有齋日,時放光明。
cóng cǐ dōng xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì zhì nà pū dǐ guó. běi yìn dù jìng.
從此東行五百餘里,至至那仆底國。(北印度境。)
zhì nà pū dǐ guó
○至那仆底國
zhì nà pū dǐ guó zhōu èr qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. jià sè zī mào, guǒ mù xī shū. biān hù ān yè, guó yòng fēng shàn. qì xù wēn shǔ, fēng sú qiè ruò. xué zōng zhēn sú, xìn jiān xié zhèng. jiā lán shí suǒ, tiān cí bā suǒ.
至那仆底國周二千餘里。國大都城周十四五里。稼穡滋茂,果木稀疏。編戶安業,國用豐贍。氣序溫暑,風俗怯弱。學綜真俗,信兼邪正。伽藍十所,天祠八所。
yī guó hào yóu lái
一、國號由來
xī jiā nì sè jiā wáng zhī yù yǔ yě, shēng zhèn lín guó, wēi bèi shū sú, hé xī fān wéi, wèi wēi sòng zhì. jiā nì sè jiā wáng jì dé zhì zi, shǎng yù lóng hòu, sān shí yì guǎn, sì bīng jǐng wèi. cǐ guó zé zhì zi dōng suǒ jū yě, gù yuē zhì nà pū dǐ. táng yán hàn fēng. zhì zi suǒ jū, yīn wèi guó hào. cǐ jìng yǐ wǎng, jì zhū yìn dù, tǔ wú lí táo, zhì zi suǒ zhí, yīn wèi táo yuē zhì nà nǐ, táng yán hàn chí lái. lí yuē zhì nà luó dū fú dá luó. táng yán hàn wáng zǐ. gù cǐ guó rén shēn jìng dōng tǔ, gèng xiāng zhǐ yǔ: shì wǒ xiān wáng běn guó rén yě.
昔迦膩色迦王之御宇也,聲振鄰國,威被殊俗,河西蕃維,畏威送質。迦膩色迦王既得質子,賞遇隆厚,三時易館,四兵警衛。此國則質子冬所居也,故曰至那仆底。(唐言漢封。)質子所居,因為國號。此境以往,洎諸印度,土無梨、桃,質子所植,因謂桃曰至那你,(唐言漢持來。)梨曰至那羅闍弗呾邏。(唐言漢王子。)故此國人深敬東土,更相指語:「是我先王本國人也。」
èr àn lín jiā lán jí jiā duō yǎn nà lùn shī yí jī
二、暗林伽藍及迦多衍那論師遺蹟
dài chéng dōng nán xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì dā mò sū fá nà sēng jiā lán. táng yán àn lín. sēng tú sān bǎi yú rén, xué shuō yī qiè yǒu bù, zhòng yí sù mù, dé xíng qīng gāo, xiǎo chéng zhī xué tè wèi bó jiū. xián jié qiān fú jiē yú cǐ dì jí tiān rén zhòng, shuō shēn miào fǎ. shì jiā rú lái niè pán zhī hòu dì sān bǎi nián zhōng, yǒu jiā duō yǎn nà jiù yuē jiā zhān yán, é yě. lùn shī zhě, yú cǐ zhì fā zhì lùn yān. àn lín jiā lán zhōng yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. qí cè zé yǒu guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī chù. xiǎo sū dǔ bō zhū dà shí shì, lín cì xiāng wàng, bù xiáng qí shù, bìng shì jié chū yǐ lái zhū guǒ shèng rén yú cǐ jì miè, chà nán bèi jǔ, chǐ gǔ yóu zài. rào shān jiā lán zhōu èr shí lǐ, fó shè lì sū dǔ bō shù bǎi qiān suǒ, lián yú jiē yǐng.
大城東南行五百餘里,至荅秣蘇伐那僧伽藍。(唐言暗林。)僧徒三百餘人,學說一切有部,眾儀肅穆,德行清高,小乘之學特為博究。賢劫千佛皆於此地集天人眾,說深妙法。釋迦如來涅槃之後第三百年中,有迦多衍那(舊曰迦旃延,訛也。)論師者,於此制《發智論》焉。暗林伽藍中有窣堵波,高二百餘尺,無憂王之所建也。其側則有過去四佛坐及經行遺蹟之處。小窣堵波、諸大石室,鱗次相望,不詳其數,並是劫初已來諸果聖人於此寂滅,差難備舉,齒骨猶在。繞山伽藍周二十里,佛舍利窣堵波數百千所,連隅接影。
cóng cǐ dōng běi xíng bǎi sì wǔ shí lǐ, zhì dū làn dá luó guó. běi yìn dù jìng.
從此東北行百四五十里,至闍爛達羅國。(北印度境。)
dū làn dá luó guó
○闍爛達羅國
dū làn dá luó guó dōng xī qiān yú lǐ, nán běi bā bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí èr sān lǐ. yí gǔ jià, duō jīng dào, lín shù fú shū, huā guǒ mào shèng. qì xù wēn shǔ, fēng sú gāng liè, róng mào bǐ lòu, jiā shì fù ráo. jiā lán wǔ shí yú suǒ, sēng tú èr qiān yú rén, dà xiǎo èr chéng, zhuān mén xí xué. tiān cí sān suǒ, wài dào wǔ bǎi yú rén, bìng tú huī zhī lǚ yě. cǐ guó xiān wáng chóng jìng wài dào, qí hòu yù luó hàn, wén fǎ xìn wù, gù zhōng yìn dù wáng tǐ qí chún xìn, wǔ yìn dù guó sān bǎo zhī shì, yī yǐ zǒng jiān. hùn bǐ cǐ, wàng ài è, dū chá sēng tú, miào qióng shū tè. gù dào dé zhe wén zhě, jié chéng jìng yǎng jiè xíng kuī fàn zhě, shēn jiā zé fá. shèng jī zhī suǒ, bìng jiē jīng jiàn, huò sū dǔ bō, huò sēng jiā lán, yìn dù jìng nèi, wú bù zhōu biàn.
闍爛達羅國東西千餘里,南北八百餘里。國大都城周十二三里。宜谷稼,多粳稻,林樹扶疏,花果茂盛。氣序溫暑,風俗剛烈,容貌鄙陋,家室富饒。伽藍五十餘所,僧徒二千餘人,大小二乘,專門習學。天祠三所,外道五百餘人,並塗灰之侶也。此國先王崇敬外道,其後遇羅漢,聞法信悟,故中印度王體其淳信,五印度國三寶之事,一以總監。混彼此,忘愛惡,督察僧徒,妙窮淑慝。故道德著聞者,竭誠敬仰;戒行虧犯者,深加責罰。聖跡之所,並皆旌建,或窣堵波,或僧伽藍,印度境內,無不周遍。
cóng cǐ dōng běi, yú jùn lǐng, yuè dòng gǔ, jīng wēi tú, shè xiǎn lù, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì qū jū wù fǎn. lù duō guó. běi yìn dù jìng.
從此東北,逾峻岭,越洞谷,經危途,涉險路,行七百餘里,至屈(居勿反。)露多國。(北印度境。)
qū lù duō guó
○屈露多國
qū lù duō guó zhōu sān qiān yú lǐ, shān zhōu sì jìng. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. tǔ dì wò rǎng, gǔ jià shí bō, huā guǒ mào shèng, huì mù zī róng. jì lín xuě shān, suì duō zhēn yào, chū jīn yín chì tóng jí huǒ zhū yǔ shí. qì xù yú hán, shuāng xuě wēi jiàng. rén mào cū bì, jì yǐng qiě zhǒng, xìng gāng měng, shàng qì yǒng. jiā lán èr shí yú suǒ, sēng tú qiān yú rén, duō xué dà chéng, shǎo xí zhū bù. tiān cí shí wǔ, yì dào zá jū. yī yán jù lǐng, shí shì xiāng jù, huò luó hàn suǒ jū, huò xiān rén suǒ zhǐ. guó zhōng yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. zài xī rú lái céng zhì cǐ guó shuō fǎ dù rén, yí jī sī jì.
屈露多國周三千餘里,山周四境。國大都城周十四五里。土地沃壤,谷稼時播,花果茂盛,卉木滋榮。既鄰雪山,遂多珍藥,出金、銀、赤銅及火珠、雨石。氣序逾寒,霜雪微降。人貌粗弊,既癭且尰,性剛猛,尚氣勇。伽藍二十餘所,僧徒千餘人,多學大乘,少習諸部。天祠十五,異道雜居。依岩據嶺,石室相距,或羅漢所居,或仙人所止。國中有窣堵波,無憂王之所建也。在昔如來曾至此國說法度人,遺蹟斯記。
cóng cǐ běi lù qiān bā jiǔ bǎi lǐ, dào lù wēi xiǎn, yú shān yuè gǔ, zhì luò hù luó guó.
從此北路千八九百里,道路危險,逾山越谷,至洛護羅國。
cǐ běi èr qiān yú lǐ, jīng tú jiān zǔ, hán fēng fēi xuě, zhì mò luó suō guó. yì wèi sān bō hē guó.
此北二千餘里,經途艱阻,寒風飛雪,至秣邏娑國。(亦謂三波訶國)。
zì qū lù duō guó nán xíng qī bǎi yú lǐ, yuè dà shān, jì dà hé, zhì shè duō tú lú guó. běi yìn dù jìng.
自屈露多國南行七百餘里,越大山,濟大河,至設多圖盧國。(北印度境。)
shè duō tú lú guó
○設多圖盧國
shè duō tú lú guó zhōu èr qiān yú lǐ, xī lín dà hé. guó dà dū chéng zhōu shí qī bā lǐ. gǔ jià yīn shèng, guǒ shí fán mào, duō jīn yín, chū zhū zhēn. fú yòng xiān sù, shang yī qǐ mí. qì xù shǔ rè, fēng sú chún hé, rén xìng shàn shùn, shàng xià yǒu xù. dūn xìn fó fǎ, chéng xīn zhì jìng.
設多圖盧國周二千餘里,西臨大河。國大都城周十七八里。谷稼殷盛,果實繁茂,多金、銀,出珠珍。服用鮮素,裳衣綺靡。氣序暑熱,風俗淳和,人性善順,上下有序。敦信佛法,誠心質敬。
wáng chéng nèi wài, jiā lán shí suǒ, tíng yǔ huāng liáng, sēng tú xiān shǎo.
王城內外,伽藍十所,庭宇荒涼,僧徒鮮少。
chéng dōng nán sān sì lǐ, yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, bàng yǒu guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
城東南三四里,有窣堵波,高二百餘尺,無憂王之所建也,傍有過去四佛坐及經行遺蹟之所。
fù cóng cǐ xī nán xíng bā bǎi yú lǐ, zhì bō lǐ yè dá luó guó. zhōng yìn dù jìng.
復從此西南行八百餘里,至波理夜呾邏國。(中印度境。)
bō lǐ yè dá luó guó
○波理夜呾羅國
bō lǐ yè dá luó guó zhōu sān qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. yí gǔ jià, fēng sù mài, yǒu yì dào, zhǒng liù shí rì ér shōu huò yān. duō niú yáng, shǎo huā guǒ. qì xù shǔ rè, fēng sú gāng měng. bù shàng xué yì, xìn fèng wài dào. wáng, fèi shē zhǒng yě, xìng yǒng liè, duō wǔ lüè. jiā lán bā suǒ, qīng huǐ yǐ shèn, sēng tú guǎ shǎo, xí xué xiǎo chéng. tiān cí shí yú suǒ, yì dào qiān yú rén.
波理夜呾羅國周三千餘里。國大都城周十四五里。宜谷稼,豐宿麥,有異稻,種六十日而收穫焉。多牛羊,少花果。氣序暑熱,風俗剛猛。不尚學藝,信奉外道。王,吠奢種也,性勇烈,多武略。伽藍八所,傾毀已甚,僧徒寡少,習學小乘。天祠十餘所,異道千餘人。
cóng cǐ dōng xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì mò tú luó guó. zhōng yìn dù jìng.
從此東行五百餘里,至秣菟羅國。(中印度境。)
mò tú luó guó
○秣菟羅國
mò tú luó guó zhōu wǔ qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. tǔ dì gāo yú, jià sè shì wù. ān méi luó guǒ jiā zhí chéng lín, suī tóng yī míng ér yǒu liǎng zhǒng, xiǎo zhě shēng qīng shú huáng, dà zhě shǐ zhōng qīng sè. chū xì bān dié jí huáng jīn. qì xù shǔ rè, fēng sú shàn shùn, hǎo xiū míng fú, chóng dé shàng xué. jiā lán èr shí yú suǒ, sēng tú èr qiān yú rén, dà xiǎo èr chéng jiān gōng xí xué. tiān cí wǔ suǒ, yì dào zá jū.
秣菟羅國周五千餘里。國大都城周二十餘里。土地膏腴,稼穡是務。庵沒羅果家植成林,雖同一名而有兩種,小者生青熟黃,大者始終青色。出細班氎及黃金。氣序署熱,風俗善順,好修冥福,崇德尚學。伽藍二十餘所,僧徒二千餘人,大小二乘兼功習學。天祠五所,異道雜居。
yī shì jiā dì zǐ děng yí jī
一、釋迦弟子等遺蹟
yǒu sān sū dǔ bō, bìng wú yōu wáng suǒ jiàn yě. guò qù sì fú yí jī shén duō. shì jiā rú lái zhū shèng dì zǐ yí shēn sū dǔ bō, wèi shè lì zǐ jiù yuē shě lí zǐ, yòu yuē shè lì fú, é lüè yě. méi tè jiā luó zi jiù yuē mù gān lián, é yě. bù lá ná méi dá lì yǎn ní fú dá luó táng yán mǎn cí zi. jiù yuē mí duō luó ní zi, é lüè yě. wū bō lí ā nán tuó luó hù luó jiù yuē luó hóu luó, yòu yuē luó yún, jiē é lüè yě. màn shū shì lì táng yán miào jí xiáng. jiù yuē rú shǒu, yòu yuē wén shū shī lì, huò yán màn shū shī lì, yì yuē miào dé, é yě. zhū pú sà sū dǔ bō děng. měi suì sān zhǎng jí yuè liù zhāi, sēng tú xiāng jìng, lǜ qí tóng hào, jī chí gōng jù, duō yíng qí wán, suí qí suǒ zōng, ér zhì xiàng shè. ā pí dá mó zhòng gōng yǎng shè lì zǐ, xí dìng zhī zhòng gōng yǎng méi tè jiā luó zi, sòng chí jīng zhě gōng yǎng mǎn cí zi, xué pí nài yé zhòng gōng yǎng wū bō lí, zhū bì chú ní gōng yǎng ā nán, wèi shòu jù jiè zhě gōng yǎng luó hù luó, qí xué dà chéng zhě gōng yǎng zhū pú sà. shì rì yě, zhū sū dǔ bō jìng xiū gōng yǎng, zhū fān bù liè, bǎo gài pián luó, xiāng yān ruò yún, huā sàn rú yǔ, bì kuī rì yuè, zhèn dàng xī gǔ. guó wáng dà chén, xiū shàn wèi wù.
有三窣堵波,並無憂王所建也。過去四佛遺蹟甚多。釋迦如來諸聖弟子遺身窣堵波,謂舍利子、(舊曰舍梨子,又曰舍利弗,訛略也。)沒特伽羅子、(舊曰目乾連,訛也。)布剌拿梅呾麗衍尼弗呾羅、(唐言滿慈子。舊曰彌多羅尼子,訛略也。)鄔波厘、阿難陁、羅怙羅、(舊曰羅睺羅,又曰羅雲,皆訛略也。)曼殊室利(唐言妙吉祥。舊曰濡首,又曰文殊師利,或言曼殊尸利,譯曰妙德,訛也。)諸菩薩窣堵波等。每歲三長及月六齋,僧徒相競,率其同好,齎持供具,多營奇玩,隨其所宗,而致像設。阿毗達磨眾供養舍利子,習定之眾供養沒特伽羅子,誦持經者供養滿慈子,學毗奈耶眾供養鄔波厘,諸苾芻尼供養阿難,未受具戒者供養羅怙羅,其學大乘者供養諸菩薩。是日也,諸窣堵波競修供養,珠幡布列,寶蓋駢羅,香煙若雲,花散如雨,蔽虧日月,震盪溪谷。國王大臣,修善為務。
èr wū bō jú duō yí jī
二、鄔波毱多遺蹟
chéng dōng xíng wǔ liù lǐ, zhì yī shān jiā lán, shū yá wèi shì, yīn gǔ wèi mén, zūn zhě wū bō jú duō táng yán jìn hù. zhī suǒ jiàn yě. qí zhōng zé yǒu rú lái zhǐ zhǎo sū dǔ bō.
城東行五六里,至一山伽藍,疏崖為室,因谷為門,尊者鄔波毱多(唐言近護。)之所建也。其中則有如來指爪窣堵波。
jiā lán běi yán jiān yǒu shí shì, gāo èr shí yú chǐ, guǎng sān shí yú chǐ, sì cùn xì chóu tián jī qí nèi. zūn zhě jìn hù shuō fǎ huà dǎo, fū qī jù zhèng luó hàn guǒ zhě, nǎi xià yī chóu, yì shì bié zú, suī zhèng bù jì.
伽藍北岩間有石室,高二十餘尺,廣三十餘尺,四寸細籌填積其內。尊者近護說法化導,夫妻俱證羅漢果者,乃下一籌,異室別族,雖證不記。
sān mí hóu xiàn mì jí shì jiā děng yí jī
三、彌猴獻蜜及釋迦等遺蹟
shí shì dōng nán èr shí sì wǔ lǐ, zhì dà hé chí, bàng yǒu sū dǔ bō. zài xī rú lái xíng jīng cǐ chù, shí yǒu mí hóu chí mì fèng fú, fú lìng shuǐ hé, pǔ biàn dà zhòng. mí hóu xǐ yuè, duò kēng ér sǐ, chéng zī fú lì, dé shēng rén zhōng.
石室東南二十四五里,至大涸池,傍有窣堵波。在昔如來行經此處,時有彌猴持蜜奉佛,佛令水和,普遍大眾。彌猴喜躍,墮坑而死,乘茲福力,得生人中。
chí běi bù yuǎn dà lín zhōng, yǒu guò qù sì fú jīng xíng yí jī. qí cè yǒu shè lì zǐ méi tè jiā luó zi děng qiān èr bǎi wǔ shí dà ā luó hàn xí dìng zhī chù, bìng jiàn sū dǔ bō, yǐ jì yí jī. rú lái zài shì, lǚ yóu cǐ guó, shuō fǎ zhī suǒ, bìng yǒu fēng shù.
池北不遠大林中,有過去四佛經行遺蹟。其側有舍利子、沒特伽羅子等千二百五十大阿羅漢習定之處,並建窣堵波,以記遺蹟。如來在世,屢游此國,說法之所,並有封樹。
cóng cǐ dōng běi xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì sà tā ní shī fá luó guó. zhōng yìn dù jìng.
從此東北行五百餘里,至薩他泥濕伐羅國。(中印度境。)
sà tā ní shī fá luó guó
○薩他泥濕伐羅國
sà tā ní shī fá luó guó zhōu qī qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. tǔ dì wò rǎng, jià sè zī shèng. qì xù wēn shǔ, fēng sú jiāo báo, jiā shì fù ráo, jìng wèi shē chǐ. shēn xián huàn shù, gāo shàng yì néng. duō zhú lì, shǎo wù nóng, zhū fāng qí huò duō jù qí guó. jiā lán sān suǒ, sēng tú qī bǎi yú rén, bìng jiē xí xué xiǎo chéng fǎ jiào. tiān cí bǎi yú suǒ, yì dào shén duō.
薩他泥濕伐羅國周七千餘里。國大都城周二十餘里。土地沃壤,稼穡滋盛。氣序溫暑,風俗澆薄,家室富饒,競為奢侈。深閒幻術,高尚異能。多逐利,少務農,諸方奇貨多聚其國。伽藍三所,僧徒七百餘人,並皆習學小乘法教。天祠百餘所,異道甚多。
yī fú dì
一、福地
dài chéng sì zhōu èr bǎi lǐ nèi, bǐ tǔ zhī rén wèi wèi fú dì. wén zhū xiān zhì yuē: xī wǔ yìn dù guó èr wáng fēn zhì, jìng rǎng xiāng qīn, gān gē bù xī. liǎng zhǔ hé móu, yù jué bīng zhàn, yǐ dìng cí xióng, yǐ níng máng sú. lí shù xū yuàn, mò cóng jūn mìng. wáng yǐ wèi zhòng shù zhě nán yǔ lǜ shǐ yě, shén kě dòng wù, quán kě lì gōng. shí yǒu fàn zhì sù zhī gāo cái, mì jī shù bó, mìng rù hòu tíng, zào zuò fǎ shū, cáng zhū yán xué. suì yuè jì jiǔ, shù jiē hé gǒng. wáng yú cháo zuò, gào zhū chén yuē: wú yǐ bù dé, tiǎn jū dà wèi, tiān dì chuí zhào, mèng cì líng shū, jīn zài mǒu shān, cáng yú mǒu lǐng. yú shì xià lìng yíng qiú, dé shū shān lín zhī xià. qún guān chēng qìng, zhòng shù yuè yù, xuān shì yuǎn jìn, xián shǐ wén zhī. qí dà lüè yuē: fū shēng sǐ wú yá, liú zhuǎn wú jí, hán líng lún nì, mò yóu zì jì. wǒ yǐ qí móu, lìng lí zhū kǔ. jīn cǐ wáng chéng zhōu èr bǎi lǐ, gǔ xiān dì shì fú lì zhī dì. suì yuè jí yuǎn, míng jì yān miè, shēng líng bù wù, suì nóng kǔ hǎi. nì ér bù jiù, fū hé wèi yú? rǔ zhū hán shí, lín dí bīng sǐ, dé shēng rén zhōng, duō shā wú gū, shòu tiān fú lè, shùn sūn xiào zǐ, fú shì qīn lǎo, jīng yóu cǐ dì, huò fú wú qióng. gōng shǎo fú duō, rú hé shī lì? yī sàng rén shēn, sān tú míng mò. shì gù hán shēng, gè wù xiū yè! yú shì rén jiē bīng zhàn, shì sǐ rú guī. wáng suì xià lìng, zhāo mù yǒng liè, liǎng guó hé zhàn, jī shī rú mǎng. qì yú jīn shí, yí hái biàn yě. shí jì gǔ xī, rén hái wěi dà. guó sú xiāng chuán, wèi zhī fú dì.
大城四周二百里內,彼土之人謂為福地。聞諸先志曰:昔五印度國二王分治,境壤相侵,干戈不息。兩主合謀,欲決兵戰,以定雌雄,以寧氓俗。黎庶胥怨,莫從君命。王以為眾庶者難與慮始也,神可動物,權可立功。時有梵志素知高才,密齎束帛,命入後庭,造作法書,藏諸岩穴。歲月既久,樹皆合拱。王於朝坐,告諸臣曰:「吾以不德,忝居大位,天帝垂照,夢賜靈書,今在某山,藏於某嶺。」於是下令營求,得書山林之下。群官稱慶,眾庶悅豫,宣示遠近,咸使聞知。其大略曰:「夫生死無涯,流轉無極,含靈淪溺,莫由自濟。我以奇謀,令離諸苦。今此王城周二百里,古先帝世福利之地。歲月極遠,銘記湮滅,生靈不悟,遂濃苦海。溺而不救,夫何謂歟?汝諸含識,臨敵兵死,得生人中,多殺無辜,受天福樂,順孫孝子,扶侍親老,經游此地,獲福無窮。功少福多,如何失利?一喪人身,三途冥漠。是故含生,各務修業!」於是人皆兵戰,視死如歸。王遂下令,招募勇烈,兩國合戰,積屍如莽。迄於今時,遺骸遍野。時既古昔,人骸偉大。國俗相傳,謂之福地。
èr fó shè lì sū dǔ bō jí jù hūn tú sēng jiā lán
二、佛舍利窣堵波及俱昏荼僧伽藍
chéng xī běi sì wǔ lǐ, yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. zhuān jiē huáng chì sè, shén guāng jìng, zhōng yǒu rú lái shè lì yī shēng, guāng míng shí zhào, shén jī duō duān.
城西北四五里,有窣堵波,高二百餘尺,無憂王之所建也。磚皆黃赤色,甚光淨,中有如來舍利一升,光明時照,神跡多端。
chéng nán xíng bǎi yú lǐ, zhì jù hūn qù shēng. tú sēng jiā lán. zhòng gé lián méng, céng tái jiān zhì. sēng tú qīng sù, wēi yí xián yǎ.
城南行百餘里,至俱昏(去聲。)荼僧伽藍。重閣連甍,層台間峙。僧徒清肅,威儀閒雅。
cóng cǐ dōng běi xíng sì bǎi yú lǐ, zhì sū lù qín nà guó. zhōng yìn dù jìng.
從此東北行四百餘里,至窣祿勤那國。(中印度境。)
sū lù qín nà guó
○窣祿勤那國
sū lù qín nà guó zhōu liù qiān yú lǐ, dōng lín qíng jiā hé, běi bèi dà shān, yán móu nà hé zhōng jìng ér liú. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ, dōng lín yán móu nà hé, huāng wú suī shén, jī zhǐ shàng gù. tǔ dì suǒ chǎn, fēng qì suǒ yí, tóng sà tā ní shī fá luó guó. rén xìng chún zhì. zōng xìn wài dào. guì yì xué, shàng fú huì. jiā lán wǔ suǒ, sēng tú qiān yú rén, duō xué xiǎo chéng, shǎo xí yú bù. shāng què wēi yán, qīng lùn xuán ào, yì fāng jùn yàn, xún lùn jī yí. tiān cí bǎi shù, yì dào shén duō.
窣祿勤那國周六千餘里,東臨殑伽河,北背大山,閻牟那河中境而流。國大都城周二十餘里,東臨閻牟那河,荒蕪雖甚,基趾尚固。土地所產,風氣所宜,同薩他泥濕伐羅國。人性淳質。宗信外道。貴藝學,尚福慧。伽藍五所,僧徒千餘人,多學小乘,少習餘部。商榷微言,清論玄奧,異方俊彥,尋論稽疑。天祠百數,異道甚多。
yī rú lái jí luó hàn fā zhǎo sū dǔ bō
一、如來及羅漢發爪窣堵波
dài chéng dōng nán yán móu nà hé xī, dà jiā lán dōng mén wài yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. rú lái zài xī céng yú cǐ shuō fǎ dù rén. qí cè yòu yī sū dǔ bō, zhōng yǒu rú lái fā zhǎo yě. shè lì zǐ méi tè jiā luó zhū ā luó hàn fā zhǎo sū dǔ bō zhōu qí zuǒ yòu, shù shí yú suǒ. rú lái jì miè zhī hòu, cǐ guó wèi zhū wài dào suǒ guà wù yān, xìn shòu xié fǎ, juān fèi zhèng jiàn. jīn yǒu wǔ jiā lán zhě, nǎi yì guó lùn shī yǔ zhū wài dào jí pó luó mén lùn yì shèng chù, yīn cǐ jiàn yān.
大城東南閻牟那河西,大伽藍東門外有窣堵波,無憂王之所建也。如來在昔曾於此說法度人。其側又一窣堵波,中有如來發、爪也。舍利子、沒特伽羅諸阿羅漢發、爪窣堵波周其左右,數十餘所。如來寂滅之後,此國為諸外道所詿誤焉,信受邪法,捐廢正見。今有五伽藍者,乃異國論師與諸外道及婆羅門論議勝處,因此建焉。
èr qíng jiā hé yuán jí tí pó yòu huà gù shì
二、殑伽河源及提婆誘化故事
yán móu nà hé dōng xíng bā bǎi yú lǐ, zhì qíng jiā hé hé yuán, guǎng sān sì lǐ, dōng nán liú rù hǎi chù guǎng shí yú lǐ. shuǐ sè cāng làng, bō tāo hào hàn, líng guài suī duō, bù wèi wù hài. qí wèi gān měi, xì shā suí liú. bǐ sú shū jì, wèi zhī fú shuǐ. zuì jiù suī jī, mù yù biàn chú qīng mìng zì shěn, shēng tiān shòu fú sǐ ér tóu hái, bù duò è qù yáng bō jī liú, wáng hún huò jì. shí zhí shī zi guó tí pó pú sà shēn dá shí xiāng, dé zhū fǎ xìng, mǐn zhū yú fū, lái cǐ dǎo yòu. dāng shì shí yě, shì nǚ xián huì, shǎo zhǎng bì cuì, yú hé zhī bīn, yáng bō jī liú. tí pó pú sà hé guāng jí yǐn, fǔ shǒu fǎn jī, zhuàng yì zhòng rén. yǒu wài dào yuē: wú zi hé qí yì hū? tí pó pú sà yuē: wú fù mǔ qīn zōng zài zhí shī zi guó, kǒng kǔ jī kě, jì sī yuǎn jì. zhū wài dào yuē: wú zi miù yǐ! céng bù zài sī, wàng xíng cǐ shì. jiā guó mián miǎo, shān chuān liáo xiòng, jī yáng cǐ shuǐ, gěi jì bǐ jī, qí yóu què xíng yǐ qiú qián jí, fēi suǒ wén yě. tí pó pú sà yuē: yōu tú zuì lèi, shàng méng cǐ shuǐ shān chuān suī zǔ, rú hé bù jì? shí zhū wài dào zhī nán xiè qū, shě xié jiàn, shòu zhèng fǎ, gǎi guò zì xīn, yuàn fèng jiào huì.
閻牟那河東行八百餘里,至殑伽河河源,廣三四里,東南流入海處廣十餘里。水色滄浪,波濤浩汗,靈怪雖多,不為物害。其味甘美,細沙隨流。彼俗書記,謂之福水。罪咎雖積,沐浴便除;輕命自沈,生天受福;死而投骸,不墮惡趣;揚波激流,亡魂獲濟。時執師子國提婆菩薩深達實相,得諸法性,愍諸愚夫,來此導誘。當是時也,士女咸會,少長畢萃,於河之濱,揚波激流。提婆菩薩和光汲引,俯首反激,狀異眾人。有外道曰:「吾子何其異乎?」提婆菩薩曰:「吾父母親宗在執師子國,恐苦饑渴,冀斯遠濟。」諸外道曰:「吾子謬矣!曾不再思,妄行此事。家國綿邈,山川遼敻,激揚此水,給濟彼飢,其猶卻行以求前及,非所聞也。」提婆菩薩曰:「幽途罪累,尚蒙此水;山川雖阻,如何不濟?」時諸外道知難謝屈,舍邪見,受正法,改過自新,願奉教誨。
dù hé dōng àn zhì mò dǐ bǔ luó guó. zhōng yìn dù jìng.
渡河東岸至秣底補羅國。(中印度境。)
mò dǐ bǔ luó guó
○秣底補羅國
mò dǐ bǔ luó guó zhōu liù qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. yí gǔ mài, duō huā guǒ. qì xù hé chàng, fēng sú chún zhì. chóng shàng xué yì, shēn xián zhòu shù. xìn xié zhèng zhě, qí tú xiāng bàn. wáng, shù tuó luó zhǒng yě, bù xìn fó fǎ, jìng shì tiān shén. jiā lán shí yú suǒ, sēng tú bā bǎi yú rén, duō xué xiǎo chéng jiào shuō yī qiè yǒu bù. tiān cí wǔ shí yú suǒ, yì dào zá jū.
秣底補羅國周六千餘里。國大都城周二十餘里。宜谷、麥,多花果。氣序和暢,風俗淳質。崇尚學藝,深閒咒術。信邪正者,其徒相半。王,戍陀羅種也,不信佛法,敬事天神。伽藍十餘所,僧徒八百餘人,多學小乘教說一切有部。天祠五十餘所,異道雜居。
yī dé guāng jiā lán jí chuán shuō
一、德光伽藍及傳說
dài chéng nán sì wǔ lǐ, zhì xiǎo jiā lán, sēng tú wǔ shí yú rén. xī qú ná bō lá pó táng yán dé guāng. lùn shī yú cǐ zuò biàn zhēn děng lùn, fán bǎi yú bù. lùn shī shǎo ér yīng jié, zhǎng ér hóng mǐn, bó wù qiáng shí, shuò xué duō wén. běn xí dà chéng, wèi qióng xuán ào, yīn lǎn pí pó shā lùn, tuì yè ér xué xiǎo chéng, zuò shù shí bù lùn, pò dà chéng gāng jì, chéng xiǎo chéng zhí zhe. yòu zhì sú shū shù shí yú bù, fēi chì xiān jìn suǒ zuò diǎn lùn. tán sī fú jīng, shí shù bù jué, yán jīng suī jiǔ, yí qíng wèi chú. shí yǒu tí pó xī nà táng yán tiān jūn. luó hàn, wǎng lái dǔ shǐ duō tiān, dé guāng yuàn jiàn cí shì, jué yí qǐng yì, tiān jūn yǐ shén tōng lì, jiē shàng tiān gōng. jì jiàn cí shì, zhǎng yī bù lǐ. tiān jūn wèi yuē: cí shì pú sà cì shào fú wèi, hé nǎi zì gāo, gǎn bù zhì jìng? fāng yù shòu yè, rú hé bù qū? dé guāng duì yuē: zūn zhě cǐ yán, chéng wèi zhǐ huì. rán wǒ jù jiè bì chú, chū jiā dì zǐ, cí shì pú sà shòu tiān fú lè, fēi chū jiā zhī lǚ, ér yù zuò lǐ, kǒng fēi suǒ yí. pú sà zhī qí wǒ màn xīn gù, fēi wén fǎ qì, wǎng lái sān fǎn, bù dé jué yí. gèng qǐng tiān jūn, zhòng yù jìn lǐ. tiān jūn è qí wǒ màn, miè ér bù duì. dé guāng jì bù suí xīn, biàn qǐ huì hèn, jí qù shān lín, xiū fā tōng dìng, wǒ màn wèi chú, bù zhèng dào guǒ.
大城南四五里,至小伽藍,僧徒五十餘人。昔瞿拿缽剌婆(唐言德光。)論師於此作《辯真》等論,凡百餘部。論師少而英傑,長而弘敏,博物強識,碩學多聞。本習大乘,未窮玄奧,因覽《毗婆沙論》,退業而學小乘,作數十部論,破大乘綱紀,成小乘執着。又制俗書數十餘部,非斥先進所作典論。覃思佛經,十數不決,研精雖久,疑情未除。時有提婆犀那(唐言天軍。)羅漢,往來睹史多天,德光願見慈氏,決疑請益,天軍以神通力,接上天宮。既見慈氏,長揖不禮。天軍謂曰:「慈氏菩薩次紹佛位,何乃自高,敢不致敬?方欲受業,如何不屈?」德光對曰:「尊者此言,誠為指誨。然我具戒苾芻,出家弟子,慈氏菩薩受天福樂,非出家之侶,而欲作禮,恐非所宜。」菩薩知其我慢心固,非聞法器,往來三返,不得決疑。更請天軍,重欲覲禮。天軍惡其我慢,蔑而不對。德光既不遂心,便起恚恨,即趣山林,修發通定,我慢未除,不證道果。
èr dà jiā lán jí zhòng xián yǔ shì qīn gù shì
二、大伽藍及眾賢與世親故事
dé guāng jiā lán běi sān sì lǐ, yǒu dà jiā lán, sēng tú èr bǎi yú rén, bìng xué xiǎo chéng fǎ jiào, shì zhòng xián lùn shī shòu zhōng zhī chù. lùn shī jiā shī mí luó guó rén yě, cōng mǐn bó dá, yòu chuán yǎ yù, tè shēn yán jiū shuō yī qiè yǒu bù pí pó shā lùn. shí yǒu shì qīn pú sà, yī xīn xuán dào, qiú jiě yán wài, pò pí pó shā shī suǒ zhí, zuò ā pí dá mó jù shě lùn, cí yì shàn qiǎo, lǐ zhì jīng gāo. zhòng xián xún lǎn, suì yǒu xīn yān. yú shì shěn yán zuān jí shí yǒu èr suì, zuò jù shě báo lùn èr wàn wǔ qiān sòng, fán bā shí wàn yán yǐ. suǒ wèi yán shēn zhì yuǎn, qióng yōu dòng wēi. gào mén rén yuē: yǐ wǒ yì cái, chí wǒ zhèng lùn, zhú chì shì qīn, cuò qí fēng ruì, wú lìng lǎo sǒu dú shàn xiān míng. yú shì xué tú sì sān jùn yàn, chí suǒ zuò lùn, tuī fǎng shì qīn. shì qīn shì shí zài zhé jiā guó shē jié luó chéng, yuǎn chuán shēng wèn zhòng xián dāng zhì. shì qīn wén yǐ, jí zhì xíng zhuāng. mén rén huái yí, qián jìn jiàn yuē: dà shī dé gāo xiān zhé, míng shàn dāng shí, yuǎn jìn xué tú mò bù tuī xiè. jīn wén zhòng xián, yī hé huáng jù? bì yǒu suǒ xià, wǒ cáo hòu yán. shì qīn yuē: wú jīn yuǎn yóu, fēi bì cǐ zi. gù cǐ guó zhōng, wú fù jiàn dá. zhòng xián hòu jìn yě, guǐ biàn ruò liú, wǒ shuāi mào yǐ, mò néng chí lùn. yù yǐ yī yán tuí qí yì zhí, yǐn zhì zhōng yìn dù, duì zhū mào yàn, chá hū zhēn wěi, xiáng hū dé shī. xún jí mìng lǚ, fù jí yuǎn yóu. zhòng xián lùn shī dāng hòu yī rì zhì cǐ jiā lán, hū jué qì shuāi, yú shì cái shū xiè shì qīn yuē: rú lái jì miè, dì zǐ bù zhí, chuán qí zōng xué, gè shàn zhuān mén, dǎng tóng dào, jí yì bù. yú yǐ guǎ mèi, wěi chéng chuán xí, lǎn suǒ zhì ā pí dá mó jù shě lùn, pò pí pó shā shī dà yì, zhé bù liàng lì, shēn jiū mí nián, zuò wèi cǐ lùn, fú zhèng zōng xué. zhì xiǎo móu dà, sǐ qí jiāng zhì. pú sà xuān chàng wēi yán, yì yáng zhì lǐ, bù huǐ suǒ zhí, dé cún yí wén, sī wèi xìng yǐ, sǐ hé huǐ zāi? yú shì lì xuǎn mén rén yǒu cí biàn zhě ér gào zhī yuē: wú chéng hòu xué, qīng líng xiān dá, mìng yě rú hé? dāng cóng sī méi! rǔ chí shì shū jí suǒ zhì lùn, xiè bǐ pú sà, dài wǒ huǐ guò. shòu cí shì bì, yǎn ěr yún wáng. mén rén fèng shū zhì shì qīn suǒ ér zhì cí yuē: wǒ shī zhòng xián yǐ shě shòu mìng, yí yán zhì shū, zé gōng xiè jiù. bù zhuì qí míng, fēi suǒ gǎn wàng. shì qīn pú sà lǎn shū yuè lùn, shěn yín jiǔ zhī, wèi mén rén yuē: zhòng xián lùn shī cōng mǐn hòu jìn, lǐ suī bù zú, cí nǎi yǒu yú. wǒ jīn yù pò zhòng xián zhī lùn, ruò zhǐ zhū zhǎng. gù yǐ chuí zhōng zhī tuō, zhòng qí zhī nán zhī cí, gǒu yuán dà yì, cún qí sù zhì, kuàng hū cǐ lùn fā míng wǒ zōng? suì wèi gǎi tí wèi shùn zhèng lǐ lùn. mén rén jiàn yuē: zhòng xián wèi méi, dà shī yuǎn jī, jì dé qí lùn, yòu wèi gǎi tí, fán jué xué tú, hé yán shòu kuì? shì qīn pú sà yù chú zhòng yí, ér shuō sòng yuē: rú shī zi wáng, bì shǐ yuǎn shì, èr lì shèng fù, zhì zhě yīng zhī. zhòng xián sǐ yǐ, fén shī shōu gǔ, yú jiā lán xī běi èr bǎi yú bù ān méi luó lín zhōng, qǐ sū dǔ bō, jīn yóu xiàn zài.
德光伽藍北三四里,有大伽藍,僧徒二百餘人,並學小乘法教,是眾賢論師壽終之處。論師迦濕彌羅國人也,聰敏博達,幼傳雅譽,特深研究說一切有部《毗婆沙論》。時有世親菩薩,一心玄道,求解言外,破毗婆沙師所執,作《阿毗達磨俱舍論》,辭義善巧,理致精高。眾賢循覽,遂有心焉。於是沈研鑽極十有二歲,作《俱舍雹論》二萬五千頌,凡八十萬言矣。所謂言深致遠,窮幽洞微。告門人曰:「以我逸才,持我正論,逐斥世親,挫其鋒銳,無令老叟獨擅先名。」於是學徒四三俊彥,持所作論,推訪世親。世親是時在磔迦國奢羯羅城,遠傳聲問眾賢當至。世親聞已,即治行裝。門人懷疑,前進諫曰:「大師德高先哲,名擅當時,遠近學徒莫不推謝。今聞眾賢,一何惶遽?必有所下,我曹厚顏。」世親曰:「吾今遠遊,非避此子。顧此國中,無復鑒達。眾賢后進也,詭辯若流,我衰耄矣,莫能持論。欲以一言頹其異執,引至中印度,對諸耄彥,察乎真偽,詳乎得失。」尋即命侶,負笈遠遊。眾賢論師當後一日至此伽藍,忽覺氣衰,於是裁書謝世親曰:「如來寂滅,弟子部執,傳其宗學,各擅專門,黨同道,疾異部。愚以寡昧,猥承傳習,覽所制《阿毗達磨俱舍論》,破毗婆沙師大義,輒不量力,深究彌年,作為此論,扶正宗學。智小謀大,死其將至。菩薩宣暢微言,抑揚至理,不毀所執,得存遺文,斯為幸矣,死何悔哉?」於是歷選門人有辭辯者而告之曰:「吾誠後學,輕凌先達,命也如何?當從斯沒!汝持是書及所制論,謝彼菩薩,代我悔過。」授辭適畢,奄爾雲亡。門人奉書至世親所而致辭曰:「我師眾賢已舍壽命,遺言致書,責躬謝咎。不墜其名,非所敢望。」世親菩薩覽書閱論,沈吟久之,謂門人曰:「眾賢論師聰敏後進,理雖不足,辭乃有餘。我今欲破眾賢之論,若指諸掌。顧以垂終之託,重其知難之辭,苟緣大義,存其宿志,況乎此論發明我宗?」遂為改題為《順正理論》。門人諫曰:「眾賢未沒,大師遠跡,既得其論,又為改題,凡厥學徒,何顏受愧?」世親菩薩欲除眾疑,而說頌曰:「如師子王,避豕遠逝,二力勝負,智者應知。」眾賢死已,焚屍收骨,於伽藍西北二百餘步庵沒羅林中,起窣堵波,今猶現在。
sān wú gòu yǒu gù shì
三、無垢友故事
ān méi luó lín cè yǒu sū dǔ bō, pí mò luó mì duō luó táng yán wú gòu yǒu. lùn shī zhī yí shēn. lùn shī, jiā shī mí luó guó rén yě, yú shuō yī qiè yǒu bù ér chū jiā yān. bó zōng zhòng jīng, yán jiū yì lùn, yóu wǔ yìn dù guó, xué sān zàng xuán wén, míng lì yè chéng, jiāng guī běn guó. tú cì zhòng xián lùn shī sū dǔ bō yě, fǔ ér tàn yuē: wéi lùn shī yǎ liàng qīng gāo, yì yáng dà yì, fāng yù cuò yì bù, lì běn zōng yè yě, rú hé jiàng nián bù yǒng! wǒ wú gòu yǒu wěi chéng mò xué, yì shí mù yì, kuàng dài huái dé. shì qīn suī méi, zōng xué shàng chuán, wǒ jǐn suǒ zhī, dāng zhì zhū lùn, lìng shàn bù zhōu zhū xué rén děng jué dà chéng chēng, miè shì qīn míng, sī wèi bù xiǔ, yòng jǐn sù xīn. shuō shì yǔ yǐ, xīn fā kuáng luàn, wǔ shé chóng chū, rè xuè liú yǒng. zhī mìng bì zhōng, cái shū huǐ yuē: fū dà chéng jiào zhě, fó fǎ zhī zhōng jiū jìng shuō yě. míng wèi mǐn jué, lǐ zhì yōu xuán. qīng yǐ yú mèi, bó chì xiān jìn, yè bào jiǎo rán, miè shēn yí yǐ. gǎn gào xué rén, jué jiàn sī zài, gè shèn ěr zhì, wú dé huái yí. dà dì wèi zhèn, mìng suì zhōng yān. dāng qí sǐ chù, dì xiàn wèi kēng. tóng lǚ fén shī, shōu hái jīng jiàn. shí yǒu luó hàn jiàn ér tàn yuē: xī zāi! kǔ zāi! jīn cǐ lùn shī rèn qíng zhí jiàn, huǐ è dà chéng, duò wú jiān yù.
庵沒羅林側有窣堵波,毗末羅蜜多羅(唐言無垢友。)論師之遺身。論師,迦濕彌羅國人也,於說一切有部而出家焉。博綜眾經,研究異論,游五印度國,學三藏玄文,名立業成,將歸本國。途次眾賢論師窣堵波也,拊而嘆曰:「惟論師雅量清高,抑揚大義,方欲挫異部,立本宗業也,如何降年不永!我無垢友猥承末學,異時慕義,曠代懷德。世親雖沒,宗學尚傳,我盡所知,當制諸論,令贍部洲諸學人等絕大乘稱,滅世親名,斯為不朽,用盡宿心。」說是語已,心發狂亂,五舌重出,熱血流涌。知命必終,裁書悔曰:「夫大乘教者,佛法之中究竟說也。名味泯絕,理致幽玄。輕以愚昧,駁斥先進,業報皎然,滅身宜矣。敢告學人,厥鑒斯在,各慎爾志,無得懷疑。」大地為震,命遂終焉。當其死處,地陷為坑。同旅焚屍,收骸旌建。時有羅漢見而嘆曰:「惜哉!苦哉!今此論師任情執見,毀惡大乘,墮無間獄。」
sì mó yù luó chéng
四、摩裕羅城
guó xī běi jìng qíng jiā hé dōng àn yǒu mó yù luó chéng, zhōu èr shí yú lǐ, jū rén yīn shèng. qīng liú jiāo dài, chū tōu shí shuǐ jīng bǎo qì. qù chéng bù yuǎn, lín qíng jiā hé, yǒu dà tiān cí, shén duō líng yì. qí zhōng yǒu chí, biān shí wèi àn, yǐn qíng jiā shuǐ wèi pǔ, wǔ yìn dù rén wèi zhī qíng jiā hé mén, shēng fú miè zuì zhī suǒ. cháng yǒu yuǎn fāng shù qiān rén, jí cǐ zǎo zhuó. lè shàn zhū wáng jiàn lì fú shě, bèi zhēn xiū, chǔ yī yào, huì shī guān guǎ, zhōu gěi gū dú.
國西北境殑伽河東岸有摩裕羅城,周二十餘里,居人殷盛。清流交帶,出鍮石、水精、寶器。去城不遠,臨殑伽河,有大天祠,甚多靈異。其中有池,編石為岸,引殑伽水為浦,五印度人謂之殑伽河門,生福滅罪之所。常有遠方數千人,集此澡濯。樂善諸王建立福舍,備珍羞,儲醫藥,惠施鰥寡,周給孤獨。
cóng cǐ běi xíng sān bǎi yú lǐ, zhì pó luó xī mó bǔ luó guó. běi yìn dù jìng.
從此北行三百餘里,至婆羅吸摩補羅國。(北印度境。)
pó luó xī mó bǔ luó guó
○婆羅吸摩補羅國
pó luó xī mó bǔ luó guó zhōu sì qiān yú lǐ, shān zhōu sì jìng. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. jū rén yīn shèng, jiā shì fù ráo. tǔ dì wò rǎng, jià sè shí bō, chū tōu shí shuǐ jīng. qì xù wēi hán, fēng sú gāng měng. shǎo xué yì, duō zhú lì. rén xìng guǎng liè, xié zhèng zá xìn. jiā lán wǔ suǒ, sēng tú guǎ shǎo. tiān cí shí yú suǒ, yì dào zá jū.
婆羅吸摩補羅國周四千餘里,山周四境。國大都城周二十餘里。居人殷盛,家室富饒。土地沃壤,稼穡時播,出鍮石、水精。氣序微寒,風俗剛猛。少學藝,多逐利。人性獷烈,邪正雜信。伽藍五所,僧徒寡少。天祠十餘所,異道雜居。
cǐ guó jìng běi dà xuě shān zhōng, yǒu sū fá lá ná qú dá luó guó, táng yán jīn shì. chū shàng huáng jīn, gù yǐ míng yān. dōng xī zhǎng, nán běi xiá, jí dōng nǚ guó yě. shì yǐ nǚ wèi wáng, yīn yǐ nǚ chēng guó. fū yì wèi wáng, bù zhī zhèng shì. zhàng fū wéi zhēng fá tián zhǒng ér yǐ. tǔ yí sù mài, duō chù yáng mǎ. qì hòu hán liè, rén xìng zào bào. dōng jiē tǔ bō guó, běi jiē yú tián guó, xī jiē sān bō hē guó.
此國境北大雪山中,有蘇伐剌拿瞿呾羅國,(唐言金氏。)出上黃金,故以名焉。東西長,南北狹,即東女國也。世以女為王,因以女稱國。夫亦為王,不知政事。丈夫唯征伐、田種而已。土宜宿麥,多畜羊馬。氣候寒烈,人性躁暴。東接吐蕃國,北接于闐國,西接三波訶國。
cóng mò dǐ bǔ luó guó dōng nán xíng sì bǎi yú lǐ, zhì qú pí shuāng nà guó. zhōng yìn dù jìng.
從秣底補羅國東南行四百餘里,至瞿毗霜那國。(中印度境。)
qú pí shuāng nà guó
○瞿毗霜那國
qú pí shuāng nà guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. chóng jùn xiǎn gù, jū rén yīn shèng. huā lín chí zhǎo, wǎng wǎng xiāng jiān. qì xù tǔ yí, tóng mò dǐ bǔ luó. fēng sú chún zhì, qín xué hǎo fú. duō xìn wài dào, qiú xiàn zài lè. jiā lán èr suǒ, sēng zhòng bǎi yú rén, bìng jiē xí xué xiǎo chéng fǎ jiào. tiān cí sān shí yú suǒ, yì dào zá jū.
瞿毗霜那國周二千餘里,國大都城周十四五里。崇峻險固,居人殷盛。花林池沼,往往相間。氣序土宜,同秣底補羅。風俗淳質,勤學好福。多信外道,求現在樂。伽藍二所,僧眾百餘人,並皆習學小乘法教。天祠三十餘所,異道雜居。
dài chéng cè gù jiā lán zhōng, yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, gāo èr bǎi yú chǐ. rú lái zài xī yú cǐ yī yuè shuō zhū fǎ yào. bàng yǒu guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī wài. qí cè yǒu rú lái fā zhǎo èr sū dǔ bō, gè gāo yī zhàng yú.
大城側故伽藍中,有窣堵波,無憂王之所建也,高二百餘尺。如來在昔於此一月說諸法要。傍有過去四佛坐及經行遺蹟之外。其側有如來發、爪二窣堵波,各高一丈余。
zì cǐ dōng nán xíng sì bǎi yú lǐ, zhì è xī chè dá luó guó. zhōng yìn dù jìng.
自此東南行四百餘里,至堊醯掣呾邏國。(中印度境。)
è xī chè dá luó guó
○堊醯掣呾邏國
è xī chè dá luó guó zhōu sān qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí qī bā lǐ, yī jù xiǎn gù. yí gǔ mài, duō lín quán. qì xù hé chàng, fēng sú chún zhì. wán dào dǔ xué, duō cái bó shí. jiā lán shí yú suǒ, sēng tú qiān yú rén, xí xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí jiǔ suǒ, yì dào sān bǎi yú rén, shì zì zài tiān, tú huī zhī lǚ yě.
堊醯掣呾邏國周三千餘里。國大都城周十七八里,依據險固。宜谷麥,多林泉。氣序和暢,風俗淳質。玩道篤學,多才博識。伽藍十餘所,僧徒千餘人,習學小乘正量部法。天祠九所,異道三百餘人,事自在天,塗灰之侶也。
chéng wài lóng chí cè yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. shì rú lái zài xī wèi lóng wáng, qī rì yú cǐ shuō fǎ. qí cè yǒu sì xiǎo sū dǔ bō, shì guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
城外龍池側有窣堵波,無憂王之所建也。是如來在昔為龍王,七日於此說法。其側有四小窣堵波,是過去四佛坐及經行遺蹟之所。
zì cǐ nán xíng èr bǎi liù qī shí lǐ, dù qíng jiā hé, xī nán zhì pí luó shān ná guó. zhōng yìn dù jìng.
自此南行二百六七十里,渡殑伽河,西南至毗羅刪拿國。(中印度境。)
pí luó shān ná guó
○毗羅刪拿國
pí luó shān ná guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū zhōu shí yú lǐ. qì xù tǔ yí tóng è xī chè dá luó guó. fēng sú měng bào, rén zhī xué yì, chóng xìn wài dào, shǎo jìng fó fǎ. jiā lán èr suǒ, sēng tú sān bǎi rén, bìng jiē xí xué dà chéng fǎ jiào. tiān cí wǔ suǒ, yì dào zá jū.
毗羅刪拿國周二千餘里,國大都周十餘里。氣序土宜同堊醯掣呾邏國。風俗猛暴,人知學藝,崇信外道,少敬佛法。伽藍二所,僧徒三百人,並皆習學大乘法教。天祠五所,異道雜居。
dài chéng zhōng gù jiā lán nèi, yǒu sū dǔ bō, jī suī qīng pǐ, shàng bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, rú lái zài xī yú cǐ qī rì shuō yùn jiè wài jīng zhī suǒ. qí cè zé yǒu guò qù sì fó zuò jí jīng xíng yí jī sī zài.
大城中故伽藍內,有窣堵波,基雖傾圮,尚百餘尺,無憂王之所建也,如來在昔於此七日說《蘊界外經》之所。其側則有過去四佛座及經行遺蹟斯在。
cóng cǐ dōng nán xíng èr bǎi yú lǐ, zhì jié bǐ tā guó. jiù wèi sēng jiā shě guó, zhōng yìn dù jìng.
從此東南行二百餘里,至劫比他國。(舊謂僧迦舍國,中印度境。)
jié bǐ tā guó
○劫比他國
jié bǐ tā guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. qì xù tǔ yí, tóng pí luó shān ná guó. fēng sú chún hé, rén duō xué yì. jiā lán sì suǒ, sēng tú qiān yú rén, bìng xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí shí suǒ, yì dào zá jū, tóng gòng zūn shì dà zì zài tiān.
劫比他國周二千餘里,國大都城周二十餘里。氣序土宜,同毗羅刪拿國。風俗淳和,人多學藝。伽藍四所,僧徒千餘人,並學小乘正量部法。天祠十所,異道雜居,同共遵事大自在天。
yī dà jiā lán sān bǎo jiē jí qí chuán shuō
一、大伽藍三寶階及其傳說
chéng dōng èr shí yú lǐ yǒu dà jiā lán, jīng zhì lún huàn, gōng qióng jī jué. shèng xíng zūn xiàng, wù jí zhuāng yán. sēng tú shù bǎi rén, xué zhèng liàng bù fǎ. shù wàn jìng rén, zhái jū qí cè.
城東二十餘里有大伽藍,經制輪奐,工窮剞劂。聖形尊像,務極莊嚴。僧徒數百人,學正量部法。數萬淨人,宅居其側。
jiā lán dà yuán nèi yǒu sān bǎo jiē, nán běi liè, dōng miàn xià, shì rú lái zì sān shí sān tiān jiàng hái suǒ yě. xī rú lái qǐ zì shèng lín, shàng shēng tiān gōng, jū shàn fǎ táng, wèi mǔ shuō fǎ. guò sān yuè yǐ, jiāng yù xià jiàng, tiān dì shì nǎi zòng shén lì, jiàn lì bǎo jiē, zhōng jiē huáng jīn, zuǒ shuǐ jīng, yòu bái yín. rú lái qǐ shàn fǎ táng, cóng zhū tiān zhòng, lǚ zhōng jiē ér xià dà fàn wáng zhí bái fú, lǚ yín jiē ér yòu shì tiān dì shì chí bǎo gài, dǎo shuǐ jīng jiē ér zuǒ shì. tiān zhòng líng xū, sàn huā zàn dé. shù bǎi nián qián, yóu yǒu jiē jí, dǎi zhì jīn shí, xiàn méi yǐ jǐn. zhū guó jūn wáng bēi kǎi bù yù, lěi yǐ zhuān shí, shì yǐ zhēn bǎo, yú qí gù jī, nǐ xī bǎo jiē, qí gāo qī shí yú chǐ, shàng qǐ jīng shè. zhōng yǒu shí fó xiàng, ér zuǒ yòu zhī jiē yǒu shì fàn zhī xiàng, xíng nǐ jué chū, yóu wèi xià shì. bàng yǒu shí zhù, gāo qī shí yú chǐ, wú yōu wáng suǒ jiàn. sè gàn guāng rùn, zhì jiān mì lǐ, shàng zuò shī zi dūn jù xiàng jiē, diāo lòu qí xíng, zhōu qí fāng miàn, suí rén zuì fú, yǐng xiàn zhù zhōng.
伽藍大垣內有三寶階,南北列,東面下,是如來自三十三天降還所也。昔如來起自勝林,上升天宮,居善法堂,為母說法。過三月已,將欲下降,天帝釋乃縱神力,建立寶階,中階黃金,左水精,右白銀。如來起善法堂,從諸天眾,履中階而下;大梵王執白拂,履銀階而右侍;天帝釋持寶蓋,蹈水精階而左侍。天眾凌虛,散花贊德。數百年前,猶有階級,逮至今時,陷沒已盡。諸國君王悲慨不遇,壘以磚石,飾以珍寶,於其故基,擬昔寶階,其高七十餘尺,上起精舍。中有石佛像,而左右之階有釋、梵之像,形擬厥初,猶為下勢。傍有石柱,高七十餘尺,無憂王所建。色紺光潤,質堅密理,上作師子蹲踞向階,雕鏤奇形,周其方面,隨人罪福,影現柱中。
bǎo jiē cè bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, shì guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ. qí cè sū dǔ bō, rú lái zài xī yú cǐ zǎo yù. qí cè jīng shè, shì rú lái rù dìng zhī chù. jīng shè cè yǒu dà shí jī, zhǎng wǔ shí yú bù, gāo qī chǐ, shì rú lái jīng xíng zhī chù. zú suǒ lǚ jī, jiē yǒu lián huā zhī wén. jī zuǒ yòu gè yǒu xiǎo sū dǔ bō, dì shì fàn wáng zhī suǒ jiàn yě.
寶階側不遠有窣堵波,是過去四佛坐及經行遺蹟之所。其側窣堵波,如來在昔於此澡浴。其側精舍,是如來入定之處。精舍側有大石基,長五十餘步,高七尺,是如來經行之處。足所履跡,皆有蓮花之文。基左右各有小窣堵波,帝釋、梵王之所建也。
èr lián huā sè ní jiàn fú chù jí chuán shuō
二、蓮花色尼見佛處及傳說
shì fàn sū dǔ bō qián, shì lián huā sè bì chú ní yù xiān jiàn fú, huà zuò zhuǎn lún wáng chù. rú lái zì tiān gōng hái shàn bù zhōu yě, shí sū bù dǐ táng yán shàn xiàn. jiù yuē xū fú tí, huò yuē xū pú tí, yì yuē shàn jí, jiē é yě. yàn zuò shí shì, qiè zì sī yuē: jīn fú hái jiàng, rén tiān dǎo cóng, rú wǒ jīn zhě, hé suǒ yí xíng? cháng wén fú shuō, zhī zhū fǎ kōng, tǐ zhū fǎ xìng, shì zé yǐ huì yǎn guān fǎ shēn yě. shí lián huā sè bì chú ní yù chū jiàn fú, huà wèi zhuǎn lún wáng, qī bǎo dǎo cóng, sì bīng jǐng wèi, zhì shì zūn suǒ, fù bì chú ní. rú lái gào yuē: rǔ fēi chū jiàn. fū shàn xiàn zhě, guān zhū fǎ kōng, shì jiàn fǎ shēn.
釋、梵窣堵波前,是蓮花色苾芻尼欲先見佛,化作轉輪王處。如來自天宮還贍部洲也,時蘇部底(唐言善現。舊曰須扶提,或曰須菩提,譯曰善吉,皆訛也。)宴坐石室,竊自思曰:「今佛還降,人、天導從,如我今者,何所宜行?嘗聞佛說,知諸法空,體諸法性,是則以慧眼觀法身也。」時蓮花色苾芻尼欲初見佛,化為轉輪王,七寶導從,四兵警衛,至世尊所,復苾芻尼。如來告曰:「汝非初見。夫善現者,觀諸法空,是見法身。」
shèng jī tǎn nèi, líng yì xiāng jì. qí dà sū dǔ bō dōng nán yǒu yī lóng chí, héng hù shèng jī. jì yǒu míng wèi, nán yǐ qīng fàn. suì jiǔ zì huài, rén mò néng huǐ.
聖跡坦內,靈異相繼。其大窣堵波東南有一龍池,恆護聖跡。既有冥衛,難以輕犯。歲久自壞,人莫能毀。
cóng cǐ dōng nán xíng jiǎn èr bǎi lǐ, zhì jié ruò jū dū guó. táng yán qū nǚ chéng guó. zhōng yìn dù jìng.
從此東南行減二百里,至羯若鞠闍國。(唐言曲女城國。中印度境。)