wū zhàng nà guó
○乌仗那国
wū zhàng nà guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, shān gǔ xiāng shǔ, chuān zé lián yuán. gǔ jià suī bō, dì lì bù zī. duō pú táo, shǎo gān zhè, dì chǎn jīn tiě, yí yù jīn xiāng, lín shù wěng yù, huā guǒ mào shèng. hán shǔ hé chàng, fēng yǔ shùn xù. rén xìng qiè nuò, sú qíng jué guǐ. hào xué ér bù gōng, jìn zhòu wèi yì yè. duō yī bái dié, shǎo yǒu yú fú. yǔ yán suī yì, dà tóng yìn dù. wén zì lǐ yí, pō xiāng cān yù. chóng zhòng fó fǎ, jìng xìn dà chéng. jiā sū pó fá sū dǔ hé, jiù yǒu yī qiān sì bǎi qié lán, duō yǐ huāng wú. xī sēng tú yī wàn bā qiān, jīn jiàn jiǎn shǎo. bìng xué dà chéng, jì dìng wèi yè, xǐ sòng qí wén, wèi jiū shēn yì, jiè xíng qīng jié, tè xián jìn zhòu. lǜ yí chuán xùn, yǒu wǔ bù yān: yī fǎ mì bù, èr huà dì bù, sān yǐn guāng bù, sì shuō yī qiè yǒu bù, wǔ dà zhòng bù. tiān cí shí yǒu yú suǒ, yì dào zá jū. jiān chéng sì wǔ, qí wáng duō zhì méng jiē lí chéng. chéng zhōu shí liù qī lǐ, jū rén yīn shèng.
乌仗那国周五千余里,山谷相属,川泽连原。谷稼虽播,地利不滋。多蒲萄,少甘蔗,地产金、铁,宜郁金香,林树蓊郁,花果茂盛。寒暑和畅,风雨顺序。人性怯懦,俗情谲诡。好学而不功,禁咒为艺业。多衣白氎,少有余服。语言虽异,大同印度。文字礼仪,颇相参预。崇重佛法,敬信大乘。夹苏婆伐窣堵河,旧有一千四百伽蓝,多已荒芜。昔僧徒一万八千,今渐减少。并学大乘,寂定为业,喜诵其文,未究深义,戒行清洁,特闲禁咒。律仪传训,有五部焉:一法密部,二化地部,三饮光部,四说一切有部,五大众部。天祠十有余所,异道杂居。坚城四五,其王多治瞢揭厘城。城周十六七里,居人殷盛。
yī rěn rǔ xiān yí jī
一、忍辱仙遗迹
méng jiē lí chéng dōng sì wǔ lǐ yǒu dà sū dǔ bō, jí duō líng ruì, shì fú zài xī zuò rěn rǔ xiān, yú cǐ wèi jié lì wáng táng yán dòu zhēng. jiù yún gē lì, é yě. gē jié zhī tǐ.
瞢揭厘城东四五里有大窣堵波,极多灵瑞,是佛在昔作忍辱仙,于此为羯利王(唐言斗诤。旧云哥利,讹也。)割截肢体。
èr ā bō luó luó lóng quán jí fú yí jī
二、阿波逻罗龙泉及佛遗迹
méng jiē lí chéng dōng běi xíng èr bǎi wǔ liù shí lǐ, rù dà shān, zhì ā bō luó luó lóng quán, jí sū pó fá sū dǔ hé zhī yuán yě. pài liú xī nán, chūn xià hán dòng, chén xī fēi xuě, xuě fēi wǔ cǎi, guāng liú sì zhào. cǐ lóng zhě, jiā yè bō fú shí shēng zài rén qù, míng yuē qíng qí, shēn xián zhòu shù, jìn yù è lóng, bù lìng bào yǔ, guó rén lài zhī, yǐ xù yú liáng. jū rén zhòng shù gǎn ēn huái dé, jiā shuì dòu gǔ yǐ kuì yí yān. jì jī suì shí, huò yǒu bū kè. qíng qí hán nù, yuàn wèi dú lóng, bào xíng fēng yǔ, sǔn shāng miáo jià. mìng zhōng zhī hòu, wèi cǐ dì lóng. quán liú bái shuǐ, sǔn shāng dì lì. shì jiā rú lái dà bēi yù shì, mǐn cǐ guó rén dú zāo sī nán, jiàng shén zhì cǐ, yù huà bào lóng. zhí jīn gāng shén chǔ jī shān yá, lóng wáng zhèn jù, nǎi chū guī yī. wén fó shuō fǎ, xīn jìng xìn wù, rú lái suì zhì wù sǔn nóng jià. lóng yuē:" fán yǒu suǒ shí, lài shōu rén tián, jīn méng shèng jiào, kǒng nán jì gěi, yuàn shí èr suì yī shōu liáng chǔ." rú lái hán fù, mǐn ér xǔ yān. gù jīn shí èr nián yī zāo bái shuǐ zhī zāi.
瞢揭厘城东北行二百五六十里,入大山,至阿波逻罗龙泉,即苏婆伐窣堵河之源也。派流西南,春夏含冻,晨夕飞雪,雪霏五彩,光流四照。此龙者,迦叶波佛时生在人趣,名曰殑祇,深闲咒术,禁御恶龙,不令暴雨,国人赖之,以稸余粮。居人众庶感恩怀德,家税斗谷以馈遗焉。既积岁时,或有逋课。殑祇含怒,愿为毒龙,暴行风雨,损伤苗稼。命终之后,为此地龙。泉流白水,损伤地利。释迦如来大悲御世,愍此国人独遭斯难,降神至此,欲化暴龙。执金刚神杵击山崖,龙王震惧,乃出归依。闻佛说法,心净信悟,如来遂制勿损农稼。龙曰:“凡有所食,赖收人田,今蒙圣教,恐难济给,愿十二岁一收粮储。”如来含覆,愍而许焉。故今十二年一遭白水之灾。
ā bō luó luó lóng quán xī nán sān shí yú lǐ, shuǐ běi àn dà pán shí shàng, yǒu rú lái zú suǒ lǚ jī, suí rén fú lì, liàng yǒu duǎn cháng. shì rú lái fú cǐ lóng yǐ, liú jī ér qù. hòu rén yú shàng jī shí wèi shì, xiá ěr xiāng qū, huā xiāng gōng yǎng. shùn liú ér xià sān shí yú lǐ, zhì rú lái zhuó yī shí, jiā shā zhī wén huàn yān rú lòu.
阿波逻罗龙泉西南三十余里,水北岸大磐石上,有如来足所履迹,随人福力,量有短长。是如来伏此龙已,留迹而去。后人于上积石为室,遐迩相趋,花香供养。顺流而下三十余里,至如来濯衣石,袈裟之文焕焉如镂。
sān xī luó shān
三、醯罗山
méng jiē lí chéng nán sì bǎi yú lǐ, zhì xī luó shān, gǔ shuǐ xī pài, nì liú dōng shàng. zá huā yì guǒ, bèi jiàn yuán yá, fēng yán wēi xiǎn, xī gǔ pán yū, huò wén xuān yǔ zhī shēng, huò wén yīn yuè zhī xiǎng. fāng shí rú tà, wǎn ruò gōng chéng, lián yán xiāng shǔ, jiē bù yá gǔ. shì rú lái zài xī wèi wén bàn sòng jiù yuē jì, fàn wén lüè yě. huò yuē jì tā, fàn yīn é yě. jīn cóng zhèng yīn, yí yún jiā tā. jiā tā zhě, táng yán sòng, sòng sān shí èr yán. zhī fǎ, yú cǐ shě shēn mìng yě. sì mó hē fá nà qié lán
瞢揭厘城南四百余里,至醯罗山,谷水西派,逆流东上。杂花异果,被涧缘崖,峰岩危险,溪谷盘纡,或闻喧语之声,或闻音乐之响。方石如榻,宛若工成,连延相属,接布崖谷。是如来在昔为闻半颂(旧曰偈,梵文略也。或曰偈他,梵音讹也。今从正音,宜云伽他。伽他者,唐言颂,颂三十二言。)之法,于此舍身命也。○四、摩诃伐那伽蓝
méng jiē lí chéng nán èr bǎi yú lǐ, dà shān cè, zhì mó hē fá nà táng yán dà lín. qié lán. shì rú lái xī xiū pú sà xíng, hào sà fù dá duō wáng, táng yán yī qiè shī. bì dí qì guó, qián xíng zhì cǐ, yù pín pó luó mén, fāng lái qǐ gài. jì shī guó wèi, wú yǐ wéi shī, suì lìng jī fù, qín wǎng dí wáng, jì yǐ shǎng cái, huí wèi huì shī.
瞢揭厘城南二百余里,大山侧,至摩诃伐那(唐言大林)。伽蓝。是如来昔修菩萨行,号萨缚达多王,(唐言一切施)。避敌弃国,潜行至此,遇贫婆罗门,方来乞丐。既失国位,无以为施,遂令羁缚,擒往敌王,冀以赏财,回为惠施。
wǔ mó yú qié lán
五、摩愉伽蓝
mó hē fá nà qié lán xī běi, xià shān sān sì shí lǐ, zhì mó yú táng yán dòu. qié lán. yǒu sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ. qí cè dà fāng shí shàng, yǒu rú lái zú dǎo zhī jī. shì fú xī dǎo cǐ shí, fàng jū zhī guāng míng, zhào mó hē fá nà qié lán, wèi zhū rén tiān shuō běn shēng shì. qí sū dǔ bō jī xià yǒu shí, sè dài huáng bái, cháng yǒu jīn nì. shì rú lái zài xī xiū pú sà xíng, wèi wén zhèng fǎ, yú cǐ xī gǔ shū xiě jīng diǎn.
摩诃伐那伽蓝西北,下山三四十里,至摩愉(唐言豆)。伽蓝。有窣堵波,高百余尺。其侧大方石上,有如来足蹈之迹。是佛昔蹈此石,放拘胝光明,照摩诃伐那伽蓝,为诸人、天说本生事。其窣堵波基下有石,色带黄白,常有津腻。是如来在昔修菩萨行,为闻正法,于此析骨书写经典。
liù shī pí jiā wáng běn shēng gù shì
六、尸毗迦王本生故事
mó yú qié lán xī liù qī shí lǐ, zhì sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. shì rú lái xī xiū pú sà xíng, hào shī pí jiā wáng, táng yán yǔ. jiù yuē shī pí wáng, é. wèi qiú fú guǒ, yú cǐ gē shēn, cóng yīng dài gē.
摩愉伽蓝西六七十里,至窣堵波,无忧王之所建也。是如来昔修菩萨行,号尸毗迦王,(唐言与。旧曰尸毗王,讹。)为求佛果,于此割身,从鹰代鸽。
qī sà póu shā dì sēng qié lán děng jí fú běn shēng gù shì
七、萨裒杀地僧伽蓝等及佛本生故事
dài gē xī běi èr bǎi yú lǐ, rù shān ní luó dū chuān, zhì sà póu shā dì táng yán shé yào. sēng qié lán. yǒu sū dǔ bō, gāo bā shí yú chǐ. shì rú lái xī wèi dì shì, shí zāo jī suì, jí yì liú xíng, yī liáo wú gōng, dào sǐ xiāng shǔ. dì shì bēi mǐn, sī suǒ jiù jì, nǎi biàn qí xíng wèi dà mǎng shēn, jiāng shī chuān gǔ, kōng zhōng biàn gào. wén zhě gǎn qìng, xiāng shuài bēn chù, suí gē suí shēng, liáo jī liáo jí. qí cè bù yuǎn, yǒu sū mó dà sū dǔ bō. shì rú lái xī rì wèi dì shì, shí shì jí yì, mǐn zhū hán shí, zì biàn qí shēn wéi sū mó shé, fán yǒu dàn shí, mò bù kāng yù. shān ní luó dū chuān běi shí yá biān, yǒu sū dǔ bō. bìng zhě zhì qiú, duō méng chú chà. rú lái zài xī wèi kǒng què wáng, yǔ qí qún ér zhì cǐ, rè kě suǒ bī, qiú shuǐ bù huò, kǒng què wáng yǐ cǐ shù zhuó yá, yǒng quán liú zhù. jīn suì wèi chí, yǐn mù yù jí. shí shàng yóu yǒu kǒng què zōng jī.
代鸽西北二百余里,入珊尼罗阇川,至萨裒杀地(唐言蛇药。)僧伽蓝。有窣堵波,高八十余尺。是如来昔为帝释,时遭饥岁,疾疫流行,医疗无功,道死相属。帝释悲愍,思所救济,乃变其形为大蟒身,僵尸川谷,空中遍告。闻者感庆,相率奔处,随割随生,疗饥疗疾。其侧不远,有苏摩大窣堵波。是如来昔日为帝释,时世疾疫,愍诸含识,自变其身为苏摩蛇,凡有啖食,莫不康豫。珊尼罗阇川北石崖边,有窣堵波。病者至求,多蒙除差。如来在昔为孔雀王,与其群而至此,热渴所逼,求水不获,孔雀王以{此束}啄崖,涌泉流注。今遂为池,饮沐愈疾。石上犹有孔雀踪迹。
bā shàng jūn wáng sū dǔ bō
八、上军王窣堵波
méng jiē lí chéng xī nán xíng liù qī shí lǐ, dà hé dōng yǒu sū dǔ bō, gāo liù shí yú chǐ, shàng jūn wáng zhī suǒ jiàn yě. xī rú lái zhī jiāng jì miè, gào zhū dà zhòng:" wǒ niè pán hòu, wū zhàng nà guó shàng jūn wáng yí yǔ shè lì zhī fēn." jí zhū wáng jiāng yù jūn liàng, shàng jūn wáng hòu lái, suì yǒu qīng bǐ zhī yì. shì shí tiān rén dà zhòng zhòng xuān rú lái gù mìng zhī yán, nǎi yù tóng fēn, chí guī běn guó, shì zūn chóng jiàn. sū dǔ bō cè dà hé bīn, yǒu dà shí, zhuàng rú xiàng. xī shàng jūn wáng yǐ dà bái xiàng fù shè lì guī, zhì yú cǐ dì, xiàng hū diān pū, yīn ér zì bì, suì biàn wéi shí, jí yú qí cè qǐ sū dǔ bō.
瞢揭厘城西南行六七十里,大河东有窣堵波,高六十余尺,上军王之所建也。昔如来之将寂灭,告诸大众:“我涅槃后,乌仗那国上军王宜与舍利之分。”及诸王将欲均量,上军王后来,遂有轻鄙之议。是时天人大众重宣如来顾命之言,乃预同分,持归本国,式遵崇建。窣堵波侧大河滨,有大石,状如象。昔上军王以大白象负舍利归,至于此地,象忽蹎仆,因而自毙,遂变为石,即于其侧起窣堵波。
jiǔ chì tǎ qí tè tǎ jí guān zì zài pú sà jīng shè
九、赤塔、奇特塔及观自在菩萨精舍
méng jiē lí chéng xī wǔ shí yú lǐ, dù dà hé, zhì lú xī dá jiā táng yán chì. sū dǔ bō, gāo wǔ shí yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. xī rú lái xiū pú sà xíng, wèi dà guó wáng, hào yuē cí lì, yú cǐ cì shēn xuè yǐ sì wǔ yào chā. jiù yuē yè chā, é yě.
瞢揭厘城西五十余里,渡大河,至卢醯呾迦(唐言赤。)窣堵波,高五十余尺,无忧王之所建也。昔如来修菩萨行,为大国王,号曰慈力,于此刺身血以饲五药叉。(旧曰夜叉,讹也。)
méng jiē lí chéng dōng běi sān shí yú lǐ, zhì è bù duō táng yán qí tè. shí sū dǔ bō, gāo sì shí yú chǐ. zài xī rú lái wèi zhū rén tiān shuō fǎ kāi dǎo, rú lái qù hòu, cóng dì yǒng chū, lí shù chóng jìng, xiāng huā bù tì.
瞢揭厘城东北三十余里,至遏部多(唐言奇特。)石窣堵波,高四十余尺。在昔如来为诸人、天说法开导,如来去后,从地踊出,黎庶崇敬,香花不替。
shí sū dǔ bō xī dù dà hé sān sì shí lǐ, zhì yī jīng shè, zhōng yǒu ā fù lú zhǐ dī shī fá luó pú sà xiàng. táng yán guān zì zài. hé zì lián shēng, fàn yǔ rú shàng fèn wén sàn yīn, jí ā fù lú zhǐ duō, yì yuē guān, yī shī fá luó, yì yuē zì zài. jiù yì wèi guāng shì yīn, huò yún guān shì yīn, huò guān shì zì zài, jiē é miù yě. wēi líng qián bèi, shén jī zhāo míng, fǎ sú xiāng qū, gōng yǎng wú tì.
石窣堵波西渡大河三四十里,至一精舍,中有阿缚卢枳低湿伐罗菩萨像。(唐言观自在。合字连声,梵语如上;分文散音,即阿缚卢枳多,译曰观,伊湿伐罗,译曰自在。旧译为光世音,或云观世音,或观世自在,皆讹谬也。)威灵潜被,神迹昭明,法俗相趋,供养无替。
shí lán bó lú shān lóng chí jí wū zhàng nà guó wáng tǒng chuán shuō
十、蓝勃卢山龙池及乌仗那国王统传说
guān zì zài pú sà xiàng xī běi bǎi wǔ shí lǐ, zhì lán bó lú shān. shān lǐng yǒu lóng chí, zhōu sān shí yú lǐ, lù bō hào hàn, qīng liú jiǎo jìng.
观自在菩萨像西北百五十里,至蓝勃卢山。山岭有龙池,周三十余里,渌波浩汗,清流皎镜。
xī pí lú zé jiā wáng qián fá zhū shì, sì rén jù jūn zhě, zōng qīn bìn zhú, gè zì fēn fēi. qí yī shì zhǒng, jì chū guó dū, bá shè pí bì, zhōng lù ér zhǐ. shí yǒu yī yàn fēi qù qí qián, jì yǐ xún xiá, yīn jí chéng yān. qí yàn fēi xiáng, xià cǐ chí cè. shì zhǒng xū yóu, yuǎn shì yì guó, mí bù zhī lù, jiǎ mèi shù yīn. chí lóng shào nǚ yóu lǎn shuǐ bīn, hū jiàn shì zhǒng, kǒng bù dé dàng yě, biàn wéi rén xíng, jí ér mó fǔ. shì zhǒng jīng wù, yīn jí xiè yuē:" jī lǚ léi rén, hé jiàn qīn fǔ?" suì kuǎn yīn qín, líng bī yě hé. nǚ yuē:" fù mǔ yǒu xùn, zhī fèng wú wéi. suī méng huì gù, wèi chéng gāo mìng." shì zhǒng yuē:" shān gǔ yǎo míng, ěr jiā ān zài?" yuē:" wǒ cǐ chí zhī lóng nǚ yě, jìng wén shèng zú liú lí táo nàn, xìng yīn yóu lǎn, gǎn wèi láo bì. mìng yǒu yàn sī, wèi wén lái zhǐ. kuàng hū jī huò, shòu cǐ lóng shēn, rén chù shū tú, fēi suǒ wén yě." shì zhǒng yuē:" yī yán jiàn yǔn, sù xīn sī bì." lóng nǚ yuē:" jìng wén mìng yǐ, wéi suǒ qù jiù." shì zhǒng nǎi shì xīn yuē:" fán wǒ suǒ yǒu fú dé zhī lì, lìng cǐ lóng nǚ jǔ tǐ chéng rén." fú lì suǒ gǎn, lóng suì gǎi xíng, jì dé rén shēn, shēn zì qìng yuè. nǎi xiè shì zhǒng yuē:" wǒ jī yāng yùn, liú zhuǎn è qù. xìng méng chuí gù, fú lì suǒ jiā, kuàng jié bì shēn, yī dàn gǎi biàn. yù bào cǐ dé, mí qū wèi xiè. xīn yuàn péi yóu, shì jū wù yì. yuàn bái fù mǔ, rán hòu bèi lǐ." lóng nǚ hái chí, bái fù mǔ yuē:" jīn zhě yóu lǎn, hū féng shì zhǒng, fú lì suǒ gǎn, biàn wǒ wéi rén, qíng cún hǎo hé, gǎn chén shì shí." lóng wáng xīn xīn rén qù, qíng zhòng shèng zú, suì cóng nǚ qǐng. nǎi chū chí ér xiè shì zhǒng yuē:" bù yí fēi lèi, jiàng zūn jiù bēi, yuàn lín wǒ shì, gǎn gōng sǎ sǎo." shì zhǒng shòu lóng wáng zhī qǐng, suì jí qí jū. yú shì lóng gōng zhī zhōng, qīn yíng bèi lǐ, yàn ěr lè huì, sì jí huān yú. shì zhǒng dǔ lóng zhī xíng, xīn cháng wèi è, nǎi yù cí chū. lóng wáng zhǐ yuē:" xìng wú yuǎn shě, lín cǐ zhái jū, dāng lìng jù jiāng tǔ, chēng dà hào, zǒng yǒu chén shù, zuò yán cháng shì." shì zhǒng xiè yuē:" cǐ yán fēi jì." lóng wáng yǐ bǎo jiàn zhì qiè zhōng, miào hǎo bái dié ér fù qí shàng, wèi shì zhǒng yuē:" xìng chí cǐ dié yǐ xiàn guó wáng, wáng bì qīn shòu yuǎn rén zhī gòng, kě yú cǐ shí hài qí wáng yě. yīn jù qí guó, bù yì shàn hū?" shì zhǒng shòu lóng zhǐ huì, biàn wǎng xíng xiàn. wū zhàng nà wáng gōng jǔ qí dié, shì zhǒng zhí qí mèi ér cì zhī. shì chén wèi bīng xuān luàn jiē bì, shì zhǒng huī jiàn gào yuē:" wǒ suǒ zhàng jiàn, shén lóng jiàn shòu, yǐ zhū hòu fú, yǐ zhǎn bù chén." xián jù shén wǔ, tuī zūn dà wèi. yú shì yán bì lì zhèng, biǎo xián xù huàn. yǐ ér dòng dà zhòng, bèi fǎ jià, jí lóng gōng ér bào mìng, yíng lóng nǚ yǐ huán dōu. lóng nǚ sù yè wèi jǐn, yú bào yóu zài, měi zhì yàn sī, shǒu chū jiǔ lóng zhī tóu. shì zhǒng wèi è, mò zhī tú jì, cì qí mèi yě, lì rèn duàn zhī. lóng nǚ jīng wù yuē:" sī fēi hòu sì zhī lì, fēi tú wǒ mìng yǒu shǎo sǔn shāng, ér rǔ zǐ sūn dāng kǔ tóu tòng." gù cǐ guó zú cháng yǒu sī huàn, suī bù lián mián, shí yī fà dòng, shì zhǒng jì méi, qí zǐ sì wèi, shì wà dá luó xī nà wáng. táng yán shàng jūn.
昔毗卢择迦王前伐诸释,四人拒军者,宗亲摈逐,各自分飞。其一释种,既出国都,跋涉疲弊,中路而止。时有一雁飞趣其前,既以驯狎,因即乘焉。其雁飞翔,下此池侧。释种虚游,远适异国,迷不知路,假寐树荫。池龙少女游览水滨,忽见释种,恐不得当也,变为人形,即而摩拊。释种惊寤,因即谢曰:“羁旅羸人,何见亲拊?”遂款殷勤,凌逼野合。女曰:“父母有训,祗奉无违。虽蒙惠顾,未承高命。”释种曰:“山谷杳冥,尔家安在?”曰:“我此池之龙女也,敬闻圣族流离逃难,幸因游览,敢慰劳弊。命有燕私,未闻来旨。况乎积祸,受此龙身,人畜殊途,非所闻也。”释种曰:“一言见允,宿心斯毕。”龙女曰:“敬闻命矣,唯所去就。”释种乃誓心曰:“凡我所有福德之力,令此龙女举体成人。”福力所感,龙遂改形,既得人身,深自庆悦。乃谢释种曰:“我积殃运,流转恶趣。幸蒙垂顾,福力所加,旷劫弊身,一旦改变。欲报此德,糜躯未谢。心愿陪游,事拘物议。愿白父母,然后备礼。”龙女还池,白父母曰:“今者游览,忽逢释种,福力所感,变我为人,情存好合,敢陈事实。”龙王心欣人趣,情重圣族,遂从女请。乃出池而谢释种曰:“不遗非类,降尊就卑,愿临我室,敢供洒扫。”释种受龙王之请,遂即其居。于是龙宫之中,亲迎备礼,燕尔乐会,肆极欢娱。释种睹龙之形,心常畏恶,乃欲辞出。龙王止曰:“幸无远舍,邻此宅居,当令据疆土,称大号,总有臣庶,祚延长世。”释种谢曰:“此言非冀。”龙王以宝剑置箧中,妙好白氎而覆其上,谓释种曰:“幸持此氎以献国王,王必亲受远人之贡,可于此时害其王也。因据其国,不亦善乎?”释种受龙指诲,便往行献。乌仗那王躬举其氎,释种执其袂而刺之。侍臣、卫兵喧乱阶陛,释种麾剑告曰:“我所仗剑,神龙见授,以诛后伏,以斩不臣。”咸惧神武,推尊大位。于是沿弊立政,表贤恤患。已而动大众,备法驾,即龙宫而报命,迎龙女以还都。龙女宿业未尽,余报犹在,每至燕私,首出九龙之头。释种畏恶,莫知图计,伺其寐也,利刃断之。龙女惊寤曰:“斯非后嗣之利,非徒我命有少损伤,而汝子孙当苦头痛。”故此国族常有斯患,虽不连绵,时一发动,释种既没,其子嗣位,是嗢呾罗犀那王。(唐言上军。)
shàng jūn wáng sì wèi zhī hòu, qí mǔ sāng míng. rú lái fú ā bō luó luó lóng hái yě, cóng kōng xià qí gōng zhōng. shàng jūn wáng shì cóng yóu liè, rú lái yīn wèi qí mǔ lüè shuō fǎ yào. yù shèng wén fǎ, suì dé fù míng. rú lái wèn yuē:" rǔ zi, wǒ zhī zú yě, jīn hé suǒ zài?" mǔ yuē:" dàn chū tián yóu, jīn jiāng fǎn jià." rú lái yǔ zhū dà zhòng xún yù fā yǐn. wáng mǔ yuē:" wǒ wéi fú yù, shēng yù shèng zú, rú lái bēi mǐn, yòu qīn jiàng lín, wǒ zi fāng hái, yuàn shǎo liú dài." shì zūn yuē:" sī rén zhě, wǒ zhī zú yě, kě wén jiào ér xìn wù, fēi qīn huì yǐ fā xīn. wǒ qí xíng yǐ, hái yǔ zhī yuē:' rú lái cóng cǐ wǎng jū shī chéng suō luó shù jiān rù niè pán, yí qǔ shè lì, zì wèi gōng yǎng.'" rú lái yǔ zhū dà zhòng líng xū ér qù. shàng jūn wáng fāng yóu liè, yuǎn jiàn gōng zhōng guāng míng hè yì, yí yǒu huǒ zāi, bà liè ér fǎn. nǎi jiàn qí mǔ fù míng, qìng ér wèn yuē:" wǒ qù jǐ hé, yǒu sī xiáng gǎn, néng lìng cí mǔ fù míng rú xī?" mǔ yuē:" rǔ chū zhī hòu, rú lái zhì cǐ, wén fó shuō fǎ, suì dé fù míng. rú lái cóng cǐ zhì jū shī chéng suō luó shù jiān, dāng rù niè pán, zhào rǔ sù lái fēn qǔ shè lì." shí wáng wén yǐ, bēi hào dùn bì, jiǔ ér xǐng wù, mìng jià chí fù. zhì shuāng shù jiān, fú yǐ niè pán. shí zhū guó wáng qīng qí biān bǐ, bǎo zhòng shè lì, bù yù fēn yǔ. shì shí tiān rén dà zhòng zhòng xuān fú yì, zhū wáng wén yǐ, suì xiān jūn shòu.
上军王嗣位之后,其母丧明。如来伏阿波逻罗龙还也,从空下其宫中。上军王适从游猎,如来因为其母略说法要。遇圣闻法,遂得复明。如来问曰:“汝子,我之族也,今何所在?”母曰:“旦出畋游,今将返驾。”如来与诸大众寻欲发引。王母曰:“我唯福遇,生育圣族,如来悲愍,又亲降临,我子方还,愿少留待。”世尊曰:“斯人者,我之族也,可闻教而信悟,非亲诲以发心。我其行矣,还语之曰:‘如来从此往拘尸城娑罗树间入涅槃,宜取舍利,自为供养。’”如来与诸大众凌虚而去。上军王方游猎,远见宫中光明赫奕,疑有火灾,罢猎而返。乃见其母复明,庆而问曰:“我去几何,有斯祥感,能令慈母复明如昔?”母曰:“汝出之后,如来至此,闻佛说法,遂得复明。如来从此至拘尸城娑罗树间,当入涅槃,召汝速来分取舍利。”时王闻已,悲号顿躄,久而醒悟,命驾驰赴。至双树间,佛已涅槃。时诸国王轻其边鄙,宝重舍利,不欲分与。是时天、人大众重宣佛意,诸王闻已,遂先均授。
shí yī dá lì luó chuān
十一、达丽罗川
méng jiē lí chéng dōng běi yú shān yuè gǔ, nì shàng xìn dù hé, tú lù wēi xiǎn, shān gǔ yǎo míng. huò lǚ gēng suǒ, huò qiān tiě suǒ, zhàn dào xū lín, fēi liáng wēi gòu, chuán yì niè dēng, xíng qiān yú lǐ, zhì dá lì luó chuān, jí wū zhàng nà guó jiù dū yě. duō chū huáng jīn jí yù jīn xiāng. dá lì luó chuān zhōng dà qié lán cè, yǒu kè mù cí shì pú sà xiàng, jīn sè huǎng yù, líng jiàn qián tōng, gāo bǎi yú chǐ, mò tián dǐ jiā jiù yuē mò tián dì, é lüè yě. ā luó hàn zhī suǒ zào yě. luó hàn yǐ shén tōng lì, xié yǐn jiàng rén shēng dǔ shǐ duō tiān, jiù yuē dōu shuài tā yě, yòu yuē dōu shù tā, é yě. qīn guān miào xiāng, sān fǎn zhī hòu, gōng nǎi bì yān. zì yǒu cǐ xiàng, fǎ liú dōng pài. cóng cǐ dōng xíng, yú lǐng yuè gǔ, nì shàng xìn dù hé, fēi liáng zhàn dào, lǚ wēi shè xiǎn, jīng wǔ bǎi yú lǐ, zhì bō lù luó guó. běi yìn dù jìng.
瞢揭厘城东北逾山越谷,逆上信度河,途路危险,山谷杳冥。或履縆索,或牵铁锁,栈道虚临,飞梁危构,椽杙蹑蹬,行千余里,至达丽罗川,即乌仗那国旧都也。多出黄金及郁金香。达丽罗川中大伽蓝侧,有刻木慈氏菩萨像,金色晃昱,灵鉴潜通,高百余尺,末田底迦(旧曰末田地,讹略也。)阿罗汉之所造也。罗汉以神通力,携引匠人升睹史多天,(旧曰兜率他也,又曰兜术他,讹也。)亲观妙相,三返之后,功乃毕焉。自有此像,法流东派。从此东行,逾岭越谷,逆上信度河,飞梁栈道,履危涉险,经五百余里,至钵露罗国。(北印度境。)
bō lù luó guó
○钵露罗国
bō lù luó guó zhōu sì qiān yú lǐ, zài dà xuě shān jiān, dōng xī zhǎng, nán běi xiá. duō mài dòu, chū jīn yín, zī jīn zhī lì, guó yòng fù ráo. shí wéi hán liè, rén xìng guǎng bào, báo yú rén yì, wú wén lǐ jié. xíng mào cū bì, yī fú máo hè. wén zì dà tóng yìn dù, yán yǔ yì yú zhū guó. qié lán shù bǎi suǒ, sēng tú shù qiān rén, xué wú zhuān xí, jiè xíng duō làn.
钵露罗国周四千余里,在大雪山间,东西长,南北狭。多麦、豆,出金、银,资金之利,国用富饶。时唯寒烈,人性犷暴,薄于仁义,无闻礼节。形貌粗弊,衣服毛褐。文字大同印度,言语异于诸国。伽蓝数百所,僧徒数千人,学无专习,戒行多滥。
cóng cǐ fù huán wū duó jiā hàn tú chéng, nán dù xìn dù hé, hé guǎng sān sì lǐ, xī nán liú, chéng qīng jiǎo jìng, gǔ hū piāo liú. dú lóng è shòu kū xué qí zhōng, ruò chí guì bǎo qí huā guǒ zhǒng jí fó shè lì dù zhě, chuán duō piāo méi. dù hé zhì dá chā shǐ luó guó. běi yìn dù jìng.
从此复还乌铎迦汉荼城,南渡信度河,河广三四里,西南流,澄清皎镜,汩淴漂流。毒龙、恶兽窟穴其中,若持贵宝、奇花果种及佛舍利渡者,船多飘没。渡河至呾叉始罗国。(北印度境。)
dá chā shǐ luó guó
○呾叉始罗国
dá chā shǐ luó guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ. qiú háo lì jìng, wáng zú jué sì, wǎng zhě yì shǔ jiā bì shì guó, jìn yòu fù yōng jiā shī mí luó guó. dì chēng wò rǎng, jià qiáng yīn shèng, quán liú duō, huā guǒ mào. qì xù hé chàng, fēng sú qīng yǒng, chóng jìng sān bǎo. qié lán suī duō, huāng wú yǐ shèn, sēng tú guǎ shǎo, bìng xué dà chéng.
呾叉始罗国周二千余里,国大都城周十余里。酋豪力竞,王族绝嗣,往者役属迦毕试国,近又附庸迦湿弥罗国。地称沃壤,稼墙殷盛,泉流多,花果茂。气序和畅,风俗轻勇,崇敬三宝。伽蓝虽多,荒芜已甚,僧徒寡少,并学大乘。
yī yī luó bō dá luó lóng wáng chí
一、医罗钵呾罗龙王池
dài chéng xī běi qī shí yú lǐ, yǒu yī luó bō dá luó lóng wáng chí, zhōu bǎi yú bù. qí shuǐ chéng qīng, zá sè lián huā tóng róng yì cǎi. cǐ lóng zhě, jí xī jiā yè bō fú shí huài yī luó bō dá luó shù bì chú yě. gù jīn bǐ tǔ qǐng yǔ qí qíng, bì yǔ shā mén gòng zhì chí suǒ, tán zhǐ wèi wèn, suí yuàn bì guǒ.
大城西北七十余里,有医罗钵呾罗龙王池,周百余步。其水澄清,杂色莲花同荣异彩。此龙者,即昔迦叶波佛时坏医罗钵呾罗树苾刍也。故今彼土请雨祈晴,必与沙门共至池所,弹指慰问,随愿必果。
èr sì bǎo zàng zhī yī suǒ
二、四宝藏之一所
lóng chí dōng nán xíng sān shí yú lǐ, rù liǎng shān jiān, yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, gāo bǎi yú chǐ. shì shì jiā rú lái xuán jì, dāng lái cí shì shì zūn chū shì zhī shí, zì rán yǒu sì dà bǎo zàng, jí sī shèng dì, dāng qí yī suǒ. wén zhī xiān zhì yuē: huò shí dì zhèn, zhū shān jiē dòng, zhōu cáng bǎi bù, wú suǒ qīng yáo. zhū yǒu yú fū wàng jiā fā jué, dì wèi zhèn dòng, rén jiē diān pū. bàng yǒu qié lán, pǐ sǔn yǐ shèn, jiǔ jué sēng tú.
龙池东南行三十余里,入两山间,有窣堵波,无忧王之所建也,高百余尺。是释迦如来悬记,当来慈氏世尊出世之时,自然有四大宝藏,即斯胜地,当其一所。闻之先志曰:或时地震,诸山皆动,周藏百步,无所倾摇。诸有愚夫妄加发掘,地为震动,人皆蹎仆。傍有伽蓝,圮损已甚,久绝僧徒。
sān shè tóu sū dǔ bō
三、舍头窣堵波
chéng běi shí èr sān lǐ yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. huò zhì zhāi rì, shí fàng guāng míng, shén huā tiān lè, pō yǒu jiàn wén. wén zhū xiān zhì yuē: jìn yǒu fù rén, shēn yīng è lài, qiè zhì sū dǔ bō, zé gōng lǐ chàn, jiàn qí tíng yǔ yǒu zhū fèn huì, jū chú sǎ sǎo, tú xiāng sàn huā, gèng cǎi qīng lián, zhòng bù qí dì. è jí chú yù, xíng mào zēng yán, shēn chū míng xiāng, qīng lián tóng fù. sī shèng dì yě, shì rú lái zài xī xiū pú sà xíng, wèi dà guó wáng, hào zhàn dá luó bō cì pó, táng yán yuè guāng. zhì qiú pú tí, duàn tóu huì shī. ruò cǐ zhī shě, fán lì qiān shēng.
城北十二三里有窣堵波,无忧王之所建也。或至斋日,时放光明,神花天乐,颇有见闻。闻诸先志曰:近有妇人,身婴恶癞,窃至窣堵波,责躬礼忏,见其庭宇有诸粪秽,掬除洒扫,涂香散花,更采青莲,重布其地。恶疾除愈,形貌增妍,身出名香,青莲同馥。斯胜地也,是如来在昔修菩萨行,为大国王,号战达罗钵刺婆,唐言月光。志求菩提,断头惠施。若此之舍,凡历千生。
sì tóng shòu lùn shī zhì lùn chǔ
四、童受论师制论处
shě tóu sū dǔ bō cè yǒu sēng qié lán, tíng yǔ huāng liáng, sēng tú jiǎn shǎo. xī jīng bù jū mó luó luó duō táng yán tóng shòu. lùn shī yú cǐ zhì shù zhū lùn.
舍头窣堵波侧有僧伽蓝,庭宇荒凉,僧徒减少。昔经部拘摩罗逻多(唐言童受。)论师于此制述诸论。
wǔ nán shān sū dǔ bō jí jū làng ná tài zǐ gù shì
五、南山窣堵波及拘浪拿太子故事
chéng wài dōng nán, nán shān zhī yīn yǒu sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ, shì wú yōu wáng tài zǐ jū làng ná wèi jì mǔ suǒ wū jué mù zhī chù, wú yōu wáng suǒ jiàn yě. máng rén qí qǐng, duō yǒu fù míng.
城外东南,南山之阴有窣堵波,高百余尺,是无忧王太子拘浪拿为继母所诬抉目之处,无忧王所建也。盲人祈请,多有复明。
cǐ tài zǐ zhèng hòu shēng yě, yí mào yán yǎ, cí rén sù zhe. zhèng hòu zhōng méi, jì shì jiāo yín, zòng qí hūn yú, sī bī tài zǐ, tài zǐ lì qì yǐn zé, tuì shēn xiè zuì. jì mǔ jiàn wéi, mí zēng fèn nù, hòu wáng xián xì, cóng róng yán yuē:" fū dá chā shǐ luó, guó zhī yào lǐng, fēi qīn dì zǐ, qí kě jì hū? jīn zhě, tài zǐ rén xiào zhe wén, qīn xián zhī gù, wù yì sī zài." wáng huò wén shuō, yǎ yuè jiān móu, jí mìng tài zǐ, ér jiè zhī yuē:" wú chéng yú xù, chuí tǒng jì yè, wéi kǒng shī zhuì, tiǎn fù xiān wáng. dá chā shǐ luó guó zhī jīn dài, wú jīn mìng ěr zuò zhèn bǐ guó. guó shì yīn zhòng, rén qíng guǐ zá, wú wàng qù jiù, yǒu kuī jī xù. fán yǒu zhào mìng, yàn wú chǐ yìn. yìn zài wú kǒu, qí yǒu miù hū?" yú shì tài zǐ xián mìng lái zhèn. suì yuè suī yān, jì shì mí nù, zhà fā zhì shū, zǐ ní fēng jì, hòu wáng mián shuì, qiè chǐ wèi yìn, chí shǐ ér wǎng, cì yǐ zé shū. fǔ chén guì dú, xiāng gù shī tú. tài zǐ wèn yuē:" hé suǒ bēi hū?" yuē:" dài wáng yǒu mìng, shū zé tài zǐ, jué qù liǎng mù, zhú qì shān gǔ, rèn qí fū qī, suí shí shēng sǐ. suī yǒu cǐ mìng, shàng wèi kě yī. jīn yí de qǐng, miàn fù dài zuì." tài zǐ yuē:" fù ér cì sǐ, qí gǎn cí hū? chǐ yìn wèi fēng, chéng wú miù yǐ." mìng zhān tú luó jué qù qí yǎn. yǎn jì shī míng, qǐ dài zì jì, liú lí zhǎn zhuǎn, zhì fù dū chéng. qí qī gào yuē:" cǐ shì wáng chéng. jiē hū, jī hán liáng kǔ! xī wèi wáng zǐ, jīn zuò qǐ rén! yuàn dé wén zhī, chóng shēn xiān zé." yú shì móu jì, rù wáng nèi jiù, yú yè hòu fēn, qì duì qīng fēng, cháng xiào bēi yín, kōng hóu gǔ hé. wáng zài gāo lóu, wén qí yǎ chàng, cí shén yuàn bēi, guài ér wèn yuē:" kōng hóu gē shēng, shì shì wú zi, jīn yǐ hé gù ér lái cǐ hū?" jí wèn nèi jiù:" shuí wèi gē xiào?" suì jiāng máng rén ér lái duì zhǐ. wáng jiàn tài zǐ, xián bēi wèn yuē:" shuí hài rǔ shēn, zāo cǐ huò? ài zǐ sàng míng, yóu zì bù jué, fán bǎi lí yuán, rú hé jiū chá? tiān hū, tiān hū, hé dé zhī shuāi!" tài zǐ bēi qì, xiè ér duì yuē:" chéng yǐ bù xiào, fù zé yú tiān, mǒu nián yuè rì, hū fèng cí zhǐ, wú yóu zhì cí, bù gǎn táo zé." qí wáng xīn zhī jì shì wèi bù guǐ yě, wú suǒ jiū chá, biàn jiā xíng pì. shí pú tí shù qié lán yǒu qú shā táng yán miào yīn. dà ā luó hàn zhě, sì biàn wú ài, sān míng jù zú. wáng jiāng máng zi, chén gào qí shì, wéi yuàn cí bēi, lìng dé fù míng. shí bǐ luó hàn shòu wáng qǐng yǐ, jí yú shì rì xuān lìng guó rén:" wú yú hòu rì, yù shuō miào lǐ, rén chí yī qì, lái cǐ tīng fǎ, yǐ shèng qì lèi yě." yú shì yuǎn jìn xiāng qū, shì nǚ yún jí. shì shí ā luó hàn shuō shí èr yīn yuán, fán jué wén fǎ, mò bù bēi gěng, yǐ suǒ chí qì shèng qí lì qì. shuō fǎ jì yǐ, zǒng shōu zhòng lèi, zhì zhī jīn pán, ér zì shì yuē:" fán wú suǒ shuō, zhū fú zhì lǐ. lǐ ruò bù zhēn, shuō yǒu pī miù, sī zé yǐ yǐ rú qí bù ěr, yuàn yǐ zhòng lèi, xǐ bǐ máng yǎn, yǎn dé fù míng, míng shì rú xī." fā shì yǔ qì, chí lèi xǐ yǎn, yǎn suì fù míng. wáng nǎi zé bǐ fǔ chén, jí zhū liáo zuǒ, huò chù huò fàng, huò qiān huò sǐ, zhū háo shì lù yí jū xuě shān dōng běi shā qì zhī zhōng.
此太子正后生也,仪貌妍雅,慈仁夙著。正后终没,继室骄淫,纵其惛愚,私逼太子,太子沥泣引责,退身谢罪。继母见违,弥增忿怒,候王闲隙,从容言曰:“夫呾叉始罗,国之要领,非亲弟子,其可寄乎?今者,太子仁孝著闻,亲贤之故,物议斯在。”王惑闻说,雅悦奸谋,即命太子,而诫之曰:“吾承余绪,垂统继业,唯恐失坠,忝负先王。呾叉始罗国之襟带,吾今命尔作镇彼国。国事殷重,人情诡杂,无妄去就,有亏基绪。凡有召命,验吾齿印。印在吾口,其有谬乎?”于是太子衔命来镇。岁月虽淹,继室弥怒,诈发制书,紫泥封记,候王眠睡,窃齿为印,驰使而往,赐以责书。辅臣跪读,相顾失图。太子问曰:“何所悲乎?”曰:“大王有命,书责太子,抉去两目,逐弃山谷,任其夫妻,随时生死。虽有此命,尚未可依。今宜得请,面缚待罪。”太子曰:“父而赐死,其敢辞乎?齿印为封,诚无谬矣。”命旃荼罗抉去其眼。眼既失明,乞贷自济,流离展转,至父都城。其妻告曰:“此是王城。嗟乎,饥寒良苦!昔为王子,今作乞人!愿得闻知,重申先责。”于是谋计,入王内厩,于夜后分,泣对清风,长啸悲吟,箜篌鼓和。王在高楼,闻其雅唱,辞甚怨悲,怪而问曰:“箜篌歌声,似是吾子,今以何故而来此乎?”即问内厩:“谁为歌啸?”遂将盲人而来对旨。王见太子,衔悲问曰:“谁害汝身,遭此祸?爱子丧明,犹自不觉,凡百黎元,如何究察?天乎,天乎,何德之衰!”太子悲泣,谢而对曰:“诚以不孝,负责于天,某年月日,忽奉慈旨,无由致辞,不敢逃责。”其王心知继室为不轨也,无所究察,便加刑辟。时菩提树伽蓝有瞿沙(唐言妙音。)大阿罗汉者,四辩无碍,三明具足。王将盲子,陈告其事,惟愿慈悲,令得复明。时彼罗汉受王请已,即于是日宣令国人:“吾于后日,欲说妙理,人持一器,来此听法,以盛泣泪也。”于是远近相趋,士女云集。是时阿罗汉说十二因缘,凡厥闻法,莫不悲耿,以所持器盛其沥泣。说法既已,总收众泪,置之金盘,而自誓曰:“凡吾所说,诸佛至理。理若不真,说有纰缪,斯则已矣;如其不尔,愿以众泪,洗彼盲眼,眼得复明,明视如昔。”发是语讫,持泪洗眼,眼遂复明。王乃责彼辅臣,诘诸僚佐,或黜或放,或迁或死,诸豪世禄移居雪山东北沙碛之中。
cóng cǐ dōng nán yuè zhū shān gǔ, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì sēng hē bǔ luó guó. běi yìn dù jìng.
从此东南越诸山谷,行七百余里,至僧诃补罗国。(北印度境。)
sēng hē bǔ luó guó
○僧诃补罗国
sēng hē bǔ luó guó zhōu sān qiān wǔ liù bǎi lǐ, xī lín xìn dù hé. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ, yī shān jù lǐng, jiān jùn xiǎn gù. nóng wù shǎo gōng, dì lì duō huò. qì xù hán, rén xìng měng, sú shàng xiāo yǒng, yòu duō jué zhà. guó wú jūn zhǎng zhǔ wèi, yì shǔ jiā shī mí luó guó.
僧诃补罗国周三千五六百里,西临信度河。国大都城周十四五里,依山据岭,坚峻险固。农务少功,地利多获。气序寒,人性猛,俗尚骁勇,又多谲诈。国无君长主位,役属迦湿弥罗国。
yī chéng fù jìn sì tǎ jí bái yī wài dào běn shī chū shuō fǎ chù
一、城附近寺塔及白衣外道本师初说法处
chéng nán bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, zhuāng shì yǒu kuī, líng yì xiāng jì. bàng yǒu qié lán, kōng wú sēng lǚ.
城南不远有窣堵波,无忧王之所建也,庄饰有亏,灵异相继。傍有伽蓝,空无僧侣。
chéng dōng nán sì wǔ shí lǐ zhì shí sū dǔ bō, wú yōu wáng jiàn yě, gāo èr bǎi yú chǐ. chí zhǎo shí shù, yìng dài zuǒ yòu, diāo shí wèi àn, shū xíng yì lèi. jī shuǐ qīng liú, gǔ hū piào zhù, lóng yú shuǐ zú, kū xué qián yǒng. sì sè lián huā, mí màn qīng tán. bǎi guǒ jù fán, tóng róng yì sè, lín zhǎo jiāo yìng, chéng kě yóu wán. bàng yǒu qié lán, jiǔ jué sēng lǚ.
城东南四五十里至石窣堵波,无忧王建也,高二百余尺。池沼十数,映带左右,雕石为岸,殊形异类。激水清流,汩淴漂注,龙鱼水族,窟穴潜泳。四色莲花,弥漫清潭。百果具繁,同荣异色,林沼交映,诚可游玩。傍有伽蓝,久绝僧侣。
sū dǔ bō cè bù yuǎn, yǒu bái yī wài dào běn shī wù suǒ qiú lǐ chū shuō fǎ chù, jīn yǒu fēng jì, bàng jiàn tiān cí. qí tú kǔ xíng, zhòu yè jīng qín, bù huáng níng xī. běn shī suǒ shuō zhī fǎ, duō qiè fó jīng zhī yì, suí lèi shè fǎ, nǐ zé guǐ yí. dà zhě wèi bì chú, xiǎo zhě chēng shā mí. wēi yí lǜ xíng, pō tóng sēng fǎ. wéi liú shǎo fā, jiā zhī lù xíng, huò yǒu suǒ fú, bái sè wèi yì, jù sī liú bié, shāo yòng qū fēn. qí tiān shī xiàng, qiè lèi rú lái, yī fú wèi chà, xiāng hǎo wú yì.
窣堵波侧不远,有白衣外道本师悟所求理初说法处,今有封记,傍建天祠。其徒苦行,昼夜精勤,不遑宁息。本师所说之法,多窃佛经之义,随类设法,拟则轨仪。大者为苾刍,小者称沙弥。威仪律行,颇同僧法。唯留少发,加之露形,或有所服,白色为异,据斯流别,稍用区分。其天师像,窃类如来,衣服为差,相好无异。
èr dà shí mén jí wáng zǐ shè shēn sì hǔ chù
二、大石门及王子舍身饲虎处
cóng cǐ fù huán dá chā shǐ luó guó běi jiè, dù xìn dù hé, dōng nán xíng èr bǎi yú lǐ, dù dà shí mén, xī mó hē sà duǒ wáng zǐ yú cǐ tóu shēn sì è wū zhái. yīn tú. qí nán bǎi sì wǔ shí bù yǒu shí sū dǔ bō, mó hē sà duǒ mǐn è shòu zhī wú lì yě, xíng zhì cǐ dì, gàn zhú zì cì, yǐ xuè dàn zhī, yú shì hū shòu nǎi dàn yān. qí zhōng dì tǔ jì zhū cǎo mù, wēi dài jiàng sè, yóu xuè rǎn yě. rén lǚ qí dì, ruò fù máng cì, wú yún yí xìn, mò bù bēi chuàng.
从此复还呾叉始罗国北界,渡信度河,东南行二百余里,度大石门,昔摩诃萨埵王子于此投身饲饿乌檡。(音徒。)其南百四五十步有石窣堵波,摩诃萨埵愍饿兽之无力也,行至此地,干竹自刺,以血啖之,于是乎兽乃啖焉。其中地土洎诸草木,微带绛色,犹血染也。人履其地,若负芒刺,无云疑信,莫不悲怆。
shě shēn běi yǒu shí sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. diāo kè qí zhì, shí zhú shén guāng. xiǎo sū dǔ bō jí zhū shí kān dòng yǐ bǎi shù, zhōu cǐ yíng yù, qí yǒu jí bìng, xuán rào duō yù.
舍身北有石窣堵波,高二百余尺,无忧王之所建也。雕刻奇制,时烛神光。小窣堵波及诸石龛动以百数,周此茔域,其有疾病,旋绕多愈。
sān gū shān zhōng qié lán
三、孤山中伽蓝
shí sū dǔ bō dōng yǒu qié lán, sēng tú bǎi yú rén, bìng xué dà chéng jiào.
石窣堵波东有伽蓝,僧徒百余人,并学大乘教。
cóng cǐ dōng xíng wǔ shí yú lǐ, zhì gū shān, zhōng yǒu qié lán, sēng tú èr bǎi yú rén, bìng xué dà chéng fǎ jiào. huā guǒ fán mào, quán chí chéng jìng. bàng yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, shì rú lái zài xī yú cǐ huà è yào chā, lìng bù shí ròu. cóng cǐ dōng nán shān xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì wū lá shī guó. běi yìn dù jìng.
从此东行五十余里,至孤山,中有伽蓝,僧徒二百余人,并学大乘法教。花果繁茂,泉池澄镜。傍有窣堵波,高二百余尺,是如来在昔于此化恶药叉,令不食肉。从此东南山行五百余里,至乌剌尸国。(北印度境。)
wū lá shī guó
○乌剌尸国
wū lá shī guó zhōu èr qiān yú lǐ, shān fù lián jiē, tián chóu ài xiá. guó dà dū chéng zhōu qī bā lǐ. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ jiā shī mí luó guó. yí jià sè, shǎo huā guǒ. qì xù wēn hé, wēi yǒu shuāng xuě. sú wú lǐ yì, rén xìng gāng měng, duō xíng guǐ zhà, bù xìn fó fǎ.
乌剌尸国周二千余里,山阜连接,田畴隘狭。国大都城周七八里。无大君长,役属迦湿弥罗国。宜稼穑,少花果。气序温和,微有霜雪。俗无礼义,人性刚猛,多行诡诈,不信佛法。
dài chéng xī nán sì wǔ lǐ yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng suǒ jiàn yě. bàng yǒu jiā lán, sēng tú guǎ shǎo, bìng jiē xué dà chéng fǎ jiào.
大城西南四五里有窣堵波,高二百余尺,无忧王所建也。傍有迦蓝,僧徒寡少,并皆学大乘法教。
cóng cǐ dōng nán dēng shān lǚ xiǎn, dù tiě qiáo, xíng qiān yú lǐ, zhì jiā shī mí luó guó. jiù yuē jì bīn, é yě. běi yìn dù jìng.
从此东南登山履险,度铁桥,行千余里,至迦湿弥罗国。(旧曰罽宾,讹也。北印度境。)
jiā shī mí luó guó
○迦湿弥罗国
jiā shī mí luó guó zhōu qī qiān yú lǐ, sì jìng fù shān. shān jí qiào jùn, suī yǒu mén jìng, ér fù ài xiá, zì gǔ lín dí wú néng gōng fá. guó dà dū chéng xī lín dà hé, nán běi shí èr sān lǐ, dōng xī sì wǔ lǐ. yí jià sè, duō huā guǒ, chū lóng zhǒng mǎ jí yù jīn xiāng huǒ zhū yào cǎo. qì xù hán jìn, duō xuě shǎo fēng. fú máo hè, yī bái dié. tǔ sú qīng piào, rén xìng qiè nuò. guó wèi lóng hù, suì xióng lín jìng. róng mào yán měi, qíng xìng guǐ zhà. hào xué duō wén, xié zhèng jiān xìn. qié lán bǎi yú suǒ, sēng tú wǔ qiān yú rén. yǒu sì sū dǔ bō, bìng wú yōu wáng jiàn yě, gè yǒu rú lái shè lì shēng yú.
迦湿弥罗国周七千余里,四境负山。山极峭峻,虽有门径,而复隘狭,自古邻敌无能攻伐。国大都城西临大河,南北十二三里,东西四五里。宜稼穑,多花果,出龙种马及郁金香、火珠、药草。气序寒劲,多雪少风。服毛褐,衣白氎。土俗轻僄,人性怯懦。国为龙护,遂雄邻境。容貌妍美,情性诡诈。好学多闻,邪正兼信。伽蓝百余所,僧徒五千余人。有四窣堵波,并无忧王建也,各有如来舍利升余。
yī kāi guó chuán shuō
一、开国传说
guó zhì yuē: guó dì běn lóng chí yě. xī fú shì zūn zì wū zhàng nà guó jiàng è shén yǐ, yù hái zhōng guó, chéng kōng dāng cǐ guó shàng, gào ā nán yuē:" wǒ niè pán zhī hòu, yǒu mò tián dǐ jiā ā luó hàn, dāng yú cǐ guó jiàn guó ān rén, hóng yáng fèi fǎ." rú lái jì miè zhī hòu dì wǔ shí nián, ā nàn dì zi mò tián dǐ jiā luó hàn zhě, dé liù shén tōng, jù bā jiě tuō, wén fú xuán jì, xīn zì qìng yuè, biàn lái zhì cǐ, yú dà shān lǐng, yàn zuò lín zhōng, xiàn dà shén biàn. lóng jiàn shēn xìn, qǐng zī suǒ yù. ā luó hàn yuē:" yuàn yú chí nèi, huì yǐ róng xī." lóng wáng yú shì suō shuǐ fèng shī. luó hàn shén tōng guǎng shēn, lóng wáng zòng lì suō shuǐ, chí kōng shuǐ jǐn, lóng fān qǐng dì. ā luó hàn yú cǐ xī běi wèi liú yī chí, zhōu bǎi yú lǐ, zì yú zhī shǔ, bié jū xiǎo chí. lóng wáng yuē:" chí dì zǒng shī, yuàn héng shòu gōng." mò tián dǐ jiā yuē:" wǒ jīn bù jiǔ wú yú niè pán, suī yù shòu qǐng, qí kě dé hū?" lóng wáng zhòng qǐng:" wǔ bǎi luó hàn cháng shòu wǒ gōng, nǎi zhì fǎ jǐn, fǎ jǐn zhī hòu, hái qǔ cǐ guó yǐ wéi jū chí." mò tián dǐ jiā cóng qí suǒ qǐng. shí ā luó hàn jì dé qí dì, yùn dà shén tōng lì, lì wǔ bǎi qié lán, yú zhū yì guó mǎi yù jiàn rén, yǐ chōng yì shǐ, yǐ gōng sēng zhòng. mò tián dǐ jiā rù jì miè hòu, bǐ zhū jiàn rén zì lì jūn zhǎng, lín jìng zhū guó bǐ qí jiàn zhǒng, mò yǔ jiāo qīn, wèi zhī qì lì duō. táng yán mǎi dé. jīn shí quán shuǐ yǐ duō liú làn.
《国志》曰:国地本龙池也。昔佛世尊自乌仗那国降恶神已,欲还中国,乘空当此国上,告阿难曰:“我涅槃之后,有末田底迦阿罗汉,当于此国建国安人,弘扬沸法。”如来寂灭之后第五十年,阿难弟子末田底迦罗汉者,得六神通,具八解脱,闻佛悬记,心自庆悦,便来至此,于大山岭,宴坐林中,现大神变。龙见深信,请资所欲。阿罗汉曰:“愿于池内,惠以容膝。”龙王于是缩水奉施。罗汉神通广身,龙王纵力缩水,池空水尽,龙翻请地。阿罗汉于此西北为留一池,周百余里,自余枝属,别居小池。龙王曰:“池地总施,愿恒受供。”末田底迦曰:“我今不久无余涅槃,虽欲受请,其可得乎?”龙王重请:“五百罗汉常受我供,乃至法尽,法尽之后,还取此国以为居池。”末田底迦从其所请。时阿罗汉既得其地,运大神通力,立五百伽蓝,于诸异国买鬻贱人,以充役使,以供僧众。末田底迦入寂灭后,彼诸贱人自立君长,邻境诸国鄙其贱种,莫与交亲,谓之讫利多。(唐言买得。)今时泉水已多流滥。
èr wǔ bǎi luó hàn sēng chuán shuō
二、五百罗汉僧传说
mó jiē tuó guó wú yōu wáng yǐ rú lái niè pán zhī hòu dì yī bǎi nián, mìng shì jūn lín, wēi bèi shū sú. shēn xìn sān bǎo, ài yù sì shēng. shí yǒu wǔ bǎi luó hàn sēng wǔ bǎi fán fū sēng, wáng suǒ jìng yǎng, gōng yǎng wú chà. yǒu fán fū sēng mó hē tí pó, táng yán dà tiān. kuò dá duō zhì, yōu qiú míng shí, tán sī zuò lùn, lǐ wéi shèng jiào, fán yǒu wén zhī, qún cóng yì yì. wú yōu wáng bù shí fán shèng, yīn qíng suǒ hǎo, dǎng yuán suǒ qīn, zhào jí sēng tú fù qíng jiā hé, yù shěn shēn liú, zǒng cóng zhū lù. shí zhū luó hàn jì bī mìng nán, xián yùn shén tōng, líng xū lǚ kōng, lái zhì běi guó, shān qī gǔ yǐn. shí wú yōu wáng wén ér huǐ jù, gōng lái xiè guò, qǐng huán běn guó, bǐ zhū luó hàn què bù cóng mìng. wú yōu wáng wèi luó hàn jiàn wǔ bǎi sēng qié lán, zǒng yǐ cǐ guó chí shī zhòng sēng.
摩揭陁国无忧王以如来涅槃之后第一百年,命世君临,威被殊俗。深信三宝,爱育四生。时有五百罗汉僧、五百凡夫僧,王所敬仰,供养无差。有凡夫僧摩诃提婆,(唐言大天。)阔达多智,幽求名实,潭思作论,理违圣教,凡有闻知,群从异议。无忧王不识凡、圣,因情所好,党援所亲,召集僧徒赴殑伽河,欲沈深流,总从诛戮。时诸罗汉既逼命难,咸运神通,凌虚履空,来至北国,山栖谷隐。时无忧王闻而悔惧,躬来谢过,请还本国,彼诸罗汉确不从命。无忧王为罗汉建五百僧伽蓝,总以此国持施众僧。
sān jiā nì sè jiā wáng dì sì jié jí
三、迦腻色迦王第四结集
jiàn tuó luó guó jiā nì sè jiā wáng, yǐ rú lái niè pán zhī hòu dì sì bǎi nián yīng qī fǔ yùn, wáng fēng yuǎn bèi, shū sú nèi fù. jī wù yú xiá, měi xí fó jīng, rì qǐng yī sēng rù gōng shuō fǎ. ér zhū yì yì bù zhí bù tóng, wáng yòng shēn yí, wú yǐ qù huò. shí xié zūn zhě yuē:" rú lái qù shì, suì yuè yú miǎo, dì zǐ bù zhí, shī zī yì lùn, gè jù wén jiàn, gòng wèi máo dùn." shí wáng wén yǐ, shén yòng gǎn shāng, bēi tàn liáng jiǔ. wèi zūn zhě yuē:" wěi yǐ yú fú, yù zūn qián xù, qù shèng suī yuǎn, yóu wèi yǒu xìng, gǎn wàng yōng bǐ, shào lóng fǎ jiào, suí qí bù zhí, jù shì sān zàng." xié zūn zhě yuē:" dài wáng sù zhí shàn běn, duō zī fú yòu, liú qíng fó fǎ, shì suǒ yuàn yě." wáng nǎi xuān lìng yuǎn jìn, zhào jí shèng zhé. yú shì sì fāng fú còu, wàn lǐ xīng chí, yīng xián bì cuì, ruì shèng xián jí. qī rì zhī zhōng, sì shì gōng yǎng. jì yù fǎ yì, kǒng qí xuān zá. wáng nǎi jù huái bái zhū sēng yuē:" zhèng shèng guǒ zhě zhù, jù jié fù zhě hái." rú shì shàng zhòng. yòu zhòng xuān lìng:" wú xué rén zhù, yǒu xué rén hái." yóu fù fán duō. yòu gèng xià lìng:" jù sān míng bèi liù tōng zhě zhù, zì yú gè hái." rán shàng fán duō. yòu gèng xià lìng:" qí yǒu nèi qióng sān zàng wài dá wǔ míng zhě zhù, zì yú gè hái." yú shì de sì bǎi jiǔ shí jiǔ rén. wáng yù yú běn guó, kǔ qí shǔ shī. yòu yù jiù wáng shè chéng dà jiā yè bō jié jí shí shì. xié zūn zhě děng yì yuē:" bù kě. bǐ duō wài dào, yì lùn jiū fēn, chóu duì bù xiá, hé gōng zuò lùn? zhòng huì zhī xīn, zhǔ yì cǐ guó. cǐ guó sì zhōu shān gù, yào chā shǒu wèi, tǔ dì gāo yú, wù chǎn fēng shèng, xián shèng zhī suǒ jí wǎng, líng xiān zhī suǒ yóu zhǐ." zhòng yì sī zài, qiān yuē:" yǔn xié." qí wáng shì shí yǔ zhū luó hàn zì bǐ ér zhì, jiàn lì qié lán, jié jí sān zàng, yù zuò pí pó shā lùn. shì shí zūn zhě shì yǒu, hù wài nà yī. zhū ā luó hàn wèi shì yǒu yuē:" jié shǐ wèi chú, zhēng yì guāi miù, ěr yí yuǎn jī, wù jū cǐ yě." shì yǒu yuē:" zhū xián yú fǎ wú yí, dài fú shī huà, fāng jí dà yì, yù zhì zhèng lùn. wǒ suī bù mǐn, cū dá wēi yán, sān zàng xuán wén wǔ míng zhì lǐ, pō yì shěn yán, dé qí qù yǐ." zhū luó hàn yuē:" yán bù kě yǐ ruò shì. rǔ yí píng jū, jí zhèng wú xué, yǐ ér huì cǐ, shí wèi wǎn yě." shì yǒu yuē:" wǒ gù wú xué, qí yóu tì tuò, zhì qiú fú guǒ, bù qū xiǎo jìng. zhì cǐ lǚ wán, wèi zhuì yú dì, bì dāng zhèng dé wú xué shèng guǒ." shí zhū luó hàn zhòng hē zhī yuē:" zēng shàng màn rén, sī zhī wèi yě. wú xué guǒ zhě, zhū fú suǒ zàn, yí kě sù zhèng, yǐ jué zhòng yí." yú shì shì yǒu jí zhì lǚ wán, kōng zhōng zhū tiān jiē lǚ wán ér qǐng yuē:" fāng zhèng fú guǒ, cì bǔ cí shì, sān jiè tè zūn, sì shēng yōu lài, rú hé yú cǐ yù zhèng xiǎo guǒ?" shí zhū luó hàn jiàn shì shì yǐ, xiè jiù tuī dé, qǐng wèi shàng zuò, fán yǒu yí yì, xián qǔ jué yān. shì wǔ bǎi shèng xián, xiān zào shí wàn sòng. wū bō dì shuò lùn, jiù yuē yōu bō tí shě lùn, é yě. shì sù dá lǎn cáng. jiù yuē xiū duō luó cáng, é yě. cì zào shí wàn sòng pí nài yé pí pó shā lùn, shì pí nài yé cáng. jiù yuē pí nà yé cáng, é yě. hòu zào shí wàn sòng ā pí dá mó pí pó shā lùn, shì ā pí dá mó cáng. huò yuē ā pí tán cáng, lüè yě. fán sān shí wàn sòng, jiǔ bǎi liù shí wàn yán, bèi shì sān zàng, xuán zhū qiān gǔ, mò bù qióng qí zhī yè, jiū qí qiǎn shēn, dà yì zhòng míng, wēi yán zài xiǎn, guǎng xuān liú bù, hòu jìn lài yān. jiā nì sè jiā wáng suì yǐ chì tóng wèi yè, lòu xiě lùn wén, shí hán jiān fēng, jiàn sū dǔ bō, cáng yú qí zhōng. mìng yào chā shén zhōu wèi qí guó, bù lìng yì xué chí cǐ lùn chū. yù qiú xí xué, jiù zhōng shòu yè. yú shì gōng jì chéng bì, hái jūn běn dōu. chū cǐ guó xī mén zhī wài, dōng miàn ér guì, fù yǐ cǐ guó zǒng shī sēng tú.
健驮逻国迦腻色迦王,以如来涅槃之后第四百年应期抚运,王风远被,殊俗内附。机务余暇,每习佛经,日请一僧入宫说法。而诸异议部执不同,王用深疑,无以去惑。时胁尊者曰:“如来去世,岁月逾邈,弟子部执,师资异论,各据闻见,共为矛盾。”时王闻已,甚用感伤,悲叹良久。谓尊者曰:“猥以余福,聿遵前绪,去圣虽远,犹为有幸,敢忘庸鄙,绍隆法教,随其部执,具释三藏。”胁尊者曰:“大王宿殖善本,多资福祐,留情佛法,是所愿也。”王乃宣令远近,召集圣哲。于是四方辐凑,万里星驰,英贤毕萃,睿圣咸集。七日之中,四事供养。既欲法议,恐其喧杂。王乃具怀白诸僧曰:“证圣果者住,具结缚者还。”如是尚众。又重宣令:“无学人住,有学人还。”犹复繁多。又更下令:“具三明、备六通者住,自余各还。”然尚繁多。又更下令:“其有内穷三藏、外达五明者住,自余各还。”于是得四百九十九人。王欲于本国,苦其暑湿。又欲就王舍城大迦叶波结集石室。胁尊者等议曰:“不可。彼多外道,异论纠纷,酬对不暇,何功作论?众会之心,属意此国。此国四周山固,药叉守卫,土地膏腴,物产丰盛,贤圣之所集往,灵仙之所游止。”众议斯在,佥曰:“允谐。”其王是时与诸罗汉自彼而至,建立伽蓝,结集三藏,欲作《毗婆沙论》。是时尊者世友,户外纳衣。诸阿罗汉谓世友曰:“结使未除,诤议乖谬,尔宜远迹,勿居此也。”世友曰:“诸贤于法无疑,代佛施化,方集大义,欲制正论。我虽不敏,粗达微言,三藏玄文、五明至理,颇亦沈研,得其趣矣。”诸罗汉曰:“言不可以若是。汝宜屏居,疾证无学,已而会此,时未晚也。”世友曰:“我顾无学,其犹涕唾,志求佛果,不趋小径。掷此缕丸,未坠于地,必当证得无学圣果。”时诸罗汉重诃之曰:“增上慢人,斯之谓也。无学果者,诸佛所赞,宜可速证,以决众疑。”于是世友即掷缕丸,空中诸天接缕丸而请曰:“方证佛果,次补慈氏,三界特尊,四生攸赖,如何于此欲证小果?”时诸罗汉见是事已,谢咎推德,请为上座,凡有疑义,咸取决焉。是五百圣贤,先造十万颂。《邬波第铄论》,(旧曰《优波提舍论》,讹也)。释《素呾缆藏》。(旧曰《修多罗藏》,讹也。)次造十万颂《毗奈耶毗婆沙论》,释《毗奈耶藏》。(旧曰《毗那耶藏》,讹也)。后造十万颂《阿毗达磨毗婆沙论》,释《阿毗达磨藏》。或曰《阿毗昙藏》,略也。凡三十万颂,九百六十万言,备释三藏,悬诸千古,莫不穷其枝叶,究其浅深,大义重明,微言再显,广宣流布,后进赖焉。迦腻色迦王遂以赤铜为鍱,镂写论文,石函缄封,建窣堵波,藏于其中。命药叉神周卫其国,不令异学持此论出。欲求习学,就中受业。于是功既成毕,还军本都。出此国西门之外,东面而跪,复以此国总施僧徒。
sì xuě shān xià wáng tǎo zuì gù shì
四、雪山下王讨罪故事
jiā nì sè jiā wáng jì sǐ zhī hòu, qì lì duō zhǒng fù zì chēng wáng, chì zhú sēng tú, huǐ huài fó fǎ. dǔ huò luó guó xì mó dá luó wáng, táng yán xuě shān xià. qí xiān shì zhǒng yě. yǐ rú lái niè pán zhī hòu dì liù bǎi nián, guāng yǒu jiāng tǔ, sì yīng wáng yè, shù xīn fú dì, liú qíng fǎ hǎi. wén qì lì duō huǐ miè fó fǎ, zhāo jí guó zhōng gǎn yǒng zhī shì, dé sān qiān rén, zhà wèi shāng lǚ, duō jī bǎo huò, xié yǐn jūn qì, lái rù cǐ guó. cǐ guó zhī jūn, tè jiā lǐ bīn. shāng lǚ zhī zhōng, yòu gèng xuǎn mù, dé wǔ bǎi rén, měng liè duō móu, gè xiù lì rèn, jù chí zhòng bǎo, gōng jī suǒ fèng, chí yǐ xiàn shàng. shí xuě shān xià wáng qù qí mào, jí qí zuò, qì lì duō wáng jīng shè wú cuò, suì zhǎn qí shǒu. lìng qún xià yuē:" wǒ shì dǔ huò luó guó xuě shān xià wáng yě. nù cǐ jiàn zhǒng gōng xíng nüè zhèng, gù yú jīn zhě zhū qí yǒu zuì. fán bǎi zhòng shù, fēi ěr zhī gū." rán qí guó fǔ zǎi chén, qiān yú yì yù. jì píng cǐ guó, zhào jí sēng tú, shì jiàn qié lán, ān dǔ rú gù. fù yú cǐ guó xī mén zhī wài, dōng miàn ér guì, chí shī zhòng sēng.
迦腻色迦王既死之后,讫利多种复自称王,斥逐僧徒,毁坏佛法。睹货逻国呬摩呾罗王,(唐言雪山下。)其先释种也。以如来涅槃之后第六百年,光有疆土,嗣膺王业,树心佛地,流情法海。闻讫利多毁灭佛法,招集国中敢勇之士,得三千人,诈为商旅,多赍宝货,挟隐军器,来入此国。此国之君,特加礼宾。商旅之中,又更选募,得五百人,猛烈多谋,各袖利刃,俱持重宝,躬赍所奉,持以献上。时雪山下王去其帽,即其座,讫利多王惊慑无措,遂斩其首。令群下曰:“我是睹货逻国雪山下王也。怒此贱种公行虐政,故于今者诛其有罪。凡百众庶,非尔之辜。”然其国辅宰臣,迁于异域。既平此国,召集僧徒,式建伽蓝,安堵如故。复于此国西门之外,东面而跪,持施众僧。
qí qì lì duō zhǒng lǚ yǐ sēng tú fù zōng miè sì, shì jī qí yuàn, jí è fó fǎ. suì yuè jì yuǎn, fù zì chēng wáng. gù jīn cǐ guó bù shèn chóng xìn, wài dào tiān cí, tè liú yì yān.
其讫利多种屡以僧徒覆宗灭祀,世积其怨,嫉恶佛法。岁月既远,复自称王。故今此国不甚崇信,外道天祠,特留意焉。
wǔ fó yá qié lán jí chuán shuō
五、佛牙伽蓝及传说
xīn chéng dōng nán shí yú lǐ, gù chéng běi dà shān yáng, yǒu sēng qié lán, sēng tú sān bǎi yú rén. qí sū dǔ bō zhōng yǒu fó yá, zhǎng kě cùn bàn, qí sè huáng bái, huò zhì zhāi rì, shí fàng guāng míng. xī qì lì duō zhǒng zhī miè fó fǎ yě, sēng tú jiě sàn, gè suí lì jū. yǒu yī shā mén, yóu zhū yìn dù, guān lǐ shèng jī, shēn qí zhì chéng. hòu wén běn guó píng dìng, jí shì guī tú. yù zhū qún xiàng héng xíng cǎo zé, bēn chí zhèn hǒu. shā mén yǐ jiàn, shēng shù yǐ bì. shì shí qún xiàng xiāng qū bēn fù, jìng xī chí shuǐ, jìn zì shù gēn, hù gòng pái jué, shù suì diān pū. jì dé shā mén, fù zài ér xíng, zhì dà lín zhōng, yǒu bìng xiàng chuāng tòng ér wò, yǐn cǐ sēng shǒu, zhì suǒ kǔ chǔ, nǎi kū zhú suǒ cì yě. shā mén yú shì bá zhú fù yào, liè qí shang, guǒ qí zú. bié yǒu dà xiàng, chí jīn hán shòu yǔ bìng xiàng, xiàng jì dé yǐ, zhuǎn shòu shā mén, shā mén kāi hán, nǎi fó yá yě. zhū xiàng huán rào, sēng chū wú yóu. míng rì zhāi shí, gè chí yì guǒ, yǐ wéi zhōng zhuàn. shí yǐ, zài sēng chū lín, shù bǎi lǐ wài, fāng nǎi xià zhī, gè guì bài ér qù. shā mén zhì guó xī jiè, dù yī shǐ hé, jì hū zhōng liú, chuán jiāng fù mò. tóng zhōu zhī rén hù xiāng wèi yuē:" jīn cǐ chuán fù, huò shì shā mén. shā mén bì yǒu rú lái shè lì, zhū lóng lì zhī." chuán zhǔ jiǎn yàn, guǒ dé fó yá. shí shā mén jǔ fó yá fǔ wèi lóng yuē:" wú jīn jì rǔ, bù jiǔ lái qǔ." suì bù dù hé, huí chuán ér qù, gù hé tàn yuē:" wú wú jìn shù, lóng chù suǒ qī!" zhòng wǎng yìn dù, xué jìn lóng fǎ. sān suì zhī hòu, fù huán běn guó, zhì hé zhī bīn, fāng shè tán chǎng, qí lóng yú shì pěng fó yá hán yǐ shòu shā mén. shā mén chí guī, yú cǐ qié lán ér xiū gōng yǎng.
新城东南十余里,故城北大山阳,有僧伽蓝,僧徒三百余人。其窣堵波中有佛牙,长可寸半,其色黄白,或至斋日,时放光明。昔讫利多种之灭佛法也,僧徒解散,各随利居。有一沙门,游诸印度,观礼圣迹,伸其至诚。后闻本国平定,即事归途。遇诸群象横行草泽,奔驰震吼。沙门已见,升树以避。是时群象相趋奔赴,竞吸池水,浸渍树根,互共排掘,树遂蹎仆。既得沙门,负载而行,至大林中,有病象疮痛而卧,引此僧手,至所苦处,乃枯竹所刺也。沙门于是拔竹傅药,裂其裳,裹其足。别有大象,持金函授与病象,象既得已,转授沙门,沙门开函,乃佛牙也。诸象环绕,僧出无由。明日斋时,各持异果,以为中馔。食已,载僧出林,数百里外,方乃下之,各跪拜而去。沙门至国西界,渡一驶河,济乎中流,船将覆没。同舟之人互相谓曰:“今此船覆,祸是沙门。沙门必有如来舍利,诸龙利之。”船主检验,果得佛牙。时沙门举佛牙俯谓龙曰:“吾今寄汝,不久来取。”遂不渡河,回船而去,顾河叹曰:“吾无禁术,龙畜所欺!”重往印度,学禁龙法。三岁之后,复还本国,至河之滨,方设坛场,其龙于是捧佛牙函以授沙门。沙门持归,于此伽蓝而修供养。
liù xiǎo qié lán jí zhòng xián lùn shī yí jī
六、小伽蓝及众贤论师遗迹
qié lán nán shí sì wǔ lǐ, yǒu xiǎo qié lán, zhōng yǒu guān zì zài pú sà lì xiàng. qí yǒu duàn shí shì sǐ wéi qī yuàn jiàn pú sà zhě, jí cóng xiàng zhōng chū miào sè shēn.
伽蓝南十四五里,有小伽蓝,中有观自在菩萨立像。其有断食誓死为期愿见菩萨者,即从像中出妙色身。
xiǎo qié lán dōng nán sān shí yú lǐ, zhì dà shān, yǒu gù qié lán, xíng zhì hóng zhuàng, wú màn liáng shén, jīn wéi yī yú qǐ xiǎo zhòng gé. sēng tú sān shí yú rén, bìng xué dà chéng fǎ jiào. xī sēng jiā bá tuó luó táng yán zhòng xián. lùn shī yú cǐ zhì shùn zhèng lǐ lùn. qié lán zuǒ yòu zhū sū dǔ bō, dà ā luó hàn shè lì bìng zài. yě shòu shān yuán cǎi huā gōng yǎng, suì shí wú tì, rú chéng zhǐ mìng. rán cǐ shān zhōng duō zhū líng jī, huò shí bì héng fēn, fēng liú mǎ jī. fán jué cǐ lèi, qí zhuàng jué guǐ, jiē shì luó hàn shā mí, qún cóng yóu xì, shǒu zhǐ mó huà, chéng mǎ wǎng lái. yí jī ruò sī, nán yǐ xiáng shù.
小伽蓝东南三十余里,至大山,有故伽蓝,形制宏壮,芜漫良甚,今唯一隅起小重阁。僧徒三十余人,并学大乘法教。昔僧伽跋陁罗(唐言众贤。)论师于此制《顺正理论》。伽蓝左右诸窣堵波,大阿罗汉舍利并在。野兽、山猿采花供养,岁时无替,如承指命。然此山中多诸灵迹,或石壁横分,峰留马迹。凡厥此类,其状谲诡,皆是罗汉、沙弥,群从游戏,手指摩画,乘马往来。遗迹若斯,难以详述。
qī suǒ jiàn dì luó lùn shī jí xiàng shí luó hàn yí jī
七、索建地罗论师及象食罗汉遗迹
fó yá qié lán dōng shí yú lǐ, běi shān yá jiān yǒu xiǎo qié lán, shì xī suǒ jiàn dì luó dà lùn shī yú cǐ zuò zhòng shì fēn pí pó shā lùn.
佛牙伽蓝东十余里,北山崖间有小伽蓝,是昔索建地罗大论师于此作《众事分毗婆沙论》。
xiǎo qié lán zhōng yǒu shí sū dǔ bō, gāo wǔ shí yú chǐ, shì ā luó hàn yí shēn shè lì yě. xiān yǒu luó hàn, xíng liàng wěi dà, fán suǒ yǐn shí, yǔ xiàng tóng děng. shí rén jī yuē:" tú zhī bǎo shí, ān shí shì fēi?" luó hàn jiāng rù jì miè yě, gào zhū rén yuē:" wú jīn bù jiǔ dāng qǔ wú yú, yù shuō zì shēn suǒ zhèng miào fǎ." zhòng rén wén zhī, xiāng gèng jī xiào, xián lái jí huì, gòng guān dé shī. shí ā luó hàn gào zhū rén yuē:" wú jīn wèi rǔ shuō běn yīn yuán. cǐ shēn zhī qián, bào shòu xiàng shēn, zài dōng yìn dù, jū wáng nèi jiù. shì shí cǐ guó yǒu yī shā mén, yuǎn yóu yìn dù, xún fǎng shèng jiào zhū jīng diǎn lùn. shí wáng chí wǒ shī yǔ shā mén, zǎi fù fó jīng, ér zhì yú cǐ. shì hòu bù jiǔ, xún jí mìng zhōng. chéng qí zài jīng fú lì suǒ zhì, suì dé wéi rén, fù zhōng yú qìng, zǎo fú rǎn yī, qín qiú chū lí, bù huáng níng jū, dé liù shén tōng, duàn sān jiè yù. rán qí suǒ shí, yú xí shàng rán, měi zì jié shēn, sān fēn shí yī." suī yǒu cǐ shuō, rén yóu wèi xìn. jí shēng xū kōng, rù huǒ guāng dìng, shēn chū yān yàn, ér rù jì miè. yú hái zhuì xià, qǐ sū dǔ bō.
小伽蓝中有石窣堵波,高五十余尺,是阿罗汉遗身舍利也。先有罗汉,形量伟大,凡所饮食,与象同等。时人讥曰:“徒知饱食,安识是非?”罗汉将入寂灭也,告诸人曰:“吾今不久当取无余,欲说自身所证妙法。”众人闻知,相更讥笑,咸来集会,共观得失。时阿罗汉告诸人曰:“吾今为汝说本因缘。此身之前,报受象身,在东印度,居王内厩。是时此国有一沙门,远游印度,寻访圣教诸经典论。时王持我施与沙门,载负佛经,而至于此。是后不久,寻即命终。乘其载经福力所致,遂得为人,复钟余庆,早服染衣,勤求出离,不遑宁居,得六神通,断三界欲。然其所食,余习尚然,每自节身,三分食一。”虽有此说,人犹未信。即升虚空,入火光定,身出烟焰,而入寂灭。余骸坠下,起窣堵波。
bā yuán mǎn yǔ jué qǔ lùn shī yí jī
八、圆满与觉取论师遗迹
wáng chéng xī běi xíng èr bǎi yú lǐ, zhì shāng lín qié lán, bù lá ná táng yán yuán mǎn. lùn shī yú cǐ zuò shì pí pó shā lùn.
王城西北行二百余里,至商林伽蓝,布剌拿(唐言圆满。)论师于此作《释毗婆沙论》。
chéng xī xíng bǎi sì wǔ shí lǐ, dà hé běi jiē shān nán, zhì dà zhòng bù qié lán, sēng tú bǎi yú rén. fú dì luó táng yán jué qǔ. lùn shī yú cǐ zuò dà zhòng bù jí zhēn lùn.
城西行百四五十里,大河北接山南,至大众部伽蓝,僧徒百余人。佛地罗(唐言觉取。)论师于此作《大众部集真论》。
cóng cǐ xī nán, yú shān shè xiǎn, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì bàn nú nú gù fǎn. cuō guó. běi yìn dù jìng.
从此西南,逾山涉险,行七百余里,至半笯(奴故反。)蹉国。(北印度境。)
bàn nú jiē guó
○半笯嗟国
bàn nú jiē guó zhōu èr qiān yú lǐ, shān chuān duō, chóu lǒng xiá. gǔ jià shí bō, huā guǒ fán mào, duō gān zhè, wú pú táo. ān méi luó guǒ wū dàn bá luó mào zhē děng guǒ, jiā zhí chéng lín, zhēn qí wèi yě. qì xù wēn shǔ, fēng sú yǒng liè. shang fú suǒ zhì, duō yī dié bù. rén xìng zhì zhí, chún xìn sān bǎo. qié lán wǔ suǒ, bìng duō huāng pǐ. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ jiā shī mí luó guó. chéng běi qié lán shǎo yǒu sēng tú, qié lán běi yǒu shí sū dǔ bō, shí duō líng yì.
半笯嗟国周二千余里,山川多,畴陇狭。谷稼时播,花果繁茂,多甘蔗,无蒲萄。庵没罗果、乌淡跋罗、茂遮等果,家植成林,珍其味也。气序温暑,风俗勇烈。裳服所制,多衣氎布。人性质直,淳信三宝。伽蓝五所,并多荒圮。无大君长,役属迦湿弥罗国。城北伽蓝少有僧徒,伽蓝北有石窣堵波,寔多灵异。
cóng cǐ dōng nán xíng sì bǎi yú lǐ, zhì hé luó dū bǔ luó guó. běi yìn dù jìng.
从此东南行四百余里,至曷逻阇补罗国。(北印度境。)
hé luó dū bǔ luó guó
○曷逻阇补罗国
hé luó dū bǔ luó guó zhōu sì qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ. jí xiǎn gù, duō shān fù, chuān yuán ài xiá, dì lì bù fēng. tǔ yí qì xù, tóng bàn nú jiē guó. fēng sú měng liè, rén xìng xiāo yǒng. guó wú jūn zhǎng, yì shǔ jiā shī mí luó guó. qié lán shí suǒ, sēng tú guǎ shǎo. tiān cí yī suǒ, wài dào shén duō. zì làn bō guó zhì yú cǐ tǔ, xíng mào cū bì, qíng xìng guǎng bào, yǔ yán yōng bǐ, lǐ yì qīng bó, fēi yìn dù zhī zhèng jìng, nǎi biān yì zhī qū sú.
曷逻阇补罗国周四千余里,国大都城周十余里。极险固,多山阜,川原隘狭,地利不丰。土宜气序,同半笯嗟国。风俗猛烈,人性骁勇。国无君长,役属迦湿弥罗国。伽蓝十所,僧徒寡少。天祠一所,外道甚多。自滥波国至于此土,形貌粗弊,情性犷暴,语言庸鄙,礼义轻薄,非印度之正境,乃边裔之曲俗。
cóng cǐ dōng nán, xià shān dù shuǐ, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì zhé jiā guó. běi yìn dù jìng.
从此东南,下山渡水,行七百余里,至磔迦国。(北印度境。)