zhé jiā guó
○磔迦国
zhé jiā guó zhōu wàn yú lǐ, dōng jù pí bō shē hé, xī lín xìn dù hé. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. yí jīng dào, duō sù mài, chū jīn yín tōu shí tóng tiě. shí hòu shǔ rè, tǔ duō fēng biāo. fēng sú bào è, yán cí bǐ xiè. yī fú xiān bái, suǒ wèi jiāo shē yé yī zhāo xiá yī děng. shǎo shì fó fǎ, duō shì tiān shén. qié lán shí suǒ, tiān cí shù bǎi. cǐ guó yǐ wǎng duō yǒu fú shě, yǐ shàn pín kuì, huò shī yào, huò shī shí, kǒu fù zhī zī, xíng lǚ wú lèi.
磔迦国周万余里,东据毗播奢河,西临信度河。国大都城周二十余里。宜粳稻,多宿麦,出金、银、鍮石、铜、铁。时候暑热,土多风飙。风俗暴恶,言辞鄙亵。衣服鲜白,所谓憍奢耶衣、朝霞衣等。少事佛法,多事天神。伽蓝十所,天祠数百。此国以往多有福舍,以赡贫匮,或施药,或施食,口腹之资,行旅无累。
yī shē jié luó gù chéng jí dà zú wáng xìng miè gù shì
一、奢羯罗故城及大族王兴灭故事
dài chéng xī nán shí sì wǔ lǐ, zhì shē jié luó gù chéng. yuán dǔ suī huài, jī zhǐ shàng gù, zhōu èr shí yú lǐ. qí zhōng gèng zhù xiǎo chéng, zhōu liù qī lǐ. jū rén fù ráo, jí cǐ guó zhī gù dū yě.
大城西南十四五里,至奢羯罗故城。垣堵虽坏,基趾尚固,周二十余里。其中更筑小城,周六七里。居人富饶,即此国之故都也。
shù bǎi nián qián, yǒu wáng hào mó xī luó jǔ luó, táng yán dà zú. dōu zhì cǐ chéng, wáng zhū yìn dù. yǒu cái zhì, xìng yǒng liè, lín jìng zhū guó, mò bù chén fú. jī wù yú xián, yù xí fó fǎ, lìng yú sēng zhōng tuī yī jùn dé. shí zhū sēng tú mò gǎn yīng mìng: shǎo yù wú wéi, bù qiú wén dá bó xué gāo míng, yǒu jù wēi yán. shì shí wáng jiā jiù tóng, rǎn yī yǐ jiǔ, cí lùn qīng yǎ, yán tán shàn mǐn, zhòng gòng tuī jǔ, ér yǐ yīng mìng. wáng yuē:" wǒ jìng fó fǎ, yuǎn fǎng míng sēng, zhòng tuī cǐ lì, yǔ wǒ tán lùn. cháng wèi sēng zhōng xián míng jiān bǐ, yǐ jīn zhī zhī, fū hé jìng zāi?" yú shì xuān lìng wǔ yìn dù guó, jì shì fó fǎ bìng jiē huǐ miè, sēng tú chì zhú, wú fù jié yí.
数百年前,有王号摩醯逻矩罗,(唐言大族。)都治此城,王诸印度。有才智,性勇烈,邻境诸国,莫不臣伏。机务余闲,欲习佛法,令于僧中推一俊德。时诸僧徒莫敢应命:少欲无为,不求闻达;博学高明,有惧威严。是时王家旧僮,染衣已久,辞论清雅,言谈赡敏,众共推举,而以应命。王曰:“我敬佛法,远访名僧,众推此隶,与我谈论。常谓僧中贤明肩比,以今知之,夫何敬哉?”于是宣令五印度国,继是佛法并皆毁灭,僧徒斥逐,无复孑遗。
mó jiē tuó guó pó luó ā dié duō wáng táng yán yòu rì. chóng jìng fó fǎ, ài yù lí yuán, yǐ dà zú wáng yín xíng nüè zhèng, zì shǒu jiāng yì, bù gōng zhí gòng. shí dà zú wáng zhì bīng jiāng tǎo. yòu rì wáng zhī qí shēng wèn, gào zhū chén yuē:" jīn wén kòu zhì, bù rěn dòu qí bīng yě. xìng zhū liáo shù shè ér bù zuì, cì cǐ wēi qū qián xíng cǎo zé." yán bì chū gōng, yī yuán shān yě. guó zhōng gǎn ēn mù cóng zhě shù wàn yú rén, qī cuàn hǎi dǎo. dà zú wáng yǐ bīng fù dì, fú hǎi wǎng fá. yòu rì wáng shǒu qí è xiǎn, qīng qí yòu zhàn, jīn gǔ yī zhèn, qí bīng sì qǐ, shēng qín dà zú, fǎn jiē yǐn jiàn. dà zú wáng zì kuì shī dào, yǐ yī méng miàn. yòu rì wáng jù shī zi chuáng, qún guān zhōu wèi, nǎi mìng shì chén gào dà zú yuē:" rǔ lù qí miàn, wú yù yǒu cí." dà zú duì yuē:" chén zhǔ yì wèi, yuàn dí xiāng shì, jì fēi jiāo hǎo, hé yòng miàn tán?" zài sān gào shì, zhōng bù cóng mìng. yú shì xuān lìng shù qí zuì yuē:" sān bǎo fú tián, sì shēng yōu lài, gǒu rèn chái láng, qīng huǐ shèng yè. fú bù yòu rǔ, jiàn qín yú wǒ. zuì wú kě shè, yí cóng xíng pì." shí yòu rì wáng mǔ bó wén qiáng zhì, shàn dá zhàn xiāng. wén shā dà zú yě, jí gào yòu rì wáng yuē:" wǒ cháng wén dà zú qí zī duō zhì, yù yī jiàn zhī." yòu rì wáng mìng yǐn dà zú zhì mǔ gōng zhōng. yòu rì mǔ yuē:" wū hū, dà zú xìng wù chǐ yě! shì jiān wú cháng, róng rǔ gèng shì, wú yóu rǔ mǔ, rǔ ruò wú zi, yí qù méng yī, yī yán miàn duì." dà zú yuē:" xī wèi dí guó zhī jūn, jīn wèi fú qiú zhī lǔ, huī fèi wáng yè, wáng miè zōng sì, shàng kuì xiān líng, xià cán lí shù, chéng chǐ miàn mù. fǔ yǎng tiān dì, bù néng zì sàng, gù cǐ méng yī." wáng mǔ yuē:" xīng fèi suí shí, cún wáng yǒu yùn. yǐ xīn qí wù, zé dé sàng jù wàng yǐ wù qí xīn, zé huǐ yù gèng qǐ. yí xìn yè bào, yǔ shí tuī yí, qù méng duì yǔ, huò cún qū mìng." dà zú xiè yuē:" gǒu yǐ bù cái, sì yīng wáng yè, xíng zhèng shī dào, guó zuò wáng miè, suī zài léi xiè zhī zhōng, shàng tān dàn xī zhī mìng. gǎn chéng dà zào, miàn xiè hòu ēn." yú shì qù méng yī, chū qí miàn. wáng mǔ yuē:" zi qí zì ài, dāng zhōng ěr shòu." yǐ ér gào yòu rì wáng yuē:" xiān diǎn yǒu xùn, yòu guò hǎo shēng. jīn dà zú wáng jī è suī jiǔ, yú fú wèi jǐn, ruò shā cǐ rén, shí èr nián zhōng, cài sè xiàng shì. rán yǒu zhōng xīng zhī qì, zhōng fēi dà guó zhī wáng, dāng jù běi fāng, yǒu xiǎo guó tǔ." yòu rì wáng chéng cí mǔ zhī mìng, mǐn shī guó zhī jūn, pīng yǐ zhì nǚ, dài yǐ shū lǐ, zǒng qí yí bīng, gèng jiā wèi cóng, lái chū hǎi dǎo.
摩揭陁国婆罗阿迭多王(唐言幼日。)崇敬佛法,爱育黎元,以大族王淫刑虐政,自守疆埸,不恭职贡。时大族王治兵将讨。幼日王知其声问,告诸臣曰:“今闻寇至,不忍斗其兵也。幸诸僚庶赦而不罪,赐此微躯潜行草泽。”言毕出宫,依缘山野。国中感恩慕从者数万余人,栖窜海岛。大族王以兵付弟,浮海往伐。幼日王守其厄险,轻骑诱战,金鼓一震,奇兵四起,生擒大族,反接引见。大族王自愧失道,以衣蒙面。幼日王踞师子床,群官周卫,乃命侍臣告大族曰:“汝露其面,吾欲有辞。”大族对曰:“臣主易位,怨敌相视,既非交好,何用面谈?”再三告示,终不从命。于是宣令数其罪曰:“三宝福田,四生攸赖,苟任豺狼,倾毁胜业。福不祐汝,见擒于我。罪无可赦,宜从刑辟。”时幼日王母博闻强识,善达占相。闻杀大族也,疾告幼日王曰:“我尝闻大族奇姿多智,欲一见之。”幼日王命引大族至母宫中。幼日母曰:“呜呼,大族幸勿耻也!世间无常,荣辱更事,吾犹汝母,汝若吾子,宜去蒙衣,一言面对。”大族曰:“昔为敌国之君,今为俘囚之虏,隳废王业,亡灭宗祀,上愧先灵,下惭黎庶,诚耻面目。俯仰天地,不能自丧,故此蒙衣。”王母曰:“兴废随时,存亡有运。以心齐物,则得丧俱忘;以物齐心,则毁誉更起。宜信业报,与时推移,去蒙对语,或存躯命。”大族谢曰:“苟以不才,嗣膺王业,刑政失道,国祚亡灭,虽在缧绁之中,尚贪旦夕之命。敢承大造,面谢厚恩。”于是去蒙衣,出其面。王母曰:“子其自爱,当终尔寿。”已而告幼日王曰:“先典有训,宥过好生。今大族王积恶虽久,余福未尽,若杀此人,十二年中,菜色相视。然有中兴之气,终非大国之王,当据北方,有小国土。”幼日王承慈母之命,愍失国之君,娉以稚女,待以殊礼,总其遗兵,更加卫从,来出海岛。
dà zú wáng dì hái guó zì lì, dà zú shī wèi, cáng cuàn shān yě, běi tóu jiā shī mí luó guó. jiā shī mí luó wáng shēn jiā lǐ mìng, mǐn yǐ shī guó, fēng yǐ tǔ yì. suì yuè jì yān, lǜ qí yì rén, jiǎo shā jiā shī mí luó wáng ér zì zūn lì. chéng qí zhàn shèng zhī wēi, xī tǎo jiàn tuó luó guó, qián bīng fú jiǎ, suì shā qí wáng, guó zú dà chén, zhū chú tiǎn miè. huǐ sū dǔ bō, fèi sēng qié lán, fán yī qiān liù bǎi suǒ. bīng shā zhī wài, yú yǒu jiǔ yì rén, jiē yù zhū lù, wú yí jiào lèi. shí zhū fǔ zuǒ xián jìn jiàn yuē:" dài wáng wēi shè qiáng dí, bīng bù jiāo fēng, zhū qí shǒu è, lí shù hé jiù? yuàn yǐ wēi gōng, dài suǒ yīng sǐ." wáng yuē:" rǔ xìn fó fǎ, chóng zhòng míng fú, nǐ chéng fó guǒ, guǎng shuō běn shēng, yù chuán wǒ è yú wèi lái shì hū? rǔ yí fù wèi, wù yǒu zài cí." yú shì yǐ sān yì shàng zú, lín xìn dù hé àn shā zhī sān yì zhōng zú, xià shěn xìn dù hé liú shā zhī sān yì xià zú, fēn cì bīng shì. yú shì chí qí wáng guó zhī huò, zhèn lǚ ér guī. céng wèi gǎi suì, xún jí cú luò. yú shí yún wù míng huì, dà dì zhèn dòng, bào fēng fèn fā. shí zhèng guǒ rén mǐn ér tàn yuē:" wàng shā wú gū, huǐ miè fó fǎ, duò wú jiàn yù, liú zhuǎn wèi yǐ."
大族王弟还国自立,大族失位,藏窜山野,北投迦湿弥罗国。迦湿弥罗王深加礼命,愍以失国,封以土邑。岁月既淹,率其邑人,矫杀迦湿弥罗王而自尊立。乘其战胜之威,西讨健驮逻国,潜兵伏甲,遂杀其王,国族大臣,诛锄殄灭。毁窣堵波,废僧伽蓝,凡一千六百所。兵杀之外,余有九亿人,皆欲诛戮,无遗噍类。时诸辅佐咸进谏曰:“大王威慑强敌,兵不交锋,诛其首恶,黎庶何咎?愿以微躬,代所应死。”王曰:“汝信佛法,崇重冥福,拟成佛果,广说本生,欲传我恶于未来世乎?汝宜复位,勿有再辞。”于是以三亿上族,临信度河岸杀之;三亿中族,下沈信度河流杀之;三亿下族,分赐兵士。于是持其亡国之货,振旅而归。曾未改岁,寻即殂落。于时云雾冥晦,大地震动,暴风奋发。时证果人愍而叹曰:“妄杀无辜,毁灭佛法,堕无间狱,流转未已。”
èr shì qīn zhì lùn jí qí tā yí jī
二、世亲制论及其他遗迹
shē jié luó gù chéng zhōng yǒu yī qié lán, sēng tú bǎi yú rén, bìng xué xiǎo chéng fǎ. shì qīn pú sà xī yú cǐ zhōng zhì shèng yì dì lùn. qí cè sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, guò qù sì fú yú cǐ shuō fǎ. yòu yǒu sì fó jīng xíng yí jī zhī suǒ. qié lán xī běi wǔ liù lǐ yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, shì guò qù sì fó shuō fǎ zhī chù.
奢羯罗故城中有一伽蓝,僧徒百余人,并学小乘法。世亲菩萨昔于此中制《胜义谛论》。其侧窣堵波,高二百余尺,过去四佛于此说法。又有四佛经行遗迹之所。伽蓝西北五六里有窣堵波,高二百余尺,无忧王之所建也,是过去四佛说法之处。
xīn dū chéng dōng běi shí yú lǐ, zhì shí sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, shì rú lái wǎng běi fāng xíng huà zhōng lù zhǐ chù. yìn dù jì yuē: sū dǔ bō zhōng yǒu duō shè lì, huò yǒu zhāi rì, shí fàng guāng míng.
新都城东北十余里,至石窣堵波,高二百余尺,无忧王之所建也,是如来往北方行化中路止处。《印度记》曰:窣堵波中有多舍利,或有斋日,时放光明。
cóng cǐ dōng xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì zhì nà pū dǐ guó. běi yìn dù jìng.
从此东行五百余里,至至那仆底国。(北印度境。)
zhì nà pū dǐ guó
○至那仆底国
zhì nà pū dǐ guó zhōu èr qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. jià sè zī mào, guǒ mù xī shū. biān hù ān yè, guó yòng fēng shàn. qì xù wēn shǔ, fēng sú qiè ruò. xué zōng zhēn sú, xìn jiān xié zhèng. qié lán shí suǒ, tiān cí bā suǒ.
至那仆底国周二千余里。国大都城周十四五里。稼穑滋茂,果木稀疏。编户安业,国用丰赡。气序温暑,风俗怯弱。学综真俗,信兼邪正。伽蓝十所,天祠八所。
yī guó hào yóu lái
一、国号由来
xī jiā nì sè jiā wáng zhī yù yǔ yě, shēng zhèn lín guó, wēi bèi shū sú, hé xī fān wéi, wèi wēi sòng zhì. jiā nì sè jiā wáng jì dé zhì zǐ, shǎng yù lóng hòu, sān shí yì guǎn, sì bīng jǐng wèi. cǐ guó zé zhì zǐ dōng suǒ jū yě, gù yuē zhì nà pū dǐ. táng yán hàn fēng. zhì zǐ suǒ jū, yīn wèi guó hào. cǐ jìng yǐ wǎng, jì zhū yìn dù, tǔ wú lí táo, zhì zǐ suǒ zhí, yīn wèi táo yuē zhì nà nǐ, táng yán hàn chí lái. lí yuē zhì nà luó dū fú dá luó. táng yán hàn wáng zǐ. gù cǐ guó rén shēn jìng dōng tǔ, gèng xiāng zhǐ yǔ:" shì wǒ xiān wáng běn guó rén yě."
昔迦腻色迦王之御宇也,声振邻国,威被殊俗,河西蕃维,畏威送质。迦腻色迦王既得质子,赏遇隆厚,三时易馆,四兵警卫。此国则质子冬所居也,故曰至那仆底。(唐言汉封。)质子所居,因为国号。此境以往,洎诸印度,土无梨、桃,质子所植,因谓桃曰至那你,(唐言汉持来。)梨曰至那罗阇弗呾逻。(唐言汉王子。)故此国人深敬东土,更相指语:“是我先王本国人也。”
èr àn lín qié lán jí jiā duō yǎn nà lùn shī yí jī
二、暗林伽蓝及迦多衍那论师遗迹
dài chéng dōng nán xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì dā mò sū fá nà sēng qié lán. táng yán àn lín. sēng tú sān bǎi yú rén, xué shuō yī qiè yǒu bù, zhòng yí sù mù, dé xíng qīng gāo, xiǎo chéng zhī xué tè wèi bó jiū. xián jié qiān fú jiē yú cǐ dì jí tiān rén zhòng, shuō shēn miào fǎ. shì jiā rú lái niè pán zhī hòu dì sān bǎi nián zhōng, yǒu jiā duō yǎn nà jiù yuē jiā zhān yán, é yě. lùn shī zhě, yú cǐ zhì fā zhì lùn yān. àn lín qié lán zhōng yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. qí cè zé yǒu guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī chù. xiǎo sū dǔ bō zhū dà shí shì, lín cì xiāng wàng, bù xiáng qí shù, bìng shì jié chū yǐ lái zhū guǒ shèng rén yú cǐ jì miè, chà nán bèi jǔ, chǐ gǔ yóu zài. rào shān qié lán zhōu èr shí lǐ, fó shè lì sū dǔ bō shù bǎi qiān suǒ, lián yú jiē yǐng.
大城东南行五百余里,至荅秣苏伐那僧伽蓝。(唐言暗林。)僧徒三百余人,学说一切有部,众仪肃穆,德行清高,小乘之学特为博究。贤劫千佛皆于此地集天人众,说深妙法。释迦如来涅槃之后第三百年中,有迦多衍那(旧曰迦旃延,讹也。)论师者,于此制《发智论》焉。暗林伽蓝中有窣堵波,高二百余尺,无忧王之所建也。其侧则有过去四佛坐及经行遗迹之处。小窣堵波、诸大石室,鳞次相望,不详其数,并是劫初已来诸果圣人于此寂灭,差难备举,齿骨犹在。绕山伽蓝周二十里,佛舍利窣堵波数百千所,连隅接影。
cóng cǐ dōng běi xíng bǎi sì wǔ shí lǐ, zhì dū làn dá luó guó. běi yìn dù jìng.
从此东北行百四五十里,至阇烂达罗国。(北印度境。)
dū làn dá luó guó
○阇烂达罗国
dū làn dá luó guó dōng xī qiān yú lǐ, nán běi bā bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí èr sān lǐ. yí gǔ jià, duō jīng dào, lín shù fú shū, huā guǒ mào shèng. qì xù wēn shǔ, fēng sú gāng liè, róng mào bǐ lòu, jiā shì fù ráo. qié lán wǔ shí yú suǒ, sēng tú èr qiān yú rén, dà xiǎo èr chéng, zhuān mén xí xué. tiān cí sān suǒ, wài dào wǔ bǎi yú rén, bìng tú huī zhī lǚ yě. cǐ guó xiān wáng chóng jìng wài dào, qí hòu yù luó hàn, wén fǎ xìn wù, gù zhōng yìn dù wáng tǐ qí chún xìn, wǔ yìn dù guó sān bǎo zhī shì, yī yǐ zǒng jiān. hùn bǐ cǐ, wàng ài è, dū chá sēng tú, miào qióng shū tè. gù dào dé zhe wén zhě, jié chéng jìng yǎng jiè xíng kuī fàn zhě, shēn jiā zé fá. shèng jī zhī suǒ, bìng jiē jīng jiàn, huò sū dǔ bō, huò sēng qié lán, yìn dù jìng nèi, wú bù zhōu biàn.
阇烂达罗国东西千余里,南北八百余里。国大都城周十二三里。宜谷稼,多粳稻,林树扶疏,花果茂盛。气序温暑,风俗刚烈,容貌鄙陋,家室富饶。伽蓝五十余所,僧徒二千余人,大小二乘,专门习学。天祠三所,外道五百余人,并涂灰之侣也。此国先王崇敬外道,其后遇罗汉,闻法信悟,故中印度王体其淳信,五印度国三宝之事,一以总监。混彼此,忘爱恶,督察僧徒,妙穷淑慝。故道德著闻者,竭诚敬仰;戒行亏犯者,深加责罚。圣迹之所,并皆旌建,或窣堵波,或僧伽蓝,印度境内,无不周遍。
cóng cǐ dōng běi, yú jùn lǐng, yuè dòng gǔ, jīng wēi tú, shè xiǎn lù, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì qū jū wù fǎn. lù duō guó. běi yìn dù jìng.
从此东北,逾峻岭,越洞谷,经危途,涉险路,行七百余里,至屈(居勿反。)露多国。(北印度境。)
qū lù duō guó
○屈露多国
qū lù duō guó zhōu sān qiān yú lǐ, shān zhōu sì jìng. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. tǔ dì wò rǎng, gǔ jià shí bō, huā guǒ mào shèng, huì mù zī róng. jì lín xuě shān, suì duō zhēn yào, chū jīn yín chì tóng jí huǒ zhū yǔ shí. qì xù yú hán, shuāng xuě wēi jiàng. rén mào cū bì, jì yǐng qiě zhǒng, xìng gāng měng, shàng qì yǒng. qié lán èr shí yú suǒ, sēng tú qiān yú rén, duō xué dà chéng, shǎo xí zhū bù. tiān cí shí wǔ, yì dào zá jū. yī yán jù lǐng, shí shì xiāng jù, huò luó hàn suǒ jū, huò xiān rén suǒ zhǐ. guó zhōng yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. zài xī rú lái céng zhì cǐ guó shuō fǎ dù rén, yí jī sī jì.
屈露多国周三千余里,山周四境。国大都城周十四五里。土地沃壤,谷稼时播,花果茂盛,卉木滋荣。既邻雪山,遂多珍药,出金、银、赤铜及火珠、雨石。气序逾寒,霜雪微降。人貌粗弊,既癭且尰,性刚猛,尚气勇。伽蓝二十余所,僧徒千余人,多学大乘,少习诸部。天祠十五,异道杂居。依岩据岭,石室相距,或罗汉所居,或仙人所止。国中有窣堵波,无忧王之所建也。在昔如来曾至此国说法度人,遗迹斯记。
cóng cǐ běi lù qiān bā jiǔ bǎi lǐ, dào lù wēi xiǎn, yú shān yuè gǔ, zhì luò hù luó guó.
从此北路千八九百里,道路危险,逾山越谷,至洛护罗国。
cǐ běi èr qiān yú lǐ, jīng tú jiān zǔ, hán fēng fēi xuě, zhì mò luó suō guó. yì wèi sān bō hē guó.
此北二千余里,经途艰阻,寒风飞雪,至秣逻娑国。(亦谓三波诃国)。
zì qū lù duō guó nán xíng qī bǎi yú lǐ, yuè dà shān, jì dà hé, zhì shè duō tú lú guó. běi yìn dù jìng.
自屈露多国南行七百余里,越大山,济大河,至设多图卢国。(北印度境。)
shè duō tú lú guó
○设多图卢国
shè duō tú lú guó zhōu èr qiān yú lǐ, xī lín dà hé. guó dà dū chéng zhōu shí qī bā lǐ. gǔ jià yīn shèng, guǒ shí fán mào, duō jīn yín, chū zhū zhēn. fú yòng xiān sù, shang yī qǐ mí. qì xù shǔ rè, fēng sú chún hé, rén xìng shàn shùn, shàng xià yǒu xù. dūn xìn fó fǎ, chéng xīn zhì jìng.
设多图卢国周二千余里,西临大河。国大都城周十七八里。谷稼殷盛,果实繁茂,多金、银,出珠珍。服用鲜素,裳衣绮靡。气序暑热,风俗淳和,人性善顺,上下有序。敦信佛法,诚心质敬。
wáng chéng nèi wài, qié lán shí suǒ, tíng yǔ huāng liáng, sēng tú xiān shǎo.
王城内外,伽蓝十所,庭宇荒凉,僧徒鲜少。
chéng dōng nán sān sì lǐ, yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, bàng yǒu guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
城东南三四里,有窣堵波,高二百余尺,无忧王之所建也,傍有过去四佛坐及经行遗迹之所。
fù cóng cǐ xī nán xíng bā bǎi yú lǐ, zhì bō lǐ yè dá luó guó. zhōng yìn dù jìng.
复从此西南行八百余里,至波理夜呾逻国。(中印度境。)
bō lǐ yè dá luó guó
○波理夜呾罗国
bō lǐ yè dá luó guó zhōu sān qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. yí gǔ jià, fēng sù mài, yǒu yì dào, zhǒng liù shí rì ér shōu huò yān. duō niú yáng, shǎo huā guǒ. qì xù shǔ rè, fēng sú gāng měng. bù shàng xué yì, xìn fèng wài dào. wáng, fèi shē zhǒng yě, xìng yǒng liè, duō wǔ lüè. qié lán bā suǒ, qīng huǐ yǐ shèn, sēng tú guǎ shǎo, xí xué xiǎo chéng. tiān cí shí yú suǒ, yì dào qiān yú rén.
波理夜呾罗国周三千余里。国大都城周十四五里。宜谷稼,丰宿麦,有异稻,种六十日而收获焉。多牛羊,少花果。气序暑热,风俗刚猛。不尚学艺,信奉外道。王,吠奢种也,性勇烈,多武略。伽蓝八所,倾毁已甚,僧徒寡少,习学小乘。天祠十余所,异道千余人。
cóng cǐ dōng xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì mò tú luó guó. zhōng yìn dù jìng.
从此东行五百余里,至秣菟罗国。(中印度境。)
mò tú luó guó
○秣菟罗国
mò tú luó guó zhōu wǔ qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. tǔ dì gāo yú, jià sè shì wù. ān méi luó guǒ jiā zhí chéng lín, suī tóng yī míng ér yǒu liǎng zhǒng, xiǎo zhě shēng qīng shú huáng, dà zhě shǐ zhōng qīng sè. chū xì bān dié jí huáng jīn. qì xù shǔ rè, fēng sú shàn shùn, hǎo xiū míng fú, chóng dé shàng xué. qié lán èr shí yú suǒ, sēng tú èr qiān yú rén, dà xiǎo èr chéng jiān gōng xí xué. tiān cí wǔ suǒ, yì dào zá jū.
秣菟罗国周五千余里。国大都城周二十余里。土地膏腴,稼穑是务。庵没罗果家植成林,虽同一名而有两种,小者生青熟黄,大者始终青色。出细班氎及黄金。气序署热,风俗善顺,好修冥福,崇德尚学。伽蓝二十余所,僧徒二千余人,大小二乘兼功习学。天祠五所,异道杂居。
yī shì jiā dì zǐ děng yí jī
一、释迦弟子等遗迹
yǒu sān sū dǔ bō, bìng wú yōu wáng suǒ jiàn yě. guò qù sì fú yí jī shén duō. shì jiā rú lái zhū shèng dì zǐ yí shēn sū dǔ bō, wèi shè lì zǐ jiù yuē shě lí zǐ, yòu yuē shè lì fú, é lüè yě. méi tè jiā luó zi jiù yuē mù gān lián, é yě. bù lá ná méi dá lì yǎn ní fú dá luó táng yán mǎn cí zi. jiù yuē mí duō luó ní zi, é lüè yě. wū bō lí ā nán tuó luó hù luó jiù yuē luó hóu luó, yòu yuē luó yún, jiē é lüè yě. màn shū shì lì táng yán miào jí xiáng. jiù yuē rú shǒu, yòu yuē wén shū shī lì, huò yán màn shū shī lì, yì yuē miào dé, é yě. zhū pú sà sū dǔ bō děng. měi suì sān zhǎng jí yuè liù zhāi, sēng tú xiāng jìng, lǜ qí tóng hào, jī chí gōng jù, duō yíng qí wán, suí qí suǒ zōng, ér zhì xiàng shè. ā pí dá mó zhòng gōng yǎng shè lì zǐ, xí dìng zhī zhòng gōng yǎng méi tè jiā luó zi, sòng chí jīng zhě gōng yǎng mǎn cí zi, xué pí nài yé zhòng gōng yǎng wū bō lí, zhū bì chú ní gōng yǎng ā nán, wèi shòu jù jiè zhě gōng yǎng luó hù luó, qí xué dà chéng zhě gōng yǎng zhū pú sà. shì rì yě, zhū sū dǔ bō jìng xiū gōng yǎng, zhū fān bù liè, bǎo gài pián luó, xiāng yān ruò yún, huā sàn rú yǔ, bì kuī rì yuè, zhèn dàng xī gǔ. guó wáng dà chén, xiū shàn wèi wù.
有三窣堵波,并无忧王所建也。过去四佛遗迹甚多。释迦如来诸圣弟子遗身窣堵波,谓舍利子、(旧曰舍梨子,又曰舍利弗,讹略也。)没特伽罗子、(旧曰目乾连,讹也。)布剌拿梅呾丽衍尼弗呾罗、(唐言满慈子。旧曰弥多罗尼子,讹略也。)邬波厘、阿难陁、罗怙罗、(旧曰罗睺罗,又曰罗云,皆讹略也。)曼殊室利(唐言妙吉祥。旧曰濡首,又曰文殊师利,或言曼殊尸利,译曰妙德,讹也。)诸菩萨窣堵波等。每岁三长及月六斋,僧徒相竞,率其同好,赍持供具,多营奇玩,随其所宗,而致像设。阿毗达磨众供养舍利子,习定之众供养没特伽罗子,诵持经者供养满慈子,学毗奈耶众供养邬波厘,诸苾刍尼供养阿难,未受具戒者供养罗怙罗,其学大乘者供养诸菩萨。是日也,诸窣堵波竞修供养,珠幡布列,宝盖骈罗,香烟若云,花散如雨,蔽亏日月,震荡溪谷。国王大臣,修善为务。
èr wū bō jú duō yí jī
二、邬波毱多遗迹
chéng dōng xíng wǔ liù lǐ, zhì yī shān qié lán, shū yá wèi shì, yīn gǔ wèi mén, zūn zhě wū bō jú duō táng yán jìn hù. zhī suǒ jiàn yě. qí zhōng zé yǒu rú lái zhǐ zhǎo sū dǔ bō.
城东行五六里,至一山伽蓝,疏崖为室,因谷为门,尊者邬波毱多(唐言近护。)之所建也。其中则有如来指爪窣堵波。
qié lán běi yán jiān yǒu shí shì, gāo èr shí yú chǐ, guǎng sān shí yú chǐ, sì cùn xì chóu tián jī qí nèi. zūn zhě jìn hù shuō fǎ huà dǎo, fū qī jù zhèng luó hàn guǒ zhě, nǎi xià yī chóu, yì shì bié zú, suī zhèng bù jì.
伽蓝北岩间有石室,高二十余尺,广三十余尺,四寸细筹填积其内。尊者近护说法化导,夫妻俱证罗汉果者,乃下一筹,异室别族,虽证不记。
sān mí hóu xiàn mì jí shì jiā děng yí jī
三、弥猴献蜜及释迦等遗迹
shí shì dōng nán èr shí sì wǔ lǐ, zhì dà hé chí, bàng yǒu sū dǔ bō. zài xī rú lái xíng jīng cǐ chù, shí yǒu mí hóu chí mì fèng fú, fú lìng shuǐ hé, pǔ biàn dà zhòng. mí hóu xǐ yuè, duò kēng ér sǐ, chéng zī fú lì, dé shēng rén zhōng.
石室东南二十四五里,至大涸池,傍有窣堵波。在昔如来行经此处,时有弥猴持蜜奉佛,佛令水和,普遍大众。弥猴喜跃,堕坑而死,乘兹福力,得生人中。
chí běi bù yuǎn dà lín zhōng, yǒu guò qù sì fó jīng xíng yí jī. qí cè yǒu shè lì zǐ méi tè jiā luó zi děng qiān èr bǎi wǔ shí dà ā luó hàn xí dìng zhī chù, bìng jiàn sū dǔ bō, yǐ jì yí jī. rú lái zài shì, lǚ yóu cǐ guó, shuō fǎ zhī suǒ, bìng yǒu fēng shù.
池北不远大林中,有过去四佛经行遗迹。其侧有舍利子、没特伽罗子等千二百五十大阿罗汉习定之处,并建窣堵波,以记遗迹。如来在世,屡游此国,说法之所,并有封树。
cóng cǐ dōng běi xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì sà tā ní shī fá luó guó. zhōng yìn dù jìng.
从此东北行五百余里,至萨他泥湿伐罗国。(中印度境。)
sà tā ní shī fá luó guó
○萨他泥湿伐罗国
sà tā ní shī fá luó guó zhōu qī qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. tǔ dì wò rǎng, jià sè zī shèng. qì xù wēn shǔ, fēng sú jiāo bó, jiā shì fù ráo, jìng wèi shē chǐ. shēn xián huàn shù, gāo shàng yì néng. duō zhú lì, shǎo wù nóng, zhū fāng qí huò duō jù qí guó. qié lán sān suǒ, sēng tú qī bǎi yú rén, bìng jiē xí xué xiǎo chéng fǎ jiào. tiān cí bǎi yú suǒ, yì dào shén duō.
萨他泥湿伐罗国周七千余里。国大都城周二十余里。土地沃壤,稼穑滋盛。气序温暑,风俗浇薄,家室富饶,竞为奢侈。深闲幻术,高尚异能。多逐利,少务农,诸方奇货多聚其国。伽蓝三所,僧徒七百余人,并皆习学小乘法教。天祠百余所,异道甚多。
yī fú dì
一、福地
dài chéng sì zhōu èr bǎi lǐ nèi, bǐ tǔ zhī rén wèi wèi fú dì. wén zhū xiān zhì yuē: xī wǔ yìn dù guó èr wáng fēn zhì, jìng rǎng xiāng qīn, gān gē bù xī. liǎng zhǔ hé móu, yù jué bīng zhàn, yǐ dìng cí xióng, yǐ níng máng sú. lí shù xū yuàn, mò cóng jūn mìng. wáng yǐ wéi zhòng shù zhě nán yǔ lǜ shǐ yě, shén kě dòng wù, quán kě lì gōng. shí yǒu fàn zhì sù zhī gāo cái, mì jī shù bó, mìng rù hòu tíng, zào zuò fǎ shū, cáng zhū yán xué. suì yuè jì jiǔ, shù jiē hé gǒng. wáng yú cháo zuò, gào zhū chén yuē:" wú yǐ bù dé, tiǎn jū dà wèi, tiān dì chuí zhào, mèng cì líng shū, jīn zài mǒu shān, cáng yú mǒu lǐng." yú shì xià lìng yíng qiú, dé shū shān lín zhī xià. qún guān chēng qìng, zhòng shù yuè yù, xuān shì yuǎn jìn, xián shǐ wén zhī. qí dà lüè yuē:" fū shēng sǐ wú yá, liú zhuǎn wú jí, hán líng lún nì, mò yóu zì jì. wǒ yǐ qí móu, lìng lí zhū kǔ. jīn cǐ wáng chéng zhōu èr bǎi lǐ, gǔ xiān dì shì fú lì zhī dì. suì yuè jí yuǎn, míng jì yān miè, shēng líng bù wù, suì nóng kǔ hǎi. nì ér bù jiù, fū hé wèi yú? rǔ zhū hán shí, lín dí bīng sǐ, dé shēng rén zhōng, duō shā wú gū, shòu tiān fú lè, shùn sūn xiào zǐ, fú shì qīn lǎo, jīng yóu cǐ dì, huò fú wú qióng. gōng shǎo fú duō, rú hé shī lì? yī sàng rén shēn, sān tú míng mò. shì gù hán shēng, gè wù xiū yè!" yú shì rén jiē bīng zhàn, shì sǐ rú guī. wáng suì xià lìng, zhāo mù yǒng liè, liǎng guó hé zhàn, jī shī rú mǎng. qì yú jīn shí, yí hái biàn yě. shí jì gǔ xī, rén hái wěi dà. guó sú xiāng chuán, wèi zhī fú dì.
大城四周二百里内,彼土之人谓为福地。闻诸先志曰:昔五印度国二王分治,境壤相侵,干戈不息。两主合谋,欲决兵战,以定雌雄,以宁氓俗。黎庶胥怨,莫从君命。王以为众庶者难与虑始也,神可动物,权可立功。时有梵志素知高才,密赍束帛,命入后庭,造作法书,藏诸岩穴。岁月既久,树皆合拱。王于朝坐,告诸臣曰:“吾以不德,忝居大位,天帝垂照,梦赐灵书,今在某山,藏于某岭。”于是下令营求,得书山林之下。群官称庆,众庶悦豫,宣示远近,咸使闻知。其大略曰:“夫生死无涯,流转无极,含灵沦溺,莫由自济。我以奇谋,令离诸苦。今此王城周二百里,古先帝世福利之地。岁月极远,铭记湮灭,生灵不悟,遂浓苦海。溺而不救,夫何谓欤?汝诸含识,临敌兵死,得生人中,多杀无辜,受天福乐,顺孙孝子,扶侍亲老,经游此地,获福无穷。功少福多,如何失利?一丧人身,三途冥漠。是故含生,各务修业!”于是人皆兵战,视死如归。王遂下令,招募勇烈,两国合战,积尸如莽。迄于今时,遗骸遍野。时既古昔,人骸伟大。国俗相传,谓之福地。
èr fó shè lì sū dǔ bō jí jù hūn tú sēng qié lán
二、佛舍利窣堵波及俱昏荼僧伽蓝
chéng xī běi sì wǔ lǐ, yǒu sū dǔ bō, gāo èr bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. zhuān jiē huáng chì sè, shén guāng jìng, zhōng yǒu rú lái shè lì yī shēng, guāng míng shí zhào, shén jī duō duān.
城西北四五里,有窣堵波,高二百余尺,无忧王之所建也。砖皆黄赤色,甚光净,中有如来舍利一升,光明时照,神迹多端。
chéng nán xíng bǎi yú lǐ, zhì jù hūn qù shēng. tú sēng qié lán. zhòng gé lián méng, céng tái jiān zhì. sēng tú qīng sù, wēi yí xián yǎ.
城南行百余里,至俱昏(去声。)荼僧伽蓝。重阁连甍,层台间峙。僧徒清肃,威仪闲雅。
cóng cǐ dōng běi xíng sì bǎi yú lǐ, zhì sū lù qín nà guó. zhōng yìn dù jìng.
从此东北行四百余里,至窣禄勤那国。(中印度境。)
sū lù qín nà guó
○窣禄勤那国
sū lù qín nà guó zhōu liù qiān yú lǐ, dōng lín qíng jiā hé, běi bèi dà shān, yán móu nà hé zhōng jìng ér liú. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ, dōng lín yán móu nà hé, huāng wú suī shén, jī zhǐ shàng gù. tǔ dì suǒ chǎn, fēng qì suǒ yí, tóng sà tā ní shī fá luó guó. rén xìng chún zhì. zōng xìn wài dào. guì yì xué, shàng fú huì. qié lán wǔ suǒ, sēng tú qiān yú rén, duō xué xiǎo chéng, shǎo xí yú bù. shāng què wēi yán, qīng lùn xuán ào, yì fāng jùn yàn, xún lùn jī yí. tiān cí bǎi shù, yì dào shén duō.
窣禄勤那国周六千余里,东临殑伽河,北背大山,阎牟那河中境而流。国大都城周二十余里,东临阎牟那河,荒芜虽甚,基趾尚固。土地所产,风气所宜,同萨他泥湿伐罗国。人性淳质。宗信外道。贵艺学,尚福慧。伽蓝五所,僧徒千余人,多学小乘,少习余部。商榷微言,清论玄奥,异方俊彦,寻论稽疑。天祠百数,异道甚多。
yī rú lái jí luó hàn fā zhǎo sū dǔ bō
一、如来及罗汉发爪窣堵波
dài chéng dōng nán yán móu nà hé xī, dà qié lán dōng mén wài yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. rú lái zài xī céng yú cǐ shuō fǎ dù rén. qí cè yòu yī sū dǔ bō, zhōng yǒu rú lái fā zhǎo yě. shè lì zǐ méi tè jiā luó zhū ā luó hàn fā zhǎo sū dǔ bō zhōu qí zuǒ yòu, shù shí yú suǒ. rú lái jì miè zhī hòu, cǐ guó wèi zhū wài dào suǒ guà wù yān, xìn shòu xié fǎ, juān fèi zhèng jiàn. jīn yǒu wǔ qié lán zhě, nǎi yì guó lùn shī yǔ zhū wài dào jí pó luó mén lùn yì shèng chù, yīn cǐ jiàn yān.
大城东南阎牟那河西,大伽蓝东门外有窣堵波,无忧王之所建也。如来在昔曾于此说法度人。其侧又一窣堵波,中有如来发、爪也。舍利子、没特伽罗诸阿罗汉发、爪窣堵波周其左右,数十余所。如来寂灭之后,此国为诸外道所诖误焉,信受邪法,捐废正见。今有五伽蓝者,乃异国论师与诸外道及婆罗门论议胜处,因此建焉。
èr qíng jiā hé yuán jí tí pó yòu huà gù shì
二、殑伽河源及提婆诱化故事
yán móu nà hé dōng xíng bā bǎi yú lǐ, zhì qíng jiā hé hé yuán, guǎng sān sì lǐ, dōng nán liú rù hǎi chù guǎng shí yú lǐ. shuǐ sè cāng láng, bō tāo hào hàn, líng guài suī duō, bù wéi wù hài. qí wèi gān měi, xì shā suí liú. bǐ sú shū jì, wèi zhī fú shuǐ. zuì jiù suī jī, mù yù biàn chú qīng mìng zì shěn, shēng tiān shòu fú sǐ ér tóu hái, bù duò è qù yáng bō jī liú, wáng hún huò jì. shí zhí shī zi guó tí pó pú sà shēn dá shí xiàng, dé zhū fǎ xìng, mǐn zhū yú fū, lái cǐ dǎo yòu. dàng shì shí yě, shì nǚ xián huì, shào zhǎng bì cuì, yú hé zhī bīn, yáng bō jī liú. tí pó pú sà hé guāng jí yǐn, fǔ shǒu fǎn jī, zhuàng yì zhòng rén. yǒu wài dào yuē:" wú zi hé qí yì hū?" tí pó pú sà yuē:" wú fù mǔ qīn zōng zài zhí shī zi guó, kǒng kǔ jī kě, jì sī yuǎn jì." zhū wài dào yuē:" wú zi miù yǐ! céng bù zài sī, wàng xíng cǐ shì. jiā guó mián miǎo, shān chuān liáo xiòng, jī yáng cǐ shuǐ, gěi jì bǐ jī, qí yóu què xíng yǐ qiú qián jí, fēi suǒ wén yě." tí pó pú sà yuē:" yōu tú zuì lèi, shàng méng cǐ shuǐ shān chuān suī zǔ, rú hé bù jì?" shí zhū wài dào zhī nán xiè qū, shě xié jiàn, shòu zhèng fǎ, gǎi guò zì xīn, yuàn fèng jiào huì.
阎牟那河东行八百余里,至殑伽河河源,广三四里,东南流入海处广十余里。水色沧浪,波涛浩汗,灵怪虽多,不为物害。其味甘美,细沙随流。彼俗书记,谓之福水。罪咎虽积,沐浴便除;轻命自沈,生天受福;死而投骸,不堕恶趣;扬波激流,亡魂获济。时执师子国提婆菩萨深达实相,得诸法性,愍诸愚夫,来此导诱。当是时也,士女咸会,少长毕萃,于河之滨,扬波激流。提婆菩萨和光汲引,俯首反激,状异众人。有外道曰:“吾子何其异乎?”提婆菩萨曰:“吾父母亲宗在执师子国,恐苦饥渴,冀斯远济。”诸外道曰:“吾子谬矣!曾不再思,妄行此事。家国绵邈,山川辽敻,激扬此水,给济彼饥,其犹却行以求前及,非所闻也。”提婆菩萨曰:“幽途罪累,尚蒙此水;山川虽阻,如何不济?”时诸外道知难谢屈,舍邪见,受正法,改过自新,愿奉教诲。
dù hé dōng àn zhì mò dǐ bǔ luó guó. zhōng yìn dù jìng.
渡河东岸至秣底补罗国。(中印度境。)
mò dǐ bǔ luó guó
○秣底补罗国
mò dǐ bǔ luó guó zhōu liù qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. yí gǔ mài, duō huā guǒ. qì xù hé chàng, fēng sú chún zhì. chóng shàng xué yì, shēn xián zhòu shù. xìn xié zhèng zhě, qí tú xiāng bàn. wáng, shù tuó luó zhǒng yě, bù xìn fó fǎ, jìng shì tiān shén. qié lán shí yú suǒ, sēng tú bā bǎi yú rén, duō xué xiǎo chéng jiào shuō yī qiè yǒu bù. tiān cí wǔ shí yú suǒ, yì dào zá jū.
秣底补罗国周六千余里。国大都城周二十余里。宜谷、麦,多花果。气序和畅,风俗淳质。崇尚学艺,深闲咒术。信邪正者,其徒相半。王,戍陀罗种也,不信佛法,敬事天神。伽蓝十余所,僧徒八百余人,多学小乘教说一切有部。天祠五十余所,异道杂居。
yī dé guāng qié lán jí chuán shuō
一、德光伽蓝及传说
dài chéng nán sì wǔ lǐ, zhì xiǎo qié lán, sēng tú wǔ shí yú rén. xī qú ná bō lá pó táng yán dé guāng. lùn shī yú cǐ zuò biàn zhēn děng lùn, fán bǎi yú bù. lùn shī shǎo ér yīng jié, zhǎng ér hóng mǐn, bó wù qiáng shí, shuò xué duō wén. běn xí dà chéng, wèi qióng xuán ào, yīn lǎn pí pó shā lùn, tuì yè ér xué xiǎo chéng, zuò shù shí bù lùn, pò dà chéng gāng jì, chéng xiǎo chéng zhí zhuó. yòu zhì sú shū shù shí yú bù, fēi chì xiān jìn suǒ zuò diǎn lùn. tán sī fó jīng, shí shù bù jué, yán jīng suī jiǔ, yí qíng wèi chú. shí yǒu tí pó xī nà táng yán tiān jūn. luó hàn, wǎng lái dǔ shǐ duō tiān, dé guāng yuàn jiàn cí shì, jué yí qǐng yì, tiān jūn yǐ shén tōng lì, jiē shàng tiān gōng. jì jiàn cí shì, cháng yī bù lǐ. tiān jūn wèi yuē:" cí shì pú sà cì shào fú wèi, hé nǎi zì gāo, gǎn bù zhì jìng? fāng yù shòu yè, rú hé bù qū?" dé guāng duì yuē:" zūn zhě cǐ yán, chéng wèi zhǐ huì. rán wǒ jù jiè bì chú, chū jiā dì zǐ, cí shì pú sà shòu tiān fú lè, fēi chū jiā zhī lǚ, ér yù zuò lǐ, kǒng fēi suǒ yí." pú sà zhī qí wǒ màn xīn gù, fēi wén fǎ qì, wǎng lái sān fǎn, bù dé jué yí. gèng qǐng tiān jūn, zhòng yù jìn lǐ. tiān jūn è qí wǒ màn, miè ér bú duì. dé guāng jì bù suí xīn, biàn qǐ huì hèn, jí qù shān lín, xiū fā tōng dìng, wǒ màn wèi chú, bù zhèng dào guǒ.
大城南四五里,至小伽蓝,僧徒五十余人。昔瞿拿钵剌婆(唐言德光。)论师于此作《辩真》等论,凡百余部。论师少而英杰,长而弘敏,博物强识,硕学多闻。本习大乘,未穷玄奥,因览《毗婆沙论》,退业而学小乘,作数十部论,破大乘纲纪,成小乘执着。又制俗书数十余部,非斥先进所作典论。覃思佛经,十数不决,研精虽久,疑情未除。时有提婆犀那(唐言天军。)罗汉,往来睹史多天,德光愿见慈氏,决疑请益,天军以神通力,接上天宫。既见慈氏,长揖不礼。天军谓曰:“慈氏菩萨次绍佛位,何乃自高,敢不致敬?方欲受业,如何不屈?”德光对曰:“尊者此言,诚为指诲。然我具戒苾刍,出家弟子,慈氏菩萨受天福乐,非出家之侣,而欲作礼,恐非所宜。”菩萨知其我慢心固,非闻法器,往来三返,不得决疑。更请天军,重欲觐礼。天军恶其我慢,蔑而不对。德光既不遂心,便起恚恨,即趣山林,修发通定,我慢未除,不证道果。
èr dà qié lán jí zhòng xián yǔ shì qīn gù shì
二、大伽蓝及众贤与世亲故事
dé guāng qié lán běi sān sì lǐ, yǒu dà qié lán, sēng tú èr bǎi yú rén, bìng xué xiǎo chéng fǎ jiào, shì zhòng xián lùn shī shòu zhōng zhī chù. lùn shī jiā shī mí luó guó rén yě, cōng mǐn bó dá, yòu chuán yǎ yù, tè shēn yán jiū shuō yī qiè yǒu bù pí pó shā lùn. shí yǒu shì qīn pú sà, yī xīn xuán dào, qiú jiě yán wài, pò pí pó shā shī suǒ zhí, zuò ā pí dá mó jù shě lùn, cí yì shàn qiǎo, lǐ zhì jīng gāo. zhòng xián xún lǎn, suì yǒu xīn yān. yú shì shěn yán zuān jí shí yǒu èr suì, zuò jù shě báo lùn èr wàn wǔ qiān sòng, fán bā shí wàn yán yǐ. suǒ wèi yán shēn zhì yuǎn, qióng yōu dòng wēi. gào mén rén yuē:" yǐ wǒ yì cái, chí wǒ zhèng lùn, zhú chì shì qīn, cuò qí fēng ruì, wú lìng lǎo sǒu dú shàn xiān míng." yú shì xué tú sì sān jùn yàn, chí suǒ zuò lùn, tuī fǎng shì qīn. shì qīn shì shí zài zhé jiā guó shē jié luó chéng, yuǎn chuán shēng wèn zhòng xián dāng zhì. shì qīn wén yǐ, jí zhì xíng zhuāng. mén rén huái yí, qián jìn jiàn yuē:" dà shī dé gāo xiān zhé, míng shàn dāng shí, yuǎn jìn xué tú mò bù tuī xiè. jīn wén zhòng xián, yī hé huáng jù? bì yǒu suǒ xià, wǒ cáo hòu yán." shì qīn yuē:" wú jīn yuǎn yóu, fēi bì cǐ zi. gù cǐ guó zhōng, wú fù jiàn dá. zhòng xián hòu jìn yě, guǐ biàn ruò liú, wǒ shuāi mào yǐ, mò néng chí lùn. yù yǐ yī yán tuí qí yì zhí, yǐn zhì zhōng yìn dù, duì zhū mào yàn, chá hū zhēn wěi, xiáng hū dé shī." xún jí mìng lǚ, fù jí yuǎn yóu. zhòng xián lùn shī dāng hòu yī rì zhì cǐ qié lán, hū jué qì shuāi, yú shì cái shū xiè shì qīn yuē:" rú lái jì miè, dì zǐ bù zhí, chuán qí zōng xué, gè shàn zhuān mén, dǎng tóng dào, jí yì bù. yú yǐ guǎ mèi, wěi chéng chuán xí, lǎn suǒ zhì ā pí dá mó jù shě lùn, pò pí pó shā shī dà yì, zhé bù liàng lì, shēn jiū mí nián, zuò wéi cǐ lùn, fú zhèng zōng xué. zhì xiǎo móu dà, sǐ qí jiāng zhì. pú sà xuān chàng wēi yán, yì yáng zhì lǐ, bù huǐ suǒ zhí, dé cún yí wén, sī wèi xìng yǐ, sǐ hé huǐ zāi?" yú shì lì xuǎn mén rén yǒu cí biàn zhě ér gào zhī yuē:" wú chéng hòu xué, qīng líng xiān dá, mìng yě rú hé? dāng cóng sī méi! rǔ chí shì shū jí suǒ zhì lùn, xiè bǐ pú sà, dài wǒ huǐ guò." shòu cí shì bì, yǎn ěr yún wáng. mén rén fèng shū zhì shì qīn suǒ ér zhì cí yuē:" wǒ shī zhòng xián yǐ shě shòu mìng, yí yán zhì shū, zé gōng xiè jiù. bù zhuì qí míng, fēi suǒ gǎn wàng." shì qīn pú sà lǎn shū yuè lùn, shěn yín jiǔ zhī, wèi mén rén yuē:" zhòng xián lùn shī cōng mǐn hòu jìn, lǐ suī bù zú, cí nǎi yǒu yú. wǒ jīn yù pò zhòng xián zhī lùn, ruò zhǐ zhū zhǎng. gù yǐ chuí zhōng zhī tuō, zhòng qí zhī nán zhī cí, gǒu yuán dà yì, cún qí sù zhì, kuàng hū cǐ lùn fā míng wǒ zōng?" suì wèi gǎi tí wèi shùn zhèng lǐ lùn. mén rén jiàn yuē:" zhòng xián wèi méi, dà shī yuǎn jī, jì dé qí lùn, yòu wèi gǎi tí, fán jué xué tú, hé yán shòu kuì?" shì qīn pú sà yù chú zhòng yí, ér shuō sòng yuē:" rú shī zi wáng, bì shǐ yuǎn shì, èr lì shèng fù, zhì zhě yīng zhī." zhòng xián sǐ yǐ, fén shī shōu gǔ, yú qié lán xī běi èr bǎi yú bù ān méi luó lín zhōng, qǐ sū dǔ bō, jīn yóu xiàn zài.
德光伽蓝北三四里,有大伽蓝,僧徒二百余人,并学小乘法教,是众贤论师寿终之处。论师迦湿弥罗国人也,聪敏博达,幼传雅誉,特深研究说一切有部《毗婆沙论》。时有世亲菩萨,一心玄道,求解言外,破毗婆沙师所执,作《阿毗达磨俱舍论》,辞义善巧,理致精高。众贤循览,遂有心焉。于是沈研钻极十有二岁,作《俱舍雹论》二万五千颂,凡八十万言矣。所谓言深致远,穷幽洞微。告门人曰:“以我逸才,持我正论,逐斥世亲,挫其锋锐,无令老叟独擅先名。”于是学徒四三俊彦,持所作论,推访世亲。世亲是时在磔迦国奢羯罗城,远传声问众贤当至。世亲闻已,即治行装。门人怀疑,前进谏曰:“大师德高先哲,名擅当时,远近学徒莫不推谢。今闻众贤,一何惶遽?必有所下,我曹厚颜。”世亲曰:“吾今远游,非避此子。顾此国中,无复鉴达。众贤后进也,诡辩若流,我衰耄矣,莫能持论。欲以一言颓其异执,引至中印度,对诸耄彦,察乎真伪,详乎得失。”寻即命侣,负笈远游。众贤论师当后一日至此伽蓝,忽觉气衰,于是裁书谢世亲曰:“如来寂灭,弟子部执,传其宗学,各擅专门,党同道,疾异部。愚以寡昧,猥承传习,览所制《阿毗达磨俱舍论》,破毗婆沙师大义,辄不量力,深究弥年,作为此论,扶正宗学。智小谋大,死其将至。菩萨宣畅微言,抑扬至理,不毁所执,得存遗文,斯为幸矣,死何悔哉?”于是历选门人有辞辩者而告之曰:“吾诚后学,轻凌先达,命也如何?当从斯没!汝持是书及所制论,谢彼菩萨,代我悔过。”授辞适毕,奄尔云亡。门人奉书至世亲所而致辞曰:“我师众贤已舍寿命,遗言致书,责躬谢咎。不坠其名,非所敢望。”世亲菩萨览书阅论,沈吟久之,谓门人曰:“众贤论师聪敏后进,理虽不足,辞乃有余。我今欲破众贤之论,若指诸掌。顾以垂终之托,重其知难之辞,苟缘大义,存其宿志,况乎此论发明我宗?”遂为改题为《顺正理论》。门人谏曰:“众贤未没,大师远迹,既得其论,又为改题,凡厥学徒,何颜受愧?”世亲菩萨欲除众疑,而说颂曰:“如师子王,避豕远逝,二力胜负,智者应知。”众贤死已,焚尸收骨,于伽蓝西北二百余步庵没罗林中,起窣堵波,今犹现在。
sān wú gòu yǒu gù shì
三、无垢友故事
ān méi luó lín cè yǒu sū dǔ bō, pí mò luó mì duō luó táng yán wú gòu yǒu. lùn shī zhī yí shēn. lùn shī, jiā shī mí luó guó rén yě, yú shuō yī qiè yǒu bù ér chū jiā yān. bó zōng zhòng jīng, yán jiū yì lùn, yóu wǔ yìn dù guó, xué sān zàng xuán wén, míng lì yè chéng, jiāng guī běn guó. tú cì zhòng xián lùn shī sū dǔ bō yě, fǔ ér tàn yuē:" wéi lùn shī yǎ liàng qīng gāo, yì yáng dà yì, fāng yù cuò yì bù, lì běn zōng yè yě, rú hé jiàng nián bù yǒng! wǒ wú gòu yǒu wěi chéng mò xué, yì shí mù yì, kuàng dài huái dé. shì qīn suī méi, zōng xué shàng chuán, wǒ jǐn suǒ zhī, dāng zhì zhū lùn, lìng shàn bù zhōu zhū xué rén děng jué dà chéng chēng, miè shì qīn míng, sī wèi bù xiǔ, yòng jìn sù xīn." shuō shì yǔ yǐ, xīn fā kuáng luàn, wǔ shé chóng chū, rè xuè liú yǒng. zhī mìng bì zhōng, cái shū huǐ yuē:" fū dà chéng jiào zhě, fó fǎ zhī zhōng jiū jìng shuō yě. míng wèi mǐn jué, lǐ zhì yōu xuán. qīng yǐ yú mèi, bó chì xiān jìn, yè bào jiǎo rán, miè shēn yí yǐ. gǎn gào xué rén, jué jiàn sī zài, gè shèn ěr zhì, wú de huái yí." dà dì wèi zhèn, mìng suì zhōng yān. dāng qí sǐ chù, dì xiàn wèi kēng. tóng lǚ fén shī, shōu hái jīng jiàn. shí yǒu luó hàn jiàn ér tàn yuē:" xī zāi! kǔ zāi! jīn cǐ lùn shī rèn qíng zhí jiàn, huǐ è dà chéng, duò wú jiàn yù."
庵没罗林侧有窣堵波,毗末罗蜜多罗(唐言无垢友。)论师之遗身。论师,迦湿弥罗国人也,于说一切有部而出家焉。博综众经,研究异论,游五印度国,学三藏玄文,名立业成,将归本国。途次众贤论师窣堵波也,拊而叹曰:“惟论师雅量清高,抑扬大义,方欲挫异部,立本宗业也,如何降年不永!我无垢友猥承末学,异时慕义,旷代怀德。世亲虽没,宗学尚传,我尽所知,当制诸论,令赡部洲诸学人等绝大乘称,灭世亲名,斯为不朽,用尽宿心。”说是语已,心发狂乱,五舌重出,热血流涌。知命必终,裁书悔曰:“夫大乘教者,佛法之中究竟说也。名味泯绝,理致幽玄。轻以愚昧,驳斥先进,业报皎然,灭身宜矣。敢告学人,厥鉴斯在,各慎尔志,无得怀疑。”大地为震,命遂终焉。当其死处,地陷为坑。同旅焚尸,收骸旌建。时有罗汉见而叹曰:“惜哉!苦哉!今此论师任情执见,毁恶大乘,堕无间狱。”
sì mó yù luó chéng
四、摩裕罗城
guó xī běi jìng qíng jiā hé dōng àn yǒu mó yù luó chéng, zhōu èr shí yú lǐ, jū rén yīn shèng. qīng liú jiāo dài, chū tōu shí shuǐ jīng bǎo qì. qù chéng bù yuǎn, lín qíng jiā hé, yǒu dà tiān cí, shén duō líng yì. qí zhōng yǒu chí, biān shí wèi àn, yǐn qíng jiā shuǐ wèi pǔ, wǔ yìn dù rén wèi zhī qíng jiā hé mén, shēng fú miè zuì zhī suǒ. cháng yǒu yuǎn fāng shù qiān rén, jí cǐ zǎo zhuó. lè shàn zhū wáng jiàn lì fú shě, bèi zhēn xiū, chǔ yī yào, huì shī guān guǎ, zhōu gěi gū dú.
国西北境殑伽河东岸有摩裕罗城,周二十余里,居人殷盛。清流交带,出鍮石、水精、宝器。去城不远,临殑伽河,有大天祠,甚多灵异。其中有池,编石为岸,引殑伽水为浦,五印度人谓之殑伽河门,生福灭罪之所。常有远方数千人,集此澡濯。乐善诸王建立福舍,备珍羞,储医药,惠施鳏寡,周给孤独。
cóng cǐ běi xíng sān bǎi yú lǐ, zhì pó luó xī mó bǔ luó guó. běi yìn dù jìng.
从此北行三百余里,至婆罗吸摩补罗国。(北印度境。)
pó luó xī mó bǔ luó guó
○婆罗吸摩补罗国
pó luó xī mó bǔ luó guó zhōu sì qiān yú lǐ, shān zhōu sì jìng. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. jū rén yīn shèng, jiā shì fù ráo. tǔ dì wò rǎng, jià sè shí bō, chū tōu shí shuǐ jīng. qì xù wēi hán, fēng sú gāng měng. shǎo xué yì, duō zhú lì. rén xìng guǎng liè, xié zhèng zá xìn. qié lán wǔ suǒ, sēng tú guǎ shǎo. tiān cí shí yú suǒ, yì dào zá jū.
婆罗吸摩补罗国周四千余里,山周四境。国大都城周二十余里。居人殷盛,家室富饶。土地沃壤,稼穑时播,出鍮石、水精。气序微寒,风俗刚猛。少学艺,多逐利。人性犷烈,邪正杂信。伽蓝五所,僧徒寡少。天祠十余所,异道杂居。
cǐ guó jìng běi dà xuě shān zhōng, yǒu sū fá lá ná qú dá luó guó, táng yán jīn shì. chū shàng huáng jīn, gù yǐ míng yān. dōng xī zhǎng, nán běi xiá, jí dōng nǚ guó yě. shì yǐ nǚ wèi wáng, yīn yǐ nǚ chēng guó. fū yì wèi wáng, bù zhī zhèng shì. zhàng fū wéi zhēng fá tián zhǒng ér yǐ. tǔ yí sù mài, duō chù yáng mǎ. qì hòu hán liè, rén xìng zào bào. dōng jiē tǔ bō guó, běi jiē yú tián guó, xī jiē sān bō hē guó.
此国境北大雪山中,有苏伐剌拿瞿呾罗国,(唐言金氏。)出上黄金,故以名焉。东西长,南北狭,即东女国也。世以女为王,因以女称国。夫亦为王,不知政事。丈夫唯征伐、田种而已。土宜宿麦,多畜羊马。气候寒烈,人性躁暴。东接吐蕃国,北接于阗国,西接三波诃国。
cóng mò dǐ bǔ luó guó dōng nán xíng sì bǎi yú lǐ, zhì qú pí shuāng nà guó. zhōng yìn dù jìng.
从秣底补罗国东南行四百余里,至瞿毗霜那国。(中印度境。)
qú pí shuāng nà guó
○瞿毗霜那国
qú pí shuāng nà guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. chóng jùn xiǎn gù, jū rén yīn shèng. huā lín chí zhǎo, wǎng wǎng xiāng jiàn. qì xù tǔ yí, tóng mò dǐ bǔ luó. fēng sú chún zhì, qín xué hǎo fú. duō xìn wài dào, qiú xiàn zài lè. qié lán èr suǒ, sēng zhòng bǎi yú rén, bìng jiē xí xué xiǎo chéng fǎ jiào. tiān cí sān shí yú suǒ, yì dào zá jū.
瞿毗霜那国周二千余里,国大都城周十四五里。崇峻险固,居人殷盛。花林池沼,往往相间。气序土宜,同秣底补罗。风俗淳质,勤学好福。多信外道,求现在乐。伽蓝二所,僧众百余人,并皆习学小乘法教。天祠三十余所,异道杂居。
dài chéng cè gù qié lán zhōng, yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, gāo èr bǎi yú chǐ. rú lái zài xī yú cǐ yī yuè shuō zhū fǎ yào. bàng yǒu guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī wài. qí cè yǒu rú lái fā zhǎo èr sū dǔ bō, gè gāo yī zhàng yú.
大城侧故伽蓝中,有窣堵波,无忧王之所建也,高二百余尺。如来在昔于此一月说诸法要。傍有过去四佛坐及经行遗迹之外。其侧有如来发、爪二窣堵波,各高一丈余。
zì cǐ dōng nán xíng sì bǎi yú lǐ, zhì è xī chè dá luó guó. zhōng yìn dù jìng.
自此东南行四百余里,至垩醯掣呾逻国。(中印度境。)
è xī chè dá luó guó
○垩醯掣呾逻国
è xī chè dá luó guó zhōu sān qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí qī bā lǐ, yī jù xiǎn gù. yí gǔ mài, duō lín quán. qì xù hé chàng, fēng sú chún zhì. wán dào dǔ xué, duō cái bó shí. qié lán shí yú suǒ, sēng tú qiān yú rén, xí xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí jiǔ suǒ, yì dào sān bǎi yú rén, shì zì zài tiān, tú huī zhī lǚ yě.
垩醯掣呾逻国周三千余里。国大都城周十七八里,依据险固。宜谷麦,多林泉。气序和畅,风俗淳质。玩道笃学,多才博识。伽蓝十余所,僧徒千余人,习学小乘正量部法。天祠九所,异道三百余人,事自在天,涂灰之侣也。
chéng wài lóng chí cè yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. shì rú lái zài xī wèi lóng wáng, qī rì yú cǐ shuō fǎ. qí cè yǒu sì xiǎo sū dǔ bō, shì guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
城外龙池侧有窣堵波,无忧王之所建也。是如来在昔为龙王,七日于此说法。其侧有四小窣堵波,是过去四佛坐及经行遗迹之所。
zì cǐ nán xíng èr bǎi liù qī shí lǐ, dù qíng jiā hé, xī nán zhì pí luó shān ná guó. zhōng yìn dù jìng.
自此南行二百六七十里,渡殑伽河,西南至毗罗删拿国。(中印度境。)
pí luó shān ná guó
○毗罗删拿国
pí luó shān ná guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū zhōu shí yú lǐ. qì xù tǔ yí tóng è xī chè dá luó guó. fēng sú měng bào, rén zhī xué yì, chóng xìn wài dào, shǎo jìng fó fǎ. qié lán èr suǒ, sēng tú sān bǎi rén, bìng jiē xí xué dà chéng fǎ jiào. tiān cí wǔ suǒ, yì dào zá jū.
毗罗删拿国周二千余里,国大都周十余里。气序土宜同垩醯掣呾逻国。风俗猛暴,人知学艺,崇信外道,少敬佛法。伽蓝二所,僧徒三百人,并皆习学大乘法教。天祠五所,异道杂居。
dài chéng zhōng gù qié lán nèi, yǒu sū dǔ bō, jī suī qīng pǐ, shàng bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, rú lái zài xī yú cǐ qī rì shuō yùn jiè wài jīng zhī suǒ. qí cè zé yǒu guò qù sì fó zuò jí jīng xíng yí jī sī zài.
大城中故伽蓝内,有窣堵波,基虽倾圮,尚百余尺,无忧王之所建也,如来在昔于此七日说《蕴界外经》之所。其侧则有过去四佛座及经行遗迹斯在。
cóng cǐ dōng nán xíng èr bǎi yú lǐ, zhì jié bǐ tā guó. jiù wèi sēng jiā shě guó, zhōng yìn dù jìng.
从此东南行二百余里,至劫比他国。(旧谓僧迦舍国,中印度境。)
jié bǐ tā guó
○劫比他国
jié bǐ tā guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. qì xù tǔ yí, tóng pí luó shān ná guó. fēng sú chún hé, rén duō xué yì. qié lán sì suǒ, sēng tú qiān yú rén, bìng xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí shí suǒ, yì dào zá jū, tóng gòng zūn shì dà zì zài tiān.
劫比他国周二千余里,国大都城周二十余里。气序土宜,同毗罗删拿国。风俗淳和,人多学艺。伽蓝四所,僧徒千余人,并学小乘正量部法。天祠十所,异道杂居,同共遵事大自在天。
yī dà qié lán sān bǎo jiē jí qí chuán shuō
一、大伽蓝三宝阶及其传说
chéng dōng èr shí yú lǐ yǒu dà qié lán, jīng zhì lún huàn, gōng qióng jī jué. shèng xíng zūn xiàng, wù jí zhuāng yán. sēng tú shù bǎi rén, xué zhèng liàng bù fǎ. shù wàn jìng rén, zhái jū qí cè.
城东二十余里有大伽蓝,经制轮奂,工穷剞劂。圣形尊像,务极庄严。僧徒数百人,学正量部法。数万净人,宅居其侧。
qié lán dà yuán nèi yǒu sān bǎo jiē, nán běi liè, dōng miàn xià, shì rú lái zì sān shí sān tiān jiàng hái suǒ yě. xī rú lái qǐ zì shèng lín, shàng shēng tiān gōng, jū shàn fǎ táng, wèi mǔ shuō fǎ. guò sān yuè yǐ, jiāng yù xià jiàng, tiān dì shì nǎi zòng shén lì, jiàn lì bǎo jiē, zhōng jiē huáng jīn, zuǒ shuǐ jīng, yòu bái yín. rú lái qǐ shàn fǎ táng, cóng zhū tiān zhòng, lǚ zhōng jiē ér xià dà fàn wáng zhí bái fú, lǚ yín jiē ér yòu shì tiān dì shì chí bǎo gài, dǎo shuǐ jīng jiē ér zuǒ shì. tiān zhòng líng xū, sàn huā zàn dé. shù bǎi nián qián, yóu yǒu jiē jí, dǎi zhì jīn shí, xiàn méi yǐ jǐn. zhū guó jūn wáng bēi kǎi bù yù, lěi yǐ zhuān shí, shì yǐ zhēn bǎo, yú qí gù jī, nǐ xī bǎo jiē, qí gāo qī shí yú chǐ, shàng qǐ jīng shè. zhōng yǒu shí fó xiàng, ér zuǒ yòu zhī jiē yǒu shì fàn zhī xiàng, xíng nǐ jué chū, yóu wéi xià shì. bàng yǒu shí zhù, gāo qī shí yú chǐ, wú yōu wáng suǒ jiàn. sè gàn guāng rùn, zhì jiān mì lǐ, shàng zuò shī zi dūn jù xiàng jiē, diāo lòu qí xíng, zhōu qí fāng miàn, suí rén zuì fú, yǐng xiàn zhù zhōng.
伽蓝大垣内有三宝阶,南北列,东面下,是如来自三十三天降还所也。昔如来起自胜林,上升天宫,居善法堂,为母说法。过三月已,将欲下降,天帝释乃纵神力,建立宝阶,中阶黄金,左水精,右白银。如来起善法堂,从诸天众,履中阶而下;大梵王执白拂,履银阶而右侍;天帝释持宝盖,蹈水精阶而左侍。天众凌虚,散花赞德。数百年前,犹有阶级,逮至今时,陷没已尽。诸国君王悲慨不遇,垒以砖石,饰以珍宝,于其故基,拟昔宝阶,其高七十余尺,上起精舍。中有石佛像,而左右之阶有释、梵之像,形拟厥初,犹为下势。傍有石柱,高七十余尺,无忧王所建。色绀光润,质坚密理,上作师子蹲踞向阶,雕镂奇形,周其方面,随人罪福,影现柱中。
bǎo jiē cè bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, shì guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ. qí cè sū dǔ bō, rú lái zài xī yú cǐ zǎo yù. qí cè jīng shè, shì rú lái rù dìng zhī chù. jīng shè cè yǒu dà shí jī, zhǎng wǔ shí yú bù, gāo qī chǐ, shì rú lái jīng xíng zhī chù. zú suǒ lǚ jī, jiē yǒu lián huā zhī wén. jī zuǒ yòu gè yǒu xiǎo sū dǔ bō, dì shì fàn wáng zhī suǒ jiàn yě.
宝阶侧不远有窣堵波,是过去四佛坐及经行遗迹之所。其侧窣堵波,如来在昔于此澡浴。其侧精舍,是如来入定之处。精舍侧有大石基,长五十余步,高七尺,是如来经行之处。足所履迹,皆有莲花之文。基左右各有小窣堵波,帝释、梵王之所建也。
èr lián huā sè ní jiàn fú chù jí chuán shuō
二、莲花色尼见佛处及传说
shì fàn sū dǔ bō qián, shì lián huā sè bì chú ní yù xiān jiàn fú, huà zuò zhuàn lún wáng chù. rú lái zì tiān gōng hái shàn bù zhōu yě, shí sū bù dǐ táng yán shàn xiàn. jiù yuē xū fú tí, huò yuē xū pú tí, yì yuē shàn jí, jiē é yě. yàn zuò shí shì, qiè zì sī yuē:" jīn fú hái jiàng, rén tiān dǎo cóng, rú wǒ jīn zhě, hé suǒ yí xíng? cháng wén fó shuō, zhī zhū fǎ kōng, tǐ zhū fǎ xìng, shì zé yǐ huì yǎn guān fǎ shēn yě." shí lián huā sè bì chú ní yù chū jiàn fú, huà wéi zhuàn lún wáng, qī bǎo dǎo cóng, sì bīng jǐng wèi, zhì shì zūn suǒ, fù bì chú ní. rú lái gào yuē:" rǔ fēi chū jiàn. fū shàn xiàn zhě, guān zhū fǎ kōng, shì jiàn fǎ shēn."
释、梵窣堵波前,是莲花色苾刍尼欲先见佛,化作转轮王处。如来自天宫还赡部洲也,时苏部底(唐言善现。旧曰须扶提,或曰须菩提,译曰善吉,皆讹也。)宴坐石室,窃自思曰:“今佛还降,人、天导从,如我今者,何所宜行?尝闻佛说,知诸法空,体诸法性,是则以慧眼观法身也。”时莲花色苾刍尼欲初见佛,化为转轮王,七宝导从,四兵警卫,至世尊所,复苾刍尼。如来告曰:“汝非初见。夫善现者,观诸法空,是见法身。”
shèng jī tǎn nèi, líng yì xiāng jì. qí dà sū dǔ bō dōng nán yǒu yī lóng chí, héng hù shèng jī. jì yǒu míng wèi, nán yǐ qīng fàn. suì jiǔ zì huài, rén mò néng huǐ.
圣迹坦内,灵异相继。其大窣堵波东南有一龙池,恒护圣迹。既有冥卫,难以轻犯。岁久自坏,人莫能毁。
cóng cǐ dōng nán xíng jiǎn èr bǎi lǐ, zhì jié ruò jū dū guó. táng yán qū nǚ chéng guó. zhōng yìn dù jìng.
从此东南行减二百里,至羯若鞠阇国。(唐言曲女城国。中印度境。)