strong jìn huì gōng nù shā qìng zhèng jiè zǐ tuī gē gǔ dàn jūn strong
晋惠公怒杀庆郑 介子推割股啖君
huà shuō jìn huì gōng qiú yú líng tái shān, zhī dào mù jī jiàn guài, quán bù zhī shuāi dié nì jūn zhī shì, suì wèi hán jiǎn yuē:" xī xiān jūn yǔ qín yì hūn shí, shǐ sū yǐ yǒu' xī lín zé yán, bù lì hūn gòu' zhī zhàn ruò cóng qí yán, bì wú jīn rì zhī shì yǐ!"
话说晋惠公囚于灵台山,只道穆姬见怪,全不知衰绖逆君之事,遂谓韩简曰:“昔先君与秦议婚时,史苏已有‘西邻责言,不利婚媾'之占;若从其言,必无今日之事矣!”
jiǎn duì yuē:" xiān jūn zhī bài dé, qǐ zài hūn qín zāi! qiě qín bù niàn hūn yīn, jūn hé yǐ dé rù? rù ér yòu fá, yǐ hǎo chéng chóu, qín bì bù rán, jūn qí chá zhī." huì gōng hēi rán.
简对曰:“先君之败德,岂在婚秦哉!且秦不念婚姻,君何以得入?入而又伐,以好成仇,秦必不然,君其察之。”惠公嘿然。
wèi jǐ, mù gōng shǐ gōng sūn zhī zhì líng tái shān wèn hòu jìn hóu, xǔ yǐ fù guī. gōng sūn zhī yuē:" bì yì qún chén, wú bù yù gān xīn yú jūn zhě, guǎ jūn dú yǐ jūn fū rén dēng tái qǐng sǐ zhī gù, bù gǎn shāng hūn yīn zhī hǎo qián yuē hé wài wǔ chéng, kě sù jiāo gē, zài shǐ tài zǐ yǔ wèi zhì, jūn kě guī yǐ!" huì gōng fāng cái xiǎo de mù jī yòng qíng, kuì cán wú dì, jí qiǎn dài fū xì qǐ guī jìn, fēn fù lǚ shěng yǐ gē dì zhì zǐ zhī shì shěng tè zhì wáng chéng, huì qín mù gōng, jiāng wǔ chéng dì tú, jí qián gǔ hù kǒu zhī shù xiàn zhī, qíng yuàn nà zhì guī jūn.
未几,穆公使公孙枝至灵台山问候晋侯,许以复归。公孙枝曰:“敝邑群臣,无不欲甘心于君者,寡君独以君夫人登台请死之故,不敢伤婚姻之好;前约河外五城,可速交割,再使太子圉为质,君可归矣!”惠公方才晓得穆姬用情,愧惭无地,即遣大夫郤乞归晋,吩咐吕省以割地质子之事;省特至王城,会秦穆公,将五城地图,及钱谷户口之数献之,情愿纳质归君。
mù gōng wèn:" tài zǐ rú hé bú dào?"
穆公问:“太子如何不到?”
shěng duì yuē:" guó zhōng bù hé, gù tài zǐ zàn liú bì yì, qí guǎ jūn rù jìng zhī rì, tài zǐ jí chū jìng yǐ!"
省对曰:“国中不和,故太子暂留敝邑,俟寡君入境之日,太子即出境矣!”
mù gōng yuē:" jìn guó wèi hé bù hé?"
穆公曰:“晋国为何不和?”
shěng duì yuē:" jūn zǐ zì zhī qí zuì, wéi sī gǎn qín zhī dé, xiǎo rén bù zhī qí zuì, dàn yù bào qín zhī chóu, yǐ cǐ bù hé yě."
省对曰:“君子自知其罪,惟思感秦之德,小人不知其罪,但欲报秦之仇,以此不和也。”
mù gōng yuē:" rǔ guó yóu wàng jūn zhī guī hū?"
穆公曰:“汝国犹望君之归乎?”
shěng duì yuē:" jūn zǐ yǐ wéi bì guī, biàn yù sòng tài zǐ yǐ hé qín xiǎo rén yǐ wéi bì bù guī, jiān yù lì tài zǐ yǐ jù qín. rán yǐ chén yú jiàn, zhí wú jūn kě yǐ lì wēi, shě wú jūn yòu kě yǐ jiàn dé, dé wēi jiān jì, cǐ bó zhǔ zhī suǒ yǐ xíng hū zhū hóu yě. shāng jūn zǐ zhī xīn, ér jī xiǎo rén zhī nù, yú qín hé yì? qì qián gōng ér zhuì bó yè, liào jūn zhī bì bù rán yǐ!"
省对曰:“君子以为必归,便欲送太子以和秦;小人以为必不归,坚欲立太子以拒秦。然以臣愚见,执吾君可以立威,舍吾君又可以见德,德威兼济,此伯主之所以行乎诸侯也。伤君子之心,而激小人之怒,于秦何益?弃前功而坠伯业,料君之必不然矣!”
mù gōng xiào yuē:" guǎ rén yì yǔ yí shēng zhèng hé."
穆公笑曰:“寡人意与饴甥正合。”
mìng mèng míng wǎng dìng wǔ chéng zhī jiè, shè guān fēn shǒu, qiān jìn hóu yú jiāo wài zhī gōng guǎn, yǐ bīn lǐ dài zhī, kuì yǐ qī láo, qiǎn gōng sūn zhī yǐn bīng tóng lǚ shěng hù sòng jìn hóu guī guó. fán niú yáng shǐ gè yī, wèi zhī yī láo, qī láo, lǐ zhī hòu zhě, cǐ nǎi mù gōng xiū hǎo zhī yì yě.
命孟明往定五城之界,设官分守,迁晋侯于郊外之公馆,以宾礼待之,馈以七牢,遣公孙枝引兵同吕省护送晋侯归国。凡牛羊豕各一,谓之一牢,七牢,礼之厚者,此乃穆公修好之意也。
huì gōng zì jiǔ yuè zhàn bài, qiú yú qín, zhì shí yī yuè cái dé shì. yǔ nán zhū chén, yī tóng guī guó, wéi guó shè bìng sǐ yú qín, bù dé guī. é xī wén huì gōng jiāng rù, wèi qìng zhèng yuē:" zi yǐ jiù jūn wù hán jiǎn, jūn shì yǐ bèi huò, jīn jūn guī, zi bì bù miǎn, hé bēn tā guó yǐ bì zhī?"
惠公自九月战败,囚于秦,至十一月才得释。与难诸臣,一同归国,惟虢射病死于秦,不得归。蛾晰闻惠公将入,谓庆郑曰:“子以救君误韩简,君是以被获,今君归,子必不免,盍奔他国以避之?”
qìng zhèng yuē:" jūn fǎ:' bīng bài dāng sǐ, jiāng wèi lǔ dāng sǐ', kuàng wù jūn ér yí yǐ dà rǔ, yòu zuì zhī shèn zhě? jūn ruò bù hái, wú yì jiāng lǜ qí jiā shǔ yǐ sǐ yú qín, kuàng jūn guī yǐ, nǎi lìng shī xíng hū. wú zhī liú cǐ, jiāng shǐ jūn xíng fǎ yú wǒ, yǐ kuài jūn zhī xīn, shǐ rén chén zhī yǒu zuì zhī wú suǒ táo yě, yòu hé bì yān?"
庆郑曰:“军法:‘兵败当死,将为虏当死',况误君而贻以大辱,又罪之甚者?君若不还,吾亦将率其家属以死于秦,况君归矣,乃令失刑乎。吾之留此,将使君行法于我,以快君之心,使人臣知有罪之无所逃也,又何避焉?”
é xī tàn xī ér qù. huì gōng jiāng zhì jiàng, tài zǐ yǔ shuài lǐng hú tū xì ruì qìng zhèng é xī sī mǎ shuō sì rén bó dī děng, chū jiāo yíng jiē. huì gōng zài chē zhōng wàng jiàn qìng zhèng, nù cóng xīn qǐ, shǐ jiā pú tú zhào zhī lái qián, wèn yuē:" zhèng hé gǎn lái jiàn guǎ rén?"
蛾晰叹息而去。惠公将至绛,太子圉率领狐突、郤芮、庆郑、蛾晰、司马说、寺人勃鞮等,出郊迎接。惠公在车中望见庆郑,怒从心起,使家仆徒召之来前,问曰:“郑何敢来见寡人?”
qìng zhèng duì yuē:" jūn shǐ cóng chén yán bào qín zhī shī, bì bù fá jì cóng chén yán, yǔ qín jiǎng hé, bì bù zhàn sān cóng chén yán, bù chéng' xiǎo sì', bì bù bài. chén zhī zhōng yú jūn yě zhì yǐ. hé wéi bú jiàn?"
庆郑对曰:“君始从臣言报秦之施,必不伐;继从臣言,与秦讲和,必不战;三从臣言,不乘‘小驷',必不败。臣之忠于君也至矣。何为不见?”
huì gōng yuē:" rǔ jīn shàng yǒu hé yán?"
惠公曰:“汝今尚有何言?”
qìng zhèng duì yuē:" chén yǒu sǐ zuì sān: yǒu zhōng yán ér bù néng shǐ jūn bì tīng, zuì zhī yī yě bo chē yòu jí, ér bù néng shǐ jūn bì yòng, zuì zhī èr yě yǐ jiù jūn zhào èr sān zi, ér bù néng shǐ jūn bì bù wéi rén qín, zuì zhī sān yě. chén qǐng shòu xíng, yǐ míng chén zuì."
庆郑对曰:“臣有死罪三:有忠言而不能使君必听,罪之一也;卜车右吉,而不能使君必用,罪之二也;以救君召二三子,而不能使君必不为人擒,罪之三也。臣请受刑,以明臣罪。”
huì gōng bù néng dá, shǐ liáng yáo mí dài shù qí zuì. liáng yáo mí yuē:" zhèng suǒ yán, jiē fēi sǐ fǎ yě. zhèng yǒu sǐ zuì sān, rǔ bù zì zhī hū? jūn zài ní nìng zhī zhōng, jí ér hū rǔ, rǔ bù gù, yī yí sǐ wǒ jǐ huò qín jūn, rǔ yǐ jiù jūn wù zhī, èr yí sǐ èr sān zi jù shòu zhí fù, rǔ bù lì zhàn, bù miàn shāng, quán shēn táo guī, sān yí sǐ."
惠公不能答,使梁繇靡代数其罪。梁繇靡曰:“郑所言,皆非死法也。郑有死罪三,汝不自知乎?君在泥泞之中,急而呼汝,汝不顾,一宜死;我几获秦君,汝以救君误之,二宜死;二三子俱受执缚,汝不力战,不面伤,全身逃归,三宜死。”
qìng zhèng yuē:" sān jūn zhī shì jiē zài cǐ, tīng zhèng yī yán. yǒu rén néng zuò yǐ dài xíng, ér bù néng lì zhàn miàn shāng zhě hū?"
庆郑曰:“三军之士皆在此,听郑一言。有人能坐以待刑,而不能力战面伤者乎?”
é xī jiàn yuē:" zhèng sǐ bù bì xíng, kě wèi yǒng yǐ. jūn kě shè zhī, shǐ bào hán yuán zhī chóu."
蛾晰谏曰:“郑死不避刑,可谓勇矣。君可赦之,使报韩原之仇。”
liáng yáo mí yuē:" zhàn yǐ bài yǐ, yòu yòng zuì rén yǐ bào qí chóu, tiān xià bù xiào jìn wèi wú rén hū?"
梁繇靡曰:“战已败矣,又用罪人以报其仇,天下不笑晋为无人乎?”
jiā pú tú yì jiàn yuē:" zhèng yǒu zhōng yán sān, kě yǐ shú sǐ, yǔ qí shā zhī yǐ xíng jūn zhī fǎ, bù ruò shè zhī yǐ chéng jūn zhī rén."
家仆徒亦谏曰:“郑有忠言三,可以赎死,与其杀之以行君之法,不若赦之以成君之仁。”
liáng yáo mí yòu yuē:" guó suǒ yǐ qiáng, wéi fǎ xíng yě. shī xíng luàn fǎ, shuí fù zhī jù? bù zhū zhèng, jīn hòu zài bù néng yòng bīng yǐ!"
梁繇靡又曰:“国所以强,惟法行也。失刑乱法,谁复知惧?不诛郑,今后再不能用兵矣!”
huì gōng gù sī mǎ shuō, shǐ sù xíng xíng. qìng zhèng yǐn jǐng shòu lù. rán xiān yǒu shī tàn huì gōng qì liàng zhī qiǎn, bù néng róng yī qìng zhèng yě. shī yuē:
惠公顾司马说,使速行刑。庆郑引颈受戮。髯仙有诗叹惠公器量之浅,不能容一庆郑也。诗曰:
bì dí shuí jiào fù fàn zhōu, fǎn róng jiān nìng shā zhōng móu.
闭籴谁教负泛舟,反容奸佞杀忠谋。
huì gōng biǎn jí wú jūn dé, zhǐ hé líng tái yǒng zuò qiú.
惠公褊急无君德,只合灵台永作囚。
liáng yáo mí dāng shí wéi zhù qín mù gōng, zì wèi bì huò, què bèi qìng zhèng hū yún:" jí jiù zhǔ gōng!" suì qì zhī ér qù. yǐ cǐ shēn hèn qìng zhèng, bì yù zhū zhī. zhū zhèng zhī shí, tiān hūn dì cǎn, rì sè wú guāng, zhū dài fū zhōng duō yǒu liú tì zhě, é xī qǐng qí shī zàng zhī, yuē:" wú yǐ bào zǎi wǒ zhī ēn yě."
梁繇靡当时围住秦穆公,自谓必获,却被庆郑呼云:“急救主公!”遂弃之而去。以此深恨庆郑,必欲诛之。诛郑之时,天昏地惨,日色无光,诸大夫中多有流涕者,蛾晰请其尸葬之,曰:“吾以报载我之恩也。”
huì gōng jì guī guó, suì shǐ shì zǐ yǔ suí gōng sūn zhī rù qín wèi zhì, yīn qǐng tú àn yí zhī shī, zàng yǐ shàng dài fū zhī lǐ, mìng qí zǐ sì wèi zhōng dài fū.
惠公既归国,遂使世子圉随公孙枝入秦为质,因请屠岸夷之尸,葬以上大夫之礼,命其子嗣为中大夫。
huì gōng yī rì wèi xì ruì yuē:" guǎ rén zài qín sān yuè, suǒ yōu zhě wéi zhòng ěr, kǒng qí chéng biàn qiú rù, jīn rì cái fàng xīn yě."
惠公一日谓郤芮曰:“寡人在秦三月,所忧者惟重耳,恐其乘变求入,今日才放心也。”
xì ruì yuē:" zhòng ěr zài wài, zhōng shì xīn fù zhī jí, bì chú le cǐ rén, fāng jué hòu huàn."
郤芮曰:“重耳在外,终是心腹之疾,必除了此人,方绝后患。”
huì gōng wèn:" hé rén néng wéi guǎ rén shā zhòng ěr zhě? guǎ rén bù lìn zhòng shǎng."
惠公问:“何人能为寡人杀重耳者?寡人不吝重赏。”
xì ruì yuē:" sì rén bó dī, xiàng nián fá pú, céng zhǎn zhòng ěr zhī yī mèi, cháng kǒng zhòng ěr rù guó, huò zhì qí zuì. jūn yù shā zhòng ěr, chú fēi cǐ rén kě yòng."
郤芮曰:“寺人勃鞮,向年伐蒲,曾斩重耳之衣袂,常恐重耳入国,或治其罪。君欲杀重耳,除非此人可用。”
huì gōng zhào bó dī, mì gào yǐ shā zhòng ěr zhī shì. bó dī duì yuē:" zhòng ěr zài dí shí èr nián yǐ. dí rén fá jiù rú, huò qí èr nǚ, yuē shū kuí jì kuí, jiē yǒu měi sè, yǐ jì kuí qī zhòng ěr, ér yǐ shū kuí qī zhào shuāi, gè shēng yǒu zi, jūn chén ān yú shì jiā zhī lè, wú fù yú wǒ zhī yì, chén jīn wǎng fá, dí rén bì zhù zhòng ěr xīng bīng jù zhàn, shèng fù wèi bǔ, yuàn dé lì shì shù rén, wēi xíng zhì dí, chéng qí chū yóu, cì ér shā zhī."
惠公召勃鞮,密告以杀重耳之事。勃鞮对曰:“重耳在翟十二年矣。翟人伐咎如,获其二女,曰叔隗、季隗,皆有美色,以季隗妻重耳,而以叔隗妻赵衰,各生有子,君臣安于室家之乐,无复虞我之意,臣今往伐,翟人必助重耳兴兵拒战,胜负未卜,愿得力士数人,微行至翟,乘其出游,刺而杀之。”
huì gōng yuē:" cǐ jì dà miào." suì yǔ bó dī huáng jīn bǎi yì, shǐ gòu qiú lì shì, zì qù xíng shì:" xiàn rǔ sān rì nèi biàn yào qǐ shēn, shì bì zhī rì dāng jiā zhòng yòng."
惠公曰:“此计大妙。”遂与勃鞮黄金百镒,使购求力士,自去行事:“限汝三日内便要起身,事毕之日当加重用。”
zì gǔ dào:" ruò yào bù zhī, chú fēi mò wèi ruò yào bù wén, chú fēi mò yán." huì gōng suǒ tuō suī shì bó dī yī rén, nèi shì zhōng duō yǒu wén qí móu zhě. hú tū wén bó dī huī jīn rú tǔ, gòu qiú lì shì, xīn huái yí huò, mì dì lǐ fǎng wèn qí gù. nà hú tū shì lǎo guó jiù, něi gè nèi shì bù xiāng shú? bù miǎn bǎ zhè mì móu lái xiè lòu yú hú tū zhī ěr. hú tū dà jīng, jí shí mì xiě yī xìn, qiǎn rén xīng yè wǎng dí, bào yǔ gōng zǐ zhòng ěr zhī dào.
自古道:“若要不知,除非莫为;若要不闻,除非莫言。”惠公所托虽是勃鞮一人,内侍中多有闻其谋者。狐突闻勃鞮挥金如土,购求力士,心怀疑惑,密地里访问其故。那狐突是老国舅,哪个内侍不相熟?不免把这密谋来泄漏于狐突之耳。狐突大惊,即时密写一信,遣人星夜往翟,报与公子重耳知道。
què shuō zhòng ěr, shì rì zhèng yǔ dí jūn liè yú wèi shuǐ zhī bīn, hū yǒu yī rén mào wéi ér rù, qiú jiàn hú shì xiōng dì, shuō:" yǒu lǎo guó jiù jiā shū zài cǐ." hú máo hú yǎn yuē:" wú fù sù bù tōng wài xìn, jīn yǒu jiā shū, bì rán guó zhōng yǒu shì." jí zhào qí rén zhì qián, nà rén chéng shàng shū xìn, kòu le yī tóu, zhuǎn shēn jiù zǒu, máo yǎn xīn yí, qǐ hán dú zhī, shū zhōng yún:" zhǔ gōng móu cì gōng zǐ, yǐ qiǎn sì rén bó dī, xiàn sān rì nèi qǐ shēn, rǔ xiōng dì bǐng zhī gōng zǐ, sù wǎng tā guó, wú de jiǔ yán qǔ huò."
却说重耳,是日正与翟君猎于渭水之滨,忽有一人冒围而入,求见狐氏兄弟,说:“有老国舅家书在此。”狐毛、狐偃曰:“吾父素不通外信,今有家书,必然国中有事。”即召其人至前,那人呈上书信,叩了一头,转身就走,毛偃心疑,启函读之,书中云:“主公谋刺公子,已遣寺人勃鞮,限三日内起身,汝兄弟禀知公子,速往他国,无得久延取祸。”
èr hú dà jīng, jiāng shū bǐng zhī zhòng ěr.
二狐大惊,将书禀知重耳。
zhòng ěr yuē:" wú qī zǐ jiē zài cǐ, cǐ wú jiā yǐ, yù qù jiāng hé zhī?"
重耳曰:“吾妻子皆在此,此吾家矣,欲去将何之?”
hú yǎn yuē:" wú zhī shì cǐ, fēi yǐ yíng jiā, jiāng yǐ tú guó yě, yǐ lì bù néng shì yuǎn, gù zàn xiū zú yú cǐ. jīn wèi rì yǐ jiǔ, yí xǐ dà guó. bó dī zhī lái, dài tiān qiǎn zhī yǐ cù gōng zǐ zhī xíng hū?"
狐偃曰:“吾之适此,非以营家,将以图国也,以力不能适远,故暂休足于此。今为日已久,宜徙大国。勃鞮之来,殆天遣之以促公子之行乎?”
zhòng ěr yuē:" jí xíng, shì hé guó wèi kě?"
重耳曰:“即行,适何国为可?”
hú yǎn yuē:" qí hóu suī mào, bó yè shàng cún, shōu xù zhū hóu, lù yòng xián shì, jīn guǎn zhòng xí péng xīn wáng, guó wú xián zuǒ, gōng zǐ ruò zhì qí, qí hóu bì rán jiā lǐ. tǎng jìn yǒu biàn, yòu kě xī qí zhī lì, yǐ tú fù yě."
狐偃曰:“齐侯虽耄,伯业尚存,收恤诸侯,录用贤士,今管仲、隰朋新亡,国无贤佐,公子若至齐,齐侯必然加礼。倘晋有变,又可惜齐之力,以图复也。”
zhòng ěr yǐ wéi rán, nǎi bà liè guī, gào qí qī jì kuí yuē:" jìn jūn jiāng shǐ rén xíng cì yú wǒ, kǒng zāo dú shǒu, jiāng yuǎn shì dà guó, jié lián qín chǔ, wèi fù guó zhī jì. zi yí jìn xīn fǔ yù èr zi, dài wǒ èr shí wǔ nián bù zhì, fāng kě bié jià tā rén."
重耳以为然,乃罢猎归,告其妻季隗曰:“晋君将使人行刺于我,恐遭毒手,将远适大国,结连秦楚,为复国之计。子宜尽心抚育二子,待我二十五年不至,方可别嫁他人。”
jì kuí qì yuē:" nán zǐ zhì zài sì fāng, fēi qiè gǎn liú. rán qiè jīn èr shí wǔ suì yǐ, zài guò èr shí wǔ nián, qiè dāng lǎo sǐ, shàng jià rén hū? qiè zì dāng dài zi, zi wù lǜ yě."
季隗泣曰:“男子志在四方,非妾敢留。然妾今二十五岁矣,再过二十五年,妾当老死,尚嫁人乎?妾自当待子,子勿虑也。”
zhào shuāi yì zhǔ fù shū kuí, bù bì jǐn shù.
赵衰亦嘱咐叔隗,不必尽述。
cì zǎo, zhòng ěr mìng hú shū zhěng dùn chē chéng, shǒu cáng xiǎo lì tóu xū shōu shí jīn bó, zhèng fēn fù jiān, zhī jiàn hú máo hú yǎn cāng huáng ér zhì, yán:" fù qīn lǎo guó jiù jiàn bó dī shòu mìng cì rì, jí biàn qǐ shēn, chéng kǒng gōng zǐ wèi xíng, nán yǐ dī fáng, bù jí xiě shū, yòu qiǎn néng xíng kuài zǒu zhī rén, xīng yè gǎn zhì, cuī cù gōng zǐ sù sù táo bì, wù yān shí kè."
次早,重耳命壶叔整顿车乘,守藏小吏头须收拾金帛,正吩咐间,只见狐毛、狐偃仓皇而至,言:“父亲老国舅见勃鞮受命次日,即便起身,诚恐公子未行,难以提防,不及写书,又遣能行快走之人,星夜赶至,催促公子速速逃避,勿淹时刻。”
zhòng ěr wén xìn, dà jīng yuē:" dī lái hé sù yě!"
重耳闻信,大惊曰:“鞮来何速也!”
bù jí zhuāng shù, suì yǔ èr hú tú bù chū yú chéng wài. hú shū jiàn gōng zǐ yǐ xíng, zhǐ bèi dú chē yī chéng, zhuī shàng yǔ gōng zǐ chéng zuò. zhào shuāi jiù jì zhū rén, lù xù gǎn shàng, bù jí chéng chē, dōu shì bù xíng. zhòng ěr wèn:" tóu xū rú hé bù lái?"
不及装束,遂与二狐徒步出于城外。壶叔见公子已行,止备犊车一乘,追上与公子乘坐。赵衰、臼季诸人,陆续赶上,不及乘车,都是步行。重耳问:“头须如何不来?”
yǒu rén shuō:" tóu xū xí juǎn cáng zhōng suǒ yǒu táo qù, bù zhī suǒ xiàng le."
有人说:“头须席卷藏中所有逃去,不知所向了。”
zhòng ěr yǐ shī kē cháo, yòu méi pán fèi, cǐ shí qíng xù, hǎo bù chóu mèn. shì yǐ rú cǐ, bù dé bù xíng. zhèng shì:
重耳已失窠巢,又没盘费,此时情绪,好不愁闷。事已如此,不得不行。正是:
máng máng shì sàng jiā zhī quǎn,
忙忙似丧家之犬,
jí jí rú lòu wǎng zhī yú.
急急如漏网之鱼。
gōng zǐ chū chéng bàn rì. dí jūn shǐ zhī. yù zèng zī zhuāng. yǐ wú jí yǐ, yǒu shī wèi zhèng:
公子出城半日。翟君始知。欲赠资装。已无及矣,有诗为证:
liú luò yí bāng shí èr nián, kùn lóng fú zhé wèi shēng tiān.
流落夷邦十二年,困龙伏蛰未升天。
dòu jī hé shì xiāng jiān jí, dào lù yú jīn yòu bō qiān.
豆箕何事相煎急,道路于今又播迁。
què shuō huì gōng yuán xiàn sì rén bó dī sān rì nèi qǐ shēn, wǎng dí gàn shì, rú hé cì rì biàn xíng?
却说惠公原限寺人勃鞮三日内起身,往翟干事,如何次日便行?
nà bó dī yuán shì gè sì rén, zhuān yǐ xiàn qín qǔ chǒng wèi shì, qián fān xiàn gōng chāi tā fá pú, shī le gōng zǐ zhòng ěr, jǐn gē qǔ yī mèi ér huí, liào xiǎng zhòng ěr bì rán xián hèn, jīn fān yòu fèng huì gōng zhī chà, ruò néng gòu shā què zhòng ěr, bù wéi yǔ huì gōng lì gōng, jiān kě chú zì jǐ zhī huàn, gù cǐ jiū hé lì shì shù rén, xiān qī jí zǒu, zhèng yào gōng zǐ bù zhī fáng bèi, hǎo qù jié guǒ tā xìng mìng, shéi zhī lǎo guó jiù liǎng fān sòng xìn, lòu xiè qí qíng, bǐ jí bó dī dào dí, fǎng wèn gōng zǐ xiāo xī, gōng zǐ yǐ bù zài le, dí jūn yì wèi gōng zǐ miàn shàng, fēn fù guān jīn, fán guò wǎng zhī rén, jiā yì pán jié, shí fēn yán jǐn.
那勃鞮原是个寺人,专以献勤取宠为事,前番献公差他伐蒲,失了公子重耳,仅割取衣袂而回,料想重耳必然衔恨,今番又奉惠公之差,若能够杀却重耳,不惟与惠公立功,兼可除自己之患,故此纠合力士数人,先期疾走,正要公子不知防备,好去结果他性命,谁知老国舅两番送信,漏泄其情,比及勃鞮到翟,访问公子消息,公子已不在了,翟君亦为公子面上,吩咐关津,凡过往之人,加意盘诘,十分严紧。
bó dī zài jìn guó, hái shì gè jìn shì de huàn zhě, jīn rì wèi shā zhòng ěr ér lái, zuò le jiān rén cì kè zhī liú, ruò bèi pán jié, rú hé dā yìng? yīn cǐ guò bù dé dí guó, zhǐ de yàng yàng ér huí, fù mìng yú huì gōng. huì gōng méi fǎ, zhǐ de zàn shí gē qǐ.
勃鞮在晋国,还是个近侍的宦者,今日为杀重耳而来,做了奸人刺客之流,若被盘诘,如何答应?因此过不得翟国,只得怏怏而回,复命于惠公。惠公没法,只得暂时搁起。
zài shuō gōng zǐ zhòng ěr yī xīn yào wǎng qí bāng, què xiān yào jīng yáo wèi guó, zhè shì" dēng gāo bì zì bēi, xíng yuǎn bì zì ěr". zhòng ěr lí le dí jìng, yí lù qióng kǔ zhī zhuàng, zì bù bì shuō. shù rì, zhì yú wèi jiè, guān lì kòu qí lái lì, zhào shuāi yuē:" wú zhǔ nǎi jìn gōng zǐ zhòng ěr, bì nàn zài wài, jīn yù wǎng qí, jiǎ dào yú shàng guó ěr."
再说公子重耳一心要往齐邦,却先要经繇卫国,这是“登高必自卑,行远必自迩”。重耳离了翟境,一路穷苦之状,自不必说。数日,至于卫界,关吏叩其来历,赵衰曰:“吾主乃晋公子重耳,避难在外,今欲往齐,假道于上国耳。”
lì kāi guān yán rù, fēi bào wèi hóu, shàng qīng níng sù, qǐng yíng zhī rù chéng.
吏开关延入,飞报卫侯,上卿宁速,请迎之入城。
wèi wén gōng yuē:" guǎ rén lì guó chǔ qiū, bìng bù céng jiè jìn rén bàn bì zhī lì, wèi jìn suī wèi tóng xìng, wèi tōng méng hǎo, kuàng chū wáng zhī rén, hé guān qīng zhòng? ruò yíng zhī, bì dāng shè yàn zèng huì, fèi duō shǎo shì, bù rú zhú zhī." nǎi fēn fù shǒu mén hūn zhě, bù xǔ fàng jìn gōng zǐ rù chéng, zhòng ěr nǎi cóng chéng wài ér xíng. wèi chōu diān jié jìn yuē:" wèi huǐ wú lǐ, gōng zǐ yí lín chéng zé zhī."
卫文公曰:“寡人立国楚丘,并不曾借晋人半臂之力,卫、晋虽为同姓,未通盟好,况出亡之人,何关轻重?若迎之,必当设宴赠贿,费多少事,不如逐之。”乃吩咐守门阍者,不许放晋公子入城,重耳乃从城外而行。魏犨、颠颉进曰:“卫毁无礼,公子宜临城责之。”
zhào shuāi yuē:" jiāo lóng shī shì, bǐ yú qiū yǐn, gōng zǐ qiě yí hán rěn, wú tú zé lǐ yú tā rén yě,"
赵衰曰:“蛟龙失势,比于蚯蚓,公子且宜含忍,无徒责礼于他人也,”
chōu jié yuē:" jì bǐ bù jìn zhǔ rén zhī lǐ, piāo lüè cūn luò, yǐ zhù zhāo xī, bǐ yì nán guài wǒ yǐ."
犨、颉曰:“既彼不尽主人之礼,剽掠村落,以助朝夕,彼亦难怪我矣。”
zhòng ěr yuē:" piāo lüè zhě wèi zhī dào, wú níng rěn è, qǐ kě xíng dào zéi zhī shì hū?"
重耳曰:“剽掠者谓之盗,吾宁忍饿,岂可行盗贼之事乎?”
shì rì, gōng zǐ jūn chén shàng wèi zǎo cān, rěn jī ér xíng. kàn kàn guò wǔ, dào yī chù dì míng wǔ lù, jiàn yī huǒ tián fū, tóng fàn yú lǒng shàng, zhòng ěr líng hú yǎn wèn zhī qiú shí. tián fū wèn:" kè cóng hé lái?"
是日,公子君臣尚未早餐,忍饥而行。看看过午,到一处地名五鹿,见一伙田夫,同饭于陇上,重耳令狐偃问之求食。田夫问:“客从何来?”
yǎn yuē:" wú nǎi jìn kè, chē shàng zhě nǎi wú zhǔ yě. yuǎn xíng wú liáng, yuàn qiú yī cān."
偃曰:“吾乃晋客,车上者乃吾主也。远行无粮,愿求一餐。”
tián fū xiào yuē:" táng táng nán zǐ, bù néng zì zī, ér wèn wú qiú shí yé? wú děng nǎi cūn nóng, bǎo shí fāng néng hé chú, yān yǒu yú shí jí yú tā rén?"
田夫笑曰:“堂堂男子,不能自资,而问吾求食耶?吾等乃村农,饱食方能荷锄,焉有余食及于他人?”
yǎn yuē:" zòng bù dé shí, qǐ cì yī shí qì,"
偃曰:“纵不得食,乞赐一食器,”
tián fū nǎi xì yǐ tǔ kuài yǔ zhī yuē:" cǐ tǔ kě yǐ qì yě."
田夫乃戏以土块与之曰:“此土可以器也。”
wèi chōu dà mà:" cūn fū yān gǎn rǔ wú!" duó qí shí qì, zhì ér suì zhī.
魏犨大骂:“村夫焉敢辱吾!”夺其食器,掷而碎之。
zhòng ěr yì dà nù, jiāng jiā biān pū.
重耳亦大怒,将加鞭扑。
yǎn jí zhǐ zhī yuē:" dé fàn yì, dé tǔ nán, tǔ dì guó zhī jī yě, tiān jiǎ shǒu yě rén, yǐ tǔ dì shòu gōng zǐ, cǐ nǎi dé guó zhī zhào, yòu hé nù yān? gōng zǐ kě jiàng bài shòu zhī!" zhòng ěr guǒ yī qí yán, xià chē bài shòu, tián fū bù jiě qí yì, nǎi qún jù ér xiào yuē:" cǐ chéng chī rén ěr!" hòu rén yǒu shī yuē:
偃急止之曰:“得饭易,得土难,土地国之基也,天假手野人,以土地授公子,此乃得国之兆,又何怒焉?公子可降拜受之!”重耳果依其言,下车拜受,田夫不解其意,乃群聚而笑曰:“此诚痴人耳!”后人有诗曰:
tǔ dì yīng wèi guó běn jī, huáng tiān jiǎ shǒu wèi jiān wēi.
土地应为国本基,皇天假手慰艰危。
gāo míng zǐ fàn kuī xiān zhào, tián yě yú mín fǎn xiào chī.
高明子犯窥先兆,田野愚民反笑痴。
zài xíng yuē shí yú lǐ, cóng zhě jī bù néng xíng, nǎi xiū yú shù xià.
再行约十余里,从者饥不能行,乃休于树下。
ěr jī kùn, zhěn hú máo zhī xī ér wò. hú máo yuē:" zi yú shàng xié yǒu hú cān, qí xíng zài hòu, kě qí zhī."
耳饥困,枕狐毛之膝而卧。狐毛曰:“子余尚携有壶餐,其行在后,可俟之。”
wèi chōu yuē:" suī yǒu hú cān, bù gòu zi yú yī rén zhī shí, liào wú cún yǐ." zhòng rén zhēng cǎi jué wēi zhǔ shí, zhòng ěr bù néng xià yàn, hū jiàn jiè zǐ tuī pěng ròu tāng yī yú yǐ jìn, zhòng ěr shí zhī ér měi, shí bì, wèn:" cǐ chù hé cóng dé ròu?"
魏犨曰:“虽有壶餐,不够子余一人之食,料无存矣。”众人争采蕨薇煮食,重耳不能下咽,忽见介子推捧肉汤一盂以进,重耳食之而美,食毕,问:“此处何从得肉?”
jiè zǐ tuī yuē:" chén zhī gǔ ròu yě. chén wén:' xiào zǐ shā shēn yǐ shì qí qīn, zhōng chén shā shēn yǐ shì qí jūn.' jīn gōng zǐ fá shí, chén gù gē gǔ yǐ bǎo gōng zǐ zhī fù."
介子推曰:“臣之股肉也。臣闻:‘孝子杀身以事其亲,忠臣杀身以事其君。'今公子乏食,臣故割股以饱公子之腹。”
zhòng ěr chuí lèi yuē:" wáng rén lèi zi shén yǐ! jiāng hé yǐ bào?"
重耳垂泪曰:“亡人累子甚矣!将何以报?”
zi tuī yuē:" dàn yuàn gōng zǐ zǎo guī jìn guó, yǐ chéng chén děng gǔ gōng zhī yì, chén qǐ wàng bào zāi?"
子推曰:“但愿公子早归晋国,以成臣等股肱之义,臣岂望报哉?”
rán xiān yǒu shī zàn yún:
髯仙有诗赞云:
xiào zǐ zhòng guī quán, kuī tǐ wèi qīn rǔ.
孝子重归全,亏体谓亲辱。
jiē jiē jiè zǐ tuī, gē gǔ chōng jūn fù.
嗟嗟介子推,割股充君腹。
wěi zhì chēng gǔ gōng, fù xīn tóng huò fú.
委质称股肱,腹心同祸福。
qǐ bù niàn qīn yí, zhōng xiào nán jiān jú?
岂不念亲遗,忠孝难兼局?
bǐ zāi sī shēn jiā, hé yǐ shí jūn lù.
彼哉私身家,何以食君禄。
liáng jiǔ, zhào shuāi shǐ zhì. zhòng rén wèn qí xíng chí zhī gù, shuāi yuē:" bèi jí cì sǔn zú jìng, gù bù néng qián."
良久,赵衰始至。众人问其行迟之故,衰曰:“被棘刺损足胫,故不能前。”
nǎi chū zhú sì zhōng hú cān, yǐ xiàn yú zhòng ěr.
乃出竹笥中壶餐,以献于重耳。
zhòng ěr yuē:" zi yú bù kǔ jī yé hé bù zì shí?"
重耳曰:“子余不苦饥耶;何不自食?”
shuāi duì yuē:" chén suī jī, qǐ gǎn bèi jūn ér zì shí yé?"
衰对曰:“臣虽饥,岂敢背君而自食耶?”
hú máo xì wèi chōu yuē:" cǐ jiāng ruò lào zǐ shǒu, zài fù zhōng qiě huà yǐ." wèi chōu cán ér tuì.
狐毛戏魏犨曰:“此浆若落子手,在腹中且化矣。”魏犨惭而退。
zhòng ěr jí yǐ hú jiāng cì zhào shuāi, shuāi jí shuǐ diào zhī, biàn shí cóng zhě, zhòng ěr tàn fú.
重耳即以壶浆赐赵衰,衰汲水调之,遍食从者,重耳叹服。
zhòng ěr jūn chén yí lù mì shí, bàn jī bàn bǎo, zhì yú qí guó.
重耳君臣一路觅食,半饥半饱,至于齐国。
qí huán gōng sù wén zhòng ěr xián míng, yī zhī gōng zǐ jìn guān, jí qiǎn shǐ wǎng jiāo, yíng rù gōng guǎn, shè yàn kuǎn dài. xí jiān wèn:" gōng zǐ dài yǒu nèi juàn fǒu?"
齐桓公素闻重耳贤名,一知公子进关,即遣使往郊,迎入公馆,设宴款待。席间问:“公子带有内眷否?”
zhòng ěr duì yuē:" wáng rén yī shēn bù néng zì wèi, ān néng xié jiā hū!"
重耳对曰:“亡人一身不能自卫,安能携家乎!”
huán gōng yuē:" guǎ rén dú chǔ yī xiāo, rú dù yī nián, gōng zǐ chù zài háng lǚ, ér wú rén yǐ shì jīn zhì, guǎ rén wéi gōng zǐ yōu zhī." yú shì zé zōng nǚ zhōng zhī měi zhě, nà yú zhòng ěr, zèng mǎ èr shí chéng, zì shì cóng xíng zhī zhòng, jiē yǒu chē mǎ.
桓公曰:“寡人独处一宵,如度一年,公子绌在行旅,而无人以侍巾栉,寡人为公子忧之。”于是择宗女中之美者,纳于重耳,赠马二十乘,自是从行之众,皆有车马。
huán gōng yòu shǐ lǐn rén zhì sù, páo rén zhì ròu, rì yǐ wéi cháng. zhòng ěr dà yuè, tàn yuē:" xiàng wén qí hóu hǎo xián lǐ shì, jīn shǐ xìn zhī. qí chéng bó, bù yì yí hū!"
桓公又使廪人致粟,庖人致肉,日以为常。重耳大悦,叹曰:“向闻齐侯好贤礼士,今始信之。其成伯,不亦宜乎!”
qí shí zhōu xiāng wáng zhī bā nián, nǎi qí huán gōng zhī sì shí èr nián yě.
其时周襄王之八年,乃齐桓公之四十二年也。
huán gōng zì cóng qián suì wěi zhèng bào shū yá, yī yī guǎn zhòng yí yán, jiāng shù diāo yōng wū kāi fāng sān rén zhú qù, shí bù gān wèi, yè bù hān qǐn, kǒu wú xuè yǔ, miàn wú xiào róng.
桓公自从前岁委政鲍叔牙,一依管仲遗言,将竖刁、雍巫、开方三人逐去,食不甘味,夜不酣寝,口无谑语,面无笑容。
zhǎng wèi jī jìn yuē:" jūn zhú shù diāo zhū rén, ér guó bù jiā zhì, róng yán rì cuì, yì zhě zuǒ yòu shǐ lìng, bù néng tǐ jūn zhī xīn, hé bù zhào zhī?"
长卫姬进曰:“君逐竖刁诸人,而国不加治,容颜日悴,意者左右使令,不能体君之心,何不召之?”
gōng yuē:" guǎ rén yì sī niàn cǐ sān rén, dàn yǐ zhú zhī, ér yòu zhào zhī, kǒng fú bào shū yá zhī yì yě."
公曰:“寡人亦思念此三人,但已逐之,而又召之,恐拂鲍叔牙之意也。”
zhǎng wèi jī yuē:" bào shū yá zuǒ yòu, qǐ wú gěi shǐ lìng zhě? lǎo yǐ, nài hé zì kǔ rú cǐ? dàn yǐ tiáo wèi, xiān zhào yì yá, zé kāi fāng diāo kě bù fán zhāo ér zhì yě." huán gōng cóng qí yán, nǎi zhào yōng wū hé wǔ wèi.
长卫姬曰:“鲍叔牙左右,岂无给使令者?老矣,奈何自苦如此?但以调味,先召易牙,则开方、刁可不烦招而致也。”桓公从其言,乃召雍巫和五味。
bào shū yá jiàn yuē:" jūn qǐ wàng zhòng fù yí yán hū? hé zhào zhī."
鲍叔牙谏曰:“君岂忘仲父遗言乎?何召之。”
huán gōng yuē:" cǐ sān rén yǒu yì yú guǎ rén, wú hài yú guó. zhòng fù zhī yán, wú nǎi tài guò?" suì bù tīng shū yá zhī yán, bìng zhào kāi fāng shù diāo, sān rén tóng shí jiē lìng fù zhí, jǐ shì zuǒ yòu. bào shū yá fèn yù fā bìng ér sǐ. qí shì cóng cǐ dà huài yǐ. hòu lái bì jìng rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
桓公曰:“此三人有益于寡人,无害于国。仲父之言,无乃太过?”遂不听叔牙之言,并召开方、竖刁,三人同时皆令复职,给事左右。鲍叔牙愤郁发病而死。齐事从此大坏矣。后来毕竟如何?且看下回分解。