yì yuē: dài yǒu guǐ zhà fǎn wèi zhōng xìn zhě yě. yì yì tōng biàn shì shí, suǒ wèi: jiàn jī ér zuò, bù qí zhōng rì yě.
(議曰:代有詭詐反為忠信者也。抑亦通變適時,所謂:見機而作,不俟終日也。)
kǒng zǐ yuē: jūn zǐ zhēn ér bù liàng. yòu yuē: xìn jìn yú yì, yán kě fù yě. yóu shì yán zhī, wéi yì suǒ zài, bù bì xìn yě. yì yuē: wēi zāi! wēi zāi! tiān xià zhī shì yě, bù yǒu suǒ fèi zé wú yǐ xìng. ruò zhōng yú sī, bì bù chéng yú bǐ, zì rán zhī lǐ yǐ. yóu shì guān zhī, zé wú zhī suǒ wèi zhōng, zé bǐ zhī suǒ wèi zhà yě. rán zé zhōng zhī yǔ zhà, jiāng hé ér qǔ dìng zāi? yì wú wén zhī: fū chén zhǔ yǒu dà yì, shàng xià yǒu dìng fēn, cǐ bǎi dài bù yì zhī dào yě. gù yù xíng zhōng, guān chén zhǔ zhī yì dìng yù xíng xìn, gù shàng xià zhī fēn míng. gǒu fēn yì bù qiān yú gōng, suī jué ér bù zhèng kě yě. hé yǐ míng zhī?
孔子曰:「君子貞而不諒。」又曰:「信近於義,言可覆也。」由是言之,唯義所在,不必信也。(議曰:微哉!微哉!天下之事也,不有所廢則無以興。若忠於斯,必不誠於彼,自然之理矣。由是觀之,則吾之所謂忠,則彼之所謂詐也。然則忠之與詐,將何而取定哉?抑吾聞之:夫臣主有大義,上下有定分,此百代不易之道也。故欲行忠,觀臣主之義定;欲行信,顧上下之分明。苟分義不愆於躬,雖譎而不正可也。)何以明之?
yè gōng wèn kǒng zǐ yuē: wú dǎng yǒu zhí gōng zhě, qí fù rǎng yáng ér qí zi zhèng zhī. kǒng zǐ yuē: wú dǎng yǒu zhí gōng zhě yì yú shì, fù wèi zi yǐn, zi wèi fù yǐn, zhí zài qí zhōng yǐ.
葉公問孔子曰:「吾黨有直躬者,其父攘羊而其子證之。」孔子曰:「吾黨有直躬者異於是,父為子隱,子為父隱,直在其中矣。」
chǔ zi wéi sòng, sòng qiú jiù yú jìn. jìn hóu shǐ jiě yáng rú sòng, shǐ wú jiàng chǔ, yuē: jìn shī xī qǐ, jiāng zhì yǐ. zhèng rén qiú ér xiàn zhū chǔ, chǔ zi hòu lù zhī, shǐ fǎn qí yán. xǔ zhī. dēng zhū lóu chē, shǐ hū sòng rén ér gào zhī, suì zhì qí jūn mìng. chǔ zi jiāng shā zhī, shǐ yǔ zhī yán yuē: ěr jì xǔ bù gǔ ér fǎn zhī, hé gù? fēi wǒ wú xìn, rǔ zé qì zhī, sù jí ěr xíng! duì yuē: chén wén zhī: jūn néng zhì mìng wèi yì, chén néng chéng mìng wèi xìn. xìn zài yì ér xíng zhī wèi lì, móu bù shī lì, yǐ wèi shè jì, mín zhī zhǔ yě. yì wú èr xìn, xìn wú èr mìng. jūn zhī lù chén, bù zhī mìng yě. shòu mìng yǐ chū, yǒu sǐ wú yǔn, yòu hé lù hū? chén zhī xǔ jūn, yǐ chéng mìng yě. sǐ ér chéng mìng, chén zhī lù yě! guǎ jūn yǒu xìn chén, xià chén huò kǎo kǎo, chéng yě., sǐ yòu hé qiú! chǔ zi shě zhī yǐ guī.
楚子圍宋,宋求救於晉。晉侯使解楊如宋,使無降楚,曰:「晉師悉起,將至矣。」鄭人囚而獻諸楚,楚子厚賂之,使反其言。許之。登諸樓車,使呼宋人而告之,遂致其君命。楚子將殺之,使與之言曰:「爾既許不穀而反之,何故?非我無信,汝則棄之,速即爾刑!」對曰:「臣聞之:君能制命為義,臣能承命為信。信載義而行之為利,謀不失利,以衛社稷,民之主也。義無二信,信無二命。君之賂臣,不知命也。受命以出,有死無殞,又何賂乎?臣之許君,以成命也。死而成命,臣之祿也!寡君有信臣,下臣獲考(考,成也。),死又何求!」楚子舍之以歸。
hán zǐ yuē: chǔ yǒu zhí gōng zhě, qí fù qiè yáng ér jié zhī guān, lìng yǐn yuē: bì shā zhī! yǐ wèi zhí yú jūn ér qū yú fù, zhí qí zi ér zuì zhī. yǐ shì guān zhī, fū jūn zhī zhí chén, fù zhī bào zi yě. lǔ rén cóng jūn zhàn, sān zhàn sān běi, zhòng ní wèn qí gù, duì yuē: wú yǒu lǎo fù, sǐ mò zhī yǎng yě. zhòng ní yǐ wèi xiào, yù ér yòng zhī. yǐ shì guān zhī, fū fù zhī xiào zǐ, jūn zhī běi rén yě. gù lìng yǐn zhū, ér chǔ jiān bù zhǐ wén zhòng ní zhī shǎng, lǔ rén yì jiàng. cǐ shàng xià zhī lì, ruò shì qí yì yě, ér rén zhǔ jiān jǔ pǐ fū zhī xíng, ér qiú zhì shè jì zhī fú, bì bù jǐ yǐ.
(韓子曰:「楚有直躬者,其父竊羊而訐之官,令尹曰:「必殺之!」以為直於君而曲於父,執其子而罪之。以是觀之,夫君之直臣,父之暴子也。魯人從君戰,三戰三北,仲尼問其故,對曰:「吾有老父,死莫之養也。」仲尼以為孝,譽而用之。以是觀之,夫父之孝子,君之北人也。故令尹誅,而楚奸不止;聞仲尼之賞,魯人易降。此上下之利,若是其異也,而人主兼舉匹夫之行,而求致社稷之福,必不幾矣。)
yán lǜ yù jiàn gōng zhòng, gōng zhòng bù jiàn. yán lǜ wèi gōng zhòng zhī yè zhě yuē: gōng zhòng bì yǐ lǜ wèi wěi yě, gù bù jiàn lǜ. gōng zhòng hǎo nèi, lǜ yuē hǎo shì gōng zhòng sè yú cái, lǜ yuē sàn shī gōng zhòng wú xíng, lǜ yuē hǎo yì. zì jīn yǐ lái, lǜ qiě zhèng yán zhī ér yǐ yǐ. gōng zhòng zhī yè zhě yǐ gào gōng zhòng, gōng zhòng jù qǐ ér jiàn zhī. yì yuē: yǔ chēng è jié yǐ wèi zhí zhě, yì yuē: jūn zǐ yǐ è è yáng shàn. ruò shǐ yán lǜ zhōng zhèng, zé gōng zhòng zhī è lù. gù yán lǜ zhà wěi, gōng zhòng zhī fú.
顏率欲見公仲,公仲不見。顏率謂公仲之謁者曰:「公仲必以率為偽也,故不見率。公仲好內,率曰好士;公仲嗇於財,率曰散施;公仲無行,率曰好義。自今以來,率且正言之而已矣。」公仲之謁者以告公仲,公仲遽起而見之。(議曰:語稱「惡訐以為直」者,《易》曰:「君子以遏惡揚善。」若使顏率忠正,則公仲之惡露。故顏率詐偽,公仲之福。)
qí fá yàn, dé shí chéng. yàn wáng shǐ sū qín shuō qí, qí guī yàn shí chéng. sū qín hái yàn, rén huò huǐ zhī yuē: sū qín zuǒ yòu mài guó, fǎn fù zhī chén yě, jiāng zuò luàn. yàn wáng yì shū zhī, shě ér bù yòng. sū qín kǒng bèi zuì, rù jiàn wáng yuē: chén, dōng zhōu zhī bǐ rén yě, wú chǐ cùn zhī gōng, ér wáng qīn bài zhī yú miào, lǐ zhī yú tíng. jīn chén wèi wáng què qí zhī bīng, ér gōng dé shí chéng, yí yǐ yì qīn. jīn lái ér wáng bù guān chén zhě, rén bì yǒu yǐ bù xìn shāng chén yú wáng zhě. qiě chén zhī bù xìn, wáng zhī fú yě yàn wáng yì cháng wèi sū dài yuē: guǎ rén shén bù xǐ yí zhě yán yě. dài duì yuē: zhōu dì jiàn méi, wèi qí liǎng yù yě. zhī nán jiā yuē: nǚ měi, zhī nǚ jiā yuē: nán fù. rán zhōu zhī sú, bù zì wèi qǔ qī. qiě fú chù nǚ wú méi, lǎo qiě bù jià, shě méi ér zì xuàn, bì ér bù shòu, shùn ér wú huǐ, zé shòu ér bù bì zhě, wéi méi ěr. qiě shì fēi quán bù lì, fēi shì bù chéng. fū shǐ rén zuò shòu chéng shì zhě, wéi yí ěr. yí, yīn tǔ hé fǎn.. shǐ chén xìn rú wěi shēng, lián rú bó yí, xiào rú céng cān, sān zhě tiān xià zhī gāo xíng, ér yǐ shì wáng, kě hū? yàn wáng yuē: kě yě.
齊伐燕,得十城。燕王使蘇秦說齊,齊歸燕十城。蘇秦還燕,人或毀之曰:「蘇秦左右賣國,反覆之臣也,將作亂。」燕王意疏之,舍而不用。蘇秦恐被罪,入見王曰:「臣,東周之鄙人也,無尺寸之功,而王親拜之於廟,禮之於庭。今臣為王卻齊之兵,而功得十城,宜以益親。今來而王不官臣者,人必有以不信傷臣於王者。且臣之不信,王之福也(燕王亦嘗謂蘇代曰:「寡人甚不喜訑者言也。」代對曰:「周地賤媒,為其兩譽也。之男家曰:『女美』,之女家曰:『男富』。然周之俗,不自為娶妻。且夫處女無媒,老且不嫁,舍媒而自炫,弊而不售,順而無毀,則售而不弊者,唯媒耳。且事非權不立,非勢不成。夫使人坐受成事者,唯訑耳。訑,因土和反。)。使臣信如尾生,廉如伯夷,孝如曾參,三者天下之高行,而以事王,可乎?」燕王曰:「可也。」
sū qín yuē: yǒu cǐ chén, yì bù shì wáng yǐ. xiào rú céng cān, yì bù lí qí qīn sù xī yú wài, wáng yòu ān de shǐ zhī bù xíng qiān lǐ ér shì ruò yàn zhī wēi wáng zāi? lián rú bó yí, yì bù wèi gū zhú jūn zhī sì, bù kěn wèi wǔ wáng zhī chén, bù shòu fēng hóu, ér è sǐ yú shǒu yáng zhī xià. yǒu lián rú cǐ zhě, wáng yòu ān néng shǐ zhī bù xíng qiān lǐ, ér jìn qǔ yú qí zāi? xìn rú wěi shēng, yǔ nǚ zǐ qī yú liáng zhù zhī xià, nǚ zǐ bù lái, shuǐ zhì bù qù, bào liáng zhù ér sǐ. yǒu xìn rú cǐ, hé kěn yáng yàn qín zhī wēi, què qí zhī qiáng bīng zāi hán zǐ yuē: fū xǔ yóu jī yá biàn suí wù guāng bó yí shū qí, cǐ shù rén zhě, jiē jiàn lì bù xǐ, lín nán bù kǒng. fū jiàn lì bù xǐ, suī hòu shǎng wú yǐ quàn zhī lín nán bù kǒng, suī yán xíng wú yǐ wēi zhī. cǐ wèi bù lìng zhī rén, xiān gǔ shèng wáng, jiē bù néng chén. dāng jīn zhī dài, jiāng ān yòng zhī?.
蘇秦曰:「有此臣,亦不事王矣。孝如曾參,義不離其親、宿昔於外,王又安得使之步行千里而事弱燕之危王哉?廉如伯夷,義不為孤竹君之嗣,不肯為武王之臣,不受封侯,而餓死於首陽之下。有廉如此者,王又安能使之步行千里,而進取於齊哉?信如尾生,與女子期於樑柱之下,女子不來,水至不去,抱樑柱而死。有信如此,何肯揚燕、秦之威,卻齊之強兵哉(韓子曰:「夫許由、積牙、卞隨、務光、伯夷、叔齊,此數人者,皆見利不喜,臨難不恐。夫見利不喜,雖厚賞無以勸之;臨難不恐,雖嚴刑無以威之。此謂不令之人,先古聖王,皆不能臣。當今之代,將安用之?」)。
qiě fú xìn xíng zhě, suǒ yǐ zì wèi yě, fēi yǐ wèi rén yě, jiē zì fù zhī shù, fēi jìn qǔ zhī dào yě. qiě sān wáng dài xìng, wǔ bà dié shèng, jiē bù zì fù. jūn yǐ zì fù wèi kě hū? zé qí bù yì yú yíng qiū, zú xià bù kuī yú biān chéng zhī wài xī zhèng zi chǎn xiàn rù chén zhī jié yú jìn, jìn rén wèn yuē: hé gù qīn xiǎo? duì yuē: xiān wáng zhī mìng, wéi zuì suǒ zài, gè zhì qí pì. qiě xī tiān zǐ zhī dì yī qí, liè guó yī tóng. yóu shì yǐ shā, jīn dà guó duō shù qí yǐ. ruò wú qīn xiǎo, hé yǐ zhì dà yān? jìn rén bù néng jié yě.. qiě chén zhī yǒu lǎo mǔ yú dōng zhōu, lí lǎo mǔ ér shì zú xià, qù zì fù zhī shù, ér xíng jìn qǔ zhī dào. chén zhī qū, gù bù yǔ zú xià hé zhě. zú xià zhě, zì fù zhī jūn yě pū zhě, jìn qǔ zhī chén yě. chén suǒ wèi yǐ zhōng xìn dé zuì yú jūn yě.
且夫信行者,所以自為也,非以為人也,皆自覆之術,非進取之道也。且三王代興,五霸迭盛,皆不自覆。君以自覆為可乎?則齊不益於營丘,足下不窺於邊城之外(昔鄭子產獻入陳之捷於晉,晉人問曰:「何故侵小?」對曰:「先王之命,惟罪所在,各致其辟。且昔天子之地一圻,列國一同。由是以殺,今大國多數圻矣。若無侵小,何以至大焉?」晉人不能詰也。)。且臣之有老母於東周,離老母而事足下,去自覆之術,而行進取之道。臣之趨,固不與足下合者。足下者,自覆之君也;仆者,進取之臣也。臣所謂以忠信得罪於君也。」
yàn wáng yuē: fū pū xìn, yòu hé zuì zhī yǒu yě? duì yuē: zú xià bù zhī yě. chén lín jiā yǒu yuǎn wèi lì zhě, qí qī sī rén. qí fū qiě guī, qí sī zhě yōu zhī, qí qī yuē: gōng wù yōu yě. wú yǐ wèi yào jiǔ dài zhī yǐ. hòu èr rì, fū zhì, qī shǐ qiè fèng zhī jiǔ jìn zhī. qiè zhī qí yào jiǔ yě, jìn zhī zé shā zhǔ fù, yán zhī zé zhú zhǔ mǔ, nǎi yáng jiāng qì jiǔ, zhǔ fù dà nù ér chī zhī. qiè zhī qì jiǔ, shàng yǐ huó zhǔ fù, xià yǐ cún zhǔ mǔ. zhōng zhì rú cǐ, rán bù miǎn yú chī, cǐ yǐ zhōng xìn dé zuì yě. chén zhī shì, shì bù xìng ér lèi qiè zhī qì jiǔ yě. qiě chén zhī shì zú xià, kàng yì yì guó, jīn nǎi dé zuì, chén kǒng tiān xià hòu shì zú xià zhě, mò gǎn zì bì yě. qiě chén zhī shuō qí, céng bù qī zhī yě. hòu zhī shuō qí zhě, mò rú chén zhī yán, suī yáo shùn zhī zhì, bù gǎn qǔ zhī. yàn wáng yuē: shàn! fù hòu yù zhī.
燕王曰:「夫仆信,又何罪之有也?」對曰:「足下不知也。臣鄰家有遠為吏者,其妻私人。其夫且歸,其私者憂之,其妻曰:『公勿憂也。吾已為藥酒待之矣。』後二日,夫至,妻使妾奉卮酒進之。妾知其藥酒也,進之則殺主父,言之則逐主母,乃佯僵棄酒,主父大怒而笞之。妾之棄酒,上以活主父,下以存主母。忠至如此,然不免於笞,此以忠信得罪也。臣之事,適不幸而類妾之棄酒也。且臣之事足下,亢義益國,今乃得罪,臣恐天下後事足下者,莫敢自必也。且臣之說齊,曾不欺之也。後之說齊者,莫如臣之言,雖堯、舜之智,不敢取之。」燕王曰:「善!」復厚遇之。
yóu shì guān zhī, gù zhī jué jí xìn yě, guǐ jí zhōng yě. fū guǐ jué zhī xíng, nǎi zhōng xìn zhī běn yān.
由是觀之,故知譎即信也,詭即忠也。夫詭譎之行,乃忠信之本焉。