yì yuē: dài yǒu guǐ zhà fǎn wèi zhōng xìn zhě yě. yì yì tōng biàn shì shí, suǒ wèi: jiàn jī ér zuò, bù qí zhōng rì yě.
(议曰:代有诡诈反为忠信者也。抑亦通变适时,所谓:见机而作,不俟终日也。)
kǒng zǐ yuē:" jūn zǐ zhēn ér bù liàng." yòu yuē:" xìn jìn yú yì, yán kě fù yě." yóu shì yán zhī, wéi yì suǒ zài, bù bì xìn yě. yì yuē: wēi zāi! wēi zāi! tiān xià zhī shì yě, bù yǒu suǒ fèi zé wú yǐ xìng. ruò zhōng yú sī, bì bù chéng yú bǐ, zì rán zhī lǐ yǐ. yóu shì guān zhī, zé wú zhī suǒ wèi zhōng, zé bǐ zhī suǒ wèi zhà yě. rán zé zhōng zhī yǔ zhà, jiāng hé ér qǔ dìng zāi? yì wú wén zhī: fū chén zhǔ yǒu dà yì, shàng xià yǒu dìng fēn, cǐ bǎi dài bù yì zhī dào yě. gù yù xíng zhōng, guān chén zhǔ zhī yì dìng yù xíng xìn, gù shàng xià zhī fēn míng. gǒu fēn yì bù qiān yú gōng, suī jué ér bù zhèng kě yě. hé yǐ míng zhī?
孔子曰:“君子贞而不谅。”又曰:“信近于义,言可覆也。”由是言之,唯义所在,不必信也。(议曰:微哉!微哉!天下之事也,不有所废则无以兴。若忠于斯,必不诚于彼,自然之理矣。由是观之,则吾之所谓忠,则彼之所谓诈也。然则忠之与诈,将何而取定哉?抑吾闻之:夫臣主有大义,上下有定分,此百代不易之道也。故欲行忠,观臣主之义定;欲行信,顾上下之分明。苟分义不愆于躬,虽谲而不正可也。)何以明之?
yè gōng wèn kǒng zǐ yuē:" wú dǎng yǒu zhí gōng zhě, qí fù rǎng yáng ér qí zi zhèng zhī." kǒng zǐ yuē:" wú dǎng yǒu zhí gōng zhě yì yú shì, fù wéi zǐ yǐn, zǐ wéi fù yǐn, zhí zài qí zhōng yǐ."
叶公问孔子曰:“吾党有直躬者,其父攘羊而其子证之。”孔子曰:“吾党有直躬者异于是,父为子隐,子为父隐,直在其中矣。”
chǔ zi wéi sòng, sòng qiú jiù yú jìn. jìn hóu shǐ jiě yáng rú sòng, shǐ wú jiàng chǔ, yuē:" jìn shī xī qǐ, jiāng zhì yǐ." zhèng rén qiú ér xiàn zhū chǔ, chǔ zi hòu lù zhī, shǐ fǎn qí yán. xǔ zhī. dēng zhū lóu chē, shǐ hū sòng rén ér gào zhī, suì zhì qí jūn mìng. chǔ zǐ jiāng shā zhī, shǐ yǔ zhī yán yuē:" ěr jì xǔ bù gǔ ér fǎn zhī, hé gù? fēi wǒ wú xìn, rǔ zé qì zhī, sù jí ěr xíng!" duì yuē:" chén wén zhī: jūn néng zhì mìng wèi yì, chén néng chéng mìng wèi xìn. xìn zài yì ér xíng zhī wèi lì, móu bù shī lì, yǐ wèi shè jì, mín zhī zhǔ yě. yì wú èr xìn, xìn wú èr mìng. jūn zhī lù chén, bù zhī mìng yě. shòu mìng yǐ chū, yǒu sǐ wú yǔn, yòu hé lù hū? chén zhī xǔ jūn, yǐ chéng mìng yě. sǐ ér chéng mìng, chén zhī lù yě! guǎ jūn yǒu xìn chén, xià chén huò kǎo kǎo, chéng yě., sǐ yòu hé qiú!" chǔ zi shě zhī yǐ guī.
楚子围宋,宋求救于晋。晋侯使解杨如宋,使无降楚,曰:“晋师悉起,将至矣。”郑人囚而献诸楚,楚子厚赂之,使反其言。许之。登诸楼车,使呼宋人而告之,遂致其君命。楚子将杀之,使与之言曰:“尔既许不谷而反之,何故?非我无信,汝则弃之,速即尔刑!”对曰:“臣闻之:君能制命为义,臣能承命为信。信载义而行之为利,谋不失利,以卫社稷,民之主也。义无二信,信无二命。君之赂臣,不知命也。受命以出,有死无殒,又何赂乎?臣之许君,以成命也。死而成命,臣之禄也!寡君有信臣,下臣获考(考,成也。),死又何求!”楚子舍之以归。
hán zǐ yuē:" chǔ yǒu zhí gōng zhě, qí fù qiè yáng ér jié zhī guān, lìng yǐn yuē:" bì shā zhī!" yǐ wéi zhí yú jūn ér qū yú fù, zhí qí zi ér zuì zhī. yǐ shì guān zhī, fū jūn zhī zhí chén, fù zhī bào zi yě. lǔ rén cóng jūn zhàn, sān zhàn sān běi, zhòng ní wèn qí gù, duì yuē:" wú yǒu lǎo fù, sǐ mò zhī yǎng yě." zhòng ní yǐ wéi xiào, yù ér yòng zhī. yǐ shì guān zhī, fū fù zhī xiào zǐ, jūn zhī běi rén yě. gù lìng yǐn zhū, ér chǔ jiān bù zhǐ wén zhòng ní zhī shǎng, lǔ rén yì jiàng. cǐ shàng xià zhī lì, ruò shì qí yì yě, ér rén zhǔ jiān jǔ pǐ fū zhī xíng, ér qiú zhì shè jì zhī fú, bì bù jǐ yǐ.
(韩子曰:“楚有直躬者,其父窃羊而讦之官,令尹曰:“必杀之!”以为直于君而曲于父,执其子而罪之。以是观之,夫君之直臣,父之暴子也。鲁人从君战,三战三北,仲尼问其故,对曰:“吾有老父,死莫之养也。”仲尼以为孝,誉而用之。以是观之,夫父之孝子,君之北人也。故令尹诛,而楚奸不止;闻仲尼之赏,鲁人易降。此上下之利,若是其异也,而人主兼举匹夫之行,而求致社稷之福,必不几矣。)
yán lǜ yù jiàn gōng zhòng, gōng zhòng bú jiàn. yán lǜ wèi gōng zhòng zhī yè zhě yuē:" gōng zhòng bì yǐ lǜ wèi wěi yě, gù bú jiàn lǜ. gōng zhòng hǎo nèi, lǜ yuē hǎo shì gōng zhòng sè yú cái, lǜ yuē sàn shī gōng zhòng wú xíng, lǜ yuē hǎo yì. zì jīn yǐ lái, lǜ qiě zhèng yán zhī ér yǐ yǐ." gōng zhòng zhī yè zhě yǐ gào gōng zhòng, gōng zhòng jù qǐ ér jiàn zhī. yì yuē: yǔ chēng" è jié yǐ wéi zhí" zhě, yì yuē:" jūn zǐ yǐ è è yáng shàn." ruò shǐ yán lǜ zhōng zhèng, zé gōng zhòng zhī è lù. gù yán lǜ zhà wěi, gōng zhòng zhī fú.
颜率欲见公仲,公仲不见。颜率谓公仲之谒者曰:“公仲必以率为伪也,故不见率。公仲好内,率曰好士;公仲啬于财,率曰散施;公仲无行,率曰好义。自今以来,率且正言之而已矣。”公仲之谒者以告公仲,公仲遽起而见之。(议曰:语称“恶讦以为直”者,《易》曰:“君子以遏恶扬善。”若使颜率忠正,则公仲之恶露。故颜率诈伪,公仲之福。)
qí fá yàn, dé shí chéng. yàn wáng shǐ sū qín shuō qí, qí guī yàn shí chéng. sū qín hái yàn, rén huò huǐ zhī yuē:" sū qín zuǒ yòu mài guó, fǎn fù zhī chén yě, jiāng zuò luàn." yàn wáng yì shū zhī, shě ér bù yòng. sū qín kǒng bèi zuì, rù jiàn wáng yuē:" chén, dōng zhōu zhī bǐ rén yě, wú chǐ cùn zhī gōng, ér wáng qīn bài zhī yú miào, lǐ zhī yú tíng. jīn chén wèi wáng què qí zhī bīng, ér gōng dé shí chéng, yí yǐ yì qīn. jīn lái ér wáng bù guān chén zhě, rén bì yǒu yǐ bù xìn shāng chén yú wáng zhě. qiě chén zhī bù xìn, wáng zhī fú yě yàn wáng yì cháng wèi sū dài yuē:" guǎ rén shén bù xǐ yí zhě yán yě." dài duì yuē:" zhōu dì jiàn méi, wèi qí liǎng yù yě. zhī nán jiā yuē:' nǚ měi', zhī nǚ jiā yuē:' nán fù'. rán zhōu zhī sú, bù zì wèi qǔ qī. qiě fú chǔ nǚ wú méi, lǎo qiě bù jià, shě méi ér zì xuàn, bì ér bù shòu, shùn ér wú huǐ, zé shòu ér bù bì zhě, wéi méi ěr. qiě shì fēi quán bù lì, fēi shì bù chéng. fū shǐ rén zuò shòu chéng shì zhě, wéi yí ěr. yí, yīn tǔ hé fǎn.. shǐ chén xìn rú wěi shēng, lián rú bó yí, xiào rú zēng shēn, sān zhě tiān xià zhī gāo xíng, ér yǐ shì wáng, kě hū?" yàn wáng yuē:" kě yě."
齐伐燕,得十城。燕王使苏秦说齐,齐归燕十城。苏秦还燕,人或毁之曰:“苏秦左右卖国,反复之臣也,将作乱。”燕王意疏之,舍而不用。苏秦恐被罪,入见王曰:“臣,东周之鄙人也,无尺寸之功,而王亲拜之于庙,礼之于庭。今臣为王却齐之兵,而功得十城,宜以益亲。今来而王不官臣者,人必有以不信伤臣于王者。且臣之不信,王之福也(燕王亦尝谓苏代曰:“寡人甚不喜訑者言也。”代对曰:“周地贱媒,为其两誉也。之男家曰:‘女美’,之女家曰:‘男富’。然周之俗,不自为娶妻。且夫处女无媒,老且不嫁,舍媒而自炫,弊而不售,顺而无毁,则售而不弊者,唯媒耳。且事非权不立,非势不成。夫使人坐受成事者,唯訑耳。訑,因土和反。)。使臣信如尾生,廉如伯夷,孝如曾参,三者天下之高行,而以事王,可乎?”燕王曰:“可也。”
sū qín yuē:" yǒu cǐ chén, yì bù shì wáng yǐ. xiào rú zēng shēn, yì bù lí qí qīn sù xī yú wài, wáng yòu ān de shǐ zhī bù xíng qiān lǐ ér shì ruò yàn zhī wēi wáng zāi? lián rú bó yí, yì bù wéi gū zhú jūn zhī sì, bù kěn wèi wǔ wáng zhī chén, bù shòu fēng hóu, ér è sǐ yú shǒu yáng zhī xià. yǒu lián rú cǐ zhě, wáng yòu ān néng shǐ zhī bù xíng qiān lǐ, ér jìn qǔ yú qí zāi? xìn rú wěi shēng, yǔ nǚ zǐ qī yú liáng zhù zhī xià, nǚ zǐ bù lái, shuǐ zhì bù qù, bào liáng zhù ér sǐ. yǒu xìn rú cǐ, hé kěn yáng yàn qín zhī wēi, què qí zhī qiáng bīng zāi hán zǐ yuē:" fū xǔ yóu jī yá biàn suí wù guāng bó yí shū qí, cǐ shù rén zhě, jiē jiàn lì bù xǐ, lín nàn bù kǒng. fū jiàn lì bù xǐ, suī hòu shǎng wú yǐ quàn zhī lín nàn bù kǒng, suī yán xíng wú yǐ wēi zhī. cǐ wèi bù lìng zhī rén, xiān gǔ shèng wáng, jiē bù néng chén. dāng jīn zhī dài, jiāng ān yòng zhī?".
苏秦曰:“有此臣,亦不事王矣。孝如曾参,义不离其亲、宿昔于外,王又安得使之步行千里而事弱燕之危王哉?廉如伯夷,义不为孤竹君之嗣,不肯为武王之臣,不受封侯,而饿死于首阳之下。有廉如此者,王又安能使之步行千里,而进取于齐哉?信如尾生,与女子期于梁柱之下,女子不来,水至不去,抱梁柱而死。有信如此,何肯扬燕、秦之威,却齐之强兵哉(韩子曰:“夫许由、积牙、卞随、务光、伯夷、叔齐,此数人者,皆见利不喜,临难不恐。夫见利不喜,虽厚赏无以劝之;临难不恐,虽严刑无以威之。此谓不令之人,先古圣王,皆不能臣。当今之代,将安用之?”)。
qiě fú xìn xíng zhě, suǒ yǐ zì wèi yě, fēi yǐ wéi rén yě, jiē zì fù zhī shù, fēi jìn qǔ zhī dào yě. qiě sān wáng dài xìng, wǔ bà dié shèng, jiē bù zì fù. jūn yǐ zì fù wèi kě hū? zé qí bù yì yú yíng qiū, zú xià bù kuī yú biān chéng zhī wài xī zhèng zǐ chǎn xiàn rù chén zhī jié yú jìn, jìn rén wèn yuē:" hé gù qīn xiǎo?" duì yuē:" xiān wáng zhī mìng, wéi zuì suǒ zài, gè zhì qí pì. qiě xī tiān zǐ zhī dì yī qí, liè guó yī tóng. yóu shì yǐ shā, jīn dà guó duō shù qí yǐ. ruò wú qīn xiǎo, hé yǐ zhì dà yān?" jìn rén bù néng jí yě.. qiě chén zhī yǒu lǎo mǔ yú dōng zhōu, lí lǎo mǔ ér shì zú xià, qù zì fù zhī shù, ér xíng jìn qǔ zhī dào. chén zhī qū, gù bù yǔ zú xià hé zhě. zú xià zhě, zì fù zhī jūn yě pū zhě, jìn qǔ zhī chén yě. chén suǒ wèi yǐ zhōng xìn dé zuì yú jūn yě."
且夫信行者,所以自为也,非以为人也,皆自覆之术,非进取之道也。且三王代兴,五霸迭盛,皆不自覆。君以自覆为可乎?则齐不益于营丘,足下不窥于边城之外(昔郑子产献入陈之捷于晋,晋人问曰:“何故侵小?”对曰:“先王之命,惟罪所在,各致其辟。且昔天子之地一圻,列国一同。由是以杀,今大国多数圻矣。若无侵小,何以至大焉?”晋人不能诘也。)。且臣之有老母于东周,离老母而事足下,去自覆之术,而行进取之道。臣之趋,固不与足下合者。足下者,自覆之君也;仆者,进取之臣也。臣所谓以忠信得罪于君也。”
yàn wáng yuē:" fū pū xìn, yòu hé zuì zhī yǒu yě?" duì yuē:" zú xià bù zhī yě. chén lín jiā yǒu yuǎn wèi lì zhě, qí qī sī rén. qí fū qiě guī, qí sī zhě yōu zhī, qí qī yuē:' gōng wù yōu yě. wú yǐ wèi yào jiǔ dài zhī yǐ.' hòu èr rì, fū zhì, qī shǐ qiè fèng zhī jiǔ jìn zhī. qiè zhī qí yào jiǔ yě, jìn zhī zé shā zhǔ fù, yán zhī zé zhú zhǔ mǔ, nǎi yáng jiāng qì jiǔ, zhǔ fù dà nù ér chī zhī. qiè zhī qì jiǔ, shàng yǐ huó zhǔ fù, xià yǐ cún zhǔ mǔ. zhōng zhì rú cǐ, rán bù miǎn yú chī, cǐ yǐ zhōng xìn dé zuì yě. chén zhī shì, shì bù xìng ér lèi qiè zhī qì jiǔ yě. qiě chén zhī shì zú xià, kàng yì yì guó, jīn nǎi dé zuì, chén kǒng tiān xià hòu shì zú xià zhě, mò gǎn zì bì yě. qiě chén zhī shuō qí, céng bù qī zhī yě. hòu zhī shuō qí zhě, mò rú chén zhī yán, suī yáo shùn zhī zhì, bù gǎn qǔ zhī." yàn wáng yuē:" shàn!" fù hòu yù zhī.
燕王曰:“夫仆信,又何罪之有也?”对曰:“足下不知也。臣邻家有远为吏者,其妻私人。其夫且归,其私者忧之,其妻曰:‘公勿忧也。吾已为药酒待之矣。’后二日,夫至,妻使妾奉卮酒进之。妾知其药酒也,进之则杀主父,言之则逐主母,乃佯僵弃酒,主父大怒而笞之。妾之弃酒,上以活主父,下以存主母。忠至如此,然不免于笞,此以忠信得罪也。臣之事,适不幸而类妾之弃酒也。且臣之事足下,亢义益国,今乃得罪,臣恐天下后事足下者,莫敢自必也。且臣之说齐,曾不欺之也。后之说齐者,莫如臣之言,虽尧、舜之智,不敢取之。”燕王曰:“善!”复厚遇之。
yóu shì guān zhī, gù zhī jué jí xìn yě, guǐ jí zhōng yě. fū guǐ jué zhī xíng, nǎi zhōng xìn zhī běn yān.
由是观之,故知谲即信也,诡即忠也。夫诡谲之行,乃忠信之本焉。