shǔ wú wèi
(《蜀》、《吴》、《魏》)

lùn yuē: chén wén xī hàn shì bù gāng, wǎng lòu xiōng jiǎo. yuán běn chū hǔ shì hé shuò, liú jǐng shēng què qǐ jīng zhōu, mǎ chāo hán suì xióng jù yú guān xī, lǚ bù chén gōng qiè mìng yú dōng xià, liáo hé hǎi dài, wáng gōng shí shù, jiē zǔ bīng bǎi wàn tiě qí qiān qún, hé zòng dì jiāo, wèi yī shí zhī jié yě. rán cáo cāo" xié tiān zǐ lìng zhū hóu", liù qī nián jiān, yí miè zhě shí bā jiǔ. suī wú shǔ zuì ěr guó yě, yǐ dì tú àn zhī, cái sì zhōu zhī tǔ, bù rú zhōng yuán zhī dà dū. rén qiè yú gōng zhàn, yǒng yú sī dòu, qīng zǒu yì běi, bù dí zhū huá zhī shì. jiǎo zhǎng liàng dà, bì cái chēng lì, bù ruò èr yuán liú lǚ zhī shèng. cǐ èr xióng yǐ xīn zào wèi jí zhī guó, zī nì shàng bù móu zhī shì, rán néng fǔ jiàn gù miǎn, yǔ cáo shì zhēng héng yuè mǎ zhǐ huī, ér lì jǐn nán hǎi. hé zāi? zé dì lì bù tóng, shì shǐ zhī rán ěr. gù yì yuē:" wáng hóu shè xiǎn yǐ shǒu qí guó." gǔ yǔ yuē:" yī lǐ zhī hòu, ér dòng qiān lǐ zhī quán zhě, dì lì yě." gù cáo pī lín jiāng, jiàn bō tāo xiōng yǒng, tàn yuē:" cǐ tiān suǒ yǐ xiàn nán běi yě!" liú zī chēng nán zhèng wèi" tiān yù" xié gǔ dào wèi" wǔ bǎi lǐ shí xué". jī zhū qián zhì, jiē wèi qí shēn zǔ yǐ. suī yún: tiān dào shùn, dì lì bù rú rén hé. ruò shǐ zhōng cái shǒu zhī, ér yán qī tǐng mìng kě yě, qǐ qū qū ài jùn dé fèn qí cháng cè hū? yóu shì guān zhī, zài cǐ bù zài bǐ. yú xì!" zhì zhě zhī lǜ, bì zá yú lì hài", gù" bù jìn zhī yòng bīng zhī hài, zé bù néng zhī yòng bīng zhī lì", yǒu zì lái yǐ. shì yǐ cǎi zhí qí yào, ér wèi cǐ quán yé. fū náng kuò wǔ hú, xí juǎn quán shǔ, shù zhī hài zhōng zhī lì, yǐ míng wèi jiā zhī lüè yān.
论曰：臣闻昔汉氏不纲，网漏凶狡。袁本初虎视河朔，刘景升鹊起荆州，马超、韩遂雄据于关西，吕布、陈宫窃命于东夏，辽河、海岱，王公十数，皆阻兵百万、铁骑千群，合纵缔交，为一时之杰也。然曹操“挟天子令诸侯”，六七年间，夷灭者十八九。虽吴、蜀蕞尔国也，以地图按之，才四州之土，不如中原之大都。人怯于公战，勇于私斗，轻走易北，不敌诸华之士。角长量大，比才称力，不若二袁刘吕之盛。此二雄以新造未集之国，资逆上不侔之势，然能抚剑顾眄，与曹氏争衡；跃马指麾，而利尽南海。何哉？则地利不同，势使之然耳。故《易》曰：“王侯设险以守其国。”古语曰：“一里之厚，而动千里之权者，地利也。”故曹丕临江，见波涛汹涌，叹曰：“此天所以限南北也！”刘资称南郑为“天狱”、斜谷道为“五百里石穴”。稽诸前志，皆畏其深阻矣。虽云：天道顺，地利不如人和。若使中材守之，而延期挺命可也，岂区区艾、浚得奋其长策乎？由是观之，在此不在彼。于戏！“智者之虑，必杂于利害”，故“不尽知用兵之害，则不能知用兵之利”，有自来矣。是以采摭其要，而为此权耶。夫囊括五湖，席卷全蜀，庶知害中之利，以明魏家之略焉。

shǔ
蜀

tiān dì bù zhèng fáng xīn, zhì lǐ cān fá. cān fá zé yì zhōu fēn yě yǐ dōng jǐng nán gǔ jù xīng wèi jiè, dōng jǐng nán gǔ jù xīng lián yuè zhě shì yě. zī xīng dù zài cān yòu zú, yù jǐng suǒ héng xīng shì yě. xī jù xīng jí cān zhōng yāng sān xīng xī dì yī xīng shì yě.. àn zhí fāng zé yōng zhōu zhī jìng, jù yǔ gòng zé liáng zhōu zhī yù, dì fāng wǔ qiān lǐ, tí fēng sì shí jùn, shí yī dōu huì yě cháng qú guó zhì yún:" shǔ, qí guà zhí kūn, gù duō bān cǎi zhī zhāng qí chén zhí wèi, gù shàng zī wèi. shī chēng wén wáng zhī huà, bèi yú jiāng hàn zhī yù, yǒu wén wáng zhī huà yān. qín bīn tóng shī, qín shǔ tóng fēn, gù yǒu xià shēng" yún.. gù gǔ chēng" tiān fǔ zhī guó", wò yě qiān lǐ, qí yǒu yǐ yǐ.
天帝布政房心，致理参伐。参伐则益州分野(以东井、南股、距星为界，东井、南股、距星连钺者是也。觜星度在参右足，玉井所衡星是也。西距星即参中央三星西第一星是也。)。按《职方》则雍州之境，据《禹贡》则梁州之域，地方五千里，提封四十郡，实一都会也(常璩《国志》云：“蜀，其卦直坤，故多斑彩之章；其辰直未，故尚滋味。《诗》称文王之化，被于江汉之域，有文王之化焉。秦豳同诗，秦蜀同分，故有夏声”云。)。故古称“天府之国”，沃野千里，其有以矣。

wáng mǎng mò, gōng sūn shù jù shǔ. shù zì zi yáng, fú fēng mào líng rén yě, wáng mǎng shí wéi dǎo jiāng zú zhèng, zhì lín qióng. jí gēng shǐ lì, háo jié gè qǐ qí xiàn yǐ yīng hàn, nán yáng rén zōng chéng lüè hàn zhōng, shāng rén wáng cén yì qǐ bīng yú luò xiàn, zì chēng dìng hàn jiāng jūn, yǐ yīng chéng. shù wén zhī, qiǎn shǐ yíng chéng, chéng děng zhì chéng dū, lǔ lüè bào héng, shù yì è zhī, zhào xiàn zhōng háo jié wèi yuē:" tiān xià tóng kǔ xīn shì, sī liú shì jiǔ yǐ, gù wén hàn jiāng jūn dào, chí yíng dào lù. jīn bǎi xìng wú gū ér fù zi xì huò, shì wū shāo fán, cǐ kòu zéi, fēi yì bīng yě. wú yù bǎo jùn zì shǒu, yǐ dài zhēn zhǔ, zhū qīng yù bìng lì zhě jí liú, bù yù zhě biàn qù." háo jié jiē kòu tóu yuàn xiào sǐ. shù yú shì shǐ rén zhà chēng hàn shǐ zhě zì dōng fāng lái, jiǎ shù fǔ hàn jiāng jūn yì zhōu mù. nǎi xuǎn jīng bīng qiān yú rén ér jī zōng chéng děng, pò zhī. bié qiǎn dì huī yú mián zhú jī gēng shǐ suǒ zhì yì zhōu cì shǐ zhāng zhōng, yòu pò zhī, yóu shì wēi zhèn yì bù zhě yě.
王莽末，公孙述据蜀。(述字子阳，扶风茂陵人也，王莽时为导江卒正，治临邛。及更始立，豪杰各起其县以应汉，南阳人宗成略汉中，商人王岑亦起兵于雒县，自称定汉将军，以应成。述闻之，遣使迎成，成等至成都，掳掠暴横，述意恶之，召县中豪杰谓曰：“天下同苦新室，思刘氏久矣，故闻汉将军到，驰迎道路。今百姓无辜而妇子系获，室屋烧燔，此寇贼，非义兵也。吾欲保郡自守，以待真主，诸卿欲并力者即留，不欲者便去。”豪杰皆叩头愿效死。述于是使人诈称汉使者自东方来，假述辅汉将军、益州牧。乃选精兵千余人而击宗成等，破之。别遣弟恢于绵竹击更始所置益州刺史张忠，又破之，由是威震益部者也。)

yì bù gōng cáo lǐ xióng shuō shù yuē:" fāng jīn sì hǎi bō dàng, pǐ fū héng yì, jiāng jūn gē jù qiān lǐ, dì shén tāng wǔ, ruò fèn fā wēi dé, yǐ tóu tiān xì, bà wáng zhī yè chéng yǐ. jīn shān dōng jī jǐn, rén mín xiāng shí, bīng suǒ tú miè, chéng yì qiū xū. shǔ dì wò yě qiān lǐ, tǔ rǎng gāo yú, guǒ shí suǒ shēng, wú gǔ ér bǎo. nǚ gōng zhī yè, fù yī tiān xià, míng cái zhú gàn, qì xiè zhī ráo, bù kě shèng yòng. yòu yǒu yú yán tóng tiě zhī lì, fú shuǐ zhuǎn cáo zhī biàn. běi jù hàn zhōng, dù bāo xié zhī ài dōng shǒu bā jùn, jù hàn guān zhī kǒu. dì fāng shù qiān lǐ, zhàn shì bù xià bǎi wàn. jiàn lì zé chū bīng ér lüè dì, wú lì zé jiān shǒu ér lì nóng. dōng xià hàn shuǐ, yǐ kuī qín dì nán shùn jiāng liú, yǐ zhèn jīng yáng. suǒ wèi yòng tiān yīn dì, chéng gōng zhī zī. jīn jūn wáng zhī shēng wén yú tiān xià, ér wèi hào wèi dìng, zhì shì hú yí. yí jí dà wèi, shǐ yuǎn rén yǒu suǒ guī yī." shù yuē:" dì wáng yǒu mìng, wú hé dé yǐ dāng zhī?" xióng yuē:" tiān mìng wú cháng, bǎi xìng yǔ néng, néng zhě dāng zhī. wáng hé yí yān?" suì rán zhī yě. jiàn wǔ yuán nián sì yuè, suì zì lì wèi tiān zǐ, hào" chéng jiā", sè shàng bái. shǐ jiāng jūn hóu dān kāi bái shuǐ guān, běi shǒu nán zhèng, jiāng jūn rèn mǎn cóng láng zhōng xià jiāng zhōu, dōng jù hàn guān, yú shì jǐn yǒu yì zhōu zhī dì yě.
益部功曹李熊说述曰：“方今四海波荡，匹夫横议，将军割据千里，地什汤武，若奋发威德，以投天隙，霸王之业成矣。今山东饥馑，人民相食，兵所屠灭，城邑丘墟。蜀地沃野千里，土壤膏腴，果实所生，无谷而饱。女工之业，覆衣天下，名材竹干，器械之饶，不可胜用。又有鱼盐、铜铁之利，浮水转漕之便。北据汉中，杜褒斜之隘；东守巴郡，拒捍关之口。地方数千里，战士不下百万。见利则出兵而略地，无利则坚守而力农。东下汉水，以窥秦地；南顺江流，以震荆扬。所谓用天因地，成功之资。今君王之声闻于天下，而位号未定，志士狐疑。宜即大位，使远人有所归依。”(述曰：“帝王有命，吾何德以当之？”熊曰：“天命无常，百姓与能，能者当之。王何疑焉？”遂然之也。)建武元年四月，遂自立为天子，号“成家”，色尚白。(使将军侯丹开白水关，北守南郑，将军任满从阆中下江州，东据捍关，于是尽有益州之地也。)

zì gēng shǐ bài hòu, guāng wǔ fāng shì shān dōng, wèi huáng xī fá. guān zhōng háo jié duō yōng zhòng guī shù. qí hòu píng líng rén jīng hán jiàn dōng fāng jiāng píng, bīng qiě xī xiàng, shuō shù yuē:" bīng zhě, dì wáng zhī dà qì, gǔ jīn suǒ bù néng fèi yě. kuí xiāo zāo yù yùn huì, gē yǒu yōng zhōu, bīng qiáng shì fù, wēi jiā shān dōng. bù jí cǐ shí cuī wēi chéng shèng, yǐ zhēng dà mìng, ér tuì yù wèi xī bó zhī shì, yǎn wǔ xī gē, bēi cí shì hàn, kuì rán zì yǐ wǔ wáng fù chū yě. jīn hàn dì shì guān lǒng zhī yōu, zhuān jīng dōng fá, sì fēn tiān xià ér yǒu qí sān. shǐ xī zhōu háo jié, xián jū xīn yú shān dōng. fā jiān shǐ, zhāo xié èr, zé wǔ fēn ér yǒu qí sì. ruò jǔ bīng tiān shuǐ, bì zhì jǔ kuì. tiān shuǐ jì dìng, zé jiǔ fēn ér yǒu qí bā. bì xià yǐ liáng zhōu zhī dì, nèi fèng wàn shèng, wài gěi sān jūn, bǎi xìng chóu kùn, bù kān shàng mìng, jiāng yǒu wáng shì zì kuì zhī biàn. chén zhī yú jì, yǐ wéi yí jí tiān rén zhī wàng wèi jué, háo jié shàng kě zhāo yòu, jí yǐ cǐ shí fā guó nèi jīng bīng. lìng tián róng jù jiāng líng, lín jiāng nán zhī huì, yǐ wū shān zhī gù, zhù lěi jiān shǒu, chuán xí wú chǔ, cháng shā yǐ nán, bì suí fēng ér mǐ lìng yán cén chū hàn zhōng, dìng sān fǔ tiān shuǐ, lǒng xī gǒng shǒu zì fú. rú cǐ hǎi nèi zhèn yáo, jì yǒu dà lì."
自更始败后，光武方事山东，未遑西伐。关中豪杰多拥众归述。其后平陵人荆邯见东方将平，兵且西向，说述曰：“兵者，帝王之大器，古今所不能废也。隗嚣遭遇运会，割有雍州，兵强士附，威加山东。不及此时摧危乘胜，以争大命，而退欲为西伯之事，偃武息戈，卑辞事汉，喟然自以武王复出也。今汉帝释关陇之忧，专精东伐，四分天下而有其三。使西州豪杰，咸居心于山东。发间使，招携贰，则五分而有其四。若举兵天水，必至沮溃。天水既定，则九分而有其八。陛下以梁州之地，内奉万乘，外给三军，百姓愁困，不堪上命，将有王氏自溃之变。臣之愚计，以为宜及天人之望未绝，豪杰尚可招诱，急以此时发国内精兵。令田戎据江陵，临江南之会，倚巫山之固，筑垒坚守，传檄吴楚，长沙以南，必随风而靡；令延岑出汉中，定三辅、天水，陇西拱手自服。如此海内震摇，冀有大利。”

shù yǐ wèn qún chén, bó shì wú zhù yuē:" xī wǔ wáng fá zhòu, bā bǎi zhū hóu bù qī tóng cí, rán yóu hái shī yǐ dài tiān mìng, wèi wén yǒu zuǒ yòu zhī zhù, ér yù chū shī yú qiān lǐ zhī wài, yǐ guǎng fēng jiāng zhě yě." hán yuē:" jīn dōng dì wú chǐ cùn zhī bǐng, qū wū hé zhī zhòng, kuà mǎ xiàn dí, suǒ xiàng zhé píng, bù jí chéng shí yǔ zhī zhēng gōng, ér zuò tán wǔ wáng zhī shuō, shì xiào kuí xiāo yù wèi xī bó yě." fàn yè yuē:" yuán qí jiū zú, jiǎ zhì míng shén jī. fū chuàng tú shǒu shì, yǒu yǐ shí qí fēng yǐ. zhōng yú gū lì yī yú, jiè yú dà guó, lǒng chí suī ài, fēi yǒu bǎi èr zhī shì, qū qū liǎng jùn yǐ yù táng táng zhī fēng, zé zhī qí dào yǒu zú huái zhě, suǒ yǐ qī yǒu sì fāng zhī jié. fū gōng quán zé yù xiǎn, yè xiè zé xìn shēng, huí chéng sàng ér wèi qí yì zhě, huò wèi wén yān! ruò xiāo mìng huì fú yùn, dí fēi tiān lì, zuò lùn xī bó, qǐ duō chī yě hū?"
(述以问群臣，博士吴柱曰：“昔武王伐纣，八百诸侯不期同辞，然犹还师以待天命，未闻有左右之助，而欲出师于千里之外，以广封疆者也。”邯曰：“今东帝无尺寸之柄，驱乌合之众，跨马陷敌，所向辄平，不亟乘时与之争功，而坐谈武王之说，是效隗嚣欲为西伯也。”范晔曰：“援旗纠族，假制明神迹。夫创图首事，有以识其风矣。终于孤立一隅，介于大国，陇坻虽隘，非有百二之势，区区两郡以御堂堂之锋，则知其道有足怀者，所以栖有四方之杰。夫功全则誉显，业谢则衅生，回成丧而为其议者，或未闻焉！若嚣命会符运，敌非天力，坐论西伯，岂多嗤也乎？”)

shù bù tīng hán jì. guāng wǔ nǎi shǐ cén péng wú hàn fá shǔ, pò jīng mén, cháng qū rù jiāng guān.
述不听邯计。光武乃使岑彭、吴汉伐蜀，破荆门，长驱入江关。

cén péng wèi shǔ cì kè suǒ shā, wú hàn bìng jiāng qí jūn, rù qián wéi jiè, zhū xiàn jiē chéng shǒu. hàn nǎi jìn jūn gōng guǎng dōu, bá zhī, qiǎn qīng qí shāo chéng dū, shì qiáo yáng wǔ yǐ dōng zhū xiǎo chéng jiē jiàng. guāng wǔ jiè hàn yuē:" chéng dū shí wàn zhòng, bù kě qīng yě. dàn jiān jù guǎng dōu, dài qí lái gōng, wù yǔ zhēng fēng. ruò bù gǎn lái gōng, zhuǎn yíng zhuī zhī, xū qí lì pí, nǎi kě jī yě." hàn chéng lì jiāng bù qí èr wàn yú rén jìn bī chéng dū, qù chéng shí yú lǐ, zǔ jiāng běi wèi yíng, zuò fú qiáo. shǐ fù jiāng liú shàng jiāng wàn yú rén tún jiāng nán, xiāng qù èr shí yú lǐ. guāng wǔ wén zhī, dà jīng, ràng hàn yuē:" zéi ruò chū bīng zhuì gōng, ér yǐ dà zhòng gōng shàng, shàng pò, gōng jí bài yǐ! xìng wú tā zhě, jí yǐn bīng hái guǎng dōu. zhào shū wèi dào, shù guǒ shǐ qí jiāng xiè fēng gōng hàn, shǐ bié jiāng jié liú shàng, lìng bù dé xiāng jiù. hàn nǎi bì yíng, sān rì bù chū, duō shù fān qí, shǐ yān huǒ bù jué. yè xián méi yǐn bīng yǔ shàng jūn hé, fēng děng bù jué. míng rì, nǎi fēn bīng jù jiāng běi, zì jiāng gōng jiāng nán, hàn pò zhī, zhǎn xiè fēng. yú shì yǐn hái guǎng dōu, yǐ zhuàng wén guāng wǔ, bào yuē:" gōng hái guǎng dōu, shén dé qí yí, shù bì bù gǎn lüè shàng ér jī gōng yě. ruò xiān gōng shàng, gōng cóng guǎng dōu wǔ shí lǐ xī bù qí fù zhī, shì dàng zhí qí pí kùn, pò zhī bì yǐ!" zì shì, hàn yǔ shù zhàn yú guǎng dōu zhī jiān, bā zhàn bā kè, suì jūn qí guō zhōng. shù nǎi xī sàn jīn bó, mù gǎn sǐ shì wǔ qiān rén, yǐ pèi yán cén. cén yú shì qiáo wěi jiàn qí zhì, míng gǔ tiǎo zhàn, ér qián qiǎn qí bīng chū wú hàn jūn hòu, xí jī, pò hàn. hàn duò shuǐ, yuán mǎ yǐ dé chū. shù nǎi zì jiāng gōng hàn, sān hé sān shèng. zì dàn jí zhōng, jūn shì bù dé shí, bìng pí. hàn gù mìng zhuàng shì tū zhī, shù bīng dà bài yě.
(岑彭为蜀刺客所杀，吴汉并将其军，入犍为界，诸县皆城守。汉乃进军攻广都，拔之，遣轻骑烧成都，市桥、阳武以东诸小城皆降。光武戒汉曰：“成都十万众，不可轻也。但坚据广都，待其来攻，勿与争锋。若不敢来攻，转营追之，须其力疲，乃可击也。”汉乘利将步骑二万余人进逼成都，去城十余里，阻江北为营，作浮桥。使副将刘尚将万余人屯江南，相去二十余里。光武闻之，大惊，让汉曰：“贼若出兵缀公，而以大众攻尚，尚破，公即败矣！幸无他者，急引兵还广都。诏书未到，述果使其将谢丰攻汉，使别将劫刘尚，令不得相救。汉乃闭营，三日不出，多树旛旗，使烟火不绝。夜衔枚引兵与尚军合，丰等不觉。明日，乃分兵拒江北，自将攻江南，汉破之，斩谢丰。于是引还广都，以状闻光武，报曰：“公还广都，甚得其宜，述必不敢略尚而击公也。若先攻尚，公从广都五十里悉步骑赴之，适当值其疲困，破之必矣！”自是，汉与述战于广都之间，八战八克，遂军其郭中。述乃悉散金帛，募敢死士五千人，以配延岑。岑于市桥伪建旗帜，鸣鼓挑战，而潜遣奇兵出吴汉军后，袭击，破汉。汉堕水，缘马尾得出。述乃自将攻汉，三合三胜。自旦及中，军士不得食，并疲。汉固命壮士突之，述兵大败也。)

jūn zhì chéng dū, shù chū zhàn, bīng bài bèi cì, dòng xiōng sǐ, yí shù qī zǐ, fén qí gōng shì. guāng wǔ wén zhī, nù yǐ qiǎn hàn yuē:" chéng jiàng sān rì, lì rén fú cóng. yī dàn fàng bīng zòng huǒ, liáng shī zhǎn jiāng diào rén zhī yì yě." nǎi xià zhào wèi zhī. qí zhōng jié zhì yì zhī shì, bìng méng jīng xiǎn, lǐ yù yǐ yǒu cái gàn zhuó yòng zhī. yú shì xī tǔ gǎn yuè, mò bù guī xīn yān. fàn yè yuē:" xī zhào tuó zì wáng pān yú, gōng sūn yì qiè dài shǔ hàn, tuī qí wú tā gōng néng, ér zhì yú hòu wáng zhě, jiāng yǐ biān dì chǔ yuǎn, fēi wáng huà zhī suǒ xiān hū? bù néng yīn xì lì gōng, yǐ huì shí biàn, fāng nǎi zuò shì biān fú, yǐ gāo shēn zì ān, xī wú qǐ suǒ yǐ cán wèi hóu yě. jí qí xiè qún chén, shěn fèi xìng zhī mìng, yǔ fū ní shǒu xián yù zhě, yì rì tán yě."
军至成都，述出战，兵败被刺，洞胸死，夷述妻子，焚其宫室。(光武闻之，怒以谴汉曰：“城降三日，吏人服从。一旦放兵纵火，良失斩将吊人之义也。”乃下诏慰之。其忠节志义之士，并蒙旌显，李育以有才干擢用之。于是西土感悦，莫不归心焉。范晔曰：“昔赵陀自王番禺，公孙亦窃带蜀汉，推其无他功能，而至于后亡者，将以边地处远，非王化之所先乎？不能因隙立功，以会时变，方乃坐饰边幅，以高深自安，昔吴起所以惭魏侯也。及其谢群臣，审废兴之命，与夫泥首衔玉者，异日谈也。”)

zhì líng dì shí, zhèng lǐ shuāi quē, wáng shì duō gù, xióng háo jué zhú, fēn liè jiāng yǔ. yǐ liú yān wèi yì zhōu mù. yān, lǔ gōng wáng hòu yě. shí sì fāng bīng kòu, yān yǐ wéi cì shǐ wēi qīng, nǎi jiàn yì gǎi zhì mù bó, zhèn ān fāng xià, qīng xuǎn zhòng chén yǐ jū qí rèn, yǐ yān wèi yì zhōu mù. shì shí, liáng zhōu zéi mǎ xiāng jù pí yì zhī rén shù qiān, xiān shā mián zhú lìng, jìn gōng luò xiàn. zhōu cóng shì jiǎ lóng xiān lǐng bīng shù qiān zài qián wéi, suì jiū hé lì rén gōng xiāng, pò zhī. nǎi xuǎn lì yíng yān, suì lǐng yì zhōu mù yě. yān sǐ, zi zhāng lì. zhōu dà lì zhào wěi děng tān zhāng wēn rén, lì wèi cì lì. chū, nán yáng sān fǔ rén shù wàn hù liú rù yì zhōu, yān xī shōu yǐ wéi bīng, míng yuē:" dōng zhōu bīng". zhāng xìng róu kuān, wú wēi lüè, dōng zhōu rén qīn bào. zhào wěi yīn rén qíng bù jī, nǎi jié zhōu zhōng dà xìng. dōng zhōu rén wèi jiàn zhū miè, nǎi tóng xīn bìng lì, wèi zhāng shū sǐ zhàn, zhǎn zhào wěi. shí zhāng lǔ yì yǐ zhāng nuò ruò, bù chéng shùn zhāng, suì zì xióng yú bā shǔ yě. wèi liú bèi suǒ wéi, suì jiàng. bèi qiān zhāng yú gōng ān, guī qí cái bǎo. hòu yǐ bìng zú.
至灵帝时，政理衰缺，王室多故，雄豪角逐，分裂疆宇。以刘焉为益州牧。(焉，鲁恭王后也。时四方兵寇，焉以为刺史威轻，乃建议改置牧伯，镇安方夏，清选重臣以居其任，以焉为益州牧。是时，梁州贼马相聚疲役之人数千，先杀绵竹令，进攻雒县。州从事贾龙先领兵数千在犍为，遂纠合吏人攻相，破之。乃选吏迎焉，遂领益州牧也。)焉死，子璋立。(州大吏赵韪等贪璋温仁，立为刺吏。初，南阳三辅人数万户流入益州，焉悉收以为兵，名曰：“东州兵”。璋性柔宽，无威略，东州人侵暴。赵韪因人情不缉，乃结州中大姓。东州人畏见诛灭，乃同心并力，为璋殊死战，斩赵韪。时张鲁亦以璋懦弱，不承顺璋，遂自雄于巴蜀也。)为刘备所围，遂降。(备迁璋于公安，归其财宝。后以病卒。)

chū, liú bèi wèi yù zhōu mù yě. bèi, zì xuán dé, zhuō jùn zhuō xiàn rén yě. shǎo yán yǔ, shàn xià rén, xǐ nù bù xíng yú sè. xú zhōu mù táo qiān biǎo xiān zhǔ wèi yù zhōu mù. hòu qiān bìng, shǐ rén yíng xiān zhǔ, xiān zhǔ yuē:" yuán gōng lù jìn zài shòu chūn, cǐ jūn sì shì wǔ gōng, hǎi nèi suǒ guī, jūn yǐ zhōu yǔ zhī." chén dēng yuē:" yuán gōng lù jiāo háo, fēi zhì luàn zhī zhǔ. jīn yù wèi shǐ jūn hé bù qí shí wàn, shàng kě yǐ kuāng zhǔ jì rén, chéng wǔ bà zhī yè, xià kě yǐ gē dì shǒu jìng, shū gōng yú zhú bó. ruò shǐ jūn bú jiàn tīng, dēng yì wèi gǎn tīng shǐ jūn." kǒng róng wèi xiān zhǔ yuē:" yuán gōng lù qǐ yōu guó wàng jiā zhě yé? zhǒng zhōng kū gǔ hé zú jiè yì? jīn rì zhī shì, bǎi xìng yǔ néng, tiān yǔ bù qǔ, huǐ bù kě zhuī." suì lǐng xú zhōu. chén dēng qiǎn shǐ yì yuán shào yuē:" tiān jiàng zāi lì, huò zhēn bǐ zhōu, zhōu jiāng cú yǔn. shì rén wú zhǔ, kǒng jiān xióng yī dàn chéng xì, yǐ yí méng zhǔ rì cè zhī yōu, zhé gòng fèng píng yuán xiāng liú fǔ jūn, yǐ wéi zōng zhǔ, yǒng shǐ bǎi xìng zhī yǒu yī guī. fāng jīn kòu nán zòng héng, bù huáng shì jiǎ, jǐn qiǎn xià lì gào zhí shì." yuán shào dá yuē:" liú xuán dé, hóng yǎ yǒu xìn yì. jīn xú zhōu lè dài zhī, chéng fù suǒ wàng yě." wèi cáo gōng suǒ pò, zǒu tún xīn yě.
初，刘备为豫州牧也。(备，字玄德，涿郡涿县人也。少言语，善下人，喜怒不形于色。徐州牧陶谦表先主为豫州牧。后谦病，使人迎先主，先主曰：“袁公路近在寿春，此君四世五公，海内所归，君以州与之。”陈登曰：“袁公路骄豪，非治乱之主。今欲为使君合步骑十万，上可以匡主济人，成五霸之业，下可以割地守境，书功于竹帛。若使君不见听，登亦未敢听使君。”孔融谓先主曰：“袁公路岂忧国忘家者耶？冢中枯骨何足介意？今日之事，百姓与能，天与不取，悔不可追。”遂领徐州。陈登遣使诣袁绍曰：“天降灾戾，祸臻鄙州，州将殂殒。士人无主，恐奸雄一旦承隙，以贻盟主日侧之忧，辄共奉平原相刘府君，以为宗主，永使百姓知有依归。方今寇难纵横，不遑释甲，谨遣下吏告执事。”袁绍答曰：“刘玄德，宏雅有信义。今徐州乐戴之，诚副所望也。”)为曹公所破，走屯新野。

shí liú biǎo hōng, zhū gě liàng shuō gōng cóng, jīng zhōu kě yǒu. xiān zhǔ yuē:" jīng zhōu lín wáng, tuō wǒ yǐ yí gū, wú bù rěn yě." jīng zhōu rén duō guī xiān zhǔ, xiān zhǔ rì xíng shí yú lǐ. huò yuē:" yí sù xíng bǎo jiāng líng." xiān zhǔ yuē:" fū jì dà shì zhě, yǐ rén wéi běn. jīn rén guī wú, hé rěn qì qù." xí záo chǐ yuē:" liú zhǔ suī diān pèi xiǎn nán, ér xìn yì yù míng shì bī shì wēi, ér yán bù shī dào zhuī jǐng shēng zhī gù, zé qíng gǎn sān jūn liàn fù yì zhī shì, zé gān yǔ tóng bài. shì qí suǒ yǐ jié wù qíng, qǐ tú tóu láo fǔ hán hán liǎo wèn jí ér yǐ? qí zhōng jì dà yè zhě, bù yì yí hū?"
(时刘表薨，诸葛亮说攻琮，荆州可有。先主曰：“荆州临亡，托我以遗孤，吾不忍也。”荆州人多归先主，先主日行十余里。或曰：“宜速行保江陵。”先主曰：“夫济大事者，以人为本。今人归吾，何忍弃去。”习凿齿曰：“刘主虽颠沛险难，而信义愈明；势逼事危，而言不失道；追景升之顾，则情感三军；恋赴义之士，则甘与同败。视其所以结物情，岂徒投醪、抚寒、含蓼、问疾而已？其终济大业者，不亦宜乎？”)

wén zhū gě liàng gōng gēng nán yáng, nǎi sān yì liàng yú cǎo lú zhī zhōng, píng rén yán yuē:" hàn shì qīng tuí, jiān chén qiè mìng, zhǔ shàng méng chén, gū bù duó dé liàng lì, yù xìn dà yì, xíng yú tiān xià, ér zhì shù qiǎn duǎn, suì yòng chāng jué, zhì yú jīn rì, rán yì yóu wèi yǐ. jūn wèi jì jiāng ān chū?" liàng dá yuē:" zì dǒng zhuō yǐ lái, háo jié bìng qǐ, kuà zhōu lián jùn zhě, bù kě shèng shǔ. cáo cāo bǐ yú yuán shào, míng wēi ér zhòng guǎ, rán suì néng kè shào. yǐ ruò wèi qiáng zhě, fēi wéi tiān shí, yì yì rén móu yě. jīn cāo yǐ yōng bǎi wàn zhī zhòng, xié tiān zǐ ér lìng zhū hóu chuán yuē:" qiú zhū hóu, mò rú qín wáng." cǐ zhī wèi yě.. cǐ chéng bù kě yǔ zhēng fēng. sūn quán jù yǒu jiāng dōng, yǐ lì sān dài, guó xiǎn ér mín fù, xián néng wéi yòng, cǐ kě yǔ wèi yuán, ér bù kě tú yě. jīng zhōu běi jù jiāng hàn, lì jǐn nán hǎi, dōng lián wú huì, xī tōng bā shǔ, cǐ yòng wǔ zhī guó, ér qí zhǔ bù néng shǒu, cǐ dài tiān suǒ yǐ zī jiāng jūn yě. yì zhōu xiǎn sāi, wò yě qiān lǐ, tiān fǔ zhī guó, gāo zǔ yīn zhī yǐ chéng dì yè. liú zhāng àn ruò, zhāng lǔ zài běi, mín yīn guó fù, ér bù zhī xù, zhì néng zhī shì, sī dé míng hòu. jiāng jūn jì dì shì zhī zhòu, xìn yì zhe yú sì hǎi, zǒng lǎn yīng xióng, sī xián rú kě. ruò kuà yǒu jīng yì, bǎo qí yán qū, xī hé zhū róng, nán fǔ yí yuè, jié hǎo sūn quán, nèi xiū zhèng lǐ. tiān xià yǒu biàn, zé mìng shàng jiàng jiāng jīng zhōu zhī jūn, yǐ xiàng wǎn luò jiāng jūn shēn lǜ yì zhōu zhī zhòng, chū yú qín chuān, bǎi xìng shú bù dān sì hú jiāng, yǐ yíng jiāng jūn zhě hū? chéng rú shì, zé bà yè kě chéng, hàn shì kě xìng yǐ." shí cáo gōng pò jīng zhōu, xiān zhǔ bēn wú.
闻诸葛亮躬耕南阳，乃三诣亮于草庐之中，屏人言曰：“汉室倾颓，奸臣窃命，主上蒙尘，孤不度德量力，欲信大义，行于天下，而智术浅短，遂用猖獗，至于今日，然意犹未已。君谓计将安出？”亮答曰：“自董卓以来，豪杰并起，跨州连郡者，不可胜数。曹操比于袁绍，名微而众寡，然遂能克绍。以弱为强者，非唯天时，抑亦人谋也。今操已拥百万之众，挟天子而令诸侯(《传》曰：“求诸侯，莫如勤王。”此之谓也。)。此诚不可与争锋。孙权据有江东，已历三代，国险而民附，贤能为用，此可与为援，而不可图也。荆州北据江、汉，利尽南海，东连吴会，西通巴、蜀，此用武之国，而其主不能守，此殆天所以资将军也。益州险塞，沃野千里，天府之国，高祖因之以成帝业。刘璋暗弱，张鲁在北，民殷国富，而不知恤，智能之士，思得明后。将军既帝室之冑，信义着于四海，总览英雄，思贤如渴。若跨有荆益，保其岩岨，西和诸戎，南抚夷越，结好孙权，内修政理。天下有变，则命上将将荆州之军，以向宛、洛；将军身率益州之众，出于秦川，百姓孰不箪食壶浆，以迎将军者乎？诚如是，则霸业可成，汉室可兴矣。”时曹公破荆州，先主奔吴。

xiān zhǔ zhī bēn wú yě, lùn zhě yǐ sūn quán bì shā zhī. chéng yù liào yuē:" cáo gōng wú dí yú tiān xià, chū jǔ jīng zhōu, wēi zhèn jiāng dōng. quán suī yǒu móu, bù néng dú dāng yě. liú bèi, yīng xióng yě, guān yǔ zhāng fēi jiē wàn rén zhī dí, quán bì zī yǐ yù yú wǒ, nán jiě shì fēn, bèi zī yǐ chéng, bù kě dé shā yě." quán guǒ duō yǔ bèi bīng, yǐ yù tài zǔ. shí yì zhōu cì shǐ liú zhāng wén cáo gōng zhēng jīng zhōu, qiǎn bié jià zhāng sōng yì cáo gōng, cáo gōng shí yǐ dìng jīng zhōu, zǒu xiān zhǔ. cáo gōng bù cún lù sōng, sōng quàn zhāng zì jué. xí záo chǐ yuē:" xī qí huán gōng yī jīn qí gōng, ér pàn zhě jiǔ guó cáo cāo jiàn zì jiāo fá, ér tiān xià sān fēn. jiē qín zhī yú shù shí nián zhī nèi, qì zhī yú fǔ yǎng zhī qǐng, qǐ bù xī hū? shì yǐ jūn zǐ láo qiān rì zè, lǜ yǐ xià rén, gōng gāo ér jū zhī yǐ ràng, shì zūn ér shǒu zhī yǐ bēi, fū rán hòu néng yǒu qí fù guì, bǎo qí gōng yè, chuán fú bǎi dài, hé jiāo jīn zhī yǒu zāi? jūn zǐ shì yǐ zhī cáo cāo zhī bù néng suì jiān tiān xià yě."
(先主之奔吴也，论者以孙权必杀之。程昱料曰：“曹公无敌于天下，初举荆州，威震江东。权虽有谋，不能独当也。刘备，英雄也，关羽、张飞皆万人之敌，权必资以御于我，难解势分，备资以成，不可得杀也。”权果多与备兵，以御太祖。时益州刺史刘璋闻曹公征荆州，遣别驾张松诣曹公，曹公时已定荆州，走先主。曹公不存录松，松劝璋自绝。习凿齿曰：“昔齐桓公一矜其功，而叛者九国；曹操渐自骄伐，而天下三分。皆勤之于数十年之内，弃之于俯仰之顷，岂不惜乎？是以君子劳谦日昃，虑以下人，功高而居之以让，势尊而守之以卑，夫然后能有其富贵，保其功业，传福百代，何骄矜之有哉？君子是以知曹操之不能遂兼天下也。”)

bèi yòng liàng jì, jié hǎo sūn quán, gòng jù cáo gōng yú chì bì, pò zhī. cáo gōng běi hái, quán nǎi yǐ jīng zhōu yè bèi. zhōu yú shàng shū jiàn yuē:" liú bèi yǐ xiāo xióng zhī zī, ér guān yǔ zhāng fēi xióng hǔ zhī jiāng, bì fēi jiǔ qū wéi rén yòng zhě. yú wèi dà jì, yí xǐ bèi zhì wú, shèng wèi zhù shì, duō qí měi nǚ wán hǎo zhī wù, yǐ yú qí ěr mù. fēn cǐ sān rén, gè zhì yī fāng. shǐ rú yú zhě, dé xié yǔ gōng zhàn, dà shì kě dìng yě. jīn wěi gē tǔ dì, yǐ zī yè zhī, jù cǐ sān rén jù zài jiāng yì, kǒng jiāo lóng dé yún yǔ, fēi fù chí zhōng wù yě." quán yǐ cáo gōng zài běi fāng, dāng guǎng lǎn yīng xióng, gù bù nà yě.
备用亮计，结好孙权，共拒曹公于赤壁，破之。曹公北还，权乃以荆州业备。(周瑜上疏谏曰：“刘备以枭雄之姿，而关羽、张飞熊虎之将，必非久屈为人用者。愚谓大计，宜徙备置吴，盛为筑室，多其美女玩好之物，以娱其耳目。分此三人，各置一方。使如瑜者，得挟与攻战，大事可定也。今猥割土地，以资业之，聚此三人俱在疆埸，恐蛟龙得云雨，非复池中物也。”权以曹公在北方，当广揽英雄，故不纳也。)

páng tǒng shuō bèi yuē:" jīng zhōu huāng cán, rén wù dān jǐn. dōng yǒu wú sūn, běi yǒu cáo shì, dǐng zú zhī jì, nán yǐ dé zhì. jīn yì zhōu guó fù rén qiáng, hù kǒu bǎi wàn, jùn zhōng bīng mǎ, suǒ chū bì jù, bǎo huò wú qiú yú wài. jīn kě quán jiè yǐ dìng dà shì." bèi yuē:" jīn zhǐ yǔ wú wèi shuǐ huǒ zhě, cáo cāo yě. cāo yǐ jí, wú yǐ kuān cāo yǐ bào, wú yǐ rén cāo yǐ jué, wú yǐ zhōng. měi yǔ cāo fǎn, shì nǎi kě chéng ěr. jīn yǐ xiǎo gù ér shī xìn yì yú tiān xià zhě, wú suǒ bù qǔ yě." tǒng yuē:" quán biàn zhī shí, gù fēi yī dào suǒ néng dìng yě. jiān ruò tūn mèi, wǔ bó zhī shì nì qǔ shùn shǒu, bào zhī yǐ yì gè shì dìng hòu, fēng yǐ dà guó, hé fù yú xìn? jīn rì bù qǔ, zhōng wéi rén lì ěr." bèi nǎi shǐ guān yǔ shǒu jīng zhōu, yù zì qǔ shǔ.
庞统说备曰：“荆州荒残，人物殚尽。东有吴孙，北有曹氏，鼎足之计，难以得志。今益州国富人强，户口百万，郡中兵马，所出毕具，宝货无求于外。今可权借以定大事。”备曰：“今指与吾为水火者，曹操也。操以急，吾以宽；操以暴，吾以仁；操以谲，吾以忠。每与操反，事乃可成耳。今以小故而失信义于天下者，吾所不取也。”统曰：“权变之时，固非一道所能定也。兼弱吞昧，五伯之事；逆取顺守，报之以义；各事定后，封以大国，何负于信？今日不取，终为人利耳。”备乃使关羽守荆州，欲自取蜀。

shí sūn quán yí shǐ bào bèi, yù gòng qǔ shǔ, yuē:" mǐ zéi zhāng lǔ jū wáng bā hàn, wèi cáo cāo ěr mù, guī tú yì zhōu, liú zhāng bù néng zì shǒu. ruò cāo dé shǔ, zé jīng zhōu wēi yǐ. jīn yù xiān gōng qǔ zhāng, jìn tǎo zhāng lǔ, shǒu wěi xiāng lián, yī tǒng wú chǔ, suī yǒu shí cāo, wú suǒ yōu yě." huò shuō bèi yí bào tīng xǔ, wú zhōng bù néng yuè jīng yǒu shǔ, shǔ dì kě yǒu yě. zhǔ bù yīn guān yuē:" ruò wéi wú xiān qū, jìn wèi néng kè shǔ, fǎn wèi wú suǒ chéng, zé dà shì qù yǐ!" bèi cóng zhī, jù dá quán yuē:" yì zhōu mín fù guó qiáng, tǔ dì zǔ xiǎn, liú zhāng suī ruò, zú yǐ zì shǒu. zhāng lǔ xū wěi, wèi bì jìn zhōng yú cāo. jīn bào shī yú shǔ hàn, zhuǎn yùn yú wàn lǐ, yù shǐ zhàn kè gōng qǔ, jǔ bù shī lì, cǐ wú qǐ bù néng dìng qí guī, sūn wǔ bù néng shàn qí shì. jīn cáo cāo sān fēn tiān xià yǒu qí èr, jiāng yìn mǎ cāng hǎi, guān bīng wú huì. ér tóng méng wú gù zì xiāng gōng fá, jiè shū yú cāo, shǐ dí chéng qí xì, fēi jì yě." quán zhī bèi yì, nǎi zhǐ yě.
(时孙权遗使报备，欲共取蜀，曰：“米贼张鲁居王巴汉，为曹操耳目，规图益州，刘璋不能自守。若操得蜀，则荆州危矣。今欲先攻取璋，进讨张鲁，首尾相连，一统吴楚，虽有十操，无所忧也。”或说备宜报听许，吴终不能越荆有蜀，蜀地可有也。主薄殷观曰：“若为吴先驱，进未能克蜀，返为吴所乘，则大事去矣！”备从之，拒答权曰：“益州民富国强，土地阻险，刘璋虽弱，足以自守。张鲁虚伪，未必尽忠于操。今暴师于蜀汉，转运于万里，欲使战克攻取，举不失利，此吴起不能定其规，孙武不能善其事。今曹操三分天下有其二，将饮马沧海，观兵吴会。而同盟无故自相攻伐，借枢于操，使敌乘其隙，非计也。”权知备意，乃止也。)

huì liú zhāng wén cáo gōng xiàng hàn zhōng tǎo zhāng lǔ, nèi huái kǒng jù. bié jià zhāng sōng shuō zhāng yuē:" cáo gōng bīng qiáng, wú dí yú tiān xià. ruò yīn zhāng lǔ zhī zī, yǐ qǔ shǔ tǔ, shuí néng yù zhī? liú yù zhōu, shǐ jūn zhī zōng shì, ér cáo gōng zhī shēn chóu yě. ruò shǐ zhī tǎo lǔ, lǔ bì pò. lǔ pò zé yì zhōu qiáng, cáo gōng suī lái, wú néng wéi yě." zhāng rán zhī, qiǎn fǎ zhèng yíng xiān zhǔ. shí huáng quán jiàn yuē:" zuǒ jiāng jūn yǒu xiāo míng, jīn yǐ bù qǔ yù zhī zé bù mǎn qí xīn, yǐ kè lǐ dài zhī zé yī guó bù róng èr jūn, ruò kè yǒu tài shān zhī ān, zé zhǔ yǒu lěi luǎn zhī wēi. yuàn qiě bì jìng yǐ dài hé qīng." shí liú bā yì jiàn yuē:" bèi, xióng jié rén yě. rù bì yǒu wéi, bù kě nèi yě." jì rù, bā yòu yuē:" ruò shǐ bèi tǎo zhāng lǔ, shì fàng hǔ yú shān lín yě." zhāng bìng bù tīng.
会刘璋闻曹公向汉中讨张鲁，内怀恐惧。别驾张松说璋曰：“曹公兵强，无敌于天下。若因张鲁之资，以取蜀土，谁能御之？刘豫州，使君之宗室，而曹公之深仇也。若使之讨鲁，鲁必破。鲁破则益州强，曹公虽来，无能为也。”璋然之，遣法正迎先主。(时黄权谏曰：“左将军有枭名，今以部曲遇之则不满其心，以客礼待之则一国不容二君，若客有泰山之安，则主有垒卵之危。愿且闭境以待河清。”时刘巴亦谏曰：“备，雄杰人也。入必有为，不可内也。”既入，巴又曰：“若使备讨张鲁，是放虎于山林也。”璋并不听。)

xiān zhǔ yǔ zhāng huì fú. zhāng jì hái chéng dū, xiān zhǔ dāng wèi zhāng běi zhēng hàn zhōng.
先主与璋会涪。璋既还成都，先主当为璋北征汉中。

tǒng fù shuō bèi yuē:" yīn xuǎn jīng bīng, zhòu yè jiān dào, jìng xí chéng dū. zhāng jì bù wǔ, yòu sù wú yù bèi, dà jūn zú zhì, yī jǔ biàn dìng, cǐ shàng jì yě. yáng huái gāo pèi, zhāng zhī míng jiàng, gè zhàng qiáng bīng, jù shǒu guān tóu, wén shù yǒu jiān lái jiàn zhāng: shǐ fā qiǎn jiàng jūn hái jīng zhōu, jiāng jūn wèi zhì qiǎn yǔ xiāng wén shuō jīng zhōu yǒu jí, yù hái jiù zhī, bìng shǐ zhuāng shù, wài zuò guī xíng. cǐ èr zi jù fú jiāng jūn yīng míng, yòu xǐ jiāng jūn zhī qù, bì chéng qīng qí lái jiàn jiāng jūn, yīn cǐ zhí zhī, jìn qǔ qí bīng, nǎi xiàng chéng dū, cǐ zhòng jì yě. fǎn huán bái dì, lián yǐn jīng zhōu, xú hái tú zhī, cǐ xià jì yě. ruò chén yín bù qù, jiāng zhì dà kùn, bù kě jiǔ yǐ." xiān zhǔ rán qí zhòng jì.
统复说备曰：“阴选精兵，昼夜兼道，径袭成都。璋既不武，又素无豫备，大军卒至，一举便定，此上计也。杨怀、高沛，璋之名将，各仗强兵，据守关头，闻数有笺来谏璋：使发遣将军还荆州，将军未至遣与相闻；说荆州有急，欲还救之，并使装束，外作归形。此二子俱服将军英名，又喜将军之去，必乘轻骑来见将军，因此执之，进取其兵，乃向成都，此中计也。返还白帝，连引荆州，徐还图之，此下计也。若沉吟不去，将致大困，不可久矣。”先主然其中计。

chū, zhāng sōng fǎ zhèng jiàn bèi, bèi yǐ sī yì jiē nà, jǐn qí yīn qín. yīn wèn shǔ zhōng bīng qì fǔ kù rén mǎ zhòng guǎ jí zhū yào hài, sōng děng jù wèi yán zhī, yòu huà dì tú, chǔ zhì shān chuān, yóu shì jǐn zhī yì zhōu xū shí. xiān zhǔ běi dào jiā méng, wèi jí tǎo lǔ, hòu shù ēn dé yǐ shōu zhòng xīn. míng nián, cáo gōng zhēng sūn quán, quán hū xiān zhǔ zì jiù. bèi nǎi cóng zhāng qiú wàn bīng jí zī bǎo, yù yǐ dōng xíng jiù quán, zhāng dàn xǔ bīng sì qiān, qí yú jiē bàn gěi. bèi yīn jī nù qí zhòng yuē:" wú wèi yì zhōu zhēng qiáng dí, shī tú qín cuì, bù huáng níng jū, jīn jī tǎng zàng zhī cái, ér lìn yú shǎng gōng, wàng shì dài fū wèi chū sǐ lì zhàn, qí kě dé hū?" nǎi zhào zhāng bái shuǐ jūn dū yáng huái, zé yǐ wú lǐ, zhǎn zhī. shǐ huáng zhōng děng lēi jūn xiàng zhāng. xiān zhǔ jìng zhì guān, zhì zhū jiàng shì zú qī zǐ. yǐn bīng cóng zhōng děng jìn dào fú, jù qí chéng. zhāng suǒ qiǎn jiàng jiē pò bài yě. jí zhǎn huái děng, zì jiā méng nán hái qǔ zhāng.
(初，张松、法正见备，备以私意接纳，尽其殷勤。因问蜀中兵器、府库、人马众寡及诸要害，松等具为言之，又画地图，处置山川，由是尽知益州虚实。先主北到葭萌，未即讨鲁，厚树恩德以收众心。明年，曹公征孙权，权呼先主自救。备乃从璋求万兵及资宝，欲以东行救权，璋但许兵四千，其余皆半给。备因激怒其众曰：“吾为益州征强敌，师徒勤瘁，不遑宁居，今积帑藏之财，而吝于赏功，望士大夫为出死力战，其可得乎？”乃召璋白水军督杨怀，责以无礼，斩之。使黄忠等勒军向璋。先主径至关，质诸将士卒妻子。引兵从忠等进到涪，据其城。璋所遣将皆破败也。)即斩怀等，自葭萌南还取璋。

shí zhèng dù shuō zhāng yuē:" zuǒ jiāng jūn xí wǒ, bīng bù mǎn wàn, shì zhòng wèi fù, yě gǔ shì zī, jì mò ruò jǐn qū bā xī zǐ tóng rén, nèi fú shuǐ yǐ xī, qí cāng lǐn yě gǔ, yī jiē shāo chú, gāo lěi shēn gōu, jìng yǐ dài zhī. bǐ qǐng zhàn bù xǔ, jiǔ wú suǒ zī, bù guò bǎi rì, bì jiāng zì zǒu. zǒu ér jī zhī, zé bì qín yǐ." zhāng bù yòng dù jì. xiān zhǔ suì cháng qū, suǒ guò bì kè, ér yǒu bā shǔ.
时郑度说璋曰：“左将军袭我，兵不满万，士众未附，野谷是资，计莫若尽驱巴西、梓潼人，内涪水以西，其仓廪野谷，一皆烧除，高垒深沟，静以待之。彼请战不许，久无所资，不过百日，必将自走。走而击之，则必禽矣。”璋不用度计。先主遂长驱，所过必克，而有巴蜀。

liú bèi xí shǔ, chéng xiàng yuàn zhào jiǎn yuē:" liú bèi qí bù jì hū? zhuō yú yòng bīng, měi zhàn bì bài, bēn wáng bù xiá, hé yǐ tú rén? shǔ suī xiǎo guó, xiǎn gù sì sāi, dú shǒu zhī guó, nán zú bìng yě." zhēng shì fù gàn yuē:" liú bèi kuān rén yǒu dù, néng dé rén zhī sǐ lì zhū gě liàng dá lǐ zhī biàn, zhèng ér yǒu móu ér wèi zhī xiāng zhāng fēi guān yǔ yǒng ér yǒu yì, jiē wàn rén dí ér wèi zhī jiāng. cǐ sān rén zhě, jiē rén jié yě, yǐ liú bèi zhī lüè, sān jié zuǒ zhī, hé wéi bù jì?" xiān zhǔ wéi chéng dū shù shí rì, zhāng chū jiàng. shǔ zhōng yīn shèng fēng lè, xiān zhǔ zhì jiǔ dà xiǎng shì zú, qǔ shǔ chéng zhōng jīn yín fēn cì jiàng shì, hái qí gǔ bó. chū gōng liú zhāng, bèi yǔ shì zhòng yuē yuē:" ruò shì dìng, fǔ kù bǎi wù, gū wú yù yān!" jí bá chéng dū, shì zhòng jiē shě gān gē fù zhū cáng, jìng qǔ bǎo wù. jūn yòng bù zú, bèi shén yōu zhī, liú bā yuē:" yì ěr! dàn dāng zhù zhí bǎi qián, píng zhū wù jià, lìng lì wèi guān shì." bèi cóng zhī. shù yuè zhī jiān, fǔ kù chōng shí. xiān zhǔ lǐng yì zhōu mù, zhū gě liàng wèi gǔ gōng, fǎ zhèng wèi móu zhǔ, guān yǔ zhāng fēi mǎ chāo wèi zhǎo yá, xǔ jìng mí zhú jiǎn yōng wèi bīn yǒu. dǒng hé huáng quán lǐ yán děng běn zhāng zhī shòu yòng yě, wú yī fèi guān děng yòu zhāng zhī hūn qīn yě péng yàng zhě, yòu zhāng zhī suǒ pái bìn yě liú bā zhě, sù xī zhī suǒ jì hèn yě. jiē chù zhī xiǎn rèn, jǐn qí qì néng. yǒu zhì zhī shì wú bù jìng quàn yě.
(刘备袭蜀，丞相掾赵戬曰：“刘备其不济乎？拙于用兵，每战必败，奔亡不暇，何以图人？蜀虽小国，险固四塞，独守之国，难卒并也。”征士傅干曰：“刘备宽仁有度，能得人之死力；诸葛亮达理知变，正而有谋而为之相；张飞、关羽勇而有义，皆万人敌而为之将。此三人者，皆人杰也，以刘备之略，三杰佐之，何为不济？”先主围成都数十日，璋出降。蜀中殷盛丰乐，先主置酒大飨士卒，取蜀城中金银分赐将士，还其谷帛。初攻刘璋，备与士众约曰：“若事定，府库百物，孤无豫焉！”及拔成都，士众皆舍干戈赴诸藏，竞取宝物。军用不足，备甚忧之，刘巴曰：“易耳！但当铸直百钱，平诸物价，令吏为官市。”备从之。数月之间，府库充实。先主领益州牧，诸葛亮为股肱，法正为谋主，关羽、张飞、马超为爪牙，许靖、糜竺、简雍为宾友。董和、黄权、李严等本璋之授用也，吴壹、费观等又璋之婚亲也；彭羕者，又璋之所排摈也；刘巴者，宿昔之所忌恨也。皆处之显任，尽其器能。有志之士无不竞劝也。)

qún chén quàn xiān zhǔ chēng zūn hào, xiān zhǔ wèi xǔ. zhū gě liàng yuē:" xī wú hàn gěng chún děng quàn shì zǔ jí dì wèi, shì zǔ cí ràng, qián hòu shù sì. gěng chún jìn yán yuē:' tiān xià yīng xióng yóng yóng, jì yǒu suǒ wàng, rú bù cóng yì zhě, shì dài fū gè guī qiú zhǔ, wú wéi cóng gōng yě.' shì zǔ gǎn chún yán shēn zhì, suì rán nuò zhī. jīn cáo shì cuàn hàn, tiān xià wú zhǔ, dài wáng liú shì miáo zú, shào shì ér qǐ, jí dì wèi, nǎi qí yí yě. shì dài fū jiǔ qín kǔ zhě, yì wàng chǐ cùn zhī gōng míng, rú chún yán ěr." xiān zhǔ yú shì jí dì wèi. qiáo zhōu děng quàn jìn yún:" chén fù qún wèi wáng shí, yán xī nán shù yǒu huáng qì, zhí lì shù zhàng, jiàn lái jī nián, shí shí yǒu jǐng yún xiáng fēng cóng xuán jī xià yīng zhī. cǐ wèi yì ruì. yòu èr shí èr nián zhōng, shù yǒu qì rú qí, cóng xī jìng dōng, zhōng tiān ér xíng. tú shū yuē:' bì yǒu tiān zǐ chū qí fāng.' shì nián, tài bái yíng huò zhèn xīng cháng cóng suì xīng, xiāng zhuī jìn. hàn chū xìng, wǔ xīng cóng suì xīng móu, suì xīng zhǔ yì. hàn wèi zài xī, yì zhī shàng fāng. gù hàn fǎ cháng yǐ suì xīng hòu rén zhǔ, dāng yǒu shèng zhǔ qǐ yú cǐ zhōu, yǐ zhì zhōng xīng. shí xǔ dì shàng cún, gù qún xià bù gǎn lòu yán. qǐng zhě yíng huò fù zhuī suì xīng, jiàn zài wèi mǎo. wèi mǎo wèi tiān gāng. jīng yuē:' dì wáng chù zhī, zhòng xié xiāo wáng'. yuàn dài wáng yìng tiān shùn rén, sù jí hóng yè, yǐ níng hǎi nèi yě."
群臣劝先主称尊号，先主未许。诸葛亮曰：“昔吴汉、耿纯等劝世祖即帝位，世祖辞让，前后数四。耿纯进言曰：‘天下英雄喁喁，冀有所望，如不从议者，士大夫各归求主，无为从公也。’世祖感纯言深至，遂然诺之。今曹氏篡汉，天下无主，大王刘氏苗族，绍世而起，即帝位，乃其宜也。士大夫久勤苦者，亦望尺寸之功名，如纯言耳。”先主于是即帝位。(谯周等劝进云：“臣父群未亡时，言西南数有黄气，直立数丈，见来积年，时时有景云祥风从璇玑下应之。此为异瑞。又二十二年中，数有气如旗，从西竟东，中天而行。图书曰：‘必有天子出其方。’是年，太白、荧惑、镇星常从岁星，相追近。汉初兴，五星从岁星谋，岁星主义。汉位在西，义之上方。故汉法常以岁星候人主，当有圣主起于此州，以致中兴。时许帝尚存，故群下不敢漏言。顷者荧惑复追岁星，见在胃、昴。胃、昴为天纲。《经》曰：‘帝王处之，众邪消亡’。愿大王应天顺人，速即洪业，以宁海内也。”)

shí cáo gōng bá hàn zhōng.
时曹公拔汉中。

chū, wèi tài zǔ pò zhāng lǔ yú hàn zhōng, liú yè jìn jì yuē:" míng gōng běi pò yuán shào nán zhēng liú biǎo, jiǔ zhōu bǎi jùn shí bìng qí bā, wēi zhèn tiān xià, shì shè hǎi wài. jīn jǔ hàn zhōng, shǔ rén wàng fēng, pò dǎn shī shǒu, tuī cǐ ér qián, shǔ kě chuán xí ér dìng. liú bèi, rén jié yě yǒu dù ér chí, dé shǔ rì qiǎn, shǔ rén wèi fù, rén xīn zhèn kǒng, qí shì zì qīng. yīn qí qīng ér yā zhī, wú bù kè yě. ruò xiǎo huǎn zhī, zhū gě kǒng míng míng yú zhì tǐ, guān yǔ zhāng fēi yǒng guàn sān jūn, wǔ yì yǐ wēi zhī, wén dé yǐ fǔ zhī, jù xiǎn shǒu yào, bù kě fàn yǐ! jīn shí bù qǔ, bì yǒu hòu yōu." tài zǔ bù cóng. jū qī rì, shǔ jiàng zhě yán shǔ zhōng jīng rǎo, suī zhǎn zhī, yóu bù jīn. tài zǔ yòu wèn yè yuē:" shǔ kě fá fǒu?" duì yuē:" jīn yǐ xiǎo ān, bù kě dòng yě."
(初，魏太祖破张鲁于汉中，刘晔进计曰：“明公北破袁绍、南征刘表，九州百郡十并其八，威震天下，势慑海外。今举汉中，蜀人望风，破胆失守，推此而前，蜀可传檄而定。刘备，人杰也；有度而迟，得蜀日浅，蜀人未附，人心震恐，其势自倾。因其倾而压之，无不克也。若小缓之，诸葛孔明明于治体，关羽、张飞勇冠三军，武毅以威之，文德以抚之，据险守要，不可犯矣！今时不取，必有后忧。”太祖不从。居七日，蜀降者言蜀中惊扰，虽斩之，犹不禁。太祖又问晔曰：“蜀可伐否？”对曰：“今已小安，不可动也。”)

fǎ zhèng shuō xiān zhǔ yuē:" cáo cāo yī jǔ jiàng zhāng lǔ dìng hàn zhōng, bù yīn cǐ shì yǐ tú bā shǔ, ér liú xià hóu yuān zhāng hé tún shǒu, shēn jù běi hái, cǐ fēi qí zhì bù dǎi, lì bù zú yě, jiāng nèi yǒu yōu bī gù ěr. jīn suàn yuān hé cái lüè, bù shèng guó zhī jiāng lǜ, jǔ zhòng wǎng tǎo, zé bì kè zhī. kè zhī rì, guǎng nóng jī gǔ, guān xìn sì xì, shàng kě yǐ qīng fù kòu dí, zūn jiǎng wáng shì zhōng kě yǐ cán shí yōng liáng, guǎng jìng tà tǔ xià kě yǐ gù shǒu yào hài, wèi chí jiǔ zhī jì. cǐ gài tiān yǐ yǔ wǒ, shí bù kě shī yě." xiān zhǔ shàn qí cè, nǎi lǜ zhū jiàng jìn bīng hàn zhōng, zhèng yì cóng xíng. xiān zhǔ yóu yáng píng nán dù miǎn shuǐ, yuán shān shāo qián, yú dìng jūn shān zuò yíng. yuān jiāng bīng lái zhēng qí dì. zhèng yuē:" kě jī yǐ." xiān zhǔ mìng huáng zhōng chéng gāo gǔ zào gōng zhī, dà pò yuān jūn, yuān děng shòu shǒu, suì yǎn yǒu liáng hàn.
法正说先主曰：“曹操一举降张鲁、定汉中，不因此势以图巴蜀，而留夏侯渊、张合屯守，身遽北还，此非其智不逮，力不足也，将内有忧逼故耳。今算渊、合才略，不胜国之将率，举众往讨，则必克之。克之日，广农积谷，观衅伺隙，上可以倾覆寇敌，尊奖王室；中可以蚕食雍、凉，广境拓土；下可以固守要害，为持久之计。此盖天以与我，时不可失也。”先主善其策，乃率诸将进兵汉中，正亦从行。先主由阳平南渡沔水，缘山稍前，于定军山作营。渊将兵来争其地。正曰：“可击矣。”先主命黄忠乘高鼓噪攻之，大破渊军，渊等授首，遂奄有梁汉。

shí wèi shǐ xià hóu mào zhèn cháng ān, shǔ jiāng wèi yán jiù zhū gě liàng qǐng bīng cóng bāo zhōng chū, xún qín lǐng ér dōng, dāng zǐ wǔ ér běi, yǐ xí cháng ān, liàng bù xǔ.
时魏使夏侯楙镇长安，蜀将魏延就诸葛亮请兵从褒中出，循秦岭而东，当子午而北，以袭长安，亮不许。

wèi lüè yuē:" xià hóu mào wèi ān xī jiāng jūn, zhèn cháng ān. zhū gě liàng yú nán zhèng yǔ qún xià jì yì, wèi yán yuē:' wén xià hóu mào, shǎo zhǔ xù yě, qiè ér wú móu, jīn jiǎ yán jīng bīng wǔ qiān, fù liáng wǔ qiān, zhí cóng bāo zhōng chū, xún qín lǐng ér dōng, dāng zǐ wǔ ér běi, bù guò shí rì, kě dào cháng ān. wén yán yǎn zhì, bì chéng chuán táo zǒu, cháng ān wéi yǒu yù shǐ jīng zhào tài shǐ ěr, héng mén dǐ hūn yǔ sǎn rén zhī gǔ, zú zhōu shí yě. bǐ dōng fāng xiāng hé jù, shàng èr shí xǔ rì, ér gōng cóng xié gǔ lái, yì zú yǐ dá. rú cǐ zé yī jǔ ér xián yáng yǐ xī kě dìng yǐ!' liàng yǐ wéi xuán wēi bù rú ān cóng, tǎn dào kě yǐ píng qǔ lǒng yòu, wàn quán bì kè ér wú yú, gù bù yòng yán jì yě. yán měi suí liàng chū, zhé yù qǐng bīng wàn rén yǔ liàng yì dào huì yú tóng guān, rú hán xìn gù shì. liàng zhì ér bù xǔ. yán cháng wèi liàng wèi qiè, tàn hèn jǐ cái yòng zhī bù jìn yě."
(《魏略》曰：“夏侯楙为安西将军，镇长安。诸葛亮于南郑与群下计议，魏延曰：‘闻夏侯楙，少主婿也，怯而无谋，今假延精兵五千，负粮五千，直从褒中出，循秦岭而东，当子午而北，不过十日，可到长安。闻延奄至，必乘船逃走，长安唯有御史、京兆太史耳，横门邸阍与散人之谷，足周食也。比东方相合聚，尚二十许日，而公从斜谷来，亦足以达。如此则一举而咸阳以西可定矣！’亮以为悬危不如安从，坦道可以平取陇右，万全必克而无虞，故不用延计也。延每随亮出，辄欲请兵万人与亮异道会于潼关，如韩信故事。亮制而不许。延常谓亮为怯，叹恨己才用之不尽也。”)

qí hòu wú sūn quán xí guān yǔ, qǔ jīng zhōu. fàn yè yuē:" liú bèi lìng guān yǔ zhèn shǒu jīng zhōu. wú jiāng lǚ méng bài hàn chāng tài shǒu yǔ guān yǔ fēn tǔ jiē jìng, zhī yǔ xiāo xióng yǒu bìng bìng xīn, qiě jū shàng liú, qí shì nán jiǔ. méng nǎi mì chén jì cè yuē:' jīn zhēng lǔ shǒu nán jùn, pān zhāng jiāng yóu bīng wàn rén xún jiāng shàng xià, yìng dí suǒ zài. méng wèi guó jiā qián jù xiāng yáng. rú cǐ, hé yōu yú cāo? hé lài yú yǔ?' jiāng tú zhī, huì yǔ tǎo fán, liú bīng jiāng bèi nán jùn. méng shàng shū yuē:' yǔ tǎo fán ér duō liú bèi bīng, bì kǒng méng tú qí hòu gù yě. méng cháng yǒu bìng, qǐ fēn zhòng hái jiàn yè, yǐ zhì bìng wéi míng, yǔ wén zhī, bì chè bèi bīng. jǐn fù xiāng yáng, dà jūn fú jiāng, zhòu yè qū shàng, xí qí kōng xū, zé nán jùn kě xià, ér yǔ kě qín yě.' suì chēng bìng dǔ, quán nǎi lù xí zhào méng hái, yīn yǔ tú jì. yǔ guǒ xìn zhī, shāo sā bīng fù fán. quán suì qiǎn méng zài qián, fú qí jīng bīng yú zhōu gòu lú zhōng, shǐ bái yī yáo lǔ zuò shāng gǔ fú, zhòu yè jiān xíng, zhì yǔ suǒ zhì jiāng biān tún hòu, jǐn fù zhī, shì gù yǔ bù wén zhī. méng rù jù chéng, jǐn dé yǔ jiàng shì jiā shǔ, jiē fǔ wèi, yuē lìng jūn bù dé gàn lì rén jiā yǒu suǒ qiú qǔ. yǔ hái zài dào lù, shù shǐ rén yǔ méng xiāng wén, méng zhé hòu yù qí shǐ. yǔ shǐ rén hái, xián zhī jiā mén wú yàng, jiàn dài guò yú píng shí, gù yǔ lì shì wú dòu xīn, jiē wěi yǔ ér jiàng, jí fù zǐ jù huò. chū, sūn quán zhī tǎo yǔ yě, qiǎn shǐ bào wèi yún:" yù tǎo guān yǔ zì xiào, qǐ bù lòu lù. jīn yǔ yǒu bèi, qún chén xián yán mì zhī shì yí." dǒng zhāo yuē:" jūn shì shàng quán, qī yú hé yí. yí lù qí shì. yǔ wén quán shàng, jí dāng hái hù qí chéng, wéi dé sù jiě, biàn huò qí lì. kě shǐ liǎng zéi xiāng chí, wǒ chéng qí bì. ruò mì ér bù lù, shǐ quán dé zhì, fēi jì zhī shàng yě." nǎi shǐ shè shū yú wéi zhōng jí yǔ tún nèi. hóu yóu yù wèi qù. lù xùn zhì, pò jiāng líng. yǔ zǒu zhì lín jǔ, wèi wú jiāng pān zhāng suǒ shā yě.
其后吴孙权袭关羽，取荆州。(范晔曰：“刘备令关羽镇守荆州。吴将吕蒙拜汉昌太守与关羽分土接境，知羽枭雄有并并心，且居上流，其势难久。蒙乃密陈计策曰：‘今征虏守南郡，潘璋将游兵万人循江上下，应敌所在。蒙为国家前据襄阳。如此，何忧于操？何赖于羽？’将图之，会羽讨樊，留兵将备南郡。蒙上疏曰：‘羽讨樊而多留备兵，必恐蒙图其后故也。蒙常有病，乞分众还建业，以治病为名，羽闻之，必撤备兵。尽赴襄阳，大军浮江，昼夜驱上，袭其空虚，则南郡可下，而羽可擒也。’遂称病笃，权乃露檄召蒙还，阴与图计。羽果信之，稍撒兵赴樊。权遂遣蒙在前，伏其精兵于[舟冓]舻中，使白衣摇橹作商贾服，昼夜兼行，至羽所置江边屯候，尽缚之，是故羽不闻知。蒙入据城，尽得羽将士家属，皆抚慰，约令军不得干历人家、有所求取。羽还在道路，数使人与蒙相闻，蒙辄厚遇其使。羽使人还，咸知家门无恙，见待过于平时，故羽吏士无斗心，皆委羽而降，即父子俱获。初，孙权之讨羽也，遣使报魏云：“欲讨关羽自效，乞不漏露。今羽有备，群臣咸言密之是宜。”董昭曰：“军事尚权，期于合宜。宜露其事。羽闻权上，即当还护其城，围得速解，便获其利。可使两贼相持，我乘其弊。若密而不露，使权得志，非计之上也。”乃使射书于围中及羽屯内。侯犹豫未去。陆逊至，破江陵。羽走至临沮，为吴将潘璋所杀也。)

xiān zhǔ nù wú, fá zhī, bài jī. hái shǔ, zhì yǒng ān ér bēng.
先主怒吴，伐之，败绩。还蜀，至永安而崩。

chū, wèi wén dì wén bèi dōng xià yǔ sūn quán jiāo zhàn, shù zhà lián yíng qī bǎi yú lǐ, wèi qún chén yuē:" bèi bù xiǎo bīng jī, qǐ yǒu qī bǎi lǐ yíng kě yǐ jù dí hū? bāo yuán xí zǔ xiǎn ér wèi jūn zhě, wèi dí suǒ qín, cǐ bīng fǎ suǒ jì. sūn quán shàng shì jīn zhì yǐ!" hòu qī rì, quán pò bèi yú yí líng, shū zhì.
(初，魏文帝闻备东下与孙权交战，树栅连营七百余里，谓群臣曰：“备不晓兵机，岂有七百里营可以距敌乎？包原隰阻险而为军者，为敌所禽，此兵法所忌。孙权上事今至矣！”后七日，权破备于夷陵，书至。)

hòu zhǔ chán jí wèi. xià zhào yuē:" zhèn wén shàn jī zhě chāng, huò jī zhě sàng, gǔ jīn cháng shù yě. nǎng zhě hàn zuò zhōng wēi, wǎng lòu xiōng tè, dǒng zhuō zào nán, zhèn dàng jīng jī cáo cāo jiē huò, qiè zhí tiān héng zi pī gū shù, gǎn xún luàn jiē, dào jù shén qì, gēng xìng gǎi wù, shì jì qí xiōng. dāng cǐ zhī shí, tiān xià wú zhǔ, zé wǒ dì mìng yǔn yuè yú xià. zhāo liè huáng dì guāng yǎn wén wǔ, cún fù zǔ yè, dàn yīng huáng gāng, bù zhuì yú dì. wàn guó wèi jìng, zǎo shì xiá cú, zhèn yǐ yòu chōng, jì tǒng hóng yè, wèi xí bǎo fù zhī xùn, ér yīng zǔ zōng zhī zhòng, guāng zài qián xù, wèi yǒu yōu jì, zhèn shén jù è. zhū gě chéng xiàng hóng yì zhōng zhuàng, wàng shēn yōu guó, jīn shòu zhī yǐ máo yuè zhī zhòng, fù zhī yǐ zhuān mìng zhī quán, tǒng lǐng bù qí èr shí wàn zhòng, dǒng dū yuán róng, gōng xíng tiān fá, chú huàn níng luàn, kè fù jiù dū, zài cǐ xíng yě. fá qí yuán shuài, diào qí cán rén, tā rú zhào shū lǜ lìng zhě yě."
后主禅即位。(下诏曰：“朕闻善积者昌，祸积者丧，古今常数也。曩者汉祚中微，网漏凶慝，董卓造难，震荡京畿；曹操阶祸，窃执天衡；子丕孤竖，敢寻乱阶，盗据神器，更姓改物，世济其凶。当此之时，天下无主，则我帝命殒越于下。昭烈皇帝光演文武，存复祖业，诞膺皇纲，不坠于地。万国未靖，早世遐殂，朕以幼冲，继统鸿业，未习保傅之训，而婴祖宗之重，光载前绪，未有攸济，朕甚惧恶。诸葛丞相弘毅忠壮，忘身忧国，今授之以旄钺之重，付之以专命之权，统领步骑二十万众，董督元戎，龚行天伐，除患宁乱，克复旧都，在此行也。伐其元帅，吊其残人，他如诏书律令者也。”)

xiān shì, wú zhǔ sūn quán qǐng hé. wú shǐ zhāng wēn shǐ shǔ, quán wèi wēn yuē:" qīng bù yí yuǎn chū, kǒng zhū gě kǒng míng bù zhī wú suǒ yǐ yǔ cáo shì tōng yì. gù qū qīng xíng rén zhī yì, shòu mìng bù shòu cí yě." duì yuē:" chén rù wú fù xīn zhī guī, chū wú zhuān duì zhī yòng, jù wú zhāng lǎo yán yù zhī gōng, yòu wú zǐ chǎn chén shì zhī xiào, rán zhū gě liàng dá jiàn jì shù, bì zhī shén lǜ qū shēn zhī yí, jiā shòu cháo tíng tiān fù zhī huì. tuī liàng zhī xīn, bì wú yí èr."
先是，吴主孙权请和。(吴使张温使蜀，权谓温曰：“卿不宜远出，恐诸葛孔明不知吾所以与曹氏通意。故屈卿行人之义，受命不受辞也。”对曰：“臣入无腹心之规，出无专对之用，惧无张老延誉之功，又无子产陈事之效，然诸葛亮达见计数，必知神虑屈伸之宜，加受朝廷天覆之惠。推亮之心，必无疑贰。”

wēn zhì shǔ, yì quē bài zhāng yuē:" xī gāo zōng yǐ liàng yīn, chāng yīn zuò yú zhōng xīng chéng wáng yǐ yòu chōng, lóng zhōu dé yú tài píng. jīn bì xià yǐ cōng míng zhī zī, děng qì wǎng gǔ, zǒng bǎi kuí yú liáng zuǒ, cān liè jīng zhī bǐng yào, xiá ěr wàng fēng, mò bù xīn lài, wú guó qín rèn lǚ lì, qīng chéng jiāng hǔ, yuàn yǔ yǒu dào píng yī yǔ nèi, wěi xīn xié guī, yǒu rú hé shuǐ. shǐ xià chén wēn tōng zhì qíng hǎo. bì xià dūn chóng lǐ yì, wèi biàn chǐ hū. chén zì rù yuǎn jìng, jí jí jìn jiāo, pín méng láo lái, yǐ róng zì jù." shǔ shǐ mǎ liáng shǐ wú. liáng wèi liàng yuē:" jīn xián guó mìng, xié mù èr jiā, xìng wèi liáng jiè yú sūn jiāng jūn." liàng yuē:" jūn shì zì wéi wén." liáng jí cǎo yuē:" guǎ jūn qiǎn yuàn mǎ liáng tōng pìn jì hǎo, yǐ shào kūn wú shǐ wéi zhī xūn, qí rén jí shì. jīng chǔ zhī lìng, xiān yú zào cì zhī huá, ér yǒu kè zhōng zhī měi. yuàn jiàng xīn cún nà, yǐ wèi jiāng mìng." quán dà jìng dài zhī yě.
温至蜀，诣阙拜章曰：“昔高宗以谅阴，昌殷祚于中兴；成王以幼冲，隆周德于太平。今陛下以聪明之姿，等契往古，总百揆于良佐，参列精之炳耀，遐迩望风，莫不忻赖，吴国勤任膂力，清澄江浒，愿与有道平一宇内，委心协规，有如河水。使下臣温通致情好。陛下敦崇礼义，未便耻忽。臣自入远境，及即近郊，频蒙劳来，以荣自惧。”蜀使马良使吴。良谓亮曰：“今衔国命，协穆二家，幸为良介于孙将军。”亮曰：“君试自为文。”良即草曰：“寡君遣掾马良通聘继好，以绍昆吾豕韦之勋，其人吉士。荆楚之令，鲜于造次之华，而有克终之美。愿降心存纳，以慰将命。”权大敬待之也。)

chéng xiàng zhū gě liàng lǜ quán wén xiān zhǔ cú, yǒu yì jì, nǎi qiǎn dèng zhī xiū hǎo yú quán. quán guǒ hú yí bù shí jiàn zhī, zhī zì biǎo qǐng jiàn. quán yǔ zhī yuē:" gū chéng yuàn yǔ shǔ hé qīn, rán kǒng shǔ zhǔ yòu ruò, guó xiǎo shì bī, wèi wèi suǒ chéng, bù zì bǎo quán. yǐ cǐ yóu yù ěr." zhī duì yuē:" wú shǔ èr guó, sì zhōu zhī tǔ, dài wáng mìng shì zhī yīng, zhū gě liàng yī shí zhī jié yě. shǔ yǒu zhòng xiǎn zhī gù, wú yǒu sān jiāng zhī zǔ hé cǐ èr zhǎng, gòng wéi chún chǐ, jìn kě jiān bìng tiān xià, fǎn kě dǐng zú ér lì, cǐ lǐ shì zhī zì rán yě. dài wáng jīn ruò wěi zhì yú wèi, wèi bì shàng wàng dài wáng zhī rù cháo, xià qiú tài zǐ zhī nèi shì. ruò qí bù cóng, zé fèng cí fá pàn, shǔ bì shùn liú, jiàn kě ér jìn. rú cǐ, jiāng nán zhī dì, fēi fù dài wáng zhī yǒu yě." quán mò rán liáng jiǔ yuē:" jūn yán shì yě." suì zì jué wèi, yǔ shǔ lián hé.
丞相诸葛亮虑权闻先主殂，有异计，乃遣邓芝修好于权。权果狐疑不时见芝，芝自表请见。权语芝曰：“孤诚愿与蜀和亲，然恐蜀主幼弱，国小势逼，为魏所乘，不自保全。以此犹豫耳。”芝对曰：“吴蜀二国，四州之土，大王命世之英，诸葛亮一时之杰也。蜀有重险之固，吴有三江之阻；合此二长，共为唇齿，进可兼并天下，返可鼎足而立，此理势之自然也。大王今若委质于魏，魏必上望大王之入朝，下求太子之内侍。若其不从，则奉辞伐叛，蜀必顺流，见可而进。如此，江南之地，非复大王之有也。”权默然良久曰：“君言是也。”遂自绝魏，与蜀连和。

shí sī tú huá xīn sī kōng wáng lǎng děng, yǔ zhū gě liàng shū, chén tiān mìng, yù shǐ jǔ guó chēng fān. liàng bù dá shū, zuò zhèng yì yuē:" xī zài xiàng yǔ, qǐ bù yóu dé, suī chù huá xià, bǐng dì zhě zhī shì, zú jiù tāng huò, wèi hòu lái jiè. wèi bù shěn jiàn, jīn cì zhī yǐ. miǎn shēn wéi xìng, miè zài zǐ sūn. ér èr sān zi duō chěng sū zhāng guǐ mí zhī shuō, fèng jìn huān dōu tāo tiān zhī cí, yù yǐ wū huǐ táng dì, fěng jiě yǔ jì, suǒ yǐ tú huái wén zǎo, fán láo hàn mò, dà yǎ jūn zǐ suǒ bù wéi yě. yòu jūn zhì yuē:' wàn rén bì sǐ, héng xíng tiān xià.' xī xuān yuán shì qiè zú shù wàn, zhì sì dì, dìng hǎi nèi, kuàng yǐ shù shí wàn zhī zhòng, jù zhèng dào ér lín yǒu zuì, kě dé gàn nǐ zhě zāi!" liàng sǐ hòu, wèi lìng dèng ài fá shǔ, shǔ bīng bài. hòu zhǔ yòng qiáo zhōu cè jiàng wèi.
时司徒华歆、司空王朗等，与诸葛亮书，陈天命，欲使举国称蕃。亮不答书，作正议曰：“昔在项羽，起不由德，虽处华夏，秉帝者之势，卒就汤镬，为后来戒。魏不审鉴，今次之矣。免身为幸，灭在子孙。而二三子多逞苏张诡靡之说，奉进欢兜滔天之辞，欲以诬毁唐帝，讽解禹、稷，所以徒怀文藻，烦劳翰墨，大雅君子所不为也。又《军志》曰：‘万人必死，横行天下。’昔轩辕氏挈卒数万，制四帝，定海内，况以数十万之众，据正道而临有罪，可得干拟者哉！”亮死后，魏令邓艾伐蜀，蜀兵败。后主用谯周策降魏。

yì yuē: guó jūn wèi shè jì sǐ zé sǐ, wèi shè jì wáng zé wáng. qiáo zhōu quàn hòu zhǔ jiàng wèi, kě hū? sūn shèng yuē:" chūn qiū zhī yì, guó jūn sǐ shè jì, qīng dài fū sǐ wèi, kuàng chēng tiān zǐ ér rǔ yú rén hū? zhōu wèi wàn shèng zhī jūn, tōu shēng gǒu cún, wáng lǐ xǐ lì, yào jì wēi róng, huò yǐ! qiě yǐ shì shì yán zhī, lǐ yǒu wèi jǐn, hé zhě? chán suī yōng zhǔ, shí wú jié zhòu zhī kù, zhàn suī lǚ běi, wèi yǒu tǔ bēng zhī luàn, zòng bù néng jūn chén gù shǒu, bèi chéng yī zhàn, zì kě tuì cì dōng bǐ, yǐ sī hòu tú. shì shí luó xiàn yǐ zhòng bīng jù bái dì, huò yì yǐ qiáng zú zhèn yè láng, shǔ tǔ xiǎn xiá, shān shuǐ jùn gé, jué xī jī tuān, fēi bù zú suǒ shè. ruò xī shōu zhōu jí, bǎo jù jiāng zhōu, zhēng bīng nán zhōng, qǐ shī dōng guó, rú cǐ zé jiāng liào wǔ jiāng, zì rán yún cóng wú zhī èr shī, chéng mìng diàn fù. hé tóu jì zhī wú suǒ, ér lǜ yú bì wáng yé? wèi shī zhī lái, qiān guó dà jǔ. yù zhuī zé zhōu jí mí zī, yù liú zé shī lǎo duō yú, qiě qū shēn yǒu huì, qíng shì dài qǐ, xú yīn sī jiù zhī rén yǐ gōng jiāo duò zhī zú, cǐ zhāo wáng suǒ yǐ zǒu hé lǘ tián dān suǒ yǐ cuī qí jié yě. hé wéi fèn fèn, jù zì qiú lǔ xià jiān bì yú dí rén, zhì zhuó shí zhī zhì hèn zāi? gé shēng yǒu yún:' shì bù jì jí wáng ěr, ān néng fù wèi zhī xià?' zhuàng zāi sī yán! kě yǐ lì nuò fū zhī zhì yǐ! guān gǔ yàn qí jīng yuè zhī bài, huò guó fù zhǔ miè, huò yú xuán niǎo cuàn, zhōng chéng jiàn gōng lì yè, kuāng fù shè jì. qǐ yuē tiān zhù, yì rén móu yě. xiàng shǐ huái gǒu cún zhī jì nà qiáo zhōu zhī yán, hé tuí jī zhī néng gòu lìng míng zhī kě huò zāi? chán jì àn zhǔ, zhōu shí nú chén, fāng zhī shēn bāo xū tián dān fàn lǐ dài fū zhǒng, bù yì yuǎn hū?"
(议曰：国君为社稷死则死，为社稷亡则亡。谯周劝后主降魏，可乎？孙盛曰：“《春秋》之义，国君死社稷，卿大夫死位，况称天子而辱于人乎？周谓万乘之君，偷生苟存，亡礼喜利，要冀微荣，惑矣！且以事势言之，理有未尽，何者？禅虽庸主，实无桀纣之酷，战虽屡北，未有土崩之乱，纵不能君臣固守，背城一战，自可退次东鄙，以思后图。是时罗宪以重兵据白帝，霍弋以强卒镇夜郎，蜀土险狭，山水峻隔，绝巇激湍，非步卒所涉。若悉收舟楫，保据江州，征兵南中，乞师东国，如此则姜、廖五将，自然云从；吴之二师，承命电赴。何投寄之无所，而虑于必亡耶？魏师之来，搴国大举。欲追则舟楫靡资，欲留则师老多虞，且屈伸有会，情势代起，徐因思旧之人以攻骄惰之卒，此昭王所以走阖闾、田单所以摧骑劫也。何为忿忿，遽自囚虏、下坚壁于敌人，致斫石之至恨哉？葛生有云：‘事不济即亡耳，安能复为之下？’壮哉斯言！可以立懦夫之志矣！观古燕、齐、荆、越之败，或国覆主灭，或鱼悬鸟窜，终成建功立业，匡复社稷。岂曰天助，抑人谋也。向使怀苟存之计、纳谯周之言，何颓基之能构、令名之可获哉？禅既暗主，周实驽臣，方之申包胥、田单、范蠡、大夫种，不亦远乎？”)

jìn shí, lǐ tè fù jù shǔ.
晋时，李特复据蜀。

chū, tè zài shǔ bào héng, jìn nǎi mù qǔ tè xiōng dì, xǔ yǐ zhòng shǎng. wèi xiá, xuān wén, suì bù cáng běn. tè zi xiāng jiàn shū, xī gǎi qí gòu yún:" gǎn zhǎn liù jùn rén tóu shǒu lǐ rèn yàn zhào děng jí dī sǒu wáng yī rén, yì guān, xǔ yǐ zhòng shǎng." liù jùn rén jiàn zhī dà hài, suì bìng fǎn guī tè. yì zhōu mù luó shàng qiǎn kuí bó gōng lǐ xióng yú pí chéng, dié yǒu shèng fù. dōng shí yuè, xióng yǔ pǔ tài jīn, biān zhī liú xiě, lìng tài yáng dé zuì bēn shàng, yù wèi nèi yìng. shàng xìn zhī, yǐ bīng suí. tài xióng nèi wài jī zhī, dà pò shàng jūn. xióng chéng shèng zhuī niè, yè zhì chéng xià, yīn chēng wàn suì, kuáng shàng chéng zhōng yún:" yǐ dé pí chéng." shàng xìn zhī, kāi shǎo chéng mén, xióng jūn dé rù. shàng suì dùn zǒu, suì kè chéng dū chēng wáng yě.
(初，特在蜀暴横，晋乃募取特兄弟，许以重赏。未暇，宣闻，遂不藏本。特子骧见书，悉改其购云：“敢斩六郡人头首李、任、闫、赵等及氐叟王一人，诣官，许以重赏。”六郡人见之大骇，遂并反归特。益州牧罗尚遣隗伯攻李雄于郫城，迭有胜负。冬十月，雄与朴泰金，鞭之流血，令泰佯得罪奔尚，欲为内应。尚信之，以兵随。泰、雄内外击之，大破尚军。雄乘胜追蹑，夜至城下，因称万岁，诳尚城中云：“已得郫城。”尚信之，开少城门，雄军得入。尚遂遁走，遂克成都称王也。)

jìn huán wēn miè zhī. zhì sòng yì xī zhōng, qiáo zòng yòu shā yì zhōu cì shǐ máo qú yú chéng dū, chēng chéng dū wáng.
晋桓温灭之。至宋义熙中，谯纵又杀益州刺史毛璩于成都，称成都王。

chū, máo qú shǐ rèn yuē fù yì jūn, jūn zhì zhī jiāng, huì liú yì bài, yuē bēn huán zhèn. qú wén yuē bēn huán zhèn yě, zì jiāng bīng sān qiān, yóu wài shuǐ xià. qiáo zòng wèi zhī cān jūn, shǐ jiāng liáng zhōu bīng wǔ bǎi rén, cóng nèi shuǐ fā. liáng zhōu rén bù yù dōng, suì tuī zòng wéi zhǔ, fǎn gōng fú chéng, kè zhī. qú wén nán zuò, zì lüè yáng chéng, bù hái zhì chéng dū, wèi zòng dǎng suǒ shā yě.
(初，毛璩使任约赴义军，军至枝江，会刘毅败，约奔桓振。璩闻约奔桓振也，自将兵三千，由外水下。谯纵为之参军，使将梁州兵五百人，从内水发。梁州人不欲东，遂推纵为主，反攻涪城，克之。璩闻难作，自略阳城，步还至成都，为纵党所杀也。)

sòng shǐ zhū líng shí miè zhī, cǐ shǔ guó xíng yě.
宋使朱龄石灭之，此蜀国形也。

yì yuē: wú shǔ chún chǐ zhī guó, shǔ miè zé wú wáng, xìn hū? lù shì héng yuē:" fū shǔ gài fān yuán zhī yǔ guó, ér fēi wú rén zhī cún wáng yě. hé zé? qí jiāo jìng zhī jiē, chóng shān jī xiǎn, lù wú zhǎng gǔ zhī jìng, chuān ài liú xùn, shuǐ yǒu jīng bō zhī nán, suī yǒu ruì shī bǎi wàn, qǐ xíng bù guò qiān fū zhú lú qiān lǐ, qián chí bù guò bǎi jiàn. gù liú shì zhī fá lù gōng, pì zhī cháng shé, qí shì rán yě." gù huáng quán chēng yuē:" kě yǐ wǎng, nán yǐ fǎn, cǐ bīng zhī guà dì yě." gǔ yún:" fū dào xiá lù xiǎn, pì rú liǎng shǔ dòu yú xué, jiāng yǒng zhě shèng yě."
(议曰：吴蜀唇齿之国，蜀灭则吴亡，信乎？陆士衡曰：“夫蜀盖蕃援之与国，而非吴人之存亡也。何则？其郊境之接，重山积险，陆无长毂之径，川隘流汛，水有惊波之难，虽有锐师百万，启行不过千夫；舳舻千里，前驰不过百舰。故刘氏之伐陆公，譬之长蛇，其势然也。”故黄权称曰：“可以往，难以返，此兵之挂地也。”古云：“夫道狭路险，譬如两鼠斗于穴，将勇者胜也。”)

wú
吴

chǒu wèi xīng jì, wú yuè zhī fēn, shàng yīng dòu niú zhī sù, xià dāng shǎo yáng zhī wèi. jīn zhī kuài jī jiǔ jiāng dān yáng yù zhāng lú jiāng guǎng líng lù ān lín huái, jiē wú zhī fēn yě jīn cāng wú yù lín hé pǔ jiāo zhǐ jiǔ zhēn rì nán nán hǎi, jiē yuè zhī fēn yě. gǔ rén yǒu yán yuē:" dà jiāng zhī nán, wǔ hú zhī jiān, qí rén qīng xīn, yáng zhōu bǎo qiáng bǎo, shì yě., sān dài yào fú, bù jí yǐ zhèng. guó yǒu dào zé hòu fú, wú dào zé xiān pàn." gù chuán yuē:" wú wèi fēng shǐ cháng shé, jiàn shí shàng guó, wèi shàng guó zhī huàn, fēi yī rì zhī jī yě."
丑为星纪，吴越之分，上应斗牛之宿，下当少阳之位。(今之会稽、九江、丹阳、豫章、庐江、广陵、六安、临淮，皆吴之分野；今苍梧、郁林、合浦、交趾、九真、日南、南海，皆越之分野。)古人有言曰：“大江之南，五湖之间，其人轻心，扬州保强(保，恃也。)，三代要服，不及以正。国有道则后服，无道则先叛。”故《传》曰：“吴为封豕长蛇，荐食上国，为上国之患，非一日之积也。”

hàn gāo dì shí, huái nán wáng yīng bù fǎn bù dōu lù ān, jīn shòu zhōu shì yě.. fǎn shū wén, shàng zhào zhū jiàng, wèn:" bù fǎn, wèi zhī nài hé?" rǔ yīn hóu téng gōng yuē:" chén kè gù chǔ lìng yǐn xuē gōng, yǒu chóu cè, kě wèn." chū téng gōng wèn lìng yǐn, lìng yǐn yuē:" shì gù dāng fǎn." téng gōng yuē:" shàng liè dì ér wáng zhī, shū jué ér shǎng zhī, nán miàn ér lì, wàn shèng zhī zhǔ, qí fǎn hé yě?" lìng yǐn yuē:" wǎng nián shā péng yuè, qián nián shā hán xìn, cǐ sān rén tóng gōng yī tǐ zhī rén yě, zì yí huò jí, gù fǎn ěr." shàng nǎi zhào jiàn, wèn xuē gōng, xuē gōng duì yuē:" bù fǎn, bù zú guài yě. shǐ bù chū yú shàng jì, shān dōng fēi hàn zhī yǒu yě chū yú zhòng jì, shèng bài zhī shù wèi kě zhī yě chū yú xià jì, bì xià ān zhěn ér wò yǐ." shàng yuē:" hé wèi shàng zhōng xià jì?" lìng yǐn yuē:" dōng qǔ wú sū zhōu shì yě, xī qǔ chǔ jīng zhōu shì yě, bìng qí qǔ lǔ qí, qīng zhōu lǔ, yǎn zhōu., chuán xí yān zhào, gù shǒu qí suǒ, shān dōng fēi hàn zhī yǒu yě. yì yuē: hé cóng shān dōng, wèi chí jiǔ zhī cè, shàng jì yě. hé wèi zhòng jì? dōng qǔ wú, xī qǔ chǔ, bìng hán qǔ wèi, jù áo cāng zhī sù, sāi chéng gāo zhī kǒu, shèng bài zhī shù, wèi kě zhī yě. yì yuē: cháng qū rù luò, yǐ jué yī zhāo zhī zhàn, zhòng jì yě. hé wèi xià jì? dōng qǔ wú, xī qǔ xià cài, guī zhòng yú yuè, shēn guī cháng shā, bì xià ān zhěn ér wò, hàn wú shì yǐ."
汉高帝时，淮南王英布反(布都六安，今寿州是也。)。反书闻，上召诸将，问：“布反，为之奈何？”汝阴侯滕公曰：“臣客故楚令尹薛公，有筹策，可问。”(初滕公问令尹，令尹曰：“是故当反。”滕公曰：“上裂地而王之，疏爵而赏之，南面而立，万乘之主，其反何也？”令尹曰：“往年杀彭越，前年杀韩信，此三人同功一体之人也，自疑祸及，故反耳。”)上乃召见，问薛公，薛公对曰：“布反，不足怪也。使布出于上计，山东非汉之有也；出于中计，胜败之数未可知也；出于下计，陛下安枕而卧矣。”上曰：“何谓上、中、下计？”令尹曰：“东取吴(苏州是也)，西取楚(荆州是也)，并齐取鲁(齐，青州；鲁，兖州。)，传檄燕赵，固守其所，山东非汉之有也。(议曰：合从山东，为持久之策，上计也。)何谓中计？东取吴，西取楚，并韩取魏，据敖仓之粟，塞成皋之口，胜败之数，未可知也。(议曰：长驱入洛，以决一朝之战，中计也。)何谓下计？东取吴，西取下蔡，归重于越，身归长沙，陛下安枕而卧，汉无事矣。”

yì yuē: zì guǎng jiāng biǎo, wú kuī zhōng yuán zhī xīn, xià jì yě. huán tán xīn lùn yuē:" shì yǒu wéi qí zhī xì, huò yán shì bīng fǎ zhī lèi yě. jí wèi zhī, shàng zhě yuǎn qí shū zhāng, zhì yǐ huì wéi, yīn ér fá zhī, chéng duō de, dào zhī shèng. zhōng zhě zé wù xiāng jué zhē yào, yǐ zhēng biàn qiú lì, gù shèng bài hú yí, xū jì shù ér dìng. xià zhě zé shǒu biān yú qū zuò guà, yǐ zì shēng yú xiǎo dì." rán yì bù rú chá xuē gōng zhī yán, shàng jì yún:" qǔ wú chǔ, bìng qí lǔ jí yān zhào zhě." cǐ guǎng dào dì zhī wèi. zhòng jì yún:" qǔ wú chǔ, bìng hán wèi, sāi chéng gāo, jù áo cāng." cǐ qū zhē yào zhēng lì zhě yě. xià jì yún:" qǔ wú xià cài, jù cháng shā yǐ lín yuè." cǐ shǒu biān yú qū zuò guà zhě yě. guà, yīn wèi guà fǎn.
(议曰：自广江表，无窥中原之心，下计也。桓谭《新论》曰：“世有围棋之戏，或言是兵法之类也。及为之，上者远棋疏张，置以会围，因而伐之，成多得，道之胜。中者则务相绝遮要，以争便求利，故胜败狐疑，须计数而定。下者则守边隅、趋作罫，以自生于小地。”然亦不如察薛公之言，上计云：“取吴楚，并齐鲁及燕赵者。”此广道地之谓。中计云：“取吴楚，并韩魏，塞成皋，据敖仓。”此趋遮要争利者也。下计云：“取吴下蔡，据长沙以临越。”此守边隅、趋作罫者也。罫，音为卦反。)

shàng yuē:" shì jì jiāng ān chū?" lìng yǐn duì yuē:" chū xià jì." shàng yuē:" hé wéi fèi shàng zhòng jì ér chū xià jì?" lìng yǐn yuē:" bù gù lì shān zhī tú yě, zì zhì wàn shèng zhī guó, cǐ jiē wèi shēn bù gù qí hòu wèi wàn shì lǜ zhě. gù yuē chū xià jì." shàng yuē:" shàn." guǒ rú cè. nǎi fēng xuē gōng qiān hù yě.
上曰：“是计将安出？”令尹对曰：“出下计。”上曰：“何为废上、中计而出下计？”令尹曰：“布故郦山之徒也，自致万乘之国，此皆为身不顾其后、为万世虑者。故曰出下计。”上曰：“善。”果如策。(乃封薛公千户也。)

shì hòu wú wáng liú bì yǐ zi gù ér fǎn. chū fā yě, qí dà jiàng tián lù bó yuē:" bīng tún jù ér xī, wú tā qí dào, nán yǐ jiù gōng. chén yuàn dé qí bīng wǔ wàn rén, bié xún jiāng huái ér shàng, shōu huái nán cháng shā, rù wǔ guān, yǔ dài wáng huì, cǐ yì yī qí yě." wú wáng tài zǐ jiàn yuē:" wáng yǐ fǎn wéi míng, cǐ bīng nán yǐ jí rén, jí rén yì qiě fǎn wáng." wú wáng bù xǔ. qí shào jiàng huán jiāng jūn fù shuō wú wáng yuē:" wú duō bù bīng, bù bīng lì xiǎn zǔ hàn duō chē qí, chē qí lì píng dì. yuàn dài wáng suǒ guò chéng yì, bù xià, yí qì qù, jí xī jù luò yáng wǔ kù, shí áo cāng zhī sù, zǔ shān hé zhī xiǎn, yǐ lìng zhū hóu. suī wú rù guān, tiān xià gù yǐ dìng yǐ. jí dài wáng xú xíng, liú xià chéng yì, hàn chē qí zhì, chí rù liáng chǔ zhī jiāo, shì bài yǐ." wáng wèn zhū lǎo jiàng, lǎo jiàng yuē:" cǐ nián shào cuī fēng zhī jì ěr, ān zhī dà lǜ?" wú wáng bù cóng huán jiāng jūn zhī jì, nǎi zì bìng jiāng qí bīng. hàn yǐ tài wèi zhōu yà fū jī wú chǔ, yà fū yòng qí fù kè jì, suì bài wú. kè jì zài bà jì shàng.
是后吴王刘濞以子故而反。初发也，其大将田禄伯曰：“兵屯聚而西，无他奇道，难以就功。臣愿得奇兵五万人，别循江淮而上，收淮南、长沙，入武关，与大王会，此亦一奇也。”吴王太子谏曰：“王以反为名，此兵难以藉人，藉人亦且反王。”吴王不许。其少将桓将军复说吴王曰：“吴多步兵，步兵利险阻；汉多车骑，车骑利平地。愿大王所过城邑，不下，宜弃去，疾西据雒阳武库，食敖仓之粟，阻山河之险，以令诸侯。虽无入关，天下固已定矣。即大王徐行，留下城邑，汉车骑至，驰入梁楚之郊，事败矣。”王问诸老将，老将曰：“此年少摧锋之计耳，安知大虑？”吴王不从桓将军之计，乃自并将其兵。汉以太尉周亚夫击吴楚，亚夫用其父客计，遂败吴。(客计在(霸纪上)。)

huái nán wáng liú ān yuàn wàng qí fù lì wáng cháng sǐ, móu wèi pàn nì, wèn wǔ bèi yuē:" wú jǔ bīng xī xiàng, zhū hóu bì yǒu yīng zhě, jí wú nài hé." bèi yuē:" nán shōu héng shān héng zhōu, yǐ jī lú jiāng lú zhōu, yǒu xún yáng zhī chuán, shǒu xià zhì zhī chéng zài jiāng xià, xiàn míng yě., jié jiǔ jiāng zhī pǔ, jué yù zhāng zhī kǒu hóng zhōu shì yě, qiáng nǔ lín jiāng ér shǒu, yǐ jìn dōng jùn zhī xià, dōng shōu jiāng dū yáng zhōu yě kuài jī yuè zhōu yě, nán tōng jìn yuè, qū qiáng jiāng huái jiān, yóu kě yī jǔ dé yán suì yuè zhī shòu." wáng yuē:" shàn." wèi dé fā, huì shì xiè, zhū zhì.
淮南王刘安怨望其父厉王长死，谋为叛逆，问伍被曰：“吾举兵西向，诸侯必有应者，即无奈何。”被曰：“南收衡山(衡州)，以击庐江(庐州)，有浔阳之船，守下雉之城(在江夏，县名也。)，结九江之浦，绝豫章之口(洪州是也)，强弩临江而守，以禁东郡之下，东收江都(扬州也)、会稽(越州也)，南通劲越，屈强江淮间，犹可一举得延岁月之寿。”王曰：“善。”未得发，会事泄，诛至。

hòu hàn líng xiàn shí, yān rén shàn mìng, tiān xià tí qì, zhèng zài jiā mén.
后汉灵、献时，阉人擅命，天下提契，政在家门。

hé jìn móu zhū yān huàn, tài hòu bù cóng. jìn nǎi zhào dǒng zhuō yì jīng shī, yǐ xié pò tài hòu. mì lìng zhuō shàng shū yuē:" zhōng cháng shì zhāng ràng děng qiè xìng chéng chǒng, zhuó luàn hǎi nèi. xī zhào yāng xìng jìn yáng zhī jiǎ, yǐ zhú jūn cè zhī è. chén zhé míng zhōng gǔ, rú luò yáng, tǎo ràng děng zuì." zhuō wèi zhì, jìn bài, jí zhuō dào, suì fèi lì, tiān xià luàn yǐ. yì yuē: jiā mén, dài fū yě.
(何进谋诛阉宦，太后不从。进乃召董卓诣京师，以胁迫太后。密令卓上书曰：“中常侍张让等窃幸乘宠，浊乱海内。昔赵鞅兴晋阳之甲，以逐君侧之恶。臣辄鸣钟鼓，如洛阳，讨让等罪。”卓未至，进败，及卓到，遂废立，天下乱矣。议曰：家门，大夫也。)

shí cháng shā tài shǒu sūn jiān shā nán yáng tài shǒu zhāng zī, yuán shù dé jù qí jùn. jiān yǔ shù hé zòng, yù xí duó liú biǎo jīng zhōu, jiān wèi liú shǐ suǒ zhōng, sǐ.
时长沙太守孙坚杀南阳太守张咨，袁术得据其郡。坚与术合纵，欲袭夺刘表荆州，坚为流矢所中，死。

chū, liú biǎo jù jīng zhōu yě, wén jiāng nán zéi shèng, wèi kuǎi yuè děng yuē:" wú yù zhēng bīng, kǒng bù jí, qí cè yān chū?" duì yuē:" zhòng bù fù zhě, rén bù zú yě fù ér bù lǐ zhě, yì bù zú yě. gǒu rén yì zhī dào héng, bǎi xìng guī zhī rú shuǐ zhī qū xià, hé huàn bù fù? yuán shù yǒng ér wú móu, zōng zéi tān bào, wéi xià suǒ huàn, ruò shì zhī yǐ lì, bì yǐ zhòng lái. jūn zhū qí wú dào, fǔ ér yòng zhī, rén yǒu lè cún zhī xīn, bì qiǎng fù ér zhì. bīng qiáng shì fù, nán jù jiāng líng, běi shǒu xiāng yáng, bā jùn kě chuán xí ér dìng, shù děng suī zhì, wú néng wéi yě." hòu guǒ rán.
(初，刘表据荆州也，闻江南贼盛，谓蒯越等曰：“吾欲征兵，恐不集，其策焉出？”对曰：“众不附者，仁不足也；附而不理者，义不足也。苟仁义之道行，百姓归之如水之趋下，何患不附？袁术勇而无谋，宗贼贪暴，为下所患，若示之以利，必以众来。君诛其无道，抚而用之，人有乐存之心，必襁负而至。兵强士附，南据江陵，北守襄阳，八郡可传檄而定，术等虽至，无能为也。”后果然。)

sūn jiān sǐ, zi cè lǐng qí bù qǔ, jī yáng zhōu cì shǐ liú yáo, pò zhī, yīn jù jiāng dū. cè wén yuán shù jiāng yù jiàn hào, yǔ shū jiàn yuē:" xī dǒng zhuō wú dào, líng nüè wáng shì, huò jiā tài hòu, bào jí hóng nóng, tiān zǐ bō yuè, gōng miào fén huǐ. shì yǐ háo jié fā fèn, pèi rán jù qǐ. rán ér hé běi yì móu yú hēi shān, cáo cāo dú bèi yú dōng xú, liú biǎo jiàn luàn yú jīng nán, gōng sūn pàn nì yú shuò běi. zhèng lǐ zǔ bīng, xuán dé zhēng méng, dāng wèi shǐ jūn yǔ guó tóng guī, ér shě shì fú xù, guǎn rán yǒu zì qǔ zhī zhì, jù fēi hǎi nèi qǐ wàng zhī yì. xī chéng tāng tǎo jié, yóu yún:' yǒu xià duō zuì.' wǔ wáng fá zhòu, yuē:' yīn yǒu zhòng fá.' cǐ èr wáng zhě, suī yǒu shèng dé, jiǎ shí wú shī dào zhī guò, wú yóu bī ér qǔ yě. jīn zhǔ shàng fēi yǒu è yú tiān xià, tú yǐ yòu xiǎo, xié yú qiáng chén, yì yú tāng wǔ zhī shí yě. shǐ jūn wǔ shì xiàng chéng, wèi hàn zǎi fǔ, róng chǒng zhī shèng, mò yǔ wèi bǐ. yí xiào zhōng jié, yǐ bào wáng shì." shù bù nà, cè suì jué zhī yě.
孙坚死，子策领其部曲，击扬州刺史刘繇，破之，因据江都。(策闻袁术将欲僭号，与书谏曰：“昔董卓无道，陵虐王室，祸加太后，暴及弘农，天子播越，宫庙焚毁。是以豪杰发愤，沛然俱起。然而河北异谋于黑山，曹操毒被于东徐，刘表僭乱于荆南，公孙叛逆于朔北。正礼阻兵，玄德争盟，当谓使君与国同规，而舍是弗恤，莞然有自取之志，惧非海内企望之意。昔成汤讨桀，犹云：‘有夏多罪。’；武王伐纣，曰：‘殷有重罚。’此二王者，虽有圣德，假时无失道之过，无由逼而取也。今主上非有恶于天下，徒以幼小，胁于强臣，异于汤武之时也。使君五世相承，为汉宰辅，荣宠之盛，莫与为比。宜效忠节，以报王室。”术不纳，策遂绝之也。)

cè wén wèi tài zǔ yǔ yuán shào xiāng chí yú guān dù, jiāng dù jiāng xí xǔ, wèi jì, wèi xǔ gòng kè suǒ shā.
策闻魏太祖与袁绍相持于官渡，将渡江袭许，未济，为许贡客所杀。

chū, cè yǒu shì móu yě, zhòng jiē jù, wèi móu chén guō jiā liào zhī yuē:" cè, yīng xióng háo jié, néng dé rén sǐ lì. rán qīng ér wú bèi, suī yǒu bǎi wàn zhī zhòng, wú yì yú dú xíng zhōng yuán. ruò cì kè fú qǐ, yī rén zhī dí ěr. yǐ wú guān zhī, bì sǐ yú pǐ fū zhī shǒu." guǒ wèi xǔ gòng kè suǒ shā yě.
(初，策有是谋也，众皆惧，魏谋臣郭嘉料之曰：“策，英雄豪杰，能得人死力。然轻而无备，虽有百万之众，无异于独行中原。若刺客伏起，一人之敌耳。以吾观之，必死于匹夫之手。”果为许贡客所杀也。)

cè sǐ, dì quán lǐng qí zhòng. shí wú gē jù jiāng nán, xí juǎn jiāo guǎng yě. shǔ cáo gōng pò yuán shào, bīng wēi rì shèng, nǎi xià shū zé sūn quán, qiú zhì. zhāng zhāo děng huì yì bù jué. quán nǎi dú jiāng zhōu yú, yì qí mǔ qián dìng yì. yú yuē:" xī chǔ guó chū fēng yú jīng shān zhī cè, bù mǎn bǎi lǐ zhī dì. jì sì xián néng, guǎng tǔ kāi jìng, lì jī yú yǐng, suì jù jīng yáng, zhì yú nán hǎi, chuán yè yán zuò, jiǔ bǎi yú nián. jīn jiāng jūn chéng fù xiōng yú zī, jiān liù jùn zhī zhòng, bīng jīng liáng duō, jiàng shì yòng mìng. zhù shān wèi tóng, zhǔ hǎi wèi yán, jìng nèi fù ráo, rén bù sī luàn. fàn zhōu jǔ fān, cháo fā xī dào, shì fēng jìn yǒng, suǒ xiàng wú qián. yǒu hé bī pò ér yù sòng zhì? zhì zǐ yī rù, bù dé bù yǔ cáo shì cáo shì mìng zhào, bù dé bù wǎng, biàn jiàn zhì yú rén yě. qǐ yǔ nán miàn chēng gū tóng zāi? bù rú wù yǔ, xú guān qí biàn. ruò cáo shì lǜ yì yǐ zhèng tiān xià, jiāng jūn shì zhī wèi wǎn ruò tú wèi bào luàn, bīng yóu huǒ yě, bù jí, bì jiāng zì fén. tāo yǒng zhěn wēi, yǐ dài tiān mìng, hé sòng zhì zhī yǒu?" quán mǔ yuē:" gōng jǐn yì shì yě." suì bù sòng zhì. cè hōng, quán nián shào, chū tǒng shì. tài fēi yōu zhī, yǐn jiàn zhāng zhāo dǒng xí děng. wèn yuē:" jiāng dōng hé kě bǎo ān bù?" xí duì yuē:" jiāng dōng dì shì yǒu shān chuān zhī gù, ér tǎo nì míng fǔ, ēn dé zài rén tǎo lǔ chéng jī, dà xiǎo yòng mìng. zhāng zhāo bǐng zhòng shì, xí děng wéi zhǎo yá, cǐ dì lì rén hé zhī shí yě, wàn wú suǒ yōu." zhòng jiē zhuàng qí yán yě.
策死，弟权领其众。(时吴割据江南，席卷交广也。)属曹公破袁绍，兵威日盛，乃下书责孙权，求质。张昭等会议不决。权乃独将周瑜，诣其母前定议。瑜曰：“昔楚国初封于荆山之侧，不满百里之地。继嗣贤能，广土开境，立基于郢，遂据荆、扬，至于南海，传业延祚，九百余年。今将军乘父兄余资，兼六郡之众，兵精粮多，将士用命。铸山为铜，煮海为盐，境内富饶，人不思乱。泛舟举帆，朝发夕到，士风劲勇，所向无前。有何逼迫而欲送质？质子一入，不得不与曹氏；曹氏命召，不得不往，便见制于人也。岂与南面称孤同哉？不如勿与，徐观其变。若曹氏率义以正天下，将军事之未晚；若图为暴乱，兵犹火也，不戢，必将自焚。韬勇枕威，以待天命，何送质之有？”权母曰：“公瑾议是也。”遂不送质。(策薨，权年少，初统事。太妃忧之，引见张昭、董袭等。问曰：“江东何可保安不？”袭对曰：“江东地势有山川之固，而讨逆明府，恩德在人；讨虏承基，大小用命。张昭秉众事，袭等为爪牙，此地利人和之时也，万无所忧。”众皆壮其言也。)

hòu cáo gōng rù jīng zhōu, liú cóng jǔ zhòng jiàng.
后曹公入荆州，刘琮举众降。

chū liú biǎo sǐ, lǔ sù jìn shuō yuē:" fū jīng chǔ yǔ wǒ lín jiē, shuǐ liú shùn běi, wài dài jiāng hàn, nèi zǔ shān líng, yǒu jīn chéng zhī gù. wò yě wàn lǐ, shì rén yīn fù. ruò jù ér yǒu zhī, cǐ dì wáng zhī zī yě. sù qǐng dé fèng mìng, diào biǎo èr zi, bìng wèi láo jūn zhōng yòng shì zhě. shuō liú bèi shǐ fǔ yǎng biǎo zhòng, gòng jù cáo cāo. sù wèi dào, cóng yǐ jiàng yě.
(初刘表死，鲁肃进说曰：“夫荆楚与我邻接，水流顺北，外带江汉，内阻山陵，有金城之固。沃野万里，士人殷富。若据而有之，此帝王之资也。肃请得奉命，吊表二子，并慰劳军中用事者。说刘备使抚养表众，共拒曹操。肃未到，琮已降也。)

cáo cāo dé qí shuǐ jūn chuán, bù zú shù shí wàn, wú jiàng shì wén zhī jiē kǒng. sūn quán yán jiàn qún xià, wèn yǐ jì cè. yì zhě xián yuē:" cáo gōng, chái hǔ yě. tuō míng hàn xiāng, xié tiān zǐ yǐ zhēng sì fāng, dòng yǐ cháo tíng wèi cí. jīn rì jù zhī, shì gèng bù shùn. qiě jiāng jūn dà shì kě yǐ jù cāo zhě, cháng jiāng yě. jīn cāo dé jīng zhōu, yǎn yǒu qí dì, liú biǎo zhì shuǐ jūn, méng chōng dòu jiàn nǎi yǐ qiān shù, cāo xī fú yǐ yán jiāng, jiān yǒu bù bīng, shuǐ lù jù xià, cǐ wèi cháng jiāng zhī xiǎn, yǐ yǔ wǒ gòng zhī yǐ! ér shì lì zhòng guǎ yòu bù kě lùn. yú wèi dà jì, bù rú yíng zhī." zhōu yú yuē:" bù rán. cāo suī tuō míng hàn xiāng, qí shí hàn zéi. jiāng jūn yǐ shén wǔ zhī xióng cái, jiān zhàng fù xiōng zhī liè, gē jù jiāng dōng, dì fāng shù qiān lǐ, jīng bīng zú yòng, yīng háo lè yè, shàng dāng héng xíng tiān xià, wèi hàn jiā chú cán qù huì. kuàng cāo zì sòng sǐ, ér kě yíng zhī yé? qǐng wèi jiāng jūn chóu zhī: jīn shǐ běi tǔ yǐ ān, cāo wú nèi yōu, néng kuàng rì chí jiǔ, lái zhēng jiāng yì, yòu néng yǔ wǒ jué shèng fù yú zhōu jí kě yě jīn běi tǔ jì wèi ān, mǎ chāo hán suì shàng zài guān xī, wèi cāo hòu huàn qiě shě ān mǎ zhàng zhōu jí, yǔ wú yuè zhēng héng, běn fēi zhōng guó suǒ zhǎng yòu jīn shèng hán, mǎ wú hāo cǎo, qū zhōng guó shì zhòng yuǎn shè jiāng hú zhī jiān, bù xí shuǐ tǔ, bì shēng jí bìng. cǐ shù sì zhě, yòng bīng zhī huàn yě, ér cāo jiē mào xíng zhī. jiāng jūn qín cāo, yí zài jīn rì. yú qǐng dé jīng bīng sān wàn rén, jìn zhù xià kǒu. bǎo wèi jiāng jūn pò zhī." quán yuē:" lǎo zéi yù fèi hàn zì lì jiǔ yǐ, tú jì èr yuán lǚ bù liú biǎo yǔ gū ěr. jīn shù xióng yǐ miè, wéi gū shàng cún, gū yǔ lǎo zéi shì bù liǎng lì. jūn yán dāng jī, shén yǔ gū hé, cǐ tiān yǐ jūn shòu gū yě."
曹操得其水军船，步卒数十万，吴将士闻之皆恐。孙权延见群下，问以计策。议者咸曰：“曹公，豺虎也。托名汉相，挟天子以征四方，动以朝廷为辞。今日拒之，事更不顺。且将军大势可以拒操者，长江也。今操得荆州，奄有其地，刘表治水军，蒙冲斗舰乃以千数，操悉浮以沿江，兼有步兵，水陆俱下，此为长江之险，已与我共之矣！而势力众寡又不可论。愚谓大计，不如迎之。”周瑜曰：“不然。操虽托名汉相，其实汉贼。将军以神武之雄才，兼仗父兄之烈，割据江东，地方数千里，精兵足用，英豪乐业，尚当横行天下，为汉家除残去秽。况操自送死，而可迎之耶？请为将军筹之：今使北土已安，操无内忧，能旷日持久，来争疆埸，又能与我决胜负于舟楫可也；今北土既未安，马超、韩遂尚在关西，为操后患；且舍鞍马、仗舟楫，与吴越争衡，本非中国所长；又今盛寒，马无蒿草，驱中国士众远涉江湖之间，不习水土，必生疾病。此数四者，用兵之患也，而操皆冒行之。将军擒操，宜在今日。瑜请得精兵三万人，进住夏口。保为将军破之。”权曰：“老贼欲废汉自立久矣，徒忌二袁、吕布、刘表与孤耳。今数雄已灭，唯孤尚存，孤与老贼势不两立。君言当击，甚与孤合，此天以君授孤也。”

shí quán jūn chái sāng, liú bèi zài fán, cáo gōng nán zhēng liú biǎo, huì biǎo zú, zi cóng jǔ zhòng jiàng. xiān zhǔ bù zhī cáo gōng zú zhì, zhì wǎn nǎi wén zhī, suì lǜ qí zhòng nán xíng, wèi cáo gōng suǒ zhuī pò. liú bèi zhì xià kǒu, zhū gě liàng yuē:" shì jí yǐ! qǐng fèng mìng qiú jiù sūn jiāng jūn." suì jiàn, shuō yuē:" jiāng jūn qǐ bīng jiāng dōng, liú yù zhōu yì shōu zhòng hàn nán, yǔ cáo cāo bìng zhēng tiān xià. jīn cāo shān yí dà nàn, lüè yǐ píng yǐ. suì pò jīng zhōu, wēi zhèn sì hǎi, yīng xióng wú suǒ yòng wǔ, gù yù zhōu dùn táo zhì cǐ. jiāng jūn liàng lì ér chù zhī, ruò néng yǐ wú yuè zhī zhòng yǔ zhōng guó zhēng héng, bù rú zǎo yǔ zhī jué ruò bù néng dāng, hé bù àn bīng shù jiǎ, běi miàn ér shì zhī? jīn jiāng jūn wài tuō fú cóng zhī míng, ér nèi huái yóu yù zhī jì, shì jí ér bù duàn, huò zhì wú rì yǐ!"
(时权军柴桑，刘备在樊，曹公南征刘表，会表卒，子琮举众降。先主不知曹公卒至，至宛乃闻之，遂率其众南行，为曹公所追破。刘备至夏口，诸葛亮曰：“事急矣！请奉命求救孙将军。”遂见，说曰：“将军起兵江东，刘豫州亦收众汉南，与曹操并争天下。今操芟夷大难，略已平矣。遂破荆州，威震四海，英雄无所用武，故豫州遁逃至此。将军量力而处之，若能以吴越之众与中国争衡，不如早与之绝；若不能当，何不按兵束甲，北面而事之？今将军外托服从之名，而内怀犹豫之计，事急而不断，祸至无日矣！”

quán yuē:" gǒu rú jūn yán, liú yù zhōu hé bù suí shì zhī hū?" liàng yuē:" tián héng, qí zhī zhuàng shì ěr, yóu shǒu yì bù rǔ, kuàng liú yù zhōu wáng shì zhī zhòu, yīng cái gài shì, zhòng shì mù yǎng, ruò shuǐ zhī guī hǎi. ruò shì zhī bù jì, cǐ nǎi tiān yě, ān dé fù ér wéi rén zhī xià?" quán bó rán yuē:" wú bù néng jǔ quán wú zhī dì shí wàn zhī zhòng shòu zhì yú rén. wú jì jué yǐ! fēi liú yù zhōu mò kě yǐ dāng cáo cāo zhě. rán yù zhōu xīn bài zhī hòu, ān néng kàng cǐ nán hū?" liàng yuē:" yù zhōu jūn suī bài yú zhǎng bǎn, jīn zhàn shì hái zhě jí guān yǔ suǒ jiāng jīng jiǎ wàn rén, liú qí hé jiāng xià zhàn shì yì bù xià wàn rén. cáo cāo zhī zhòng, yuǎn lái pí bì, wén zhuī yù zhōu, qí yī rì yī yè xíng sān bǎi lǐ, cǐ suǒ wèi qiáng nǔ zhī mò bù néng chuān lǔ gǎo zhě yě. gù bīng fǎ jì zhī yuē:' bì jué shàng jiàng jūn.' qiě běi fāng rén bù xí shuǐ zhàn, yòu jīng zhōu zhī rén fù cāo zhě, bī bīng shì ěr, fēi xīn fú yě. jīn jiāng jūn chéng mìng měng jiàng tǒng bīng shù wàn, yǔ yù zhōu xié guī tóng lì, pò cāo jūn bì yǐ! cāo jūn pò, bì běi hái, rú cǐ zé jīng wú zhī shì qiáng dǐng zú zhī xíng chéng. chéng bài zhī jī, zài yú jīn rì." quán dà yuè, jí qiǎn zhōu yú lǔ sù, suí liàng yì xiān zhǔ, bìng lì jù cáo gōng yě.
权曰：“苟如君言，刘豫州何不遂事之乎？”亮曰：“田横，齐之壮士耳，犹守义不辱，况刘豫州王室之冑，英才盖世，众士慕仰，若水之归海。若事之不济，此乃天也，安得复而为人之下？”权勃然曰：“吾不能举全吴之地、十万之众受制于人。吾计决矣！非刘豫州莫可以当曹操者。然豫州新败之后，安能抗此难乎？”亮曰：“豫州军虽败于长阪，今战士还者及关羽所将精甲万人，刘琦合江夏战士亦不下万人。曹操之众，远来疲弊，闻追豫州，骑一日一夜行三百里，此所谓强弩之末不能穿鲁缟者也。故兵法忌之曰：‘必蹶上将军。’且北方人不习水战，又荆州之人附操者，逼兵势耳，非心服也。今将军诚命猛将统兵数万，与豫州协规同力，破操军必矣！操军破，必北还，如此则荆吴之势强、鼎足之形成。成败之机，在于今日。”权大悦，即遣周瑜、鲁肃，随亮诣先主，并力拒曹公也。)

zhōu yú děng shuǐ jūn sān wàn, yǔ liú bèi bìng lì jù cáo gōng, yòng huáng gài huǒ gōng cè, suì bài cáo gōng yú chì bì.
周瑜等水军三万，与刘备并力距曹公，用黄盖火攻策，遂败曹公于赤壁。

chū yī rì jiāo zhàn, cáo gōng jūn pò, fǎn yǐn cì jiāng běi, yú děng zài nán àn. yú bù jiàng huáng gài yuē:" jīn kòu zhòng wǒ guǎ, nán yǔ chí jiǔ. rán guān cāo jūn, fāng lián chuán jiàn, shǒu wěi xiāng jiē, kě shāo ér zǒu yě." nǎi qǔ méng chōng dòu jiàn shù shí sōu, shí yǐ xīn cǎo, gāo guàn qí zhōng, guǒ yǐ wéi mù, shàng jiàn yá qí. xiān shū bào cáo gōng, qī yǐ yù jiàng, gài yòu yù biàn zǒu gě, gè xì huǒ chuán hòu, yīn yǐn cì jù qián. cáo gōng jūn lì shì jiē yán jǐng guān wàng, zhǐ yán gài jiàng. qù běi jūn èr lǐ yú, tóng shí fā huǒ, huǒ liè fēng měng, chuán zhì rú jiàn, fēi āi jué yàn, shāo jǐn běi chuán. yán shāo àn shàng yíng luò, qǐng zhī, yān yàn zhǎng tiān, rén mǎ shāo nì, sǐ zhě shén zhòng. yú lǜ qīng ruì xún jì qí hòu, léi gǔ dà jìn. cáo cāo liú cáo rén děng shǒu jiāng líng, jìng zì běi guī. yú yòu jìn nán jùn, yǔ rén xiāng duì, rén suì tuì yě.
(初一日交战，曹公军破，返引次江北，瑜等在南岸。瑜部将黄盖曰：“今寇众我寡，难与持久。然观操军，方连船舰，首尾相接，可烧而走也。”乃取蒙冲斗舰数十艘，实以薪草，膏灌其中，裹以帷幕，上建牙旗。先书报曹公，欺以欲降，盖又预便走舸，各系火船后，因引次俱前。曹公军吏士皆延颈观望，指言盖降。去北军二里余，同时发火，火烈风猛，船至如箭，飞埃绝焰，烧尽北船。延烧岸上营落，顷之，烟焰涨天，人马烧溺，死者甚众。瑜率轻锐寻继其后，雷鼓大进。曹操留曹仁等守江陵，径自北归。瑜又进南郡，与仁相对，仁遂退也。)

cáo gōng bài, jìng běi hái, quán suì hǔ shì jiāng biǎo. shí liú zhāng wèi yì zhōu mù, wài yǒu zhāng lǔ kòu qīn. yú nǎi yì jīng jiàn quán yuē:" jīn cáo cāo xīn nǜ, fāng yōu fù xīn, wèi néng yǔ jiāng jūn lián bīng xiāng shì yě. qǐ yǔ fèn wēi jù jìn qǔ shǔ, dé shǔ ér bìng zhāng lǔ, liú fèn wēi gù shǒu qí dì, hǎo yǔ mǎ chāo jié yuán. yú yǔ jiāng jūn jù xiāng yáng yǐ cù cáo, běi fāng kě tú yě." quán xǔ zhī. huì yú zú, bù guǒ yě.
曹公败，径北还，权遂虎视江表。(时刘璋为益州牧，外有张鲁寇侵。瑜乃诣京见权曰：“今曹操新衄，方忧腹心，未能与将军连兵相事也。乞与奋威俱进取蜀，得蜀而并张鲁，留奋威固守其地，好与马超结援。瑜与将军据襄阳以蹙曹，北方可图也。”权许之。会瑜卒，不果也。)

chū, zhōu yú jiàn lǔ sù cái yí zuǒ shí, quán jí yǐn sù duì yǐn yuē:" jīn hàn shì qīng wēi, sì fāng yún rǎo. gū chéng fù xiōng yí yè, sī yǒu huán wén zhī gōng, jūn jì huì gù, hé yǐ zuǒ zhī?" sù duì yuē:" xī gāo dì qū qū, yù zūn shì yì dì ér bù huò zhě, yǐ xiàng yǔ wéi hài yě. jīn zhī cáo cāo yóu xī xiàng yǔ, jiāng jūn hé yóu de wèi huán wén hū? sù qiè liào zhī, hàn shì bù kě fù xīng, yóu cáo cāo bù kě zú chú. jiāng jūn wèi jì, wéi yǒu dǐng zú jiāng dōng, yǐ guān tiān xià zhī xìn. guī mó rú cǐ, yì zì wú xián. rán hòu jiàn hào dì wáng, yǐ tú tiān xià, cǐ gāo dì zhī yè yě." jí shì píng yī jiāng hǔ, chēng zūn hào, lín tán gù wèi gōng qīng yuē:" xī lǔ zǐ jìng cháng dào cǐ, kě wèi míng yú shì shì yǐ."
初，周瑜荐鲁肃才宜佐时，权即引肃对饮曰：“今汉室倾危，四方云扰。孤承父兄遗业，思有桓、文之功，君既惠顾，何以佐之？”肃对曰：“昔高帝区区，欲尊事义帝而不获者，以项羽为害也。今之曹操犹昔项羽，将军何由得为桓、文乎？肃窃料之，汉室不可复兴，犹曹操不可卒除。将军为计，唯有鼎足江东，以观天下之衅。规模如此，亦自无嫌。然后建号帝王，以图天下，此高帝之业也。”及是平一江浒，称尊号，临坛顾谓公卿曰：“昔鲁子敬尝道此，可谓明于事势矣。”

yì yuē: lù shì héng chēng sūn quán: zhí biān jū gōng, yǐ zhòng lù gōng zhī wēi xī wěi wǔ wèi, yǐ jì zhōu yú zhī shī bēi guān fēi shí, yǐ fēng gōng chén zhī shǎng pī huái xū jǐ, yǐ nà móu shì zhī suàn bǐng qì jú jí, yǐ cì zǐ míng zhī jí fēn zī sǔn wèi, yǐ yù líng tǒng zhī gū. shì yǐ zhōng chén jìng jǐn qí néng, zhì shì xián dé sì lì, ér dì yè gù yǐ." huáng shí gōng yuē:" xián rén zhī zhèng, jiàng rén yǐ tǐ shèng rén zhī zhèng, jiàng rén yǐ xīn. tǐ jiàng kě yǐ tú shǐ, xīn jiàng kě yǐ bǎo zhōng. jiàng tǐ yǐ tǐ, jiàng xīn yǐ xīn." yóu cǐ guān zhī, sūn quán" zhí biān jū gōng", jiàng tǐ zhě yě" pī huái xū jǐ", xīn jiàng zhě yě. shàn zhōng lìng shǐ, bù yì yí hū!
(议曰：陆士衡称孙权：执鞭鞠躬，以重陆公之威；悉委武卫，以济周瑜之师；卑官菲食，以丰功臣之赏；披怀虚己，以纳谋士之算；屏气局蹐，以伺子明之疾；分滋损味，以育凌统之孤。是以忠臣竞尽其能，志士咸得肆力，而帝业固矣。”黄石公曰：“贤人之政，降人以体；圣人之政，降人以心。体降可以图始，心降可以保终。降体以体，降心以心。”由此观之，孙权“执鞭鞠躬”，降体者也；“披怀虚己”，心降者也。善终令始，不亦宜乎！)

huáng wǔ yuán nián, wèi shǐ dà sī mǎ cáo rén bù qí shù wàn xiàng rú xū, rú xū dū zhū huán pò zhī.
黄武元年，魏使大司马曹仁步骑数万向濡须，濡须督朱桓破之。

chū, cáo rén yù yǐ bīng xí qǔ zhōng zhōu, wěi xiān yáng shēng yù dōng gōng xiàn xī, huán fēn bīng fù xiàn xī. jì fā zú, ér rén yǎn zhì. zhū jiàng yè yè, gè yǒu jù xīn. huán yù zhī yuē:" fán liǎng jūn jiāo zhàn, shèng fù zài jiāng, bù zài zhòng guǎ. zhū jūn wén cáo rén yòng bīng shú yǔ huán yé? bīng fǎ suǒ yǐ chēng' kè bèi ér zhǔ rén bàn' zhě, wèi jù zài píng yuán, wú chéng chí zhī shǒu, yòu wèi shì zhòng yǒng qiè qí děng gù ěr. jīn rén jì fēi zhì yǒng, jiā qí shì zú shén qiè, yòu qiān lǐ bù shè, rén mǎ pí kùn. huán yǔ zhū jiàng gòng jù gāo chéng, nán lín dà jiāng, běi bèi shān lín, yǐ yì dài láo, wéi zhǔ zhì kè, cǐ bǎi zhàn bǎi shèng zhī shì yě." huán yīn yǎn qí gǔ, wài shì xū ruò, yǐ yòu zhì rén. rén guǒ qiǎn zi tài gōng rú xū chéng, fēn qiǎn zhū jiàng xí zhōng zhōu. zhōng zhōu zhě, bù qǔ qī zǐ suǒ zài. tài děng tuì, huán suì xiāo qí zhū jiàng yě.
(初，曹仁欲以兵袭取中洲，伪先扬声欲东攻羡溪，桓分兵赴羡溪。既发卒，而仁奄至。诸将业业，各有惧心。桓喻之曰：“凡两军交战，胜负在将，不在众寡。诸君闻曹仁用兵孰与桓耶？兵法所以称‘客倍而主人半’者，谓俱在平原，无城池之守，又谓士众勇怯齐等故耳。今仁既非智勇，加其士卒甚怯，又千里步涉，人马疲困。桓与诸将共据高城，南临大江，北背山林，以逸待劳，为主制客，此百战百胜之势也。”桓因偃旗鼓，外示虚弱，以诱致仁。仁果遣子泰攻濡须城，分遣诸将袭中洲。中洲者，部曲妻子所在。泰等退，桓遂枭其诸将也。)

qī nián, yòu shǐ dà sī mǎ cáo xiū qí shí wàn zhì wǎn chéng, yíng zhōu fáng. fáng qī zhī, wú gōng ér fǎn.
七年，又使大司马曹休骑十万至皖城，迎周鲂。鲂欺之，无功而返。

wú pó yáng tài shǒu zhōu fáng jué yòu zāo xiū. xiū yíng fáng zhì wǎn chéng, zhī jiàn qī, dāng yǐn jūn hái, zì fù zhòng shèng, yāo yú yī zhàn. zhū huán jìn jì yú yuán shuài lù xùn yuē:" xiū běn yǐ qīn wēi jiàn rèn, fēi zhì yǒng míng jiàng yě. jīn zhàn bì bài, bài bì zǒu, zǒu dào dāng yóu jiā shí guà chē. cǐ liǎng dào, dì jiē è xiǎn. ruò yǐ wàn bīng chái lù, zé bǐ zhòng bì jǐn, ér xiū kě shēng lǔ. chén qǐng jiāng suǒ bù yǐ duàn zhī, ruò méng tiān wēi, dé yǐ xiū zì xiào, biàn kě chéng shèng cháng qū, jìn qǔ shòu chūn, gē yǒu huái nán, yǐ kuī xǔ luò. cǐ wàn dài yī shí, bù kě shī yě." quán xiān yǔ lù xùn yǐ yì, xùn yǐ wéi bù kě, gù jì bù shī xíng yě.
(吴鄱阳太守周鲂谲诱遭休。休迎鲂至皖城，知见欺，当引军还，自负众盛，邀于一战。朱桓进计于元帅陆逊曰：“休本以亲威见任，非智勇名将也。今战必败，败必走，走道当由夹石、挂车。此两道，地皆厄险。若以万兵柴路，则彼众必尽，而休可生虏。臣请将所部以断之，若蒙天威，得以休自效，便可乘胜长驱，进取寿春，割有淮南，以窥许、洛。此万代一时，不可失也。”权先与陆逊以议，逊以为不可，故计不施行也。)

zhì quán hōng, hào jí wèi, qióng jí yín chǐ, gē bō zhēng rén, chóng xìn jiān huí, zéi nüè jiàn fǔ. jìn shì zǔ lìng dù yù děng fá wú, miè zhī.
至权薨，皓即位，穷极淫侈，割剥蒸人，崇信奸回，贼虐谏辅。晋世祖令杜预等伐吴，灭之。

yì yuē: xī wèi wǔ hòu fú xī hé, gù wèi wú qǐ yuē:" shān hé zhī gù, cǐ wèi guó zhī bǎo yě." wú qǐ duì yuē:" xī sān miáo shì zuǒ dòng tíng ér yòu péng lí, dé yì bù xiū, yǔ miè zhī xià jié zhī jūn, zuǒ hé jì yòu tài huá, yī quē zài qí nán, yáng cháng zài qí běi, rén zhèng bù xiū, tāng fàng zhī. yóu cǐ guān zhī, zài dé bù zài xiǎn." jīn sūn hào xí fù zǔ zhī zī, yǒu tiān zǔ zhī gù, xī jù wū xiá, dōng fù cāng hǎi, cháng jiāng pàn qí qū yǔ, jùn shān dài qí fēng yù, dì fāng jǐ wàn lǐ, hé jǐ jiāng bǎi wàn. ér yī zhāo qì jiǎ, miàn fù yú rén, zé zài dé zhī yán wèi bù kān zhī diǎn yé? duì yuē: hé wéi qí rán? lù jī yuē:" yì yuē:' tāng wǔ gé mìng, shùn hū tiān.' xuán yuē:' luàn bù jí, zé lǐ bù xíng.' yán dì wáng zhī yīn tiān shí yě gǔ rén yǒu yán yuē: tiān shí bù rú dì lì. yì yuē:' wáng hóu shè xiǎn, yǐ shǒu qí guó.' yán guó zhī shì xiǎn yě. yòu yuē:' dì lì bù rú rén hé, zài dé bù zài xiǎn.' yán shǒu zhī yóu rén yě. wú zhī xìng yě, cān ér yóu yān. sūn qīng suǒ wèi' hé qí cān' zhě, jí qí wáng yě, shì xiǎn ér yǐ." lóu jìng yuē:" zhōu zhī shuāi yě, fēn ér wèi liǎng, tiān xià mò cháo, zhōu bù néng zhì. fēi qí dé báo yě, xíng shì ruò yě." yóu cǐ guān zhī, guó zhī xīng wáng yì zī xiǎn, yún: fēi wéi zài dé ér yǐ yǐ.
(议曰：昔魏武侯浮西河，顾谓吴起曰：“山河之固，此魏国之宝也。”吴起对曰：“昔三苗氏左洞庭而右彭蠡，德义不修，禹灭之；夏桀之君，左河济、右太华，伊阙在其南，羊肠在其北，仁政不修，汤放之。由此观之，在德不在险。”今孙皓席父祖之资，有天阻之固，西距巫峡，东负沧海，长江判其区宇，峻山带其封域，地方几万里，荷戟将百万。而一朝弃甲，面缚于人，则在德之言为不刊之典耶？对曰：何为其然？陆机曰：“《易》曰：‘汤武革命，顺乎天。’《玄》曰：‘乱不极，则理不形。’言帝王之因天时也古人有言曰：天时不如地利。《易》曰：‘王侯设险，以守其国。’言国之恃险也。又曰：‘地利不如人和，在德不在险。’言守之由人也。吴之兴也，参而由焉。孙卿所谓‘合其参’者，及其亡也，恃险而已。”娄敬曰：“周之衰也，分而为两，天下莫朝，周不能制。非其德薄也，形势弱也。”由此观之，国之兴亡亦资险，云：非唯在德而已矣。)

zhì jìn yǒng jiā zhōng, zhōng yuán sāng luàn, jìn yuán dì fù dù jiāng, wáng jiāng nán. sòng qí liáng chén, jiē dōu yān shì zài bà jì shàng.. cǐ wú guó xíng yě.
至晋永嘉中，中原丧乱，晋元帝复渡江，王江南。宋、齐、梁、陈，皆都焉(事在(霸纪上)。)。此吴国形也。

wèi
魏

gǔ zhě tiān zǐ, shǒu zài sì yí tiān zǐ bēi ruò, shǒu zài zhū hóu. dāng hàn zhī jì, jiān chén shàn cháo, jiǔ yǒu bù chéng, sì jiāo duō lěi. suī fù zhū hóu shì wèi, yǐ xián wáng zhèng, rán bāo cáng huò xīn, gè tú fēi jì. wèi tài zǔ bù shì chū, líng wǔ guān shí. zhí yán jīng yōu mèi zhī qī, féng fēng chén wú wàng zhī shì, chēn mù zhāng dǎn, shǒu jiàn yì qí. shí hán xiān yáng fèng xié xiàn dì zì hé dōng hái luò yáng.
古者天子，守在四夷；天子卑弱，守在诸侯。当汉之季，奸臣擅朝，九有不澄，四郊多垒。虽复诸侯释位，以闲王政，然包藏祸心，各图非冀。魏太祖不世出，灵武冠时。值炎精幽昧之期，逢风尘无妄之世，嗔目张胆，首建义旗。时韩暹、杨奉挟献帝自河东还洛阳。

líng dì bēng, tài zǐ biàn jí wèi, bīng zhōu mù dǒng zhuō rù cháo, yīn fèi dì wèi hóng nóng wáng, ér lì xiàn dì, yǐ dǒng zhuō wèi tài shī, qiān dū cháng ān. sī tú wáng yǔn zhū zhuō, zhuō jiāng guō sì lǐ jué wéi cháng ān chéng, chéng xiàn, shā wáng yǔn. hòu lǐ jué yǔ guō sì yǒu xì, jué zhì tiān zǐ yú qí jiā. jué jiāng yáng fèng móu shā jué, shì xiè, pàn jué, jué shuāi ruò, tiān zǐ nǎi dé chū bēn. yáng fèng yù yǐ tiān zǐ hái luò yáng, guō sì zhuī tiān zǐ yú hóng nóng zhī cáo yáng. fèng děng bài, shā gōng qīng lüè jǐn. tiān zǐ dù hé, dū ān yì, yǐ hán xiān wèi zhēng dōng jiāng jūn, chí zhèng hái luò yáng. luò yáng gōng shì shāo jǐn, bǎi guān bèi jīng jí, tài zǔ yíng tiān zǐ dōu xǔ. xiān fèng chū bēn yě.
(灵帝崩，太子辨即位，并州牧董卓入朝，因废帝为弘农王，而立献帝，以董卓为太师，迁都长安。司徒王允诛卓，卓将郭汜、李傕围长安城，城陷，杀王允。后李傕与郭汜有隙，傕质天子于其家。傕将杨奉谋杀傕，事泄，叛傕，傕衰弱，天子乃得出奔。杨奉欲以天子还洛阳，郭汜追天子于弘农之曹阳。奉等败，杀公卿略尽。天子渡河，都安邑，以韩暹为征东将军，持政还洛阳。洛阳宫室烧尽，百官被荆棘，太祖迎天子都许。暹、奉出奔也。)

tài zǔ yì yíng dōu xǔ, huò yǐ wéi shān dōng wèi dìng, bù kě. xún yù quàn tài zǔ yuē:" xī jìn wén nà zhōu xiāng wáng, ér zhū hóu jǐng cóng, gāo zǔ dōng fá, wèi yì dì gǎo sù, tiān xià guī xīn. zì tiān zǐ bō yuè, jiāng jūn shǒu chàng yì bīng, yǐ shān dōng rǎo luàn, wèi néng yuǎn lí guān yòu, rán yóu fēn yí jiàng shuài, méng xiǎn tōng shǐ, suī yù wài nán, nǎi xīn wú bù zài wáng shì, shì jiāng jūn kuāng tiān xià zhī sù zhì yě. jīn chē jià xuán zhěn, yì shì yǒu cún běn zhī sī, bǎi xìng gǎn jiù ér zēng āi. chéng yīn cǐ shí fèng zhǔ shàng yǐ cóng rén wàng, dà shùn yě bǐng zhì gōng yǐ fú xióng jié, dà lüè yě fú hóng yì yǐ zhì yīng jùn, dà dé yě. tiān xià suī yǒu nì jié, bù néng wéi lèi, míng yǐ. hán xiān yáng fèng qí gǎn wéi hài, ruò bù shí dìng, sì fāng shēng xīn, hòu suī lǜ zhī, wú jí." tài zǔ zhì luò yáng, fèng tiān zǐ dōu xǔ. wéi qí chí wěn, rèn qí zhuì liú, bǐ wǒ hàn jiā bù shī jiù wù yǐ. yú shì yùn chóu yǎn móu, biān tà yǔ nèi, běi pò yuán shào, nán lǔ liú cóng, dōng jǔ gōng sūn kāng, xī yí zhāng lǔ. yì yuē: liú biǎo zhū jié, suī zhōng jiān zì yǒu tūn bìng, nǎi yáng xióng suǒ wèi" liù guó chī chī, wèi yíng ruò jī zhě yě." bìng tūn suī zhòng, shì suǒ yǐ wéi wú fèng yě. jiǔ zhōu bǎi jùn, shí bìng qí bā, zhì jī wèi jiū, zhōng shì ér yǔn.
太祖议迎都许，或以为山东未定，不可。荀彧劝太祖曰：“昔晋文纳周襄王，而诸侯景从，高祖东伐，为义帝缟素，天下归心。自天子播越，将军首唱义兵，以山东扰乱，未能远离关右，然犹分遗将帅，蒙险通使，虽御外难，乃心无不在王室，是将军匡天下之素志也。今车驾旋轸，义士有存本之思，百姓感旧而增哀。诚因此时奉主上以从人望，大顺也；秉至公以服雄杰，大略也；扶弘义以致英俊，大德也。天下虽有逆节，不能为累，明矣。韩暹、杨奉其敢为害，若不时定，四方生心，后虽虑之，无及。”太祖至洛阳，奉天子都许。维其弛紊，纫其赘旒，俾我汉家不失旧物矣。于是运筹演谋，鞭挞宇内，北破袁绍，南掳刘琮，东举公孙康，西夷张鲁。(议曰：刘表诸杰，虽中间自有吞并，乃扬雄所谓“六国蚩蚩，为嬴弱姬者也。”并吞虽众，适所以为吾奉也。)九州百郡，十并其八，志绩未究，中世而殒。

cáo cāo, zì mèng dé, shǎo jī jǐng yǒu quán shù, ér rèn xiá fàng dàng, bù zhì háng yè, gù shì rén wèi zhī qí yě. wéi qiáo xuán yì yān, wèi yuē:" tiān xià jiāng luàn, fēi mìng shì zhī cái, bù néng jì yě. néng ān zhī zhě, qí zài jūn hū?" tài zǔ wèi dōng jùn tài shǒu, zhì dōng wǔ yáng, jūn dùn qiū. hēi shān zéi yú dú děng gōng dōng wǔ yáng, tài zǔ yǐn bīng xī rù shān, gōng dú děng běn tún. zhū jiàng jiē yǐ wéi dāng hái zì jiù, tài zǔ yuē:" xī sūn bìn jiù zhào ér gōng wèi, gěng yǎn yù zǒu xī ān ér gōng lín zī, shǐ zéi wén wǒ xī ér hái, shì wǔ yáng zì jiě yě bù hái, wǒ néng bài lǔ jiā, lǔ bù néng bài wǔ yáng, bì yǐ!" nǎi xíng, dú wén zhī, qì wǔ yáng hái, tài zǔ yāo jī, dà pò zhī.
(曹操，字孟德，少机警有权数，而任侠放荡，不治行业，故世人未之奇也。唯乔玄异焉，谓曰：“天下将乱，非命世之才，不能济也。能安之者，其在君乎？”太祖为东郡太守，治东武阳，军顿丘。黑山贼于毒等攻东武阳，太祖引兵西入山，攻毒等本屯。诸将皆以为当还自救，太祖曰：“昔孙膑救赵而攻魏，耿弇欲走西安而攻临淄，使贼闻我西而还，是武阳自解也；不还，我能败虏家，虏不能败武阳，必矣！”乃行，毒闻之，弃武阳还，太祖要击，大破之。

chū, liáo dōng tài shǒu gōng sūn kāng shì yuǎn bù fú, yuán shàng yuán xī yī zhī. jí tài zǔ pò wū wán, huò shuō gōng:" suì zhēng zhī, shàng xiōng dì kě qín yě." gōng yuē:" wú fāng shǐ kāng zhǎn sòng shàng xī shǒu, bù fán bīng yǐ." jiǔ yuè, gōng yǐn jūn zì liǔ chéng hái, kāng jí zhǎn sòng shàng xī shǒu. zhòng jiāng wèn yuē:" gōng hái, ér kāng zhǎn sòng shàng xī, hé yě?" gōng yuē:" bǐ sù wèi shàng děng, wú jí zhī, zé bìng lì huǎn zhī, zé zì xiàng tú, qí shì rán yě."
初，辽东太守公孙康恃远不服，袁尚、袁熙依之。及太祖破乌丸，或说公：“遂征之，尚兄弟可擒也。”公曰：“吾方使康斩送尚、熙首，不烦兵矣。”九月，公引军自柳城还，康即斩送尚、熙首。众将问曰：“公还，而康斩送尚、熙，何也？”公曰：“彼素畏尚等，吾急之，则并力；缓之，则自相图，其势然也。”

tài zǔ gōng lǚ bù yú xià pī, bù bá, yù hái, xún yōu yuē:" bù yǒng ér wú móu, jīn sān jūn jiē běi, qí ruì qì shuāi. sān jūn yǐ jiāng wéi zhǔ, zhǔ shuāi zé jūn wú fèn yì. chén gōng yǒu zhì ér chí. jīn jí bù qì wèi fù, gōng móu zhī wèi dìng, jìn jí gōng zhī, bù kě bá yě." nǎi jué yí sì guàn chéng, chéng kuì, shēng qín bù.
太祖攻吕布于下邳，不拔，欲还，荀攸曰：“布勇而无谋，今三军皆北，其锐气衰。三军以将为主，主衰则军无奋意。陈宫有智而迟。今及布气未复，宫谋之未定，进急攻之，布可拔也。”乃决沂、泗灌城，城溃，生擒布。

yuán shào jiāng wén chǒu yǔ tài zǔ zhàn, xún yōu quàn tài zǔ yǐ zī zhòng ěr zéi, zéi suì bēn zhī, zhèn luàn, zhǎn wén chǒu. tài zǔ yǔ yuán shào xiāng chí yú guān dù, shí gōng liáng shǎo, yǔ xún yù shū, yì yù hái xǔ. yù yuē:" shào xī zhòng jù guān dù, yù yǔ gōng jué shèng bài, gōng yǐ zhì ruò dāng zhì qiáng, ruò bù néng zhì, bì wèi suǒ chéng, shì tiān xià zhī dà jī yě. qiě shào, bù yī zhī xióng ěr, néng jù rén ér bù néng yòng. fū yǐ gōng zhī shén wǔ míng zhé, ér fǔ yǐ dà shùn, hé xiàng ér bù jì? jīn jūn suī shǎo, wèi ruò chǔ hàn zài xíng yáng chéng gāo shí yě. shì shí, liú xiàng mò kěn xiān fǎn, xiān fǎn zhě shì qū. gōng yǐ shí fēn jū yī zhī zhòng, huà dì ér shǒu zhī, è qí hóu ér bù dé jìn, yǐ bàn nián yǐ! qíng jiàn shì jié, bì jiāng yǒu biàn. cǐ yòng qí zhī shí, bù kě shī yě." yòu shào móu chén xǔ yōu tān cái, shào bù néng zòng, lái bēn, shuō tài zǔ xí shào bié tún fán qí liáng gǔ. suì pò shào.
袁绍将文丑与太祖战，荀攸劝太祖以辎重饵贼，贼遂奔之，阵乱，斩文丑。太祖与袁绍相持于官渡，时公粮少，与荀彧书，议欲还许。彧曰：“绍悉众聚官渡，欲与公决胜败，公以至弱当至强，若不能制，必为所乘，是天下之大机也。且绍，布衣之雄耳，能聚人而不能用。夫以公之神武明哲，而辅以大顺，何向而不济？今军虽少，未若楚汉在荥阳、成皋时也。是时，刘、项莫肯先返，先返者势屈。公以十分居一之众，画地而守之，扼其喉而不得进，已半年矣！情见势竭，必将有变。此用奇之时，不可失也。”又绍谋臣许攸贪财，绍不能纵，来奔，说太祖袭绍别屯、燔其粮谷。遂破绍。

zhāng xiù zài nán yáng yǔ jīng zhōu mù liú biǎo hé, tài zǔ zhēng zhī. móu chén jìn yuē:" xiù yǔ liú biǎo xiāng shì wèi qiáng, rán xiù yǐ yóu jūn ér shí yú biǎo, biǎo bù néng gōng yě. jí zhī, zé bìng lì huǎn zhī, zé zì lí." tài zǔ bù cóng. biǎo guǒ qiǎn bīng jiù xiù, tài zǔ bīng bài. sān nián chūn, tài zǔ hái xǔ, xiù bīng lái zhuī, tài zǔ jūn bù dé jìn, yǔ xún yù shū yuē:" zéi lái zhuī wǒ, suī rì xíng shù lǐ, wú cè zhī zhì ān zhòng, pò zhī bì yǐ." guǒ shè qí fú, gōng pò zhī. gōng hái xǔ, xún yù wèn:" qián hé yǐ cè zéi bì pò?" duì yuē:" lǔ è guī shī, yǔ wǒ sǐ dì zhàn, wú shì yǐ zhī shèng."
张绣在南阳与荆州牧刘表合，太祖征之。谋臣进曰：“绣与刘表相恃为强，然绣以游军而食于表，表不能供也。急之，则并力；缓之，则自离。”太祖不从。表果遣兵救绣，太祖兵败。三年春，太祖还许，绣兵来追，太祖军不得进，与荀彧书曰：“贼来追我，虽日行数里，吾策之至安众，破之必矣。”果设奇伏，攻破之。公还许，荀彧问：“前何以策贼必破？”对曰：“虏遏归师，与我死地战，吾是以知胜。”

xī píng qū guāng shā qí jùn shǒu yǐ pàn, zhū jiàng yù jī zhī. zhāng jì yuē:" wéi guāng děng zào fǎn, jùn rén wèi bì xī tóng. ruò biàn yǐ jūn lín zhī, lì rén qiāng hú bì wèi guó jiā bù bié shì fēi, gèng shǐ jiē xiāng chí zhe, cǐ wèi hǔ fù yì yě. guāng děng yù yǐ qiāng hú wéi yuán, jīn xiān shǐ qiāng hú chāo jī, zhòng qí shǎng, suǒ lǔ huò zhě, jiē yǐ bǐ zhī, wài zǔ qí shì, nèi lí qí jiāo, bì bù zhàn ér dìng." nǎi xí gào yù: zhū wèi guāng děng suǒ wù zhě, yuán zhī néng zhǎn zéi shuài sòng shǒu zhě, jiā fēng. yú shì guāng bù dǎng zhǎn sòng guāng shǒu.
西平曲光杀其郡守以叛，诸将欲击之。张既曰：“唯光等造反，郡人未必悉同。若便以军临之，吏人、羌胡必谓国家不别是非，更使皆相持着，此为虎傅翼也。光等欲以羌胡为援，今先使羌胡钞击，重其赏，所虏获者，皆以俾之，外阻其势，内离其交，必不战而定。”乃檄告谕：诸为光等所误者，原之；能斩贼帅送首者，加封。于是光部党斩送光首。

cǐ jiǔ zhōu bǎi jùn shí bìng qí bā zhī dà lüè yě.
此九州百郡十并其八之大略也。)

fū néng fú tiān xià zhī wēi zhě, zé jù tiān xià zhī ān néng chú tiān xià zhī yōu zhě, zé xiǎng tiān xià zhī lè néng jiù tiān xià zhī huò zhě, zé dé tiān xià zhī fú.
夫能扶天下之危者，则据天下之安；能除天下之忧者，则享天下之乐；能救天下之祸者，则得天下之福。

dǒng zhāo děng yù gòng jìn cáo gōng, jiǔ xī bèi wù, mì fǎng yú xún yù, yù bù xǔ. cāo xīn bù píng, suì shā zhī. fàn yè lùn yuē:" shì zhī yán xún jūn tōng sāi, huò guò yǐ. cháng yǐ zhōng xián yǐ xià, dào wú qiú bèi. zhì suàn yǒu suǒ yán shū, yuán shǐ wèi bì yào zhōng, sī lǐ zhī bù kě quán jí zhě yě. fū yǐ wèi cì zhī xián, yī shuō ér bì liǎng guó, bǐ fēi báo yú rén ér yù zhī, gài yǒu quán bì yǒu sàng yě. sī yòu gōng zhī bù kě jiān zhě yǐ. fāng shí yùn zhī zhān, fēi xióng cái wú yǐ jì qí ruò, gōng gāo shì qiáng, zé huáng qì zì yí yǐ. cǐ yòu shí zhī bù kě bìng yě, gài qǔ qí guī zhèng ér yǐ, yì shā shēn yǐ chéng rén zhī yì yě."
(董昭等欲共进曹公，九锡备物，密访于荀彧，彧不许。操心不平，遂杀之。范晔论曰：“世之言荀君通塞，或过矣。常以中贤以下，道无求备。智算有所研疏，原始未必要终，斯理之不可全诘者也。夫以卫赐之贤，一说而毙两国，彼非薄于仁而欲之，盖有全、必有丧也。斯又功之不可兼者矣。方时运之邅，非雄才无以济其弱，功高势强，则皇器自移矣。此又时之不可并也，盖取其归正而已，亦杀身以成仁之义也。”)

cáo shì lǜ yì bō luàn, dài zài qí gōng zhì wén dì shí, tiān rén yǔ néng yǐ. suì shòu hàn chán.
曹氏率义拨乱，代载其功；至文帝时，天人与能矣。遂受汉禅。

liú ruò quàn jìn yuē:" chén wén: fú mìng bù xū jiàn, zhòng xīn bù kě yuǎn. gù kǒng zǐ yuē:' zhōu gōng qí bù shèng hū? yǐ tiān xià ràng, shì tiān dì rì yuè qīng qù qí wàn wù yě.' shì yǐ shùn xiǎng tiān xià, bù bài ér shòu. jīn huǒ dé qì jǐn, yán shàng shù zhōng. dì qiān míng dé, zuò lóng dà wèi, fú ruì zhāo xī, shòu mìng jì gù. guāng tiān zhī xià, shén rén tóng yīng. suī yǒu yú zhī yí fèng, zhōu zhī yuè yú, fāng zhī jīn shì, wèi zú wèi yù. ér bì xià wéi tiān mìng yǐ shì xiǎo xíng, nì rén xīn yǐ shǒu sī zhì, shàng wǔ huáng qióng nǎi juàn zhī zhǐ, zhōng wàng shèng rén dá jié zhī shù, xià gū rén chén qiáo shǒu zhī wàng, fēi suǒ yǐ yáng shèng dào yú gāo qú, chuí wú qióng zhī yì xūn yě. chén děng wén: shì jūn yǒu xiàn kě tì fǒu zhī dào, fèng shàng yǒu nì lín gù zhēng zhī yì. chén děng gǎn yǐ sǐ qǐng."
(刘若劝进曰：“臣闻：符命不虚见，众心不可远。故孔子曰：‘周公其不圣乎？以天下让，是天地日月轻去其万物也。’是以舜享天下，不拜而受。今火德气尽，炎上数终。帝迁明德，祚隆大魏，符瑞昭晰，受命既固。光天之下，神人同应。虽有虞之仪凤，周之跃鱼，方之今事，未足为喻。而陛下违天命以饰小行，逆人心以守私志，上忤皇穹乃眷之旨，中忘圣人达节之数，下孤人臣翘首之望，非所以扬圣道于高衢，垂无穷之懿勋也。臣等闻：事君有献可替否之道，奉上有逆鳞固争之义。臣等敢以死请。”

tài shǐ chéng xǔ zhī yòu yuē:" yì zhuàn yuē:' shèng rén shòu mìng ér wáng, huáng lóng yǐ wù sì rì jiàn.' qī yuè sì rì wù yín, huáng lóng jiàn. cǐ dì huáng shòu mìng zhī fú ruì zuì zhe míng yě. yòu yuē:' shèng rén yǐ dé qīn bǐ tiān xià, rén ēn qià pǔ, qí lín yǐ wù sì rì jiàn. jué yīng shèng rén shòu mìng.' chén wén dì wáng zhě, wǔ xíng zhī jīng, yì xìng zhī fú, dài xìng zhī huì, yǐ qī bǎi èr shí nián wèi yī guǐ. yǒu dé zhě guò yú bā bǎi, wú dé zhě bù jí sì bǎi zài. shì yǐ zhōu jiā bā bǎi liù shí qī nián, xià jiā sì bǎi shù shí nián. hàn xíng xià zhèng, qì jīn sì bǎi èr shí liù suì. tiān zhī lì shǔ, jiāng yǐ jǐn zhōng. sī jiē dì wáng shòu mìng yì xìng zhī fú ruì yě. fū dé suì zhě, dào shǐ xīng. xī wǔ wáng fá yīn, suì zài chún huǒ, yǒu zhōu zhī fēn yě yě. gāo zǔ rù qín, wǔ xīng jù yú dōng jǐng, yǒu hàn zhī fēn yě yě. jīn zī suì zài dà liáng, yǒu wèi zhī fēn yě yě. ér tiān zhī ruì yīng, bìng jí lái zhēn, fú wéi diàn xià tǐ yáo shùn zhī shèng míng, yīng qī bǎi zhī chán dài, tiān xià xué shì suǒ gòng jiàn yě. jǐn yǐ shàng wén."
太史丞许芝又曰：“《易传》曰：‘圣人受命而王，黄龙以戊巳日见。’七月四日戊寅，黄龙见。此帝皇受命之符瑞最着明也。又曰：‘圣人以德亲比天下，仁恩洽普，麒麟以戊巳日见。厥应圣人受命。’臣闻帝王者，五行之精，易姓之符，代兴之会，以七百二十年为一轨。有德者过于八百，无德者不及四百载。是以周家八百六十七年，夏家四百数十年。汉行夏政，迄今四百二十六岁。天之历数，将以尽终。斯皆帝王受命易姓之符瑞也。夫得岁者，道始兴。昔武王伐殷，岁在鹑火，有周之分野也。高祖入秦，五星聚于东井，有汉之分野也。今兹岁在大梁，有魏之分野也。而天之瑞应，并集来臻，伏惟殿下体尧舜之圣明，应七百之禅代，天下学士所共见也。谨以上闻。”

jǐ shì zhōng sū lín děng yòu yuē:" tiān yǒu shí èr cì, yǐ wéi fēn yě. wáng gōng zhī guó, gè yǒu suǒ shǔ. tiān zǐ shòu mìng, zhū hóu yǐ fēng. zhōu wén wáng shòu mìng, suì zài chún huǒ, zhì wǔ wáng fá zhòu, shí sān nián suì xīng fù zài chún huǒ. gù chūn qiū chuán yuē:' wǔ wáng fá zhòu, suì zài chún huǒ, zé wǒ yǒu zhōu zhī fēn yě yě.' xī guāng hé shí nián, suì zài dà liáng, wǔ wáng shǐ shòu mìng wèi jiāng, tǎo huáng jīn. jiàn ān yuán nián, suì fù zài dà liáng, shǐ bài dà jiàng jūn. shí sān nián fù zài dà liáng, shǐ bài chéng xiàng. jīn èr shí wǔ nián fù zài dà liáng, bì xià shòu mìng. cǐ wèi dé suì yǔ wén wáng shòu mìng xiāng yìng. shùn yǐ tǔ dé chéng yáo zhī huǒ, jīn yì yǐ tǔ dé chéng hàn zhī huǒ, yú xíng yùn huì yú yáo shùn zhī cì. bì xià yí gǎi zhēng shuò, yì fú sè, zhèng dà hào, tiān xià xìng shèn."
给事中苏林等又曰：“天有十二次，以为分野。王公之国，各有所属。天子受命，诸侯以封。周文王受命，岁在鹑火，至武王伐纣，十三年岁星复在鹑火。故《春秋传》曰：‘武王伐纣，岁在鹑火，则我有周之分野也。’昔光和十年，岁在大梁，武王始受命为将，讨黄巾。建安元年，岁复在大梁，始拜大将军。十三年复在大梁，始拜丞相。今二十五年复在大梁，陛下受命。此魏得岁与文王受命相应。舜以土德承尧之火，今亦以土德承汉之火，于行运会于尧舜之次。陛下宜改正朔，易服色，正大号，天下幸甚。”)

wáng shì suī jìng, ér èr fāng wèi bīn, nǎi wèn jiǎ xǔ yuē:" wú yù fá bù cóng mìng, yǐ yì tiān xià, wú shǔ hé xiān?" duì yuē:" gōng qǔ zhě xiān bīng quán, jiàn běn zhě shàng dé huà. bì xià yīng qī shòu shàn, fǔ lín lǜ shì, ruò suí zhī yǐ wén dé, ér qí qí biàn, zé píng zhī bù nán yǐ. wú shǔ suī zuì ěr xiǎo guó, yī shān zǔ shuǐ, liú bèi yǒu xióng cái, zhū gě liàng shàn zhì guó, sūn quán shí xū shí, lù xùn jiàn bīng shì, jù xiǎn shǒu yào, fàn zhōu jiāng hú, jiē nán zú píng yě. yòng bīng zhī dào: xiān shèng hòu zhàn, liàng dí lùn jiāng, gù jǔ wú yí cè. chén qiè liào qún chén wú quán bèi duì, suī yǐ tiān wēi lín zhī, wèi jiàn wàn quán zhī shì. xī shùn wǔ gàn qī, ér yǒu miáo fú. chén yǐ wéi dāng jīn yí xiān wén hòu wǔ." wén dì bù nà, hòu guǒ wú gōng.
王室虽靖，而二方未宾，乃问贾诩曰：“吾欲伐不从命，以一天下，吴蜀何先？”对曰：“攻取者先兵权，建本者尚德化。陛下应期受禅，抚临率士，若绥之以文德，而俟其变，则平之不难矣。吴、蜀虽蕞尔小国，依山阻水，刘备有雄才，诸葛亮善治国，孙权识虚实，陆逊见兵势，据险守要，泛舟江湖，皆难卒平也。用兵之道：先胜后战，量敌论将，故举无遗策。臣窃料群臣无权、备对，虽以天威临之，未见万全之势。昔舜舞干戚，而有苗服。臣以为当今宜先文后武。”文帝不纳，后果无功。

sān miáo guó, jīn yuè zhōu shì yě. shǔ xiàng zhū gě liàng chū xié gǔ, tún wèi nán. sī mǎ xuān wáng jù zhī. zhào xuān wáng:" dàn jiān bì jù shǒu, yǐ cuò qí fēng. bǐ jìn bù dé zhì, tuì wú yǔ zhàn, jiǔ tíng zé liáng jǐn, lǔ lüě wú suǒ huò, zé bì zǒu yǐ! zǒu ér zhuī zhī, yǐ yì dài láo, quán shèng zhī dào." liàng sòng fù rén yī yǐ nù xuān wáng, xuān wáng jiāng chū zhàn, xīn pí zhàng jié bù xǔ, nǎi zhǐ. xuān wáng jiàn liàng shǐ, wéi wèn qǐn shí jí shì fán jiǎn, bù jí róng shì. shǐ dá yuē:" chī fá èr shí yǐ shàng, jiē qīn lǎn yān, dàn shí bù zhì shù shēng." xuān wáng yuē:" liàng bì yǐ." xún guǒ zú yě.
(三苗国，今岳州是也。蜀相诸葛亮出斜谷，屯渭南。司马宣王距之。诏宣王：“但坚壁拒守，以挫其锋。彼进不得志，退无与战，久停则粮尽，虏掠无所获，则必走矣！走而追之，以逸待劳，全胜之道。”亮送妇人衣以怒宣王，宣王将出战，辛毗杖节不许，乃止。宣王见亮使，唯问寝食及事繁简，不及戎事。使答曰：“笞罚二十以上，皆亲览焉，啖食不至数升。”宣王曰：“亮毙矣。”寻果卒也。)

zhì gān lù yuán nián, shǐ yǐ dèng ài wèi zhèn xī jiāng jūn, jù shǔ jiāng jiāng wéi. wéi jūn bài, tuì shǒu jiàn gé. zhōng huì gōng wéi bù néng kè, nǎi shàng yán yuē:" jīn zéi cuī shé, yí suì chéng zhī, cóng yīn píng yóu xié jìng jīng hàn dé yáng tíng, qù fú chū jiàn gé xī sì bǎi lǐ, qù chéng dū sān bǎi yú lǐ, qí bīng chōng qí fù xīn, jiàn gé zhī shǒu bì hái fù fú, zé huì fāng guǐ ér jìn jiàn gé zhī jūn bù hái, zé yīng fú zhī bīng guǎ yǐ. jūn zhì yǒu zhī:' gōng qí bù bèi, chū qí bù yì.' jīn yǎn qí kōng xū, pò zhī bì yǐ." dōng shí yuè, ài zì yīn píng xíng wú rén zhī dì qī bǎi yú lǐ, záo shān xìn dào, shān gāo gǔ shēn, ài yǐ zhān zì guǒ, tuī zhuǎn ér xià. jiàng shì jiē pān mù yuán yá, yú guàn ér jìn. xiān dēng zhì jiāng yóu, shǔ jiāng zhū gě zhān zì fú hái mián zhú, liè zhèn dài ài, ài qiǎn zi zhōng děng chū zhàn, dà pò zhī, zhǎn zhān. jìn jūn dào luò xiàn, liú chán suì jiàng.
至甘露元年，始以邓艾为镇西将军，距蜀将姜维。维军败，退守剑阁。钟会攻维不能克，乃上言曰：“今贼摧折，宜遂乘之，从阴平由邪径经汉德阳亭，趣涪出剑阁西四百里，去成都三百余里，奇兵冲其腹心，剑阁之守必还赴涪，则会方轨而进；剑阁之军不还，则应涪之兵寡矣。《军志》有之：‘攻其不备，出其不意。’今掩其空虚，破之必矣。”冬十月，艾自阴平行无人之地七百余里，凿山信道，山高谷深，艾以毡自裹，推转而下。将士皆攀木缘崖，鱼贯而进。先登至江由，蜀将诸葛瞻自涪还绵竹，列阵待艾，艾遣子忠等出战，大破之，斩瞻。进军到雒县，刘禅遂降。

hòu zhǔ yòng qiáo zhōu cè, fèng xǐ shū yú ài yuē:" xiàn fēn jiāng hàn, yù zhí shēn guò, jiē yuán shǔ tǔ. jì jué yī yú, gàn yùn fàn mào, jiàn rǎn lì zài. měi wéi huáng chū zhōng, xuān wēn mì zhī zhào, shēn sān hǎo zhī ēn, kāi shì mén hù, dà yì bǐng rán. ér fǒu dé àn liè, tān qiè yí xù, fǔ yǎng lèi jì, wèi lǜ dà jiào, tiān wēi jì zhèn, rén guǐ guī néng zhī shù, gǎn hài wáng shī, shén wǔ suǒ cì, gǎn bù gé miàn, shùn yǐ cóng mìng?" ài dà xǐ, bào shū yuē:" wáng gāng shī dào, qún yīng bìng qǐ, lóng zhàn hǔ zhēng, zhōng guī zhēn zhǔ. cǐ gài tiān mìng qù jiù zhī dào yě. zì gǔ shèng dì, yuán dǎi hàn wèi, shòu mìng ér wáng zhě, mò bù zài hu zhōng tǔ. hé chū tú, luò chū shū, shèng rén zé zhī, yǐ xìng hóng yè. qí bù yóu cǐ, wèi yǒu bù diān fù zhě yǐ. kuí xiāo píng lǒng ér wáng, gōng sūn jù shǔ ér miè, sī shí qián dài fù chē zhī jiàn. shèng shàng míng zhé, zǎi xiàng zhōng xián, jiāng bǐ lóng huáng xuān, móu gōng wǎng dài. xián mìng lái zhēng, sī wén jiā xiǎng, guǒ fán lái shǐ, gào yǐ dé yīn. cǐ fēi rén shì, nǎi tiān yì yě. xī wēi zǐ guī zhōu, shí wèi shàng bīn. jūn zǐ bào biàn, yì cún dà yì. lái cí qiān chōng, yǐ lǐ jǔ chèn, cǐ jiē qián zhé guī mìng zhī diǎn. quán guó wèi shàng, pò guó cì zhī. zì fēi tōng míng zhì dá, hé yǐ jiàn wáng zhě zhī yì hū?"
(后主用谯周策，奉玺书于艾曰：“限分江汉，遇值深过，阶缘蜀土。计绝一隅，干运犯冒，渐苒历载。每惟黄初中，宣温密之诏，申三好之恩，开示门户，大义炳然。而否德暗劣，贪窃遗绪，俯仰累纪，未率大教，天威既震，人鬼归能之数，感骇王师，神武所次，敢不革面，顺以从命？”艾大喜，报书曰：“王纲失道，群英并起，龙战虎争，终归真主。此盖天命去就之道也。自古圣帝，爰逮汉魏，受命而王者，莫不在乎中土。河出图，洛出书，圣人则之，以兴洪业。其不由此，未有不颠覆者矣。隗嚣凭陇而亡，公孙据蜀而灭，斯实前代覆车之鉴。圣上明哲，宰相忠贤，将比隆黄轩，侔功往代。衔命来征，思闻嘉响，果烦来使，告以德音。此非人事，乃天意也。昔微子归周，实为上宾。君子豹变，义存大易。来辞谦冲，以礼举榇，此皆前哲归命之典。全国为上，破国次之。自非通明智达，何以见王者之义乎？”

hòu zhǔ zhì luò yáng, cè mìng zhī wèi ān lè gōng, yuē:" gài tǒng tiān zài wù, yǐ xián níng wèi dà guāng zhái tiān xià, yǐ shí yōng wèi shèng. nǎi zhě, hàn shì shī tǒng, liù hé zhèn rǎo. wǒ tài zǔ chéng yùn lóng xīng, hóng jì bā jí. shì yòng yìng tiān shùn rén, fǔ yǒu qū xià. yú shí, nǎi kǎo yīn qún jié hǔ zhēng, jiǔ fú bù jìng, chéng jiàn zǔ yuǎn, bǎo jù yōng shǔ, jǐ jiāng wǔ jì. zhèn yǒng wéi zǔ kǎo, sī zài suí jí sì hǎi, yuán zhěng liù shī, yào wēi liáng yì, gōng huī chóng dé dù, yīng jī bào biàn, lǚ xìn sī shùn, yǐ xiǎng zuǒ yòu wú jiāng zhī xiū, qǐ bù yuǎn yú! wǎng qīn zāi! qí qí fú zhèn mìng, kè guǎng dé xīn, yǐ zhōng nǎi xiǎn liè." chū, jìn wén wáng yù qiǎn zhōng huì fá shǔ. shào tì yuē:" jīn zhōng huì lǜ shí wàn yú zhòng fá shǔ, yú wèi huì dān shēn wú zhòng rèn, bù ruò yú rén." wén wáng yuē:" wǒ níng dāng fù bù zhī cǐ yé? ruò miè shǔ hòu, rú qīng suǒ lǜ, dāng hé néng biàn? fán bài jūn zhī jiàng, bù kě yǐ yǔ yǒng wáng guó zhī dài fū, bù kě yǐ tú cún. xīn dǎn yǐ pò gù yě. ruò shǔ yǐ pò, yí rén zhèn kǒng, bù zú yǔ tú shì. zhōng guó jiàng shì, gè zì sī guī, bù kěn yǔ tóng yě. ruò zuò è, qí zì zú ěr." huì guǒ yǔ jiāng wéi fǎn, wèi jiàng shì fā fèn shā huì jí wéi yě.
后主至洛阳，策命之为安乐公，曰：“盖统天载物，以咸宁为大；光宅天下，以时雍为盛。乃者，汉氏失统，六合震扰。我太祖承运龙兴，弘济八极。是用应天顺人，抚有区夏。于时，乃考因群杰虎争，九服不靖，乘间阻远，保据庸蜀，几将五纪。朕永惟祖考，思在绥辑四海，爰整六师，曜威梁益，公恢崇德度，应机豹变，履信思顺，以享左右无疆之休，岂不远欤！往钦哉！其祇服朕命，克广德心，以终乃显烈。”初，晋文王欲遣钟会伐蜀。邵悌曰：“今钟会率十万余众伐蜀，愚谓会单身无重任，不若余人。”文王曰：“我宁当复不知此耶？若灭蜀后，如卿所虑，当何能辨？凡败军之将，不可以语勇；亡国之大夫，不可以图存。心胆已破故也。若蜀已破，遗人震恐，不足与图事。中国将士，各自思归，不肯与同也。若作恶，祇自族耳。”会果与姜维反，魏将士发愤杀会及维也。)

zhì jìn mò, qiáo zòng fù qiè shǔ. sòng liú yù shǐ zhū líng shí fá shǔ, shēng yán cóng nèi shuǐ qǔ chéng dū, bài yī léi lǎo jìn shuǐ kǒu. qiáo zòng guǒ yí qí nèi shuǐ shàng yě yì yuē: nèi shuǐ, fú jiāng yě., xī jūn xīn chéng yǐ dài zhī. nǎi pèi zhū líng shí děng jīng ruì, jìng cóng wài shuǐ yì yuē: wài shuǐ, zhī jiāng yě. ruò zhōng jīn luò xiàn shuǐ shì yě., zhí zhì chéng dū, bù zhàn ér qín zòng shì jù bà jì shàng.. cǐ miè shǔ xíng yě.
至晋末，谯纵复窃蜀。宋刘裕使朱龄石伐蜀，声言从内水取成都，败衣羸老进水口。谯纵果疑其内水上也(议曰：内水，涪江也。)，悉军新城以待之。乃配朱龄石等精锐，径从外水(议曰：外水，泜江也。若中今雒县水是也。)，直至成都，不战而擒纵(事具(霸纪上)。)。此灭蜀形也。

wèi jiā píng zhōng, sūn quán sǐ, zhēng nán dà jiàng jūn wáng chǎng zhēng dōng dà jiàng jūn hú zūn zhèn nán jiāng jūn wú qiū jiǎn děng, biǎo zhēng wú. cháo tíng yǐ sān zhēng jì yì, zhào fǎng shàng shū fù gǔ. gǔ duì yuē:" xī fū chāi shèng qí líng jìn, wēi xíng zhōng guó, bù néng yǐ miǎn gū sū zhī huò qí mǐn pì tǔ jiān guó, kāi dì qiān lǐ, bù zú yǐ jiù diān fù zhī bài. yǒu shǐ zhě bù bì shàn zhōng, gǔ shì zhī míng xiào yě. sūn quán zì pò shǔ jiān jīng zhōu zhī hòu, zhì yíng yù mǎn, xiōng kàng yǐ jí, xiàng guó xuān wén wáng xiān shí qǔ luàn wǔ wáng zhī yì, shēn dá hóng tú dà jǔ zhī cè. jīn quán yǐ sǐ, tuō gū yú zhū gě kè, ruò jiǎo quán kē bào, juān qí nüè zhèng, mín miǎn kù liè, tōu ān xīn huì, wài nèi qí lǜ, yǒu tóng zhōu zhī jù, suī bù néng zhōng zì bǎo wán, yóu zú yǐ yán qī tǐng mìng yú shēn jiāng zhī wài yǐ. jīn yì zhě huò yù fàn zhōu jìng jì, héng xíng jiāng biǎo huò yù bèi dào bìng jìn, gōng qí chéng lěi huò yù dà diàn jiāng yì, guān xìn ér dòng. cǐ sān zhě jiē qǔ zéi zhī cháng jì, rán shī zhī dàng jī zé gōng chéng ruò gǒu bù yīng jié, bì yí hòu huàn. zì zhì bīng yǐ lái, chū rù sān zài, fēi yǎn xí zhī jūn yě. zéi sàng yuán shuài, lì cún tuì shǒu. ruò luó chuán jīn yào, jiān chéng qīng yě, héng xíng zhī jì, qí dài nán jié yě. zéi zhī wèi kòu liù shí nián, jūn chén wěi lì, jí xiōng tóng huàn. ruò kè juān qí bì, tiān duó zhī jí, bēng kuì zhī yīng, bù kě zú dài yě. jīn zéi shè luó luò, yòu chí zhòng mì, jiàn dié bù xíng, ěr mù wú wén. fū jūn wú ěr mù, tóu chá wèi xiáng, ér jǔ dà zhòng yǐ lín jù xiǎn, cǐ wèi xī xìng jiǎo gōng, xiān zhàn ér hòu qiú shèng, fēi quán jūn zhī cháng cè yě. wéi yǒu dà diàn zuì chā wán láo, bīng chū mín biǎo, kòu chāo bù fàn, zuò shí jī gǔ, bù fán yùn shì chéng xìn tǎo xí, wú yuǎn láo fèi. cǐ jūn zhī jí wù yě.
魏嘉平中，孙权死，征南大将军王昶、征东大将军胡遵、镇南将军毋丘俭等，表征吴。朝廷以三征计异，诏访尚书傅嘏。嘏对曰：“昔夫差胜齐陵晋，威行中国，不能以免姑苏之祸；齐闵辟土兼国，开地千里，不足以救颠覆之败。有始者不必善终，古事之明效也。孙权自破蜀兼荆州之后，志盈欲满，凶亢已极，相国宣、文王先识取乱侮亡之义，深达宏图大举之策。今权已死，托孤于诸葛恪，若矫权苛暴，蠲其虐政，民免酷烈，偷安新惠，外内齐虑，有同舟之惧，虽不能终自保完，犹足以延期挺命于深江之外矣。今议者或欲泛舟径济，横行江表；或欲倍道并进，攻其城垒；或欲大佃疆埸，观衅而动。此三者皆取贼之常计，然施之当机则功成；若苟不应节，必贻后患。自治兵以来，出入三载，非掩袭之军也。贼丧元帅，利存退守。若罗船津要，坚城清野，横行之计，其殆难捷也。贼之为寇六十年，君臣伪立，吉凶同患。若恪蠲其弊，天夺之疾，崩溃之应，不可卒待也。今贼设罗落，又持重密，间谍不行，耳目无闻。夫军无耳目，投察未详，而举大众以临巨险，此为希幸僥功，先战而后求胜，非全军之长策也。唯有大佃最差完牢，兵出民表，寇钞不犯，坐食积谷，不烦运士；乘衅讨袭，无远劳费。此军之急务也。

fū tún lěi xiāng bī, qiǎo zhuō de yòng, cè zhī ér zhī dé shī zhī jì, jiǎo zhī ér zhī yǒu yú bù zú zhī chù. qíng wěi jiāng yān suǒ táo. fū yǐ xiǎo dí dà, zé yì fán lì jié yǐ pín dí fù, zé liǎn zhòng cái kuì. gù dí yì néng láo zhī, bǎo néng jī zhī, cǐ zhī wèi yě. rán hòu shèng zhòng lì bīng yǐ zhèn zhī, cān huì bèi shǎng yǐ zhāo zhī, duō fāng guǎng shì yǐ yí zhī. yóu bù yú zhī dào, yǐ jiān qí bù jiè. bǐ jí sān nián, zuǒ tí yòu qiè, lǔ bì bīng sàn wǎ jiě, ān shòu qí bì, kě zuò suàn ér de yě. xī hàn shì lì shì cháng huàn xiōng nú, cháo chén móu shì, zǎo cháo yàn bà jiè zhòu zhī jiāng, zé chén zhēng fá jìn shēn zhī tú, xián yán hé qīn yǒng fèn zhī shì, sī zhǎn bó shì. gù fán kuài yuàn yǐ shí wàn héng xíng xiōng nú, jì bù miàn zhé qí duǎn lǐ xìn qiú yǐ èr shí wàn dú jǔ chǔ rén, ér guǒ rǔ qín jūn. jīn zhū jiàng yǒu chén yuè jiāng líng zhī xiǎn, dú bù lǔ tíng, jí yì xiàng shí zhī lèi yě. yǐ bì xià shèng dé, fǔ xiāng xián zhì, fǎ míng shì liàn, cuò jì yú quán shèng zhī dì, zhèn cháng cè yǐ yù zhī, lǔ zhī bēng kuì, bì rán zhī shù. gù bīng fǎ yuē:' qū rén zhī bīng ér fēi zhàn yě, bá rén zhī chéng ér fēi gōng yě.' ruò shì miào shèng bì rán zhī lǐ, ér xíng bǎi yī bù quán zhī lüè, chéng yú chén zhī suǒ lǜ yě. gù wèi dà diàn ér bī zhī jì zuì zhǎng." shí bù cóng gǔ yán, zhào chǎng děng zhēng wú. wú jiāng zhū gě kè jù zhī, dà bài wèi jūn yú dōng guān. wèi hòu líng yí chán jìn, tài zǔ jí wèi.
夫屯垒相逼，巧拙得用，策之而知得失之计，角之而知有余不足之处。情伪将焉所逃。夫以小敌大，则役烦力竭；以贫敌富，则敛重财匮。故敌逸能劳之，饱能饥之，此之谓也。然后盛众厉兵以振之，参惠倍赏以招之，多方广似以疑之。由不虞之道，以间其不戒。比及三年，左提右挈，虏必冰散瓦解，安受其弊，可坐算而得也。昔汉氏历世常患匈奴，朝臣谋士，早朝晏罢；介胄之将，则陈征伐；缙绅之徒，咸言和亲；勇奋之士，思展搏噬。故樊哙愿以十万横行匈奴，季布面折其短；李信求以二十万独举楚人，而果辱秦军。今诸将有陈越江陵之险，独步虏庭，即亦向时之类也。以陛下圣德，辅相贤智，法明士练，措计于全胜之地，振长策以御之，虏之崩溃，必然之数。故兵法曰：‘屈人之兵而非战也，拔人之城而非攻也。’若释庙胜必然之理，而行百一不全之略，诚愚臣之所虑也。故谓大佃而逼之计最长。”时不从嘏言，诏昶等征吴。吴将诸葛恪拒之，大败魏军于东关。魏后陵夷禅晋，太祖即位。

wáng chǎng děng bài, cháo yì yù biǎn chù zhū jiàng. jǐng wáng yuē:" wǒ bù tīng gōng xiū yǐ zhì cǐ, cǐ wǒ guò, zhū jiàng hé zuì?" shí yōng zhōu cì shǐ chén tài tǎo hú yòu bài, jǐng wáng yòu xiè cháo shì yuē:" cǐ wǒ guò yě, fēi yuán bó zhī zé." yú shì wèi rén yuè mù, sī bào zhī yě.
(王昶等败，朝议欲贬黜诸将。景王曰：“我不听公休以至此，此我过，诸将何罪？”时雍州刺史陈泰讨胡又败，景王又谢朝士曰：“此我过也，非元伯之责。”于是魏人悦睦，思报之也。)

zhì shì zǔ shí jí jìn wǔ dì yě, yáng hù shàng píng wú biǎo yuē:" xiān dì shùn tiān yìng shí, xī píng bā shǔ, nán hé wú huì, hǎi nèi dé yǐ xiū xī, zhào shù yǒu lè ān zhī xīn. ér wú fù bèi xìn, shǐ biān shì gèng xìng. fū qī yùn suī tiān suǒ shòu, ér gōng yè bì yóu rén ér chéng. bù yī dà jǔ sǎo miè, zé zhòng yì wú shí dé ān. yì suǒ yǐ lóng xiān dì zhī xūn, chéng wú wéi zhī huà yě. gù yáo yǒu dān shuǐ zhī fá, shùn yǒu yǒu miáo zhī zhēng, xián yǐ níng jìng yǔ zhòu, jí bīng hé zhòng zhě yě.
至世祖时(即晋武帝也)，羊祜上平吴表曰：“先帝顺天应时，西平巴蜀，南和吴会，海内得以休息，兆庶有乐安之心。而吴复背信，使边事更兴。夫期运虽天所授，而功业必由人而成。不一大举扫灭，则众役无时得安。亦所以隆先帝之勋，成无为之化也。故尧有丹水之伐，舜有有苗之征，咸以宁静宇宙，戢兵和众者也。

shǔ píng zhī hòu, tiān xià jiē wèi wú dāng bìng wáng. zì cǐ lái shí sān nián, shì wèi yī zhōu. píng dìng zhī qī, fù zài jīn rì. yì zhě cháng yán wú chǔ yǒu dào hòu fú, wú lǐ xiān qiáng, cǐ nǎi zhū hóu zhī shí ěr. dāng jīn yī tǒng, bù dé yǔ gǔ tóng lùn. fū shì dào zhī lùn, jiē wèi yīng quán, shì gù móu zhī suī duō, ér jué zhī yù dú. fán yǐ xiǎn zǔ dé cún zhě, wèi dí zhě tóng lì zú yǐ zì gù, gǒu qí qīng zhòng bù qí qiáng ruò yì shì, zé zhì shì bù néng móu, ér xiǎn zǔ bù kě bǎo yě.
蜀平之后，天下皆谓吴当并亡。自此来十三年，是谓一周。平定之期，复在今日。议者常言吴楚有道后服，无礼先强，此乃诸侯之时耳。当今一统，不得与古同论。夫适道之论，皆未应权，是故谋之虽多，而决之欲独。凡以险阻得存者，谓敌者同力足以自固，苟其轻重不齐、强弱异势，则智士不能谋，而险阻不可保也。

shǔ zhī dì, fēi bù xiǎn yě, gāo shān xún yún ní, shēn gǔ sì wú jǐng, shù mǎ xuán
蜀之地，非不险也，高山寻云霓，深谷肆无景，束马悬