strong jiù jiāo lí lì yì xiū wén dé zhěng sǎn màn huī háo zhe wǔ móu strong
救澆漓立議修文德 整散漫揮毫著武謀
què shuō bāo chì xīn wén yú dà zhōng shuō yǒu chú xī shù zhǎng de jì cè, xīn rán wèn dào: mò fēi shǐ zhī wèi wǔ yuán héng me?
卻說包赤心聞余大忠說有除西庶長的計策,欣然問道:「莫非使之為武元衡麼?」
dà zhōng dào: tā xì wén wǔ quán cái, nián suī lǎo, cì kè shuí néng jìn dé!
大忠道:「他系文武全才,年雖老,刺客誰能近得!」
bāo chì xīn dào: rán zé shì móu dào bīng fú, yòng fú shēng gù shì me?
包赤心道:「然則是謀盜兵符,用符生故事麼?」
yú dà zhōng dào: gèng bù miào, lián fēi qǐ kěn wèi cǐ? qiě zhǔ shàng yīng míng, sù zhòng zhè lǎo ér, ruò xì péng móu hài shā, jiū wèn qǐ lái, wǒ men hé yàng guò?
余大忠道:「更不妙,廉妃豈肯為此?且主上英明,素重這老兒,若系朋謀害殺,究問起來,我們何樣過?」
chì xīn dào: cǐ wài zé bù zhī yǒu hé miào cè?
赤心道:「此外則不知有何妙策?」
dà zhōng dào: jīn tài yī shī bó jì xì wǒ tí bá tā de, rú xī lǎo ér bìng fā, zhǐ shǐ jiàn guān shí kě xìn zòu yán yún píng lǐng shǎo yǒu liáng yī, shù zhǎng wú rén zhěn shì, qǐng zhe tài yī wǎng yún píng lǐng zhāo xī diào zhì, shù jǐ sù quán, dé yǐ zǎo zǎo huí lái bàn lǐ cháo wù. zhǔ shàng zì rán yī yǔn. wǒ zài dīng zhǔ tā àn shǐ hán liáng wán sàn, jiāng tán jié shí bì sāi, nǎ pà lǎo xī bù sǐ!
大忠道:「今太醫施博濟系我提拔他的,如西老兒病發,只使諫官石可信奏言云平嶺少有良醫,庶長無人診視,請着太醫往雲平嶺朝夕調治,庶幾速痊,得以早早回來辦理朝務。主上自然依允。我再叮囑他暗使寒涼丸散,將痰結實閉塞,哪怕老西不死!」
bāo chì xīn qǐ shēn dào: shā zhī wú jī, zhè gè zhǔ yì jí hǎo.
包赤心起身道:「殺之無跡,這個主意極好。」
shuō bì bié qù.
說畢別去。
bù jué yòu yú liǎng yuè, tàn dé xī shù zhǎng tán zhèng dà fā, yú dà zhōng lì kè shǐ jiā rén mì qǐng shí kě xìn dào lái, dīng zhǔ rú cǐ rú cǐ. shí kě xìn lián lián dǎ gōng dào: gǎn bù jié lì yǎng tǐ ēn shī? míng rì dìng yǒu jiā yīn.
不覺又逾兩月,探得西庶長痰症大發,余大忠立刻使家人密請石可信到來,叮囑如此如此。石可信連連打恭道:「敢不竭力仰體恩師?明日定有佳音。」
yú dà zhōng dào: cǐ shì chéng gōng, xián qì zhī láo fēi qiǎn.
余大忠道:「此事成功,賢契之勞非淺。」
kě xìn chēng xiè ér tuì.
可信稱謝而退。
cì rì dà zhōng mìng jiā rén qǐng shī bó jì lái, zhào huì zhè bān zhè bān. bó jì dào: mén shēng yǒu gù suǒ wán, fú xià xiōng kuān gé chàng, qī rì zhī hòu, jiàn jiàn bì gù, wú yào kě kāi.
次日大忠命家人請施博濟來,照會這般這般。博濟道:「門生有錮鎖丸,服下胸寬膈暢,七日之後,漸漸閉錮,無藥可開。」
yú dà zhōng xǐ dào: cǐ fǎ gèng miào, chū dào wù yòng, dài huí lái shí zài yǔ tā fú, lián guò dōu tuī dé gān jìng.
余大忠喜道:「此法更妙,初到勿用,待回來時再與他服,連過都推得乾淨。」
èr rén zhèng xǐ huān bù liǎo, zhǐ jiàn shí kě xìn lái dào, xiào yín yín dì dào: gōng xǐ.
二人正喜歡不了,只見石可信來到,笑吟吟地道:「恭喜。」
dà zhōng dào: kàn xián qì de yīn róng, zhī yǐ tuǒ dāng.
大忠道:「看賢契的音容,知已妥當。」
xiàng bó jì dào: shī dài fū zuò sù huí jiā, kǒng zhǔ shàng jiàn zhào.
向博濟道:「施大夫作速回家,恐主上見召。」
kě xìn dào: què fēi shī dài fū.
可信道:「卻非施大夫。」
yú dà zhōng jīng dào: rú hé bù yòng?
余大忠驚道:「如何不用?」
shí kě xìn dào: mén shēng yuán qǐng zhe shī dài fū qián wǎng, zhǔ shàng yǐ yǔn, bù xī gù shù zhǎng zòu dào: suǒ yán jí shì, dàn bù yīng yòng zhèng tài yī, zhǐ xū yuàn fù ān píng qián wǎng zhěn zhì. zhǔ shàng diǎn tóu, zhào ān dài fū zé qī qǐ chéng yǐ.
石可信道:「門生原請着施大夫前往,主上已允,不息顧庶長奏道:『所言極是,但不應用正太醫,只須院副安萍前往診治。』主上點頭,召安大夫擇期起程矣。」
yú dà zhōng dào: hǎo shì yòu biàn guà le.
余大忠道:「好事又變卦了。」
shī bó jì dào: zhè chǎng gōng láo, kě xī bèi tā duó qù.
施博濟道:「這場功勞,可惜被他奪去。」
dà zhōng dào: zhè ān píng zuì kě è, sù shì jì yì, cóng bú dào wǒ mén shàng zǒu zǒu, qǐ néng tuō tā xīn fù?
大忠道:「這安萍最可惡,素恃技藝,從不到我門上走走,豈能托他心腹?」
shí kě xìn dào: ān píng zì yòu biàn hǎo jiāo ào.
石可信道:「安萍自幼便好驕傲。」
yú dà zhōng dào: xián qì kě dài chóu huà liáng móu, bì xū lóng luò rù gòu fāng hǎo.
余大忠道:「賢契可代籌劃良謀,必須籠絡入彀方好。」
shí kě xìn zhuā tóu gā zuǐ, xiǎng dào: yǒu le, jīn rì shì ān píng fù qīn ān yì shēng chén, ēn shī kě bèi hòu lǐ, chèn tā cǐ kè zài cháo sòng qù. ān shì sù pín, wèi yǒu zhēn guì zhī wù, dìng xì quán cún, jì rán shōu xià, ān píng huí jiā zài tuì hái yě jiù chí le. dào lái xiè shí, wǎn wǎn zhǔ tuō, zì bù néng tuī cí. lìng zhe xīn fù jiān wǎng tóng háng, kàn qí xíng zhǐ, shù wú gèng biàn, ér gōng kě shōu.
石可信抓頭呷嘴,想道:「有了,今日是安萍父親安逸生辰,恩師可備厚禮,趁他此刻在朝送去。安氏素貧,未有珍貴之物,定系權存,既然收下,安萍回家再退還也就遲了。到來謝時,婉婉囑託,自不能推辭。另着心腹監往同行,看其行止,庶無更變,而功可收。」
yú dà zhōng chēng shàn, mìng qǔ zǐ bèi wǔ bǎi méi míng zhū bǎi kē, shèng zuò liǎng hé. shí kě xìn dào: kě jiāng míng zhū jiǎn qù shù kē, zǐ bèi lìng yì hǎo shí wù gèng miào.
余大忠稱善,命取紫貝五百枚、明珠百顆,盛作兩盒。石可信道:「可將明珠減去數顆,紫貝另易好食物更妙。」
yú dà zhōng dào: yǒu lǐ.
余大忠道:「有理。」
nǎi chú xià míng zhū èr shí yī kē, jiāng zǐ bèi lìng yì lí zǎo èr shí méi.
乃除下明珠二十一顆,將紫貝另易梨棗二十枚。
zhè lí zǎo chǎn yú tài jí yáng shuāng zhū dǎo nèi, chū shí zhū hóng, hòu zé xuě bái, zhǎng rú lí dà ér zhǐ, yīn hé shì zǎo ér xíng sì lí, gù míng lí zǎo, wèi jí xiān tán, wèi guǒ zhōng shàng pǐn. dāng rì yú dà zhōng zhǐ wèn shí kě xìn dào: zhè yàng rú hé?
這梨棗產於太極洋雙珠島內,初時朱紅,後則雪白,長如梨大而止,因核是棗而形似梨,故名梨棗,味極鮮談,為果中上品。當日余大忠指問石可信道:「這樣如何?」
kě xìn dào: fēi ēn shī fǔ shàng, yān dé yǒu cǐ jiā pǐn? zhǐ shì pián yí tā jiā le. mén shēng yě yào cháng cháng.
可信道:「非恩師府上,焉得有此佳品?只是便宜他家了。門生也要嘗嘗。」
nǎi qǔ xià yī méi. yú dà zhōng xiào dào hòu biàn zì dào ān píng jiā lái bài hè, cì mìng jiāng lǐ sòng rù. zì jǐ xiān guī, jiā rén xuán fù dào: ān yé cháo shàng wèi huí, hé jù cún xià.
乃取下一枚。余大忠笑道後便自到安萍家來拜賀,次命將禮送入。自己先歸,家人旋復道:「安爺朝上未回,盒俱存下。」
yú dà zhōng xǐ duì shí kě xìn dào: kǒng shì shàng gōu yě. tā xué wèn shì zhēn de, yǒu bìng qǐng kàn kàn, yì bù néng cí le.
余大忠喜對石可信道:「恐是上鈎也。他學問是真的,有病請看看,亦不能辭了。」
gē zhù èr rén huān yuè, zài shuō ān píng shēng lái yǒu pǐ, zuì ài shān shuǐ, bù tú shì jìn, sì fāng dǎo yǔ yóu lì dà bàn. sì yīn mǔ bìng, shǐ qián jiū yī lǐ, zhòu yè jīng yán.
擱住二人歡悅,再說安萍生來有癖,最愛山水,不圖仕進,四方島嶼遊歷大半。嗣因母病,始潛究醫理,晝夜精研。
sān zhōng mǔ bìng quán yù, wèi fù mǔ jù lǎo, bù fù chū yóu, tiān tiān jù zài chéng wài huāng cūn zhōu liú fǎng bìng zhěn shì. ǒu rán yù jiàn shù zhǎng fán sì chāng sǎo mù huí lái, ān píng wàng jiàn, yè dào: shù zhǎng jiāng bìng, yuàn jiǎ bā shí yì tiān diào yǎng, fāng kě xiāo chú, fǒu zé bù jiù.
三中母病痊癒,為父母俱老,不復出遊,天天俱在城外荒村周流訪病診視。偶然遇見庶長樊嗣昌掃墓回來,安萍望見,謁道:「庶長將病,願假八十一天調養,方可消除,否則不救。」
fán shù zhǎng dào: lǎo fū xiān jiāng jūn dāng qín bào nüè, shàng cāng yǐ lǚ yì yíng zhī shí, lǚ zhèng cán shā gèng shén, xiān jiāng jūn chì xīn bǎo qín, fèn bù gù shēn, zhù jīng kē yǐ shǒu, suǒ yǒu yí gū, ruò fēi shǐ zǔ lú shēng cáng nì dài lái, zōng tiāo ān néng zhì jīn? sì hòu shì shì lǚ shòu shū ēn. lǎo fū qǐ bù zhī pí bèi, dàn jiàn yǐn zhèng shì, yóu wèi tóng shēng, ér zhōu nìng xiǎo rén, lián rú bìng jìn, yōu huàn fāng shēn, suī zhǔ shàng zhǔn jiǎ, xīn yì bù ān. qǐng jiào chú cǐ kě yǒu tā tú diào shè?
樊庶長道:「老夫先將軍當秦暴虐,上蒼以呂易嬴之時,呂政殘殺更甚,先將軍赤心保秦,奮不顧身,助荊軻以首,所有遺孤,若非始祖盧生藏匿帶來,宗祧安能至今?嗣後世世屢受殊恩。老夫豈不知疲憊,但薦引正士,猶未同升,而謅佞小人,連茹並進,憂患方深,雖主上准假,心亦不安。請教除此可有他途調攝?」
ān píng cí wú ér bié. guò le shí tiān, guǒ rán fán shù zhǎng bù néng qǐ chuáng, chāi rén lǚ qǐng. ān píng huí dào: wǎng shí jiàn qí yán sè, xīn xuè yǐ kū, wéi jīng qì yóu cún, xū jìng yǎng jīng yǐ shēng qì, yǎng qì yǐ shēng xuè, jīn jīng qì bìng jié, qǐ néng fù zhì?
安萍辭「無」而別。過了十天,果然樊庶長不能起床,差人屢請。安萍回道:「往時見其顏色,心血已枯,惟精氣猶存,須靜養精以生氣,養氣以生血,今精氣並竭,豈能復治?」
dì sān tiān fán shù zhǎng biàn sǐ le. yīn cǐ míng zhòng dū chéng. dǎo zhǔ zhào rén yuàn zhōng, yù jiā tài yī zhí xián. yīn shī bó jì sù fù yú dà zhōng, shēng wèi tài yī, zhǐ yǐ ān píng wèi fù. jīn wén shǐ wǎng yún píng lǐng diào zhì xī shù zhǎng, xīn rán fèng mìng. dǎo zhǔ yòu shǐ yǒu bìng fēi pín biàn wèi zhěn shì, fāng lìng chū gōng.
第三天樊庶長便死了。因此名重都城。島主召人院中,欲加太醫職銜。因施博濟素附余大忠,升為太醫,只以安萍為副。今聞使往雲平嶺調治西庶長,欣然奉命。島主又使有病妃嬪遍為診視,方令出宮。
ān píng dào jiā, jiāng wǎng yún píng lǐng shì bǐng míng fù mǔ. ān yì dào: xī shù zhǎng guó zhī xián chén, zhèng yí qián wǎng zhěn shì. jīn gè jiā suǒ sòng dōng xī rǔ xū jì qīng, wù wàng bài xiè.
安萍到家,將往雲平嶺事稟明父母。安逸道:「西庶長國之賢臣,正宜前往診視。今各家所送東西汝須記清,勿忘拜謝。」
ān píng jiāng bù xì kàn, nèi yǒu yú dà zhōng de míng zì, xì chá lǐ dān, nǎi xì lí zǎo èr shí méi, guāng zhū bā shí kē, jīng dào: píng sù zuì yǔ xiǎn yào shǎo jiāo, yú dà zhōng bìng wèi tōng guò wén wèn, rú hé shōu tā de? xū sù chá diǎn sòng hái. kuī qí shēn xīn, bì xì wèi xī shù zhǎng.
安萍將簿細看,內有餘大忠的名字,細查禮單,乃係梨棗二十枚,光珠八十顆,驚道:「平素最與顯要少交,余大忠並未通過聞問,如何收他的?須速查點送還。窺其深心,必係為西庶長。」
ān yì dào: zěn me wèi xī shù zhǎng?
安逸道:「怎麼為西庶長?」
ān píng dào: xī yú xiàng lái bīng tàn, shí kě xìn shī bó jì jiē xì bǐ fū, yī tuō dà zhōng. jīn rì shí kě xìn bǎo jiàn shī bó jì qián wǎng zhì diào xī shù zhǎng, ér xīn shén yí. shí kě xìn fēi yōu guó zhī rén, shī bó jì wú huǎn biǎn zhī xué. zhǔ shàng yǐ yǔn, hòu shì gù shù zhǎng zòu huàn ér qù. jīn tū qīn shēn gōng hè, yòu sòng zhòng lǐ, zú jiàn shí kě xìn zhī zòu jiē qí suǒ shǐ.
安萍道:「西、余向來冰炭,石可信、施博濟皆系鄙夫,依託大忠。今日石可信保薦施博濟前往治調西庶長,兒心甚疑。石可信非憂國之人,施博濟無緩扁之學。主上已允,後是顧庶長奏換兒去。今突親身恭賀,又送重禮,足見石可信之奏皆其所使。」
ān yì dào: wǒ wù yě! ràng sūn ér jiāng lí zǎo lái, wèn xì hé míng sè, gào tā huàn zuò lí zǎo, fēi xún cháng guǒ pǐn kě bǐ, sūn ér diū xià, yòu sòng jǐ méi lái, wǒ yòng le yī méi, jué dé xiōng gé kuān shū, yóu yǒu zài cǐ.
安逸道:「我誤也!讓孫兒將梨棗來,問系何名色,告他喚做梨棗,非尋常果品可比,孫兒丟下,又送幾枚來,我用了一枚,覺得胸膈寬舒,猶有在此。」
ān píng mìng pú fù qǔ lái còu qí, jì quē wǔ méi, guāng zhū shǎo le qī kē. ān píng dào: lí zǎo huò chī xià qù, zhū zi nán dào yě chī le me?
安萍命僕婦取來湊齊,計缺五枚,光珠少了七顆。安萍道:「梨棗或吃下去,珠子難道也吃了麼?」
lìng hé jiā sōu, chá chū liù kē, yú zhě jìng zhǎo bù chū. lí zǎo zhào dān yě shǎo yī méi. ān píng dào: ér qiě qù xiè tā, kàn yǒu hé huà shuō, lìng zuò dào lǐ.
令合家搜,查出六顆,余者竟找不出。梨棗照單也少一枚。安萍道:「兒且去謝他,看有何話說,另作道理。」
ān yì fēn fù dào: zǒng xū hán rěn, bù kě zào lù.
安逸吩咐道:「總須含忍,不可躁露。」
ān píng shòu jiào, wǎng yú dà zhōng jiā lái. mén shàng guān ér dào: qǐng jìn.
安萍受教,往余大忠家來。門上官兒道:「請進。」
zhǐ jiàn yú dà zhōng mǎn miàn chūn fēng yíng xià dào: jīn zǎo fāng zhī kǎo xiān shēng lìng dàn, yù bèi wēi lǐ zhù hè, jí qiè wèi néng, jǐn jù sú wù èr shì, méng bù zhì hái, zú jiàn mù zhōng yǒu dì.
只見余大忠滿面春風迎下道:「今早方知考先生令誕,欲備微禮祝賀,急切未能,謹具俗物二事,蒙不擲還,足見目中有弟。」
ān píng xiè dào: sù xī wèi xiào wēi láo, jīn chéng hòu kuàng, jì bù gǎn què, shòu shí zēng nǎn.
安萍謝道:「夙昔未效微勞,今承厚貺,既不敢卻,受實增赧。」
yú dà zhōng dào: jiē jiāo zhèng zhǎng, wēi wù hé zú guà chǐ?
余大忠道:「接交正長,微物何足掛齒?」
yǐn rù hòu xuān, bǐ cǐ shuō xiē jìng mù de huà. bǎi shàng jiǔ lái, ān píng jiān cí. yú dà zhōng nǎ lǐ kěn fàng? zhǐ de rù xí.
引入後軒,彼此說些敬慕的話。擺上酒來,安萍堅辭。余大忠哪裡肯放?只得入席。
yǐn dào zhōng jiān, ān píng tiāo dào: píng fèng mìng wǎng yún píng lǐng, wén xī shù zhǎng xìng qíng gǔ guài, gù gōng jiāng cǐ hǎo chà xià zhào, bù zhī dài fū kě néng dài móu, lìng yì tā rén?
飲到中間,安萍挑道:「萍奉命往雲平嶺,聞西庶長性情古怪,顧公將此好差下照,不知大夫可能代謀,另易他人?」
yú dà zhōng dào: bù bì lìng yì. xī lǎo ér píng sù qīng xián ào shì, zuì yǔ dà zhōng bù mù, cháng yù gān xīn yú bǐ, tài fù cǐ qù, rú néng dài wèi shū yuàn chú huàn, fù guì gòng zhī.
余大忠道:「不必另易。西老兒平素輕賢傲士,最與大忠不睦,常欲甘心於彼,太副此去,如能代為舒怨除患,富貴共之。」
ān píng dào: píng lì nán cāo dāo, yǒu fù suǒ wěi.
安萍道:「萍力難操刀,有負所委。」
dà zhōng hē hē xiào dào: yī shēng shā rén yào dāo hé yòng! zhǐ xū jiāng hán rè xū shí hù xiāng diān dào, bǐ dāo hái kuài lī!
大忠呵呵笑道:「醫生殺人要刀何用!只須將寒熱虛實互相顛倒,比刀還快哩!」
ān píng dào: zhè gè bù miào, ruò ràng jūn chén shǐ zuǒ píng lùn qǐ lái, jí nán táo móu hài zhī zuì le!
安萍道:「這個不妙,若讓君臣使佐評論起來,即難逃謀害之罪了!」
dà zhōng dào: tài fù guǒ rán yū zhí, ér jīn yǒu jǐ gè shuō zhēn fāng mài zhēn yào de?
大忠道:「太副果然迂直,而今有幾個說真方、賣真藥的?」
ān píng dào: yuàn dài fū zhǐ jiào.
安萍道:「願大夫指教。」
yú dà zhōng dào: jīn fǎng yǒu gù suǒ wán, fán shì tán zhèng fú zhī, chū shí shū chàng, qī rì zhī hòu, jiàn jiàn jié jǐn, xiān fāng nán jiù. jīn mìng mén yǐng cáng zài shēn biān, zhǐ zuò tài fù jiā rén suí wǎng yún píng lǐng. kě xiān dài qí kuān xiōng lì gé, jiāng cí bié shí, zài yòng cǐ wán. shǐ zhī fú xià, jí sù huí dōu, bǐ bìng fā zuò, yì mò néng guài dào tài fù shēn shàng.
余大忠道:「今訪有錮鎖丸,凡是痰症服之,初時舒暢,七日之後,漸漸結緊,仙方難救。今命門穎藏在身邊,只作太副家人隨往雲平嶺。可先代其寬胸利膈,將辭別時,再用此丸。使之服下,即速回都,彼病發作,亦莫能怪到太副身上。」
ān píng xiào dào: zhè gè luò de xiào láo, jì bù wū píng zhī míng, yòu kě yǎng bào hòu kuàng.
安萍笑道:「這個落得效勞,既不污萍之名,又可仰報厚貺。」
yú dà zhōng dà xǐ. ān píng gào bié, dà zhōng sòng chū, bìng wèn xíng qī. ān píng dào: hòu rì kě yǐ dòng shēn.
余大忠大喜。安萍告別,大忠送出,並問行期。安萍道:「後日可以動身。」
yú dà zhōng dào: zhū shì xīn zhào.
余大忠道:「諸事心照。」
èr rén zuò bié.
二人作別。
ān píng huí dào jiā zhōng, xì xì shuō yǔ fù qīn tīng. ān yì mán yuàn dào: yī shì rú hé xíng dé, bù gāi yīng chéng.
安萍回到家中,細細說與父親聽。安逸埋怨道:「醫事如何行得,不該應承。」
ān píng dào: bìng fēi zhēn shòu qí zhǔ, cǐ kè huà zhī hé nán, dàn kǒng lìng huàn tā rén, shù zhǎng bì wèi suǒ hài. ér xiǎng xià dài fū luò dào xì xī gōng zhī táng shēng xù, bǐng xìng qiān tuì ér yǒu gān dǎn, yǔ ér jiāo hǎo, cǐ shí qiě huǎn tōng zhī, dài dòng shēn zhī hòu, dà zhōng děng zì bù dī fáng kuī tàn, fù qīn kě qǐng tā lái, mì jiāng qíng yóu shuō míng, zhǔ àn xiū shū, jiāo shù zhǎng fǔ zhōng lǎo chéng yóu xún xīng yè sòng qù, huò jiāo gù shù zhǎng shǐ rén qián wǎng. xī gōng jiē zhī, zì rán bù chī wán yào yě.
安萍道:「並非真受其囑,此刻畫之何難,但恐另換他人,庶長必為所害。兒想下大夫駱燾系西公之堂甥婿,秉性謙退而有肝膽,與兒交好,此時且緩通知,待動身之後,大忠等自不提防窺探,父親可請他來,密將情由說明,囑暗修書,交庶長府中老誠游巡星夜送去,或交顧庶長使人前往。西公接知,自然不吃丸藥也。」
ān yì dào: yě zhǐ de rú cǐ.
安逸道:「也只得如此。」
zhèng zài jiā zhōng liào lǐ, zhǐ jiàn jiā rén shuō dào: yǒu yú fǔ mén zi chǔ wèi zài wài cì hou.
正在家中料理,只見家人說道:「有餘府門子儲位在外伺候。」
ān píng chū tīng, chǔ wèi xiàng qián kòu tóu bǐng dào: xiǎo de shàng rén mìng yú guò lái fú shì.
安萍出廳,儲位向前叩頭稟道:「小的上人命余過來服侍。」
ān píng dào: láo ěr, chéng gōng zì rán yǒu shǎng. kě jiāng jǐ shì bàn bàn, hòu rì lái tóng qǐ shēn.
安萍道:「勞爾,成功自然有賞。可將己事辦辦,後日來同起身。」
chǔ wèi dào: xiǎo de xíng lǐ dōu dān lái le, bìng wú zuò shì. jiā yé fēn fù, zhī zài zhè lǐ, wú xǔ zǒu dòng.
儲位道:「小的行李都擔來了,並無做事。家爺吩咐,只在這裡,毋許走動。」
ān píng dào: gèng hǎo, jiù zài mén fáng nèi zhù bà.
安萍道:「更好,就在門房內住罷。」
chǔ wèi dá yīng.
儲位答應。
dì sān tiān qǐ shēn, lù shàng féng shān wán shān, féng jǐng wán jǐng, wǔ tiān fāng dào yún píng lǐng. xiān shǐ tōng bào, suì jìn shuài fǔ, xī shù zhǎng yíng rù. ān píng yù xíng cān yè, xī shù zhǎng fú zhù dào: shān zài cǐ yǔ biān shuài zhí fēn xiàng tóng, tài fù nǎi xì tiān shǐ, qǐ kě guò qiān?
第三天起身,路上逢山玩山,逢景玩景,五天方到雲平嶺。先使通報,遂進帥府,西庶長迎入。安萍欲行參謁,西庶長扶住道:「山在此與邊帥職分相同,太副乃係天使,豈可過謙?」
ān píng dào: píng fù qīn tiǎn shù zhǎng jiào, jì xì wǎn bèi, gèng dāng rú cǐ.
安萍道:「萍父親忝庶長教,既系晚輩,更當如此。」
xī shù zhǎng cí què zài sān, fāng shòu bàn lǐ. zuò dìng, xī shù zhǎng dào: méng zhǔ shàng hóng ēn, láo dài fū yuǎn shè, dàn jiàn yàng quán yù, kě yǐ wù yào.
西庶長辭卻再三,方受半禮。坐定,西庶長道:「蒙主上鴻恩,勞大夫遠涉,但賤恙痊癒,可以勿藥。」
ān píng dào: fèng mìng ér lái, zì yīng zhěn shì diào lǐ.
安萍道:「奉命而來,自應診視調理。」
xī shù zhǎng dào: píng sù zuì bù xǐ yào, yóu pà tūn wán sàn. tài fù měi yì, qǐng zhěn zhěn mài bà.
西庶長道:「平素最不喜藥,尤怕吞丸散。太副美意,請診診脈罷。」
ān píng dào: bìng suī zàn yù, ér gēn wèi chú, yóu xū diào zhì, miǎn de shí fā.
安萍道:「病雖暫愈,而根未除,猶須調治,免得時發。」
xī shù zhǎng dào: rú cǐ, qǐng miào jì.
西庶長道:「如此,請妙劑。」
ān píng lì xià fāng zǐ, chǔ wèi jiē qù. xī shù zhǎng dào: qiě zhù, lǎo fū xìng zuì ài jié, fán yào fēi qīn shǒu pào zhì zhě bù fú, kě jiāng fāng zǐ lái.
安萍立下方子,儲位接去。西庶長道:「且住,老夫性最愛潔,凡藥非親手炮製者不服,可將方子來。」
chǔ wèi zhàn zhe, ān píng dào: náng nèi gè sè, jù xì jiǎn xuǎn dì dào, jiē fǎ pào zhì, jí qí jīng jié de.
儲位站着,安萍道:「囊內各色,俱系揀選地道,接法炮製,極其精潔的。」
shù zhǎng jiào jiā rén yú chǔ wèi shǒu zhōng jiāng yào fāng qǔ huí, sòng wǎng yá nèi, zài wèn dào: tài fù hái xì jí dòng shēn huí dōu, yì huò qì zhāi shù rì.
庶長叫家人於儲位手中將藥方取回,送往衙內,再問道:「太副還系即動身回都,抑或憩摘數日。」
ān píng dào: jì fèng mìng ér lái, zì yīng sì hòu quán yù.
安萍道:「既奉命而來,自應俟候痊癒。」
shù zhǎng dào: dàn cǐ dì xì jūn jī chù suǒ, kǒng fáng xiè lòu bō lèi, qǐng wǎng yù sǔn fēng shū yuàn zhù bà. lǎo fū bù kè fèng péi, dé zuì róng hòu fù jīng.
庶長道:「但此地系軍機處所,恐防泄漏波累,請往玉筍峰書院住罷。老夫不克奉陪,得罪容後負荊。」
nǎi mìng tiě zhù xié wǎng.
乃命鐵柱偕往。
ān píng chū dé yí mén, chǔ wèi bǐng dào: fèng mìng lǐ dāng shí kè zài cǐ.
安萍出得儀門,儲位稟道:「奉命理當時刻在此。」
tiě zhù dào: nǐ kě xiǎo dé zhòng fǎ cóng shì me?
鐵柱道:「你可曉得重法從事麼?」
chǔ wèi hài dé bù gǎn chū shēng. suí dào yù sǔn fēng, kàn nà shí sè jiǎo yíng, yuē gāo wǔ bǎi yú zhàng, yì lì lǐng jiān, wǎn rú yù zhù. yīn qí sì miàn jù yǒu qū jìng xié jiē, yǎn rú sǔn tuò, shì yǐ hū wèi yù sǔn fēng. shàng yǒu sān qīng guān, zuǒ páng dān fáng kuān chǎng, xī shù zhǎng gǎi wèi guān hǎi shū yuàn. ān píng děng zhì dào mén qián, zhǐ jiàn běi biān luó liè shù shí jūn shì tì huàn. wàng nà shí bì, yuán lái yù sǔn dōng běi biān, yǒu sān zhàng kuān kuò yī kuài jīng guāng rú jìng, zhào jiàn hǎi yáng, yù yuǎn yù qīng, sōu chuán xíng dòng, wàng zhī rú zài mù qián, yīn cǐ míng wèi suō dì jìng. ān píng yě xiàng qián guān kàn, jūn shì chōu dāo zài shǒu, gōng shēn bǐng dào: jiāng jūn yǒu lìng, wú xǔ xián rén kuī wàng.
儲位駭得不敢出聲。隨到玉筍峰,看那石色皎瑩,約高五百餘丈,屹立嶺間,宛如玉柱。因其四面俱有曲徑斜階,儼如筍籜,是以呼為玉筍峰。上有三清觀,左旁丹房寬敞,西庶長改為觀海書院。安萍等陟到門前,只見北邊羅列數十軍士替換。望那石壁,原來玉筍東北邊,有三丈寬闊一塊晶光如鏡,照見海洋,愈遠愈清,艘船行動,望之如在目前,因此名為縮地鏡。安萍也向前觀看,軍士抽刀在手,躬身稟道:「將軍有令,毋許閒人窺望。」
ān píng nǎi zhǐ.
安萍乃止。
tiě zhù jiāng tā men sòng rù yuàn zhōng, jí zài wài zuò zhe, lǐ miàn lìng yǒu jūn tǔ chéng yīng, xū yòng wù jiàn jù quán. ān píng wèn dào: nà jìng zi kàn de duō shǎo lǐ shù?
鐵柱將他們送入院中,即在外坐着,裡面另有軍土承應,需用物件俱全。安萍問道:「那鏡子看得多少里數?」
dá dào: dōng běi gè dǎo miàn, xī nán wú zhē dǎng chù, jiē lì lì zài mù.
答道:「東北各島面,西南無遮擋處,皆歷歷在目。」
ān píng dào: zhēn xī shì zhī qí guān yě.
安萍道:「真稀世之奇觀也。」
àn wèn chǔ wèi dào: ěr kě yǒu shén me miào jì?
暗問儲位道:「爾可有什麼妙計?」
chǔ wèi dào: xī shù zhǎng zhǎn dīng jié tiě, zhè hēi liǎn niǎo hǎo xì qiáng dào xíng xiàng, rú cǐ yán sù qí xīn, yǒu jì yě wú shǐ chù, dào bù rú zǎo xiē huí qù, miǎn de fàn le jūn lìng, sòng diào xìng mìng.
儲位道:「西庶長斬釘截鐵,這黑臉鳥好系強盜形像,如此嚴肅齊心,有計也無使處,倒不如早些回去,免得犯了軍令,送掉性命。」
ān píng dào: suǒ jiàn shén gāo, dàn zǎo huí qù, láo ér wú gōng, wèi miǎn cán kuì.
安萍道:「所見甚高,但早回去,勞而無功,未免慚愧。」
chǔ wèi dào: bāo dài fū guǐ jì jí duō, jiào jiā yé yǔ tā shāng yì, lìng yòng jì bà le.
儲位道:「包大夫詭計極多,叫家爺與他商議,另用計罷了。」
ān píng dào: shì jí.
安萍道:「是極。」
dào dì sān tiān, ān píng qǐng tiě zhù jìn yuàn dào: fán jiāng jūn zhuǎn dá, shù zhǎng bìng zhèng jì yù, wú yōng bù nìng jū cǐ, yì yù huí dōu fù mìng.
到第三天,安萍請鐵柱進院道:「煩將軍轉達,庶長病症既愈,無庸不佞居此,意欲回都復命。」
tiě wǎng dào: dài zài xià shǐ jūn shì tōng zhī zhōng jūn zhuǎn bǐng róng fù.
鐵往道:「待在下使軍士通知中軍轉稟容復。」
tiě zhù chū qù, chǔ wèi dào: hǎo yán gé yě! dōu zhōng nà gè yá mén bù céng jiàn lái?
鐵柱出去,儲位道:「好嚴格也!都中那個衙門不曾見來?」
ān píng dào: nèi wén wài wǔ, cǐ dì wèi dōng biān dōu zǒng huì, lǐng wài gè chù dà xiǎo chéng yì yíng sāi, jù shòu jié zhì, suǒ yǐ wēi yán tè shén.
安萍道:「內文外武,此地為東邊都總會,嶺外各處大小城邑營塞,俱受節制,所以威嚴特甚。」
shǎo kè, tiě zhù jìn lái dào: xiāng yé cǐ kè wú shì, qǐng tài fù xiàng huì, jūn shì jiān yǔ qǐng shàng.
少刻,鐵柱進來道:「相爺此刻無事,請太副相會,軍士肩與請上。」
chǔ wèi zhèng yù suí xíng, tiě zhù nù dào: nǐ zhè wēn niǎo, nán dào yě yào tóng shù zhǎng shuō huà bù chéng! ruò fēi suí tài fù de, jiào ěr kàn jiàn!
儲位正欲隨行,鐵柱怒道:「你這瘟鳥,難道也要同庶長說話不成!若非隨太副的,叫爾看劍!」
chì lìng suǒ qǐ lái, dài huí yuàn zài fàng.
叱令鎖起來,待回院再放。
què shuō ān píng jìn dào shuài fǔ, shù zhǎng yíng xiè dào: shēn hé fú bì, zhǒng zhǒng dé zuì, qián fú miào jì, tán shǐ shùn lì, cǐ hòu dāng yòng hé yào, bìng qí zhǐ shì.
卻說安萍進到帥府,庶長迎謝道:「深荷福庇,種種得罪,前服妙劑,痰始順利,此後當用何藥,並祈指示。」
ān píng dào: yǐ wàng nǐ yǒu tāng tóu, bì xū jìng yǎng, fāng huò zòu chéng.
安萍道:「已妄擬有湯頭,必須靜養,方獲奏成。」
shù zhǎng dào: hé yě?
庶長道:「何也?」
ān píng dào: tán yīn huǒ jié, shuǐ yīn huǒ gù, bì xū jìng yǎng yǐ shēng shuǐ, shuǐ shēng qì, qì shēng xuè, xuè yíng qì zhuàng, tán yú hé suǒ cáng bì zāi!
安萍道:「痰因火結,水因火固,必須靜養以生水,水生氣,氣生血,血盈氣壯,痰於何所藏避哉!」
shù zhǎng dào: miào lùn xī wén.
庶長道:「妙論希聞。
dàn cháo zhōng jìn shì, tài fù suǒ zhī, yú bāo jié dǎng yú cháo, huò luàn lián fēi yú nèi, xìng zhǔ shàng rén míng yǒu sù. jīn wén fú jīn xīn dé yī jiāng, wǔ yǒu xiàng jí zhī lì, méi yǒu xiān zhěn zhī néng, cháo yě wú chū qí yòu. lǎo fū xiǎng tián shì jì rèn zhú yǐn, jiǎn bō xián cái, yùn chóu zhì lǐ, jīn fù dé cǐ rén, wǒ guó qǐ néng ān zhěn! yòu dié dé shuāng lóng tiān yìn èr dǎo qín yú jiǎn bá dīng zhuàng, wèi bì bù shēng shì duān. lǎo fū suǒ yǐ qǐng wài bǔ zhě, chóu móu yù bèi ěr. jìn shí tàn xún jiē zhǒng fǎng lái, zhī dào fú jīn zhāo xī xùn liàn, zǎo wǎn zì bì xìng róng.
但朝中近事,太副所知,余、包結黨於朝,惑亂廉妃於內,幸主上仁明有素。今聞浮金新得一將,武有項籍之力,媒有先軫之能,朝野無出其右。老夫想田氏既任燭隱,揀撥賢才,運籌治理,今復得此人,我國豈能安枕!又諜得雙龍、天印二島勤於揀拔丁壯,未必不生事端。老夫所以請外補者,綢繆預備耳。近時探巡接踵訪來,知道浮金朝夕訓練,早晚自必興戎。
tài fù huí guó, kě yǔ gù shù zhǎng yán zhī, zhǔ qí wù dé shū hū.
太副回國,可與顧庶長言之,囑其勿得疏忽。」
ān píng dào: lǐng mìng. jiù cǐ gào cí.
安萍道:「領命。就此告辭。」
xī shù zhǎng dào: bù biàn jiǔ liú, kǒng dōu zhōng bìng mín xuán wàng, bèi yǒu wēi wù, liáo biǎo cùn xīn.
西庶長道:「不便久留,恐都中病民懸望,備有微物,聊表寸心。」
ān píng shì zhī, nǎi shì èr duān bīng cán jiǎn. ān píng dào: wú xū cǐ wù, qǐng yì zì bèi bǎi méi, zǐ bèi shí méi, láo yì sòng dào yù nèi.
安萍視之,乃是二端冰蠶繭。安萍道:「無須此物,請易自貝百枚,紫貝十枚,勞役送到寓內。」
shù zhǎng jiě yì, mìng lìng yì lái.
庶長解意,命另易來。
ān píng zuò bié, huí dào shū yuàn, chǔ wèi jiàn zhe dà kū, wèn zhī yuán gù wèi dào: qiě rěn nài tā.
安萍作別,回到書院,儲位見着大哭,問知緣故慰道:「且忍耐他。」
zhǐ jiàn jūn shì pěng pán chéng shàng bái bèi zǐ bèi dào: shù zhǎng yé yé chuán mìng, shū láo tài fù yuǎn shè, jù shàng wēi yí, wù guài qīng fēi.
只見軍士捧盤呈上白貝紫貝道:「庶長爺爺傳命,殊勞太副遠涉,具上微儀,勿怪輕菲。」
ān píng dào: méng shù zhǎng hòu ài, tú bào yǒu rì, shù bù gào bié le.
安萍道:「蒙庶長厚愛,圖報有日,恕不告別了。」
jiāng lǐ shōu xià. jūn shì kāi fàng chǔ wèi. ān píng mìng fā xíng lǐ, jiāng zǐ bèi gěi yǔ le chǔ wèi dào: yuán bù shōu tā de, zhè lǎo ér tài lìn, ěr yě dài huí qù bà.
將禮收下。軍士開放儲位。安萍命發行李,將紫貝給與了儲位道:「原不收他的,這老兒太吝,爾也帶回去罷。」
chǔ wèi dōu rù tuó, shàng chē qǐ chéng. xiǎo xíng yè sù, sān tiān yǐ dào dōu zhōng. fù guò mìng, biàn dào yú fǔ. dà zhōng dào: tīng chǔ wèi bǐng guò, xī lǎo ér pō bù zài dào lǐ, tài fù yě shì tiān shǐ, rú hé zhè děng dài màn!
儲位都入橐,上車起程。曉行夜宿,三天已到都中。復過命,便到余府。大忠道:「聽儲位稟過,西老兒頗不在道理,太副也是天使,如何這等怠慢!」
ān píng dào: cǐ kè fàng guò, hòu huì yǒu qī.
安萍道:「此刻放過,後會有期。」
dà zhōng dào: zài zuò dào lǐ. zhǐ shì xū láo tài fù, tǒng róng hòu xiè.
大忠道:「再作道理。只是虛勞太副,統容後謝。」
ān píng qiān xùn bié huí, jiā rén bǐng dào: gù shù zhǎng fū rén bìng jí, qǐng guò liǎng cì.
安萍謙遜別回,家人稟道:「顧庶長夫人病急,請過兩次。」
ān píng xiǎng dào: wǒ zhèng dǎ diǎn wǎn shǎng qù, tā dào lái qǐng, hǎo còu qiǎo de shì.
安萍想道:「我正打點晚上去,他倒來請,好湊巧的事。」
biàn jiāng yī qiè bǐng guò fù qīn, jí dào gù fǔ lái. gù shù zhǎng chū yíng, péi shì guò bìng, yāo rù shū zhāi, wèn dào: shù zhǎng tán zhèng rú hé?
便將一切稟過父親,即到顧府來。顧庶長出迎,陪視過病,邀入書齋,問道:「庶長痰症如何?」
ān píng dào: wèi zēng dào shí, xiān yǐ yù yǐ.
安萍道:「未曾到時,先已愈矣。」
gù shù zhǎng dào: kě yǒu huà yǔ lǎo fū shuō me?
顧庶長道:「可有話與老夫說麼?」
ān píng mù shì zuǒ yòu dào: wú huà.
安萍目視左右道:「無話。」
gù shù zhǎng shǐ rén tuì xià. ān píng dào: xī shù zhǎng shí yǐ yú bāo péng jié wèi yōu, yòu tàn dé fú jīn xīn huò yīng xióng, tiān yīng shuāng lóng qín yú xùn liàn, zhǔ shù zhǎng yù wèi chóu móu, wú zhì lín kě jué jǐng.
顧庶長使人退下。安萍道:「西庶長時以余、包朋結為憂,又探得浮金新獲英雄,天英雙龍勤於訓練,矚庶長預為綢繆,毋致臨渴掘井。」
gù shù zhǎng dào: xī shù zhǎng guò yǐ. zhú yǐn suī xì xián háo, xī shān yì chēng jùn jié. xīn jìn zhī rén, xìng zǐ míng dū, yǔ zhōng luó zhī xīn fù yǔ dǎng wēi dí hóu bǎi biāo yǒu xì, bǎi biāo suī cuàn, luó zhōng zài cháo, fù láng zi wèi hǎo, zòng yǒu hóng cái, qǐ néng dà zhǎn! kuàng wǒ guó yì dé gǔ zhāng, kān yǐ dǐ dí. zhì yú shuāng lóng, tiān yìn, suī dì xiǎn bīng qiáng, jūn xiōng chén bào, rán shì qí yǔ chuán, ér gōng ài duó zǔ, yì fēi suǒ zhǎng, shì tiān yīng shuāng lóng yǔ fú jīn shū bù zú yōu. suǒ kě yōu zhě, nǎi guó nèi ěr! wǔ shì yǐ dài duò wèi qīng yǎ, wén rén yǐ jīng jì wèi fǔ yū, zhèng lùn dǎng yán, zhòng gòng jī shàn, shì yǐ cái néng jiān mò, nú dùn zūn róng, suī wú fú jīn, yì jiāng zì bèi. lǎo fū suǒ yōu, bù zài bǐ ér zài cǐ, yòu bù zhǐ yú cǐ ěr. qiě qǐng kè qīng shāng zhuó liáng guī.
顧庶長道:「西庶長過矣。燭隱雖系賢豪,西山亦稱俊傑。新進之人,姓紫名督,與鍾、羅之心腹羽黨威敵侯柏彪有隙,柏彪雖竄,羅、鍾在朝,附郎子為好,縱有鴻才,豈能大展!況我國亦得古璋,堪以抵敵。至於雙龍,天印,雖地險兵強,君凶臣暴,然恃騎與船,而攻隘奪阻,亦非所長,是天英雙龍與浮金殊不足憂。所可憂者,乃國內耳!武士以怠惰為清雅,文人以經濟為腐迂,正論讜言,眾共譏訕,是以才能緘默,駑鈍尊榮,雖無浮金,亦將自憊。老夫所憂,不在彼而在此,又不只於此耳。且請客卿商酌良規。」
mìng jiā rén qǐng gǔ lǎo yé. ān píng xiǎng dào: hǎo liǎng gè xián shù zhǎng, suǒ yōu què qiè, hé lǜ dí qiáng! qiě kàn gǔ zhāng yì jiàn xué wèn.
命家人請古老爺。安萍想道:「好兩個賢庶長,所憂確切,何慮敵強!且看古璋意見學問。」
piàn kè bào dào, yíng rù gè jiàn lǐ bì, wèn ān píng míng xìng, gù shù zhǎng dá dào: ān tài fù, zì bó suí, míng píng zhě yě.
片刻報道,迎入各見禮畢,問安萍名姓,顧庶長答道:「安太副,字伯隨,名萍者也。」
kè qīng dào: sù qīn tái hào, jīn xìng huò zhān. cóng yún píng lǐng lái, ān mǎ láo dùn, bù bo xī gōng zhī yàng quán fǒu?
客卿道:「夙欽台號,今幸獲瞻。從雲平嶺來,鞍馬勞頓,不卜西公之恙痊否?」
ān píng dào: shù zhǎng yǒu mìng, shēn hóu kè qīng, wéi yīn guó shì yōu lǜ, yàng suī xiǎo yù, nán miǎn fù fā, fā zé yù shén yǐ!
安萍道:「庶長有命,申侯客卿,惟因國事憂慮,恙雖小愈,難免復發,發則愈甚矣!」
kè qīng dào: guó shì hé néng qù huái, dàn bù zhī yǒu hé zhòng wù, ér rú cǐ shēn yōu?
客卿道:「國事何能去懷,但不知有何重務,而如此深憂?」
gù shù zhǎng dào: cháo yǒu nìng chén, biān duō qiáng dí, wén guān fèi qì shí xué ér xí xū fú, wǔ biàn shū hū móu lüè ér tān yì lè, nán dào gǔ gōng wèi zhī me?
顧庶長道:「朝有佞臣,邊多強敵,文官廢棄實學而習虛浮,武弁疏忽謀略而貪佚樂,難道古公未知麼?」
kè qīng jīng dào: hé zhì rú cǐ? zhāng suī làn gān qīng wèi, shí yǐ kè zì jū, měi jiàn jì jì, gù wèi zàn cí.
客卿驚道:「何至如此?璋雖濫竿卿位,實以客自居,每見濟濟,故未讚詞。」
gù shù zhǎng dào: suī rán jì jì, què bù duō cái. xī shù zhǎng zhī yōu, wéi gǔ gōng kě jiě.
顧庶長道:「雖然濟濟,卻不多才。西庶長之憂,惟古公可解。」
kè qīng dào: xiàng gōng yǒu suǒ zhǐ jiào, zhāng qǐ gǎn cí?
客卿道:「相公有所指教,璋豈敢辭?」
gù shù zhǎng dào: ér jīn xū shǐ wén dé duān chún, wǔ bèi zhěng xiá, rán hòu chóu yì qí tā.
顧庶長道:「而今須使文德端淳,武備整暇,然後籌議其它。」
kè qīng dào: èr shì suī nán, rán qí shī zài shàng bù zài xià, shàng guǒ néng zhèn qí gāng, xià qǐ bù chéng qí liú? wén wén shì qīng jīng shǐ ér zhòng shī shū, guǎn gé yǐ yín yǒng wèi gāo, yì lín yǐ dān qīng wèi yǎ yín yǒng zé qū xiàng qīng tán, dān qīng zé liú rù xiān qiǎo, jūn yǔ zhì dào xiāng bèi chí, wú jì yú guó yòng. jiào yī qiè huāng gōng fèi nóng zhī wù, wèi bù jué qí huò zuì liè, yóu xū xiān jìn zhī. sì hòu qǔ shì, bì yǐ jīng yì qióng qí yùn, yǐ bó qià bàn qí xué, yǐ shì lǐ lǎo qí néng, ér yuè lù fēng yún pāo lüè duǎn qiǎn zhī shì, shǐ wú suǒ ān cuò. shì cǐ zé fēi qióng jīng cái gàn zhī shì bù dé jìn, fán guǐ dàn qiǎo nìng zhī tú gài chù tuì yǐ, hé chóu wén dé bù duān chún hū! qí wǔ bèi zhěng xiá, fēi zuò tán piàn kè suǒ néng dìng. zhāng dāng yīn kè xià shí shì, ér zhe qí lüè, chéng yuè qǐng zhèng.
客卿道:「二事雖難,然其失在上不在下,上果能振其綱,下豈不承其流?聞文士輕經史而重詩書,館閣以吟詠為高,藝林以丹青為雅;吟詠則趨向清談,丹青則流入纖巧,均與治道相背弛,無濟於國用。較一切荒工廢農之務,為不覺其禍最烈,尤須先禁之。嗣後取士,必以經義窮其韞,以博洽辦其學,以事理老其能,而月露風雲、拋掠短淺之士,始無所安措。似此則非窮經才幹之士不得進,凡詭誕巧佞之徒概黜退矣,何愁文德不端淳乎!其武備整暇,非坐談片刻所能定。璋當因刻下時勢,而着其略,呈閱請正。」
shù zhǎng ān píng dào: kè qīng gāo míng, zì rán qiè zhòng shí bì, dāng míng zhī yí dǐng, yǐ zhāo bǎi shì.
庶長、安萍道:「客卿高明,自然切中時弊,當銘之彝鼎,以昭百世。」
èr rén bié qù.
二人別去。
cì rì gù shù zhǎng shàng cháo, jiāng wén fēng qiǎn báo, jiē yóu jìng wù jué lù bù jiù dào yì yuān yuán suǒ zhì.
次日顧庶長上朝,將「文風淺薄,皆由競騖爵祿、不究道義淵源所致。」
bìng kè qīng lì yì qǐng jìn shī huà zhī xí qì, lìng yì qiú shì zhī liáng fāng, yī bìng zòu shàng. dǎo zhǔ dào: qīng yì yù rú hé?
並客卿立議「請禁詩畫之習氣,另易求士之良方」,一併奏上。島主道:「卿意欲如何?」
gù shù zhǎng zòu dào: shì bì yǒu xián liáng zhī sù, bó xué zhī shí, rán hòu yǐ yí shì guān qí shí, yǐ jù shì guān qí xué, yǐ jí shì guān qí duàn, shǐ jìn ér shēng yú cháo.
顧庶長奏道:「士必有賢良之素,博學之實,然後以疑事觀其識,以劇事觀其學,以急事觀其斷,始進而升於朝。」
dǎo zhǔ zhǔn zòu, bān xíng zhōng wài.
島主准奏,頒行中外。
gù shù zhǎng huí fǔ, mén yì bǐng dào: ān tài fù dào lái yǐ jiǔ.
顧庶長回府,門役稟道:「安太副到來已久。」
gù shù zhǎng jìng jìn shū fáng, wén yǒu yín é zhī shēng, zǒu dào miàn qián, ān píng fāng zhī. gù shù zhǎng xiào dào: xì shén me yī jīng, tài fù rú cǐ shǎng jiàn?
顧庶長徑進書房,聞有吟哦之聲,走到面前,安萍方知。顧庶長笑道:「系什麼醫經,太副如此賞鑒?」
ān píng dào: qǐ dàn yī jīng, zhèng xì yī guó de miào jì. píng jīn chén wǎng hòu gǔ gōng, méng jiāng suǒ dìng zhī wǔ lüè jiàn shì, pěng sòng zài sān, bù rěn shì shǒu, tè jiāng cǎo gǎo xié yǔ shù zhǎng tuī qiāo.
安萍道:「豈但醫經,正系醫國的妙劑。萍今晨往候古公,蒙將所定之《武略》見示,捧誦再三,不忍釋手,特將草稿攜與庶長推敲。」
gù shù zhǎng xīn rán jiē guò, kàn qiān biāo tí cháo mó wǔ lüè sì zì, nèi yǒu wǔ gāng sì shí mù, qí lüè yuē:
顧庶長欣然接過,看簽標題「朝謨武略」四字,內有五綱四十目,其略曰:
zhì dé rú táng yú, qiě yǒu huān dōu sān miáo zhī yòng wǔ ér kuàng biān jiāng jiē rǎng, děng yú qín chǔ wú yuè zhě hū! cǐ ní shān chuí xùn, zú bīng zhī suǒ yǐ bù róng huǎn yě.
至德如唐虞,且有歡兜三苗之用武;而況邊疆接壤,等於秦楚吳越者乎!此尼山垂訓,足兵之所以不容緩也。
nǎi qiè wèi zhī tú, wéi zhī yán xí tōu ān, ér wèi bīng fǎ wèi bǐ shì, zuò shǐ lín guó chāng chì, jūn dài shēn wēi, bù yì bēi jiàn zhī shén yé! cǐ zhì guó zhī dào, bù kě bù jí jiū yě. qí dào wéi hé? wéi lì yú bù bài zhī dì, xiān wèi bù kě shèng ér yǐ.
乃竊位之徒,惟知沿習偷安,而謂兵法為鄙事,坐使鄰國昌熾,君殆身危,不亦卑賤之甚耶!此治國之道,不可不急究也。其道維何?惟立於不敗之地,先為不可勝而已。
fán dà gāng yǒu wǔ, shǒu yuē xiū nèi, cì yuē lǐ wài, sān yuē chū zhēng, sì yuē lín dí, wǔ yuē hái jūn. qí mù yòu gè yǒu bā.
凡大綱有五,首曰修內,次曰理外,三曰出征,四曰臨敵,五曰還軍。其目又各有八。
xiū nèi:
◇修內:
yī rì rèn xián. yī rén zhī zhì lì yǒu xiàn, tiān xià zhī shì wù wú qióng, fēi zé xián ér rèn zhī, shēn suī jí bèi, xīn suī jí cuì, lòu wù yì duō. rèn xián zhě, fēi tú yún rèn zhī ér yǐ, bì xìn zhī zhuān, ér wú chè qí zhǒu zé qí dà ér bù kē qí xì, shōu qí chéng ér bù qiú qí sù. qiě xián shì zhī jìn tuì, bù dú dí rén zhī suǒ kuī, ér dòng zhǐ shí guān guó zuò zhī cún wáng. yī xián rèn, zé zhū zhèng shì jìn, ér bù xiào zhě yuǎn yǐ. yí fēng yì sú, fú dí ān mín, shú yǒu guò yú cǐ zhě zāi!
一日任賢。一人之智力有限,天下之事務無窮,非擇賢而任之,身雖極憊,心雖極瘁,漏誤益多。任賢者,非徒雲任之而已,必信之專,而毋掣其肘;責其大而不苛其細,收其成而不求其速。且賢士之進退,不獨敵人之所窺,而動止實關國祚之存亡。一賢任,則諸正士進,而不肖者遠矣。移風易俗,服敵安民,孰有過於此者哉!
èr yuē zhòng nóng. zhòng nóng zhī dào zài yú chù jì qiǎo zhī mín, jué yú wán zhī wù, shǐ tiān xià fēi gēng bù dé shí, fēi zhī bù dé yī, zé yóu shí zhī mín, wú yì zhī gōng, mò bù jǐn guī nóng sāng. xī shān dōng hǎi zhī kuàng tǔ, mò bù pì kěn. zé rén rén jiē yǒu héng chǎn huán xīn, suī yù shuǐ hàn jī jǐn, bù wèi dà hài jí jiān háo qiè jù, shān huò jū mín, bì wú shě shēng chǎn zhī lè ér dǎo wàn sǐ zhī tú yǐ yīng zhī zhě. ān mín mǐ luàn zhī dào, mò bù yóu cǐ.
二曰重農。重農之道在於黜技巧之民,絕娛玩之物,使天下非耕不得食,非織不得衣,則游食之民,無益之工,莫不盡歸農桑。西山東海之曠土,莫不辟墾。則人人皆有恆產桓心,雖遇水旱飢謹,不為大害;即奸豪竊據,煽惑居民,必無捨生產之樂而蹈萬死之途以應之者。安民弭亂之道,莫不由此。
sān yuē shèn xíng. shèn xíng zhě, fēi shěng xíng zhī wèi, wú shī chū rù zhī wèi yě. shī chū, zé jiān huá lòu wǎng shī rù, zé liáng shàn zāo yāng. jūn wèi bù shèn yǐ. bì xū míng shěn shì zhōng, shǐ shòu zhě wú yuàn, wén zhě wú yì, shǐ wèi dé zhī. ruò yī dòng zhòng zhì gù, qīng zuì zhòng xíng, shǐ bù xìng ér fàn wēi guò zhě, wèi xíng shén yú wèi fǎ, yǐ zhì chū ér táo nì, jì ér jù bǔ, dà ér xiào jù fù ǒu, fèi liáng láo bīng, zī niàng dà huàn, kě bù shèn hū!
三曰慎刑。慎刑者,非省刑之謂,毋失出入之謂也。失出,則奸滑漏網;失入,則良善遭殃。均為不慎矣。必須明審適中,使受者無怨,聞者無議,始為得之。若一動重桎梏,輕罪重刑,使不幸而犯微過者,畏刑甚於畏法,以致初而逃匿,繼而拒捕,大而嘯聚負偶,費糧勞兵,滋釀大患,可不慎乎!
sì yuē báo fù. qióng shē jí yù, suī jǐn tiān xià zhī cái yóu bù zú. yì sī yǎng mín, shāo juān ěr mù zhī hǎo ér yǒu yú. bǎi xìng zú, jūn shú yǔ bù zú? fù zài bǎi xìng, suī yǒu xiōng huāng, bù fán zhèn jì, kě miǎn liú lí jié jù, suǒ shěng jí duō. ruò hòu liǎn zhě, mín chū qí shí, ér shàng suǒ de bù guò èr sān, rán mín jī xù yù huāng zhī jù, yǐ gào jié yǐ. jī jǐn zhī nián, suī jiā ēn fā zhèn, jūn chū qí shí, ér mín suǒ huò wéi èr sān, yǔ qí jìn chū jiē xū, hé ruò cáng yǔ bǎi xìng zhī wài fǔ! báo fù yǎng mín, jiè bǎo guó xiāo luàn zhī zhèng dào yě.
四曰薄賦。窮奢極欲,雖盡天下之財猶不足。抑私養民,稍捐耳目之好而有餘。百姓足,君孰與不足?富在百姓,雖有凶荒,不煩賑濟,可免流離結聚,所省極多。若厚斂者,民出其十,而上所得不過二三,然民積蓄御荒之具,已告竭矣。飢謹之年,雖加恩發賑,君出其十,而民所獲惟二三,與其進出皆虛,曷若藏予百姓之外府!薄賦養民,誡保國消亂之正道也。
wǔ yuē dūn lǐ. lǐ zhě, rén jūn zhī suǒ yǐ wéi guó, shàng xià zhī suǒ yǐ wèi jiā, shì shù zhī suǒ yǐ fēn bié zhě yě. qí qī jūn yú guó zhě, jiē yóu bù míng lǐ yì. gù sù yǒu zhì, shǐ mín jiā yú jī fū, lùn yú gù zhě, zhì jìng lǐ yì ér píng wèi cháng, rán hòu jǔ ér tóu yú wēi wáng zhī dì. wú zhī qí bì yǐ fù zhāo guī, ér bù tuì bì yǐ.
五曰敦禮。禮者,人君之所以維國,上下之所以為家,士庶之所以分別者也。其欺君於國者,皆由不明禮義。故素有桎,使民浹於肌膚,論於梏者,致敬禮義而平為常,然後舉而投於危亡之地。吾知其必以復招歸,而不退避矣。
liù yuē yǎng shì. tiān zhī shēng cái yǒu xiàn, bì yù zhī yǒu sù, péi zhī yǒu fāng, shǐ zhī yōu yóu, xí liàn yǐ chéng qí cái. cù rán yǒu shì, zhǐ ér huī zhī, bì néng gǎn ēn jié lì, fā fèn chóu jūn, shù wú nì fá cái nán zhī tàn. ruò píng jū mò bù guān xīn, tū rán yǒu biàn, ān néng dé zhī shuí shì shí xué, shuí shì xū míng? jì fēi sù xī suǒ zhōu xiáng, qù qǔ zhī jiān nán bù huò. qiě xián shí bù yǒu jiě tuī zhī chéng, zūn chóng zhī shí, zhì shì wèi bì rù gòu, tuō fēi qí rén, zé bài guó jiā dà shì, yí jī yú hòu shì yǐ, qǐ kě hū hū!
六曰養士。天之生才有限,必育之有素,培之有方,使之優遊,習練以成其才。猝然有事,指而麾之,必能感恩竭力,發憤酬君,庶無匿乏才難之嘆。若平居漠不關心,突然有變,安能得知誰是實學,誰是虛名?既非夙昔所周詳,去取之間難不惑。且閒時不有解推之誠,尊崇之實,志士未必入彀,托非其人,則敗國家大事,貽譏於後世矣,豈可忽乎!
qī yuē biàn cái. wú lùn cái zhī dà xiǎo, zhì zhī guǎng wēi, jiē xū jiān shōu bìng xù ér shěn biàn zhī. gǒu bù néng biàn qí zhì zhī suǒ xiàng, cái zhī suǒ néng, suī péi yǎng qín qiè, děng yú wú shì. gù bì xiáng chá qí cái, kě wèi dòng, kě wèi liáng, kě wèi chuán, kě wèi tǒng, fēn ér yòng zhī, zì bì gè chēng qí zhí, níng kě cái guò yú rèn, bù kě rèn guò yú cái. gài liáng yóu kě wèi zhù, ér yǐ chuán wèi dòng, zé lì jiàn qí cuī tuī qīng fù yě.
七曰辨才。無論才之大小,智之廣微,皆須兼收並蓄而審辨之。苟不能辨其志之所向,才之所能,雖培養勤切,等於無士。故必詳察其才,可為棟,可為梁,可為椽,可為桶,分而用之,自必各稱其職,寧可才過於任,不可任過於才。蓋梁猶可為柱,而以椽為棟,則立見其摧推傾覆也。
bā yuē chú yì. fán mín zhī xìng, cháng nán dìng ér yì luàn, jiān mín zhī niàn, měi xǐ yì yǐ biāo xīn, qū xiàng bù yī, zhì zhì wèi nán. gù fán yì yán yì jiào shān huò yú mín zhě, bì jí qù zhī. wéi yǐ lǐ yì wèi jiào, gāng cháng wèi zūn, shǐ nóng ān yú tián, nǚ ān yú jī, shì ān yú xué, gōng shāng ān yú yè, gè ān qí shì ér bù qiān. wèi shàng zhě yóu bù kě xìn zhòng yì duān, wéi gǔ shèng xiān xián láo cuì yōu mín zhī shì cháng shí xuān bù, shǐ mín xīn fèi tōng dá bù yōng. jí yǒu chàng luàn shuō yú mín jiān zhě, wú zhī wén zhī, bì yǎn ěr ér zǒu, tǎn bì ér qū yǐ. xīn yī lì qí, hé shǐ ér fú dé zāi!
八曰除異。凡民之性,常難定而易亂,奸民之念,每喜異以標新,趨向不一,致治為難。故凡異言異教煽惑愚民者,必急去之。惟以禮義為教,綱常為尊,使農安于田,女安於機,士安於學,工商安於業,各安其事而不遷。為上者尤不可信重異端,惟古聖先賢勞瘁憂民之事常時宣布,使民心肺通達不雍。即有倡亂說於民間者,吾知聞之,必掩耳而走,袒臂而驅矣。心一力齊,何使而弗得哉!
lǐ wài:
◇理外:
yī yuē jǐn biān bèi. suī chù shēng píng zhī jì, ér biān bèi bù kě sī xū fèi chí. bù jǐn, zhì qǐ dí zhī xié xīn, tū yǒu huǎn jí, zhū shì wèi xiū, zé biān jiāng wǎ jiě, bǎi xìng luó yú fēng dí, ér miào táng zhèn kǒng yǐ. jǐn zhě fēi tú qiú qí míng, wù xū yǒu qí shí. rú chéng jì zhě xiū zhī, háo yū zhě jùn zhī, chē huài zhě zào zhī, mǎ lǎo zhě yì zhī, zú ruò zhě liàn zhī, lì dù zhě zhū zhī, chì hòu fèi zhě fù zhī. hào lìng rú shuǐ liú, liáng cǎo rú shān zhì, cái liào bèi jù, shì zú lè zhàn. dí suī yǒu jiān móu, wèi yǒu bù qián xiāo ér lǜ fú yě.
一曰謹邊備。雖處昇平之際,而邊備不可斯須廢弛。不謹,致啟敵之邪心,突有緩急,諸事未修,則邊疆瓦解,百姓羅於鋒鏑,而廟堂震恐矣。謹者非徒求其名,務須有其實。如城記者修之,濠淤者浚之,車壞者造之,馬老者易之,卒弱者練之,吏蠹者誅之,斥堠廢者復之。號令如水流,糧草如山峙,材料備具,士卒樂戰。敵雖有奸謀,未有不潛消而率服也。
èr yuē fù tún tián. fán jūn zhī suǒ zhòng zhě, mò rú liáng cǎo. lù yùn fèi rén chù zhī lì, shuǐ zài duō fēng huǒ zhī yú, qīng jié héng yāo, wèi huò jí liè, xī zhī zāo cǐ ér fù wáng zhě, zhāo zhāo kě jiàn. yù dù qí hài, yīng ruò tún tián. biān duō kuàng tǔ, tǔ kě fēn gēng, fēi jǐn zú shí, dàn shēn qí gōu, huì yǐ zhū shuǐ, qǔ suǒ qǐ zhī tǔ yǐ wèi dī, shǐ dí chē qí bù dé chí qū, bù bīng zhī biàn dì yě. zhì bīng yú nóng, guó wú yǎng bīng zhī fèi kè, shì zú tù jī jǐn zhī yōu, kòu suī dà zhì, zì gè gù qí jiā yè, bì sǐ zhēng ér jiān chí, qí suǒ lì yì, bù yì pǔ yé!
二曰復屯田。凡軍之所重者,莫如糧草。陸運費人畜之力,水載多風火之虞,輕截橫邀,為禍極烈,昔之遭此而覆亡者,昭昭可鑑。欲杜其害,英若屯田。邊多曠土,土可分耕,非僅足食,旦深其溝,澮以諸水,取所起之土以為堤,使敵車騎不得馳驅,步兵之便地也。置兵於農,國無養兵之費課,士卒兔飢謹之憂,寇雖大至,自各顧其家業,必死爭而堅持,其所利益,不亦溥耶!
sān yuē jìn jūn xū. yǒu yī wù ér xū shù wù yǐ chéng zhě, shù wù bù chǎn yú yī chù, zì bì jiān shōu ér hòu néng chéng. yǒu yī shì ér xū shù shì wèi yòng zhě, shù shì bù jí yú yī shí, zì bì guǎng cǎi ér hòu kě bàn. fán shì guó wài zhī suǒ shǎo zhě, bì jiā shōu fáng, wù rèn qū lì jiān tú tōu lòu, ér qiāng wǒ yě. dí huò shǎo liáng shí, huò shǎo tóng tiě, huò shǎo wù liào, huò shǎo jiāo qī huò shǎo xiāo huáng, huò shǎo fāng yào, huò shǎo tú shū, huò shǎo jué shì. fán jūn xū zhī suǒ jí zhě, dìng bǎi jì yǐ qiú zhī. wú yù sāi qí tú, shǐ bǐ wú suǒ de, ān néng chāng jué hū!
三曰禁軍需。有一物而須數物以成者,數物不產於一處,自必兼收而後能成。有一事而須數事為用者,數事不集於一時,自必廣彩而後可辦。凡視國外之所少者,必加收防,勿任趨利奸徒偷漏,而戕我也。敵或少糧食,或少銅鐵,或少物料,或少膠漆;或少硝黃,或少方藥,或少圖書,或少譎士。凡軍需之所急者,定百計以求之。吾預塞其途,使彼無所得,安能猖獗乎!
sì yuē ān yuǎn rén. fán tǔ dì suī yǒu shān yuán zé dǎo sì fāng zhī shū, yǐ qián kūn zhī dà fù mǔ shì zhī. wàn guó wàn xìng jiē wú zhī tóng bāo, qǐ kě bù bǎo qí mìng, shǐ lè qí shēng hū? dàn dì jí kuàng yuǎn, xìng jí bù qí, suī yù ān mín xī bīng, fēi kě cù néng yě. bì dé zhèng zhī suǒ huà, rén shēng zhī suǒ jí, shǐ yóu ěr zhì yuǎn, cóng fēng ér mí, biàn qí cán bào zhī xìng, fēi wéi bù gǎn qū bīng fàn jìng, qiě miǎn sì fāng lín guó cāo gē, chì zǐ gè ān qí yè, ér wú héng sǐ zhī kǔ. jí yǒu huá dí yù luàn biān jiāng, suī jiě chóu jié yuē, wú zhī qí bǎi xìng lín guó zhī xīn, bì bù néng qí, suǒ móu lì bài yǐ.
四曰安遠人。凡土地雖有山原澤島四方之殊,以乾坤之大父母視之。萬國萬姓皆吾之同胞,豈可不保其命,使樂其生乎?但地極曠遠,性極不齊,雖欲安民息兵,非可猝能也。必德政之所化,仁聲之所及,使由邇至遠,從風而靡,變其殘暴之性,非惟不敢驅兵犯境,且免四方鄰國操戈,赤子各安其業,而無橫死之苦。即有猾敵欲亂邊疆,雖解仇結約,吾知其百姓鄰國之心,必不能齊,所謀立敗矣。
wǔ yuē shèn qǔ yǔ. biān jiāng xiǎo guó zhī bèi pàn, dà yuē fēi zài tíng zhě tān qǔ zhī bù yǐ, zé zài biān zhě kē zé zhī wú yàn, shǐ bǐ bù xiá gōng mìng, jī yuàn wèi nù, ér yǐ wǒ tān bǐ bù dào wèi kǒu shí, lián héng sì lín, tóng lì rǎo biān, jiàn cì zhì yú bù kě zhì yōu, qí xìn shí yóu zì qǐ. dài xiǎo guó zhī dào, qí lái zé dá zhī, qù zé rèn zhī, bù guì qí suǒ chǎn, ài zhī rú zǐ nǚ, fáng zhī rú hǔ láng. ruò cǐ, ér biān jìng xiǎo guó yóu shēng shì zhě wèi zhī yǒu yě. bù dì wù qǔ, ér yǔ yì suǒ dāng shèn. chóu cì zhī shù, guó yǒu cháng diǎn, gù bù kě jiǎn, yóu bù kě zēng. chū zēng zhī, bǐ yǐ wèi róng ér yuè yǐ jì ér bù zēng, zé jiàn zhì shī wàng yuàn shēng. jì zēng yú dōng, bù dé bù zēng yú xī, zēng zhī fù zēng, hé suǒ dǐ zhǐ? dài hòu ér huǐ, bù yǐ chí hū? hé bù shèn zhī yú zǎo yě!
五曰慎取與。邊疆小國之背叛,大約非在廷者貪取之不已,則在邊者苛責之無厭,使彼不暇供命,積怨為怒,而以我貪鄙不道為口實,連衡四鄰,同力擾邊,漸次至於不可制優,其釁實由自起。待小國之道,其來則答之,去則任之,不貴其所產,愛之如子女,防之如虎狼。若此,而邊境小國猶生事者未之有也。不第勿取,而與亦所當慎。酬賜之數,國有常典,固不可減,尤不可增。初增之,彼以為榮而悅矣;繼而不增,則漸至失望怨生。既增於東,不得不增於西,增之復增,何所底止?迨後而悔,不已遲乎?何不慎之於早也!
liù yuē liàn shì zú. shì zú suī yǒu ēn yǐ yǎng zhī, ruò bù fǎng yán qiǎo jì jīng yì zhī shī yǐ jiào yān. suī yǒu bǎi wàn, děng rú yīng hái, gù yǒu zhōng jūn miè dí zhī zhì, qí rú lì bù cóng xīn hé! gù xùn liàn zhī dào, bù kě bù jí jiǎng yě. wú lùn míng shī yǐn zhě, yǔ shì zī liú, jūn mín rén děng, yǒu yī jì zhī kě fǎ, yī yì zhī biàn jié zhě, jiē lǐ ér pìn zhī, yǐ jiào zhòng shì. ér shì yì xiāng qí cái, yīn qí shì, fēn wèi shù lèi, zé xí shú yì, ér gōng yǒu chéng. shǒu zú jí biàn zhě, mù míng xīn qiǎo zhě, shēn zhǎng zú gāo zhě, jī tǐ féi dà zhě, gè shì qí xíng zhī suǒ biàn, sàn ér xí zhī, jí ér jiào zhī, qí jīng zhě jiǎng shǎng ér gǔ lì zhī, shǐ rén rén zhēng liàn, shī shī jǐn néng. fù jiào yǐ dú zì chéng zhèn, hù cān chéng zhèn zhī fǎ, ér yǐ rén yì qū zhī, kě bo suǒ xiàng wú dí yǐ.
六曰練士卒。士卒雖有恩以養之,若不訪延巧技精藝之師以教焉。雖有百萬,等如嬰孩,固有忠君滅敵之志,其如力不從心何!故訓練之道,不可不急講也。無論明師隱者,羽士緇流,軍民人等,有一技之可法,一藝之便捷者,皆禮而聘之,以教眾士。而士亦相其才,因其勢,分為數類,則習熟易,而功有成。手足疾便者,目明心巧者,身長足高者,肌體肥大者,各視其形之所便,散而習之,集而較之,其精者獎賞而鼓勵之,使人人爭練,師師盡能。復教以獨自成陣,互參成陣之法,而以仁義驅之,可卜所向無敵矣。
qī yuē yǐn dié. bīng jiā zhī lì, wéi dié zuì guǎng, yòng dié zuì nán. suī shēng píng zhī shì, yì bù kě fèi. dié wèi guó zhī ěr mù, guó ér wú dié, yóu rén zhī wú ěr mù, qǐ néng miǎn qīng wēi diān jué hū! wéi guǎng zé zhōng zhì zhī shì yǐ shǐ zhī, bù dàn duō fāng yǐ yǐn zhī, shǐ dí bù jué, qiě shǐ cǐ dié bù zhī bǐ yì wèi wú dié yě. fán dié dé shì jiàn, shěn zhī yú lǐ, dù zhī yú shì, duàn zhī yú xīn, yàn zhī yú sù, ér dié shì zhī xū shí zhēn yàn, mò bù jǐn shí. yòng zhī jiǔ, zé dí zhī shēng xī jiē zhī, mǒu yě zhōng, mǒu yě zhà, mǒu yě kě yǐ yí zhǔ, mǒu yě kě yǐ huì jiāo, chá qí dòng jìng, ér zhī qí xīn yì, chuāi qí yán lùn, ér zhī qí pàn fú, fēi dié qí hé yóu de zāi?
七曰隱諜。兵家之利,惟諜最廣,用諜最難。雖昇平之世,亦不可廢。諜為國之耳目,國而無諜,猶人之無耳目,豈能免傾危顛蹷乎!惟廣擇忠志之士以使之,不但多方以隱之,使敵不覺,且使此諜不知彼亦為吾諜也。凡諜得事件,審之於理,度之於勢,斷之於心,驗之於素,而諜事之虛實真贗,莫不盡識。用之久,則敵之聲息皆知,某也忠,某也詐,某也可以移主,某也可以賄交,察其動靜,而知其心臆,揣其言論,而知其叛服,非諜其何由得哉?
bā yuē gōng xīn. zhì dí zhī dào, gōng xīn wèi shàng. xīn zhě, suǒ yǐ qǔ zhì móu, zhǔ jué duàn yě. xīn jì shòu gōng, zé zhì móu luàn ér yí huò shēng, zá ér bù kě yòng yǐ. gōng xīn zhī shù, wéi duó qí hún, pò qí shì ér yǐ. qí suǒ yī yǐ qǔ jì dié zhě, wú qù zhī qí suǒ rèn yǐ wèi xīn fù zhī zhōng zhì zhě, wú jiān zhī qí suǒ lài yǐ wèi jūn zī zhě, wú hào zhī qí suǒ yī yǐ wèi chún chǐ zhě, wú jiě zhī. fán qí suǒ shì, wú jiē xiān jī ér yīn bài zhī, suī yǒu qí cái zhī shì, yì bù néng wèi zhī móu yǐ.
八曰攻心。制敵之道,攻心為上。心者,所以取智謀,主決斷也。心既受攻,則智謀亂而疑惑生,雜而不可用矣。攻心之術,惟奪其魂,破其恃而已。其所依以取計諜者,吾去之;其所任以為心腹之忠智者,吾間之;其所賴以為軍資者,吾耗之;其所依以為唇齒者,吾解之。凡其所恃,吾皆先機而陰敗之,雖有奇才之士,亦不能為之謀矣。
chū zhēng:
◇出征:
yī yuē zhèng míng. míng bù zhèng zé qū zhí bù fēn, zhàn shì zhī qì bù zhuàng, ér dí fǎn dé yǐ guǐ cí, tán qí dǎng, jī qí zhòng, yǐ huò lín guó zhī ěr mù, fēi jì zhī de yě. jiāng chū zhēng zhī jì, bì xiān míng qí qū zhí, lùn qí shì fēi, jiāng dí zhī zuì bào bái yú sì fāng, shǐ wén zhě jiē fā fèn tóng chóu, ér dí zhī yǔ yì jūn mín jiē shēng kuì nǎn. réng shǐ biàn shì lì shǐ yú dí zhī sì lín, shēn míng dà yì, yǐ jiě qí péng dǎng, jué qí jiù yuán, zé wèi zhàn ér dí yǐ qū yǐ. rán bì dí yǒu bèi nì bù dào zhī shí, wēi zhě wú zhāng zhī, xì zhě wú xiǎn zhī, xū zhě wú shí zhī ěr. ruò dí yuán wú guò shī, bīng duān shí zì wǒ kāi, ér fù jiā yǐ è míng, zé wǒ jiāo bǐ fèn, wǒ qū bǐ zhí, yì bài zhī dào yě, shèn zhī, shèn zhī!
一曰正名。名不正則曲直不分,戰士之氣不壯,而敵反得以詭詞,談其黨,激其眾,以惑鄰國之耳目,非計之得也。將出征之際,必先明其曲直,論其是非,將敵之罪暴白於四方,使聞者皆發忿同仇,而敵之羽翼軍民皆生愧赧。仍使辯士歷使於敵之四鄰,申明大義,以解其朋黨,絕其救援,則未戰而敵已屈矣。然必敵有悖逆不道之實,微者吾張之,隙者吾顯之,虛者吾實之耳。若敵原無過失,兵端實自我開,而復加以惡名,則我驕彼憤,我曲彼直,益敗之道也,慎之,慎之!
èr yuē zhí néng. yòng rén zhī dào, bì shǐ gè jǐn qí néng. fán kě yòng zhī cái, xián luó ér zhì zhī, wú shǐ yǒu yí cái jī dí zhī shī, zé shù jǐ yān. zhì zhě shǐ zhī zhǔ móu, guǒ zhě shǐ zhī cān yì, bó zhě shǐ zhī zhǔ shǐ mìng, yǒng zhě shǐ zhī lǜ shì zú, rén zhě shǐ zhī zhǔ cái gǔ, xìn zhě shǐ zhī sī shǎng fá, lián zhě shǐ zhī fǔ cán bèi. cái zhí xiāng chēng, shì zhì gè ān, xíng jūn zhī běn bù yǐ gù hū! ruò wéi zhòng qīn qīn, bù wù zūn xián jìn ài shì yòng, néng cái sàn shī, zì qiě bù bǎo, ān dé ér zhì dí yé!
二曰職能。用人之道,必使各盡其能。凡可用之才,咸羅而致之,毋使有遺才齎敵之失,則庶幾焉。智者使之主謀,果者使之參議,博者使之主使命,勇者使之率士卒,仁者使之主財谷,信者使之司賞罰,廉者使之撫殘憊。才職相稱,士志各安,行軍之本不已固乎!若惟重親親,不務尊賢近愛是用,能才散失,自且不保,安得而制敵耶!
sān yuē shì zhì. fán sān jūn zhī zhì, bù dú shǐ qí bù shēng èr xīn, fèng lìng kè dí ér yǐ, bì shǐ qí zhī dí rén guǐ jué yòu piàn zhī zhà, ér bù wèi suǒ huò. píng shí dí shì lì ér yòu wǒ zhě, jiāng gù zhī qí móu, ér yīn zhī yǐ qǔ shì yǐ. ér yú zhuī bēn gōng wéi zhī jì, dé shì zhī shí, dí měi duō fāng shǐ jì yǐ yú wǒ shì, huò qì jīn yín huò wù yú lù shàng, huò sàn luó mǎ niú yáng yú dào páng, huò chū fù nǚ, huò chēng tóu xiáng, jūn shì jiàn lì dòng xīn, shī yú jì lǜ ér bài shì zhě, hé kě shèng shù? bì xū yù wèi kāi dǎo, shǐ shì yù cǐ, xián zhī wèi dí zhī dú jì, bèi jiā jǐng sǒng, suī bǎi yòu bù cóng, ér yù shèn yù fèn, zé jué gōng kě chéng yǐ.
三曰士志。凡三軍之志,不獨使其不生二心,奉令克敵而已,必使其知敵人詭譎誘騙之詐,而不為所惑。平時敵示利而誘我者,將固知其謀,而因之以取事矣。而於追奔攻圍之際,得勢之時,敵每多方使計以娛我士,或棄金銀貨物於路上,或散騾馬牛羊於道旁,或出婦女,或稱投降,軍士見利動心,失於紀律而敗事者,何可勝數?必須預為開導,使士遇此,咸知為敵之毒計,倍加警聳,雖百誘不從,而愈慎愈奮,則厥功可成矣。
sì yuē qīn xìn. jiāng lì chēng zhí yǐ, shì zú xí jīng yǐ, ér jiāng lì bù zhī tǐ shì zú zhī qíng, shì zú xīn fú jiāng lì zhī yì, wèi yǒu kè jì zhě yě. bì yě shǐ jiāng lì zhī yú shì zú, yóu fù mǔ zhī ài qí zi. shǐ shì zú zhī yú jiāng lì, yóu yīng hái zhī qīn qí mǔ, tóng zǐ zhī xìn qí shī. ài ér bù jiāo, xìn ér bù fàn, zé zhǐ bì zhī shì chéng, suī lǚ lì kùn wēi ér bù biàn.
四曰親信。將吏稱職矣,士卒習精矣,而將吏不知體士卒之情,士卒心拂將吏之意,未有克濟者也。必也使將吏之於士卒,猶父母之愛其子。使士卒之於將吏,猶嬰孩之親其母,童子之信其師。愛而不驕,信而不犯,則指臂之勢成,雖屢歷困危而不變。
wǔ yuē bèi yào. guó bù kě yī rì wú bèi, hé dài chū zhēng zhī shí ér shǐ yán bèi yào hū! bù zhī píng rì zhī bèi, bèi qí dà lüè, cǐ shí zhī bèi, wù bì zhōu xiáng. huò yǒu yī shì wèi bèi, huò yǒu yī chù wèi bèi, ér wèi dí suǒ chéng, biàn qǐ yú háo mò zhī jiān, huò shēng yú hū xī zhī qǐng, suī yǒu zhǎng biān, bù jí mǎ fù, gǒu bù jiā xiáng shèn, zé dà shì bài yǐ! suǒ wèi yào zhě, liáng cǎo yě, zī zhòng yě, huǒ yào zhī suǒ yě, qiáo mù zhī dì yě, cháng xíng zhī yào dào yě, bù xíng zhī xiǎo jìng yě, guān kǒu jīn liáng, chéng kuò ài sāi, yǐ jí chì hóu zhū shì, píng rì suī yǒu fáng bèi, cǐ shí gèng jiā yán mì, shù wú yí lòu ěr.
五曰備要。國不可一日無備,何待出征之時而始言備要乎!不知平日之備,備其大略,此時之備,務必周詳。或有一事未備,或有一處未備,而為敵所乘,變起於毫末之間,禍生於呼吸之頃,雖有長鞭,不及馬腹,苟不加詳慎,則大事敗矣!所謂要者,糧草也,輜重也,火藥之所也,樵牧之地也,常行之要道也,不行之小徑也,關口津梁,城廓隘塞,以及斥猴諸事,平日雖有防備,此時更加嚴密,庶無遺漏耳。
liù yuē yǎng qì. rén suǒ yǐ zhàn zhě, qì yě. qì shèng zé yī kě dāng bǎi, qì shuāi zé wèi zhàn ér dǎn zǎo hán. bì xiān xù yǎng qí qì, shǐ zhī cháng yíng ér bù kuī, lǚ yòng ér bù jié, zé wú dùn bīng cuò ruì zhī shī yǐ. xù yǎng zhī dào, jié zhī yǐ ēn yì, miǎn zhī yǐ zhōng xiào, quàn zhī yǐ jué lù, shǐ shì gǎn ēn yì zhī hòu, mù zhōng xiào zhī xíng, róng jué lù zhī xiǎn, suī yù qì zhī bù shèng, bù kě de yě.
六曰養氣。人所以戰者,氣也。氣盛則一可當百,氣衰則未戰而膽早寒。必先蓄養其氣,使之常盈而不虧,屢用而不竭,則無鈍兵挫銳之失矣。蓄養之道,結之以恩義,勉之以忠孝,勸之以爵祿,使士感恩義之厚,慕忠孝之行,榮爵祿之顯,雖欲氣之不盛,不可得也。
qī yuē xuǎn fēng. yì zhī jiào shè, qiū zhī huì yì, miào zài zì wù, dé zài zhuān xīn. jiào huì suī tóng, jīng jí jiǒng bié, bù jiā tī xuǎn, zé guò yǔ bù jí, hùn luàn bù fēn, qiáng zhě fèn yǒng, ruò zhě bù jì, liǎng jù bài yǐ. bì xuǎn qí zuì jīng zhě jù wèi yī jūn, fēn wèi sì duì, fēng qí liáng xiǎng, lìng xiāo yǒng shú zhī zhèn shì jūn xíng dì lì zhī jiāng fēn ér tǒng zhī, měng ruò jí léi, sù ruò fēi diàn, yǐ wèi zhàn hān chōng jiān héng tū xiàn zhèn pò qiáng zhī xū, jí zhǒu xié huǎn jí zhī yòng. bì fēn wèi sì zhě, xún huán bù qióng ér hé yì yì yě. nuò ruò zhī zú, xīn cháng shì cǐ, zhàn lì bì bèi, bù qīng bài yǐ.
七曰選鋒。羿之教射,秋之誨弈,妙在自悟,得在專心。教誨雖同,精極迥別,不加剔選,則過與不及,混亂不分,強者奮勇,弱者不繼,兩俱敗矣。必選其最精者聚為一軍,分為四隊,豐其糧餉,令驍勇熟知陣勢軍形地利之將分而統之,猛若疾雷,速若飛電,以為戰酣沖堅橫突陷陣破強之需,及肘脅緩急之用。必分為四者,循環不窮而合亦易也。懦弱之卒,心常恃此,戰力必倍,不輕敗矣。
bā yuē xiàng dǎo. shān chuān xiǎn yì, jiāng suī zhī ér wèi bì xiáng, tú suī zài ér bù néng jǐn, fēi fǎng zhī shú yóu shú chù zhě, bù kě dé ér xī yě. xiàng dǎo zhī yòng, fēi wéi zhī hū dì lì, bìng yù zhī hū rén hé mǒu dì wèi mǒu xián rén zhī suǒ zhái, mǒu chù wèi mǒu huá tú zhī suǒ jū jūn yóu qí dì, xián zhě jìng ér lǐ zhī, huá zhě shēng ér zhū zhī. dí guó rén qíng, wén fēng sī mù yǐ. mǒu chéng dí jūn zī zhī suǒ cáng, mǒu dì dí yān hóu zhī yào dào rú hé? jūn zī zhī chéng tǎo qǔ zhī huǐ zhī yān hóu zhī dào qián duó zhī duàn zhī. dí guó jūn xīn dé xìn luò dǎn yǐ! jiē xiàng dǎo zhī gōng yě. rán wù xìn xū, ér yǐ wèi chéng shí ér shòu qī zhě lǚ lǚ yǐ. bì yě jiān tīng guǎng fǎng, cān píng sù zhī jiān dié yǐ jué zhī, yuǎn tàn jìn shěn yǐ yàn zhī, shǐ néng zhě jiān yān, bù kě rèn qí tuō lí, bù kě shǐ zhī wú shí shì. chéng gōng zhī hòu, zé jì qí gōng, dà ér jué lù, xiǎo ér cái bó, shǐ chóu ér guī zhī, shù bù zhì yǒu wù yě.
八曰嚮導。山川險易,將雖知而未必詳,圖雖載而不能盡,非訪之熟游熟處者,不可得而悉也。嚮導之用,非惟知乎地利,並欲知乎人和;某地為某賢人之所宅,某處為某猾徒之所居;軍由其地,賢者敬而禮之,猾者聲而誅之。敵國人情,聞風思慕矣。某城敵軍資之所藏,某地敵咽喉之要道如何?軍資之城討取之、毀之;咽喉之道潛奪之、斷之。敵國軍心得信落膽矣!皆嚮導之功也。然誤信虛,而以為誠實而受欺者屢屢矣。必也兼聽廣訪,參平素之間諜以決之,遠探近審以驗之,使能者監焉,不可任其脫離,不可使知吾實事。成功之後,則計其功,大而爵祿,小而財帛,始酬而歸之,庶不致有誤也。
lín zhèn:
◇臨陣:
yī yuē xiáng chá. dí guó jūn chén zhī xián yú, jiāng zhī cái fǒu, zú zhī qiáng ruò, liáng zhī duō guǎ, píng jū suī zhī zhī, zhì lín zhèn zhī jì, yóu bù kě hū ér bù fù chá yě. chá qí hé zhě wèi jiān, hé zhě wèi xiá yíng zhě kě shì zhēn yíng, zhuàng zhě kě shì shí zhuàng? jiāng lì zhī xīn hé yǔ bù hé, shì zú zhī qíng qià yǔ bù qià, jiē xū jì ér zhī zhī. qí jiān zhě róu zhī, xiá zhě xiàn zhī, léi zhě dài zhī, jiǎ zhuàng zhě jī zhī. jiāng lì bù hé, shì zú wèi qià, jí gōng zhī jiāng lì hé, shì zú qià, huǎn tú zhī. zhì yǒng jīng ruì qì shì, jù shèng yú wǒ zhě, zhà yǐ jiāo zhī, ér jī lì jiāng shì, dài qí xì yǐ chéng zhī. gǒu bù jiù qí xū shí, yù dí làng zhàn qīng zhēng, lì jiǔ ér bù dà bài zhě xiān yǐ!
一曰詳察。敵國君臣之賢愚,將之才否,卒之強弱,糧之多寡,平居雖知之,至臨陣之際,猶不可忽而不復察也。察其何者為堅,何者為瑕;贏者可是真贏,壯者可是實壯?將吏之心和與不和,士卒之情洽與不洽,皆須計而知之。其堅者柔之,瑕者陷之,羸者待之,假壯者擊之。將吏不和,士卒未洽,急攻之;將吏和,士卒洽,緩圖之。智勇精銳氣勢,俱勝於我者,詐以驕之,而激勵將士,待其隙以乘之。苟不究其虛實,遇敵浪戰輕爭,歷久而不大敗者鮮矣!
èr yuē xiāng dì. xiāng dì zhě, xiāng bǐ cǐ yíng zhèn zhī dì yě. fán yíng bì zé gāo yáng shuǐ cǎo zú yòng zhī dì ér chù zhī, wú jū yōu qiú wēi xiàn zhī dì, kǒng shòu wéi sāi nán chū yě wú jū cǎo mù cóng huì zhī dì, kǒng huǒ gōng yě wú jū bēi xià zhī dì, kǒng shuǐ yān yě. fán zuǒ yòu qián hòu yuǎn jìn, shān chuān cūn shè lín qiàn sì guān zhī kě cáng bīng zhě, bì xì sōu zhī, yuǎn hòu qí, tōng fáng shǒu, qíng duì wǔ, jìn wàng xíng, shǐ jiān xì wú yóu rù, cǐ yíng zhī dà lüè yě. zhèn dì bì hòu yòu gāo yú qián zuǒ, xíng fēn ér shì lián, xiǎn bù bù, yì bù qí, jìn tuì jù shēng, wú suǒ zǔ ài, lì guò bàn yǐ.
二曰相地。相地者,相彼此營陣之地也。凡營必擇高陽水草足用之地而處之,毋居幽囚危陷之地,恐受圍塞難出也;毋居草木叢會之地,恐火攻也;毋居卑下之地,恐水淹也。凡左右前後遠近,山川村舍、林塹寺觀之可藏兵者,必細搜之,遠候騎,通防守,情隊伍,禁妄行,使奸細無由入,此營之大略也。陣地必後右高於前左,形分而勢連,險布步,易布騎,進退俱生,無所阻礙,利過半矣。
sān yuē fēng xiàng. bó dòu zhī jì, fēng suǒ guān yú chéng bài zuì dà, shùn fēng bù jiā lì ér bèi jí, nì fēng suī fèn yǒng ér bù néng rú cháng, yòu yǒu chén āi sǔn mù sāi bí zhī huàn, kě bù shěn hū? wèi zhèn zhī xiān, dāng shěn fēng suǒ cóng lái, dí xiàng wǒ bèi, zé zhèng zhèn yǐ jī zhī dí shùn wǒ nì, zé páng qū yǐ zhì zhī bù wèi wǒ zhì, zé jiān rěn yǐ dài zhī, yǐ jīng qí rào chū qí hòu ér jī zhī. dí zhòng wǒ guǎ, zé lì fèn jī yú fēng huì zhī qǐng ruò wǒ zhòng dí guǎ, dí chéng yīn huì ér lái, zé yǐ xiǎo qí chū jī, huò tū qí lē, huò xiàn qí bèi, huò wǎng huò lái, jí ruò piāo fēng, shǐ bù néng cè, mù xuàn xīn dòng, zé fǎn wèi wǒ suǒ luàn yǐ. zhǐ kě fēn jūn zhuī jī, shèn wú yǐ dà jūn qīng chū yě.
三曰風向。搏鬥之際,風所關於成敗最大,順風不加力而倍疾,逆風雖奮勇而不能如常,又有塵埃損目塞鼻之患,可不審乎?未陣之先,當審風所從來,敵向我背,則正陣以擊之;敵順我逆,則旁趨以致之;不為我致,則堅忍以待之,以精騎繞出其後而擊之。敵眾我寡,則利奮擊於風晦之頃;若我眾敵寡,敵乘陰晦而來,則以小騎出擊,或突其肋,或陷其背,或往或來,疾若飄風,使不能測,目眩心動,則反為我所亂矣。只可分軍追擊,慎毋以大軍輕出也。
sì yuē fēn hé. néng hé ér bù néng fēn, wèi zhī gū jūn néng fēn ér bù néng hé, wèi zhī sàn zú. sàn zú xīn lì bù néng qí, gū jūn yī bài jí wǎ jiě, jiē dà jì yě. dāng fēn zé fēn, dāng hé zé hé, xì chá shí yí, guǎ zé lì hé, zhòng zé lì fēn, yì nán zhí yī. fēn hé zhī dào, fēn bù guāi yú hé, hé bù bèi yú fēn. ruò shǒu zú zhī shēn qū, bǐng yú xīn ér bù luàn, sī wèi dé zhī. zhèn hòu zhī yóu jūn, xíng yíng zhī tàn hòu, cǐ zé bì xū fēn zhě yě. zhàn shí qí bīng zhī wài, dà bīng xū fēn wèi sān, yǐ xún huán dié jìn jiē zhàn, zé wǒ zhī qì shì bù qióng, bǐ zhī jīng ruì yǐ kùn yǐ.
四曰分合。能合而不能分,謂之孤軍;能分而不能合,謂之散卒。散卒心力不能齊,孤軍一敗即瓦解,皆大忌也。當分則分,當合則合,細察時宜,寡則利合,眾則利分,亦難執一。分合之道,分不乖於合,合不背於分。若手足之伸屈,稟於心而不亂,斯為得之。陣後之游軍,行營之探候,此則必須分者也。戰時奇兵之外,大兵須分為三,以循環迭進接戰,則我之氣勢不窮,彼之精銳已困矣。
wǔ yuē bài yù fèn. shèng bài suī bīng jiā zhī cháng, rán ér bài zhě bì móu zhī bù cáng, suàn zhī wèi shàn, bèi zhī wèi zhōu, jiē jiāng zhī guò, qǐ kě yǐ wèi cháng hū! suī jié zhì zhī bīng, ēn xìn sù qià, bù xìng ér bài, gēn běn wèi shāng, rén xīn shàng gù, yóu bù zhì huàn sàn nán lǐ rán xū zì yǐn qí jiù, zì zé qí zuì. jiāng lì shì zú zhī shòu shāng zhě, dàn xī qīn shì zhī, diào yào yǐ zhì zhī, shàn yán yǐ wèi zhī wèi shāng zhě, lùn yǐ jūn ēn zhī zhòng, dí zhī bù zú wèi, sǐ lǐ qiú shēng, yǐ xuě chǐ lì gōng zhī dào, shù jǐ yù fèn yù zhuàng ér kě yòng. ruò tuī guò yú jiāng lì, yǐ xíng lù wèi wēi, zé rén xīn lí ér bù zhèn, yù bù kě wèi yǐ! qí yǒu shí wéi jié zhì ér zhì bài zhě, zé yòu bù dé gū xī ér làn zòng yě.
五曰敗愈奮。勝敗雖兵家之常,然而敗者必謀之不藏,算之未善,備之未周,皆將之過,豈可以為常乎!雖節制之兵,恩信素洽,不幸而敗,根本未傷,人心尚固,猶不致渙散難理;然須自引其咎,自責其罪。將吏士卒之受傷者,旦夕親視之,調藥以治之,善言以慰之;未傷者,論以『君恩之重,敵之不足畏,死裡求生,以雪恥立功』之道,庶幾愈憤愈壯而可用。若推過於將吏,以刑戮為威,則人心離而不振,愈不可為矣!其有實違節制而致敗者,則又不得姑息而濫縱也。
liù yuē shèng yù shèn. zhàn ér shù shèng, dí wèi jiǎn miè, ān zhī fēi zhà yǐ yòu wǒ? jí shì shí bài, qí yǔ yì shàng cún, yú niè wèi jǐn, zhèng yòng móu zhī qiū, jiǎo jì zhī hòu yě. dí wèi wú suǒ bài, qí hèn bì shēn, qí xīn bì hé, qí lì bì qí, qí móu bì mì qiě dú wú zhī fáng bèi zhōu biàn, yóu kǒng yǒu hū wēi, yì liào suǒ wèi jí zhě, ruò jiāo ér duò, zé dí gēng yì chéng xì ér rù yǐ. yǐ shēn hèn zhī xīn, hé ér qí lì, yǐ xíng mì dú zhī móu, dāng zhī yǐ jiāo duò zhī zú ér bù wēi zhě, wèi zhī yǒu yě. bì xū chù shèng zhī hòu, ér rú bài zhī chū chù bài zhī jì, ér rú shèng zhī shǐ, zì rán yòng ér bù qióng, jiǔ ér yì zhuàng yǐ.
六曰勝愈慎。戰而數勝,敵未剪滅,安知非詐以誘我?即是實敗,其羽翼尚存,餘孽未盡,正用謀之秋,角計之候也。敵為吾所敗,其恨必深,其心必合,其力必齊,其謀必密且毒;吾之防備周遍,猶恐有忽微,意料所未及者,若驕而惰,則敵更易乘隙而入矣。以深恨之心,合而齊力,以行密毒之謀,當之以驕惰之卒而不危者,未之有也。必須處勝之後,而如敗之初;處敗之際,而如勝之始,自然用而不窮,久而益壯矣。
qī yuē shàn jiǔ. bīng dào guì sù ér è jiǔ, sù zé suǒ shěng zhě duō, ér wú pí cuò zhī shī jiǔ zé suǒ fèi zhě guǎng, ér duō fèng xì zhī yú, cǐ shì suǒ gòng zhī zhě yě. rán bù néng sù ér bì qiú qí sù, bù kě bù jiǔ ér bì bù yù jiǔ, zé xì zì dǎo yú bài wáng zhī dào yě. rú dí shǒu yī yào hài zhī chéng, chéng gāo qiào jiān hòu, chí shēn kuò xùn xiǎn, liáng zú cái bèi, jūn mín xīn yī, ér jiāng xián néng, wú jiān kě chéng, lì gōng zé tú sǔn shì zú, zhōng bù néng jì, shě zhī bì zī màn wèi luàn cǐ zé fēi zú wǒ jūn xū, gù wǒ yíng lěi, fáng bèi zhōu mì, jué qí qiáo cǎi, duàn qí wài yuán, ér shǐ dí liáng jǐn kuì sàn bù kě yě. wū néng sù ér bù jiǔ hū! gù shì wéi zài yīn shí, bù kě nì gǔ.
七曰善久。兵道貴速而惡久,速則所省者多,而無疲挫之失;久則所費者廣,而多縫隙之虞,此世所共知者也。然不能速而必求其速,不可不久而必不欲久,則系自蹈於敗亡之道也。如敵守一要害之城,城高峭堅厚,池深闊迅險,糧足材備,軍民心一,而將賢能,無間可乘,力攻則徒損士卒,終不能濟,舍之必滋蔓為亂;此則非足我軍需,固我營壘,防備周密,絕其樵彩,斷其外援,而使敵糧盡潰散不可也。烏能速而不久乎!故事惟在因時,不可泥古。
bā yuē wú bào. fū bīng zhī chū, yuán wèi chú bào zhǐ luàn. jì yǐ huò kuí shǒu yǐ, qí shì zú jiē tiān zhī chì zǐ, wú fēi wèi yán xíng jùn fǎ suǒ qū bī, fēi lè hé gē jù mìng yě zé dāng shì ér guī zhī, yù yǐ rén yì xié zhèng, lìng qí zhuǎn xiāng chuán bù, zé jù wèi wǒ suǒ yòng, ér wèi fú zhě, jiē jiě tǐ yǐ, ruò shì bīng lì zhī shèng, sī xī zhēng mìng jù zhàn zhī chóu, nù yǐ jǐn jiān zhī, jì guāi chū shī zhī yì, qiě shī rén xīn ér gàn tiān jì yě. gù rù dí rén zhī chéng, qí xiān shì yǒu gōng dé yú mín zhě, bì fǎng ér cún qí sì, lì xián zhě yǐ jì qí hòu chú nüè zhèng, zhū xié pì, xuǎn xián liáng, xìng jiào huà, huò wù wú qǔ, qiū háo wú fàn, shǐ bù kuì wèi rén yì zhī shī yě.
八曰毋暴。夫兵之出,原為除暴止亂。既已獲魁首矣,其士卒皆天之赤子,無非為嚴刑峻法所驅逼,非樂荷戈拒命也;則當釋而歸之,諭以仁義邪正,令其轉相傳布,則俱為我所用,而未服者,皆解體矣,若恃兵力之盛,思昔爭命拒戰之仇,怒以盡殲之,既乖出師之義,且失人心而干天忌也。故入敵人之城,其先世有功德於民者,必訪而存其祀,立賢者以繼其後;除虐政,誅邪辟,選賢良,興教化,貨物無取,秋毫無犯,始不愧為仁義之師也。
hái jūn:
◇還軍:
yī yuē tuī gōng. píng luàn xuán shī, ān mín dìng guó, suī bù wèi wú gōng, rán jiē guó jiā zhī yùn chāng, jiāng shì zhī jié lì, wú hé gōng zhī yǒu! jí lǜ zhòng yùn chóu, yǒu suǒ qín láo, ér shǐ wú lǜ zhòng yùn chóu zhě, zé jūn xiāng yě, qí gōng yì dāng guī zhī jūn xiāng, wú hé gōng zāi! hái jūn zhī rì, bì yǐ yùn chóu guī zhī jūn xiāng, jié lì guī zhī jiāng shì, lì jiǎo yìn jiàn, huà dàn tuì chù, shù wú yú zhǔ bù shǎng zhī gōng, qiě dù chán chāng zhī kǒu ér quán shēn, yǐ bèi cháo tíng zhī huǎn jí, bù yì měi hū! qí yǒu yī zhōu zhī rèn zhě, yòu bù zài cǐ lùn yǐ.
一曰推功。平亂旋師,安民定國,雖不為無功,然皆國家之運昌,將士之竭力,吾何功之有!即率眾運籌,有所勤勞,而使吾率眾運籌者,則君相也,其功亦當歸之君相,吾何功哉!還軍之日,必以運籌歸之君相,竭力歸之將士,立繳印劍,話淡退處,庶無虞主不賞之功,且杜讒猖之口而全身,以備朝廷之緩急,不亦美乎!其有伊周之任者,又不在此論矣。
èr yuē shǎng láo. píng gōng zhī dà xiǎo, wèi shǎng zhī qīng zhòng, gù wèi bù yì zhī dào. rán xuán shī dāng xiān xù sǐ shì zhī jiā, hòu fāng xíng shǎng, shù zhōng hún mù míng. ruò sǐ zhě yǒu gōng, zé yǐ qí gōng bèi shǎng qí fù mǔ qī zǐ qí zi sūn yǒu kān rèn zhě, zé yǐ qí jué lù jué lù zhī zǐ sūn zhì yòu wèi néng bǔ shòu, jí yǐ lù gěi zhī zé sǐ zhě wú hàn, ér jiàn zhě bì gé wài gǎn fèn, hòu féng biān shì, jiāng shì zì jué nèi gù zhī yōu, ér pàn mìng wú qián yǐ.
二曰賞勞。憑功之大小,為賞之輕重,固為不易之道。然旋師當先恤死事之家,後方行賞,庶忠魂目瞑。若死者有功,則以其功倍賞其父母妻子;其子孫有堪任者,則以其爵祿爵祿之;子孫稚幼未能補授,即以祿給之;則死者無憾,而見者必格外感奮,後逢邊事,將士自絕內顧之憂,而拚命無前矣。
sān yuē ān lì. rén zhī cái néng gè yì, xīn xìng wèi bì jiē tóng, yú xíng shǎng zhī hòu, bì dāng liàng qí cái dé, kě rèn zé rèn zhī, bù kě rèn zé yǎng zhī. rú xīn xìng tān ér jī zhì diào zhě, suī kě zhì yī shí zhī bīng, nán yǐ zhì zhǎng jiǔ zhī mín. ruò shǐ zhī zhì mín, bì zhì wéi bèi, àn fǎ zé shāng gōng chén zhī xīn, ér huǎn jí fá kě yòng zhī cái yuán yòu zé fèi guó jiā zhī fǎ, ér tān mò zēng yǒu shì zhī dǎn. gù yuē yǎng ér wù rèn yě. rú qíng xìng zhēn jiān, sù huái zhōng xiào, cái kě fú zhòng, cái néng lǐ jù zhě, ér zhì yú xián sàn zhī dì, bù yǒu cái nán zhī tàn hū! gù bì xiáng yú shěn liàng, ān zhī gè dāng, ér hòu wèi wú shī yě.
三曰安吏。人之才能各異,心性未必皆同,於行賞之後,必當諒其才德,可任則任之,不可任則養之。如心性貪而機智調者,雖可治一時之兵,難以治長久之民。若使之治民,必致違悖,按法則傷功臣之心,而緩急乏可用之才;原宥則廢國家之法,而貪墨增有恃之膽。故曰養而勿任也。如情性貞堅,素懷忠孝,才可服眾,才能理劇者,而置於閒散之地,不有才難之嘆乎!故必詳於審量,安之各當,而後為無失也。
sì yuē suì jiǎn jié. yòng ài rén zhī dào zhì guó zhě, bù kě sī xū huò wéi, qǐ dài hái jūn zhī hòu, ér shǐ jí cǐ hū. gài huò hài duō xī yú qín láo, ér shēng píng měi liú yú yì zòng. huò nì yú shēng sè, huò huāng yú yuàn wéi, huò xiàn yú tián liè, huò yín yú tái guān, huò huò yú yì duān xié shuō, xí yǐ chéng fēng, shàng jiāo xià dài, mín zhī jiàn qìng, cāng kù jiàn xū, yuàn luàn jiàn qǐ, guó zhī wēi wáng, jiē tāi yú cǐ. wéi xīn hū bǎo mín, ér yǐ jiǎn wèi wù, zé sī yù xiāo ér bù zhǎng, shàn niàn shēng ér bù qióng, xié chén qū ér bù shēn, mín fēng hái gǔ, shì dào fù chún, suī zhuī sān dài zhī zhì bù nán yě.
四曰祟儉節。用愛人之道治國者,不可斯須或違,豈待還軍之後,而始及此乎。蓋禍害多息於勤勞,而昇平每流於逸縱。或溺於聲色,或荒於苑圍,或陷于田獵,或淫於台觀,或惑於異端邪說,習以成風,上驕下怠,民脂漸罄,倉庫漸虛,怨亂漸起,國之危亡,皆胎於此。惟心乎保民,而以儉為務,則私慾消而不長,善念生而不窮,邪臣詘而不伸,民風還古,世道復淳,雖追三代之治不難也。
wǔ yuē xiū chéng háo. fū chéng háo zhě, guó jiā zhī hàn wèi, wàn mín zhī jiǎ zhòu yě. suí pǐ suí bǔ, suí qiǎn suí tiāo qiáng xì zhī shù mù, měi yuè bì xuē chǎn zhī, chù chù jiē chéng jīn tāng yǐ. huò píng rì shī yú qì lǐ, bēng sāi láng jí, fēi dà gōng bù kě, qí xìng gōng zuò bù yú fēng nián zhī xì, zé yú suì qiàn zhī shí. nián fēng wù liào bù áng, suì qiàn fū yì yì jù. ruò bù yú xuán shī zhī hòu, jié jiǎn zhī qiū, ér zhěng lǐ zhī, dài kòu qǐ ér shǐ zhì, zé zhēng yì fèi nóng, rén mín zhèn kǒng, dí yǐn zhòu rù, wú yóu de zhī, zì luàn zhī dào yě. chéng jiān chí shēn, mín xīn yǒu shì, kòu zhì shě cǐ ér qù, zé yǒu hòu gù zhī yōu, gōng wéi zé dùn cuò yú jiān chéng zhī xià, qí lì zuì guǎng, shèn wù hū yě.
五曰修城壕。夫城壕者,國家之捍衛,萬民之甲冑也。隨圮隨補,隨淺隨挑;牆隙之樹木,每月必削鏟之,處處皆成金湯矣。或平日失於葺理,崩塞狼藉,非大工不可,其興工作不於豐年之隙,則於歲歉之時。年豐物料不昂,歲歉夫役易聚。若不於旋師之後,節儉之秋,而整理之,待寇起而始治,則征役廢農,人民震恐,敵隱冑入,無由得知,自亂之道也。城堅池深,民心有恃,寇至舍此而去,則有後顧之憂,攻圍則頓挫于堅城之下,其利最廣,慎勿忽也。
liù yuē shí jīng liàn. jūn shì jīng ruì yǐ, bù néng miǎn yú bìng fèi lǎo sǐ. qiě tài píng zhī hòu, bīng suī xí liàn, duō shì shì guān shì yǐ yǒu bīng zhī míng, wú yòng zhī shí, shǐ dāng qiáng dí, wèi yǒu bù bài zhě. jí ér zhào mù, zé bù néng jǐn jiū suǒ cóng lái, qiě xìng qíng bù xiāng tōng, zú bù bù xiāng yīng, wēi shāng bù xiāng xù, jiē bīng zhī dà hài yě. huò yǒu dí rén qián lái yīng mù, ér biǎo lǐ hé yīng, qí huò yóu xiōng. gù suī zhǐ gē zhī shí, ér xùn liàn wàn bù kě shū hū, wù shǐ yǒu shí yòng zhī jì, suí quē jí bǔ, qín yú jiào liàn, hù xiāng bǐ jiào, xiāng qīn rú gǔ ròu, xiāng hù rú shǒu zú, yǒu suǒ shǐ yòng. cháo lìng kě yǐ cháo qí, mù lìng kě yǐ mù jí, jiào lín tāng ér shǐ yáng fèi, hé chì tiān rǎng zhī xuán zāi!
六曰實精練。軍士精銳矣,不能免於病廢老死。且太平之後,兵雖習練,多事飾觀;是以有兵之名,無用之實,使當強敵,未有不敗者。急而召募,則不能盡究所從來,且性情不相通,足步不相應,危傷不相恤,皆兵之大害也。或有敵人潛來應募,而表里合應,其禍尤凶。故雖止戈之時,而訓練萬不可疏忽,務使有實用之技,隨缺即補,勤於教練,互相比較,相親如骨肉,相護如手足,有所使用。朝令可以朝齊,暮令可以暮集,較臨湯而始揚沸,何啻天壤之懸哉!
qī yuē xiū jiào huà. fán mín yì zé wàng shàn, wàng shàn zé è shēng, cǐ lǐ shì zhī suǒ bì rán yě. gù ní shān yú shù fù zhī hòu, ér jí yǐ jiào jì zhī, chéng suǒ bù kě huǎn zhě yě. jiào huà zhī shàn, wú guò lǐ lè shī shū. dūn lǐ lè ér shuō shī shū, zhòng xián liáng fāng zhèng zhī jǔ, shǐ mín zhī suǒ qū xiàng, yī ér huà shí, shí ér huà bǎi, yǐ biàn yú sì hǎi. rán bì zài shàng zhī jūn zǐ, chí zhī jiān, xíng zhī shí, pǐn wèi zhòng suǒ fú, mín wèi dé suǒ gǎn, shǐ kě xūn táo rù gòu ér xiàng huà, jūn zǐ zhī dé fēng, xiǎo rén zhī dé cǎo, shàng yǒu hǎo zhě, xià bì yǒu shèn yān zhě yǐ. xiān zhé zhī yán, qǐ yǒu qī zāi?
七曰修教化。凡民逸則忘善,忘善則惡生,此理勢之所必然也。故尼山於庶富之後,而即以教繼之,誠所不可緩者也。教化之善,無過禮樂詩書。敦禮樂而說詩書,重賢良方正之舉,使民知所趨向,一而化十,十而化百,以遍於四海。然必在上之君子,持之堅,行之實,品為眾所服,民為德所感,始可薰陶入彀而向化,君子之德風,小人之德草,上有好者,下必有甚焉者矣。先哲之言,豈有欺哉?
bā yuē rèn lián jié. duō nán zhī qiū, fēi cái wú jì yú shì, gù cháng zhòng cái. chéng píng zhī jì, zé xū cái dé jiān yōu, fǒu zé níng cái bù zú, ér dé yǒu yú. ruò wù rèn yī bèi dé zhī tú, zé yín yuán zhī lù kāi, téng lián màn yǐn, zhōng liáng tuì yú jiāo yě, tān bǐ biàn yú mín shàng, yǐ guān zhǎng zhī wēi, shì jiān quán zhī bì, ér jì qí wú yàn zhī yù, bō fū xī suǐ, huì chǒng mèi quán, xiǎo zé tú dú zhōu yì, dà zé yuàn téng sì hǎi, suī yǒu shàn zhě, bàn wú rú zhī hé yǐ! gù cái guò yú dé zhě, yǎng yú xián sàn zhī dì ér qīn mín mó zhě, bì xuǎn dé yōu, shàng jié yì, lì lián chǐ, jìn xié shuō, zhū yì duān. nóng xì zé xìng wén jiǎng wǔ. lǜ tiān xià zhī mín, rù yú tài hé zhī zhōng, bù yì jǐ yú zhì zhì yǔ!
八曰任廉潔。多難之秋,非才無濟於事,故常重才。承平之際,則須才德兼優,否則寧才不足,而德有餘。若誤任一悖德之徒,則夤緣之路開,藤連蔓引,忠良退於郊野,貪鄙遍於民上,倚官長之威,恃奸權之庇,而濟其無厭之欲,剝膚吸髓,賄寵媚權,小則荼毒州邑,大則怨騰四海,雖有善者,辦無如之何矣!故才過於德者,養於閒散之地;而親民膜者,必選德優,尚節義,勵廉恥,禁邪說,誅異端。農隙則興文講武。率天下之民,入於太和之中,不亦幾於至治與!
cǐ wǔ gāng sì shí mù yě. suī bù zú yǐ jǐn zhì bīng zhī néng shì, rán jǐn shèn zhōu mì, shí yí zhī dà lüè, zé yǐ kuò yǐ. yù qióng yōu jí miào zhě, kě tàn suǒ yú qún shū.
此五綱四十目也。雖不足以盡治兵之能事,然謹慎周密,時宜之大略,則已括矣。欲窮幽極妙者,可探索於群書。
gù shù zhǎng kàn bì, tàn dào: yán qiǎn yì shēn, shí cǐ rì duì zhèng zhī miào jì yě. zhì guó zūn cǐ, yǒng wú sàng wáng zhī yú jiāng bīng shǒu cǐ, qǐ yǒu bù shèng zhī lǐ? lǎo fū dāng jí zòu zhī.
顧庶長看畢,嘆道:「言淺意深,實此日對症之妙劑也。治國尊此,永無喪亡之虞;將兵守此,豈有不勝之理?老夫當即奏之。」
ān píng bié qù. nǎi lìng rén téng qīng, fù rù cháo, wèn gōng mén tài jiān dào: zhǔ shàng xiàn yǒu hé shì?
安萍別去。乃令人謄清,復入朝,問宮門太監道:「主上現有何事?」
dá dào: yuè běn yǐ bì, zài xūn fēng lóu wǔ shuì.
答道:「閱本已畢,在薰風樓午睡。」
gù shù zhǎng dào: jué wèi?
顧庶長道:「覺未?」
dá dào: shì jiàn gōng é chuán qǔ xuě ǒu, xiǎng bì xǐng le.
答道:「適見宮娥傳取雪藕,想必醒了。」
gù shù zhǎng dào: fán zòu gù fù yǒu běn.
顧庶長道:「煩奏顧復有本。」
tài jiān rù rén qǐ, chū lái dào: qǐng wú yì diàn jiàn jià.
太監入人啟,出來道:「請無逸殿見駕。」
gù shù zhǎng tóng háng dào shí, dǎo zhǔ wèn dào: qīng yǒu hé běn?
顧庶長同行到時,島主問道:「卿有何本?」
gù shù zhǎng jiāng suǒ shàn chéng shàng, dào: jīn gǔ kè qīng chóu guó, zhe yǒu wǔ lüè, shí qiè mù qián shí shì.
顧庶長將所繕呈上,道:「今古客卿籌國,着有《武略》,實切目前時勢。
chén tè zòu shàng, qǐng bān cì wén wǔ zhū chén, shǐ gè jǐn qí zhí, bù zhì lún dài jiāo shē wù guó.
臣特奏上,請頒賜文武諸臣,使各盡其職,不致倫怠驕奢誤國。」
dǎo zhǔ qīn jiē kàn bì, dào: yán qiè jìn ér zhǐ zhǎng yuǎn, fēi shēn yú jīng jì zhě bù néng zòu, qǐng bān zhī wén wǔ zhū chén. suǒ jiàn jí shì, kě zēng shè yí cái kē, yǐ shōu luó zhòng tǔ. fán wén shì yú jīng yì qián gǔ bīng nóng yǒu yī shì chāo qún zhě, wǔ shì yú zhì yǒng qì xiè yǒu yī jiàn chū zhòng zhě, bù lùn jūn mín rén děng, měi suì sì yuè tóu míng yú tōng zhèng sī, zào cè chéng lǎn, fēn fā shù zhǎng yuán shuài èr chù kǎo yàn. jù zhe qīng zǒng lǐ.
島主親接看畢,道:「言切近而旨長遠,非深於經濟者不能奏,請頒之文武諸臣。所見極是,可增設遺才科,以收羅眾土。凡文士於經義、錢穀、兵農有一事超群者,武士於智勇、器械有一件出眾者,不論軍民人等,每歲四月投名於通政司,造冊呈覽,分發庶長、元帥二處考驗。俱着卿總理。」
bù shuō gù shù zhǎng lǐng mìng tuì cháo, bàn lǐ bān fā. zài shuō yú dà zhōng bāo chì xīn zhèng yì xī gù èr xiāng chè zhǒu, hū jiē bān dào wǔ lüè, xiāng yǔ sòng bì, zhī xì kè qīng suǒ zhe. yú dà zhōng dào: yì lùn píng dàn, bàn xì qián mào tuò yú, yǒu hé qí miào?
不說顧庶長領命退朝,辦理頒發。再說余大忠、包赤心正議西、顧二相掣肘,忽接頒到《武略》,相與誦畢,知系客卿所著。余大忠道:「議論平淡,半系前貿唾餘,有何奇妙?」
bāo chì xīn dào: yīng biàn wú qióng, zì zài lín jī néng yī cǐ píng dàn, jí kě jiàn zhēn yú qí miào yǐ!
包赤心道:「應變無窮,自在臨機能依此平淡,即可漸臻於奇妙矣!」
dà zhōng dào: ān dé lóng luò wèi wǒ fù xīn!
大忠道:「安得籠絡為我腹心!」
bāo chì xīn dào: ruò dé cǐ rén, xī gù bù zú lǜ yě! dàn bǐ wèi jū kè qīng, ér xìng yòu bù qū róng lì, rú hé lóng luò dé lái?
包赤心道:「若得此人,西、顧不足慮也!但彼位居客卿,而性又不趨榮利,如何籠絡得來?」
dà zhōng dào: shě mèi nián yǐ shí liù, yóu wèi xuǎn yǒu jiā xù, gǔ zhāng yì wú shì jiā, zú xià kě wèi zuò méi, rú shì dé chéng, jí kě jiàn cì shōu luó yě.
大忠道:「舍妹年已十六,猶未選有佳婿,古璋亦無室家,足下可為作媒,如事得成,即可漸次收羅也。」
bāo chì xīn dào: wǒ zhèng wàng zhī, fēi cǐ cái jí bù zú yǐ pèi lìng mèi, wǒ qiě yāo ān píng tóng wǎng qù bàn.
包赤心道:「我正忘之,非此才即不足以配令妹,我且邀安萍同往去辦。」
yú dà zhōng dào: tài fù shì qí xiāng hǎo me?
余大忠道:「太副是其相好麼?」
bāo chì xīn dào: ān píng suī rán yǔ wǒ děng wǎng lái, yóu wèi kě shēn xìn qí xīn. wǒ měi mì shǐ chá qí zōng jī, què yǔ tā rén wú jiāo, zuó rì jiàn wǎng gǔ zhāng fǔ, shì yǐ zhī qí qīn jìn, pān bǐ tóng háng, liàng yǒu bì yì.
包赤心道:「安萍雖然與我等往來,猶未可深信其心。我每密使察其蹤跡,卻與他人無交,昨日見往古璋府,是以知其親近,攀彼同行,諒有裨益。」
yú dà zhōng dào: ān tài fù shàn wèi shuō cí, zì wú bù chéng rén zhī měi, dé zhī tóng háng gèng miào. fán wèi zhì yì.
余大忠道:「安太副善為說辭,自無不成人之美,得之同行更妙。煩為致意。」
bāo chì xīn dá yīng xiāng bié, dào ān píng mén qián, zhǎo rén wèn zhī, dá dào: chū chéng wèi guī.
包赤心答應相別,到安萍門前,找人問知,答道:「出城未歸。」
bāo chì xīn huí jiā.
包赤心回家。
cì rì, ān píng huí hòu. bāo chì xīn qǐng rù shū fáng zuò dìng, wèn dào: zuó rì chū chéng, kě yǒu qīn wén?
次日,安萍回候。包赤心請入書房坐定,問道:「昨日出城,可有親聞?」
ān píng dào: wén dé fú jīn wēi dí hóu xiāng biāo bèi cuàn fēi shā dǎo.
安萍道:「聞得浮金威敵侯相彪被竄飛沙島。」
bāo chì xīn dào: cǐ shì jiǔ yǐ.
包赤心道:「此事久矣。」
ān píng dào: què wèi wén tā shì. zuó zì jiāo wài huí lái, zhī dà jià wǎng gù, yǒu shī yíng yà.
安萍道:「卻未聞他事。昨自郊外回來,知大駕枉顧,有失迎迓。」
bāo chì xīn dào: yuán tài fù xīn huò mì yǒu, dì yù fán jiè shào, shì yǐ qū hòu, bù bo kěn xiān róng fǒu?
包赤心道:「緣太副新獲密友,弟欲煩介紹,是以趨候,不卜肯先容否?」
ān píng dào: wéi yǔ gǔ gōng jiū tǎo tóng rén xué dào, wèn zhī suǒ yí, jīn yǐ zhèng qí bā jiǔ, dài fū zhèng yí xiè lǐ zuān yán, nài hé jí cǐ xiǎo dào?
安萍道:「惟與古公究討銅人穴道,問之所疑,今已正其八九,大夫正宜燮理鑽研,奈何及此小道?」
bāo chì xīn dào: yī guó yī rén, yuán wú èr lǐ, qǐ yǒu shàn yī rén, ér bù néng zhì guó zhě hū! cǐ tài fù zhī guò qiān yě. zuó shí yīn yú dài fū zhǔ tuō, gù lái fèng pān.
包赤心道:「醫國醫人,原無二理,豈有善醫人,而不能治國者乎!此太副之過謙也。昨實因余大夫囑託,故來奉攀。」
ān píng dào: suǒ wěi hé shì?
安萍道:「所委何事?」
bāo chì xīn dào: yú gōng yǒu mèi, nián yǐ jí jī, gōng róng yán dé, tiān shēng jué hǎo, wén gǔ gōng wèi yǒu shì jiā, yù wěi zuò méi, chì xīn yīn sù wèi qīn gǔ gōng, nán yú táng tū, tè jiàn tài fù xiān róng, yú gōng shén xǐ, zhǔ chì xīn zhuǎn tuō, wù qí qǐ jià tóng háng.
包赤心道:「余公有妹,年已及笄,工容言德,天生絕好,聞古公未有室家,欲委作媒,赤心因素未親古公,難於唐突,特薦太副先容,余公甚喜,囑赤心轉託,務祈起駕同行。」
ān píng dào: dài fū xià gù, qǐ gǎn tuō tuī? dàn píng yǒu shì zài xiān, bìng bù yǔ zhōng méi děng shì, qǐng lìng yòng néng zhě.
安萍道:「大夫下顧,豈敢托推?但萍有誓在先,並不與中媒等事,請另用能者。」
chì xīn xiào dào: tài fù wù yǐ, zuò méi nǎi dài cái zǐ jiā rén pèi pǐ, xì wǔ lún zhī dà yào, bìng fēi rú shì sú zhī kuáng yán huǎng yǔ. ruò rén rén rú tài fù, nán dào shǐ nán nǚ bái hé bù chéng!
赤心笑道:「太副誤矣,作媒乃代才子佳人配匹,系五倫之大要,並非如世俗之狂言謊語。若人人如太副,難道使男女白合不成!」
ān píng dào: dài fū suǒ jiàn, hé cháng fēi shì, nài xìng gè yǒu pì, wàn nán gǎi yí. tiān xià nán nǚ suī duō, zuò méi zhě yì bù shǎo, quē wǒ yī rén, yì wú guān jǐn yào.
安萍道:「大夫所見,何嘗非是,奈性各有僻,萬難改移。天下男女雖多,作媒者亦不少,缺我一人,亦無關緊要。」
bāo chì xīn dào: jì rú cǐ, tài fù tóng qù, bù fā yī yǔ hé rú?
包赤心道:「既如此,太副同去,不發一語何如?」
ān píng dào: zūn mìng fèng péi, mò guài jiān mò.
安萍道:「遵命奉陪,莫怪緘默。」
nǎi tóng dào gǔ fǔ.
乃同到古府。
kè qīng yíng rù zuò dìng, ān píng xián kǒu wú yán, bāo chì xīn rěn bú zhù shuō dào: chì xīn děng zhī kè qīng zhōng kuì shàng xū, fǎng yǒu xián shū, cái mào xiāng dāng, ér qiě mén méi zhèng duì.
客卿迎入坐定,安萍閒口無言,包赤心忍不住說道:「赤心等知客卿中饋尚虛,訪有賢淑,才貌相當,而且門楣正對。」
kè qīng jiē kǒu dào: guó sàng chóu cún, liú lí yì yù, yōu cǎn fāng yīn, jí wú shì jiā, yì bù gǎn jí cǐ, kuàng yǒu qī yǒu zi, xū láo dài fū fèi xīn.
客卿接口道:「國喪仇存,流離異域,憂慘方殷,即無室家,亦不敢及此,況有妻有子,虛勞大夫費心。」
bāo chì xīn dào: fù chóu gù zhòng, zōng tiāo fēi qīng, shàng guó jì yǒu bīng luàn, ān néng bǎo qí bì quán? huò bù cún liú, zé yú xiào dào wèi miǎn yǒu kuī.
包赤心道:「復仇固重,宗祧非輕,上國既有兵亂,安能保其必全?或不存留,則於孝道未免有虧。」
kè qīng dào: fán shì suī zài rén lì, ér chéng zhōng shǔ tiān xīn, tiān bù jué wú sì, zi zì yīng cún tiān guǒ jué gǔ shì, suī zài qǔ, qǐ néng ǎo tiān, tú wèi fēi yì ěr!
客卿道:「凡事雖在人力,而成終屬天心,天不絕吾嗣,子自應存;天果絕古氏,雖再娶,豈能拗天,徒為非議耳!」
bāo chì xīn yù zài kāi kǒu, kè qīng dào: zhāng yán jì chū, duàn wú bù xìn zhī lǐ, rì hòu zhì jiù, zì lái fèng tuō. cǐ shí dài fū wù xū bī yě.
包赤心欲再開口,客卿道:「璋言既出,斷無不信之理,日後志就,自來奉托。此時大夫勿虛逼也。」
ān píng wú yǔ, chì xīn zhuǎn miàn shì zhī, ān píng dào: rú cǐ qiě huǎn, wǒ men gào tuì.
安萍無語,赤心轉面視之,安萍道:「如此且緩,我們告退。」
bāo chì xīn zhǐ de qǐ shēn tóng bié shàng chē, dào yú dà zhōng jiā lái. dà zhōng dào: jì láo yù zhǐ, yòu fèi tái xīn.
包赤心只得起身同別上車,到余大忠家來。大忠道:「既勞玉趾,又費台心。」
bāo chì xīn dào: zěn liào zhè sī jiān cí yǐ yǒu qī zǐ, suí shuō suí biàn, bìng bù fàng sī háo xì fèng.
包赤心道:「怎料這廝堅辭已有妻子,隨說隨辯,並不放絲毫隙縫。」
yú dà zhōng dào: zú xià céng fǒu yán jí dà zhōng?
余大忠道:「足下曾否言及大忠?」
bāo chì xīn dào: kàn tā kāi kǒu jù jué, zài shuō chū zūn míng, gèng bù yǎ guān?
包赤心道:「看他開口拒絕,再說出尊名,更不雅觀?」
yú dà zhōng dào: rú cǐ kě è, dài wǒ xún shì nán wèi tā.
余大忠道:「如此可惡,待我尋事難為他。」
bāo chì xīn dào: nán, nán, nán!
包赤心道:「難,難,難!」
yú dà zhōng dào: hé nán yě?
余大忠道:「何難也?」
bāo chì xīn dào: zhǔ shàng xìn zhī rú shén míng, ài zhī rú gǔ ròu, rú hé nán wèi dé tā!
包赤心道:「主上信之如神明,愛之如骨肉,如何難為得他!」
yú dà zhōng dào: xún nán bàn de shì yǔ tā bàn!
余大忠道:「尋難辦的事與他辦!」
bāo chì xīn dào: yì shǔ wú yòng. chūn shuǐ hé zhī gān hé, yù shā gāng zhī luàn zá, lì lái wèi guó zhī bìng, bǐ jù tán xiào ér ràng gù dìng zhī. jìn wén fēng shuāi ruò, jù fǎn duān hòu zhī tǐ wǔ bèi huāng shū, yòu zhe wǔ lüè zhī mó. guó jiā zhū shì, shàng yǒu nán yú cǐ shù zhě hū!
包赤心道:「亦屬無用。春水河之乾涸,玉砂岡之亂雜,歷來為國之病,彼俱談笑而讓顧定之。近文風衰弱,遽返端厚之體;武備荒疏,又着《武略》之謨。國家諸事,尚有難於此數者乎!」
yú dà zhōng xiào dào: yǒu, zú xià jǐn yǐ cǐ zhī wèi nán, ér wǒ shì zhī què yì, qí quán zài bǐ, dé yǐ ān xián chóu huà, lìng yǒu quán zài rén zhě, bèi ān dé ér wèi zhī?
余大忠笑道:「有,足下僅以此之為難,而我視之卻易,其權在彼,得以安閒籌劃,另有權在人者,被安得而為之?」
bāo chì xīn xīn rán jiù wèn. zhèng shì: nán cái suī suǒ qí nán shì, shí guǎng hé fáng qiǎn shí móu.
包赤心欣然就問。正是:難才雖索奇難事,識廣何妨淺識謀。
bù zhī suǒ shuō xì hé nán fǎ, qiě tīng xià huí fēn jiě.
不知所說系何難法,且聽下回分解。