hū hán xié dān yú guī tíng shù yuè, bà bīng shǐ gè guī gù dì, nǎi shōu qí xiōng hū tú wú sī zài mín jiān zhě lì wèi zuǒ gǔ lí wáng, shǐ rén gào yòu xián guì rén, yù lìng shā yòu xián wáng. qí dōng, dōu lóng qí yǔ yòu xián wáng gòng lì rì zhú wáng báo xū táng wèi tú qí dān yú, fā bīng shù wàn rén dōng xí hū hán xié dān yú. hū hán xié dān yú bīng bài zǒu, tú qí dān yú hái, yǐ qí zhǎng zǐ dōu tú wú xī wèi zuǒ gǔ lí wáng, shǎo zǐ gū mào lóu tóu wèi yòu gǔ lí wáng, liú jū dān yú tíng.
呼韓邪單于歸庭數月,罷兵使各歸故地,乃收其兄呼屠吾斯在民間者立為左谷蠡王,使人告右賢貴人,欲令殺右賢王。其冬,都隆奇與右賢王共立日逐王薄胥堂為屠耆單于,發兵數萬人東襲呼韓邪單于。呼韓邪單于兵敗走,屠耆單于還,以其長子都塗吾西為左谷蠡王,少子姑瞀樓頭為右谷蠡王,留居單于庭。
míng nián qiū, tú qí dān yú shǐ rì zhú wáng xiān xián dǎn xiōng yòu ào jiān wáng wèi wū jí dū wèi gè èr wàn qí, tún dōng fāng yǐ bèi hū hán xié dān yú. shì shí, xī fāng hū jiē wáng lái yǔ wéi lí dāng hù móu, gòng chán yòu xián wáng, yán yù zì lì wèi wū jí dān yú. tú qí dān yú shā yòu xián wáng fù zǐ, hòu zhī qí yuān, fù shā wéi lí dāng hù. yú shì hū jiē wáng kǒng, suì pàn qù, zì lì wèi hū jiē dān yú. yòu ào jiān wáng wén zhī, jí zì lì wèi chē lí dān yú. wū jí dū wèi yì zì lì wèi wū jí dān yú. fán wǔ dān yú. tú qí dān yú zì jiāng bīng dōng jī chē lí dān yú, shǐ dōu lóng qí jī wū jí. wū jí chē lí jiē bài, xī běi zǒu, yǔ hū jiē dān yú bīng hé wèi sì wàn rén. wū jí hū jiē jiē qù dān yú hào, gòng bìng lì zūn fǔ chē lí dān yú. tú qí dān yú wén zhī, shǐ zuǒ dà jiāng dū wèi jiāng sì wàn qí fēn tún dōng fāng, yǐ bèi hū hán xié dān yú, zì jiāng sì wàn qí xī jī chē lí dān yú. chē lí dān yú bài, xī běi zǒu, tú qí dān yú jí yǐn xī nán, liú xì dūn dì.
明年秋,屠耆單于使日逐王先賢撣兄右奧鞬王為烏藉都尉各二萬騎,屯東方以備呼韓邪單于。是時,西方呼揭王來與唯犁當戶謀,共讒右賢王,言欲自立為烏藉單于。屠耆單于殺右賢王父子,後知其冤,復殺唯犁當戶。於是呼揭王恐,遂畔去,自立為呼揭單于。右奧鞬王聞之,即自立為車犁單于。烏藉都尉亦自立為烏藉單于。凡五單于。屠耆單于自將兵東擊車犁單于,使都隆奇擊烏藉。烏藉、車犁皆敗,西北走,與呼揭單于兵合為四萬人。烏藉、呼揭皆去單于號,共併力尊輔車犁單于。屠耆單于聞之,使左大將、都尉將四萬騎分屯東方,以備呼韓邪單于,自將四萬騎西擊車犁單于。車犁單于敗,西北走,屠耆單于即引西南,留闟敦地。
qí míng nián, hū hán xié dān yú qiǎn qí dì yòu gǔ lí wáng děng xī xí tú qí dān yú tún bīng, shā lüè wàn yú rén. tú qí dān yú wén zhī, jí zì jiāng liù wàn qí jī hū hán xié dān yú, xíng qiān lǐ, wèi zhì rù gū dì, féng hū hán xié dān yú bīng kě sì wàn rén, hé zhàn. tú qí dān yú bīng bài, zì shā. dōu lóng qí nǎi yǔ tú qí shǎo zǐ yòu gǔ lí wáng gū mào lóu tóu wáng guī hàn, chē lí dān yú dōng jiàng hū hán xié dān yú. hū hán xié dān yú zuǒ dà jiāng wū lì qū yǔ fù hū sù lèi wū lì wēn dūn jiē jiàn xiōng nú luàn, lǜ qí zhòng shù wàn rén nán jiàng hàn. fēng wū lì qū wèi xīn chéng hóu, wū lì wēn dūn wèi yì yáng hóu. shì shí, lǐ líng zi fù lì wū jí dū wèi wèi dān yú, hū hán xié dān yú bǔ zhǎn zhī, suì fù dōu dān yú tíng, rán zhòng cái shù wàn rén. tú qí dān yú cóng dì xiū xún wáng jiāng suǒ zhǔ wǔ liù bǎi qí, jī shā zuǒ dà qiě qú, bìng qí bīng, zhì yòu dì, zì lì wèi rùn zhèn dān yú, zài xī biān. qí hòu, hū hán xié dān yú xiōng zuǒ xián wáng hū tú wú sī yì zì lì wèi zhì zhī gǔ dōu hóu dān yú, zài dōng biān. qí hòu èr nián, rùn zhèn dān yú lǜ qí zhòng dōng jī zhì zhī dān yú. zhì zhī dān yú yǔ zhàn, shā zhī, bìng qí bīng, suì jìn gōng hū hán xié. hū hán xié pò, qí bīng zǒu, zhì zhī dōu dān yú tíng.
其明年,呼韓邪單于遣其弟右谷蠡王等西襲屠耆單于屯兵,殺略萬餘人。屠耆單于聞之,即自將六萬騎擊呼韓邪單于,行千里,未至嗕姑地,逢呼韓邪單于兵可四萬人,合戰。屠耆單于兵敗,自殺。都隆奇乃與屠耆少子右谷蠡王姑瞀樓頭亡歸漢,車犁單于東降呼韓邪單于。呼韓邪單于左大將烏厲屈與父呼速累烏厲溫敦皆見匈奴亂,率其眾數萬人南降漢。封烏厲屈為新城侯,烏厲溫敦為義陽侯。是時,李陵子復立烏藉都尉為單于,呼韓邪單于捕斬之,遂復都單于庭,然眾裁數萬人。屠耆單于從弟休旬王將所主五六百騎,擊殺左大且渠,並其兵,至右地,自立為閏振單于,在西邊。其後,呼韓邪單于兄左賢王呼屠吾斯亦自立為郅支骨都侯單于,在東邊。其後二年,閏振單于率其眾東擊郅支單于。郅支單于與戰,殺之,並其兵,遂進攻呼韓邪。呼韓邪破,其兵走,郅支都單于庭。
hū hán xié zhī bài yě, zuǒ yī zhì zī wáng wèi hū hán xié jì, quàn lìng chēng chén rù cháo shì hàn, cóng hàn qiú zhù, rú cǐ xiōng nú nǎi dìng. hū hán xié yì wèn zhū dà chén, jiē yuē: bù kě. xiōng nú zhī sú, běn shàng qì lì ér xià fú yì, yǐ mǎ shàng zhàn dòu wèi guó, gù yǒu wēi míng yú bǎi mán. zhàn sǐ, zhuàng shì suǒ yǒu yě. jīn xiōng dì zhēng guó, bù zài xiōng zé zài dì, suī sǐ yóu yǒu wēi míng, zi sūn cháng zhǎng zhū guó. hàn suī qiáng, yóu bù néng jiān bìng xiōng nú, nài hé luàn xiān gǔ zhī zhì, chén shì yú hàn, bēi rǔ xiān dān yú, wèi zhū guó suǒ xiào! suī rú shì ér ān, hé yǐ fù zhǎng bǎi mán! zuǒ yī zhì zī yuē: bù rán. qiáng ruò yǒu shí, jīn hàn fāng shèng, wū sūn chéng guō zhū guó jiē wèi chén qiè. zì qiě dī hóu dān yú yǐ lái, xiōng nú rì xuē, bù néng qǔ fù, suī qū qiáng yú cǐ, wèi cháng yī rì ān yě. jīn shì hàn zé ān cún, bù shì zé wēi wáng, jì hé yǐ guò cǐ! zhū dà rén xiāng nán jiǔ zhī. hū hán xié cóng qí jì, yǐn zhòng nán jìn sāi, qiǎn zi yòu xián wáng zhū lóu qú táng rù shì. zhì zhī dān yú yì qiǎn zi yòu dà jiāng jū yú lì shòu rù shì. shì suì, gān lù yuán nián yě.
呼韓邪之敗也,左伊秩訾王為呼韓邪計,勸令稱臣入朝事漢,從漢求助,如此匈奴乃定。呼韓邪議問諸大臣,皆曰:「不可。匈奴之俗,本上氣力而下服役,以馬上戰鬥為國,故有威名於百蠻。戰死,壯士所有也。今兄弟爭國,不在兄則在弟,雖死猶有威名,子孫常長諸國。漢雖強,猶不能兼併匈奴,奈何亂先古之制,臣事於漢,卑辱先單于,為諸國所笑!雖如是而安,何以復長百蠻!」左伊秩訾曰:「不然。強弱有時,今漢方盛,烏孫城郭諸國皆為臣妾。自且鞮侯單于以來,匈奴日削,不能取復,雖屈強於此,未嘗一日安也。今事漢則安存,不事則危亡,計何以過此!」諸大人相難久之。呼韓邪從其計,引眾南近塞,遣子右賢王銖婁渠堂入侍。郅支單于亦遣子右大將駒於利受入侍。是歲,甘露元年也。
míng nián, hū hán xié dān yú kuǎn wǔ yuán sāi, yuàn cháo sān nián zhēng yuè. hàn qiǎn chē qí dū wèi hán chāng yíng, fā guò suǒ qī jùn jùn èr qiān qí, wèi chén dào shàng. dān yú zhēng yuè cháo tiān zǐ yú gān quán gōng, hàn chǒng jì shū lǐ, wèi zài zhū hóu wáng shàng, zàn yè chēng chén ér bù míng. cì yǐ guān dài yī shang huáng jīn xǐ lì shòu yù jù jiàn pèi dāo gōng yī zhāng shǐ sì fā qǐ jǐ shí ān chē yī chéng ān lēi yī xiàn mǎ shí wǔ pǐ huáng jīn èr shí jīn qián èr shí wàn yì pī qī shí qī xí jǐn xiù qǐ hú zá bó bā qiān pǐ xù liù qiān jīn. lǐ bì, shǐ shǐ zhě dào dān yú xiān xíng, sù zhǎng píng. shàng zì gān quán sù chí yáng gōng. shàng dēng zhǎng píng, zhào dān yú wú yè, qí zuǒ yòu dāng hù zhī qún chén jiē dé liè guān, jí zhū mán yí jūn zhǎng wáng hóu shù wàn, xián yíng yú wèi qiáo xià, jiā dào chén. shàng dēng wèi qiáo, xián chēng wàn suì. dān yú jiù dǐ, liú yuè yú, qiǎn guī guó. dān yú zì qǐng yuàn liú jū guāng lù sāi xià, yǒu jí bǎo hàn shòu xiáng chéng. hàn qiǎn zhǎng lè wèi wèi gāo chāng hóu dǒng zhōng chē qí dū wèi hán chāng jiāng qí wàn liù qiān, yòu fā biān jùn shì mǎ yǐ qiān shù, sòng dān yú chū shuò fāng jī lù sāi. zhào zhōng děng liú wèi dān yú, zhù zhū bù fú, yòu zhuǎn biān gǔ mǐ bèi, qián hòu sān wàn sì qiān hú, gěi shàn qí shí. shì suì, zhì zhī dān yú yì qiǎn shǐ fèng xiàn, hàn yù zhī shén hòu.
明年,呼韓邪單于款五原塞,願朝三年正月。漢遣車騎都尉韓昌迎,發過所七郡郡二千騎,為陳道上。單于正月朝天子於甘泉宮,漢寵際殊禮,位在諸侯王上,贊謁稱臣而不名。賜以冠帶衣裳、黃金璽戾綬、玉具劍、佩刀、弓一張、矢四發、棨戟十、安車一乘、鞍勒一縣、馬十五匹、黃金二十斤、錢二十萬、衣被七十七襲、錦繡綺縠雜帛八千匹、絮六千斤。禮畢,使使者道單于先行,宿長平。上自甘泉宿池陽宮。上登長平,詔單于毋謁,其左右當戶之群臣皆得列觀,及諸蠻夷君長王侯數萬,咸迎於渭橋下,夾道陳。上登渭橋,咸稱萬歲。單于就邸,留月余,遣歸國。單于自請願留居光祿塞下,有急保漢受降城。漢遣長樂衛尉高昌侯董忠、車騎都尉韓昌將騎萬六千,又發邊郡士馬以千數,送單于出朔方雞鹿塞。詔忠等留衛單于,助誅不服,又轉邊穀米糒,前後三萬四千斛,給贍其食。是歲,郅支單于亦遣使奉獻,漢遇之甚厚。
míng nián, liǎng dān yú jù qiǎn shǐ cháo xiàn, hàn dài hū hán xié shǐ yǒu jiā. míng nián, hū hán xié dān yú fù rù cháo, lǐ cì rú chū, jiā yī bǎi yī shí xí, jǐn bó jiǔ qiān pǐ, xù bā qiān jīn. yǐ yǒu tún bīng, gù bù fù fā qí wèi sòng.
明年,兩單于俱遣使朝獻,漢待呼韓邪使有加。明年,呼韓邪單于復入朝,禮賜如初,加衣百一十襲,錦帛九千匹,絮八千斤。以有屯兵,故不復發騎為送。
shǐ, zhì zhī dān yú yǐ wèi hū hán xié jiàng hàn, bīng ruò bù néng fù zì hái, jí yǐn qí zhòng xī, yù gōng dìng yòu dì. yòu tú qí dān yú xiǎo dì běn shì hū hán xié, yì wáng zhī yòu dì, shōu liǎng xiōng yú bīng dé shù qiān rén, zì lì wèi yī lì mù dān yú, dào féng zhì zhī, hé zhàn, zhì zhī shā zhī, bìng qí bīng wǔ wàn yú rén. wén hàn chū bīng gǔ zhù hū hán xié, jí suì liú jū yòu dì. zì dù lì bù néng dìng xiōng nú, nǎi yì xī jìn wū sūn, yù yǔ bìng lì, qiǎn shǐ jiàn xiǎo kūn mí wū jiù tú. wū jiù tú jiàn hū hán xié wèi hàn suǒ yōng, zhì zhī wáng lǔ, yù gōng zhī yǐ chēng hàn, nǎi shā zhì zhī shǐ, chí tóu sòng dōu hù zài suǒ, fā bā qiān qí yíng zhì zhī. zhì zhī jiàn wū sūn bīng duō, qí shǐ yòu bù fǎn, lè bīng féng jī wū sūn, pò zhī. yīn běi jī wū jiē, wū jiē jiàng. fā qí bīng xī pò jiān kūn, běi jiàng dīng lìng, bìng sān guó. shù qiǎn bīng jī wū sūn, cháng shèng zhī. jiān kūn dōng qù dān yú tíng qī qiān lǐ, nán qù chē shī wǔ qiān lǐ, zhì zhī liú dū zhī.
始,郅支單于以為呼韓邪降漢,兵弱不能復自還,即引其眾西,欲攻定右地。又屠耆單于小弟本侍呼韓邪,亦亡之右地,收兩兄余兵得數千人,自立為伊利目單于,道逢郅支,合戰,郅支殺之,並其兵五萬餘人。聞漢出兵、谷助呼韓邪,即遂留居右地。自度力不能定匈奴,乃益西近烏孫,欲與併力,遣使見小昆彌烏就屠。烏就屠見呼韓邪為漢所擁,郅支亡虜,欲攻之以稱漢,乃殺郅支使,持頭送都護在所,發八千騎迎郅支。郅支見烏孫兵多,其使又不反,勒兵逢擊烏孫,破之。因北擊烏揭,烏揭降。發其兵西破堅昆,北降丁令,並三國。數遣兵擊烏孫,常勝之。堅昆東去單于庭七千里,南去車師五千里,郅支留都之。
yuán dì chū jí wèi, hū hán xié dān yú fù shàng shū, yán mín zhòng kùn fá. hàn zhào yún zhōng wǔ yuán jùn zhuǎn gǔ èr wàn hú yǐ gěi yān. zhì zhī dān yú zì yǐ dào yuǎn, yòu yuàn hàn yōng hù hū hán xié, qiǎn shǐ shàng shū qiú shì zi. hàn qiǎn gǔ jí sòng zhī, zhì zhī shā jí. hàn bù zhī jí yīn wèn, ér xiōng nú jiàng zhě yán wén ōu tuō jiē shā zhī. hū hán xié dān yú shǐ lái, hàn zhé bù zé zhī shén jí. míng nián, hàn qiǎn chē qí dū wèi hán chāng guāng lù dài fū zhāng měng sòng hū hán xié dān yú shì zi, qiú wèn jí děng, yīn shè qí zuì, wù lìng zì yí. chāng měng jiàn dān yú mín zhòng yì shèng, sāi xià qín shòu jǐn, dān yú zú yǐ zì wèi, bù wèi zhì zhī. wén qí dà chén duō quàn dān yú běi guī zhě, kǒng běi qù hòu nán yuē shù, chāng měng jí yǔ wèi méng yuē yuē: zì jīn yǐ lái, hàn yǔ xiōng nú hé wèi yī jiā, shì shì wú dé xiāng zhà xiāng gōng. yǒu qiè dào zhě, xiāng bào, xíng qí zhū, cháng qí wù yǒu kòu, fā bīng xiāng zhù. hàn yǔ xiōng nú gǎn xiān bèi yuē zhě, shòu tiān bù xiáng. lìng qí shì shì zǐ sūn jǐn rú méng. chāng měng yǔ dān yú jí dà chén jù dēng xiōng nú nuò shuǐ dōng shān, xíng bái mǎ, dān yú yǐ jìng lù dāo jīn liú lí náo jiǔ, yǐ lǎo shàng dān yú suǒ pò ròu zhī wáng tóu wèi yǐn qì zhě gòng yǐn xuè méng. chāng měng hái zòu shì, gōng qīng yì zhě yǐ wèi: dān yú bǎo sāi wèi fān, suī yù běi qù, yóu bù néng wèi wēi hài. chāng měng shàn yǐ hàn guó shì shì zǐ sūn yǔ yí dí zǔ méng, lìng dān yú dé yǐ è yán shàng gào yú tiān, xiū guó jiā, shāng wēi zhòng, bù kě de xíng. yí qiǎn shǐ wǎng gào cí tiān, yǔ jiě méng. chāng měng fèng shǐ wú zhuàng, zuì zhì bù dào. shàng báo qí guò, yǒu zhào chāng měng yǐ shú lùn, wù jiě méng. qí hòu hū hán xié jìng běi guī tíng, rén zhòng shāo shāo guī zhī, guó zhōng suì dìng.
元帝初即位,呼韓邪單于復上書,言民眾睏乏。漢詔雲中、五原郡轉谷二萬斛以給焉。郅支單于自以道遠,又怨漢擁護呼韓邪,遣使上書求侍子。漢遣谷吉送之,郅支殺吉。漢不知吉音問,而匈奴降者言聞甌脫皆殺之。呼韓邪單于使來,漢輒簿責之甚急。明年,漢遣車騎都尉韓昌、光祿大夫張猛送呼韓邪單于侍子,求問吉等,因赦其罪,勿令自疑。昌、猛見單于民眾益盛,塞下禽獸盡,單于足以自衛,不畏郅支。聞其大臣多勸單于北歸者,恐北去後難約束,昌、猛即與為盟約曰:「自今以來,漢與匈奴合為一家,世世毋得相詐相攻。有竊盜者,相報,行其誅,償其物;有寇,發兵相助。漢與匈奴敢先背約者,受天不祥。令其世世子孫盡如盟。」昌、猛與單于及大臣俱登匈奴諾水東山,刑白馬,單于以徑路刀金留犁撓酒,以老上單于所破月氏王頭為飲器者共飲血盟。昌、猛還奏事,公卿議者以為:「單于保塞為藩,雖欲北去,猶不能為危害。昌、猛擅以漢國世世子孫與夷狄詛盟,令單于得以惡言上告於天,羞國家,傷威重,不可得行。宜遣使往告祠天,與解盟。昌、猛奉使無狀,罪至不道。」上薄其過,有詔昌、猛以贖論,勿解盟。其後呼韓邪竟北歸庭,人眾稍稍歸之,國中遂定。
zhì zhī jì shā shǐ zhě, zì zhī fù hàn, yòu wén hū hán xié yì qiáng, kǒng jiàn xí jī, yù yuǎn qù. huì kāng jū wáng shù wèi wū sūn suǒ kùn, yǔ zhū xī hóu jì, yǐ wèi xiōng nú dà guó, wū sūn sù fú shǔ zhī, jīn zhì zhī dān yú kùn è zài wài, kě yíng zhì dōng biān, shǐ hé bīng qǔ wū sūn yǐ lì zhī, zhǎng wú xiōng nú yōu yǐ. jí shǐ shǐ zhì jiān kūn tōng yǔ zhì zhī. zhì zhī sù kǒng, yòu yuàn wū sūn, wén kāng jū jì, dà shuō, suì yǔ xiāng jié, yǐn bīng ér xī. kāng jū yì qiǎn guì rén, tuó tā lǘ mǎ shù qiān pǐ, yíng zhì zhī. zhì zhī rén zhòng zhōng hán dào sǐ, yú cái sān qiān rén dào kāng jū. qí hòu, dōu hù gān yán shòu yǔ fù chén tāng fā bīng jí kāng jū zhū zhǎn zhì zhī, yǔ zài yán shòu tāng chuán.
郅支既殺使者,自知負漢,又聞呼韓邪益強,恐見襲擊,欲遠去。會康居王數為烏孫所困,與諸翕侯計,以為匈奴大國,烏孫素服屬之,今郅支單于困厄在外,可迎置東邊,使合兵取烏孫以立之,長無匈奴憂矣。即使使至堅昆通語郅支。郅支素恐,又怨烏孫,聞康居計,大說,遂與相結,引兵而西。康居亦遣貴人,橐它驢馬數千匹,迎郅支。郅支人眾中寒道死,余財三千人到康居。其後,都護甘延壽與副陳湯發兵即康居誅斬郅支,語在《延壽、湯傳》。
zhì zhī jì zhū, hū hán xié dān yú qiě xǐ qiě jù, shàng shū yán yuē: cháng yuàn yè jiàn tiān zǐ, chéng yǐ zhì zhī zài xī fāng, kǒng qí yǔ wū sūn jù lái jī chén, yǐ gù wèi dé zhì hàn. jīn zhì zhī yǐ fú zhū, yuàn rù cháo jiàn. jìng níng yuán nián, dān yú fù rù cháo, lǐ cì rú chū, jiā yī fú jǐn bó xù, jiē bèi yú huáng lóng shí. dān yú zì yán yuàn xù hàn shì yǐ zì qīn. yuán dì yǐ hòu gōng liáng jiā zǐ wáng qiáng zì zhāo jūn cì dān yú. dān yú huān xǐ, shàng shū yuàn bǎo sāi shàng gǔ yǐ xī zhì dūn huáng, chuán zhī wú qióng, qǐng bà biān bèi sāi lì zú, yǐ xiū tiān zǐ rén mín. tiān zǐ lìng xià yǒu sī yì, yì zhě jiē yǐ wèi biàn. láng zhōng hóu yīng xí biān shì, yǐ wèi bù kě xǔ. shàng wèn zhuàng, yīng yuē:
郅支既誅,呼韓邪單于且喜且懼,上書言曰:「常願謁見天子,誠以郅支在西方,恐其與烏孫俱來擊臣,以故未得至漢。今郅支已伏誅,願入朝見。」竟寧元年,單于復入朝,禮賜如初,加衣服錦帛絮,皆倍於黃龍時。單于自言願婿漢氏以自親。元帝以後宮良家子王牆字昭君賜單于。單于歡喜,上書願保塞上谷以西至敦煌,傳之無窮,請罷邊備塞吏卒,以休天子人民。天子令下有司議,議者皆以為便。郎中侯應習邊事,以為不可許。上問狀,應曰:
zhōu qín yǐ lái, xiōng nú bào jié, kòu qīn biān jìng, hàn xìng, yóu bèi qí hài. chén wén běi biān sāi zhì liáo dōng, wài yǒu yīn shān, dōng xī qiān yú lǐ, cǎo mù mào shèng, duō qín shòu, běn mào dùn dān yú yī zǔ qí zhōng, zhì zuò gōng shǐ, lái chū wèi kòu, shì qí yuàn yòu yě. zhì xiào wǔ shì, chū shī zhēng fá, chì duó cǐ dì, rǎng zhī yú mù běi. jiàn sāi jiǎo, qǐ tíng suì, zhú wài chéng, shè tún shù yǐ shǒu zhī, rán hòu biān jìng de yòng shǎo ān. mù běi dì hū, shǎo cǎo mù, duō dà shā, xiōng nú lái kòu, shǎo suǒ bì yǐn, cóng sāi yǐ nán, jìng shēn shān gǔ, wǎng lái chà nán. biān zhǎng lǎo yán xiōng nú shī yīn shān zhī hòu, guò zhī wèi cháng bù kū yě. rú bà bèi sāi shù zú, shì yí dí zhī dà lì, bù kě yī yě. jīn shèng dé guǎng bèi, tiān fù xiōng nú, xiōng nú dé méng quán huó zhī ēn, qǐ shǒu lái chén. fū yí dí zhī qíng, kùn zé bēi shùn, qiáng zé jiāo nì, tiān xìng rán yě. qián yǐ bà wài chéng, shěng tíng suì, jīn cái zú yǐ hòu wàng tōng fēng huǒ ér yǐ. gǔ zhě ān bù wàng wēi, bù kě fù bà, èr yě. zhōng guó yǒu lǐ yì zhī jiào xíng fá zhī zhū, yú mín yóu shàng fàn jìn, yòu kuàng dān yú, néng bì qí zhòng bù fàn yuē zāi! sān yě. zì zhōng guó shàng jiàn guān liáng yǐ zhì zhū hóu, suǒ yǐ jué chén xià zhī kǎi yù yě. shè sāi jiǎo, zhì tún shù, fēi dú wèi xiōng nú ér yǐ, yì wèi zhū shǔ guó jiàng mín, běn gù xiōng nú zhī rén, kǒng qí sī jiù táo wáng, sì yě. jìn xī qiāng bǎo sāi, yǔ hàn rén jiāo tōng, lì mín tān lì, qīn dào qí chù chǎn qī zǐ, yǐ cǐ yuàn hèn, qǐ ér bèi pàn, shì shì bù jué. jīn bà chéng sāi, zé shēng mān yì fēn zhēng zhī jiàn, wǔ yě. wǎng zhě cóng jūn duō méi bù hái zhě, zi sūn pín kùn, yī dàn wáng chū, cóng qí qīn wēi, liù yě. yòu biān rén nú bì chóu kǔ, yù wáng zhě duō, yuē wén xiōng nú zhōng lè, wú nài hòu wàng jí hé! rán shí yǒu wáng chū sài zhě, qī yě. dào zéi jié xiá, qún bèi fàn fǎ, rú qí jiǒng jí, wáng zǒu běi chū, zé bù kě zhì, bā yě. qǐ sāi yǐ lái bǎi yǒu yú nián, fēi jiē yǐ tǔ yuán yě, huò yīn shān yán shí, mù chái jiāng luò, xī gǔ shuǐ mén, shāo shāo píng zhī, zú tú zhú zhì, gōng fèi jiǔ yuǎn, bù kě shèng jì. chén kǒng yì zhě bù shēn lǜ qí zhōng shǐ, yù yǐ yī qiè shěng yáo shù, shí nián zhī wài, bǎi suì zhī nèi, zú yǒu tā biàn, zhàng sāi pò huài, tíng suì miè jué, dāng gèng fā tún shàn zhì, lěi shì zhī gōng bù kě zú fù, jiǔ yě. rú bà shù zú shěng hòu wàng, dān yú zì yǐ bǎo sāi shǒu yù, bì shēn dé hàn, qǐng qiú wú yǐ. xiǎo shī qí yì, zé bù kě cè. kāi yí dí zhī xì, kuī zhōng guó zhī gù, shí yě. fēi suǒ yǐ yǒng chí zhì ān, wēi zhì bǎi mán zhī zhǎng cè yě.
周、秦以來,匈奴暴桀,寇侵邊境,漢興,尤被其害。臣聞北邊塞至遼東,外有陰山,東西千餘里,草木茂盛,多禽獸,本冒頓單于依阻其中,治作弓矢,來出為寇,是其苑囿也。至孝武世,出師征伐,斥奪此地,攘之於幕北。建塞徼,起亭隧,築外城,設屯戍以守之,然後邊境得用少安。幕北地乎,少草木,多大沙,匈奴來寇,少所蔽隱,從塞以南,徑深山谷,往來差難。邊長老言匈奴失陰山之後,過之未嘗不哭也。如罷備塞戍卒,示夷狄之大利,不可一也。今聖德廣被,天覆匈奴,匈奴得蒙全活之恩,稽首來臣。夫夷狄之情,困則卑順,強則驕逆,天性然也。前以罷外城,省亭隧,今裁足以候望通烽火而已。古者安不忘危,不可復罷,二也。中國有禮義之教、刑罰之誅,愚民猶尚犯禁,又況單于,能必其眾不犯約哉!三也。自中國尚建關梁以制諸侯,所以絕臣下之凱欲也。設塞徼,置屯戍,非獨為匈奴而已,亦為諸屬國降民,本故匈奴之人,恐其思舊逃亡,四也。近西羌保塞,與漢人交通,吏民貪利,侵盜其畜產、妻子,以此怨恨,起而背畔,世世不絕。今罷乘塞,則生嫚易分爭之漸,五也。往者從軍多沒不還者,子孫貧困,一旦亡出,從其親威,六也。又邊人奴婢愁苦,欲亡者多,曰「聞匈奴中樂,無奈候望急何!」然時有亡出塞者,七也。盜賊桀黠,群輩犯法,如其窘急,亡走北出,則不可制,八也。起塞以來百有餘年,非皆以土垣也,或因山岩石,木柴僵落,溪谷水門,稍稍平之,卒徒築治,功費久遠,不可勝計。臣恐議者不深慮其終始,欲以一切省徭戍,十年之外,百歲之內,卒有它變,障塞破壞,亭隧滅絕,當更發屯繕治,累世之功不可卒復,九也。如罷戍卒、省候望,單于自以保塞守御,必深德漢,請求無已。小失其意,則不可測。開夷狄之隙,虧中國之固,十也。非所以永持至安,威制百蠻之長策也。
duì zòu, tiān zǐ yǒu zhào: wù yì bà biān sāi shì. shǐ chē qí jiāng jūn kǒu yù dān yú yuē: dān yú shàng shū yuàn bà běi biān lì shì tún shù, zi sūn shì shì bǎo sāi. dān yú xiāng mù lǐ yì, suǒ yǐ wèi mín jì zhě shén hòu, cǐ zhǎng jiǔ zhī cè yě, zhèn shén jiā zhī. zhōng guó sì fāng jiē yǒu guān liáng zhàng sāi, fēi dú yǐ bèi sài wài yě, yì yǐ fáng zhōng guó jiān xié fàng zòng, chū wèi kòu hài, gù míng fǎ dù yǐ zhuān zhòng xīn yě. jìng yù dān yú zhī yì, zhèn wú yí yān. wèi dān yú guài qí bù bà, gù shǐ dà sī mǎ chē qí jiāng jūn jiā xiǎo dān yú. dān yú xiè yuē: yú bù zhī dà jì, tiān zǐ xìng shǐ dà chén gào yǔ, shén hòu!
對奏,天子有詔:「勿議罷邊塞事。」使車騎將軍口諭單于曰:「單于上書願罷北邊吏士屯戍,子孫世世保塞。單于鄉慕禮義,所以為民計者甚厚,此長久之策也,朕甚嘉之。中國四方皆有關梁障塞,非獨以備塞外也,亦以防中國奸邪放縱,出為寇害,故明法度以專眾心也。敬諭單于之意,朕無疑焉。為單于怪其不罷,故使大司馬車騎將軍嘉曉單于。」單于謝曰:「愚不知大計,天子幸使大臣告語,甚厚!」
chū, zuǒ yī zhì zī wèi hū hán xié huà jì guī hàn, jìng yǐ ān dìng. qí hòu huò chán yī zhì zī zì fá qí gōng, cháng yāng yāng, hū hán xié yí zhī. zuǒ yī zhì zī jù zhū, jiāng qí zhòng qiān yú rén jiàng hàn, hàn yǐ wèi guān nèi hóu, shí yì sān bǎi hù, lìng pèi qí wáng yìn shòu. jí jìng níng zhōng, hū hán xié lái cháo, yǔ yī mù zī xiāng jiàn, xiè yuē: wáng wèi wǒ jì shén hòu, lìng xiōng nú zhì jīn ān níng, wáng zhī lì yě, dé qǐ kě wàng! wǒ shī wáng yì, shǐ wáng qù bù fù gù liú, jiē wǒ guò yě. jīn yù bái tiān zǐ, qǐng wáng guī tíng. yī zhì zī yuē: dān yú lài tiān mìng, zì guī yú hàn, dé yǐ ān níng, dān yú shén líng, tiān zǐ zhī cháo yě, wǒ ān dé lì! jì yǐ jiàng hàn, yòu fù guī xiōng nú, shì liǎng xīn yě. yuàn wèi dān yú shì shǐ yú hàn, bù gǎn tīng mìng. dān yú gù qǐng bù néng dé ér guī.
初,左伊秩訾為呼韓邪畫計歸漢,竟以安定。其後或讒伊秩訾自伐其功,常鞅鞅,呼韓邪疑之。左伊秩訾懼誅,將其眾千餘人降漢,漢以為關內侯,食邑三百戶,令佩其王印綬。及竟寧中,呼韓邪來朝,與伊穆訾相見,謝曰:「王為我計甚厚,令匈奴至今安寧,王之力也,德豈可忘!我失王意,使王去不復顧留,皆我過也。今欲白天子,請王歸庭。」伊秩訾曰:「單于賴天命,自歸於漢,得以安寧,單于神靈,天子之晁也,我安得力!既已降漢,又復歸匈奴,是兩心也。願為單于侍使於漢,不敢聽命。」單于固請不能得而歸。
wáng zhāo jūn hào níng hú è shì, shēng yī nán yī tú zhì yá shī, wèi yòu rì zhú wáng. hū hán xié lì èr shí bā nián, jiàn shǐ èr nián sǐ. shǐ, hū hán xié bì zuǒ yī zhì zī xiōng hū yǎn wáng nǚ èr rén. zhǎng nǚ zhuān qú è shì, shēng èr zi, zhǎng yuē qiě mò chē, cì yuē náng zhī yá sī. shào nǚ wèi dà è shì, shēng sì zǐ, zhǎng yuē diāo táo mò gāo, cì yuē qiě mí xū, jiē zhǎng yú qiě mò chē, shǎo zǐ xián lè èr rén, jiē xiǎo zǐ náng zhī yá sī. yòu tā è shì zi shí yú rén. zhuān qú è shì guì, qiě mò chē ài. hū hán xié bìng qiě sǐ, yù lì qiě mò chē, qí mǔ zhuān qú è shì yuē: xiōng nú luàn shí yú nián, bù jué rú fā, lài méng hàn lì, gù dé fù ān. jīn píng dìng wèi jiǔ, rén mín chuàng ài zhàn dòu, qiě mò chē nián shào, bǎi xìng wèi fù, kǒng fù wēi guó. wǒ yǔ dà è shì yī jiā gòng zi, bù rú lì diāo táo mò gāo. dà è shì yuē: qiě mò chē suī shǎo, dà chén gòng chí guó shì, jīn shě guì lì jiàn, hòu shì bì luàn. dān yú zú cóng zhuān qú è shì jì, lì diāo táo mò gāo, yuē lìng chuán guó yǔ dì. hū hán xié sǐ, diāo táo mò gāo lì, wèi fù zhū lèi ruò dī dān yú.
王昭君號寧胡閼氏,生一男伊屠智牙師,為右日逐王。呼韓邪立二十八年,建始二年死。始,呼韓邪嬖左伊秩訾兄呼衍王女二人。長女顓渠閼氏,生二子,長曰且莫車,次曰囊知牙斯。少女為大閼氏,生四子,長曰雕陶莫皋,次曰且糜胥,皆長於且莫車,少子咸、樂二人,皆小子囊知牙斯。又它閼氏子十餘人。顓渠閼氏貴,且莫車愛。呼韓邪病且死,欲立且莫車,其母顓渠閼氏曰:「匈奴亂十餘年,不絕如發,賴蒙漢力,故得復安。今平定未久,人民創艾戰鬥,且莫車年少,百姓未附,恐復危國。我與大閼氏一家共子,不如立雕陶莫皋。」大閼氏曰:「且莫車雖少,大臣共持國事,今舍貴立賤,後世必亂。」單于卒從顓渠閼氏計,立雕陶莫皋,約令傳國與弟。呼韓邪死,雕陶莫皋立,為復株累若鞮單于。
fù zhū lèi ruò dī dān yú lì, qiǎn zi yòu zhì lú ér wáng xī xié tú nú hóu rù shì, yǐ qiě mí xū wèi zuǒ xián wáng, qiě mò chē wèi zuǒ gǔ lí wáng, náng zhī yá sī wèi yòu xián wáng. fù zhū lèi dān yú fù qī wáng zhāo jūn, shēng èr nǚ, zhǎng nǚ yún wèi xū bǔ jū cì, xiǎo nǚ wèi dāng yú jū cì.
復株累若鞮單于立,遣子右致盧兒王醯諧屠奴侯入侍,以且糜胥為左賢王,且莫車為左谷蠡王,囊知牙斯為右賢王。復株累單于復妻王昭君,生二女,長女云為須卜居次,小女為當於居次。
hé píng yuán nián, dān yú qiǎn yòu gāo lín wáng yī xié mò yǎn děng fèng xiàn cháo zhēng yuè. jì bà, qiǎn shǐ zhě sòng zhì pú fǎn. yī xié mò yǎn yán: yù jiàng, jí bù shòu wǒ, wǒ zì shā, zhōng bù gǎn hái guī. shǐ zhě yǐ wén, xià gōng qīng yì. yì zhě huò yán yí rú gù shì, shòu qí jiàng. guāng lù dài fū gǔ yǒng yì láng dù qīn yǐ wèi: hàn xìng, xiōng nú shù wèi biān hài, gù shè jīn jué zhī shǎng yǐ dài jiàng zhě. jīn dān yú qū tǐ chēng chén, liè wèi běi fān, qiǎn shǐ cháo hè, wú yǒu èr xīn, hàn jiā jiē zhī, yí yì yú wǎng shí. jīn jì xiǎng dān yú pìn gòng zhī zhì, ér gèng shòu qí bū táo zhī chén, shì tān yī fū zhī dé ér shī yī guó zhī xīn, yōng yǒu zuì zhī chén ér jué mù yì zhī jūn yě. jiǎ lìng dān yú chū lì, yù wěi shēn zhōng guó, wèi zhī lì hài, sī shǐ yī xié mò yǎn zhà jiàng yǐ bo jí xiōng, shòu zhī kuī dé jǔ shàn, lìng dān yú zì shū, bù qīn biān lì huò zhě shè wèi fǎn jiān, yù yīn ér shēng xì, shòu zhī shì hé qí cè, shǐ de guī qū ér zhí zé. cǐ chéng biān jìng ān wēi zhī yuán, shī lǚ dòng jìng zhī shǒu, bù kě bù xiáng yě. bù rú wù shòu, yǐ zhāo rì yuè zhī xìn, yì zhà xuān zhī móu, huái fù qīn zhī xīn, biàn. duì zòu, tiān zǐ cóng zhī. qiǎn zhōng láng jiāng wáng shùn wǎng wèn jiàng zhuàng. yī xié mò yǎn yuē: wǒ bìng kuáng wàng yán ěr. qiǎn qù. guī dào, guān wèi rú gù, bù kěn lìng jiàn hàn shǐ.
河平元年,單于遣右皋林王伊邪莫演等奉獻朝正月。既罷,遣使者送至蒲反。伊邪莫演言:「欲降,即不受我,我自殺,終不敢還歸。」使者以聞,下公卿議。議者或言宜如故事,受其降。光祿大夫谷永、議郎杜欽以為:「漢興,匈奴數為邊害,故設金爵之賞以待降者。今單于詘體稱臣,列為北藩,遣使朝賀,無有二心,漢家接之,宜異於往時。今既享單于聘貢之質,而更受其逋逃之臣,是貪一夫之得而失一國之心,擁有罪之臣而絕慕義之君也。假令單于初立,欲委身中國,未知利害,私使伊邪莫演詐降以卜吉凶,受之虧德沮善,令單于自疏,不親邊吏;或者設為反間,欲因而生隙,受之適合其策,使得歸曲而直責。此誠邊境安危之原,師旅動靜之首,不可不詳也。不如勿受,以昭日月之信,抑詐諼之謀,懷附親之心,便。」對奏,天子從之。遣中郎將王舜往問降狀。伊邪莫演曰:「我病狂妄言耳。」遣去。歸到,官位如故,不肯令見漢使。
míng nián, dān yú shàng shū yuàn cháo. hé píng sì nián zhēng yuè, suì rù cháo, jiā cì jǐn xiù zēng bó èr wàn pǐ, xù èr wàn jīn, tā rú jìng níng shí.
明年,單于上書願朝。河平四年正月,遂入朝,加賜錦繡繒帛二萬匹,絮二萬斤,它如竟寧時。
fù zhū lèi dān yú lì shí suì, hóng jiā yuán nián sǐ. dì qiě mí xū lì, wèi sōu xié ruò dī dān yú.
復株累單于立十歲,鴻嘉元年死。弟且糜胥立,為搜諧若鞮單于。
sōu xié dān yú lì, qiǎn zi zuǒ zhù dōu hán wáng qú liú sī hóu rù shì, yǐ qiě mò chē wèi zuǒ xián wáng. sōu xié dān yú lì bā suì. yuán yán yuán nián, wèi cháo èr nián fā xíng, wèi rù sāi, bìng sǐ. dì qiě mò chē lì, wèi chē yá ruò dī dān yú.
搜諧單于立,遣子左祝都韓王朐留斯侯入侍,以且莫車為左賢王。搜諧單于立八歲。元延元年,為朝二年發行,未入塞,病死。弟且莫車立,為車牙若鞮單于。
chē yá dān yú lì, qiǎn zi yòu yú tú chóu dǎn wáng wū yí dāng rù shì, yǐ náng zhī yá sī wèi zuǒ xián wáng. chē yá dān yú lì sì suì, suī hé yuán nián sǐ. dì náng zhī yá sī lì, wèi wū zhū liú ruò dī dān yú.
車牙單于立,遣子右於塗仇撣王烏夷當入侍,以囊知牙斯為左賢王。車牙單于立四歲,綏和元年死。弟囊知牙斯立,為烏珠留若鞮單于。
wū zhū liú dān yú lì, yǐ dì èr è shì zi lè wèi zuǒ xián wáng, yǐ dì wǔ è shì zi yú wèi yòu xián wáng, qiǎn zi yòu gǔ nú wáng wū dī yá sī rù shì. hàn qiǎn zhōng láng jiāng xià hóu fān fù xiào wèi hán róng shǐ xiōng nú. shí dì jiù dà sī mǎ piào qí jiāng jūn wáng gēn lǐng shàng shū shì, huò shuō gēn yuē: xiōng nú yǒu dòu rù hàn dì, zhí zhāng yē jùn, shēng qí cái mù, jiàn gān jiù yǔ, rú dé zhī, yú biān shén ráo, guó jiā yǒu guǎng dì zhī mài, jiāng jūn xiǎn gōng, chuí yú wú qióng. gēn wèi shàng yán qí lì, shàng zhí yù cóng dān yú qiú zhī, wèi yǒu bù dé, shāng mìng sǔn wēi. gēn jí dàn yǐ shàng zhǐ xiǎo fān, lìng cóng fān suǒ shuō ér qiú zhī. fān zhì xiōng nú, yǐ yǔ cì shuō dān yú yuē: qiè jiàn xiōng nú dòu rù hàn dì, zhí zhāng yē jùn. hàn sān dū wèi jū sāi shàng, shì zú shù bǎi rén sāi kǔ, hòu wàng jiǔ láo. dān yú yí shàng shū xiàn cǐ dì, zhí duàn è zhī, shěng liǎng dū wèi shì zú shù bǎi rén, yǐ fù tiān zǐ hòu ēn, qí bào bì dà. dān yú yuē: cǐ tiān zǐ zhào yǔ xié, jiāng cóng shǐ zhě suǒ qiú yě? fān yuē: zhào zhǐ yě, rán fān yì wèi dān yú huà shàn jì ěr. dān yú yuē: xiào xuān xiào yuán huáng dì āi lián fù hū hán xié dān yú, cóng zhǎng chéng yǐ běi xiōng nú yǒu zhī. cǐ wēn ǒu tú wáng suǒ jū dì yě, wèi xiǎo qí xíng zhuàng suǒ shēng, qǐng qiǎn shǐ wèn zhī. fān róng guī hàn. hòu fù shǐ xiōng nú, zhì zé qiú dì. dān yú yuē: fù xiōng chuán wǔ shì, hàn bù qiú cǐ dì, zhì zhī dú qiú, hé yě? yǐ wèn wēn ǒu tú wáng, xiōng nú xī biān zhū hóu zuò qióng lú jí chē, jiē yǎng cǐ shān cái mù, qiě xiān fù dì, bù gǎn shī yě. fān hái, qiān wèi tài yuán tài shǒu. dān yú qiǎn shǐ shàng shū, yǐ fān qiú dì zhuàng wén. zhào bào dān yú yuē: fān shàn chēng zhào cóng dān yú qiú dì, fǎ dāng sǐ, gèng dà shè èr, jīn xǐ fān wèi jì nán tài shǒu, bù lìng dāng xiōng nú. míng nián, shì zi sǐ, guī zàng. fù qiǎn zi zuǒ yú tú chóu dǎn wáng jī liú kūn rù shì.
烏珠留單于立,以第二閼氏子樂為左賢王,以第五閼氏子輿為右賢王,遣子右股奴王烏鞮牙斯入侍。漢遣中郎將夏侯藩、副校尉韓容使匈奴。時帝舅大司馬票騎將軍王根領尚書事,或說根曰:「匈奴有斗入漢地,直張掖郡,生奇材木,箭竿就羽,如得之,於邊甚饒,國家有廣地之賣,將軍顯功,垂於無窮。」根為上言其利,上直欲從單于求之,為有不得,傷命損威。根即但以上指曉藩,令從藩所說而求之。藩至匈奴,以語次說單于曰:「竊見匈奴斗入漢地,直張掖郡。漢三都尉居塞上,士卒數百人塞苦,候望久勞。單于宜上書獻此地,直斷閼之,省兩都尉士卒數百人,以復天子厚恩,其報必大。」單于曰:「此天子詔語邪,將從使者所求也?」藩曰:「詔指也,然藩亦為單于畫善計耳。」單于曰:「孝宣、孝元皇帝哀憐父呼韓邪單于,從長城以北匈奴有之。此溫偶駼王所居地也,未曉其形狀所生,請遣使問之。」藩、容歸漢。後復使匈奴,至則求地。單于曰:「父兄傳五世,漢不求此地,至知獨求,何也?已問溫偶駼王,匈奴西邊諸侯作穹廬及車,皆仰此山材木,且先父地,不敢失也。」藩還,遷為太原太守。單于遣使上書,以藩求地狀聞。詔報單于曰:「藩擅稱詔從單于求地,法當死,更大赦二,今徙藩為濟南太守,不令當匈奴。」明年,侍子死,歸葬。復遣子左於駼仇撣王稽留昆入侍。
zhì āi dì jiàn píng èr nián, wū sūn shù zǐ bēi yuán zhì xī hóu rén zhòng rù xiōng nú xī jiè, kòu dào niú chù, pō shā qí mín. dān yú wén zhī, qiǎn zuǒ dà dāng hù wū yí líng jiāng wǔ qiān qí jī wū sūn, shā shù bǎi bā, lüè qiān yú rén, qū niú chù qù. bēi yuán zhì kǒng, qiǎn zi qū lù wèi zhì xiōng nú. dān yú shòu, yǐ zhuàng wén. hàn qiǎn zhōng láng jiāng dīng yě lín fù xiào wèi gōng chéng yīn shǐ xiōng nú, zé ràng dān yú, gào lìng hái guī bēi yuán zhì zhì zi. dān yú shòu zhào, qiǎn guī.
至哀帝建平二年,烏孫庶子卑援疐翕侯人眾入匈奴西界,寇盜牛畜,頗殺其民。單于聞之,遣左大當戶烏夷泠將五千騎擊烏孫,殺數百八,略千餘人,驅牛畜去。卑援疐恐,遣子趨逯為質匈奴。單于受,以狀聞。漢遣中郎將丁野林、副校尉公乘音使匈奴,責讓單于,告令還歸卑援疐質子。單于受詔,遣歸。
jiàn píng sì nián, dān yú shàng shū yuàn cháo wǔ nián. shí āi dì bèi jí, huò yán xiōng nú cóng shàng yóu lái yàn rén, zì huáng lóng jìng níng shí, dān yú cháo zhōng guó zhé yǒu dà gù. shàng yóu shì nán zhī, yǐ wèn gōng qīng, yì yǐ wèi xū fèi fǔ tǎng, kě qiě wù xǔ. dān yú shǐ cí qù, wèi fā, huáng mén láng yáng xióng shàng shū jiàn yuē:
建平四年,單于上書願朝五年。時哀帝被疾,或言匈奴從上游來厭人,自黃龍、竟寧時,單于朝中國輒有大故。上由是難之,以問公卿,亦以為虛費府帑,可且勿許。單于使辭去,未發,黃門郎揚雄上書諫曰:
chén wén liù jīng zhī zhì, guì yú wèi luàn bīng jiā zhī shèng, guì yú wèi zhàn. èr zhě jiē wēi, rán ér dà shì zhī běn, bù kě bù chá yě. jīn dān yú shàng shū qiú cháo, guó jiā bù xǔ ér cí zhī, chén yú yǐ wèi hàn yǔ xiōng nú cóng cǐ xì yǐ. běn běi dì zhī dí, wǔ dì suǒ bù néng chén, sān wáng suǒ bù néng zhì, qí bù kě shǐ xì shén míng. chén bù gǎn yuǎn chēng, qǐng yǐn qín yǐ lái míng zhī.
臣聞《六經》之治,貴於未亂;兵家之勝,貴於未戰。二者皆微,然而大事之本,不可不察也。今單于上書求朝,國家不許而辭之,臣愚以為漢與匈奴從此隙矣。本北地之狄,五帝所不能臣,三王所不能制,其不可使隙甚明。臣不敢遠稱,請引秦以來明之。
yǐ qín shǐ huáng zhī qiáng, méng tián zhī wēi, dài jiǎ sì shí yú wàn, rán bù gǎn kuī xī hé, nǎi zhú zhǎng chéng yǐ jiè zhī. huì hàn chū xìng, yǐ gāo zǔ zhī wēi líng, sān shí wàn zhòng kùn yú píng chéng, shì huò qī rì bù shí. shí qí jué zhī shì shí huà zhī chén shén zhòng, zú qí suǒ yǐ tuō zhě, shì mò de ér yán yě. yòu gāo huáng hòu cháng fèn xiōng nú, qún chén tíng yì, fán kuài qǐng yǐ shí wàn zhòng héng xíng xiōng nú zhōng, jì bù yuē: kuài kě zhǎn yě, wàng ā shùn zhǐ! yú shì dà chén quán shū yí zhī, rán hòu xiōng nú zhī jié jiě, zhōng guó zhī yōu píng. jí xiào wén shí, xiōng nú qīn bào běi biān, hòu qí zhì yōng gān quán, jīng shī dà hài, fā sān jiāng jūn tún xì liǔ jí mén bà shàng yǐ bèi zhī, shù yuè nǎi bà. xiào wǔ jí wèi, shè mǎ yì zhī quán, yù yòu xiōng nú, shǐ hán ān guó jiāng sān shí wàn zhòng jiǎo yú biàn dì, xiōng nú jué zhī ér qù, tú fèi cái láo shī, yī lǔ bù kě dé jiàn, kuàng dān yú zhī miàn hū! qí hòu shēn wéi shè jì zhī jì, guī huī wàn zài zhī cè, nǎi dà xìng shī shù shí wàn, shǐ wèi qīng huò qù bìng cāo bīng, qián hòu shí yú nián. yú shì fú xī hé, jué dà mù, pò zhì yán, xí wáng tíng, qióng jí qí dì, zhuī bēn zhú běi, fēng láng jū xū shān, chán yú gū yǎn, yǐ lín hàn hǎi, lǔ míng wáng guì rén yǐ bǎi shù. zì shì zhī hòu, xiōng nú zhèn bù, yì qiú hé qīn, rán ér wèi kěn chēng chén yě.
以秦始皇之強,蒙恬之威,帶甲四十餘萬,然不敢窺西河,乃築長城以界之。會漢初興,以高祖之威靈,三十萬眾困於平城,士或七日不食。時奇譎之士石畫之臣甚眾,卒其所以脫者,世莫得而言也。又高皇后嘗忿匈奴,群臣庭議,樊噲請以十萬眾橫行匈奴中,季布曰:「噲可斬也,妄阿順指!」於是大臣權書遺之,然後匈奴之結解,中國之憂平。及孝文時,匈奴侵暴北邊,候騎至雍甘泉,京師大駭,發三將軍屯細柳、棘門、霸上以備之,數月乃罷。孝武即位,設馬邑之權,欲誘匈奴,使韓安國將三十萬眾徼於便地,匈奴覺之而去,徒費財勞師,一虜不可得見,況單于之面乎!其後深惟社稷之計,規恢萬載之策,乃大興師數十萬,使衛青、霍去病操兵,前後十餘年。於是浮西河,絕大幕,破寘顏,襲王庭,窮極其地,追奔逐北,封狼居胥山,禪於姑衍,以臨翰海,虜名王貴人以百數。自是之後,匈奴震怖,益求和親,然而未肯稱臣也。
qiě fú qián shì qǐ lè qīng wú liàng zhī fèi, yì wú zuì zhī rén, kuài xīn yú láng wàng zhī běi zāi? yǐ wèi bù yī láo zhě bù jiǔ yì, bù zàn fèi zhě bù yǒng níng, shì yǐ rěn bǎi wàn zhī shī yǐ cuī è hǔ zhī huì, yùn fǔ kù zhī cái tián lú shān zhī hè ér bù huǐ yě. zhì běn shǐ zhī chū, xiōng nú yǒu jié xīn, yù lüè wū sūn, qīn gōng zhǔ, nǎi fā wǔ jiāng zhī shī shí wǔ wàn qí liè qí nán, ér zhǎng luó hóu yǐ wū sūn wǔ wàn qí zhèn qí xī, jiē zhì zhì ér hái. shí xiān yǒu suǒ huò, tú fèn yáng wēi wǔ, míng hàn bīng ruò léi fēng ěr. suī kōng xíng kōng fǎn, shàng zhū liǎng jiāng jūn. gù běi dí bù fú, zhōng guó wèi dé gāo zhěn ān qǐn yě. dǎi zhì yuán kāng shén jué zhī jiān, dà huà shén míng, hóng ēn pǔ qià, ér xiōng nú nèi luàn, wǔ dān yú zhēng lì, rì zhú hū hán xié xié guó guī huà, fú fú chēng chén, rán shàng jī mí zhī, jì bù zhuān zhì. zì cǐ zhī hòu, yù cháo zhě bù jù, bù yù zhě bù qiáng. hé zhě? wài guó tiān xìng fèn zhì, xíng róng kuí jiàn, fù lì hù qì, nán huà yǐ shàn, yì lì yǐ è, qí qiáng nán qū, qí hé nán dé. gù wèi fú zhī shí, láo shī yuǎn gōng, qīng guó dān huò, fú shī liú xiě, pò jiān bá dí, rú bǐ zhī nán yě jì fú zhī hòu, wèi jiàn fǔ xún, jiāo jiē lù yí, wēi yí fǔ yǎng, rú cǐ zhī bèi yě. wǎng shí cháng tú dà yuān zhī chéng, dǎo wū huán zhī lěi, tàn gū zēng zhī bì, jí dàng jiě zhī chǎng, ài cháo xiān zhī zhān, bá liǎng yuè zhī qí, jìn bù guò xún yuè zhī yì, yuǎn bù lí èr shí zhī láo, gù yǐ lí qí tíng, sǎo qí lǘ, jùn xiàn ér zhì zhī, yún chè xí juǎn, hòu wú yú zāi. wéi běi dí wèi bù rán, zhēn zhōng guó zhī jiān dí yě. sān chuí bǐ zhī xuán yǐ, qián shì zhòng zhī cí shén, wèi yì kě qīng yě.
且夫前世豈樂傾無量之費,役無罪之人,快心於狼望之北哉?以為不一勞者不久佚,不暫費者不永寧,是以忍百萬之師以摧餓虎之喙,運府庫之財填盧山之壑而不悔也。至本始之初,匈奴有桀心,欲掠烏孫,侵公主,乃發五將之師十五萬騎獵其南,而長羅侯以烏孫五萬騎震其西,皆至質而還。時鮮有所獲,徒奮揚威武,明漢兵若雷風耳。雖空行空反,尚誅兩將軍。故北狄不服,中國未得高枕安寢也。逮至元康、神爵之間,大化神明,鴻恩溥洽,而匈奴內亂,五單于爭立,日逐、呼韓邪攜國歸化,扶伏稱臣,然尚羈縻之,計不顓制。自此之後,欲朝者不距,不欲者不強。何者?外國天性忿鷙,形容魁健,負力怙氣,難化以善,易隸以惡,其強難詘,其和難得。故未服之時,勞師遠攻,傾國殫貨,伏屍流血,破堅拔敵,如彼之難也;既服之後,尉薦撫循,交接賂遺,威儀俯仰,如此之備也。往時嘗屠大宛之城,蹈烏桓之壘,探姑繒之壁,藉盪姐之場,艾朝鮮之旃,拔兩越之旗,近不過旬月之役,遠不離二時之勞,固已犁其庭,掃其閭,郡縣而置之,雲徹席捲,後無餘災。唯北狄為不然,真中國之堅敵也。三垂比之懸矣,前世重之慈甚,未易可輕也。
jīn dān yú guī yì, huái kuǎn chéng zhī xīn, yù lí qí tíng, chén jiàn yú qián, cǐ nǎi shàng shì zhī yí cè, shén líng zhī suǒ xiǎng wàng, guó jiā suī fèi, bù dé yǐ zhě yě. nài hé jù yǐ lái yàn zhī cí, shū yǐ wú rì zhī qī, xiāo wǎng xī zhī ēn, kāi jiāng lái zhī xì! fū kuǎn ér xì zhī, shǐ yǒu hèn xīn, fù qián yán, yuán wǎng cí, guī yuàn yú hàn, yīn yǐ zì jué, zhōng wú běi miàn zhī xīn, wēi zhī bù kě, yù zhī bù néng, yān dé bù wèi dà yōu hū! fū míng zhě shì yú wú xíng, cōng zhě tīng yú wú shēng, chéng xiān yú wèi rán, jí méng tián fán kuài bù fù shī, jí mén xì liǔ bù fù bèi, mǎ yì zhī cè ān suǒ shè, wèi huò zhī gōng hé de yòng, wǔ jiāng zhī wēi ān suǒ zhèn? bù rán, yī yǒu xì zhī hòu, suī zhì zhě láo xīn yú nèi, biàn zhě gǔ jī yú wài, yóu bù ruò wèi rán zhī shí yě. qiě wǎng zhě tú xī yù, zhì chē shī, zhì chéng guō dōu hù sān shí liù guó, fèi suì yǐ dà wàn jì zhě, qǐ wèi kāng jū wū sūn néng yú bái lóng duī ér kòu xī biān zāi? nǎi yǐ zhì xiōng nú yě. fū bǎi nián láo zhī, yī rì shī zhī, fèi shí ér ài yī, chén qiè wèi guó bù ān yě. wéi bì xià shǎo liú yì yú wèi luàn wèi zhàn, yǐ è biān méng zhī huò.
今單于歸義,懷款誠之心,欲離其庭,陳見於前,此乃上世之遺策,神靈之所想望,國家雖費,不得已者也。奈何距以來厭之辭,疏以無日之期,消往昔之恩,開將來之隙!夫款而隙之,使有恨心,負前言,緣往辭,歸怨於漢,因以自絕,終無北面之心,威之不可,諭之不能,焉得不為大憂乎!夫明者視於無形,聰者聽於無聲,誠先於未然,即蒙恬、樊噲不復施,棘門、細柳不復備,馬邑之策安所設,衛、霍之功何得用,五將之威安所震?不然,一有隙之後,雖智者勞心於內,辯者轂擊於外,猶不若未然之時也。且往者圖西域,制車師,置城郭都護三十六國,費歲以大萬計者,豈為康居、烏孫能逾白龍堆而寇西邊哉?乃以制匈奴也。夫百年勞之,一日失之,費十而愛一,臣竊為國不安也。唯陛下少留意於未亂未戰,以遏邊萌之禍。
shū zòu, tiān zǐ wù yān, zhào hái xiōng nú shǐ zhě, gèng bào dān yú shū ér xǔ zhī. cì xióng bó wǔ shí pǐ, huáng jīn shí jīn. dān yú wèi fā, huì bìng, fù qiǎn shǐ yuàn cháo míng nián. gù shì, dān yú cháo, cóng míng wáng yǐ xià jí cóng zhě èr bǎi yú rén. dān yú yòu shàng shū yán: méng tiān zǐ shén líng, rén mín shèng zhuàng, yuàn cóng wǔ bǎi rén rù cháo, yǐ míng tiān zǐ shèng dé. shàng jiē xǔ zhī.
書奏,天子寤焉,召還匈奴使者,更報單于書而許之。賜雄帛五十匹,黃金十斤。單于未發,會病,復遣使願朝明年。故事,單于朝,從名王以下及從者二百餘人。單于又上書言:「蒙天子神靈,人民盛壯,願從五百人入朝,以明天子盛德。」上皆許之。
yuán shòu èr nián, dān yú lái cháo, shàng yǐ tài suì yàn shèng suǒ zài, shě zhī shàng lín yuàn pú táo gōng. gào zhī yǐ jiā jìng yú dān yú, dān yú zhī zhī. jiā cì yī sān bǎi qī shí xí, jǐn xiù zēng bó sān wàn pǐ, xù sān wàn jīn, tā rú hé píng shí. jì bà, qiǎn zhōng láng jiāng hán kuàng sòng dān yú. dān yú chū sài, dào xiū tún jǐng, běi dù chē tián lú shuǐ, dào lǐ huí yuǎn. kuàng děng fá shí, dān yú nǎi gěi qí liáng, shī qī bù hái wǔ shí yú rì.
元壽二年,單于來朝,上以太歲厭勝所在,舍之上林苑蒲陶宮。告之以加敬於單于,單于知之。加賜衣三百七十襲,錦繡繒帛三萬匹,絮三萬斤,它如河平時。既罷,遣中郎將韓況送單于。單于出塞,到休屯井,北度車田盧水,道里回遠。況等乏食,單于乃給其糧,失期不還五十餘日。
chū, shàng qiǎn jī liú kūn suí dān yú qù, dào guó, fù qiǎn jī liú kūn tóng mǔ xiōng yòu dà qiě fāng yǔ fù rù dài. hái guī, fù qiǎn qiě fāng tóng mǔ xiōng zuǒ rì zhú wáng dōu yǔ fù rén shì. shì shí, hàn píng dì yòu, tài huáng tài hòu chēng zhì, xīn dū hóu wáng mǎng bǐng zhèng, yù shuō tài hòu yǐ wēi dé zhì shèng yì yú qián, nǎi fēng dān yú lìng qiǎn wáng zhāo jūn nǚ xū bǔ jū cì yún rù shì tài hòu, suǒ yǐ cháng cì zhī shén hòu.
初,上遣稽留昆隨單于去,到國,復遣稽留昆同母兄右大且方與婦入待。還歸,復遣且方同母兄左日逐王都與婦人侍。是時,漢平帝幼,太皇太后稱制,新都侯王莽秉政,欲說太后以威德至盛異於前,乃風單于令遣王昭君女須卜居次雲入侍太后,所以常賜之甚厚。
huì xī yù chē shī hòu wáng gū jù qù hú lái wáng táng dōu jiē yuàn hèn dōu hù xiào wèi, jiāng qī zǐ rén mín wáng jiàng xiōng nú, yǔ zài xī yù chuán. dān yú shòu zhì zuǒ gǔ lí dì, qiǎn shǐ shàng shū yán zhuàng yuē: chén jǐn yǐ shòu. zhào qiǎn zhōng láng jiāng hán lóng wáng chāng fù xiào wèi zhēn fù shì zhōng yè zhě bó chǎng zhǎng shuǐ xiào wèi wáng shè shǐ xiōng nú, gào dān yú yuē: xī yù nèi shǔ, bù dāng dé shòu, jīn qiǎn zhī. dān yú yuē: xiào xuān xiào yuán huáng dì āi lián, wèi zuò yuē shù, zì zhǎng chéng yǐ nán tiān zǐ yǒu zhī, zhǎng chéng yǐ běi dān yú yǒu zhī. yǒu fàn sāi, zhé yǐ zhuàng wén yǒu jiàng zhě, bù dé shòu. chén zhī fù hū hán xié dān yú méng wú liàng zhī ēn, sǐ yí yán yuē: yǒu cóng zhōng guó lái jiàng zhě, wù shòu, zhé sòng zhì sāi, yǐ bào tiān zǐ hòu ēn. cǐ wài guó yě, dé shòu zhī. shǐ zhě yuē: xiōng nú gǔ ròu xiāng gōng, guó jǐ jué, méng zhōng guó dà ēn, wēi wáng fù xù, qī zǐ wán ān, lěi shì xiāng jì, yí yǒu yǐ bào hòu ēn. dān yú kòu tóu xiè zuì, zhí èr lǔ hái fù shǐ zhě. zhào shǐ zhōng láng jiāng wáng méng dài xī yù è dōu nú jiè shàng nì shòu. dān yú qiǎn shǐ sòng dào guó, yīn qǐng qí zuì. shǐ zhě yǐ wén, yǒu zhào bù tīng, huì xī yù zhū guó wáng zhǎn yǐ shì zhī. nǎi zào shè sì tiáo: zhōng guó rén wáng rù xiōng nú zhě, wū sūn wáng jiàng xiōng nú zhě, xī yù zhū guó pèi zhōng guó yìn shòu jiàng xiōng nú zhě, wū huán jiàng xiōng nú zhě, jiē bù dé shòu. qiǎn zhōng láng jiāng wáng jùn wáng chāng fù xiào wèi zhēn fù wáng xún shǐ xiōng nú, bān sì tiáo yǔ dān yú, zá hán fēng, fù dān yú, lìng fèng xíng, yīn shōu gù xuān dì suǒ wèi yuē shù fēng hán hái. shí, mǎng zòu lìng zhōng guó bù dé yǒu èr míng, yīn shǐ shǐ zhě yǐ fēng dān yú, yí shàng shū mù huà, wèi yī míng, hàn bì jiā hòu shǎng. dān yú cóng zhī, shàng shū yán: xìng de bèi fān chén, qiào lè tài píng shèng zhì, chén gù míng náng zhī yá sī, jīn jǐn gēng míng yuē zhī. mǎng dà shuō, bái tài hòu, qiǎn shǐ zhě dá yù, hòu shǎng cì yān.
會西域車師後王姑句、去胡來王唐兜皆怨恨都護校尉,將妻子人民亡降匈奴,語在《西域傳》。單于受置左谷蠡地,遣使上書言狀曰:「臣謹已受。」詔遣中郎將韓隆、王昌、副校尉甄阜、侍中謁者帛敞、長水校尉王歙使匈奴,告單于曰:「西域內屬,不當得受,今遣之。」單于曰:「孝宣、孝元皇帝哀憐,為作約束,自長城以南天子有之,長城以北單于有之。有犯塞,輒以狀聞;有降者,不得受。臣知父呼韓邪單于蒙無量之恩,死遺言曰:『有從中國來降者,勿受,輒送至塞,以報天子厚恩。』此外國也,得受之。」使者曰:「匈奴骨肉相攻,國幾絕,蒙中國大恩,危亡復續,妻子完安,累世相繼,宜有以報厚恩。」單于叩頭謝罪,執二虜還付使者。詔使中郎將王萌待西域惡都奴界上逆受。單于遣使送到國,因請其罪。使者以聞,有詔不聽,會西域諸國王斬以示之。乃造設四條:中國人亡入匈奴者,烏孫亡降匈奴者,西域諸國佩中國印綬降匈奴者,烏桓降匈奴者,皆不得受。遣中郎將王駿、王昌、副校尉甄阜、王尋使匈奴,班四條與單于,雜函封,付單于,令奉行,因收故宣帝所為約束封函還。時,莽奏令中國不得有二名,因使使者以風單于,宜上書慕化,為一名,漢必加厚賞。單于從之,上書言:「幸得備藩臣,竅樂太平聖制,臣故名囊知牙斯,今謹更名曰知。」莽大說,白太后,遣使者答諭,厚賞賜焉。
hàn jì bān sì tiáo, hòu hù wū huán shǐ zhě gào wū huán mín, wú dé fù yǔ xiōng nú pí bù shuì. xiōng nú yǐ gù shì qiǎn shǐ zhě zé wū huán shuì, xiōng nú rén mín fù nǚ yù jiǎ fàn zhě jiē suí wǎng yān. wū huán jù yuē: fèng tiān zǐ zhào tiáo, bù dāng yǔ xiōng nú shuì. xiōng nú shǐ nù, shōu wū huán qiú háo, fù dào xuán zhī. qiú háo kūn dì nù, gòng shā xiōng nú shǐ jí qí guān shǔ, shōu lüè fù nǚ mǎ niú. dān yú wén zhī, qiǎn shǐ fā zuǒ xián wáng bīng rù wū huán zé shā shǐ zhě, yīn gōng jī zhī. wū huán fēn sǎn, huò zǒu shàng shān, huò dōng bǎo sāi. xiōng nú pō shā rén mín, qū fù nǚ ruò xiǎo qiě qiān rén qù, zhì zuǒ dì, gào wū huán yuē: chí mǎ chù pí bù lái shú zhī. wū huán jiàn lüè zhě qīn shǔ èr qiān yú rén chí cái chù wǎng shú, xiōng nú shòu, liú bù qiǎn.
漢既班四條,後護烏桓使者告烏桓民,毋得復與匈奴皮布稅。匈奴以故事遣使者責烏桓稅,匈奴人民婦女欲賈販者皆隨往焉。烏桓距曰:「奉天子詔條,不當予匈奴稅。」匈奴使怒,收烏桓酋豪,縛到懸之。酋豪昆弟怒,共殺匈奴使及其官屬,收略婦女馬牛。單于聞之,遣使發左賢王兵入烏桓責殺使者,因攻擊之。烏桓分散,或走上山,或東保塞。匈奴頗殺人民,驅婦女弱小且千人去,置左地,告烏桓曰:「持馬畜皮布來贖之。」烏桓見略者親屬二千餘人持財畜往贖,匈奴受,留不遣。
wáng mǎng zhī cuàn wèi yě, jiàn guó yuán nián, qiǎn wǔ wēi jiāng wáng jùn lǜ zhēn fù wáng sà chén ráo bó chǎng dīng yè liù rén, duō jī jīn bó, zhòng yí dān yú, yù xiǎo yǐ shòu mìng dài hàn zhuàng, yīn yì dān yú gù yìn. gù yìn wén yuē xiōng nú dān yú xǐ, mǎng gèng yuē xīn xiōng nú dān yú zhāng. jiāng lǜ jì zhì, shòu dān yú yìn fú, zhào lìng shàng gù yìn bá. dān yú zài bài shòu zhào. yì qián, yù jiě qǔ gù yìn fú, dān yú jǔ yē shòu zhī. zuǒ gū xī hóu sū cóng páng wèi dān yú yuē: wèi jiàn xīn yìn wén, yí qiě wù yǔ. dān yú zhǐ, bù kěn yǔ. qǐng shǐ zhě zuò qióng lú, dān yú yù qián wèi shòu. wǔ wēi jiāng yuē: gù yìn fú dāng yǐ shí shàng. dān yú yuē: nuò. fù jǔ yē shòu yì. sū fù yuē: wèi jiàn yìn wén, qiě wù yǔ. dān yú yuē: yìn wén hé yóu biàn gèng! suì jiě gù yìn fú fèng shàng, jiāng lǜ shòu. zhe xīn fú, bù jiě shì yìn, yǐn shí zhì yè nǎi bà. yòu lǜ chén ráo wèi zhū jiāng lǜ yuē: xiāng zhě gū xī hóu yí yìn wén, jǐ lìng dān yú bù yǔ rén. rú lìng shì yìn, jiàn qí biàn gǎi, bì qiú gù yìn, cǐ fēi cí shuō suǒ néng jù yě. jì dé ér fù shī zhī, rǔ mìng mò dà yān. bù rú chuí pò gù yìn, yǐ jué huò gēn. jiāng lǜ yóu yǔ, mò yǒu yīng zhě. ráo, yàn shì, guǒ hàn, jí yǐn fǔ chuí huài zhī. míng rì, dān yú guǒ qiǎn yòu gǔ dōu hóu dāng bái jiāng lǜ yuē: hàn cì dān yú yìn, yán xǐ, bù yán zhāng, yòu wú hàn zì. zhū wáng yǐ xià nǎi yǒu hàn, yán zhāng. jīn jí qù xǐ jiā xīn, yǔ chén xià wú bié. yuàn dé gù yìn. jiāng lǜ shì yǐ gù yìn, wèi yuē: xīn shì shùn tiān zhì zuò, gù yìn suí jiāng lǜ suǒ zì wèi pò huài. dān yú yí chéng tiān mìng, fèng xīn shì zhī zhì. dāng hái bái, dān yú zhī yǐ wú kě nài hé, yòu duō de lù yí, jí qiǎn dì yòu xián wáng yú fèng mǎ niú suí jiāng lǜ rù xiè, yīn shàng shū qiú gù yìn.
王莽之篡位也,建國元年,遣五威將王駿率甄阜、王颯、陳饒、帛敞、丁業六人,多齎金帛,重遺單于,諭曉以受命代漢狀,因易單于故印。故印文曰「匈奴單于璽」,莽更曰「新匈奴單于章」。將率既至,授單于印紱,詔令上故印拔。單于再拜受詔。譯前,欲解取故印紱,單于舉掖授之。左姑夕侯蘇從旁謂單于曰:「未見新印文,宜且勿與。」單于止,不肯與。請使者坐穹廬,單于欲前為壽。五威將曰:「故印紱當以時上。」單于曰:「諾。」復舉掖授譯。蘇復曰:「未見印文,且勿與。」單于曰:「印文何由變更!」遂解故印紱奉上,將率受。著新紱,不解視印,飲食至夜乃罷。右率陳饒謂諸將率曰:「鄉者姑夕侯疑印文,幾令單于不與人。如令視印,見其變改,必求故印,此非辭說所能距也。既得而復失之,辱命莫大焉。不如椎破故印,以絕禍根。」將率猶與,莫有應者。饒,燕士,果悍,即引斧椎壞之。明日,單于果遣右骨都侯當白將率曰:「漢賜單于印,言『璽』,不言『章』,又無『漢』字。諸王已下乃有『漢』,言『章』。今即去『璽』加『新』,與臣下無別。願得故印。」將率示以故印,謂曰:「新室順天製作,故印隨將率所自為破壞。單于宜承天命,奉新室之制。」當還白,單于知已無可奈何,又多得賂遺,即遣弟右賢王輿奉馬牛隨將率入謝,因上書求故印。
jiāng lǜ hái dào zuǒ lí hàn wáng xián suǒ jū dì, jiàn wū huán mín duō, yǐ wèn xián. xián jù yán zhuàng, jiāng lǜ yuē: qián fēng sì tiáo, bù dé shòu wū huán jiàng zhě, jí hái zhī. xián yáng: qǐng mì yǔ dān yú xiāng wén, dé yǔ, guī zhī. dān yú shǐ xián bào yuē: dāng cóng sāi nèi hái zhī xié, cóng sài wài hái zhī xié? jiāng lǜ bù gǎn zhuān jué, yǐ wén. zhào bào, cóng sài wài hái zhī.
將率還到左犁汗王咸所居地,見烏桓民多,以問咸。咸具言狀,將率曰:「前封四條,不得受烏桓降者,亟還之。」咸陽:「請密與單于相聞,得語,歸之。」單于使咸報曰:「當從塞內還之邪,從塞外還之邪?」將率不敢顓決,以聞。詔報,從塞外還之。
dān yú shǐ yòng xià hóu fān qiú dì yǒu jù hàn yǔ, hòu yǐ qiú shuì wū huán bù dé, yīn kòu lüè qí rén mín, xìn yóu shì shēng, zhòng yǐ yìn wén gǎi yì, gù yuàn hèn. nǎi qiǎn yòu dà qiě qú pú hū lú zī děng shí yú rén jiāng bīng zhòng wàn qí, yǐ hù sòng wū huán wèi míng, lè bīng shuò fāng sāi xià. shuò fāng tài shǒu yǐ wén.
單于始用夏侯藩求地有距漢語,後以求稅烏桓不得,因寇略其人民,釁由是生,重以印文改易,故怨恨。乃遣右大且渠蒲呼盧訾等十餘人將兵眾萬騎,以護送烏桓為名,勒兵朔方塞下。朔方太守以聞。
míng nián, xī yù chē shī hòu wáng xū zhì lí móu jiàng xiōng nú, dōu hù dàn qīn zhū zhǎn zhī. zhì lí xiōng hú lán zhī jiāng rén zhòng èr qiān yú rén, qū chù chǎn, jǔ guó wáng jiàng xiōng nú, dān yú shòu zhī. hú lán zhī yǔ xiōng nú gòng rù kòu, jī chē shī, shā hòu chéng zhǎng, shāng dōu hù sī mǎ, fù hái rù xiōng nú.
明年,西域車師後王須置離謀降匈奴,都護但欽誅斬之。置離兄狐蘭支將人眾二千餘人,驅畜產,舉國亡降匈奴,單于受之。狐蘭支與匈奴共入寇,擊車師,殺後成長,傷都護司馬,復還入匈奴。
shí, wù jǐ xiào wèi shǐ chén liáng zhōng dài sī mǎ chéng hán xuán yòu qū hòu rèn shāng děng jiàn xī yù pō bèi pàn, wén xiōng nú yù dà qīn, kǒng bìng sǐ, jí móu jié lüè lì zú shù bǎi rén, gòng shā wù jǐ xiào wèi dāo hù, qiǎn rén yǔ xiōng nú nán lí hàn wáng nán jiāng jūn xiāng wén. xiōng nú nán jiāng jūn èr qiān qí rù xī yù yíng liáng děng, liáng děng jǐn xié lüè wù jǐ xiào wèi lì shì nán nǚ èr qiān yú rén rù xiōng nú. xuán shāng liú nán jiāng jūn suǒ, liáng dài jìng zhì dān yú tíng, rén zhòng bié zhì líng wú shuǐ shàng tián jū. dān yú hào liáng dài yuē wū huán dōu jiāng jūn, liú jū dān yú suǒ, shù hū yǔ yǐn shí. xī yù dōu hù dàn qīn shàng shū yán xiōng nú nán jiāng jūn yòu yī zhì zī jiāng rén zhòng guān jī zhū guó. mǎng yú shì dà fēn xiōng nú wèi shí wǔ dān yú, qiǎn zhōng láng jiāng lìn bāo fù xiào wèi dài jí jiāng bīng wàn qí, duō jī zhēn bǎo zhì yún zhōng sāi xià, zhāo yòu hū hán xié dān yú zhū zi, yù yǐ cì bài zhī. shǐ yì chū sài yòu hū yòu lí hàn wáng xián xián zi dēng zhù sān rén, zhì zé xié bài xián wèi xiào dān yú, cì ān chē gǔ chē gè yī, huáng jīn qiān shǒu, zá zēng qiān pǐ, xì jǐ shí bài zhù wèi shùn dān yú, cì huáng jīn wǔ bǎi jīn chuán sòng zhù dēng zhǎng ān. mǎng fēng bāo wèi xuān wēi gōng, bài wèi hǔ yá jiāng jūn fēng jí wèi yáng wēi gōng, bài wèi hǔ bì jiāng jūn. dān yú wén zhī, nù yuē: xiān dān yú shòu hàn xuān dì ēn, bù kě fù tā. jīn tiān zǐ fēi xuān dì zi sūn, hé yǐ dé lì? qiǎn zuǒ gǔ dōu hóu yòu yī zhì zī wáng hū lú zī jí zuǒ xián wáng lè jiāng bīng rù yún zhōng yì shòu sāi, dà shā lì mín. shì suì, jiàn guó sān nián yě.
時,戊己校尉史陳良、終帶、司馬丞韓玄、右曲候任商等見西域頗背叛,聞匈奴欲大侵,恐並死,即謀劫略吏卒數百人,共殺戊己校尉刀護,遣人與匈奴南犁汗王南將軍相聞。匈奴南將軍二千騎入西域迎良等,良等盡脅略戊己校尉吏士男女二千餘人入匈奴。玄、商留南將軍所,良、帶徑至單于庭,人眾別置零吾水上田居。單于號良、帶曰烏桓都將軍,留居單于所,數呼與飲食。西域都護但欽上書言匈奴南將軍右伊秩訾將人眾冠擊諸國。莽於是大分匈奴為十五單于,遣中郎將藺苞、副校尉戴級將兵萬騎,多齎珍寶至雲中塞下,招誘呼韓邪單于諸子,欲以次拜之。使譯出塞誘呼右犁汗王咸、咸子登、助三人,至則脅拜咸為孝單于,賜安車鼓車各一,黃金千手,雜繒千匹,戲戟十;拜助為順單于,賜黃金五百斤;傳送助、登長安。莽封苞為宣威公,拜為虎牙將軍;封級為揚威公,拜為虎賁將軍。單于聞之,怒曰:「先單于受漢宣帝恩,不可負他。今天子非宣帝子孫,何以得立?」遣左骨都侯、右伊秩訾王呼盧訾及左賢王樂將兵入雲中益壽塞,大殺吏民。是歲,建國三年也。
shì hòu, dān yú lì gào zuǒ yòu bù dū wèi zhū biān wáng, rù sāi kòu dào, dà bèi wàn yú, zhōng bèi shù qiān, shǎo zhě shù bǎi, shā yàn mén shuò fāng tài shǒu dū wèi, lüè lì mín chù chǎn bù kě shèng shù, yuán biān xū hào. mǎng xīn jí wèi, hù fǔ kù zhī fù yù lì wēi, nǎi bài shí èr bù jiāng lǜ, fā jùn guó yǒng shì, wǔ kù jīng bīng, gè yǒu suǒ tún shǒu, zhuǎn wěi shū yú biān. yì mǎn sān shí wàn zhòng, bì sān bǎi rì liáng, tóng shí shí dào bìng chū, qióng zhuī xiōng nú, nèi zhī yú dīng lìng, yīn fēn qí dì, lì hū hán xié shí wǔ zǐ.
是後,單于歷告左右部都尉、諸邊王,入塞寇盜,大輩萬餘,中輩數千,少者數百,殺雁門、朔方太守、都尉,略吏民畜產不可勝數,緣邊虛耗。莽新即位,怙府庫之富欲立威,乃拜十二部將率,發郡國勇士,武庫精兵,各有所屯守,轉委輸於邊。議滿三十萬眾,賁三百日糧,同時十道並出,窮追匈奴,內之於丁令,因分其地,立呼韓邪十五子。
mǎng jiāng yán yóu jiàn yuē:
莽將嚴尤諫曰:
chén wén xiōng nú wèi hài, suǒ cóng lái jiǔ yǐ, wèi wén shàng shì yǒu bì zhēng zhī zhě yě. hòu shì sān jiā zhōu qín hàn zhēng zhī, rán jiē wèi yǒu de shàng cè zhě yě. zhōu dé zhòng cè, hàn dé xià cè, qín wú cè yān. dāng zhōu xuān wáng shí, xiǎn yǔn nèi qīn, zhì yú jīng yáng, mìng jiāng zhēng zhī, jǐn jìng ér hái. qí shì róng dí zhī qīn, pì yóu wén méng zhī shì, qū zhī ér yǐ. gù tiān xià chēng míng, shì wèi zhōng cè. hàn wǔ dì xuǎn jiāng liàn bīng, yuē bì qīng liáng, shēn rù yuǎn shù, suī yǒu kè huò zhī gōng, hú zhé bào zhī, bīng lián huò jié sān shí yú nián, zhōng guó bà hào, xiōng nú yì chuàng ài, ér tiān xià chēng wǔ, shì wèi xià cè. qín shǐ huáng bù rěn xiǎo chǐ ér qīng mín lì, zhú zhǎng chéng zhī gù, yán mào wàn lǐ, zhuǎn shū zhī xíng, qǐ yú fù hǎi, jiāng jìng jì wán, zhōng guó nèi jié, yǐ sàng shè jì, shì wèi wú cè. jīn tiān xià zāo yáng jiǔ zhī è, bǐ nián jī jǐn, xī běi biān yóu shén. fā sān shí wàn zhòng, jù sān bǎi rì liáng, dōng yuán hǎi dài, nán qǔ jiāng huái, rán hòu nǎi bèi. jì qí dào lǐ, yī nián shàng wèi jí hé, bīng xiān zhì zhě jù jū bào lù, shī lǎo xiè bì, shì bù kě yòng, cǐ yī nán yě. biān jì kōng xū, bù néng fèng jūn liáng, nèi diào jùn guó, bù xiāng jí shǔ, cǐ èr nán yě. jì yī rén sān bǎi rì shí, yòng bèi shí bā hú, fēi niú lì bù néng shèng niú yòu dāng zì jī shí, jiā èr shí hú, zhòng yǐ. hú dì shā lǔ, duō fá shuǐ cǎo, yǐ wǎng shì kuí zhī, jūn chū wèi mǎn bǎi rì, niú bì wù gù qiě jǐn, yú liáng shàng duō, rén bù néng fù, cǐ sān nán yě. hú dì qiū dōng shén hán, chūn xià shén fēng, duō jī fǔ fù xīn tàn, zhòng bù kě shèng, shí bèi yǐn shuǐ, yǐ lì sì shí, shī yǒu jí yì zhī yōu, shì gù qián shì fá hú, bù guò bǎi rì, fēi bù yù jiǔ, shì lì bù néng, cǐ sì nán yě. zī zhòng zì suí, zé qīng ruì zhě shǎo, bù dé jí xíng, lǔ xú dùn táo, shì bù néng jí, xìng ér féng lǔ, yòu lèi zī zhòng, rú yù xiǎn zǔ, xián wěi xiāng suí, lǔ yào zhē qián hòu, wēi dài bù cè, cǐ wǔ nán yě. dà yòng mín lì, gōng bù kě bì lì, chén fú yōu zhī. jīn jì fā bīng, yí zòng xiān zhì zhě, lìng chén yóu děng shēn rù tíng jī, qiě yǐ chuàng ài hú lǔ.
臣聞匈奴為害,所從來久矣,未聞上世有必征之者也。後世三家周、秦、漢征之,然皆未有得上策者也。周得中策,漢得下策,秦無策焉。當周宣王時,獫允內侵,至於涇陽,命將征之,盡境而還。其視戎狄之侵,譬猶蚊虻之螫,驅之而已。故天下稱明,是為中策。漢武帝選將練兵,約賁輕糧,深入遠戍,雖有克獲之功,胡輒報之,兵連禍結三十餘年,中國罷耗,匈奴亦創艾,而天下稱武,是為下策。秦始皇不忍小恥而輕民力,築長城之固,延袤萬里,轉輸之行,起於負海,疆境既完,中國內竭,以喪社稷,是為無策。今天下遭陽九之厄,比年饑饉,西北邊猶甚。發三十萬眾,具三百日糧,東援海代,南取江淮,然後乃備。計其道里,一年尚未集合,兵先至者聚居暴露,師老械弊,勢不可用,此一難也。邊既空虛,不能奉軍糧,內調郡國,不相及屬,此二難也。計一人三百日食,用糒十八斛,非牛力不能勝;牛又當自齎食,加二十斛,重矣。胡地沙鹵,多乏水草,以往事揆之,軍出未滿百日,牛必物故且盡,餘糧尚多,人不能負,此三難也。胡地秋冬甚寒,春夏甚風,多齎釜鍑薪炭,重不可勝,食糒飲水,以歷四時,師有疾疫之憂,是故前世伐胡,不過百日,非不欲久,勢力不能,此四難也。輜重自隨,則輕銳者少,不得疾行,虜徐遁逃,勢不能及,幸而逢虜,又累輜重,如遇險阻,銜尾相隨,虜要遮前後,危殆不測,此五難也。大用民力,功不可必立,臣伏憂之。今既發兵,宜縱先至者,令臣尤等深入霆擊,且以創艾胡虜。
mǎng bù tīng yóu yán, zhuǎn bīng gǔ rú gù, tiān xià sāo dòng.
莽不聽尤言,轉兵谷如故,天下騷動。
xián jì shòu mǎng xiào dān yú zhī hào, chí chū sài guī tíng, jù yǐ jiàn xié zhuàng bái dān yú. dān yú gèng yǐ wèi yú sù zhì zhī hóu, xiōng hóu jiàn guān yě. hòu zhù bìng sǐ, mǎng yǐ dēng dài zhù wèi shùn dān yú.
咸既受莽孝單于之號,馳出塞歸庭,具以見脅狀白單于。單于更以為於粟置支侯,匈侯賤官也。後助病死,莽以登代助為順單于。
yàn nán jiāng jūn chén qīn zhèn dí jiāng jūn wáng xún tún yún zhōng gé xié sāi. shì shí, xiōng nú shù wèi biān kòu, shā jiāng lǜ lì shì, lüè rén mín, qū chù chǎn qù shén zhòng. bǔ dé lǔ shēng kǒu yàn wèn, jiē yuē xiào dān yú xián zi jiǎo shù wèi kòu. liǎng jiāng yǐ wén. sì nián, mǎng huì zhū mán yí, zhǎn xián zi dēng yú zhǎng ān shì.
厭難將軍陳欽、震狄將軍王巡屯雲中葛邪塞。是時,匈奴數為邊寇,殺將率吏士,略人民,驅畜產去甚眾。捕得虜生口驗問,皆曰孝單于咸子角數為寇。兩將以聞。四年,莽會諸蠻夷,斬咸子登於長安市。
chū, běi biān zì xuān dì yǐ lái, shù shì bù jiàn yān huǒ zhī jǐng, rén mín chì shèng, niú mǎ bù yě. jí mǎng náo luàn xiōng nú, yǔ zhī gòu nán, biān mín sǐ wáng xì huò, yòu shí èr bù bīng jiǔ tún ér bù chū, lì shì bà bì, shù nián zhī jiān, běi biān xū kōng, yě yǒu bào gǔ yǐ.
初,北邊自宣帝以來,數世不見煙火之警,人民熾盛,牛馬布野。及莽撓亂匈奴,與之構難,邊民死亡系獲,又十二部兵久屯而不出,吏士罷弊,數年之間,北邊虛空,野有暴骨矣。
wū zhū liú dān yú lì èr shí yī suì, jiàn guó wǔ nián sǐ. xiōng nú yòng shì dà chén yòu gǔ dōu hóu xū bo dāng, jí wáng zhāo jūn nǚ yī mò jū cì yún zhī xù yě. yún cháng yù yǔ zhōng guó hé qīn, yòu sù yǔ xián hòu shàn, jiàn xián qián hòu wèi mǎng suǒ bài, gù suì yuè yú ér lì xián wèi wū lèi ruò dī dān yú.
烏珠留單于立二十一歲,建國五年死。匈奴用事大臣右骨都侯須卜當,即王昭君女伊墨居次雲之婿也。雲常欲與中國和親,又素與咸厚善,見咸前後為莽所拜,故遂越輿而立咸為烏累若鞮單于。
wū lèi dān yú xián lì, yǐ dì yú wèi zuǒ gǔ lí wáng. wū zhū liú dān yú zi sū tú hú běn wèi zuǒ xián wáng, yǐ dì tú qí è shì zi lú hún wèi yòu xián wáng. wū zhū liú dān yú zài shí, zuǒ xián wáng shù sǐ, yǐ wèi qí hào bù xiáng, gēng yì mìng zuǒ xián wáng yuē hù yú. hù yú zhī zūn zuì guì, cì dāng wèi dān yú, gù wū zhū liú dān yú shòu qí zhǎng zi yǐ wèi hù yú, yù chuán yǐ guó. xián yuàn wū zhū liú dān yú biǎn jiàn jǐ hào, bù yù chuán guó, jí lì, biǎn hù yú wèi zuǒ tú qí wáng. yún dāng suì quàn xián hé qīn.
烏累單于咸立,以弟輿為左谷蠡王。烏珠留單于子蘇屠胡本為左賢王,以弟屠耆閼氏子盧渾為右賢王。烏珠留單于在時,左賢王數死,以為其號不祥,更易命左賢王曰「護於」。護於之尊最貴,次當為單于,故烏珠留單于授其長子以為護於,欲傳以國。咸怨烏珠留單于貶賤己號,不欲傳國,及立,貶護於為左屠耆王。雲、當遂勸咸和親。
tiān fèng yuán nián, yún dāng qiǎn rén zhī xī hé lǔ měng zhì lǔ sāi xià, gào sāi lì yuē yù jiàn hé qīn hóu. hé qīn hóu wáng shè zhě, wáng zhāo jūn xiōng zi yě. zhōng bù dū wèi yǐ wén. mǎng qiǎn shè shè dì qí dū wèi zhǎn dé hóu sà shǐ xiōng nú, hè dān yú chū lì, cì huáng jīn yì pī zēng bó, dài yán shì zi dēng zài, yīn gòu qiú chén liáng zhōng dài děng. dān yú jǐn shōu sì rén jí shǒu shā xiào wèi dāo hù zéi zhī yīn qī zǐ yǐ xià èr shí qī rén, jiē xiè kǎn fù shǐ zhě, qiǎn chú wéi gū xī wáng fù děng sì shí rén sòng shè sà. mǎng zuò fén rú zhī xíng, shāo shā chén liáng děng, bà zhū jiāng lǜ tún bīng, dàn zhì yóu jī dū wèi. dān yú tān mǎng lù yí, bāng wài bù shī hàn gù shì, rán nèi lì kòu lüè. yòu shǐ hái, zhī zi dēng qián sǐ, yuàn hèn, kòu lǔ cóng zuǒ dì rù, bù jué. shǐ zhě wèn dān yú, zhé yuē: wū huán yǔ xiōng nú wú zhuàng xiá mín gòng wèi kòu rù sāi, pì rú zhōng guó yǒu dào zéi ěr! xián chū lì chí guó, wēi xìn shàng qiǎn, jǐn lì jìn zhǐ, bù gǎn yǒu èr xīn.
天鳳元年,雲、當遣人之西河虜猛制虜塞下,告塞吏曰欲見和親侯。和親侯王歙者,王昭君兄子也。中部都尉以聞。莽遣歙、歙弟騎都尉展德侯颯使匈奴,賀單于初立,賜黃金衣被繒帛,紿言侍子登在,因購求陳良、終帶等。單于盡收四人及手殺校尉刀護賊芝音妻子以下二十七人,皆械檻付使者,遣廚唯姑夕王富等四十人送歙、颯。莽作焚如之刑,燒殺陳良等,罷諸將率屯兵,但置游擊都尉。單于貪莽賂遺,幫外不失漢故事,然內利寇掠。又使還,知子登前死,怨恨,寇虜從左地入,不絕。使者問單于,輒曰:「烏桓與匈奴無狀黠民共為寇入塞,譬如中國有盜賊耳!咸初立持國,威信尚淺,盡力禁止,不敢有二心。」
tiān fèng èr nián wǔ yuè, mǎng fù qiǎn shè yǔ wǔ wēi jiāng wáng xián lǜ fú àn dīng yè děng liù rén, shǐ sòng yòu chú wéi gū xī wáng, yīn fèng guī qián suǒ zhǎn shì zi dēng jí zhū guì rén cóng zhě sàng, jiē zài yǐ cháng chē. zhì sāi xià, dān yú qiǎn yún dāng zǐ nán dà qiě qú shē děng zhì sāi yíng. xián děng zhì, duō yí dān yú jīn zhēn, yīn yù shuō gǎi qí hào, hào xiōng nú yuē gōng nú, dān yú yuē shàn yú, cì yìn shòu. fēng gǔ dōu hóu dāng wèi hòu ān gōng, dāng zǐ nán shē wèi hòu ān hóu. dān yú tān mǎng jīn bì, gù qū tīng zhī, rán kòu dào rú gù. xián shè yòu yǐ chén liáng děng gòu jīn fù yún dāng, lìng zì chà yǔ zhī. shí èr yuè, hái rù sāi, mǎng dà xǐ, cì shè qián èr bǎi wàn, xī fēng àn děng.
天鳳二年五月,莽復遣歙與五威將王咸率伏黯、丁業等六人,使送右廚唯姑夕王,因奉歸前所斬侍子登及諸貴人從者喪,皆載以常車。至塞下,單于遣雲、當子男大且渠奢等至塞迎。咸等至,多遺單于金珍,因諭說改其號,號匈奴曰「恭奴」,單于曰「善於」,賜印綬。封骨都侯當為後安公,當子男奢為後安侯。單于貪莽金幣,故曲聽之,然寇盜如故。咸、歙又以陳良等購金付雲、當,令自差與之。十二月,還入塞,莽大喜,賜歙錢二百萬,悉封黯等。
dān yú xián lì wǔ suì, tiān fèng wǔ nián sǐ, dì zuǒ xián wáng yú lì, wèi hū dōu ér shī dào gāo ruò dī dān yú. xiōng nú wèi xiào yuē ruò dī zì hū hán xié hòu, yǔ hàn qīn mì, jiàn hàn shì dì wèi xiào, mù zhī, gù jiē wèi ruò dī.
單于咸立五歲,天鳳五年死,弟左賢王輿立,為呼都而屍道皋若鞮單于。匈奴謂孝曰「若鞮自呼韓邪後,與漢親密,見漢諡帝為「孝」,慕之,故皆為「若鞮」。
hū dōu ér shī dān yú yú jì lì, tān lì shǎng cì, qiǎn dà qiě qú shē yǔ yún nǚ dì dāng yú jū cì zǐ xī dú wáng jù fèng xiàn zhì zhǎng ān. mǎng qiǎn hé qīn hóu shè yǔ shē děng jù zhì zhì lǔ sāi xià, yǔ yún dāng huì, yīn yǐ bīng pò xié, jiāng zhì zhǎng ān. yún dāng xiǎo nán cóng sāi xià de tuō, guī xiōng nú. dāng zhì zhǎng ān, mǎng bài wèi xū bo dān yú, yù chū dà bīng yǐ fǔ lì zhī. bīng diào dù yì bù hé, ér xiōng nú yù nù, bìng rù běi biān, běi biān yóu shì huài bài. huì dāng bìng sǐ, mǎng yǐ qí shù nǚ lù dǎi rèn qī hòu ān gōng shē, suǒ yǐ zūn chǒng zhī shén hòu, zhōng wèi yù chū bīng lì zhī zhě. huì hàn bīng zhū mǎng, yún shē yì sǐ.
呼都而屍單于輿既立,貪利賞賜,遣大且渠奢與雲女弟當於居次子醯櫝王俱奉獻至長安。莽遣和親侯歙與奢等俱至制虜塞下,與雲、當會,因以兵迫脅,將至長安。雲、當小男從塞下得脫,歸匈奴。當至長安,莽拜為須卜單于,欲出大兵以輔立之。兵調度亦不合,而匈奴愈怒,併入北邊,北邊由是壞敗。會當病死,莽以其庶女陸逮任妻後安公奢,所以尊寵之甚厚,終為欲出兵立之者。會漢兵誅莽,雲、奢亦死。
gēng shǐ èr nián dōng, hàn yí zhōng láng jiāng guī dé hóu sà dà sī mǎ hù jūn chén zūn shǐ xiōng nú, shòu dān yú hàn jiù zhì xǐ shòu, wáng hóu yǐ xià yìn shòu, yīn sòng yún dāng yú qīn shǔ guì rén cóng zhě. dān yú yú jiāo, wèi zūn sà yuē: xiōng nú běn yǔ hàn wèi xiōng dì, xiōng nú zhōng luàn, xiào xuān huáng dì fǔ lì hū hán xié dān yú, gù chēng chén yǐ zūn hàn. jīn hàn yì dà luàn, wèi wáng mǎng suǒ cuàn, xiōng nú yì chū bīng jī mǎng, kōng qí biān jìng, lìng tiān xià sāo dòng sī hàn, mǎng zú yǐ bài ér hàn fù xìng, yì wǒ lì yě, dāng fù zūn wǒ! zūn yǔ xiāng chēng jù, dān yú zhōng chí cǐ yán. qí míng nián xià, hái. huì chì méi rù zhǎng ān, gēng shǐ bài.
更始二年冬,漢遺中郎將歸德侯颯、大司馬護軍陳遵使匈奴,授單于漢舊制璽綬,王侯以下印綬,因送雲、當余親屬貴人從者。單于輿驕,謂遵、颯曰:「匈奴本與漢為兄弟,匈奴中亂,孝宣皇帝輔立呼韓邪單于,故稱臣以尊漢。今漢亦大亂,為王莽所篡,匈奴亦出兵擊莽,空其邊境,令天下騷動思漢,莽卒以敗而漢復興,亦我力也,當復尊我!」遵與相牚距,單于終持此言。其明年夏,還。會赤眉入長安,更始敗。
zàn yuē: shū jiè mán yí huá xià, shī chēng róng dí shì yīng, chūn qiū yǒu dào shǒu zài sì yí, jiǔ yǐ, yí dí zhī wèi huàn yě! gù zì hàn xìng, zhōng yán jiā móu zhī chén hé cháng bù yùn chóu cè xiāng yǔ zhēng yú miào táng zhī shàng hū? gāo zǔ shí zé liú jìng, lǚ hòu shí fán kuài jì bù, xiào wén shí jiǎ yì cháo cuò, lǐ wǔ shí wáng huī hán ān guó zhū mǎi chén gōng sūn hóng dǒng zhòng shū, rén chí suǒ jiàn, gè yǒu tóng yì, rán zǒng qí yào, guī liǎng kē ér yǐ. jìn shēn zhī rú zé shǒu hé qīn, jiè zhòu zhī shì zé yán zhēng fá, jiē piān jiàn yī shí zhī lì hài, ér wèi jiū xiōng nú zhī zhōng shǐ yě. zì hàn xìng yǐ zhì yú jīn, kuàng shì lì nián, duō yú chūn qiū, qí yǔ xiōng nú, yǒu xiū wén ér hé qīn zhī yǐ, yǒu yòng wǔ ér kè fá zhī yǐ, yǒu bēi xià ér chéng shì zhī yǐ, yǒu wēi fú ér chén chù zhī yǐ, qū shēn yì biàn, qiáng ruò xiāng fǎn, shì gù qí xiáng kě dé ér yán yě.
贊曰:《書》戒「蠻夷猾夏」,《詩》稱「戎狄是膺」,《春秋》「有道守在四夷」,久矣,夷狄之為患也!故自漢興,忠言嘉謀之臣曷嘗不運籌策相與爭於廟堂之上乎?高祖時則劉敬,呂后時樊噲、季布,孝文時賈誼、朝錯,李武時王恢、韓安國、朱買臣、公孫弘、董仲舒,人持所見,各有同異,然總其要,歸兩科而已。縉紳之儒則守和親,介冑之士則言征伐,皆偏見一時之利害,而未究匈奴之終始也。自漢興以至於今,曠世歷年,多於春秋,其與匈奴,有修文而和親之矣,有用武而克伐之矣,有卑下而承事之矣,有威服而臣畜之矣,詘伸異變,強弱相反,是故其詳可得而言也。
xī hé qīn zhī lùn, fā yú liú jìng. shì shí, tiān xià chū dìng, xīn zāo píng chéng zhī nán, gù cóng qí yán, yuē jié hé qīn, lù yí dān yú, jì yǐ jiù ān biān jìng. xiào huì gāo hòu shí zūn ér bù wéi, xiōng nú kòu dào bù wèi shuāi zhǐ, ér dān yú fǎn yǐ jiā jiāo jù. dǎi zhì xiào wén, yǔ tōng guān shì, qī yǐ hàn nǚ, zēng hòu qí lù, suì yǐ qiān jīn, ér xiōng nú shù bèi yuē shù, biān jìng lǚ bèi qí hài. shì yǐ wén dì zhōng nián, hè rán fā fèn, suì gōng róng fú, qīn yù ān mǎ, cóng liù jùn liáng jiā cái lì zhī shì, chí shè shàng lín, jiǎng xí zhàn chén, jù tiān xià jīng bīng, jūn yú guǎng wǔ, gù wèn féng táng, yǔ lùn jiāng shuài, kuì rán tàn xī, sī gǔ míng chén. cǐ zé hé qīn wú yì, yǐ rán zhī míng xiào yě.
昔和親之論,發於劉敬。是時,天下初定,新遭平城之難,故從其言,約結和親,賂遺單于,冀以救安邊境。孝惠、高后時遵而不違,匈奴寇盜不為衰止,而單于反以加驕倨。逮至孝文,與通關市,妻以漢女,增厚其賂,歲以千金,而匈奴數背約束,邊境屢被其害。是以文帝中年,赫然發憤,遂躬戎服,親御鞍馬,從六郡良家材力之士,馳射上林,講習戰陳,聚天下精兵,軍於廣武,顧問馮唐,與論將帥,喟然嘆息,思古名臣。此則和親無益,已然之明效也。
zhòng shū qīn jiàn sì shì zhī shì, yóu fù yù shǒu jiù wén, pō zēng qí yuē. yǐ wèi: yì dòng jūn zǐ, lì dòng tān rén. rú xiōng nú zhě, fēi kě yǐ rén yì shuō yě, dú kě shuō yǐ hòu lì, jié zhī yú tiān ěr. gù yǔ zhī hòu lì yǐ méi qí yì, yǔ méng yú tiān yǐ jiān qí yuē, zhì qí ài zi yǐ lèi qí xīn, xiōng nú suī yù zhǎn zhuǎn, nài shī zhòng lì hé, nài qī shàng tiān hé, nài shā ài zi hé! fū fù liǎn xíng lù bù zú yǐ dāng sān jūn zhī fèi, chéng guō zhī gù wú yǐ yì yú zhēn shì zhī yuē, ér shǐ biān chéng shǒu jìng zhī mín fù xiōng huǎn dài, zhì zǐ yàn bǔ, hú mǎ bù kuī yú zhǎng chéng, ér yǔ xí bù xíng yú zhōng guó, bù yì biàn yú tiān xià hū! chá zhòng shū zhī lùn, kǎo zhū xíng shì, nǎi zhī qí wèi hé yú dāng shí, ér yǒu què yú hòu shì yě. dāng xiào wǔ shí, suī zhēng fá kè huò, ér shì mǎ wù gù yì lüè xiāng dāng suī kāi hé nán zhī yě, jiàn shuò fāng zhī jùn, yì qì zào yáng zhī běi jiǔ bǎi yú lǐ. xiōng nú rén mín měi lái jiàng hàn, dān yú yì zhé jū liú hàn shǐ yǐ xiāng bào fù, qí jié ào shàng rú sī, ān kěn yǐ ài zi ér wèi zhì hū? cǐ bù hé dāng shí zhī yán yě. ruò bù zhì zhì, kōng yuē hé qīn, shì xí xiào wén jì wǎng zhī huǐ, ér zhǎng xiōng nú wú yǐ zhī zhà yě. fū biān chéng bù xuǎn shǒu jìng wǔ lüè zhī chén, xiū zhàng suì bèi sāi zhī jù, lì zhǎng jǐ jìn nǔ zhī xiè, shì wú suǒ yǐ dài biān kòu ér wù fù liǎn yú mín, yuǎn xíng huò lù, gē bō bǎi xìng, yǐ fèng kòu chóu. xìn gān yán, shǒu kōng yuē, ér jǐ hú mǎ zhī bù kuī, bù yǐ guò hū!
仲舒親見四世之事,猶復欲守舊文,頗增其約。以為:「義動君子,利動貪人。如匈奴者,非可以仁義說也,獨可說以厚利,結之於天耳。故與之厚利以沒其意,與盟於天以堅其約,質其愛子以累其心,匈奴雖欲展轉,奈失重利何,奈欺上天何,奈殺愛子何!夫賦斂行賂不足以當三軍之費,城郭之固無以異於貞士之約,而使邊城守境之民父兄緩帶,稚子咽哺,胡馬不窺於長城,而羽檄不行於中國,不亦便於天下乎!」察仲舒之論,考諸行事,乃知其未合於當時,而有闕於後世也。當孝武時,雖征伐克獲,而士馬物故亦略相當;雖開河南之野,建朔方之郡,亦棄造陽之北九百餘里。匈奴人民每來降漢,單于亦輒拘留漢使以相報復,其桀驁尚如斯,安肯以愛子而為質乎?此不合當時之言也。若不置質,空約和親,是襲孝文既往之悔,而長匈奴無已之詐也。夫邊城不選守境武略之臣,修障隧備塞之具,厲長戟勁弩之械,恃吾所以待邊寇而務賦斂於民,遠行貨賂,割剝百姓,以奉寇讎。信甘言,守空約,而幾胡馬之不窺,不已過乎!
zhì xiào xuān zhī shì, chéng wǔ dì fèn jī zhī wēi, zhí xiōng nú bǎi nián zhī yùn, yīn qí huài luàn jǐ wáng zhī è, quán shí shī yí, fù yǐ wēi dé, rán hòu dān yú qǐ shǒu chén fú, qiǎn zi rù shì, sān shì chēng fān, bīn yú hàn tíng. shì shí, biān chéng yàn bì, niú mǎ bù yě, sān shì wú quǎn fèi zhī jǐng, lí shù wáng gān gē zhī yì.
至孝宣之世,承武帝奮擊之威,直匈奴百年之運,因其壞亂幾亡之厄,權時施宜,覆以威德,然後單于稽首臣服,遣子入侍,三世稱藩,賓於漢庭。是時,邊城晏閉,牛馬布野,三世無犬吠之警,黎庶亡干戈之役。
hòu liù shí yú zài zhī jiān, zāo wáng mǎng cuàn wèi, shǐ kāi biān xì, dān yú yóu shì guī yuàn zì jué, mǎng suì zhǎn qí shì zi, biān jìng zhī huò gòu yǐ. gù hū hán xié shǐ cháo yú hàn, hàn yì qí yí, ér xiāo wàng zhī yuē: róng dí huāng fú, yán qí lái fú huāng hū wú cháng, shí zhì shí qù, yí dài yǐ kè lǐ, ràng ér bù chén. rú qí hòu sì dùn táo cuàn fú, shǐ yú zhōng guó bù wèi pàn chén. jí xiào yuán shí, yì bà shǒu sāi zhī bèi, hóu yīng yǐ wèi bù kě, kě wèi shèng bù wàng shuāi, ān bì sī wēi, yuǎn jiàn shí wēi zhī míng yǐ. zhì dān yú xián qì qí ài zi, mèi lì bù gù, qīn lüè suǒ huò, suì jù wàn jì, ér hé qīn lù yí, bù guò qiān jīn, ān zài qí bù qì zhì ér shī zhòng lì yě? zhòng shū zhī yán, lòu yú shì yǐ.
後六十餘載之間,遭王莽篡位,始開邊隙,單于由是歸怨自絕,莽遂斬其侍子,邊境之禍構矣。故呼韓邪始朝於漢,漢議其儀,而蕭望之曰:「戎狄荒服,言其來服荒忽無常,時至時去,宜待以客禮,讓而不臣。如其後嗣遁逃竄伏,使於中國不為叛臣。」及孝元時,議罷守塞之備,侯應以為不可,可謂盛不忘衰,安必思危,遠見識微之明矣。至單于咸棄其愛子,昧利不顧,侵掠所獲,歲巨萬計,而和親賂遺,不過千金,安在其不棄質而失重利也?仲舒之言,漏於是矣。
fū guī shì jiàn yì, bù tú wàn shì zhī gù, ér tōu shì yī shí zhī shì zhě, wèi kě yǐ jīng yuǎn yě. ruò nǎi zhēng fá zhī gōng, qín hàn xíng shì, yán yóu lùn zhī dāng yǐ. gù xiān wáng dù tǔ, zhōng lì fēng jī, fēn jiǔ zhōu, liè wǔ fú, wù tǔ gòng, zhì wài nèi, huò xiū xíng zhèng, huò zhāo wén dé, yuǎn jìn zhī shì yì yě. shì yǐ chūn qiū nèi zhū xià ér wài yí dí, yí dí zhī rén tān ér hǎo lì, bèi fà zuǒ rèn, rén ér shòu xīn, qí yǔ zhōng guó shū zhāng fú, yì xí sú, yǐn shí bù tóng, yán yǔ bù tōng, pì jū běi chuí hán lù zhī yě, zhú cǎo suí chù, shè liè wèi shēng, gé yǐ shān gǔ, yōng yǐ shā mù, tiān dì suǒ yǐ jué wài nèi dì. shì gù shèng wáng qín shòu chù zhī, bù yǔ yuē shì, bù jiù gōng fá yuē zhī zé fèi lù ér jiàn qī, gōng zhī zé láo shī ér zhāo kòu. qí dì bù kě gēng ér shí yě, qí mín bù kě chén ér chù yě, shì yǐ wài ér bù nèi, shū ér bù qī, zhèng jiào bù jí qí rén, zhēng shuò bù jiā qí guó lái zé chéng ér yù zhī, qù zé bèi ér shǒu zhī. qí mù yì ér gòng xiàn, zé jiē zhī yǐ lǐ ràng, jī mí bù jué, shǐ qū zài bǐ, gài shèng wáng zhì yù mán yí zhī cháng dào yě.
夫規事建議,不圖萬世之固,而偷恃一時之事者,未可以經遠也。若乃征伐之功,秦、漢行事,嚴尤論之當矣。故先王度土,中立封畿,分九州,列五服,物土貢,制外內,或修刑政,或昭文德,遠近之勢異也。是以《春秋》內諸夏而外夷狄,夷狄之人貪而好利,被髮左衽,人而獸心,其與中國殊章服,異習俗,飲食不同,言語不通,辟居北垂寒露之野,逐草隨畜,射獵為生,隔以山谷,雍以沙幕,天地所以絕外內地。是故聖王禽獸畜之,不與約誓,不就攻伐;約之則費賂而見欺,攻之則勞師而招寇。其地不可耕而食也,其民不可臣而畜也,是以外而不內,疏而不戚,政教不及其人,正朔不加其國;來則懲而御之,去則備而守之。其慕義而貢獻,則接之以禮讓,羈靡不絕,使曲在彼,蓋聖王制御蠻夷之常道也。