xiào yuán huáng dì, xuān dì tài zǐ yě. mǔ yuē gòng āi xǔ huáng hòu, xuān dì wēi shí shēng mín jiān. nián èr suì, xuān dì jí wèi. bā suì, lì wèi tài zǐ. zhuàng dà, róu rén hǎo rú. jiàn xuān dì suǒ yòng duō wén fǎ lì, yǐ xíng míng shéng xià, dà chén yáng yùn gài kuān ráo děng zuò cì jī cí yǔ wèi zuì ér zhū, cháng shì yàn cóng róng yán: bì xià chí xíng tài shēn, yí yòng rú shēng. xuān dì zuò sè yuē: hàn jiā zì yǒu zhì dù, běn yǐ bà wáng dào zá zhī, nài hé chún rèn dé jiào, yòng zhōu zhèng hū! qiě sú rú bù dá shí yí, hǎo shì gǔ fēi jīn, shǐ rén xuàn yú míng shí, bù zhī suǒ shǒu, hé zú wěi rèn? nǎi tàn yuē: luàn wǒ jiā zhě, tài zǐ yě! yóu shì shū tài zǐ ér ài huái yáng wáng, yuē: huái yáng wáng míng chá hǎo fǎ, yí wèi wú zi. ér wáng mǔ zhāng jié yú yóu xìng. shàng yǒu yì yù yòng huái yáng wáng dài tài zǐ, rán yǐ shǎo yī xǔ shì, jù cóng wēi qǐ, gù zhōng bù bèi yān.
孝元皇帝,宣帝太子也。母曰共哀許皇后,宣帝微時生民間。年二歲,宣帝即位。八歲,立為太子。壯大,柔仁好儒。見宣帝所用多文法吏,以刑名繩下,大臣楊惲、蓋寬饒等坐刺譏辭語為罪而誅,嘗侍燕從容言:「陛下持刑太深,宜用儒生。」宣帝作色曰:「漢家自有制度,本以霸王道雜之,奈何純任德教,用周政乎!且俗儒不達時宜,好是古非今,使人眩於名實,不知所守,何足委任?」乃嘆曰:「亂我家者,太子也!」由是疏太子而愛淮陽王,曰:「淮陽王明察好法,宜為吾子。」而王母張婕妤尤幸。上有意欲用淮陽王代太子,然以少依許氏,俱從微起,故終不背焉。
huáng lóng yuán nián shí èr yuè, xuān dì bēng. guǐ sì, tài zǐ jí huáng dì wèi, yè gāo miào. zūn huáng tài hòu yuē tài huáng tài hòu, huáng hòu yuē huáng tài hòu.
黃龍元年十二月,宣帝崩。癸巳,太子即皇帝位,謁高廟。尊皇太后曰太皇太后,皇后曰皇太后。
chū yuán yuán nián chūn zhēng yuè xīn chǒu, xiào xuān huáng dì zàng dù líng. cì zhū hóu wáng gōng zhǔ liè hóu huáng jīn, lì èr qiān dàn yǐ xià qián bó, gè yǒu chà. dà shè tiān xià.
初元元年春正月辛丑,孝宣皇帝葬杜陵。賜諸侯王、公主、列侯黃金,吏二千石以下錢、帛,各有差。大赦天下。
sān yuè, fēng huáng tài hòu xiōng shì zhōng zhōng láng jiāng wáng shùn wèi ān píng hóu. bǐng wǔ, lì huáng hòu wáng shì. yǐ sān fǔ tài cháng jùn guó gōng tián jí yuàn kě shěng zhě zhèn yè pín mín, zī bù mǎn qiān qián zhě fù dài zhǒng shí. fēng wài zǔ fù píng ēn dài hóu tóng chǎn dì zǐ zhōng cháng shì xǔ jiā wèi píng ēn hóu, fèng dài hóu hòu.
三月,封皇太后兄侍中中郎將王舜為安平侯。丙午,立皇后王氏。以三輔、太常、郡國公田及苑可省者振業貧民,訾不滿千錢者賦貸種、食。封外祖父平恩戴侯同產弟子中常侍許嘉為平恩侯,奉戴侯後。
xià sì yuè, zhào yuē: zhèn chéng xiān dì zhī shèng xù, huò fèng zōng zhòu, zhàn zhàn jīng jīng. jiān zhě dì shù dòng ér wèi jìng, jù yú tiān dì zhī jiè, bù zhī suǒ yóu. fāng tián zuò shí, zhèn yōu zhēng shù zhī shī yè, lín qiǎn guāng lù dài fū bāo děng shí èr rén xún xíng tiān xià, cún wèn qí lǎo guān guǎ gū dú kùn fá shī zhí zhī mín, yán dēng xián jùn, zhāo xiǎn cè lòu, yīn lǎn fēng sú zhī huà. xiāng shǒu èr qiān dàn chéng néng zhèng gōng láo lì, xuān míng jiào huà, yǐ qīn wàn xìng, zé liù hé zhī nèi hé qīn, shù jǐ hū wú yōu yǐ. shū bù yún hū? gǔ gōng liáng zāi, shù shì kāng zāi! bù gào tiān xià, shǐ míng zhī zhèn yì. yòu yuē: guān dōng jīn nián gǔ bù dēng, mín duō kùn fá. qí lìng jùn guó bèi zāi hài shèn zhě wú chū zū fù. jiāng hǎi bēi hú yuán chí shǔ shào fǔ zhě yǐ jiǎ pín mín, wù zū fù. cì zōng shì yǒu shǔ jí zhě mǎ yī pǐ zhì èr sì, sān lǎo xiào zhě bó wǔ pǐ, dì zhě lì tián sān pǐ guān guǎ gū dú èr pǐ, lì mín wǔ shí hù niú jiǔ.
夏四月,詔曰:「朕承先帝之聖緒,獲奉宗宙,戰戰兢兢。間者地數動而未靜,懼於天地之戒,不知所由。方田作時,朕憂蒸庶之失業,臨遣光祿大夫褒等十二人循行天下,存問耆老、鰥、寡、孤、獨、睏乏、失職之民,延登賢俊,招顯側陋,因覽風俗之化。相、守二千石誠能正躬勞力,宣明教化,以親萬姓,則六合之內和親,庶幾虖無憂矣。《書》不云乎?『股肱良哉,庶事康哉!』布告天下,使明知朕意。」又曰:「關東今年穀不登,民多睏乏。其令郡國被災害甚者毋出租賦。江、海、陂、湖、園、池屬少府者以假貧民,勿租賦。賜宗室有屬籍者馬一匹至二駟,三老、孝者帛五匹,弟者、力田三匹、鰥、寡、孤、獨二匹,吏民五十戶牛、酒。」
liù yuè, yǐ mín jí yì, lìng dà guān sǔn shàn, jiǎn lè fǔ yuán, shěng yuàn mǎ, yǐ zhèn kùn fá.
六月,以民疾疫,令大官損膳,減樂府員,省苑馬,以振睏乏。
qiū bā yuè, shàng jùn shǔ guó jiàng hú wàn yú rén wáng rù xiōng nú.
秋八月,上郡屬國降胡萬餘人亡入匈奴。
jiǔ yuè, guān dōng jùn guó shí yī dà shuǐ, jī, huò rén xiāng shí, zhuǎn páng jùn qián gǔ yǐ xiāng jiù. zhào yuē: jiān zhě, yīn yáng bù diào, lí mín jī hán, wú yǐ bǎo zhì, wéi dé qiǎn báo, bù zú yǐ chōng rù jiù guàn zhī jū. qí lìng zhū gōng guǎn xī yù xìng zhě wù shàn zhì, tài pú jiǎn gǔ shí mǎ, shuǐ héng shěng ròu shí shòu.
九月,關東郡國十一大水,飢,或人相食,轉旁郡錢、谷以相救。詔曰:「間者,陰陽不調,黎民饑寒,無以保治,惟德淺薄,不足以充入舊貫之居。其令諸宮、館希御幸者勿繕治,太僕減穀食馬,水衡省肉食獸。」
èr nián chūn zhēng yuè, xíng xìng gān quán, jiāo tài zhì. cì yún yáng mín jué yī jí, nǚ zǐ bǎi hù niú jiǔ.
二年春正月,行幸甘泉,郊泰畤。賜雲陽民爵一級,女子百戶牛、酒。
lì dì jìng wèi qīng hé wáng.
立弟竟為清河王。
sān yuè, lì guǎng líng lì wáng tài zǐ bà wèi wáng.
三月,立廣陵厲王太子霸為王。
zhào bà huáng mén chéng yú gǒu mǎ, shuǐ héng jìn yòu yí chūn xià yuàn shào fǔ cì fēi wài chí yán yù chí tián jiǎ yǔ pín mín. zhào yuē: gài wén xián shèng zài wèi, yīn yáng hé, fēng yǔ shí, rì yuè guāng, xīng chén jìng, lí shù kāng níng, kǎo zhōng jué mìng. jīn zhèn gōng chéng tiān dì, tuō yú gōng hóu zhī shàng, míng bù néng zhú, dé bù néng suī, zāi yì bìng zhēn, lián nián bù xī. nǎi èr yuè wù wǔ, dì zhèn yú lǒng xī jùn, huǐ luò tài shàng huáng miào diàn bì mù shì, huài bài huán dào xiàn chéng guō guān sì jí mín shì wū, yā shā rén zhòng. shān bēng dì liè, shuǐ quán yǒng chū. tiān wéi jiàng zāi, zhèn jīng zhèn shī. zhì yǒu dà kuī, jiù zhì yú sī. sù yè jīng jīng, bù tōng dà biàn, shēn wéi yù dào, wèi zhī qí xù. jiān zhě suì shù bù dēng, yuán yuán kùn fá, bù shèng jī hán, yǐ xiàn xíng pì, zhèn shén mǐn zhī. jùn guó bèi dì dòng zāi shèn zhě, wú chū zū fù. shè tiān xià. yǒu kě juān chú jiǎn shěng yǐ biàn wàn xìng zhě, tiáo qín, wú yǒu suǒ huì. chéng xiàng yù shǐ zhōng èr qiān dàn jǔ mào cái yì děng zhí yán jí jiàn zhī shì, zhèn jiāng qīn lǎn yān.
詔罷黃門乘輿狗馬,水衡禁囿、宜春下苑、少府佽飛外池、嚴篽池田假與貧民。詔曰:「蓋聞賢聖在位,陰陽和,風雨時,日月光,星辰靜,黎庶康寧,考終厥命。今朕恭承天地,托於公侯之上,明不能燭,德不能綏,災異並臻,連年不息。乃二月戊午,地震於隴西郡,毀落太上皇廟殿壁木飾,壞敗豲道縣城郭官寺及民室屋,壓殺人眾。山崩地裂,水泉湧出。天惟降災,震驚朕師。治有大虧,咎至於斯。夙夜兢兢,不通大變,深惟郁悼,未知其序。間者歲數不登,元元睏乏,不勝饑寒,以陷刑辟,朕甚閔之。郡國被地動災甚者,無出租賦。赦天下。有可蠲除、減省以便萬姓者,條秦,毋有所諱。丞相、御史、中二千石舉茂材異等、直言極諫之士,朕將親覽焉。」
xià sì yuè dīng sì, lì huáng tài zǐ. cì yù shǐ dài fū jué guān nèi hóu, zhōng èr qiān dàn yòu shù zhǎng, tiān xià dāng wèi fù hòu zhě jué yī jí, liè hóu qián gè èr shí wàn, wǔ dài fū shí wàn.
夏四月丁巳,立皇太子。賜御史大夫爵關內侯,中二千石右庶長,天下當為父後者爵一級,列侯錢各二十萬,五大夫十萬。
liù yuè, guān dōng jī, qí dì rén xiāng shí.
六月,關東飢,齊地人相食。
qiū qī yuè, zhào yuē: suì bǐ zāi hài, mín yǒu cài sè, cǎn dá yú xīn. yǐ zhào lì xū cāng lǐn, kāi fǔ kù zhèn jiù, cì hán zhě yī. jīn qiū hé mài pō shāng. yī nián zhōng dì zài dòng. běi hǎi shuǐ yì, liú shā rén mín. yīn yáng bù hé, qí jiù ān zài? gōng qīng jiāng hé yǐ yōu zhī? qí xī yì chén zhèn guò, mí yǒu suǒ huì.
秋七月,詔曰:「歲比災害,民有菜色,慘怛於心。已詔吏虛倉廩,開府庫振救,賜寒者衣。今秋禾麥頗傷。一年中地再動。北海水溢,流殺人民。陰陽不和,其咎安在?公卿將何以憂之?其悉意陳朕過,靡有所諱。」
dōng, zhào yuē: guó zhī jiāng xìng, zūn shī ér zhòng fù. gù qián jiāng jūn wàng zhī fù zhèn bā nián, dào yǐ jīng shū, jué gōng mào yān. qí cì jué guān nèi hóu, shí yì bā bǎi hù, cháo shuò wàng.
冬,詔曰:「國之將興,尊師而重傅。故前將軍望之傅朕八年,道以經書,厥功茂焉。其賜爵關內侯,食邑八百戶,朝朔、望。」
shí èr yuè, zhōng shū lìng hóng gōng shí xiǎn děng zèn wàng zhī, lìng zì shā.
十二月,中書令弘恭、石顯等譖望之,令自殺。
sān nián chūn, lìng zhū hóu xiàng wèi zài jùn shǒu xià.
三年春,令諸侯相位在郡守下。
zhū yá jùn shān nán xiàn fǎn, bó móu qún chén. dài zhào jiǎ juān zhī yǐ wèi yí qì zhū yá, jiù mín jī jǐn. nǎi bà zhū yá.
珠厓郡山南縣反,博謀群臣。待詔賈捐之以為宜棄珠厓,救民饑饉。乃罷珠厓。
xià sì yuè yǐ wèi huì, mào líng bái hè guǎn zāi. zhào yuē: nǎi zhě huǒ zāi jiàng yú xiào wǔ yuán guǎn, zhèn zhàn lì kǒng jù. bù zhú biàn yì, jiù zài zhèn gōng. qún sī yòu wèi kěn jí yán zhèn guò, yǐ zhì yú sī, jiāng hé yǐ wù yān! bǎi xìng réng zāo xiōng è, wú yǐ xiāng zhèn, jiā yǐ fán rǎo hū kē lì, jū qiān hū wēi wén, bù dé yǒng zhōng xìng mìng, zhèn shén mǐn yān. qí shè tiān xià.
夏四月乙未晦,茂陵白鶴館災。」詔曰:「乃者火災降於孝武園館,朕戰慄恐懼。不燭變異,咎在朕躬。群司又未肯極言朕過,以至於斯,將何以寤焉!百姓仍遭凶厄,無以相振,加以煩擾虖苛吏,拘牽乎微文,不得永終性命,朕甚閔焉。其赦天下。」
xià, hàn. lì zhǎng shā yáng wáng dì zōng wèi wáng. fēng gù hǎi hūn hóu hè zǐ dài zōng wèi hóu.
夏,旱。立長沙煬王弟宗為王。封故海昏侯賀子代宗為侯。
liù yuè, zhào yuē: gài wén ān mín zhī dào, běn yóu yīn yáng. jiān zhě yīn yáng cuò miù, fēng yǔ bù shí. zhèn zhī bù dé, shù jǐ qún gōng yǒu gǎn yán zhèn zhī guò zhě, jīn zé bù rán. tōu hé gǒu cóng, wèi kěn jí yán, zhèn shén mǐn yān. wéi zhēng shù zhī jī hán, yuǎn lí fù mǔ qī zǐ, láo yú fēi yè zhī zuò, wèi yú bù jū zhī gōng, kǒng fēi suǒ yǐ zuǒ yīn yáng zhī dào yě. qí bà gān quán jiàn zhāng gōng wèi, lìng jiù nóng. bǎi guān gè shěng fèi. tiáo zòu wú yǒu suǒ huì. yǒu sī miǎn zhī, wú fàn sì shí zhī jìn. chéng xiàng yù shǐ jǔ tiān xià míng yīn yáng zāi yì zhě gè sān rén. yú shì yán shì zhě zhòng, huò jìn zhuó zhào jiàn, rén rén zì yǐ dé shàng yì.
六月,詔曰:「蓋聞安民之道,本由陰陽。間者陰陽錯謬,風雨不時。朕之不德,庶幾群公有敢言朕之過者,今則不然。偷合苟從,未肯極言,朕甚閔焉。惟烝庶之饑寒,遠離父母、妻子,勞於非業之作,衛於不居之宮,恐非所以佐陰陽之道也。其罷甘泉、建章宮衛,令就農。百官各省費。條奏毋有所諱。有司勉之,毋犯四時之禁。丞相、御史舉天下明陰陽災異者各三人。」於是言事者眾,或進擢召見,人人自以得上意。
sì nián chūn zhēng yuè, xíng xìng gān quán, jiāo tài zhì.
四年春正月,行幸甘泉,郊泰畤。
sān yuè, xíng xìng hé dōng, cí hòu tǔ. shè fén yīn tú. cì mín jué yī jí, nǚ zǐ bǎi hù niú jiǔ, guān guǎ gāo nián bó. xíng suǒ guò wú chū zū fù.
三月,行幸河東,祠后土。赦汾陰徒。賜民爵一級,女子百戶牛、酒,鰥、寡、高年帛。行所過無出租賦。
wǔ nián chūn zhēng yuè, yǐ zhōu zi nán jūn wèi zhōu chéng xiū hóu, wèi cì zhū hóu wáng.
五年春正月,以周子南君為周承休侯,位次諸侯王。
sān yuè, xíng xìng yōng, cí wǔ zhì.
三月,行幸雍,祠五畤。
xià sì yuè, yǒu xīng bèi yú cān. zhào yuē: zhèn zhī bù dǎi, xù wèi bù míng, zhòng liáo jiǔ kuàng, wèi dé qí rén. yuán yuán shī wàng, shàng gǎn huáng tiān, yīn yáng wèi biàn, jiù liú wàn mín, zhèn shén jù zhī. nǎi zhě guān dōng lián zāo zāi hài. jī hán jí yì, yāo bù zhōng mìng. shī bù yún hū, fán mín yǒu sàng, pú fú jiù zhī. qí lìng tài guān wú rì shā, suǒ jù gè jiǎn bàn. chéng yú mò mǎ, wú fá zhèng shì ér yǐ. bà jiǎo dǐ shàng lín gōng guǎn xī yù xìng zhě qí sān fú guān běi jiǎ tián guān yán tiě guān cháng píng cāng. bó shì dì zǐ wú zhì yuán, yǐ guǎng xué zhě. cì zōng shì zi yǒu shǔ jí zhě mǎ yī pǐ zhì èr sì, sān lǎo xiào zhě bó, rén wǔ pǐ, dì zhě lì tián sān pǐ, guān guǎ gū dú èr pǐ, lì mín wǔ shí hù niú jiǔ. shěng xíng fá qī shí yú shì. chú guāng lù dài fū yǐ xià zhì láng zhōng bǎo fù mǔ tóng chǎn zhī lìng. lìng cóng guān gěi shì gōng sī mǎ zhōng zhě, dé wèi dà fù mǔ fù mǔ xiōng dì tōng jí.
夏四月,有星孛於參。詔曰:「朕之不逮,序位不明,眾僚久曠,未得其人。元元失望,上感皇天,陰陽為變,咎流萬民,朕甚懼之。乃者關東連遭災害。饑寒疾疫,夭不終命。《詩》不云乎,『凡民有喪,匍匐救之。』其令太官毋日殺,所具各減半。乘輿秣馬,無乏正事而已。罷角牴、上林宮、館希御幸者、齊三服官、北假田官、鹽鐵官、常平倉。博士弟子毋置員,以廣學者。賜宗室子有屬籍者馬一匹至二駟,三老、孝者帛,人五匹,弟者、力田三匹,鰥、寡、孤、獨二匹,吏民五十戶牛、酒。」省刑罰七十餘事。除光祿大夫以下至郎中保父母同產之令。令從官給事宮司馬中者,得為大父母、父母、兄弟通籍。
dōng shí èr yuè dīng wèi, yù shǐ dài fū gòng yǔ zú.
冬十二月丁未,御史大夫貢禹卒。
wèi sī mǎ gǔ jí shǐ xiōng nú, bù hái.
衛司馬谷吉使匈奴,不還。
yǒng guāng yuán nián chūn zhēng yuè, xíng xìng gān quán, xiào tài zhì. shè yún yáng tú. cì mín jué yī jí, nǚ zǐ bǎi hù niú jiǔ, gāo nián bó. xíng suǒ guò wú chū zū fù.
永光元年春正月,行幸甘泉,效泰畤。赦雲陽徒。賜民爵一級,女子百戶牛、酒,高年帛。行所過毋出租賦。
èr yuè, zhào chéng xiàng yù shǐ jǔ zhì pǔ dūn hòu xùn ràng yǒu xíng zhě, guāng lù suì yǐ cǐ kē dì láng cóng gōng.
二月,詔丞相、御史舉質樸敦厚遜讓有行者,光祿歲以此科第郎、從宮。
sān yuè, zhào yuē: wǔ dì sān wáng rèn xián shǐ néng, yǐ dēng zhì píng, ér jīn bù zhì zhě, qǐ sī mín yì zāi? jiù zài zhèn zhī bù míng, wáng yǐ zhī xián yě. shì gù rén rén zài wèi, ér jí shì yōng bì. zhòng yǐ zhōu qín zhī bì, mín jiàn báo sú, qù lǐ yì, chù xíng fǎ, qǐ bù āi zāi! yóu cǐ guān zhī, yuán yuán hé gū? qí shè tiān xià, lìng lì jīng zì xīn, gè wù nóng mǔ. wú tián zhě jiē jiǎ zhī, dài zhǒng shí rú pín mín. cì lì liù bǎi shí yǐ shàng jué wǔ dài fū, qín shì lì èr jí, mín yī jí, nǚ zǐ bǎi hù niú jiǔ, guān guǎ gū dú gāo nián bó. shì yuè yǔ xuě, yǔn shuāng shāng mài jià, qiū bà.
三月,詔曰:「五帝、三王任賢使能,以登至平,而今不治者,豈斯民異哉?咎在朕之不明,亡以知賢也。是故壬人在位,而吉士雍蔽。重以周、秦之弊,民漸薄俗,去禮義,觸刑法,豈不哀哉!由此觀之,元元何辜?其赦天下,令厲精自新,各務農畝。無田者皆假之,貸種、食如貧民。賜吏六百石以上爵五大夫,勤事吏二級,民一級,女子百戶牛、酒,鰥、寡、孤、獨、高年帛。」是月雨雪,隕霜傷麥稼,秋罷。
èr nián chūn èr yuè, zhào yuē: gài wén táng yú xiàng xíng ér mín bù fàn, yīn zhōu fǎ xíng ér jiān guǐ fú. jīn zhèn huò chéng gāo zǔ zhī hóng yè, tuō wèi gōng hóu zhī shàng, sù yè zhàn lì, yǒng wéi bǎi xìng zhī jí, wèi cháng yǒu wàng yān. rán ér yīn yáng wèi diào, sān guāng àn mèi. yuán yuán dà kùn, liú sàn dào lù, dào zéi bìng xìng. yǒu sī yòu zhǎng cán zéi, shī mù mín zhī shù. shì jiē zhèn zhī bù míng, zhèng yǒu suǒ kuī. jiù zhì yú cǐ, zhèn shén zì chǐ. wèi mín fù mǔ, ruò shì zhī báo, wèi bǎi xìng hé? qí dà shè tiān xià, cì mín jué yī jí, nǚ zǐ bǎi hù niú jiǔ, guān guǎ gū dú gāo nián sān lǎo xiào dì lì tián bó. yòu cì zhū hóu wáng gōng zhǔ liè hóu huáng jīn, zhōng èr qiān dàn yǐ xià zhì zhōng dōu guān zhǎng lì gè yǒu chà, lì liù bǎi shí yǐ shàng jué wǔ dài fū, qín shì lì gè èr jí.
二年春二月,詔曰:「蓋聞唐、虞象刑而民不犯,殷周法行而奸軌服。今朕獲承高祖之洪業,托位公侯之上,夙夜戰慄,永惟百姓之急,未嘗有忘焉。然而陰陽未調,三光晻昧。元元大困,流散道路,盜賊並興。有司又長殘賊,失牧民之術。是皆朕之不明,政有所虧。咎至於此,朕甚自恥。為民父母,若是之薄,謂百姓何?其大赦天下,賜民爵一級,女子百戶牛、酒,鰥、寡、孤、獨、高年、三老、孝弟、力田帛。」又賜諸侯王、公主、列侯黃金,中二千石以下至中都官長吏各有差,吏六百石以上爵五大夫,勤事吏各二級。
sān yuè rén xū shuò, rì yǒu shí zhī. zhào yuē: zhèn zhàn zhàn lì lì, sù yè sī guò shī, bù gǎn huāng níng. wéi yīn yáng bù diào, wèi zhú qí jiù, lóu chì gōng qīng, rì wàng yǒu xiào. zhì jīn yǒu sī zhí zhèng, wèi dé qí zhōng, shī yǔ jìn qiè, wèi hé mín xīn, bào měng zhī sú mí zhǎng, hé mù zhī dào rì shuāi, bǎi xìng chóu kǔ, mí suǒ cuò gōng. shì yǐ fēn xié suì zēng, qīn fàn tài yáng, zhèng qì zhàn yǎn, rì jiǔ duó guāng. nǎi rén xū, rì yǒu shí zhī, tiān jiàn dà yì, yǐ jiè zhèn gōng, zhèn shén dào yān. qí lìng nèi jùn guó jǔ mào cái yì děng xián liáng zhí yán zhī shì gè yī rén.
三月壬戌朔,日有蝕之。詔曰:「朕戰戰慄栗,夙夜思過失,不敢荒寧。惟陰陽不調,未燭其咎,婁敕公卿,日望有效。至今有司執政,未得其中,施與禁切,未合民心,暴猛之俗彌長,和睦之道日衰,百姓愁苦,靡所錯躬。是以氛邪歲增,侵犯太陽,正氣湛掩,日久奪光。乃壬戌,日有蝕之,天見大異,以戒朕躬,朕甚悼焉。其令內郡國舉茂材異等、賢良、直言之士各一人。」
xià liù yuè, zhào yuē: jiān zhě lián nián bù shōu, sì fāng xián kùn. yuán yuán zhī mín, láo yú gēng yún, yòu wáng chéng gōng, kùn yú jī jǐn, wáng yǐ xiāng jiù. zhèn wèi mín fù mǔ, dé bù néng fù, ér yǒu qí xíng, shén zì shāng yān. qí shè tiān xià.
夏六月,詔曰:「間者連年不收,四方咸困。元元之民,勞於耕耘,又亡成功,困於饑饉,亡以相救。朕為民父母,德不能覆,而有其刑,甚自傷焉。其赦天下。」
qiū qī yuè, xī qiāng fǎn, qiǎn yòu jiāng jūn féng fèng shì jī zhī.
秋七月,西羌反,遣右將軍馮奉世擊之。
bā yuè, yǐ tài cháng rèn qiān qiū wèi fèn wēi jiāng jūn, bié jiāng wǔ xiào bìng jìn.
八月,以太常任千秋為奮威將軍,別將五校並進。
sān nián chūn, xī qiāng píng, jūn bà.
三年春,西羌平,軍罷。
sān yuè, lì huáng zǐ kāng wèi jì yáng wáng.
三月,立皇子康為濟陽王。
xià sì yuè guǐ wèi, dà sī mǎ chē qí jiāng jūn jiē hōng.
夏四月癸未,大司馬車騎將軍接薨。
dōng shí yī yuè, zhào yuē: nǎi zhě yǐ chǒu dì dòng, zhōng dōng yǔ shuǐ dà wù, dào zéi bìng qǐ. lì hé bù yǐ shí jìn? gè xī yì duì.
冬十一月,詔曰:「乃者已醜地動,中冬雨水、大霧,盜賊並起。吏何不以時禁?各悉意對。」
dōng, fù yán tiě guān bó shì dì zǐ yuán. yǐ yòng dù bù zú, mín duō fù chú, wú yǐ gěi zhōng wài yáo yì.
冬,復鹽鐵官、博士弟子員。以用度不足,民多復除,無以給中外徭役。
sì nián chūn èr yuè, zhào yuē: zhèn chéng zhì zūn zhī zhòng, bù néng zhú lǐ bǎi xìng, lóu zāo xiōng jiù. jiā yǐ biān jìng bù ān, shī lǚ zài wài, fù liǎn zhuǎn shū, yuán yuán sāo dòng, qióng kùn wáng liáo, fàn fǎ dǐ zuì. fū shàng shī qí dào ér shéng xià yǐ shēn xíng, zhèn shén tòng zhī. qí shè tiān xià, suǒ dài pín mín wù shōu zé.
四年春二月,詔曰:「朕承至尊之重,不能燭理百姓,婁遭凶咎。加以邊境不安,師旅在外,賦斂、轉輸,元元騷動,窮困亡聊,犯法抵罪。夫上失其道而繩下以深刑,朕甚痛之。其赦天下,所貸貧民勿收責。」
sān yuè, xíng xìng yōng, cí wǔ zhì.
三月,行幸雍,祠五畤。
xià liù yuè jiǎ xū, xiào xuān yuán dōng què zāi.
夏六月甲戌,孝宣園東闕災。
wù yín huì, rì yǒu shí zhī. zhào yuē: gài wén míng wáng zài shàng, zhōng xián bù zhí, zé qún shēng hé lè, fāng wài méng zé. jīn zhèn àn yú wáng dào, sù yè yōu láo, bù tōng qí lǐ, mí zhān bù xuàn, mí tīng bù huò, shì yǐ zhèng lìng duō hái, mín xīn wèi dé, xié shuō kōng jìn, shì wáng chéng gōng. cǐ tiān xià suǒ zhe wén yě. gōng qīng dài fū hǎo è bù tóng, huò yuán jiān zuò xié, qīn xuē xì mín, yuán yuán ān suǒ guī mìng zāi! nǎi liù yuè huì, rì yǒu shí zhī. shī bù yún hū? jīn cǐ xià mín, yì kǒng zhī āi! zì jīn yǐ lái, gōng qīng dài fū qí miǎn sī tiān jiè, shèn shēn xiū yǒng, yǐ fǔ zhèn zhī bù dǎi. zhí yán jǐn yì, wú yǒu suǒ huì.
戊寅晦,日有蝕之。詔曰:「蓋聞明王在上,忠賢布職,則群生和樂,方外蒙澤。今朕晻於王道,夙夜憂勞,不通其理,靡瞻不眩,靡聽不惑,是以政令多還,民心未得,邪說空進,事亡成功。此天下所著聞也。公卿大夫好惡不同,或緣奸作邪,侵削細民,元元安所歸命哉!乃六月晦,日有蝕之。《詩》不云乎?『今此下民,亦孔之哀!』自今以來,公卿大夫其勉思天戒,慎身修永,以輔朕之不逮。直言盡意,無有所諱。」
jiǔ yuè wù zǐ, bà wèi sī hòu yuán jí lì yuán. dōng shí yuè yǐ chǒu, bà zǔ zōng zhòu zài jùn guó zhě. zhū líng fēn shǔ sān fǔ. yǐ wèi chéng shòu líng tíng bù yuán shàng wèi chū líng. zhào yuē: ān tǔ zhòng qiān, lí mín zhī xìng gǔ ròu xiāng fù, rén qíng suǒ yuàn yě. qǐng zhě yǒu sī yuán chén zǐ zhī yì, zòu xǐ jùn guó mín yǐ fèng yuán líng, lìng bǎi xìng yuǎn qì xiān zǔ fén mù, pò yè shī chǎn, qīn qī bié lí, rén huái sī mù zhī xīn, jiā yǒu bù ān zhī yì. shì yǐ dōng chuí bèi xū hào zhī hài, guān zhōng yǒu wú liáo zhī mín, fēi jiǔ zhǎng zhī cè yě. shī bù yún hū? mín yì láo zhǐ, qì kě xiǎo kāng, huì cǐ zhōng guó, yǐ suī sì fāng. jīn suǒ wèi chū líng zhě, wù zhì xiàn yì, shǐ tiān xià xián ān tǔ lè yè, wáng yǒu dòng yáo zhī xīn. bù gào tiān xià, lìng míng zhī zhī. yòu bà xiān hòu fù mǔ fèng yì.
九月戊子,罷衛思後園及戾園。冬十月乙丑,罷祖宗宙在郡國者。諸陵分屬三輔。以渭城壽陵亭部原上為初陵。詔曰:「安土重遷,黎民之性;骨肉相附,人情所願也。頃者有司緣臣子之義,奏徙郡國民以奉園陵,令百姓遠棄先祖墳墓,破業失產,親戚別離,人懷思慕之心,家有不安之意。是以東垂被虛耗之害,關中有無聊之民,非久長之策也。《詩》不云乎?『民亦勞止,迄可小康,惠此中國,以綏四方。』今所為初陵者,勿置縣邑,使天下咸安土樂業,亡有動搖之心。布告天下,令明知之。」又罷先後父母奉邑。
wǔ nián chūn zhēng yuè, xíng xìng gān quán, xiào tài zhì.
五年春正月,行幸甘泉,效泰畤。
sān yuè, shàng xìng hé dōng, cí hòu tǔ.
三月,上幸河東,祠后土。
qiū, yǐng chuān shuǐ chū, liú shā rén mín. lì cóng guān xiàn bèi hài zhě yǔ gào, shì zú qiǎn guī.
秋,潁川水出,流殺人民。吏、從官縣被害者與告,士卒遣歸。
dōng, shàng xìng zhǎng yáng shè xióng guǎn, bù chē qí, dà liè.
冬,上幸長楊射熊館,布車騎,大獵。
shí èr yuè yǐ yǒu, huǐ tài shàng huáng xiào huì huáng dì qǐn miào yuán.
十二月乙酉,毀太上皇、孝惠皇帝寢廟園。
jiàn zhāo yuán nián chūn sān yuè, shàng xìng yōng, cí wǔ zhì.
建昭元年春三月,上幸雍,祠五畤。
qiū bā yuè, yǒu bái é qún fēi bì rì, cóng dōng dōu mén zhì zhǐ dào.
秋八月,有白蛾群飛蔽日,從東都門至枳道。
dōng, hé jiān wáng yuán yǒu zuì, fèi qiān fáng líng. bà xiào wén tài hòu xiào zhāo tài hòu qǐn yuán.
冬,河間王元有罪,廢遷房陵。罷孝文太后、孝昭太后寢園。
èr nián chūn zhēng yuè, xíng xìng gān quán, jiāo tài zhì.
二年春正月,行幸甘泉,郊泰畤。
sān yuè, xíng xìng hé dōng, cí hòu tǔ. yì sān hé dà jùn tài shǒu zhì. hù shí èr wàn wèi dà jùn.
三月,行幸河東,祠后土。益三河大郡太守秩。戶十二萬為大郡。
xià sì yuè, shè tiān xià.
夏四月,赦天下。
liù yuè, lì huáng zǐ yú wèi xìn dōu wáng, rùn yuè dīng yǒu, tài huáng tài hòu shàng guān shì bēng.
六月,立皇子輿為信都王,閏月丁酉,太皇太后上官氏崩。
dōng shí yī yuè, qí chǔ dì zhèn, dà yǔ xuě, shù zhé wū huài.
冬十一月,齊、楚地震,大雨雪,樹折屋壞。
huái yáng wáng jiù zhāng bó wèi jūn tài shǒu jīng fáng zuò kuī dào zhū hóu wáng yǐ xié yì, lòu xiè shěng zhōng yǔ, bó yào zhǎn, fáng qì shì.
淮陽王舅張博、魏君太守京房坐窺道諸侯王以邪意,漏泄省中語,博要斬,房棄市。
sān nián xià, lìng sān fǔ dū wèi dà jùn dū wèi zhì jiē èr qiān dàn.
三年夏,令三輔都尉、大郡都尉秩皆二千石。
liù yuè jiǎ chén, chéng xiàng xuán chéng hōng.
六月甲辰,丞相玄成薨。
qiū, shǐ hù xī yù qí dū wèi gān yán shòu fù xiào wèi chén tāng jiǎo fā wù yǐ xiào wèi tún tián lì shì jí xī yù hú bīng gōng zhì zhī dān yú. dōng, zhǎn qí shǒu, chuán yì jīng shī, xiàn mán yí dǐ mén.
秋,使護西域騎都尉甘延壽、副校尉陳湯撟發戊已校尉屯田吏、士及西域胡兵攻郅支單于。冬,斬其首,傳詣京師,縣蠻夷邸門。
sì nián chūn zhēng yuè, yǐ zhū zhì zhī dān yú gào cí jiāo miào. shè tiān xià. qún chén shàng shòu. zhì jiǔ, yǐ qí tú shū shì hòu gōng guì rén.
四年春正月,以誅郅支單于告祠郊廟。赦天下。群臣上壽。置酒,以其圖書示後宮貴人。
xià sì yuè, zhào yuē: zhèn chéng xiān dì zhī xiū liè, sù yè lì lì, jù bù kè rèn. jiān zhě yīn yáng bù diào, wǔ xíng shī xù, bǎi xìng jī jǐn. wéi zhēng shù zhī shī yè, lín qiǎn jiàn dài fū bó shì shǎng děng èr shí yī rén xún xíng tiān xià, cún wèn qí lǎo guān guǎ gū dú fá kùn shī zhí zhī rén, jǔ mào cái tè lì zhī shì. xiāng jiāng jiǔ qīng, qí shuài yì wú dài, shǐ zhèn huò guān jiào huà zhī liú yān.
夏四月,詔曰:「朕承先帝之休烈,夙夜慄慄,懼不克任。間者陰陽不調,五行失序,百姓饑饉。惟烝庶之失業,臨遣諫大夫博士賞等二十一人循行天下,存問耆老、鰥、寡、孤、獨、乏困、失職之人,舉茂材特立之士。相、將、九卿,其帥意毋怠,使朕獲觀教化之流焉。」
liù yuè jiǎ shēn, zhōng shān wáng jìng hōng.
六月甲申,中山王竟薨。
lán tián dì shā shí yōng bà shuǐ, ān líng àn bēng yōng jīng shuǐ, shuǐ nì liú.
藍田地沙石雍霸水,安陵岸崩雍涇水,水逆流。
wǔ nián chūn sān yuè, zhào yuē: gài wén míng wáng zhī zhì guó yě, míng hǎo è ér dìng qù jiù, chóng jìng ràng ér mín xìng xíng, gù fǎ shè ér mín bù fàn, lìng shī ér mín cóng. jīn zhèn huò bǎo zōng miào, jīng jīng yè yè, fěi gǎn jiě dài, dé bó míng àn, jiào huà qiǎn wēi. chuán bù yún hū? bǎi xìng yǒu guò, zài yǔ yī rén. qí shè tiān xià, cì mín jué yī jí, nǚ zǐ bǎi hù niú jiǔ, sān lǎo xiào dì lì tián bó. yòu yuē: fāng chūn, nóng sāng xìng, bǎi xìng lù lì zì jǐn zhī shí yě, gù shì yuè láo nóng quàn mín, wú shǐ hòu shí. jīn bù liáng zhī lì, fù àn xiǎo zuì, zhēng zhào zhèng àn, xìng bù jí zhī shì, yǐ fáng bǎi xìng, shǐ shī yī shí zhī zuò, wáng zhōng suì zhī gōng, gōng qīng qí míng chá shēn chì zhī.
五年春三月,詔曰:「蓋聞明王之治國也,明好惡而定去就,崇敬讓而民興行,故法設而民不犯,令施而民從。今朕獲保宗廟,兢兢業業,匪敢解怠,德薄明晻,教化淺微。傳不云乎?『百姓有過,在予一人。』其赦天下,賜民爵一級,女子百戶牛、酒,三老、孝弟、力田帛。」又曰:「方春,農桑興,百姓戮力自盡之時也,故是月勞農勸民,無使後時。今不良之吏,覆案小罪,徵召證案,興不急之事,以妨百姓,使失一時之作,亡終歲之功,公卿其明察申敕之。」
xià liù yuè gēng shēn, fù lì yuán.
夏六月庚申,復戾園。
rén shēn huì, rì yǒu shí zhī.
壬申晦,日有蝕之。
qiū qī yuè gēng zǐ, fù tài shàng huáng qǐn miào yuán yuán miào, zhāo líng hòu wǔ āi wáng zhāo āi hòu wèi sī hòu yuán.
秋七月庚子,復太上皇寢廟園、原廟,昭靈後、武哀王、昭哀後、衛思後園。
jìng níng yuán nián chūn zhēng yuè, xiōng nú hū hán xié dān yú lái cháo. zhào yuē: xiōng nú zhì zhī dān yú bèi pàn lǐ yì, jì fú qí gū, hū hán xié dān yú bù wàng ēn dé, xiāng mù lǐ yì, fù xiū cháo hè zhī lǐ, yuàn bǎo sāi chuán zhī wú qióng, biān chuí zhǎng wú bīng gé zhī shì. qí gǎi yuán wèi jìng níng, cì dān yú dài zhào yè tíng wáng qiáng wèi è shì.
竟寧元年春正月,匈奴乎韓邪單于來朝。詔曰:「匈奴郅支單于背叛禮義,既伏其辜,乎韓邪單于不忘恩德,鄉慕禮義,復修朝賀之禮,願保塞傳之無窮,邊垂長無兵革之事。其改元為竟寧,賜單于待詔掖庭王檣為閼氏。」
huáng tài zǐ guān. cì liè hóu sì zǐ jué wǔ dài fū, tiān xià wèi fù hòu zhě jué yī jí.
皇太子冠。賜列侯嗣子爵五大夫,天下為父後者爵一級。
èr yuè, yù shǐ dài fū yán shòu zú.
二月,御史大夫延壽卒。
sān yuè guǐ wèi, fù xiào huì huáng dì qǐn miào yuán jiào wén tài hòu xiào zhāo tài hòu qǐn yuán.
三月癸未,復孝惠皇帝寢廟園、教文太后、孝昭太后寢園。
xià, fēng qí dū wèi gān yán shòu wèi liè hóu. cì fù xiào wèi chén tāng jué guān nèi hóu huáng jīn bǎi jīn.
夏,封騎都尉甘延壽為列侯。賜副校尉陳湯爵關內侯、黃金百斤。
wǔ yuè rén chén, dì bēng yú wèi yāng gōng.
五月壬辰,帝崩於未央宮。
huǐ tài shàng huáng xiào huì xiào jǐng huáng dì miào. bà xiào wén xiào zhāo tài hòu zhāo líng hòu wǔ āi wáng zhāo āi hòu qǐn yuán.
毀太上皇、孝惠、孝景皇帝廟。罷孝文、孝昭太后、昭靈後、武哀王、昭哀後寢園。
qiū qī yuè bǐng xū, zàng wèi líng.
秋七月丙戌,葬渭陵。
zàn yuē: chén wài zǔ xiōng dì wèi yuán dì shì zhōng, yǔ chén yuē: yuán dì duō cái yì, shàn shǐ shū. gǔ qín sè, chuī dòng xiāo, zì dù qǔ, bèi gē shēng, fēn jié dù, qióng jí yòu miǎo. shǎo ér hǎo rú, jí jí wèi, zhēng yòng rú shēng, wěi zhī yǐ zhèng, gòng xuē wéi kuāng dié wèi zǎi xiàng. ér shàng qiān zhì wén yì, yōu yóu bù duàn, xiào xuān zhī yè shuāi yān. rán kuān hóng jǐn xià, chū yú gōng jiǎn, hào lìng wēn yǎ, yǒu gǔ zhī fēng liè.
贊曰:臣外祖兄弟為元帝侍中,語臣曰:元帝多材藝,善史書。鼓琴瑟,吹洞簫,自度曲,被歌聲,分節度,窮極幼眇。少而好儒,及即位,徵用儒生,委之以政,貢、薛、韋、匡迭為宰相。而上牽制文義,優遊不斷,孝宣之業衰焉。然寬弘盡下,出於恭儉,號令溫雅,有古之風烈。