dào zhì gāo wú shàng, zhì shēn wú xià, píng hū zhǔn, zhí hū shéng, yuán hū guī, fāng hū jǔ, bāo guǒ yǔ zhòu ér wú biǎo lǐ, dòng tóng fù zài ér wú suǒ ài. shì gù tǐ dào zhě, bù āi bù lè, bù xǐ bù nù, qí zuò wú lǜ, qí qǐn wú mèng, wù lái ér míng, shì lái ér yīng. zhǔ zhě, guó zhī xīn, xīn zhì zé bǎi jié jiē ān, xīn rǎo zé bǎi jié jiē luàn. gù qí xīn zhì zhě, zhī tǐ xiāng yí yě qí guó zhì zhě, jūn chén xiāng wàng yě. huáng dì yuē: máng máng mèi mèi, cóng tiān zhī dào, yǔ yuán tóng qì. gù zhì dé zhě, yán tóng lüè, shì tóng zhǐ, shàng xià yī xīn, wú qí dào páng jiàn zhě, è zhàng zhī yú xié, kāi dào zhī yú shàn, ér mín xiāng fāng yǐ. gù yì yuē: tóng rén yú yě, lì shè dà chuān. dào zhě, wù zhī suǒ dǎo yě dé zhě, xìng zhī suǒ fú yě rén zhě, jī ēn zhī jiàn zhèng yě yì zhě, bǐ yú rén xīn ér hé yú zhòng shì zhě yě. gù dào miè ér dé yòng, dé shuāi ér rén yì shēng. gù shàng shì tǐ dào ér bù dé, zhōng shì shǒu dé ér fú huài yě, mò shì shéng shéng hū wéi kǒng shī rén yì. jūn zǐ fēi rén yì wú yǐ shēng, shī rén yì, zé shī qí suǒ yǐ shēng xiǎo rén fēi shì yù wú yǐ huó, shī shì yù, zé shī qí suǒ yǐ huó. gù jūn zǐ jù shī rén yì, xiǎo rén jù shī lì. guān qí suǒ jù, zhī gè shū yǐ. yì yuē: jí lù wú yú, wéi rù yú lín zhōng, jūn zǐ jǐ bù rú shě, wǎng lìn. qí shī hòu zhě qí bào měi, qí yuàn dà zhě qí huò shēn. báo shī ér hòu wàng, chù yuàn ér wú huàn zhě, gǔ jīn wèi zhī yǒu yě. shì gù shèng rén chá qí suǒ yǐ wǎng, zé zhī qí suǒ yǐ lái zhě. shèng rén zhī dào, yóu zhōng qú ér zhì zūn xié: guò zhě zhēn zhuó, duō shǎo bù tóng, gè dé qí suǒ yí. shì gù dé yī rén, suǒ yǐ dé bǎi rén yě. rén yǐ qí suǒ yuàn yú shàng, yǐ jiāo qí xià, shuí fú dài? yǐ qí suǒ yù yú xià, yǐ shì qí shàng, shuí fú xǐ? shī yún: mèi zī yī rén, yīng hóu shèn dé. shèn dé dà yǐ, yī rén xiǎo yǐ. néng shàn xiǎo, qí néng shàn dà yǐ.
道至高無上,至深無下,平乎准,直乎繩,圓乎規,方乎矩,包裹宇宙而無表里,洞同覆載而無所礙。是故體道者,不哀不樂,不喜不怒,其坐無慮,其寢無夢,物來而名,事來而應。主者,國之心,心治則百節皆安,心擾則百節皆亂。故其心治者,支體相遺也;其國治者,君臣相忘也。黃帝曰:「芒芒昧昧,從天之道,與元同氣。」故至德者,言同略,事同指,上下一心,無岐道旁見者,遏障之於邪,開道之於善,而民鄉方矣。故《易》曰:「同人於野,利涉大川。」道者,物之所導也;德者,性之所扶也;仁者,積恩之見證也;義者,比於人心而合於眾適者也。故道滅而德用,德衰而仁義生。故上世體道而不德,中世守德而弗壞也,末世繩繩乎唯恐失仁義。君子非仁義無以生,失仁義,則失其所以生;小人非嗜欲無以活,失嗜欲,則失其所以活。故君子懼失仁義,小人懼失利。觀其所懼,知各殊矣。易曰:「即鹿無虞,惟入於林中,君子幾不如舍,往吝。」其施厚者其報美,其怨大者其禍深。薄施而厚望,畜怨而無患者,古今未之有也。是故聖人察其所以往,則知其所以來者。聖人之道,猶中衢而致尊邪:過者斟酌,多少不同,各得其所宜。是故得一人,所以得百人也。人以其所願於上,以交其下,誰弗戴?以其所欲於下,以事其上,誰弗喜?《詩》云:「媚茲一人,應侯慎德。」慎德大矣,一人小矣。能善小,其能善大矣。
jūn zǐ jiàn guò wàng fá, gù néng jiàn jiàn xián wàng jiàn, gù néng ràng jiàn bù zú wàng pín, gù néng shī. qíng xì yú zhōng, xíng xíng yú wài. fán xíng dài qíng, suī guò wú yuàn bù dài qí qíng, suī zhōng lái è. hòu jì guǎng lì tiān xià, yóu bù zì jīn. yǔ wú fèi gōng, wú fèi cái, zì shì yóu jué rú yě. mǎn rú xiàn, shí rú xū, jǐn zhī zhě yě. fán rén gè xián qí suǒ shuō, ér shuō qí suǒ kuài. shì mò bù jǔ xián, huò yǐ zhì, huò yǐ luàn, fēi zì dùn, qiú tóng hū jǐ zhě yě. jǐ wèi bì děi xián, ér qiú yǔ jǐ tóng zhě, ér yù de xián, yì bù jǐ yǐ! shǐ yáo dù shùn zé kě, shǐ jié dù yáo, shì yóu yǐ shēng liáng dàn yě. jīn wèi hú lí, zé bì bù zhī hú, yòu bù zhī lí. fēi wèi cháng jiàn hú zhě, bì wèi cháng jiàn lí yě. hú lí fēi yì, tóng lèi yě. ér wèi hú lí, zé bù zhī hú lí. shì gù wèi bù xiào zhě xián, zé bì bù zhī xián wèi xián zhě bù xiào, zé bì bù zhī bù xiào zhě yǐ.
君子見過忘罰,故能諫;見賢忘賤,故能讓;見不足忘貧,故能施。情繫於中,行形於外。凡行戴情,雖過無怨;不戴其情,雖忠來惡。后稷廣利天下,猶不自矜。禹無廢功,無廢財,自視猶觖如也。滿如陷,實如虛,盡之者也。凡人各賢其所說,而說其所快。世莫不舉賢,或以治,或以亂,非自遁,求同乎己者也。己未必得賢,而求與己同者,而欲得賢,亦不幾矣!使堯度舜則可,使桀度堯,是猶以升量石也。今謂狐狸,則必不知狐,又不知狸。非未嘗見狐者,必未嘗見狸也。狐、狸非異,同類也。而謂狐狸,則不知狐、狸。是故謂不肖者賢,則必不知賢;謂賢者不肖,則必不知不肖者矣。
shèng rén zài shàng, zé mín lè qí zhì zài xià, zé mín mù qí yì. xiǎo rén zài shàng wèi, rú qǐn guān pù kuàng, bù dé xū yú níng. gù yì yuē: chéng mǎ bān rú, qì xuè lián rú. yán xiǎo rén chù fēi qí wèi, bù kě zhǎng yě. wù mò wú suǒ bù yòng, tiān xióng wū huì, yào zhī xiōng dú yě, liáng yī yǐ huó rén zhū rú gǔ shī, rén zhī kùn wèi zhě yě, rén zhǔ yǐ bèi lè. shì gù shèng rén zhì qí duō cái, wú suǒ bù yòng yǐ. yǒng shì yī hū, sān jūn jiē pì, qí chū zhī yě chéng. gù chàng ér bù hè, yì ér bù dài, zhōng xīn bì yǒu bù hé zhě yě. gù shùn bù jiàng xí ér wáng tiān xià zhě, qiú zhū jǐ yě. gù shàng duō gù, zé mín duō zhà yǐ, shēn qū ér jǐng zhí zhě, wèi zhī wén yě. shuō zhī suǒ bù zhì zhě, róng mào zhì yān róng mào zhī suǒ bù zhì zhě, gǎn hū zhì yān. gǎn hū xīn, míng hū zhì, fā ér chéng xíng, jīng zhī zhì yě. kě yǐ xíng shì jiē, ér bù kě yǐ zhāo jì. róng dí zhī mǎ, jiē kě yǐ chí qū, huò jìn huò yuǎn, wéi zào fù néng jǐn qí lì sān miáo zhī mín, jiē kě shǐ zhōng xìn, huò xián huò bù xiào, wéi táng yú néng qí qí měi. bì yǒu bù chuán zhě. zhōng xíng móu bó shǒu bó hǔ, ér bù néng shēng yě, gài lì yōu ér kè bù néng jí yě. yòng bǎi rén zhī suǒ néng, zé dé bǎi rén zhī lì jǔ qiān rén zhī suǒ ài, zé dé qiān rén zhī xīn. pì ruò fá shù ér yǐn qí běn, qiān zhī wàn yè zé mò de fú cóng yě. cí fù zhī ài zi, fēi wèi bào yě, bù kě nèi jiě yú xīn shèng rén zhī yǎng mín, fēi qiú yòng yě, xìng bù néng yǐ. ruò huǒ zhī zì rè, bīng zhī zì hán. fū yǒu hé xiū yān! jí shì qí lì, lài qí gōng zhě, ruò shī huǒ zhōu zhōng. gù jūn zǐ jiàn shǐ, qí zhī zhōng yǐ. méi shuò yù rén, ér mò zhī dé yě qǔ yōng ér qiáng fàn zhī, mò zhī ài yě. suī qīn fù cí mǔ, bù jiā yú cǐ, yǒu yǐ wèi, zé ēn bù jiē yǐ. gù sòng wǎng zhě, fēi suǒ yǐ yíng lái yě shī sǐ zhě, fēi zhuān wèi shēng yě. chéng chū yú jǐ, zé suǒ dòng zhě yuǎn yǐ. jǐn xiù dēng miào, guì wén yě guī zhāng zài qián, shàng zhì yě. wén bù shèng zhì, zhī wèi jūn zǐ. gù zhōng nián wèi chē, wú sān cùn zhī jīn hài, bù kě yǐ qū chí jiàng rén zhuó hù, wú yī chǐ zhī jiàn, bù kě yǐ bì cáng. gù jūn zǐ xíng sī hū qí suǒ jié. xīn zhī jīng zhě, kě yǐ shén huà, ér bù kě yǐ dǎo rén mù zhī jīng zhě, kě yǐ xiāo zé, ér bù kě yǐ zhāo jì. zài hùn míng zhī zhōng, bù kě yù yú rén. gù shùn bù jiàng xí ér tiān xià zhì, jié bù xià bì ér tiān xià luàn, gài qíng shén hū jiào hū yě. wú zhū jǐ, qiú zhū rén, gǔ jīn wèi zhī wén yě.
聖人在上,則民樂其治;在下,則民慕其意。小人在上位,如寢關曝纊,不得須臾寧。故《易》曰:「乘馬班如,泣血漣如。」言小人處非其位,不可長也。物莫無所不用,天雄烏喙,藥之凶毒也,良醫以活人;侏儒鼓師,人之困慰者也,人主以備樂。是故聖人制其 剟材,無所不用矣。勇士一呼,三軍皆辟,其出之也誠。故倡而不和,意而不戴,中心必有不合者也。故舜不降席而王天下者,求諸己也。故上多故,則民多詐矣,身曲而景直者,未之聞也。說之所不至者,容貌至焉;容貌之所不至者,感忽至焉。感乎心,明乎智,發而成形,精之至也。可以形勢接,而不可以昭誋。戎、翟之馬,皆可以馳驅,或近或遠,唯造父能盡其力;三苗之民,皆可使忠信,或賢或不肖,唯唐、虞能齊其美。必有不傳者。中行繆伯手搏虎,而不能生也,蓋力優而克不能及也。用百人之所能,則得百人之力;舉千人之所愛,則得千人之心。辟若伐樹而引其本,千枝萬葉則莫得弗從也。慈父之愛子,非為報也,不可內解於心;聖人之養民,非求用也,性不能已。若火之自熱,冰之自寒。夫有何修焉!及恃其力,賴其功者,若失火舟中。故君子見始,其知終矣。媒妁譽人,而莫之德也;取庸而強飯之,莫之愛也。雖親父慈母,不加於此,有以為,則恩不接矣。故送往者,非所以迎來也;施死者,非專為生也。誠出於己,則所動者遠矣。錦繡登廟,貴文也;圭璋在前,尚質也。文不勝質,之謂君子。故終年為車,無三寸之[釒害],不可以驅馳;匠人斫戶,無一尺之楗,不可以閉藏。故君子行斯乎其所結。心之精者,可以神化,而不可以導人;目之精者,可以消澤,而不可以昭誋。在混冥之中,不可諭於人。故舜不降席而天下治,桀不下陛而天下亂,蓋情甚乎叫呼也。無諸己,求諸人,古今未之聞也。
tóng yán ér mín xìn, xìn zài yán qián yě tóng lìng ér mín huà, chéng zài lìng wài yě. shèng rén zài shàng, mín qiān ér huà, qíng yǐ xiān zhī yě. dòng yú shàng, bù yīng yú xià zhě, qíng yǔ lìng shū yě. gù yì yuē: kàng lóng yǒu huǐ. sān yuè yīng ér, wèi zhī lì hài yě, ér cí mǔ zhī ài yù yān zhě, qíng yě. gù yán zhī yòng zhě, zhāo zhāo hū xiǎo zāi! bù yán zhī yòng zhě, kuàng kuàng hū dà zāi! shēn jūn zǐ zhī yán, xìn yě zhōng jūn zǐ zhī yì, zhōng yě. zhōng xìn xíng yú nèi, gǎn dòng yīng yú wài, gù yǔ zhí gàn qī, wǔ yú liǎng jiē zhī jiān, ér sān miáo fú. yīng xiáng chuān, yú biē shěn, fēi niǎo yáng, bì yuǎn hài yě. zi zhī sǐ fù yě, chén zhī sǐ jūn yě, shì yǒu xíng zhī zhě yǐ, fēi chū sǐ yǐ yào míng yě, ēn xīn zhī cáng yú zhōng, ér bù néng wéi qí nán yě. gù rén zhī gān gān, fēi zhèng wèi zhí yě, ér zhí yān wǎng. jūn zǐ zhī cǎn dá, fēi zhèng wèi wěi xíng yě, yù hū rén xīn. fēi cóng wài rù, zì zhōng chū zhě yě. yì zhèng hū jūn, rén qīn hū fù. gù jūn zhī yú chén yě, néng sǐ shēng zhī, bù néng shǐ wèi gǒu jiǎn yì fù zhī yú zi yě, néng fā qǐ zhī, bù néng shǐ wú yōu xún. gù yì shèng jūn, rén shèng fù, zé jūn zūn ér chén zhōng, fù cí ér zi xiào. shèng rén zài shàng, huà yù rú shén. tài shàng yuē: wǒ qí xìng yǔ! qí cì yuē: wēi bǐ, qí rú cǐ hū! gù shī yuē: zhí pèi rú zǔ. yì yuē: hán zhāng kě zhēn. yùn yú jìn, chéng wén yú yuǎn.
同言而民信,信在言前也;同令而民化,誠在令外也。聖人在上,民遷而化,情以先之也。動於上,不應於下者,情與令殊也。故《易》曰:「亢龍有悔。」三月嬰兒,未知利害也,而慈母之愛諭焉者,情也。故言之用者,昭昭乎小哉!不言之用者,曠曠乎大哉!身君子之言,信也;中君子之意,忠也。忠信形於內,感動應於外,故禹執干戚,舞於兩階之間,而三苗服。鷹翔川,魚鱉沈,飛鳥揚,必遠害也。子之死父也,臣之死君也,世有行之者矣,非出死以要名也,恩心之藏於中,而不能違其難也。故人之甘甘,非正為 跖也,而跖焉往。君子之慘怛,非正為偽形也,諭乎人心。非從外入,自中出者也。義正乎君,仁親乎父。故君之於臣也,能死生之,不能使為苟簡易;父之於子也,能發起之,不能使無憂尋。故義勝君,仁勝父,則君尊而臣忠,父慈而子孝。聖人在上,化育如神。太上曰:「我其性與!」其次曰:「微彼,其如此乎!」故《詩》曰:「執轡如組。」《易》曰:「含章可貞。」運於近,成文於遠。
fū chá suǒ yè xíng, zhōu gōng cán hū jǐng, gù jūn zǐ shèn qí dú yě. shì jìn sī yuǎn, sāi yǐ. wén shàn yì, yǐ zhèng shēn nán. fū zǐ jiàn hé zhī sān biàn yě, tāo tāo rán yuē: hú xiàng qiū ér sǐ, wǒ qí shǒu hé hū! gù jūn zǐ jiàn shàn zé tòng qí shēn yān. shēn gǒu zhèng, huái yuǎn yì yǐ. gù shī yuē: fú gōng fú qīn, shù mín fú xìn. xiǎo rén zhī cóng shì yě, yuē gǒu dé, jūn zǐ yuē gǒu yì. suǒ qiú zhě tóng, suǒ qī zhě yì hū! jī zhōu shuǐ zhōng, yú shěn ér niǎo yáng, tóng wén ér shū shì, qí qíng yī yě. xī fù jī yǐ hú cān biǎo qí lǘ. zhào xuān mèng yǐ shù pú miǎn qí qū, lǐ bù lóng, ér dé yǒu yú, rén xīn zhī gǎn ēn jiē ér dá shēng. gù qí rù rén shēn. jù zhī jiào hū yě, zài jiā lǎo zé wèi ēn hòu, qí zài zé rén zé shēng zhēng dòu. gù yuē: bīng mò cǎn yú yì zhì, mò yé wèi xià kòu mò dà yú yīn yáng, bāo gǔ wèi xiǎo. shèng rén wèi shàn, fēi yǐ qiú míng, ér míng cóng zhī. míng bù yǔ lì qī, ér lì guī zhī. gù rén zhī yōu xǐ, fēi wèi lù, lù yān wǎng shēng yě. gù zhì rén bù róng. gù ruò mī ér fǔ, ruò diē ér jù. shèng rén zhī wèi zhì, mò rán bù jiàn xián yān, zhōng ér hòu zhī qí kě dà yě. ruò rì zhī xíng, qí jì bù néng yǔ zhī zhēng yuǎn.
夫察所夜行,周公慚乎景,故君子慎其獨也。釋近斯遠,塞矣。聞善易,以正身難。夫子見禾之三變也,滔滔然曰:「狐向丘而死,我其首禾乎!」故君子見善則痛其身焉。身苟正,懷遠易矣。故《詩》曰:「弗躬弗親,庶民弗信。」小人之從事也,曰苟得,君子曰苟義。所求者同,所期者異乎!擊舟水中,魚沈而鳥揚,同聞而殊事,其情一也。僖負羈以壺餐表其閭。趙宣孟以束脯免其軀,禮不隆,而德有餘,仁心之感恩接而よ怛生。故其入人深。俱之叫呼也,在家老則為恩厚,其在責人則生爭鬥。故曰:兵莫憯於意志,莫邪為下;寇莫大於陰陽,枹鼓為小。聖人為善,非以求名,而名從之。名不與利期,而利歸之。故人之憂喜,非為蹗,蹗焉往生也。故至人不容。故若眯而撫,若跌而據。聖人之為治,漠然不見賢焉,終而後知其可大也。若日之行,騏驥不能與之爭遠。
jīn fū yè yǒu qiú, yǔ gǔ shī bìng, dōng fāng kāi, sī zhào yǐ. dòng ér yǒu yì, zé sǔn suí zhī. gù yì yuē: bō zhī bù kě suì jǐn yě. gù shòu zhī yǐ fù. jī báo wèi hòu, jī bēi wèi gāo, gù jūn zǐ rì zī zī yǐ chéng huī, xiǎo rén rì yàng yàng yǐ zhì rǔ. qí xiāo xī yě, lí zhū fú néng jiàn yě. wén wáng wén shàn rú bù jí, sù bù shàn rú bù xiáng. fēi wèi rì bù zú yě, qí yōu xún tuī zhī yě. gù shī yuē: zhōu suī jiù bāng, qí mìng wéi xīn. huái qíng bào zhì, tiān fú néng shā, dì fú néng mái yě. shēng yáng tiān dì zhī jiān, pèi rì yuè zhī guāng, gān lè zhī zhě yě. gǒu xiàng shàn, suī guò wú yuàn gǒu bù xiàng shàn, suī zhōng lái huàn. gù yuàn rén bù rú zì yuàn, qiú zhū rén bù rú qiú zhū jǐ de yě. shēng zì zhào yě, mào zì shì yě, míng zì mìng yě, wén zì guān yě, wú fēi jǐ zhě. cāo ruì yǐ cì, cāo rèn yǐ jī, hé yuàn hū rén? gù guǎn zǐ wén jǐn yě, suī chǒu dēng miào zi chǎn liàn rǎn yě, měi ér bù zūn. xū ér néng mǎn, dàn ér yǒu wèi, bèi hè huái yù zhě. gù liǎng xīn bù kě yǐ dé yī rén, yī xīn kě yǐ dé bǎi rén. nán zǐ shù lán, měi ér bù fāng, jì zi dé shí, féi ér bù zé, qíng bù xiāng yǔ wǎng lái yě.
今夫夜有求,與瞽師並,東方開,斯照矣。動而有益,則損隨之。故《易》曰:「剝之不可遂盡也。故受之以復。」積薄為厚,積卑為高,故君子日孳孳以成輝,小人日怏怏以至辱。其消息也,離朱弗能見也。文王聞善如不及,宿不善如不祥。非為日不足也,其憂尋推之也。故《詩》曰:「周雖舊邦,其命維新。」懷情抱質,天弗能殺,地弗能霾也。聲揚天地之間,配日月之光,甘樂之者也。苟向善,雖過無怨;苟不向善,雖忠來患。故怨人不如自怨,求諸人不如求諸己得也。聲自召也,貌自示也,名自命也,文自官也,無非己者。操銳以刺,操刃以擊,何怨乎人?故管子文錦也,雖丑登廟;子產練染也,美而不尊。虛而能滿,淡而有味,被褐懷玉者。故兩心不可以得一人,一心可以得百人。男子樹蘭,美而不芳,繼子得食,肥而不澤,情不相與往來也。
shēng suǒ jiǎ yě, sǐ suǒ guī yě. gù hóng yǎn zhí rén ér lì sǐ, wáng zǐ lǘ zhāng yē ér shòu rèn, bù yǐ suǒ tuō hài suǒ guī yě. gù shì zhì zé yǐ yì wèi shēn, shì luàn zé yǐ shēn wèi yì. sǐ zhī rì, xíng zhī zhōng yě, gù jūn zǐ shèn yī yòng zhī. wú yǒng zhě, fēi xiān shè yě, nán zhì ér shī qí shǒu yě tān lán zhě, fēi xiān yù yě, jiàn lì ér wàng qí hài yě. yú gōng jiàn chuí jí zhī bì, ér bù zhī guó huò zhī jí jǐ yě. gù zhì dào zhī rén, bù kě è duó yě. rén zhī yù róng yě, yǐ wèi jǐ yě, yú bǐ hé yì? shèng rén zhī xíng yì yě, qí yōu xún chū hū zhōng yě, yú jǐ hé yǐ lì? gù dì wáng zhě duō yǐ, ér sān wáng dú chēng pín jiàn zhě duō yǐ, ér bó yí dú jǔ. yǐ guì wèi shèng hū? zé shèng zhě zhòng yǐ yǐ jiàn wèi rén hū? zé jiàn zhě duō yǐ. hé shèng rén zhī guǎ yě. dú zhuān zhī yì lè zāi! hū hū rì tāo tāo yǐ zì xīn, wàng lǎo zhī jí jǐ yě. shǐ hū shū jì, guī hū bó mèng, bì cǐ jī yě. bù shēn dùn, sī yì bù dùn rén. gù ruò xíng dú liáng, bù wèi wú rén bù jīng qí róng. gù shǐ rén xìn jǐ zhě yì, ér méng yī zì xìn zhě nán. qíng xiān dòng, dòng wú bù dé wú bù dé, zé wú jūn, fā jūn ér hòu kuài. gù táng yú zhī jǔ cuò yě, fēi yǐ xié qíng yě, kuài jǐ ér tiān xià zhì jié zhòu fēi zhèng zéi zhī yě, kuài jǐ ér bǎi shì fèi. xǐ zēng yì ér zhì luàn fēn yǐ.
生所假也,死所歸也。故宏演直仁而立死,王子閭張掖而受刃,不以所託害所歸也。故世治則以義衛身,世亂則以身衛義。死之日,行之終也,故君子慎一用之。無勇者,非先懾也,難至而失其守也;貪婪者,非先欲也,見利而忘其害也。虞公見垂棘之璧,而不知虢禍之及己也。故至道之人,不可遏奪也。人之欲榮也,以為己也,於彼何益?聖人之行義也,其憂尋出乎中也,於己何以利?故帝王者多矣,而三王獨稱;貧賤者多矣,而伯夷獨舉。以貴為聖乎?則聖者眾矣;以賤為仁乎?則賤者多矣。何聖人之寡也。獨專之意樂哉!忽乎日滔滔以自新,忘老之及己也。始乎叔季,歸乎伯孟,必此積也。不身遁,斯亦不遁人。故若行獨梁,不為無人不兢其容。故使人信己者易,而蒙衣自信者難。情先動,動無不得;無不得,則無 莙,發莙而後快。故唐、虞之舉錯也,非以偕情也,快己而天下治;桀、紂非正賊之也,快己而百事廢。喜憎議而治亂分矣。
shèng rén zhī xíng, wú suǒ hé, wú suǒ lí, pì ruò gǔ, wú suǒ yǔ diào, wú suǒ bù bǐ. sī guǎn jīn shí, xiǎo dà xiū duǎn yǒu xù, yì shēng ér hé jūn chén shàng xià, guān zhí yǒu chà, shū shì ér diào. fū zhī zhě rì yǐ jìn, gēng zhě rì yǐ què, shì xiāng fǎn, chéng gōng yī yě. shēn xǐ wén qǐ rén zhī gē ér bēi, chū ér shì zhī, qí mǔ yě. ài líng zhī zhàn yě, fū chāi yuē: yí shēng yáng, jù wú qí shù hū! tóng shì shēng ér qǔ xìn yān yì. yǒu zhū qíng yě. gù xīn āi ér gē bù lè, xīn lè ér kū bù āi. fū zǐ yuē: xián zé shì yě, qí shēng fēi yě. wén zhě, suǒ yǐ jiē wù yě, qíng xì yú zhōng ér yù fā wài zhě yě. yǐ wén miè qíng, zé shī qíng yǐ qíng miè wén, zé shī wén. wén qíng lǐ tōng, zé fèng lín jí yǐ. yán zhì dé zhī huái yuǎn yě. shū zi yáng wèi qí zǐ yuē: liáng gōng jiàn hū jǔ záo zhī zhōng. jǔ záo zhī zhōng, gù wú wù ér bù zhōu. shèng wáng yǐ zhì mín, zào fù yǐ zhì mǎ, yī luò yǐ zhì bìng. tóng cái ér gè zì qǔ yān. shàng yì ér mín zài, chéng zhōng zhě yě. wèi yán ér xìn, fú zhào ér zhì, huò xiān zhī yě, jí yú bù jǐ zhī zhě, bù zì zhī yě. jīn dá shēng yú bù zú, huá wū shēng yú jīn. chéng zhōng zhī rén, lè ér bù jí, rú xiāo hǎo shēng, xióng zhī hǎo jīng. fū yǒu shuí wèi jīn. chūn nǚ sī, qiū shì bēi, ér zhī wù huà yǐ. hào ér kū, jī ér āi, ér zhī shēng dòng yǐ róng mào yán sè, lǐ qū rén yè jù gōu, xùn zhī qíng wěi yǐ. gù shèng rén lì lì hū qí nèi, ér zhì hū zhì jí yǐ.
聖人之行,無所合,無所離,譬若鼓,無所與調,無所不比。絲管金石,小大修短有敘,異聲而和;君臣上下,官職有差,殊事而調。夫織者日以進,耕者日以卻,事相反,成功一也。申喜聞乞人之歌而悲,出而視之,其母也。艾陵之戰也,夫差曰:「夷聲陽,句吳其庶乎!」同是聲而取信焉異。有諸情也。故心哀而歌不樂,心樂而哭不哀。夫子曰:「弦則是也,其聲非也。」文者,所以接物也,情繫於中而欲發外者也。以文滅情,則失情;以情滅文,則失文。文情理通,則鳳麟極矣。言至德之懷遠也。輸子陽謂其子曰:「良工漸乎矩鑿之中。」矩鑿之中,固無物而不周。聖王以治民,造父以治馬,醫駱以治病。同材而各自取焉。上意而民載,誠中者也。未言而信,弗召而至,或先之也, 忣於不己知者,不自知也。矜怛生於不足,華誣生於矜。誠中之人,樂而不忣,如鴞好聲,熊之好經。夫有誰為矜。春女思,秋士悲,而知物化矣。號而哭,嘰而哀,而知聲動矣;容貌顏色,理詘[亻曳]倨佝,徇知情偽矣。故聖人慄慄乎其內,而至乎至極矣。
gōng míng suì chéng, tiān yě xún lǐ shòu shùn, rén yě. tài gōng wàng zhōu gōng dàn, tiān fēi wèi wǔ wáng zào zhī yě chóng hóu è lái, tiān fēi wèi zhòu shēng zhī yě yǒu qí shì, yǒu qí rén yě. jiào běn hū jūn zǐ, xiǎo rén bèi qí zé lì běn hū xiǎo rén, jūn zǐ xiǎng qí gōng. xī dōng hù jì zǐ zhī shì, dào lù bù shí yí, lěi sì yú liáng sù zhū měi shǒu, shǐ jūn zǐ xiǎo rén gè dé qí yí yě. gù yī rén yǒu qìng, zhào mín lài zhī. fán gāo zhě guì qí zuǒ, gù xià zhī yú shàng yuē zuǒ zhī, chén cí yě xià zhě guì qí yòu, gù shàng zhī yú xià yuē yòu zhī, jūn ràng yě. gù shàng zuǒ qiān, zé shī qí suǒ zūn yě chén yòu hái, zé shī qí suǒ guì yǐ. xiǎo kuài hài dào, sī xū hài yí. zi chǎn téng cí, yù fán ér wú xié, shī zhū qíng zhě, zé sāi yú cí yǐ. chéng guó zhī dào, gōng wú wěi shì, nóng wú yí lì, shì wú yǐn xíng, guān wú shī fǎ. pì ruò shè wǎng zhě, yǐn qí gāng ér wàn mù kāi yǐ. shùn yǔ bù zài shòu mìng, yáo shùn chuán dà yān, xiān xíng hū xiǎo yě. xíng yú guǎ qī, zhì yú xiōng dì, chán yú jiā guó, ér tiān xià cóng fēng. gù róng bīng yǐ dà zhī xiǎo, rén yǐ xiǎo zhī dà. jūn zǐ zhī dào, jìn ér bù kě yǐ zhì, bēi ér bù kě yǐ dēng, wú zài yān ér bù shèng, dà ér zhāng, yuǎn ér lóng, zhī cǐ zhī dào, bù kě qiú yú rén, sī dé zhū jǐ yě. shì jǐ ér qiú zhū rén, qù zhī yuǎn yǐ.
功名遂成,天也;循理受順,人也。太公望、周公旦,天非為武王造之也;崇侯、惡來,天非為紂生之也;有其世,有其人也。教本乎君子,小人被其澤;利本乎小人,君子享其功。昔東戶季子之世,道路不拾遺,耒耜餘糧宿諸[每]首,使君子小人各得其宜也。故一人有慶,兆民賴之。凡高者貴其左,故下之於上曰左之,臣辭也;下者貴其右,故上之於下曰右之,君讓也。故上左遷,則失其所尊也;臣右還,則失其所貴矣。小快害道,斯須害儀。子產騰辭,獄繁而無邪,失諸情者,則塞於辭矣。成國之道,工無偽事,農無遺力,士無隱行,官無失法。譬若設網者,引其綱而萬目開矣。舜、禹不再受命,堯、舜傳大焉,先形乎小也。刑於寡妻,至於兄弟,禪於家國,而天下從風。故戎兵以大知小,人以小知大。君子之道,近而不可以至,卑而不可以登,無載焉而不勝,大而章,遠而隆,知此之道,不可求於人,斯得諸己也。釋己而求諸人,去之遠矣。
jūn zǐ zhě, lè yǒu yú ér míng bù zú, xiǎo rén lè bù zú ér míng yǒu yú. guān yú yǒu yú bù zú zhī xiāng qù, zhāo rán yuǎn yǐ. hán ér fú tǔ, zài qíng ér bù méng zhě, wèi zhī wén yě. jūn zǐ sī yì ér bù lǜ lì, xiǎo rén tān lì ér bù gù yì. zǐ yuē: jūn zhī kū yě, yuē: zi yǔ nài hé xī chéng wǒ hé qí āi zé tóng, qí suǒ yǐ āi zé yì. gù āi lè zhī xí rén qíng yě shēn yǐ. záo dì piào chí, fēi zhǐ yǐ láo kǔ mín yě. gè cóng qí zhí ér luàn shēng yān. qí zài qíng yī yě, shī rén zé yì yǐ. gù táng yú rì zī zī yǐ zhì yú wáng, jié zhòu rì yàng yàng yǐ zhì yú sǐ, bù zhī hòu shì zhī jī jǐ yě. fán rén qíng, shuō qí suǒ kǔ jí lè, shī qí suǒ lè zé āi. gù zhī shēng zhī lè, bì zhī sǐ zhī āi. yǒu yì zhě bù kě qī yǐ lì, yǒu yǒng zhě bù kě jié yǐ jù, rú jī kě zhě bù kě qī yǐ xū qì yě. rén duō yù kuī yì, duō yōu hài zhì, duō jù hài yǒng. mān shēng hū xiǎo rén, mán yí jiē néng zhī shàn shēng hū jūn zǐ, yòu rán yǔ rì yuè zhēng guāng, tiān xià fú néng è duó. gù zhì guó lè qí suǒ yǐ cún, wáng guó yì lè qí suǒ yǐ wáng yě. jīn xī bù xiāo shì zé bù liú xíng, shàng yōu xún bù chéng zé bù fǎ mín. yōu xún bù zài mín, zé shì jué mín zhī xì yě. jūn fǎn běn, ér mín xì gù yě. zhì dé xiǎo jié bèi, dà jié jǔ. qí huán jǔ ér bù mì, jìn wén mì ér bù jǔ. jìn wén dé zhī hū guī nèi, shī zhī hū jìng wài qí huán shī zhī hū guī nèi, ér dé zhī hū běn cháo.
君子者,樂有餘而名不足,小人樂不足而名有餘。觀於有餘不足之相去,昭然遠矣。含而弗吐,在情而不萌者,未之聞也。君子思義而不慮利,小人貪利而不顧義。子曰:「鈞之哭也,曰:『子予奈何兮乘我何』其哀則同,其所以哀則異。」故哀樂之襲人情也深矣。鑿地漂池,非止以勞苦民也。各從其跖而亂生焉。其載情一也,施人則異矣。故唐、虞日孳孳以致於王,桀、紂日怏怏以致於死,不知後世之譏己也。凡人情,說其所苦即樂,失其所樂則哀。故知生之樂,必知死之哀。有義者不可欺以利,有勇者不可劫以懼,如饑渴者不可欺以虛器也。人多欲虧義,多憂害智,多懼害勇。嫚生乎小人,蠻夷皆能之;善生乎君子,誘然與日月爭光,天下弗能遏奪。故治國樂其所以存,亡國亦樂其所以亡也。金錫不消釋則不流刑,上憂尋不誠則不法民。憂尋不在民,則是絕民之系也。君反本,而民系固也。至德小節備,大節舉。齊桓舉而不密,晉文密而不舉。晉文得之乎閨內,失之乎境外;齊桓失之乎閨內,而得之乎本朝。
shuǐ xià liú ér guǎng dà, jūn xià chén ér cōng míng. jūn bù yǔ chén zhēng gōng, ér zhì dào tōng yǐ. guǎn yí wú bǎi lǐ xī jīng ér chéng zhī, qí huán qín mù shòu ér tīng zhī. zhào huò zhě, yǐ dōng wèi xī, huò yě jiàn rì ér wù yǐ. wèi wǔ hòu wèi qí chén yuē: xiǎo zi wú wèi wǒ lǎo ér léi wǒ, yǒu guò bì yè zhī. shì wǔ hòu rú fú léi zhī bì děi léi. gù lǎo ér fú shě, tōng hū cún wáng zhī lùn zhě yě. rén wú néng zuò yě, yǒu néng wèi yě yǒu néng wèi yě, ér wú néng chéng yě. rén zhī wèi, tiān chéng zhī. zhōng shēn wèi shàn, fēi tiān bù xíng zhōng shēn wèi bù shàn, fēi tiān bù wáng. gù shàn fǒu, wǒ yě huò fú, fēi wǒ yě. gù jūn zǐ shùn qí zài jǐ zhě ér yǐ yǐ. xìng zhě, suǒ shòu yú tiān yě mìng zhě, suǒ zāo yú shí yě. yǒu qí cái, bù yù qí shì, tiān yě. tài gōng hé lì, bǐ gàn hé zuì, xún xìng ér xíng zhǐ, huò hài huò lì. qiú zhī yǒu dào, dé zhī zài mìng. gù jūn zǐ néng wèi shàn, ér bù néng bì qí dé fú bù rěn wèi fēi, ér wèi néng bì miǎn qí huò. jūn, gēn běn yě chén, zhī yè yě. gēn běn bù měi, zhī yè mào zhě, wèi zhī wén yě. yǒu dào zhī shì, yǐ rén yǔ guó wú dào zhī shì, yǐ guó yǔ rén. yáo wáng tiān xià ér yōu bù jiě, shòu shùn ér yōu shì. yōu ér shǒu zhī, ér lè yǔ xián zhōng, bù sī qí lì yǐ.
水下流而廣大,君下臣而聰明。君不與臣爭功,而治道通矣。管夷吾、百里奚經而成之,齊桓、秦穆受而聽之。照惑者,以東為西,惑也;見日而寤矣。衛武侯謂其臣曰:「小子無謂我老而羸我,有過必謁之。」是武侯如弗羸之必得羸。故老而弗舍,通乎存亡之論者也。人無能作也,有能為也;有能為也,而無能成也。人之為,天成之。終身為善,非天不行;終身為不善,非天不亡。故善否,我也;禍福,非我也。故君子順其在己者而已矣。性者,所受於天也;命者,所遭於時也。有其材,不遇其世,天也。太公何力,比干何罪,循性而行指,或害或利。求之有道,得之在命。故君子能為善,而不能必其得福;不忍為非,而未能必免其禍。君,根本也;臣,枝葉也。根本不美,枝葉茂者,未之聞也。有道之世,以人與國;無道之世,以國與人。堯王天下而憂不解,授舜而憂釋。憂而守之,而樂與賢終,不私其利矣。
fán wàn wù yǒu suǒ shī zhī, wú xiǎo bù kě wèi wú suǒ yòng zhī, bì yú fèn tǔ yě. rén zhī qíng, yú hài zhī zhōng zhēng qǔ xiǎo yān, yú lì zhī zhōng zhēng qǔ dà yān. gù tóng wèi ér shì hòu bó zhě, bì qí gān zhī zhě yě tóng shī ér chāo qún zhě, bì qí lè zhī zhě yě. fú gān fú lè, ér néng wèi biǎo zhě, wèi zhī wén yě. jūn zǐ shí zé jìn, dé zhī yǐ yì, hé xìng zhī yǒu! bù shí zé tuì, ràng zhī yǐ yì, hé bù xìng zhī yǒu! gù bó yí è sǐ shǒu yáng zhī xià, yóu bù zì huǐ, qì qí suǒ jiàn, dé qí suǒ guì yě. fú zhī méng yě mián mián, huò zhī shēng yě fēn fēn. huò fú zhī shǐ méng wēi, gù mín mān zhī. wéi shèng rén jiàn qí shǐ ér zhī qí zhōng. gù chuán yuē: lǔ jiǔ báo ér hán dān wéi, yáng gēng bù zhēn ér sòng guó wēi. míng zhǔ zhī shǎng fá, fēi yǐ wèi jǐ yě, yǐ wèi guó yě. shì yú jǐ ér wú gōng yú guó zhě, bù shī shǎng yān nì yú jǐ biàn yú guó zhě, bù jiā fá yān. gù chǔ zhuāng wèi gòng yōng yuē: yǒu dé zhě shòu wú jué lù, yǒu gōng zhě shòu wú tián zhái. shì èr zhě, nǚ wú yī yān, wú wú yǐ yǔ nǚ. kě wèi bù yú yú lǐ hū! qí xiè zhī yě, yóu wèi zhī mò yǔ. zhōu zhèng zhì, yīn zhèng shàn, xià zhèng xíng. xíng zhèng shàn, shàn wèi bì zhì yě. zhì zhì zhī rén, bù mù hū xíng, bù cán hū shàn. hán dé lǚ dào, ér shàng xià xiāng lè yě, bù zhī qí suǒ yóu rán. yǒu guó zhě duō yǐ, ér qí huán jìn wén dú míng tài shān zhī shàng yǒu qī shí tán yān, ér sān wáng dú dào. jūn bù qiú zhū chén, chén bù jiǎ zhī jūn, xiū jìn mí yuǎn, ér hòu shì chēng qí dà. bù yuè lín ér chéng zhāng, ér mò néng zhì yān. gù xiào jǐ zhī lǐ kě wèi yě, ér mò néng duó zhī míng yě. bì bù dé qí suǒ huái yě.
凡萬物有所施之,無小不可;為無所用之,碧瑜糞土也。人之情,於害之中爭取小焉,於利之中爭取大焉。故同味而嗜厚膊者,必其甘之者也;同師而超群者,必其樂之者也。弗甘弗樂,而能為表者,未之聞也。君子時則進,得之以義,何幸之有!不時則退,讓之以義,何不幸之有!故伯夷餓死首陽之下,猶不自悔,棄其所賤,得其所貴也。福之萌也綿綿,禍之生也分分。禍福之始萌微,故民嫚之。唯聖人見其始而知其終。故傳曰:「魯酒薄而邯鄲圍,羊羹不斟而宋國危。」 明主之賞罰,非以為己也,以為國也。適於己而無功於國者,不施賞焉;逆於己便於國者,不加罰焉。故楚莊謂共雍曰:「有德者受吾爵祿,有功者受吾田宅。是二者,女無一焉,吾無以與女。」可謂不逾於理乎!其謝之也,猶未之莫與。周政至,殷政善,夏政行。行政善,善未必至也。至至之人,不慕乎行,不慚乎善。含德履道,而上下相樂也,不知其所由然。有國者多矣,而齊桓、晉文獨名;泰山之上有七十壇焉,而三王獨道。君不求諸臣,臣不假之君,修近彌遠,而後世稱其大。不越鄰而成章,而莫能至焉。故孝己之禮可為也,而莫能奪之名也。必不得其所懷也。
yì zài hū yí zhī wèi jūn zǐ, yí yí hū yì zhī wèi xiǎo rén. tōng zhì dé ér bù láo, qí cì láo ér bù bìng, qí xià bìng ér bù láo. gǔ rén wèi ér fú tān yě, jīn rén tān ér fú wèi. gē zhī xiū qí yīn yě, yīn zhī bù zú yú qí měi zhě yě. jīn shí sī zhú, zhù ér zòu zhī, yóu wèi zú yǐ zhì yú jí yě. rén néng zūn dào héng yì, xǐ nù qǔ yǔ, yù rú cǎo zhī cóng fēng. zhào gōng sāng cán gēng zhǒng zhī shí, chí yù chū jū, shǐ bǎi xìng jiē dé fǎn yè xiū zhí. wén wáng cí qiān lǐ zhī dì, ér qǐng qù páo luò zhī xíng. gù shèng rén zhī jǔ shì yě, jìn tuì bù shī shí, ruò xià jiù chī xì, shàng chē shòu suī zhī wèi yě. lǎo zi xué shāng róng, jiàn shé ér zhī shǒu róu yǐ liè zǐ xué hú zi, guān jǐng zhù ér zhī chí hòu yǐ. gù shèng rén bù wèi wù xiān, ér cháng zhì zhī, qí lèi ruò jī xīn qiáo, hòu zhě zài shàng. rén yǐ yì ài, yǐ dǎng qún, yǐ qún qiáng. shì gù dé zhī suǒ shī zhě bó, zé wēi zhī suǒ xíng zhě yuǎn yì zhī suǒ jiā zhě qiǎn, zé wǔ zhī suǒ zhì zhě xiǎo yǐ. duó yǐ shēng zì huǐ, gāo zhuó yǐ míng zì shuò, hǔ bào zhī wén lái shè, yuán quǎn xué zhī jié lái cuò. gù zǐ lù yǐ yǒng sǐ, cháng hóng yǐ zhì kùn. néng yǐ zhì zhī, ér wèi néng yǐ zhì bù zhī yě. gù xíng xiǎn zhě bù dé lǚ shéng, chū lín zhě bù dé zhí dào, yè xíng míng mù ér qián qí shǒu, shì yǒu suǒ zhì, ér míng yǒu suǒ hài. rén néng guàn míng míng rù yú zhāo zhāo, kě yǔ yán zhì yǐ. què cháo zhī fēng zhī suǒ qǐ, tǎ xué zhī shuǐ zhī gāo xià, huī mù zhī yàn, yīn xié zhī yǔ, wèi shì wèi rén zhì bù rú niǎo shòu, zé bù rán. gù tōng yú yī jì, chá yú yī cí, kě yǔ qū shuō, wèi kě yǔ guǎng yīng yě. níng qī jī niú jiǎo ér gē, huán gōng jǔ yǐ dà zhèng yōng mén zi yǐ kū jiàn mèng cháng jūn, tì liú zhān yīng. gē kū, zhòng rén zhī suǒ néng wèi yě, yī fā shēng, rù rén ěr, gǎn rén xīn, qíng zhī zhì zhě yě. gù táng yú zhī fǎ kě xiào yě. qí yù rén xīn, bù kě jí yě. jiǎn gōng yǐ nuò shā, zi yáng yǐ měng jié, jiē bù dé qí dào zhě yě. gù gē ér bù bǐ yú lǜ zhě, qí qīng zhuó yī yě shéng zhī wài yǔ shéng zhī nèi, jiē shī zhí zhě yě. zhòu wèi xiàng zhù ér jī zǐ jī, lǔ yǐ ǒu rén zàng ér kǒng zǐ tàn, jiàn suǒ shǐ zé zhī suǒ zhōng. gù shuǐ chū yú shān, rù yú hǎi jià shēng hū yě, ér cáng hū cāng. shèng rén jiàn qí suǒ shēng, zé zhī qí suǒ guī yǐ.
義載乎宜之謂君子,宜遺乎義之謂小人。通智得而不勞,其次勞而不病,其下病而不勞。古人味而弗貪也,今人貪而弗味。歌之修其音也,音之不足於其美者也。金石絲竹,助而奏之,猶未足以至於極也。人能尊道行義,喜怒取予,欲如草之從風。召公桑蠶耕種之時,馳獄出拘,使百姓皆得反業修職。文王辭千里之地,而請去炮烙之刑。故聖人之舉事也,進退不失時,若夏就 絺綌,上車授綏之謂也。老子學商容,見舌而知守柔矣;列子學壺子,觀景柱而知持後矣。故聖人不為物先,而常制之,其類若積薪樵,後者在上。人以義愛,以黨群,以群強。是故德之所施者博,則威之所行者遠;義之所加者淺,則武之所制者小矣。鐸以聲自毀,膏濁以明自鑠,虎豹之文來射,猿[犬穴]之捷來措。故子路以勇死,萇弘以智困。能以智知,而未能以智不知也。故行險者不得履繩,出林者不得直道,夜行瞑目而前其手,事有所至,而明有所害。人能貫冥冥入於昭昭,可與言至矣。 鵲巢知風之所起,獺穴知水之高下,暉目知晏,陰諧知雨,為是謂人智不如鳥獸,則不然。故通於一伎,察於一辭,可與曲說,未可與廣應也。寧戚擊牛角而歌,桓公舉以大政;雍門子以哭見孟嘗君,涕流沾纓。歌哭,眾人之所能為也,一發聲,入人耳,感人心,情之至者也。故唐、虞之法可效也。其諭人心,不可及也。簡公以懦殺,子陽以猛劫,皆不得其道者也。故歌而不比於律者,其清濁一也;繩之外與繩之內,皆失直者也。紂為象箸而箕子嘰,魯以偶人葬而孔子嘆,見所始則知所終。故水出於山,入於海;稼生乎野,而藏乎倉。聖人見其所生,則知其所歸矣。
shuǐ zhuó zhě yú yǎn, lìng kē zhě mín luàn. chéng qiào zhě bì bēng, àn qīng zhě bì tuó. gù shāng yāng lì fǎ ér zhī jiě, wú qǐ kè xuē ér chē liè. zhì guó pì ruò zhāng sè, dà xián sī dàn, zé xiǎo xián jué yǐ. gù jí pèi shù cè zhě, fēi qiān lǐ zhī yù yě. yǒu shēng zhī shēng, bù guò bǎi lǐ wú shēng zhī shēng, shī yú sì hǎi. shì gù lù guò qí gōng zhě sǔn, míng guò qí shí zhě bì. qíng xíng hé ér míng fù zhī, huò fú bù xū zhì yǐ. shēn yǒu chǒu mèng, bù shèng zhèng xíng guó yǒu yāo xiáng, bù shèng shàn zhèng. shì gù qián yǒu xuān miǎn zhī shǎng, bù kě yǐ wú gōng qǔ yě hòu yǒu fǔ yuè zhī jìn, bù kě yǐ wú zuì méng yě. sù xiū zhèng zhě, fú lí dào yě. jūn zǐ bù wèi xiǎo shàn bù zú wèi yě ér shě zhī, xiǎo shàn jī ér wèi dà shàn bù wèi xiǎo bù shàn wèi wú shāng yě ér wèi zhī, xiǎo bù shàn jī ér wèi dà bù shàn. shì gù jī yǔ shěn zhōu, qún qīng zhé zhóu. gù jūn zǐ jìn yú wēi. yī kuài bù zú yǐ chéng shàn, jī kuài ér wèi dé yī hèn bù zú yǐ chéng fēi, jī hèn ér chéng yuàn. gù sān dài zhī chēng, qiān suì zhī jī yù yě jié zhòu zhī bàng, qiān suì zhī jī huǐ yě.
水濁者魚噞,令苛者民亂。城峭者必崩,岸青者必陀。故商鞅立法而支解,吳起刻削而車裂。治國譬若張瑟,大弦[糹旦],則小弦絕矣。故急轡數策者,非千里之御也。有聲之聲,不過百里;無聲之聲,施於四海。是故祿過其功者損,名過其實者蔽。情行合而名副之,禍福不虛至矣。身有丑夢,不勝正行;國有妖祥,不勝善政。是故前有軒冕之賞,不可以無功取也;後有斧鉞之禁,不可以無罪蒙也。素修正者,弗離道也。君子不謂小善不足為也而舍之,小善積而為大善;不謂小不善為無傷也而為之,小不善積而為大不善。是故積羽沈舟,群輕折軸。故君子禁於微。壹快不足以成善,積快而為德;壹恨不足以成非,積恨而成怨。故三代之稱,千歲之積譽也;桀、紂之謗,千歲之積毀也。
tiān yǒu sì shí, rén yǒu sì yòng. hé wèi sì yòng? shì ér xíng zhī, mò míng yú mù tīng ér jīng zhī, mò cōng yú ěr zhòng ér bì zhī, mò gù yú kǒu hán ér cáng zhī, mò shēn yú xīn. mù jiàn qí xíng, ěr tīng qí shēng, kǒu yán qí chéng, ér xīn zhì zhī jīng, zé wàn wù zhī huà xián yǒu jí yǐ. dì yǐ dé guǎng, jūn yǐ dé zūn, shàng yě dì yǐ yì guǎng, jūn yǐ yì zūn, cì yě dì yǐ qiáng guǎng, jūn yǐ qiáng zūn, xià yě. gù cuì zhě wáng, bó zhě bà, wú yī yān zhě wáng. xī èr huáng fèng huáng zhì yú tíng, sān dài zhì hū mén, zhōu shì zhì hū zé. dé mí cū, suǒ zhì mí yuǎn dé mí jīng, suǒ zhì mí jìn. jūn zǐ chéng rén, shī yì rén, bù shī yì rén xiǎo rén chéng bù rén, shī yì bù rén, bù shī yì bù rén. shàn zhī yóu wǒ, yǔ qí yóu rén ruò, rén dé zhī shèng zhě yě, gù qíng shèng yù zhě chāng, yù shèng qíng zhě wáng. yù zhī tiān dào, chá qí shù yù xíng dì dào, wù qí shù yù zhī rén dào, cóng qí yù. wù jīng wù hài, wàn wù jiāng zì lǐ wù náo wù yīng, wàn wù jiāng zì qīng.
天有四時,人有四用。何謂四用?視而形之,莫明於目;聽而精之,莫聰於耳;重而閉之,莫固於口;含而藏之,莫深於心。目見其形,耳聽其聲,口言其誠,而心致之精,則萬物之化咸有極矣。地以德廣,君以德尊,上也;地以義廣,君以義尊,次也;地以強廣,君以強尊,下也。故粹者王,駁者霸,無一焉者亡。昔二皇鳳皇至於庭,三代至乎門,周室至乎澤。德彌粗,所至彌遠;德彌精,所至彌近。君子誠仁,施亦仁,不施亦仁;小人誠不仁,施亦不仁,不施亦不仁。善之由我,與其由人若,仁德之盛者也,故情勝欲者昌,欲勝情者亡。欲知天道,察其數;欲行地道,物其樹;欲知人道,從其欲。勿驚勿駭,萬物將自理;勿撓勿攖,萬物將自清。
chá yī qǔ zhě, bù kě yǔ yán huà shěn yī shí zhě, bù kě yǔ yán dà. rì bù zhī yè, yuè bù zhī zhòu, rì yuè wèi míng ér fú néng jiān yě, wéi tiān dì néng hán zhī. néng bāo tiān dì, yuē wéi wú xíng zhě yě. jiāo yì zhī jūn wú zhōng chén, kǒu huì zhī rén wú bì xìn. jiāo gǒng zhī mù, wú bǎ zhī zhī xún cháng zhī gōu, wú tūn zhōu zhī yú. gēn qiǎn zé mò duǎn, běn shāng zé zhī kū. fú shēng yú wú wèi, huàn shēng yú duō yù, hài shēng yú fú bèi, huì shēng yú fú nòu. shèng rén wèi shàn ruò kǒng bù jí, bèi huò ruò kǒng bù miǎn. méng chén ér yù wú mī, shè shuǐ ér yù wú rú, bù kě de yě. shì gù zhī jǐ zhě bù yuàn rén, zhī mìng zhě bù yuàn tiān. fú yóu jǐ fā, huò yóu jǐ shēng.
察一曲者,不可與言化;審一時者,不可與言大。日不知夜,月不知晝,日月為明而弗能兼也,唯天地能函之。能包天地,曰唯無形者也。驕溢之君無忠臣,口慧之人無必信。交拱之木,無把之枝;尋常之溝,無吞舟之魚。根淺則末短,本傷則枝枯。福生於無為,患生於多欲,害生於弗備,穢生於弗耨。聖人為善若恐不及,備禍若恐不免。蒙塵而欲毋眯,涉水而欲無濡,不可得也。是故知己者不怨人,知命者不怨天。福由己發,禍由己生。
shèng rén bù qiú yù, bù pì fěi, zhèng shēn zhí xíng, zhòng xié zì xī. jīn shì zhèng ér zhuī qū, bèi shì ér cóng zhòng, shì yǔ sú lì zǒu, ér nèi wú shéng, gù shèng rén fǎn jǐ ér fú yóu yě. dào zhī yǒu piān zhāng xíng liè zhě, fēi zhì zhě yě. cháng zhī ér wú wèi, shì zhī ér wú xíng, bù kě chuán yú rén. dà jǐ qù shuǐ, tíng lì yù zhāng, yòng zhī bù jié, nǎi fǎn wèi bìng. wù duō lèi zhī ér fēi, wéi shèng rén zhī qí wēi. shàn yù zhě bù wàng qí mǎ, shàn shè zhě bù wàng qí nǔ, shàn wèi rén shàng zhě bù wàng qí xià. chéng néng ài ér lì zhī, tiān xià kě cóng yě. fú ài fú lì, qīn zi pàn fù. tiān xià yǒu zhì guì ér fēi shì wèi yě, yǒu zhì fù ér fēi jīn yù yě, yǒu zhì shòu ér fēi qiān suì yě. yuán xīn fǎn xìng, zé guì yǐ shì qíng zhī zú, zé fù yǐ míng sǐ shēng zhī fēn, zé shòu yǐ. yán wú cháng shì, xíng wú cháng yí zhě, xiǎo rén yě chá yú yī shì, tōng yú yī jì zhě, zhōng rén yě jiān fù gài ér bìng yǒu zhī, dù jì néng ér cái shǐ zhī zhě, shèng rén yě.
聖人不求譽,不辟誹,正身直行,眾邪自息。今釋正而追曲,倍是而從眾,是與俗儷走,而內無繩,故聖人反己而弗由也。道之有篇章形埒者,非至者也。嘗之而無味,視之而無形,不可傳於人。大戟去水,亭歷愈張,用之不節,乃反為病。物多類之而非,唯聖人知其微。善御者不忘其馬,善射者不忘其弩,善為人上者不忘其下。誠能愛而利之,天下可從也。弗愛弗利,親子叛父。天下有至貴而非勢位也,有至富而非金玉也,有至壽而非千歲也。原心反性,則貴矣;適情知足,則富矣;明死生之分,則壽矣。言無常是,行無常宜者,小人也;察於一事,通於一伎者,中人也;兼覆蓋而並有之,度伎能而裁使之者,聖人也。