dào zhì gāo wú shàng, zhì shēn wú xià, píng hū zhǔn, zhí hū shéng, yuán hū guī, fāng hū jǔ, bāo guǒ yǔ zhòu ér wú biǎo lǐ, dòng tóng fù zài ér wú suǒ ài. shì gù tǐ dào zhě, bù āi bù lè, bù xǐ bù nù, qí zuò wú lǜ, qí qǐn wú mèng, wù lái ér míng, shì lái ér yīng. zhǔ zhě, guó zhī xīn, xīn zhì zé bǎi jié jiē ān, xīn rǎo zé bǎi jié jiē luàn. gù qí xīn zhì zhě, zhī tǐ xiāng yí yě qí guó zhì zhě, jūn chén xiāng wàng yě. huáng dì yuē:" máng máng mèi mèi, cóng tiān zhī dào, yǔ yuán tóng qì." gù zhì dé zhě, yán tóng lüè, shì tóng zhǐ, shàng xià yī xīn, wú qí dào páng jiàn zhě, è zhàng zhī yú xié, kāi dào zhī yú shàn, ér mín xiāng fāng yǐ. gù yì yuē:" tóng rén yú yě, lì shè dà chuān." dào zhě, wù zhī suǒ dǎo yě dé zhě, xìng zhī suǒ fú yě rén zhě, jī ēn zhī jiàn zhèng yě yì zhě, bǐ yú rén xīn ér hé yú zhòng shì zhě yě. gù dào miè ér dé yòng, dé shuāi ér rén yì shēng. gù shàng shì tǐ dào ér bù dé, zhōng shì shǒu dé ér fú huài yě, mò shì shéng shéng hū wéi kǒng shī rén yì. jūn zǐ fēi rén yì wú yǐ shēng, shī rén yì, zé shī qí suǒ yǐ shēng xiǎo rén fēi shì yù wú yǐ huó, shī shì yù, zé shī qí suǒ yǐ huó. gù jūn zǐ jù shī rén yì, xiǎo rén jù shī lì. guān qí suǒ jù, zhī gè shū yǐ. yì yuē:" jí lù wú yú, wéi rù yú lín zhōng, jūn zǐ jǐ bù rú shě, wǎng lìn." qí shī hòu zhě qí bào měi, qí yuàn dà zhě qí huò shēn. báo shī ér hòu wàng, chù yuàn ér wú huàn zhě, gǔ jīn wèi zhī yǒu yě. shì gù shèng rén chá qí suǒ yǐ wǎng, zé zhī qí suǒ yǐ lái zhě. shèng rén zhī dào, yóu zhōng qú ér zhì zūn xié: guò zhě zhēn zhuó, duō shǎo bù tóng, gè dé qí suǒ yí. shì gù dé yī rén, suǒ yǐ dé bǎi rén yě. rén yǐ qí suǒ yuàn yú shàng, yǐ jiāo qí xià, shuí fú dài? yǐ qí suǒ yù yú xià, yǐ shì qí shàng, shuí fú xǐ? shī yún:" mèi zī yī rén, yīng hóu shèn dé." shèn dé dà yǐ, yī rén xiǎo yǐ. néng shàn xiǎo, qí néng shàn dà yǐ.
道至高无上,至深无下,平乎准,直乎绳,圆乎规,方乎矩,包裹宇宙而无表里,洞同覆载而无所碍。是故体道者,不哀不乐,不喜不怒,其坐无虑,其寝无梦,物来而名,事来而应。主者,国之心,心治则百节皆安,心扰则百节皆乱。故其心治者,支体相遗也;其国治者,君臣相忘也。黄帝曰:“芒芒昧昧,从天之道,与元同气。”故至德者,言同略,事同指,上下一心,无岐道旁见者,遏障之于邪,开道之于善,而民乡方矣。故《易》曰:“同人于野,利涉大川。”道者,物之所导也;德者,性之所扶也;仁者,积恩之见证也;义者,比于人心而合于众适者也。故道灭而德用,德衰而仁义生。故上世体道而不德,中世守德而弗坏也,末世绳绳乎唯恐失仁义。君子非仁义无以生,失仁义,则失其所以生;小人非嗜欲无以活,失嗜欲,则失其所以活。故君子惧失仁义,小人惧失利。观其所惧,知各殊矣。易曰:“即鹿无虞,惟入于林中,君子几不如舍,往吝。”其施厚者其报美,其怨大者其祸深。薄施而厚望,畜怨而无患者,古今未之有也。是故圣人察其所以往,则知其所以来者。圣人之道,犹中衢而致尊邪:过者斟酌,多少不同,各得其所宜。是故得一人,所以得百人也。人以其所愿于上,以交其下,谁弗戴?以其所欲于下,以事其上,谁弗喜?《诗》云:“媚兹一人,应侯慎德。”慎德大矣,一人小矣。能善小,其能善大矣。
jūn zǐ jiàn guò wàng fá, gù néng jiàn jiàn xián wàng jiàn, gù néng ràng jiàn bù zú wàng pín, gù néng shī. qíng xì yú zhōng, xíng xíng yú wài. fán xíng dài qíng, suī guò wú yuàn bù dài qí qíng, suī zhōng lái è. hòu jì guǎng lì tiān xià, yóu bù zì jīn. yǔ wú fèi gōng, wú fèi cái, zì shì yóu jué rú yě. mǎn rú xiàn, shí rú xū, jǐn zhī zhě yě. fán rén gè xián qí suǒ shuō, ér shuō qí suǒ kuài. shì mò bù jǔ xián, huò yǐ zhì, huò yǐ luàn, fēi zì dùn, qiú tóng hū jǐ zhě yě. jǐ wèi bì děi xián, ér qiú yǔ jǐ tóng zhě, ér yù de xián, yì bù jǐ yǐ! shǐ yáo dù shùn zé kě, shǐ jié dù yáo, shì yóu yǐ shēng liáng dàn yě. jīn wèi hú lí, zé bì bù zhī hú, yòu bù zhī lí. fēi wèi cháng jiàn hú zhě, bì wèi cháng jiàn lí yě. hú lí fēi yì, tóng lèi yě. ér wèi hú lí, zé bù zhī hú lí. shì gù wèi bù xiào zhě xián, zé bì bù zhī xián wèi xián zhě bù xiào, zé bì bù zhī bù xiào zhě yǐ.
君子见过忘罚,故能谏;见贤忘贱,故能让;见不足忘贫,故能施。情系于中,行形于外。凡行戴情,虽过无怨;不戴其情,虽忠来恶。后稷广利天下,犹不自矜。禹无废功,无废财,自视犹觖如也。满如陷,实如虚,尽之者也。凡人各贤其所说,而说其所快。世莫不举贤,或以治,或以乱,非自遁,求同乎己者也。己未必得贤,而求与己同者,而欲得贤,亦不几矣!使尧度舜则可,使桀度尧,是犹以升量石也。今谓狐狸,则必不知狐,又不知狸。非未尝见狐者,必未尝见狸也。狐、狸非异,同类也。而谓狐狸,则不知狐、狸。是故谓不肖者贤,则必不知贤;谓贤者不肖,则必不知不肖者矣。
shèng rén zài shàng, zé mín yuè qí zhì zài xià, zé mín mù qí yì. xiǎo rén zài shàng wèi, rú qǐn guān pù kuàng, bù dé xū yú níng. gù yì yuē:" chéng mǎ bān rú, qì xuè lián rú." yán xiǎo rén chù fēi qí wèi, bù kě zhǎng yě. wù mò wú suǒ bù yòng, tiān xióng wū huì, yào zhī xiōng dú yě, liáng yī yǐ huó rén zhū rú gǔ shī, rén zhī kùn wèi zhě yě, rén zhǔ yǐ bèi lè. shì gù shèng rén zhì qí duō cái, wú suǒ bù yòng yǐ. yǒng shì yī hū, sān jūn jiē pì, qí chū zhī yě chéng. gù chàng ér bù hè, yì ér bù dài, zhōng xīn bì yǒu bù hé zhě yě. gù shùn bù jiàng xí ér wáng tiān xià zhě, qiú zhū jǐ yě. gù shàng duō gù, zé mín duō zhà yǐ, shēn qū ér jǐng zhí zhě, wèi zhī wén yě. shuō zhī suǒ bù zhì zhě, róng mào zhì yān róng mào zhī suǒ bù zhì zhě, gǎn hū zhì yān. gǎn hū xīn, míng hū zhì, fā ér chéng xíng, jīng zhī zhì yě. kě yǐ xíng shì jiē, ér bù kě yǐ zhāo jì. róng dí zhī mǎ, jiē kě yǐ chí qū, huò jìn huò yuǎn, wéi zào fù néng jǐn qí lì sān miáo zhī mín, jiē kě shǐ zhōng xìn, huò xián huò bù xiào, wéi táng yú néng qí qí měi. bì yǒu bù chuán zhě. zhōng xíng móu bó shǒu bó hǔ, ér bù néng shēng yě, gài lì yōu ér kè bù néng jí yě. yòng bǎi rén zhī suǒ néng, zé dé bǎi rén zhī lì jǔ qiān rén zhī suǒ ài, zé dé qiān rén zhī xīn. pì ruò fá shù ér yǐn qí běn, qiān zhī wàn yè zé mò de fú cóng yě. cí fù zhī ài zǐ, fēi wéi bào yě, bù kě nèi jiě yú xīn shèng rén zhī yǎng mín, fēi qiú yòng yě, xìng bù néng yǐ. ruò huǒ zhī zì rè, bīng zhī zì hán. fū yǒu hé xiū yān! jí shì qí lì, lài qí gōng zhě, ruò shī huǒ zhōu zhōng. gù jūn zǐ jiàn shǐ, qí zhī zhōng yǐ. méi shuò yù rén, ér mò zhī dé yě qǔ yōng ér qiáng fàn zhī, mò zhī ài yě. suī qīn fù cí mǔ, bù jiā yú cǐ, yǒu yǐ wéi, zé ēn bù jiē yǐ. gù sòng wǎng zhě, fēi suǒ yǐ yíng lái yě shī sǐ zhě, fēi zhuān wéi shēng yě. chéng chū yú jǐ, zé suǒ dòng zhě yuǎn yǐ. jǐn xiù dēng miào, guì wén yě guī zhāng zài qián, shàng zhì yě. wén bù shèng zhì, zhī wèi jūn zǐ. gù zhōng nián wèi chē, wú sān cùn zhī jīn hài, bù kě yǐ qū chí jiàng rén zhuó hù, wú yī chǐ zhī jiàn, bù kě yǐ bì cáng. gù jūn zǐ xíng sī hū qí suǒ jié. xīn zhī jīng zhě, kě yǐ shén huà, ér bù kě yǐ dǎo rén mù zhī jīng zhě, kě yǐ xiāo zé, ér bù kě yǐ zhāo jì. zài hùn míng zhī zhōng, bù kě yù yú rén. gù shùn bù jiàng xí ér tiān xià zhì, jié bù xià bì ér tiān xià luàn, gài qíng shén hū jiào hū yě. wú zhū jǐ, qiú zhū rén, gǔ jīn wèi zhī wén yě.
圣人在上,则民乐其治;在下,则民慕其意。小人在上位,如寝关曝纩,不得须臾宁。故《易》曰:“乘马班如,泣血涟如。”言小人处非其位,不可长也。物莫无所不用,天雄乌喙,药之凶毒也,良医以活人;侏儒鼓师,人之困慰者也,人主以备乐。是故圣人制其 剟材,无所不用矣。勇士一呼,三军皆辟,其出之也诚。故倡而不和,意而不戴,中心必有不合者也。故舜不降席而王天下者,求诸己也。故上多故,则民多诈矣,身曲而景直者,未之闻也。说之所不至者,容貌至焉;容貌之所不至者,感忽至焉。感乎心,明乎智,发而成形,精之至也。可以形势接,而不可以昭誋。戎、翟之马,皆可以驰驱,或近或远,唯造父能尽其力;三苗之民,皆可使忠信,或贤或不肖,唯唐、虞能齐其美。必有不传者。中行缪伯手搏虎,而不能生也,盖力优而克不能及也。用百人之所能,则得百人之力;举千人之所爱,则得千人之心。辟若伐树而引其本,千枝万叶则莫得弗从也。慈父之爱子,非为报也,不可内解于心;圣人之养民,非求用也,性不能已。若火之自热,冰之自寒。夫有何修焉!及恃其力,赖其功者,若失火舟中。故君子见始,其知终矣。媒妁誉人,而莫之德也;取庸而强饭之,莫之爱也。虽亲父慈母,不加于此,有以为,则恩不接矣。故送往者,非所以迎来也;施死者,非专为生也。诚出于己,则所动者远矣。锦绣登庙,贵文也;圭璋在前,尚质也。文不胜质,之谓君子。故终年为车,无三寸之[钅害],不可以驱驰;匠人斫户,无一尺之楗,不可以闭藏。故君子行斯乎其所结。心之精者,可以神化,而不可以导人;目之精者,可以消泽,而不可以昭誋。在混冥之中,不可谕于人。故舜不降席而天下治,桀不下陛而天下乱,盖情甚乎叫呼也。无诸己,求诸人,古今未之闻也。
tóng yán ér mín xìn, xìn zài yán qián yě tóng lìng ér mín huà, chéng zài lìng wài yě. shèng rén zài shàng, mín qiān ér huà, qíng yǐ xiān zhī yě. dòng yú shàng, bù yīng yú xià zhě, qíng yǔ lìng shū yě. gù yì yuē:" kàng lóng yǒu huǐ." sān yuè yīng ér, wèi zhī lì hài yě, ér cí mǔ zhī ài yù yān zhě, qíng yě. gù yán zhī yòng zhě, zhāo zhāo hū xiǎo zāi! bù yán zhī yòng zhě, kuàng kuàng hū dà zāi! shēn jūn zǐ zhī yán, xìn yě zhōng jūn zǐ zhī yì, zhōng yě. zhōng xìn xíng yú nèi, gǎn dòng yīng yú wài, gù yǔ zhí gàn qī, wǔ yú liǎng jiē zhī jiān, ér sān miáo fú. yīng xiáng chuān, yú biē shěn, fēi niǎo yáng, bì yuǎn hài yě. zi zhī sǐ fù yě, chén zhī sǐ jūn yě, shì yǒu xíng zhī zhě yǐ, fēi chū sǐ yǐ yào míng yě, ēn xīn zhī cáng yú zhōng, ér bù néng wéi qí nán yě. gù rén zhī gān gān, fēi zhèng wèi zhí yě, ér zhí yān wǎng. jūn zǐ zhī cǎn dá, fēi zhèng wèi wěi xíng yě, yù hū rén xīn. fēi cóng wài rù, zì zhōng chū zhě yě. yì zhèng hū jūn, rén qīn hū fù. gù jūn zhī yú chén yě, néng sǐ shēng zhī, bù néng shǐ wèi gǒu jiǎn yì fù zhī yú zi yě, néng fā qǐ zhī, bù néng shǐ wú yōu xún. gù yì shèng jūn, rén shèng fù, zé jūn zūn ér chén zhōng, fù cí ér zi xiào. shèng rén zài shàng, huà yù rú shén. tài shàng yuē:" wǒ qí xìng yǔ!" qí cì yuē:" wēi bǐ, qí rú cǐ hū!" gù shī yuē:" zhí pèi rú zǔ." yì yuē:" hán zhāng kě zhēn." yùn yú jìn, chéng wén yú yuǎn.
同言而民信,信在言前也;同令而民化,诚在令外也。圣人在上,民迁而化,情以先之也。动于上,不应于下者,情与令殊也。故《易》曰:“亢龙有悔。”三月婴儿,未知利害也,而慈母之爱谕焉者,情也。故言之用者,昭昭乎小哉!不言之用者,旷旷乎大哉!身君子之言,信也;中君子之意,忠也。忠信形于内,感动应于外,故禹执干戚,舞于两阶之间,而三苗服。鹰翔川,鱼鳖沈,飞鸟扬,必远害也。子之死父也,臣之死君也,世有行之者矣,非出死以要名也,恩心之藏于中,而不能违其难也。故人之甘甘,非正为 跖也,而跖焉往。君子之惨怛,非正为伪形也,谕乎人心。非从外入,自中出者也。义正乎君,仁亲乎父。故君之于臣也,能死生之,不能使为苟简易;父之于子也,能发起之,不能使无忧寻。故义胜君,仁胜父,则君尊而臣忠,父慈而子孝。圣人在上,化育如神。太上曰:“我其性与!”其次曰:“微彼,其如此乎!”故《诗》曰:“执辔如组。”《易》曰:“含章可贞。”运于近,成文于远。
fū chá suǒ yè xíng, zhōu gōng cán hū jǐng, gù jūn zǐ shèn qí dú yě. shì jìn sī yuǎn, sāi yǐ. wén shàn yì, yǐ zhèng shēn nán. fū zǐ jiàn hé zhī sān biàn yě, tāo tāo rán yuē:" hú xiàng qiū ér sǐ, wǒ qí shǒu hé hū!" gù jūn zǐ jiàn shàn zé tòng qí shēn yān. shēn gǒu zhèng, huái yuǎn yì yǐ. gù shī yuē:" fú gōng fú qīn, shù mín fú xìn." xiǎo rén zhī cóng shì yě, yuē gǒu dé, jūn zǐ yuē gǒu yì. suǒ qiú zhě tóng, suǒ qī zhě yì hū! jī zhōu shuǐ zhōng, yú shěn ér niǎo yáng, tóng wén ér shū shì, qí qíng yī yě. xī fù jī yǐ hú cān biǎo qí lǘ. zhào xuān mèng yǐ shù pú miǎn qí qū, lǐ bù lóng, ér dé yǒu yú, rén xīn zhī gǎn ēn jiē ér dá shēng. gù qí rù rén shēn. jù zhī jiào hū yě, zài jiā lǎo zé wèi ēn hòu, qí zài zé rén zé shēng zhēng dòu. gù yuē: bīng mò cǎn yú yì zhì, mò yé wéi xià kòu mò dà yú yīn yáng, bāo gǔ wèi xiǎo. shèng rén wéi shàn, fēi yǐ qiú míng, ér míng cóng zhī. míng bù yǔ lì qī, ér lì guī zhī. gù rén zhī yōu xǐ, fēi wéi lù, lù yān wǎng shēng yě. gù zhì rén bù róng. gù ruò mī ér fǔ, ruò diē ér jù. shèng rén zhī wèi zhì, mò rán bú jiàn xián yān, zhōng ér hòu zhī qí kě dà yě. ruò rì zhī xíng, qí jì bù néng yǔ zhī zhēng yuǎn.
夫察所夜行,周公惭乎景,故君子慎其独也。释近斯远,塞矣。闻善易,以正身难。夫子见禾之三变也,滔滔然曰:“狐向丘而死,我其首禾乎!”故君子见善则痛其身焉。身苟正,怀远易矣。故《诗》曰:“弗躬弗亲,庶民弗信。”小人之从事也,曰苟得,君子曰苟义。所求者同,所期者异乎!击舟水中,鱼沈而鸟扬,同闻而殊事,其情一也。僖负羁以壶餐表其闾。赵宣孟以束脯免其躯,礼不隆,而德有余,仁心之感恩接而よ怛生。故其入人深。俱之叫呼也,在家老则为恩厚,其在责人则生争斗。故曰:兵莫憯于意志,莫邪为下;寇莫大于阴阳,枹鼓为小。圣人为善,非以求名,而名从之。名不与利期,而利归之。故人之忧喜,非为蹗,蹗焉往生也。故至人不容。故若眯而抚,若跌而据。圣人之为治,漠然不见贤焉,终而后知其可大也。若日之行,骐骥不能与之争远。
jīn fū yè yǒu qiú, yǔ gǔ shī bìng, dōng fāng kāi, sī zhào yǐ. dòng ér yǒu yì, zé sǔn suí zhī. gù yì yuē:" bō zhī bù kě suì jǐn yě. gù shòu zhī yǐ fù." jī báo wèi hòu, jī bēi wèi gāo, gù jūn zǐ rì zī zī yǐ chéng huī, xiǎo rén rì yàng yàng yǐ zhì rǔ. qí xiāo xī yě, lí zhū fú néng jiàn yě. wén wáng wén shàn rú bù jí, sù bù shàn rú bù xiáng. fēi wéi rì bù zú yě, qí yōu xún tuī zhī yě. gù shī yuē:" zhōu suī jiù bāng, qí mìng wéi xīn." huái qíng bào zhì, tiān fú néng shā, dì fú néng mái yě. shēng yáng tiān dì zhī jiān, pèi rì yuè zhī guāng, gān lè zhī zhě yě. gǒu xiàng shàn, suī guò wú yuàn gǒu bù xiàng shàn, suī zhōng lái huàn. gù yuàn rén bù rú zì yuàn, qiú zhū rén bù rú qiú zhū jǐ de yě. shēng zì zhào yě, mào zì shì yě, míng zì mìng yě, wén zì guān yě, wú fēi jǐ zhě. cāo ruì yǐ cì, cāo rèn yǐ jī, hé yuàn hū rén? gù guǎn zǐ wén jǐn yě, suī chǒu dēng miào zǐ chǎn liàn rǎn yě, měi ér bù zūn. xū ér néng mǎn, dàn ér yǒu wèi, pī hè huái yù zhě. gù liǎng xīn bù kě yǐ dé yī rén, yī xīn kě yǐ dé bǎi rén. nán zǐ shù lán, měi ér bù fāng, jì zǐ dé shí, féi ér bù zé, qíng bù xiāng yǔ wǎng lái yě.
今夫夜有求,与瞽师并,东方开,斯照矣。动而有益,则损随之。故《易》曰:“剥之不可遂尽也。故受之以复。”积薄为厚,积卑为高,故君子日孳孳以成辉,小人日怏怏以至辱。其消息也,离朱弗能见也。文王闻善如不及,宿不善如不祥。非为日不足也,其忧寻推之也。故《诗》曰:“周虽旧邦,其命维新。”怀情抱质,天弗能杀,地弗能霾也。声扬天地之间,配日月之光,甘乐之者也。苟向善,虽过无怨;苟不向善,虽忠来患。故怨人不如自怨,求诸人不如求诸己得也。声自召也,貌自示也,名自命也,文自官也,无非己者。操锐以刺,操刃以击,何怨乎人?故管子文锦也,虽丑登庙;子产练染也,美而不尊。虚而能满,淡而有味,被褐怀玉者。故两心不可以得一人,一心可以得百人。男子树兰,美而不芳,继子得食,肥而不泽,情不相与往来也。
shēng suǒ jiǎ yě, sǐ suǒ guī yě. gù hóng yǎn zhí rén ér lì sǐ, wáng zǐ lǘ zhāng yè ér shòu rèn, bù yǐ suǒ tuō hài suǒ guī yě. gù shì zhì zé yǐ yì wèi shēn, shì luàn zé yǐ shēn wèi yì. sǐ zhī rì, xíng zhī zhōng yě, gù jūn zǐ shèn yī yòng zhī. wú yǒng zhě, fēi xiān shè yě, nán zhì ér shī qí shǒu yě tān lán zhě, fēi xiān yù yě, jiàn lì ér wàng qí hài yě. yú gōng jiàn chuí jí zhī bì, ér bù zhī guó huò zhī jí jǐ yě. gù zhì dào zhī rén, bù kě è duó yě. rén zhī yù róng yě, yǐ wéi jǐ yě, yú bǐ hé yì? shèng rén zhī xíng yì yě, qí yōu xún chū hū zhōng yě, yú jǐ hé yǐ lì? gù dì wáng zhě duō yǐ, ér sān wáng dú chēng pín jiàn zhě duō yǐ, ér bó yí dú jǔ. yǐ guì wèi shèng hū? zé shèng zhě zhòng yǐ yǐ jiàn wèi rén hū? zé jiàn zhě duō yǐ. hé shèng rén zhī guǎ yě. dú zhuān zhī yì lè zāi! hū hū rì tāo tāo yǐ zì xīn, wàng lǎo zhī jí jǐ yě. shǐ hū shū jì, guī hū bó mèng, bì cǐ jī yě. bù shēn dùn, sī yì bù dùn rén. gù ruò xíng dú liáng, bù wéi wú rén bù jīng qí róng. gù shǐ rén xìn jǐ zhě yì, ér méng yī zì xìn zhě nán. qíng xiān dòng, dòng wú bù dé wú bù dé, zé wú jūn, fā jūn ér hòu kuài. gù táng yú zhī jǔ cuò yě, fēi yǐ xié qíng yě, kuài jǐ ér tiān xià zhì jié zhòu fēi zhèng zéi zhī yě, kuài jǐ ér bǎi shì fèi. xǐ zēng yì ér zhì luàn fēn yǐ.
生所假也,死所归也。故宏演直仁而立死,王子闾张掖而受刃,不以所托害所归也。故世治则以义卫身,世乱则以身卫义。死之日,行之终也,故君子慎一用之。无勇者,非先慑也,难至而失其守也;贪婪者,非先欲也,见利而忘其害也。虞公见垂棘之璧,而不知虢祸之及己也。故至道之人,不可遏夺也。人之欲荣也,以为己也,于彼何益?圣人之行义也,其忧寻出乎中也,于己何以利?故帝王者多矣,而三王独称;贫贱者多矣,而伯夷独举。以贵为圣乎?则圣者众矣;以贱为仁乎?则贱者多矣。何圣人之寡也。独专之意乐哉!忽乎日滔滔以自新,忘老之及己也。始乎叔季,归乎伯孟,必此积也。不身遁,斯亦不遁人。故若行独梁,不为无人不兢其容。故使人信己者易,而蒙衣自信者难。情先动,动无不得;无不得,则无 莙,发莙而后快。故唐、虞之举错也,非以偕情也,快己而天下治;桀、纣非正贼之也,快己而百事废。喜憎议而治乱分矣。
shèng rén zhī xíng, wú suǒ hé, wú suǒ lí, pì ruò gǔ, wú suǒ yǔ diào, wú suǒ bù bǐ. sī guǎn jīn shí, xiǎo dà xiū duǎn yǒu xù, yì shēng ér hé jūn chén shàng xià, guān zhí yǒu chà, shū shì ér diào. fū zhī zhě rì yǐ jìn, gēng zhě rì yǐ què, shì xiāng fǎn, chéng gōng yī yě. shēn xǐ wén qǐ rén zhī gē ér bēi, chū ér shì zhī, qí mǔ yě. ài líng zhī zhàn yě, fū chāi yuē:" yí shēng yáng, jù wú qí shù hū!" tóng shì shēng ér qǔ xìn yān yì. yǒu zhū qíng yě. gù xīn āi ér gē bù lè, xīn lè ér kū bù āi. fū zǐ yuē:" xián zé shì yě, qí shēng fēi yě." wén zhě, suǒ yǐ jiē wù yě, qíng xì yú zhōng ér yù fā wài zhě yě. yǐ wén miè qíng, zé shī qíng yǐ qíng miè wén, zé shī wén. wén qíng lǐ tōng, zé fèng lín jí yǐ. yán zhì dé zhī huái yuǎn yě. shū zi yáng wèi qí zǐ yuē:" liáng gōng jiàn hū jǔ záo zhī zhōng." jǔ záo zhī zhōng, gù wú wù ér bù zhōu. shèng wáng yǐ zhì mín, zào fù yǐ zhì mǎ, yī luò yǐ zhì bìng. tóng cái ér gè zì qǔ yān. shàng yì ér mín zài, chéng zhōng zhě yě. wèi yán ér xìn, fú zhào ér zhì, huò xiān zhī yě, jí yú bù jǐ zhī zhě, bù zì zhī yě. jīn dá shēng yú bù zú, huá wū shēng yú jīn. chéng zhōng zhī rén, lè ér bù jí, rú xiāo hǎo shēng, xióng zhī hǎo jīng. fū yǒu shuí wèi jīn. chūn nǚ sī, qiū shì bēi, ér zhī wù huà yǐ. hào ér kū, jī ér āi, ér zhī shēng dòng yǐ róng mào yán sè, lǐ qū rén yè jù gōu, xùn zhī qíng wěi yǐ. gù shèng rén lì lì hū qí nèi, ér zhì hū zhì jí yǐ.
圣人之行,无所合,无所离,譬若鼓,无所与调,无所不比。丝管金石,小大修短有叙,异声而和;君臣上下,官职有差,殊事而调。夫织者日以进,耕者日以却,事相反,成功一也。申喜闻乞人之歌而悲,出而视之,其母也。艾陵之战也,夫差曰:“夷声阳,句吴其庶乎!”同是声而取信焉异。有诸情也。故心哀而歌不乐,心乐而哭不哀。夫子曰:“弦则是也,其声非也。”文者,所以接物也,情系于中而欲发外者也。以文灭情,则失情;以情灭文,则失文。文情理通,则凤麟极矣。言至德之怀远也。输子阳谓其子曰:“良工渐乎矩凿之中。”矩凿之中,固无物而不周。圣王以治民,造父以治马,医骆以治病。同材而各自取焉。上意而民载,诚中者也。未言而信,弗召而至,或先之也, 忣于不己知者,不自知也。矜怛生于不足,华诬生于矜。诚中之人,乐而不忣,如鸮好声,熊之好经。夫有谁为矜。春女思,秋士悲,而知物化矣。号而哭,叽而哀,而知声动矣;容貌颜色,理诎[亻曳]倨佝,徇知情伪矣。故圣人栗栗乎其内,而至乎至极矣。
gōng míng suì chéng, tiān yě xún lǐ shòu shùn, rén yě. tài gōng wàng zhōu gōng dàn, tiān fēi wéi wǔ wáng zào zhī yě chóng hóu è lái, tiān fēi wéi zhòu shēng zhī yě yǒu qí shì, yǒu qí rén yě. jiào běn hū jūn zǐ, xiǎo rén bèi qí zé lì běn hū xiǎo rén, jūn zǐ xiǎng qí gōng. xī dōng hù jì zǐ zhī shì, dào lù bù shí yí, lěi sì yú liáng sù zhū měi shǒu, shǐ jūn zǐ xiǎo rén gè dé qí yí yě. gù yī rén yǒu qìng, zhào mín lài zhī. fán gāo zhě guì qí zuǒ, gù xià zhī yú shàng yuē zuǒ zhī, chén cí yě xià zhě guì qí yòu, gù shàng zhī yú xià yuē yòu zhī, jūn ràng yě. gù shàng zuǒ qiān, zé shī qí suǒ zūn yě chén yòu hái, zé shī qí suǒ guì yǐ. xiǎo kuài hài dào, sī xū hài yí. zǐ chǎn téng cí, yù fán ér wú xié, shī zhū qíng zhě, zé sāi yú cí yǐ. chéng guó zhī dào, gōng wú wěi shì, nóng wú yí lì, shì wú yǐn xíng, guān wú shī fǎ. pì ruò shè wǎng zhě, yǐn qí gāng ér wàn mù kāi yǐ. shùn yǔ bù zài shòu mìng, yáo shùn chuán dà yān, xiān xíng hū xiǎo yě. xíng yú guǎ qī, zhì yú xiōng dì, chán yú jiā guó, ér tiān xià cóng fēng. gù róng bīng yǐ dà zhī xiǎo, rén yǐ xiǎo zhī dà. jūn zǐ zhī dào, jìn ér bù kě yǐ zhì, bēi ér bù kě yǐ dēng, wú zài yān ér bù shèng, dà ér zhāng, yuǎn ér lóng, zhī cǐ zhī dào, bù kě qiú yú rén, sī dé zhū jǐ yě. shì jǐ ér qiú zhū rén, qù zhī yuǎn yǐ.
功名遂成,天也;循理受顺,人也。太公望、周公旦,天非为武王造之也;崇侯、恶来,天非为纣生之也;有其世,有其人也。教本乎君子,小人被其泽;利本乎小人,君子享其功。昔东户季子之世,道路不拾遗,耒耜余粮宿诸[每]首,使君子小人各得其宜也。故一人有庆,兆民赖之。凡高者贵其左,故下之于上曰左之,臣辞也;下者贵其右,故上之于下曰右之,君让也。故上左迁,则失其所尊也;臣右还,则失其所贵矣。小快害道,斯须害仪。子产腾辞,狱繁而无邪,失诸情者,则塞于辞矣。成国之道,工无伪事,农无遗力,士无隐行,官无失法。譬若设网者,引其纲而万目开矣。舜、禹不再受命,尧、舜传大焉,先形乎小也。刑于寡妻,至于兄弟,禅于家国,而天下从风。故戎兵以大知小,人以小知大。君子之道,近而不可以至,卑而不可以登,无载焉而不胜,大而章,远而隆,知此之道,不可求于人,斯得诸己也。释己而求诸人,去之远矣。
jūn zǐ zhě, lè yǒu yú ér míng bù zú, xiǎo rén lè bù zú ér míng yǒu yú. guān yú yǒu yú bù zú zhī xiāng qù, zhāo rán yuǎn yǐ. hán ér fú tǔ, zài qíng ér bù méng zhě, wèi zhī wén yě. jūn zǐ sī yì ér bù lǜ lì, xiǎo rén tān lì ér bù gù yì. zǐ yuē:" jūn zhī kū yě, yuē:' zi yǔ nài hé xī chéng wǒ hé' qí āi zé tóng, qí suǒ yǐ āi zé yì." gù āi yuè zhī xí rén qíng yě shēn yǐ. záo dì piào chí, fēi zhǐ yǐ láo kǔ mín yě. gè cóng qí zhí ér luàn shēng yān. qí zài qíng yī yě, shī rén zé yì yǐ. gù táng yú rì zī zī yǐ zhì yú wáng, jié zhòu rì yàng yàng yǐ zhì yú sǐ, bù zhī hòu shì zhī jī jǐ yě. fán rén qíng, shuō qí suǒ kǔ jí lè, shī qí suǒ lè zé āi. gù zhī shēng zhī lè, bì zhī sǐ zhī āi. yǒu yì zhě bù kě qī yǐ lì, yǒu yǒng zhě bù kě jié yǐ jù, rú jī kě zhě bù kě qī yǐ xū qì yě. rén duō yù kuī yì, duō yōu hài zhì, duō jù hài yǒng. mān shēng hū xiǎo rén, mán yí jiē néng zhī shàn shēng hū jūn zǐ, yòu rán yǔ rì yuè zhēng guāng, tiān xià fú néng è duó. gù zhì guó lè qí suǒ yǐ cún, wáng guó yì lè qí suǒ yǐ wáng yě. jīn xī bù xiāo shì zé bù liú xíng, shàng yōu xún bù chéng zé bù fǎ mín. yōu xún bù zài mín, zé shì jué mín zhī xì yě. jūn fǎn běn, ér mín xì gù yě. zhì dé xiǎo jié bèi, dà jié jǔ. qí huán jǔ ér bù mì, jìn wén mì ér bù jǔ. jìn wén dé zhī hū guī nèi, shī zhī hū jìng wài qí huán shī zhī hū guī nèi, ér dé zhī hū běn cháo.
君子者,乐有余而名不足,小人乐不足而名有余。观于有余不足之相去,昭然远矣。含而弗吐,在情而不萌者,未之闻也。君子思义而不虑利,小人贪利而不顾义。子曰:“钧之哭也,曰:‘子予奈何兮乘我何’其哀则同,其所以哀则异。”故哀乐之袭人情也深矣。凿地漂池,非止以劳苦民也。各从其跖而乱生焉。其载情一也,施人则异矣。故唐、虞日孳孳以致于王,桀、纣日怏怏以致于死,不知后世之讥己也。凡人情,说其所苦即乐,失其所乐则哀。故知生之乐,必知死之哀。有义者不可欺以利,有勇者不可劫以惧,如饥渴者不可欺以虚器也。人多欲亏义,多忧害智,多惧害勇。嫚生乎小人,蛮夷皆能之;善生乎君子,诱然与日月争光,天下弗能遏夺。故治国乐其所以存,亡国亦乐其所以亡也。金锡不消释则不流刑,上忧寻不诚则不法民。忧寻不在民,则是绝民之系也。君反本,而民系固也。至德小节备,大节举。齐桓举而不密,晋文密而不举。晋文得之乎闺内,失之乎境外;齐桓失之乎闺内,而得之乎本朝。
shuǐ xià liú ér guǎng dà, jūn xià chén ér cōng míng. jūn bù yǔ chén zhēng gōng, ér zhì dào tōng yǐ. guǎn yí wú bǎi lǐ xī jīng ér chéng zhī, qí huán qín mù shòu ér tīng zhī. zhào huò zhě, yǐ dōng wèi xī, huò yě jiàn rì ér wù yǐ. wèi wǔ hòu wèi qí chén yuē:" xiǎo zi wú wèi wǒ lǎo ér léi wǒ, yǒu guò bì yè zhī." shì wǔ hòu rú fú léi zhī bì děi léi. gù lǎo ér fú shě, tōng hū cún wáng zhī lùn zhě yě. rén wú néng zuò yě, yǒu néng wéi yě yǒu néng wéi yě, ér wú néng chéng yě. rén zhī wèi, tiān chéng zhī. zhōng shēn wéi shàn, fēi tiān bù xíng zhōng shēn wéi bù shàn, fēi tiān bù wáng. gù shàn fǒu, wǒ yě huò fú, fēi wǒ yě. gù jūn zǐ shùn qí zài jǐ zhě ér yǐ yǐ. xìng zhě, suǒ shòu yú tiān yě mìng zhě, suǒ zāo yú shí yě. yǒu qí cái, bù yù qí shì, tiān yě. tài gōng hé lì, bǐ gàn hé zuì, xún xìng ér xíng zhǐ, huò hài huò lì. qiú zhī yǒu dào, dé zhī zài mìng. gù jūn zǐ néng wéi shàn, ér bù néng bì qí dé fú bù rěn wèi fēi, ér wèi néng bì miǎn qí huò. jūn, gēn běn yě chén, zhī yè yě. gēn běn bù měi, zhī yè mào zhě, wèi zhī wén yě. yǒu dào zhī shì, yǐ rén yǔ guó wú dào zhī shì, yǐ guó yú rén. yáo wáng tiān xià ér yōu bù jiě, shòu shùn ér yōu shì. yōu ér shǒu zhī, ér lè yǔ xián zhōng, bù sī qí lì yǐ.
水下流而广大,君下臣而聪明。君不与臣争功,而治道通矣。管夷吾、百里奚经而成之,齐桓、秦穆受而听之。照惑者,以东为西,惑也;见日而寤矣。卫武侯谓其臣曰:“小子无谓我老而羸我,有过必谒之。”是武侯如弗羸之必得羸。故老而弗舍,通乎存亡之论者也。人无能作也,有能为也;有能为也,而无能成也。人之为,天成之。终身为善,非天不行;终身为不善,非天不亡。故善否,我也;祸福,非我也。故君子顺其在己者而已矣。性者,所受于天也;命者,所遭于时也。有其材,不遇其世,天也。太公何力,比干何罪,循性而行指,或害或利。求之有道,得之在命。故君子能为善,而不能必其得福;不忍为非,而未能必免其祸。君,根本也;臣,枝叶也。根本不美,枝叶茂者,未之闻也。有道之世,以人与国;无道之世,以国与人。尧王天下而忧不解,授舜而忧释。忧而守之,而乐与贤终,不私其利矣。
fán wàn wù yǒu suǒ shī zhī, wú xiǎo bù kě wèi wú suǒ yòng zhī, bì yú fèn tǔ yě. rén zhī qíng, yú hài zhī zhōng zhēng qǔ xiǎo yān, yú lì zhī zhōng zhēng qǔ dà yān. gù tóng wèi ér shì hòu bó zhě, bì qí gān zhī zhě yě tóng shī ér chāo qún zhě, bì qí lè zhī zhě yě. fú gān fú lè, ér néng wéi biǎo zhě, wèi zhī wén yě. jūn zǐ shí zé jìn, dé zhī yǐ yì, hé xìng zhī yǒu! bù shí zé tuì, ràng zhī yǐ yì, hé bù xìng zhī yǒu! gù bó yí è sǐ shǒu yáng zhī xià, yóu bù zì huǐ, qì qí suǒ jiàn, dé qí suǒ guì yě. fú zhī méng yě mián mián, huò zhī shēng yě fēn fēn. huò fú zhī shǐ méng wēi, gù mín mān zhī. wéi shèng rén jiàn qí shǐ ér zhī qí zhōng. gù chuán yuē:" lǔ jiǔ báo ér hán dān wéi, yáng gēng bù zhēn ér sòng guó wēi." míng zhǔ zhī shǎng fá, fēi yǐ wéi jǐ yě, yǐ wéi guó yě. shì yú jǐ ér wú gōng yú guó zhě, bù shī shǎng yān nì yú jǐ biàn yú guó zhě, bù jiā fá yān. gù chǔ zhuāng wèi gòng yōng yuē:" yǒu dé zhě shòu wú jué lù, yǒu gōng zhě shòu wú tián zhái. shì èr zhě, nǚ wú yī yān, wú wú yǐ yǔ nǚ." kě wèi bù yú yú lǐ hū! qí xiè zhī yě, yóu wèi zhī mò yǔ. zhōu zhèng zhì, yīn zhèng shàn, xià zhèng xíng. xíng zhèng shàn, shàn wèi bì zhì yě. zhì zhì zhī rén, bù mù hū xíng, bù cán hū shàn. hán dé lǚ dào, ér shàng xià xiāng lè yě, bù zhī qí suǒ yóu rán. yǒu guó zhě duō yǐ, ér qí huán jìn wén dú míng tài shān zhī shàng yǒu qī shí tán yān, ér sān wáng dú dào. jūn bù qiú zhū chén, chén bù jiǎ zhī jūn, xiū jìn mí yuǎn, ér hòu shì chēng qí dà. bù yuè lín ér chéng zhāng, ér mò néng zhì yān. gù xiào jǐ zhī lǐ kě wèi yě, ér mò néng duó zhī míng yě. bì bù dé qí suǒ huái yě.
凡万物有所施之,无小不可;为无所用之,碧瑜粪土也。人之情,于害之中争取小焉,于利之中争取大焉。故同味而嗜厚膊者,必其甘之者也;同师而超群者,必其乐之者也。弗甘弗乐,而能为表者,未之闻也。君子时则进,得之以义,何幸之有!不时则退,让之以义,何不幸之有!故伯夷饿死首阳之下,犹不自悔,弃其所贱,得其所贵也。福之萌也绵绵,祸之生也分分。祸福之始萌微,故民嫚之。唯圣人见其始而知其终。故传曰:“鲁酒薄而邯郸围,羊羹不斟而宋国危。” 明主之赏罚,非以为己也,以为国也。适于己而无功于国者,不施赏焉;逆于己便于国者,不加罚焉。故楚庄谓共雍曰:“有德者受吾爵禄,有功者受吾田宅。是二者,女无一焉,吾无以与女。”可谓不逾于理乎!其谢之也,犹未之莫与。周政至,殷政善,夏政行。行政善,善未必至也。至至之人,不慕乎行,不惭乎善。含德履道,而上下相乐也,不知其所由然。有国者多矣,而齐桓、晋文独名;泰山之上有七十坛焉,而三王独道。君不求诸臣,臣不假之君,修近弥远,而后世称其大。不越邻而成章,而莫能至焉。故孝己之礼可为也,而莫能夺之名也。必不得其所怀也。
yì zài hū yí zhī wèi jūn zǐ, yí yí hū yì zhī wèi xiǎo rén. tōng zhì dé ér bù láo, qí cì láo ér bù bìng, qí xià bìng ér bù láo. gǔ rén wèi ér fú tān yě, jīn rén tān ér fú wèi. gē zhī xiū qí yīn yě, yīn zhī bù zú yú qí měi zhě yě. jīn shí sī zhú, zhù ér zòu zhī, yóu wèi zú yǐ zhì yú jí yě. rén néng zūn dào héng yì, xǐ nù qǔ yǔ, yù rú cǎo zhī cóng fēng. zhào gōng sāng cán gēng zhòng zhī shí, chí yù chū jū, shǐ bǎi xìng jiē dé fǎn yè xiū zhí. wén wáng cí qiān lǐ zhī dì, ér qǐng qù páo luò zhī xíng. gù shèng rén zhī jǔ shì yě, jìn tuì bù shī shí, ruò xià jiù chī xì, shàng chē shòu suí zhī wèi yě. lǎo zi xué shāng róng, jiàn shé ér zhī shǒu róu yǐ liè zǐ xué hú zǐ, guān jǐng zhù ér zhī chí hòu yǐ. gù shèng rén bù wéi wù xiān, ér cháng zhì zhī, qí lèi ruò jī xīn qiáo, hòu zhě zài shàng. rén yǐ yì ài, yǐ dǎng qún, yǐ qún qiáng. shì gù dé zhī suǒ shī zhě bó, zé wēi zhī suǒ xíng zhě yuǎn yì zhī suǒ jiā zhě qiǎn, zé wǔ zhī suǒ zhì zhě xiǎo yǐ. duó yǐ shēng zì huǐ, gāo zhuó yǐ míng zì shuò, hǔ bào zhī wén lái shè, yuán quǎn xué zhī jié lái cuò. gù zǐ lù yǐ yǒng sǐ, cháng hóng yǐ zhì kùn. néng yǐ zhì zhī, ér wèi néng yǐ zhì bù zhī yě. gù xíng xiǎn zhě bù dé lǚ shéng, chū lín zhě bù dé zhí dào, yè xíng míng mù ér qián qí shǒu, shì yǒu suǒ zhì, ér míng yǒu suǒ hài. rén néng guàn míng míng rù yú zhāo zhāo, kě yǔ yán zhì yǐ. què cháo zhī fēng zhī suǒ qǐ, tǎ xué zhī shuǐ zhī gāo xià, huī mù zhī yàn, yīn xié zhī yǔ, wéi shì wèi rén zhì bù rú niǎo shòu, zé bù rán. gù tōng yú yī jì, chá yú yī cí, kě yǔ qū shuō, wèi kě yǔ guǎng yīng yě. níng qī jī niú jiǎo ér gē, huán gōng jǔ yǐ dà zhèng yōng mén zǐ yǐ kū jiàn mèng cháng jūn, tì liú zhān yīng. gē kū, zhòng rén zhī suǒ néng wéi yě, yī fà shēng, rù rén ěr, gǎn rén xīn, qíng zhī zhì zhě yě. gù táng yú zhī fǎ kě xiào yě. qí yù rén xīn, bù kě jí yě. jiǎn gōng yǐ nuò shā, zi yáng yǐ měng jié, jiē bù dé qí dào zhě yě. gù gē ér bù bǐ yú lǜ zhě, qí qīng zhuó yī yě shéng zhī wài yǔ shéng zhī nèi, jiē shī zhí zhě yě. zhòu wèi xiàng zhù ér jī zǐ jī, lǔ yǐ ǒu rén zàng ér kǒng zǐ tàn, jiàn suǒ shǐ zé zhī suǒ zhōng. gù shuǐ chū yú shān, rù yú hǎi jià shēng hū yě, ér cáng hū cāng. shèng rén jiàn qí suǒ shēng, zé zhī qí suǒ guī yǐ.
义载乎宜之谓君子,宜遗乎义之谓小人。通智得而不劳,其次劳而不病,其下病而不劳。古人味而弗贪也,今人贪而弗味。歌之修其音也,音之不足于其美者也。金石丝竹,助而奏之,犹未足以至于极也。人能尊道行义,喜怒取予,欲如草之从风。召公桑蚕耕种之时,驰狱出拘,使百姓皆得反业修职。文王辞千里之地,而请去炮烙之刑。故圣人之举事也,进退不失时,若夏就 絺绤,上车授绥之谓也。老子学商容,见舌而知守柔矣;列子学壶子,观景柱而知持后矣。故圣人不为物先,而常制之,其类若积薪樵,后者在上。人以义爱,以党群,以群强。是故德之所施者博,则威之所行者远;义之所加者浅,则武之所制者小矣。铎以声自毁,膏浊以明自铄,虎豹之文来射,猿[犬穴]之捷来措。故子路以勇死,苌弘以智困。能以智知,而未能以智不知也。故行险者不得履绳,出林者不得直道,夜行瞑目而前其手,事有所至,而明有所害。人能贯冥冥入于昭昭,可与言至矣。 鹊巢知风之所起,獭穴知水之高下,晖目知晏,阴谐知雨,为是谓人智不如鸟兽,则不然。故通于一伎,察于一辞,可与曲说,未可与广应也。宁戚击牛角而歌,桓公举以大政;雍门子以哭见孟尝君,涕流沾缨。歌哭,众人之所能为也,一发声,入人耳,感人心,情之至者也。故唐、虞之法可效也。其谕人心,不可及也。简公以懦杀,子阳以猛劫,皆不得其道者也。故歌而不比于律者,其清浊一也;绳之外与绳之内,皆失直者也。纣为象箸而箕子叽,鲁以偶人葬而孔子叹,见所始则知所终。故水出于山,入于海;稼生乎野,而藏乎仓。圣人见其所生,则知其所归矣。
shuǐ zhuó zhě yú yǎn, lìng kē zhě mín luàn. chéng qiào zhě bì bēng, àn qīng zhě bì tuó. gù shāng yāng lì fǎ ér zhī jiě, wú qǐ kè xuē ér chē liè. zhì guó pì ruò zhāng sè, dà xián sī dàn, zé xiǎo xián jué yǐ. gù jí pèi shù cè zhě, fēi qiān lǐ zhī yù yě. yǒu shēng zhī shēng, bù guò bǎi lǐ wú shēng zhī shēng, shī yú sì hǎi. shì gù lù guò qí gōng zhě sǔn, míng guò qí shí zhě bì. qíng xíng hé ér míng fù zhī, huò fú bù xū zhì yǐ. shēn yǒu chǒu mèng, bù shèng zhèng xíng guó yǒu yāo xiáng, bù shèng shàn zhèng. shì gù qián yǒu xuān miǎn zhī shǎng, bù kě yǐ wú gōng qǔ yě hòu yǒu fǔ yuè zhī jìn, bù kě yǐ wú zuì méng yě. sù xiū zhèng zhě, fú lí dào yě. jūn zǐ bù wèi xiǎo shàn bù zú wèi yě ér shě zhī, xiǎo shàn jī ér wèi dà shàn bù wèi xiǎo bù shàn wèi wú shāng yě ér wèi zhī, xiǎo bù shàn jī ér wèi dà bù shàn. shì gù jī yǔ shěn zhōu, qún qīng zhé zhóu. gù jūn zǐ jìn yú wēi. yī kuài bù zú yǐ chéng shàn, jī kuài ér wèi dé yī hèn bù zú yǐ chéng fēi, jī hèn ér chéng yuàn. gù sān dài zhī chēng, qiān suì zhī jī yù yě jié zhòu zhī bàng, qiān suì zhī jī huǐ yě.
水浊者鱼噞,令苛者民乱。城峭者必崩,岸青者必陀。故商鞅立法而支解,吴起刻削而车裂。治国譬若张瑟,大弦[纟旦],则小弦绝矣。故急辔数策者,非千里之御也。有声之声,不过百里;无声之声,施于四海。是故禄过其功者损,名过其实者蔽。情行合而名副之,祸福不虚至矣。身有丑梦,不胜正行;国有妖祥,不胜善政。是故前有轩冕之赏,不可以无功取也;后有斧钺之禁,不可以无罪蒙也。素修正者,弗离道也。君子不谓小善不足为也而舍之,小善积而为大善;不谓小不善为无伤也而为之,小不善积而为大不善。是故积羽沈舟,群轻折轴。故君子禁于微。壹快不足以成善,积快而为德;壹恨不足以成非,积恨而成怨。故三代之称,千岁之积誉也;桀、纣之谤,千岁之积毁也。
tiān yǒu sì shí, rén yǒu sì yòng. hé wèi sì yòng? shì ér xíng zhī, mò míng yú mù tīng ér jīng zhī, mò cōng yú ěr zhòng ér bì zhī, mò gù yú kǒu hán ér cáng zhī, mò shēn yú xīn. mù jiàn qí xíng, ěr tīng qí shēng, kǒu yán qí chéng, ér xīn zhì zhī jīng, zé wàn wù zhī huà xián yǒu jí yǐ. dì yǐ dé guǎng, jūn yǐ dé zūn, shàng yě dì yǐ yì guǎng, jūn yǐ yì zūn, cì yě dì yǐ qiáng guǎng, jūn yǐ qiáng zūn, xià yě. gù cuì zhě wáng, bó zhě bà, wú yī yān zhě wáng. xī èr huáng fèng huáng zhì yú tíng, sān dài zhì hū mén, zhōu shì zhì hū zé. dé mí cū, suǒ zhì mí yuǎn dé mí jīng, suǒ zhì mí jìn. jūn zǐ chéng rén, shī yì rén, bù shī yì rén xiǎo rén chéng bù rén, shī yì bù rén, bù shī yì bù rén. shàn zhī yóu wǒ, yǔ qí yóu rén ruò, rén dé zhī shèng zhě yě, gù qíng shèng yù zhě chāng, yù shèng qíng zhě wáng. yù zhī tiān dào, chá qí shù yù xíng dì dào, wù qí shù yù zhī rén dào, cóng qí yù. wù jīng wù hài, wàn wù jiāng zì lǐ wù náo wù yīng, wàn wù jiāng zì qīng.
天有四时,人有四用。何谓四用?视而形之,莫明于目;听而精之,莫聪于耳;重而闭之,莫固于口;含而藏之,莫深于心。目见其形,耳听其声,口言其诚,而心致之精,则万物之化咸有极矣。地以德广,君以德尊,上也;地以义广,君以义尊,次也;地以强广,君以强尊,下也。故粹者王,驳者霸,无一焉者亡。昔二皇凤皇至于庭,三代至乎门,周室至乎泽。德弥粗,所至弥远;德弥精,所至弥近。君子诚仁,施亦仁,不施亦仁;小人诚不仁,施亦不仁,不施亦不仁。善之由我,与其由人若,仁德之盛者也,故情胜欲者昌,欲胜情者亡。欲知天道,察其数;欲行地道,物其树;欲知人道,从其欲。勿惊勿骇,万物将自理;勿挠勿撄,万物将自清。
chá yī qǔ zhě, bù kě yǔ yán huà shěn yī shí zhě, bù kě yǔ yán dà. rì bù zhī yè, yuè bù zhī zhòu, rì yuè wèi míng ér fú néng jiān yě, wéi tiān dì néng hán zhī. néng bāo tiān dì, yuē wéi wú xíng zhě yě. jiāo yì zhī jūn wú zhōng chén, kǒu huì zhī rén wú bì xìn. jiāo gǒng zhī mù, wú bǎ zhī zhī xún cháng zhī gōu, wú tūn zhōu zhī yú. gēn qiǎn zé mò duǎn, běn shāng zé zhī kū. fú shēng yú wú wéi, huàn shēng yú duō yù, hài shēng yú fú bèi, huì shēng yú fú nòu. shèng rén wéi shàn ruò kǒng bù jí, bèi huò ruò kǒng bù miǎn. méng chén ér yù wú mī, shè shuǐ ér yù wú rú, bù kě de yě. shì gù zhī jǐ zhě bù yuàn rén, zhī mìng zhě bù yuàn tiān. fú yóu jǐ fā, huò yóu jǐ shēng.
察一曲者,不可与言化;审一时者,不可与言大。日不知夜,月不知昼,日月为明而弗能兼也,唯天地能函之。能包天地,曰唯无形者也。骄溢之君无忠臣,口慧之人无必信。交拱之木,无把之枝;寻常之沟,无吞舟之鱼。根浅则末短,本伤则枝枯。福生于无为,患生于多欲,害生于弗备,秽生于弗耨。圣人为善若恐不及,备祸若恐不免。蒙尘而欲毋眯,涉水而欲无濡,不可得也。是故知己者不怨人,知命者不怨天。福由己发,祸由己生。
shèng rén bù qiú yù, bù pì fěi, zhèng shēn zhí xíng, zhòng xié zì xī. jīn shì zhèng ér zhuī qū, bèi shì ér cóng zhòng, shì yǔ sú lì zǒu, ér nèi wú shéng, gù shèng rén fǎn jǐ ér fú yóu yě. dào zhī yǒu piān zhāng xíng liè zhě, fēi zhì zhě yě. cháng zhī ér wú wèi, shì zhī ér wú xíng, bù kě chuán yú rén. dà jǐ qù shuǐ, tíng lì yù zhāng, yòng zhī bù jié, nǎi fǎn wèi bìng. wù duō lèi zhī ér fēi, wéi shèng rén zhī qí wēi. shàn yù zhě bù wàng qí mǎ, shàn shè zhě bù wàng qí nǔ, shàn wéi rén shàng zhě bù wàng qí xià. chéng néng ài ér lì zhī, tiān xià kě cóng yě. fú ài fú lì, qīn zǐ pàn fù. tiān xià yǒu zhì guì ér fēi shì wèi yě, yǒu zhì fù ér fēi jīn yù yě, yǒu zhì shòu ér fēi qiān suì yě. yuán xīn fǎn xìng, zé guì yǐ shì qíng zhī zú, zé fù yǐ míng sǐ shēng zhī fēn, zé shòu yǐ. yán wú cháng shì, xíng wú cháng yí zhě, xiǎo rén yě chá yú yī shì, tōng yú yī jì zhě, zhōng rén yě jiān fù gài ér bìng yǒu zhī, dù jì néng ér cái shǐ zhī zhě, shèng rén yě.
圣人不求誉,不辟诽,正身直行,众邪自息。今释正而追曲,倍是而从众,是与俗俪走,而内无绳,故圣人反己而弗由也。道之有篇章形埒者,非至者也。尝之而无味,视之而无形,不可传于人。大戟去水,亭历愈张,用之不节,乃反为病。物多类之而非,唯圣人知其微。善御者不忘其马,善射者不忘其弩,善为人上者不忘其下。诚能爱而利之,天下可从也。弗爱弗利,亲子叛父。天下有至贵而非势位也,有至富而非金玉也,有至寿而非千岁也。原心反性,则贵矣;适情知足,则富矣;明死生之分,则寿矣。言无常是,行无常宜者,小人也;察于一事,通于一伎者,中人也;兼覆盖而并有之,度伎能而裁使之者,圣人也。