strong tiān gōng dì yī strong
天功第一
tiān dào biàn huà, xiāo zhǎng wàn huì, qì dì zhī lì, nǎi yǒu chéng ěr. tiān guì ér dì jiàn, tiān dòng ér dì jìng, guì zhě yùn jī ér jiàn zhě xiào lì. shàng yǒu qí dòng, ér xià xíng qí dì yǐ. shì yǐ zhī tiān zhī shī dì fěi zhuān yě, zhī dì zhī yìng tiān yǒu cháng yě. shēng jī dòng zé yīng zhī yǐ shēng, qì jī dòng zé yīng zhī yǐ qì. jī zhèng zé tài, jī luàn zé fǒu. wàn wù liè xíng ér fǒu tài jiāo zhe, jiàn zhī yú dì yān, qǐ zhǐ dì zhī wèi hū? gài tiān dào nèi ér dì dào wài zhě yě. wáng zhě, tiān yě jiāng, dì yě. jiāng zhě, tiān yě shì zú, dì yě. wǒ, tiān yě dí, dì yě. yóu cǐ guān qí suǒ dòng, gù fù shèng kě zhī yǐ. wáng zhī yú jiāng yě, kǔn wài zhī jì, zé xián shòu bǐng, jǔ wú suǒ yí. jiāng bì nèi yìng qí zhèng, wài wù qí shùn. yīng yǐ zhèng zé shī lǜ yán, wù yǐ shùn zé chén jié zhēn. jǔ ér yù dí, jù yǒu yú shī zhī huàn hū? jūn shì zhì yǐ zì yòng, jù lǐ ér ào xià, shòu bǐng fěi rén, rèn rén bù xìn, jiāng bù zhèng yīng, nèi bāo yóu yù zhī huò, wài sàng yù zhòng zhī wēi yǐ. jǔ ér yù dí, níng miǎn shī lǜ zhī xiōng hū? shī zhī chéng bài jiàn zhī yú jiāng yān, qǐ jiāng zhī wèi hū? jiāng zhī wèi rèn yě, zhì dí wàn rén, gǒu wú wàn rén zhī yòng, yǔ yú zhě tóng yǐ yǒng guàn sān jūn, gǒu wú sān jūn zhī yòng, yǔ nuò zhě tóng yǐ. shàn wèi jiāng zhě zhèng ér néng biàn, gāng ér néng xù, rén ér néng duàn, yǒng ér néng xiáng, yǐ cè yù lì shì, wèi yǒu bù zhèn bá xūn yè, yǐ kān huò luàn zhě yě. fǎn shì, zé lì shì wài wú gōng, nèi duō lí sàn zhī shì. yǒng qiè jiàn zhī lì shì yān, qǐ lì shì zhī wèi hū? wǒ zhī yú dí yě, fū gōng bá zhàn shèng, shǐ dí bù gǎn kàng héng zhě, qǐ dí qiè hū? yóu wǒ wēi lìng zhěng, jìn tuì sù, shǎng fá míng yě. fù bīng shā jiāng, ruò guó xuē dì zhě, qǐ dí qiáng wēi hū? yóu wǒ bù yán shī lǜ gù yě. fū rú shì, yì zì shàng ér jí xià, zì nèi ér dài wài, qí yóu tiān dì zhī yòng hū. gù tiān bì jí dì lì, rán hòu yùn sì qì, zhèng shēng shā yě guì bì jí jiàn lì, rán hòu néng lì yuán gōng ér jiàn wáng yè yě.
天道变化,消长万汇,契地之力,乃有成尔。天贵而地贱,天动而地静,贵者运机而贱者效力。上有其动,而下行其地矣。是以知天之施地匪专也,知地之应天有常也。生机动则应之以生,气机动则应之以气。机正则泰,机乱则否。万物列形而否泰交著,见之于地焉,岂止地之为乎?盖天道内而地道外者也。王者,天也;将,地也。将者,天也;士卒,地也。我,天也;敌,地也。由此观其所动,故负胜可知矣。王之於将也,阃外之寄,择贤授柄,举无所疑。将必内应其正,外务其顺。应以正则师律严,务以顺则臣节贞。举而御敌,讵有舆尸之患乎?君恃智以自用,倨礼而傲下,授柄匪人,任人不信,将不正应,内包犹豫之惑,外丧驭众之威矣。举而御敌,宁免失律之凶乎?师之成败见之於将焉,岂将之为乎?将之为任也,智敌万人,苟无万人之用,与愚者同矣;勇冠三军,苟无三军之用,与懦者同矣。善为将者正而能变,刚而能恤,仁而能断,勇而能详,以策驭吏士,未有不振拔勋业,以戡祸乱者也。反是,则吏士外无攻,内多离散之势。勇怯见之吏士焉,岂吏士之为乎?我之於敌也,夫功拔战胜,使敌不敢抗衡者,岂敌怯乎?由我威令整,进退肃,赏罚明也。覆兵杀将,弱国削地者,岂敌强威乎?由我不严师律故也。夫如是,亦自上而及下,自内而迨外,其犹天地之用乎。故天必藉地力,然后运四气,正生杀也;贵必藉贱力,然后能立元功而建王业也。
strong dì lì dì èr strong
地利第二
dì zhī xíng, xiǎn yì shū yě dì zhī qì, hán rè yì yě. yòng xíng yǔ qì, zài zhī nì shùn yān. mèi cǐ dào zhě, bù néng de dì lì bì yǐ. shàn yòng dì zhě zé bù rán, xiǎn ér yì zhī, yì ér xiǎn zhī yě. fū jū xiǎn yòng xiǎn bì nèi kuì, jū yì yòng yì bì nèi jué. dāng yǒu xíng zhī yòng, nì zhī zhě shàn yǐ. hé wèi xiǎn ér yì zhī? yuē: jiǎn yǐ yí qí zhèng, yào yǐ jié qí dòng, yòng yǐ huǎn qí yuē, bù yǐ shū màn wèi shī yě. hé wèi yì ér xiǎn zhī? yuē: jìn zhǐ jiè yán, nèi wài wú dài, yòng qí jǐn shèn, bù yǐ bào jí wèi wù yě. rú shì zhě, nǎi xiǎn yì zhī yòng yě. yǐ fāng wèi guān zhī, zé hán rè zhī qì yì yě. dāng yǒu qì zhī yòng, shùn zhī zhě shàn yǐ. nán fāng zhī qì rè, běi fāng zhī qì hán yě. qí qì yì zé shuǐ tǔ zhī xìng bì xiāng lì, nì zhū rén ér shǐ zhī yǐn qí dì mài, shí qí tǔ máo, méng qí fēng qì, zhàng lì zhī jí dòng sè zhī lì jiā yān. yǐ wǒ zhī bù biàn, fàn shùn fāng zhī rén, bù yǒu huàn hū? tiān bù néng yǐ qì shùn rén, jūn néng yǐ rén shùn qì, kě yě. shì gù lì bù kě yǐ zhuān yī. běi rén zhī mǎ, nán rén zhī háng yě, gè yǒu biàn yān. fǎn shì, bù kě cuò shǒu zú yǐ. xíng shī zhě bù néng zé ér yòng zhī, sī yì gèng běi nán zhī suǒ biàn yě. jì qí chéng gōng, yuǎn yǐ. shì zhī dì zhī suǒ lì zhě, kě jiān ér yǒu hū. shàn yòng bīng zhě, zé lì ér cóng zhī, shàn yǐ.
地之形,险易殊也;地之气,寒热异也。用形与气,在知逆顺焉。昧此道者,不能得地利必矣。善用地者则不然,险而易之,易而险之也。夫居险用险必内溃,居易用易必内蹶。当有形之用,逆之者善矣。何谓险而易之?曰:简以夷其政,要以节其动,用以缓其约,不以疏慢为失也。何谓易而险之?曰:进止戒严,内外无怠,用其谨慎,不以暴急为务也。如是者,乃险易之用也。以方位观之,则寒热之气异也。当有气之用,顺之者善矣。南方之气热,北方之气寒也。其气异则水土之性必相戾,逆诸人而使之饮其地脉,食其土毛,蒙其风气,瘴疠之疾、冻涩之戾加焉。以我之不便,犯顺方之人,不有患乎?天不能以气顺人,君能以人顺气,可也。是故利不可以专一。北人之马,南人之航也,各有便焉。反是,不可措手足矣。行师者不能择而用之,斯亦更北南之所便也。冀其成功,远矣。是知地之所利者,可兼而有乎。善用兵者,择利而从之,善矣。
strong rén yòng dì sān strong
人用第三
jīn zhī shì qǔ rén yě, měi wù qí duō xué ér shě qí piān jì, fēi liáng shù yě. bīng jiā suǒ lì, suí qí cháng duǎn ér yòng zhī yě. shì yǐ shàn fǔ xù zhě wù pín dòu, lǜ qí láo pí ér wú yǒng yě shàn bǎo shǒu zhě wù shǐ jìn gōng, lǜ qí chí huǎn ér bù měng yě duō fāng zhě wù shǐ yǔ yú jué shì, lǜ qí yóu yù yě duō yǒng zhě wù yǔ móu dí, lǜ qí guò qīng yě. jīng hàn zhě shǐ dòu guǒ gǎn zhě shǐ gōng yě chén yì ér xìng zhí zhě, shǐ qí jù zǔ xiǎn jiàn xiǎo ér tān cái zhě, bù kě shǐ shǒu chǔ xù zhì ér shàn duàn zhě, kě zé qí yán qīng jiàn zhě shǐ yòu dí gāng bì zhě shǐ dāng fēng lì kǒu dié dié zhě shǐ xíng wèn shàn shǔ qiè gǒu tōu zhě shǐ dào hào tàn dí è yán duō mà zhě shǐ zhī yáng huǐ zī lì qí cái yì shí zhě shǐ yù tán lùn shēn shí dà dù zhě shǐ ān zhòng jué qiáng duō lì zhě shǐ zhǎn pì zhēn mǎng shàn suí dì xíng jié gòu zhě shǐ dù shù yíng zhà qiè nuò zhě shǐ niǎn yùn qì yòng lǎo ruò zhě shǐ bèi chuī jí ān shān chuān zé gāo xià shuǐ quán zhī lì zhě, shǐ chá dì xíng yāo yán zhà cí shàn zhāng huáng guǐ shén zhī xīn tuī yǐn tiān mìng zhě, shǐ yáng shēng huò zhòng yǐ dòng dí xīn shàn zé dì shì píng yì xiǎn zǔ, zhī wǎng lái xì dà zhī qī lù zhě, shǐ tōng liáng chǔ qí cí wěi biàn néng jià xū jīn dà zhě, shǐ fèn zhèn wēi dé ěr mù cōng míng tàn chá dí rén qíng zhě, shǐ cì hou jiān wěi mǐn cái jiàn bǐ zhě, shǐ zhǔ jiān xí. míng qī yào xiū jiù zhě, wèi lì shǔ zhī shì shàn zhàn fēng yún jí xiōng zhě, wèi hòu qì zhī shì xiǎo liù rén dùn jiǎ zhě, wèi xuǎn rì shí zhī shì ān shī guī zhě, wèi bǔ shì zhī shì. shì sì rén zhě, suī tuī yàn tǐ cè yīn yáng, gè bù kě shǐ xiāng luàn, guì qí zhuān yī yě. yī yào zhī rén, èr shí rén yǐ shàng, yǐ bīng shù zēng zhī. shòu yī yì rú yī rén zhī shù. dà jiàng jūn quán tōng cái zhě, yǔ zhī cān yì kě fǒu. gù wǒ dà zhòng zhī nèi yǒu shàn yǒu è, wú qì rén yān. rén wú suǒ qì, sī bù yuàn zé dòng yǒu gōng yǐ.
今之世取人也,每务其多学而舍其偏技,非良术也。兵家所利,随其长短而用之也。是以善抚恤者勿频斗,虑其劳疲而无勇也;善保守者勿使进攻,虑其迟缓而不猛也;多方者勿使与於决事,虑其犹豫也;多勇者勿与谋敌,虑其过轻也。精悍者使斗;果敢者使攻也;沉毅而性执者,使其据阻险;见小而贪财者,不可使守储蓄;智而善断者,可择其言;轻健者使诱敌;刚愎者使当锋;利口喋喋者使行问;善鼠窃狗偷者使盗号探敌;恶言多骂者使之扬毁訾詈;奇材异识者使预谈论;深识大度者使安众;崛强多力者使斩辟榛莽;善随地形结构者使度树营栅;怯懦者使辇运器用;老弱者使备炊汲;谙山川、择高下水泉之利者,使察地形;妖言诈辞、善张皇鬼神之心、推引天命者,使扬声惑众以动敌心;善择地势平易险阻,知往来细大之蹊路者,使通粮储;奇辞伟辨、能架虚矜大者,使奋振威德;耳目聪明、探察敌人情者,使伺候奸伪;敏才健笔者,使主笺檄。明七曜休咎者,为历数之士;善占风云吉凶者,为候气之士;晓六壬遁甲者,为选日时之士;谙蓍龟者,为卜筮之士。是四人者,虽推验体测阴阳,各不可使相乱,贵其专一也。医药之人,二十人已上,以兵数增之。兽医亦如医人之数。大将军权通材者,与之参议可否。故我大众之内有善有恶,无弃人焉。人无所弃,斯不怨则动有功矣。
strong sān cái yìng biàn dì sì strong
三才应变第四
yì yuē: jiàn jī ér zuò, bù qí zhōng rì. gù yòng bīng zhī shù, zhī biàn wéi dà. jūn suī qì ruì shí shèng yī zuò yù tiān shí, ér háng liè sàn kuì, jīng qí wěn luàn, jīn gǔ bù jié, jī zhī kě yě. huò yuē: bǐ dé tiān shí, jù kě pò hū? xǔ dòng yuē: tiān zhī suǒ, zhèng yě. hù tiān shí ér lì jūn zhèng, yǔ tiān wéi yě. tiān rén xiāng wéi, bù xiōng hé qí? gù bīng lì yǐ shùn yìng shùn yě. shùn ér nì yīng zhī, bì xiōng zhī zhào yě. huò yuē: jūn chéng tiān shí, kuà yǒu dì lì, jiāng lì jiāo dài, móu huà bù jīng, jūn zhèn sǎn luàn, rú zhī hé? dòng yuē: kě jī yě. bǐ huò tiān dì zhī lì, rú hé jī zhī? yuē: rén zhě, tiān dì zhī xīn yě, gǒu xīn bù zhèng, suī yǒu qí biǎo, jiāng yān yòng hū? huò yuē: jūn wéi tiān shí nì dì lì, dà jiàng shēn móu chén yì, bù wǔ qīng sù, jìn tuì yǒu jié, rú zhī hé? xǔ dòng yuē: wèi kě jī yě. yuē: bù huò tiān dì zhī lì, xī wèi wèi kě hū? yuē: zhèng zé kě yǐ lǜ tiān dì zhī yòng, cǎo kòu kě wèi wáng yǐ. huò yuē: bǐ rú shì yě, wǒ zhī dòng jiāng zhī rú hé? xǔ dòng yuē: xiān yǐ rén, cì yǐ dì, cì yǐ tiān, rán hòu gōng zhī, bì kè dí yě. yuē: xiān hòu rú zhī hé? yuē: lì wéi zhǔ. hé wèi zhǔ? yuē: dòng wèi kè, jìng wéi zhǔ. guān dí zhī dòng hé rú, nǎi yīng zhī fū shū yán dòng zhě, bù bì zhàn zhèn shí, dí rén xiān dòng wèi kè yě. dàn mì gòu dí rén suǒ wéi zhī shì wèi zhī dòng, zé wǒ yǐ jī yīng zhī bì shèng yān. xiān shèng ér hòu jǔ, shén míng zhī dào yě.
《易》曰:见机而作,不俟终日。故用兵之术,知变为大。军虽气锐时胜(一作遇天时),而行列散溃,旌旗紊乱,金鼓不节,击之可也。或曰:彼得天时,讵可破乎?许洞曰:天之所,正也。怙天时而戾军政,与天违也。天人相违,不凶何俟?故兵利以顺应顺也。顺而逆应之,必凶之兆也。或曰:军乘天时,跨有地利,将吏骄怠,谋划不精,军阵散乱,如之何?洞曰:可击也。彼获天地之利,如何击之?曰:人者,天地之心也,苟心不正,虽有其表,将焉用乎?或曰:军违天时、逆地利,大将深谋沉毅,部伍清肃,进退有节,如之何?许洞曰:未可击也。曰:不获天地之利,奚谓未可乎?曰:正则可以率天地之用,草寇可为王矣。或曰:彼如是也,我之动将之如何?许洞曰:先以人,次以地,次以天,然后攻之,必克敌也。曰:先后如之何?曰:利为主。何谓主?曰:动为客,静为主。观敌之动何如,乃应之(夫书言动者,不必战阵时,敌人先动为客也。但密构敌人所为之事谓之动,则我以机应之必胜焉)。先胜而后举,神明之道也。
strong sān cái suí yòng dì wǔ strong
三才随用第五
tiān zhe jí xiōng, yǐ yīn yáng biàn yě dì bù xiǎn yì, yǐ shān chuān zhāng yě rén bāo yǒng qiè, yǐ zhàn zhèn jiàn yě. gǒu yī zuò yǒu yù yīn yáng zhī shùn, xiǎn yì zhī lì, yǒng qiè zhī yòng, zài yú xián xiá kě dé ér zé yě. dāng bǐ wǒ xiāng féng, gè chū bù yì, hū rán jiāo hé, hé néng zé suǒ lì ér yòng zāi? huò yuē: liǎng shī bù qī bī yú xiǎn dì, tiān dì zhèn huì, yǔ xuě jiāo jī, shān chuān bù biàn, dāng cǐ zhī jì, hé yǐ yù zhī? xǔ dòng yuē: dà jiàng zhǐ zhòng jiān zhèn, yán sù hào lìng, suī dí lái gōng, wù yǔ jiāo zhàn. qí tiān biàn shǎo bà, guān ruò qiáng zhī shì, ér hòu jìn tuì zhī. yuē: wǒ jì ān yǐ, bǐ zì jīng náo, zé rú zhī hé? yuē: yǐ jī bīng chéng zhī. yòu yuē: cāng cù zhī jì, dà jiàng yǐ hé shù jí néng jiān xíng zhèn yán hào lìng, shǐ shì zú bù zì jīng luàn? xǔ dòng yuē: shàn yòng bīng zhě, yǒu dòng bì bèi. yù zé qīng yǒng zhě èr shí sì rén, bā fāng gè sān qí, xiāng qù yī lǐ, zhòu yǐ qí, yè yǐ gǔ guò shān chuān wěi qū, cóng lín mào mì, zhòu yì míng gǔ, kǒng bú jiàn qí. dì yī qí jiàn zéi zhòu jǔ qí, dì èr qí yì rú zhī, dì sān qí chí gào. yè yòng gǔ, rú zhòu fǎ kǒng dí wén gǔ shēng jí chí gào. yān wù wěng sāi, fēng léi zhèn jīng, qí zhī bú jiàn, gǔ zhī bù wén, jí chí gào. sī wèi bā guà tàn qí zhě yě. shì yǐ zhí zéi ér néng bèi yān. gǒu tiān dì yǒu biàn, zé yǐn qīng bīng tū zhī. dà zhèn bù kě wàng dòng fán dà bīng chū, cháng yǐ qīng qí shù qiān rén bié fēn bù duì wèi yóu bīng, qí jiāng zé xiāo yǒng, guān bǐ dòng jìng ér hòu jǔ yān, gù wǒ cháng yòng qí zhěng yě. cǐ jiē suí tiān zhī biàn yě. huò yuē: yǔ dí zú rán xiāng yù, huò píng yuán guǎng zé, huò shān gǔ shēn qiào, huò pō dèng qióng lóng, huò ào wū jù rù, huò cǎo mù méng mì, jù shì wēi dì, dāng qí yòng zhī rú hé? xǔ dòng yuē: huí qú yū jiàn, kě yǐ chōng chē tū chí yě shēn xiá ài kǒu, kě yǐ shǎo jī zhòng yě cháng lín fēng cǎo, kě yǐ wéi fú yě yuán yě màn yǎn, kě yǐ qí bīng xiāng shǔ yě cǎo mù yǐn zhàng, kě yǐ bù shì jiē zhàn zhǎng jiāo wǎng lái, kě jìn kě tuì, kě yǐ cháng jǐ dāng dí yú shuǐ kuà yuǎn, gāo xià xiāng chéng, bù kě dé qīn jìn, kě yǐ zhǎng nǔ dāng dí yá bì xiāng yǐn, xiá jìng dòu huí, kě yǐ jiàn dùn dāng dí wěi xiāo lú dí, zhī yè méng lóng, kě yǐ gē tǐng dāng dí. cǐ jiē suí dì zhī xìng yě. huò yuē: zhài zhà zhī jiān, sān jūn yǐ qì, kòu dí chéng jiàn chōng tū gōng jī, dāng cǐ zhī shí rú zhī hé? xǔ dòng yuē: shǐ yǒng zhě jù qí qián, qiè zhě nì qí hòu. hū jù zhī shí, qiè zhě qiáng qū ér qián jìn yān, bì cuò fēng zhé ruì, bù ruò yǐn zhī yě. yuē: dāng cǐ zhī shí, hé xiá bié yǒng qiè zhī yòng hū? yuē: bù rán. shàn yòng bīng zhě, fáng luàn yú wèi luàn, bèi jí yú wèi jí. jié yíng jì dìng, yù zé qiáng yǒng zhě wèi wài, qiè ruò zhě fù zhī, suǒ yǐ lǜ huì yè zhī jí yě. cǐ jiē suí rén zhī xìng yě. rú shì, shùn tiān dì rén yù bèi zhī dào zhě yě. gù yì zhī guà yǐ yù zhě yù yě, qǔ yù bèi zhī xiàng wéi nán zhī yòng yě. gù yuē: chóng mén jī tuò, yǐ dài bào kè, gài qǔ zhū yù. yòng bīng zhě kě bù shěn yú cǐ hū?
天著吉凶,以阴阳辨也;地布险易,以山川章也;人包勇怯,以战阵见也。苟(一作有)欲阴阳之顺,险易之利,勇怯之用,在於闲暇可得而择也。当彼我相逢,各出不意,忽然交合,曷能择所利而用哉?或曰:两师不期逼於险地,天地震晦,雨雪交积,山川不辨,当此之际,何以御之?许洞曰:大将止众坚阵,严肃号令,虽敌来攻,勿与交战。俟天变少罢,观弱强之势,而后进退之。曰:我既安矣,彼自惊挠,则如之何?曰:以积兵乘之。又曰:仓卒之际,大将以何术即能坚行阵、严号令,使士卒不自惊乱?许洞曰:善用兵者,有动必备。预择轻勇者二十四人,八方各三骑,相去一里,昼以旗,夜以鼓(过山川委曲,丛林茂密,昼亦鸣鼓,恐不见旗)。第一骑见贼昼举旗,第二骑亦如之,第三骑驰告。夜用鼓,如昼法(恐敌闻鼓声急驰告)。烟雾蓊塞,风雷震惊,旗之不见,鼓之不闻,亟驰告。斯谓八卦探骑者也。是以值贼而能备焉。苟天地有变,则引轻兵突之。大阵不可妄动(凡大兵出,常以轻骑数千人别分部队为游兵,其将择骁勇),观彼动静而后举焉,故我常用其整也。此皆随天之变也。或曰:与敌卒然相遇,或平原广泽,或山谷深峭,或坡嶝穹隆,或坳污沮洳,或草木蒙密,俱是危地,当其用之如何?许洞曰:回渠迂涧,可以冲车突驰也;深峡隘口,可以少击众也;长林丰草,可以为伏也;原野漫衍,可以骑兵相属也;草木隐障,可以步士接战;长郊往来,可进可退,可以长戟当敌;逾水跨远,高下相乘,不可得亲近,可以长弩当敌;崖壁相隐,狭径斗回,可以剑盾当敌;苇萧芦荻,枝叶朦胧,可以戈梃当敌。此皆随地之性也。或曰:寨栅之间,三军已憩,寇敌乘间冲突攻击,当此之时如之何?许洞曰:使勇者据其前,怯者匿其后。忽遽之时,怯者强驱而前进焉,必挫锋折锐,不若隐之也。曰:当此之时,何暇别勇怯之用乎?曰:不然。善用兵者,防乱於未乱,备急於未急。结营既定,预择强勇者卫外,怯弱者附之,所以虑晦夜之急也。此皆随人之性也。如是,顺天、地、人预备之道者也。故易之卦以豫者预也,取预备之象为难之用也。故曰:重门击柝,以待暴客,盖取诸豫。用兵者可不审於此乎?