yáng dān qī xīn shì dù yǒu dào qī yán shì wáng hún qī zhōng shì zhèng mào qī cáo shì mǐn huái tài zǐ fēi wáng shì zhèng xiū qī shí shì táo kǎn mǔ zhàn shì jiǎ hún qī zōng shì liáng wěi qī xīn shì xǔ yán qī dù shì yú tán mǔ sūn shì zhōu yǐ mǔ lǐ shì zhāng mào qī lù shì yǐn yú èr nǚ xún sōng xiǎo nǚ guàn wáng níng zhī qī xiè shì liú zhēn qī chén shì pí jīng qī lóng shì mèng chǎng qī zhōu shì hé wú jì mǔ liú shì liú cōng qī liú shì wáng guǎng nǚ shǎn fù rén jìn kāng nǚ wéi chěng mǔ sòng shì zhāng tiān xī qiè yán shì xuē shì fú jiān qiè zhāng shì dòu tāo qī sū shì fú dēng qī máo shì mù róng chuí qī duàn shì duàn fēng qī mù róng shì lǚ zuǎn qī yáng shì lǐ xuán shèng hòu yǐn shì
○羊耽妻辛氏 杜有道妻嚴氏 王渾妻鍾氏 鄭袤妻曹氏 愍懷太子妃王氏 鄭 休妻石氏 陶侃母湛氏 賈渾妻宗氏 梁緯妻辛氏 許延妻杜氏 虞潭母孫氏 周 顗母李氏 張茂妻陸氏 尹虞二女 荀崧小女灌 王凝之妻謝氏 劉臻妻陳氏 皮 京妻龍氏 孟昶妻周氏 何無忌母劉氏 劉聰妻劉氏 王廣女 陝婦人 靳康女 韋逞母宋氏 張天錫妾閻氏薛氏 苻堅妾張氏 竇滔妻蘇氏 苻登妻毛氏 慕容垂 妻段氏 段豐妻慕容氏 呂纂妻楊氏 李玄盛後尹氏
fū sān cái fèn wèi, shì jiā zhī dào kè lóng èr zú jiāo tàn, zhēn liè zhī fēng sī zhe. zhèn gāo qíng ér dú xiù, lǔ cè yú shì fēi huá tǐng jùn jié ér gū biāo, zhōu piān yú yān téng mào. huī liè jiān shào, róu shùn wú qiān, gé dài xiāng wàng, liàng fēi yī xù. rán zé yú xìng guī ruì, xià shèng tú shān, yǒu sōng yǒu xīn nǚ guǎng lóng yīn zhī yè, dà rèn dà sì yǎn chāng jī zhī huà, mǎ dèng gōng jiǎn, hàn cháo tuī dé, xuān zhāo yì shū, wèi dài yáng fēn, sī jiē lǐ jí zhōng wéi, yì shū yuè shì zhě yǐ. zhì ruò gōng jiāng shì jié, mèng mǔ qiú rén, huá lǜ fù ér jīng qí, fán shòu guī ér bà chǔ, jī wén bó yú fèng jiàn, ràng zi fā yú fēn shū, shǎo jūn zhī cóng yuē lǐ, mèng guāng zhī fú yǐn zhì, jì zhāo fù zé, qiě shàn mǔ yí. zi zhèng jī zhī yú qián, yuán kǎi biān zhī yú hòu, jù xuān guī fàn, yǒu bì yīn xùn. gù shàng cóng tài shǐ, xià qì gōng ān, yī cāo kě chēng, yī yì kě jì, xián jiē zhuàn lù, wèi zhī chuán yún. huò wèi jí hòu fēi, huò shì yīn fū zǐ, gè suí běn chuán, jīn suǒ bù lù. zài zhū wěi guó, zàn zǔ wáng yóu, tiān xià zhī shàn, zú yǐ chéng quàn, yì tóng sōu cì, fù yú piān mò.
夫三才分位,室家之道克隆;二族交嘆,貞烈之風斯著。振高情而獨秀,魯冊 於是飛華;挺峻節而孤標,周篇於焉騰茂。徽烈兼劭,柔順無愆,隔代相望,諒非 一緒。然則虞興媯汭,夏盛塗山,有娀、有{新女}廣隆殷之業,大任、大姒衍昌姬 之化,馬鄧恭儉,漢朝推德,宣昭懿淑,魏代揚芬,斯皆禮極中闈,義殊月室者矣。 至若恭姜誓節,孟母求仁,華率傅而經齊,樊授規而霸楚,譏文伯於奉劍,讓子發 於分菽,少君之從約禮,孟光之符隱志,既昭婦則,且擅母儀。子政緝之於前,元 凱編之於後,具宣閨範,有裨陰訓。故上從泰始,下迄恭安,一操可稱,一藝可紀, 咸皆撰錄,為之傳雲。或位極后妃,或事因夫子,各隨本傳,今所不錄。在諸偽國, 暫阻王猷,天下之善,足以懲勸,亦同搜次,附於篇末。
yáng dān qī xīn shì, zì xiàn yīng, lǒng xī rén, wèi shì zhōng pí zhī nǚ yě. cōng lǎng yǒu cái jiàn. chū, wèi wén dì dé lì wèi tài zǐ, bào pí xiàng wèi zhī yuē: xīn jūn zhī wǒ xǐ bù? pí yǐ gào xiàn yīng, xiàn yīng tàn yuē: tài zǐ, dài jūn zhǔ zōng miào shè jì zhě yě. dài jūn bù kě yǐ bù qī, zhǔ guó bù kě yǐ bù jù, yí qī ér xǐ, hé yǐ néng jiǔ! wèi qí bù chāng hū?
羊耽妻辛氏,字憲英,隴西人,魏侍中毗之女也。聰朗有才鑒。初,魏文帝得 立為太子,抱毗項謂之曰:「辛君知我喜不?」毗以告憲英,憲英嘆曰:「太子, 代君主宗廟社稷者也。代君不可以不戚,主國不可以不懼,宜戚而喜,何以能久! 魏其不昌乎?」
dì chǎng wèi dà jiāng jūn cáo shuǎng cān jūn, xuān dì jiāng zhū shuǎng, yīn qí cóng wèi dì chū ér bì chéng mén, shuǎng sī mǎ lǔ zhī lǜ fǔ bīng zhǎn guān fù shuǎng, hū chǎng tóng qù. chǎng jù, wèn xiàn yīng yuē: tiān zǐ zài wài, tài fù bì chéng mén, rén yún jiāng bù lì guó jiā, yú shì kě dé ěr hū? xiàn yīng yuē: shì yǒu bù kě zhī, rán yǐ wú dù zhī, tài fù dài bù dé bù ěr. míng huáng dì lín bēng, bǎ tài fù bì, shǔ yǐ hòu shì, cǐ yán yóu zài cháo shì zhī ěr. qiě cáo shuǎng yǔ tài fù jù shòu jì tuō zhī rèn, ér dú zhuān quán shì, yú wáng shì bù zhōng, yú rén dào bù zhí, cǐ jǔ bù guò yǐ zhū shuǎng ěr. chǎng yuē: rán zé chǎng wú chū hū? xiàn yīng yuē: ān kě yǐ bù chū! zhí shǒu, rén zhī dà yì yě. fán rén zài nán, yóu huò xù zhī wèi rén zhí biān ér qì qí shì, bù xiáng yě. qiě wèi rén rèn, wèi rén sǐ, qīn nì zhī zhí yě, rǔ cóng zhòng ér yǐ. chǎng suì chū. xuān dì guǒ zhū shuǎng. shì dìng hòu, chǎng tàn yuē: wú bù móu yú zǐ, jǐ bù huò yú yì!
弟敞為大將軍曹爽參軍,宣帝將誅爽,因其從魏帝出而閉城門,爽司馬魯芝率 府兵斬關赴爽,呼敞同去。敞懼,問憲英曰:「天子在外,太傅閉城門,人云將不 利國家,於事可得爾乎?」憲英曰:「事有不可知,然以吾度之,太傅殆不得不爾。 明皇帝臨崩,把太傅臂,屬以後事,此言猶在朝士之耳。且曹爽與太傅俱受寄託之 任,而獨專權勢,於王室不忠,於人道不直,此舉不過以誅爽耳。」敞曰:「然則 敞無出乎?」憲英曰:「安可以不出!職守,人之大義也。凡人在難,猶或恤之; 為人執鞭而棄其事,不祥也。且為人任,為人死,親昵之職也,汝從眾而已。」敞 遂出。宣帝果誅爽。事定後,敞嘆曰:「吾不謀於姊,幾不獲於義!」
qí hòu zhōng huì wèi zhèn xī jiāng jūn, xiàn yīng wèi dān cóng zi hù yuē: zhōng shì jì hé gù xī chū? yòu yuē: jiāng wèi miè shǔ yě. xiàn yīng yuē: huì zài shì zòng zì, fēi chí jiǔ chù xià zhī dào, wú wèi qí yǒu tā zhì yě. jí huì jiāng xíng, qǐng qí zi xiù wèi cān jūn, xiàn yīng yōu yuē: tā rì wú wèi guó yōu, jīn rì nán zhì wú jiā yǐ. xiù gù qǐng yú wén dì, dì bù tīng. xiàn yīng wèi xiù yuē: xíng yǐ, jiè zhī! gǔ zhī jūn zǐ rù zé zhì xiào yú qīn, chū zé zhì jié yú guó zài zhí sī qí suǒ sī, zài yì sī qí suǒ lì, bù yí fù mǔ yōu huàn ér yǐ. jūn lǚ zhī jiān kě yǐ jì zhě, qí wéi rén shù hū! huì zhì shǔ guǒ fǎn, xiù jìng yǐ quán guī. hù cháng sòng jǐn bèi, xiàn yīng xián qí huá, fǎn ér fù zhī, qí míng jiàn jiǎn yuē rú cǐ. tài shǐ wǔ nián zú, nián qī shí jiǔ.
其後鍾會為鎮西將軍,憲英謂耽從子祜曰:「鍾士季何故西出?」祐曰:「將 為滅蜀也。」憲英曰:「會在事縱恣,非持久處下之道,吾畏其有他志也。」及會 將行,請其子琇為參軍,憲英憂曰:「他日吾為國憂,今日難至吾家矣。」琇固請 於文帝,帝不聽。憲英謂琇曰:「行矣,戒之!古之君子入則致孝於親,出則致節 於國;在職思其所司,在義思其所立,不遺父母憂患而已。軍旅之間可以濟者,其 惟仁恕乎!」會至蜀果反,琇竟以全歸。祜嘗送錦被,憲英嫌其華,反而覆之,其 明鑑儉約如此。泰始五年卒,年七十九。
dù yǒu dào qī yán shì, zì xiàn, jīng zhào rén yě. zhēn shū yǒu shí liàng. nián shí sān, shì yú dù shì, shí bā ér lí jū. zi zhí nǚ wěi bìng gū miǎo, xiàn suī shǎo, shì bù gǎi jié, fǔ yù èr zi, jiào yǐ lǐ dù, zhí suì xiǎn míng yú shí, wěi yì yǒu shū dé, chuán xuán qiú wèi jì shì, xiàn biàn xǔ zhī. shí xuán yǔ hé yàn dèng yáng bù mù, yàn děng měi yù hài zhī, shí rén mò kěn gòng hūn. jí xiàn xǔ xuán, nèi wài yǐ wèi yōu jù. huò yuē: hé dèng zhí quán, bì wèi xuán hài, yì yóu pái shān yā luǎn, yǐ tāng wò xuě ěr, nài hé yǔ zhī wèi qīn? xiàn yuē: ěr zhī qí yī, bù zhī qí tā. yàn děng jiāo yí, bì dāng zì bài, sī mǎ tài fù shòu shuì ěr, wú kǒng luǎn pò xuě xiāo, xíng zì yǒu zài. suì yǔ xuán wèi hūn. yàn děng xún yì wèi xuān dì suǒ zhū. zhí hòu wèi nán ān tài shǒu.
杜有道妻嚴氏,字憲,京兆人也。貞淑有識量。年十三,適於杜氏,十八而嫠 居。子植、女韡並孤藐,憲雖少,誓不改節,撫育二子,教以禮度,植遂顯名於時, 韡亦有淑德,傳玄求為繼室,憲便許之。時玄與何晏、鄧揚不穆,晏等每欲害之, 時人莫肯共婚。及憲許玄,內外以為憂懼。或曰:「何、鄧執權,必為玄害,亦由 排山壓卵,以湯沃雪耳,奈何與之為親?」憲曰:「爾知其一,不知其他。晏等驕 移,必當自敗,司馬太傅獸睡耳,吾恐卵破雪銷,行自有在。」遂與玄為婚。晏等 尋亦為宣帝所誅。植後為南安太守。
zhí cóng xiōng yù wèi qín zhōu cì shǐ, bèi wū, zhēng hái, xiàn yǔ yù shū jiè zhī yuē: yàn yún rěn rǔ zhì sān gōng. qīng jīn kě wèi rǔ yǐ, néng rěn zhī, gōng shì qīng zuò. yù hòu guǒ wèi yí tóng sān sī. xuán qián qī zǐ xián nián liù suì, cháng suí qí jì mǔ shěng xiàn, wèi xián yuē: rǔ qiān lǐ jū yě, bì dāng yuǎn zhì. yǐ qí mèi zhī nǚ qī zhī. xián hòu yì yǒu míng yú hǎi nèi. qí zhī rén zhī jiàn rú cǐ. nián liù shí liù zú.
植從兄預為秦州刺史,被誣,征還,憲與預書戒之曰:「諺雲忍辱至三公。卿 今可謂辱矣,能忍之,公是卿坐。」預後果為儀同三司。玄前妻子咸年六歲,嘗隨 其繼母省憲,謂咸曰:「汝千里駒也,必當遠至。」以其妹之女妻之。咸後亦有名 於海內。其知人之鑑如此。年六十六卒。
wáng hún qī zhōng shì, zì yǎn, yǐng chuān rén, wèi tài fù yáo céng sūn yě. fù huī, huáng mén láng. yǎn shù suì néng shǔ wén, jí zhǎng, cōng huì hóng yǎ, bó lǎn jì jí. měi róng zhǐ, shàn xiào yǒng, lǐ yí fǎ dù wèi zhōng biǎo suǒ zé. jì shì hún, shēng jì. hún cháng gòng yǎn zuò, jì qū tíng ér guò, hún xīn rán yuē: shēng zǐ rú cǐ, zú wèi rén xīn. yǎn xiào yuē: ruò shǐ xīn fù dé pèi cān jūn, shēng zǐ gù bù chì rú cǐ. cān jūn, wèi hún zhōng dì lún yě. yǎn nǚ yì yǒu cái shū, wèi qiú xián fū. shí yǒu bīng jiā zǐ shén jùn, jì yù qī zhī, bái yǎn, yǎn yuē: yào lìng wǒ jiàn zhī. jì lìng cǐ bīng yǔ qún xiǎo zá chù, yǎn zì wéi zhōng chá zhī, jì ér wèi jì yuē: fēi yī zhě fēi rǔ suǒ bá hū? jì yuē: shì. yǎn yuē: cǐ rén cái zú bá cuì, rán dì hán shòu cù, bù zú zhǎn qí qì yòng, bù kě yǔ hūn. suì zhǐ. qí rén shù nián guǒ wáng. yǎn míng jiàn yuǎn shí, jiē cǐ lèi yě.
王渾妻鍾氏,字琰,潁川人,魏太傅繇曾孫也。父徽,黃門郎。琰數歲能屬文, 及長,聰慧弘雅,博覽記籍。美容止,善嘯詠,禮儀法度為中表所則。既適渾,生 濟。渾嘗共琰坐,濟趨庭而過,渾欣然曰:「生子如此,足慰人心。」琰笑曰: 「若使新婦得配參軍,生子故不翅如此。」參軍,謂渾中弟淪也。琰女亦有才淑, 為求賢夫。時有兵家子甚俊,濟欲妻之,白琰,琰曰:「要令我見之。」濟令此兵 與群小雜處,琰自幃中察之,既而謂濟曰:「緋衣者非汝所拔乎?」濟曰:「是。」 琰曰:「此人才足拔萃,然地寒壽促,不足展其器用,不可與婚。」遂止。其人數 年果亡。琰明鑑遠識,皆此類也。
hún dì zhàn qī hǎo shì yì yǒu dé xíng, yǎn suī guì mén, yǔ hǎo yǎ xiàng qīn zhòng, hǎo bù yǐ jiàn xià yǎn, yǎn bù yǐ guì líng hǎo, shí rén chēng zhōng fū rén zhī lǐ, hǎo fū rén zhī fǎ yún.
渾弟湛妻郝氏亦有德行,琰雖貴門,與郝雅相親重,郝不以賤下琰,琰不以貴 陵郝,時人稱鍾夫人之禮,郝夫人之法雲。
zhèng mào qī cáo shì. lǔ guó xuē rén yě. mào xiān qǔ sūn shì, zǎo wáng, pīng zhī wèi jì shì. shì jiù gū shén xiào, gōng fǎng zhī zhī qín, yǐ chōng fèng yǎng, zhì yú shū mèi qún dì zhī jiān, jǐn qí lǐ jié, xián dé huān xīn. jí mào wèi sī kōng, qí zi mò děng yòu xiǎn cháo liè, shí rén chēng qí róng guì. cáo shì shēn jù shèng mǎn, měi mò děng shēng jìn, zhé yōu zhī xíng yú shēng sè. rán shí wú zhòng wèi, fú huàn zhuó zhī yī, mào děng suǒ huò lù zhì, cáo shì bì bān sàn qīn yīn, wù lìng zhōu gěi, jiā wú yú zī.
鄭袤妻曹氏。魯國薛人也。袤先娶孫氏,早亡,娉之為繼室。事舅姑甚孝,躬 紡織之勤,以充奉養,至於叔妹群娣之間,盡其禮節,鹹得歡心。及袤為司空,其 子默等又顯朝列,時人稱其榮貴。曹氏深懼盛滿,每默等升進,輒憂之形於聲色。 然食無重味,服浣濯之衣,袤等所獲祿秩,曹氏必班散親姻,務令周給,家無餘貲。
chū, sūn shì yì yú lí yáng, jí mào hōng, yì zhě yǐ jiǔ sàng nán jǔ, yù bù hé zàng. cáo shì yuē: sūn shì yuán fēi, lǐ dāng cóng zàng, bù kě shǐ gū hún wú suǒ yī xié. yú shì bèi jí xiōng dǎo cóng zhī yí yǐ yíng zhī, jù yī qīn jǐ yán, qīn zhí yàn háng zhī lǐ, wén zhě mò bù tàn xī, yǐ wèi zhào jī zhī xià shū kuí, bù zú chēng yě. tài kāng yuán nián zú, nián bā shí sān.
初,孫氏瘞於黎陽,及袤薨,議者以久喪難舉,欲不合葬。曹氏曰:「孫氏元 妃,理當從葬,不可使孤魂無所依邪。」於是備吉凶導從之儀以迎之,具衣衾几筵, 親執雁行之禮,聞者莫不嘆息,以為趙姬之下叔隗,不足稱也。太康元年卒,年八 十三。
mǐn huái tài zǐ fēi wáng shì, tài wèi yǎn nǚ yě, zì huì fēng. zhēn wǎn yǒu zhì jié. tài zǐ jì fèi jū yú jīn yōng, yǎn qǐng jué hūn, huì fēng hào kū ér guī, xíng lù wèi zhī liú tì. jí liú yào xiàn luò yáng, yǐ huì fēng cì qí jiāng qiáo shǔ, shǔ jiāng qī zhī. huì fēng bá jiàn jù shǔ yuē: wú tài wèi gōng nǚ, huáng tài zǐ fēi, yì bù wèi nì hú suǒ rǔ. shǔ suì hài zhī.
愍懷太子妃王氏,太尉衍女也,字惠風。貞婉有志節。太子既廢居於金墉,衍 請絕婚,惠風號哭而歸,行路為之流涕。及劉曜陷洛陽,以惠風賜其將喬屬,屬將 妻之。惠風拔劍距屬曰:「吾太尉公女,皇太子妃,義不為逆胡所辱。」屬遂害之。
zhèng xiū qī shí shì, bù zhī hé xǔ rén yě. shǎo yǒu dé cāo, nián shí yú suì, xiāng yì chēng zhī. jì guī zhèng shì, wèi jiǔ zú suǒ zhòng. xiū qián qī nǚ jì yòu, yòu xiū fù bù lín zhōng, yǒu shù zǐ shěn shēng, mìng qì zhī, shí shì yuē: nài hé shǐ jiù zhī yìn bù cún hū! suì yǎng shěn jí qián qī nǚ. lì bù jiān jǔ, jiǔ nián zhī zhōng, sān bù jǔ zi.
鄭休妻石氏,不知何許人也。少有德操,年十餘歲,鄉邑稱之。既歸鄭氏,為 九族所重。休前妻女既幼,又休父布臨終,有庶子沈生,命棄之,石氏曰:「奈何 使舅之胤不存乎!」遂養沈及前妻女。力不兼舉,九年之中,三不舉子。
táo kǎn mǔ zhàn shì, yù zhāng xīn gàn rén yě. chū, kǎn fù dān pīng wèi qiè, shēng kǎn, ér táo shì pín jiàn, zhàn shì měi fǎng jī zī gěi zhī, shǐ jiāo jié shèng jǐ. kǎn shǎo wèi xún yáng xiàn lì, cháng jiān yú liáng, yǐ yī gān zhǎ yí mǔ. zhàn shì fēng zhǎ jí shū, zé kǎn yuē: ěr wèi lì, yǐ guān wù yí wǒ, fēi wéi bù néng yì wú, nǎi yǐ zēng wú yōu yǐ. pó yáng xiào lián fàn kuí yù sù yú kǎn, shí dà xuě, zhàn shì nǎi chè suǒ wò qīn jiàn, zì cuò gěi qí mǎ, yòu mì jié fā mài yǔ lín rén, gōng yáo zhuàn. kuí wén zhī, tàn xī yuē: fēi cǐ mǔ bù shēng cǐ zi! kǎn jìng yǐ gōng míng xiǎn.
陶侃母湛氏,豫章新淦人也。初,侃父丹娉為妾,生侃,而陶氏貧賤,湛氏每 紡績資給之,使交結勝己。侃少為尋陽縣吏,嘗監魚梁,以一坩鮓遺母。湛氏封鮓 及書,責侃曰:「爾為吏,以官物遺我,非惟不能益吾,乃以增吾憂矣。」鄱陽孝 廉范逵寓宿於侃,時大雪,湛氏乃徹所臥親薦,自銼給其馬,又密截發賣與鄰人, 供肴饌。逵聞之,嘆息曰:「非此母不生此子!」侃竟以功名顯。
jiǎ hún qī zōng shì, bù zhī hé xǔ rén yě. hún wèi jiè xiū lìng, bèi liú yuán hǎi jiāng qiáo xī gōng pò, sǐ zhī. zōng shì yǒu zī sè, xī yù nà zhī. zōng shì mà yuē: tú gè nú! qǐ yǒu hài rén zhī fū ér yù jiā wú lǐ, yú ěr ān hū? hé bù cù shā wǒ! yīn yǎng tiān dà kū. xī suì hài zhī, shí nián èr shí yú.
賈渾妻宗氏,不知何許人也。渾為介休令,被劉元海將喬晞攻破,死之。宗氏 有姿色,晞欲納之。宗氏罵曰:「屠各奴!豈有害人之夫而欲加無禮,於爾安乎? 何不促殺我!」因仰天大哭。晞遂害之,時年二十餘。
liáng wěi qī xīn shì, lǒng xī dí dào rén yě. wěi wèi sàn qí cháng shì, xī dōu xiàn méi, wèi liú yào suǒ hài. xīn shì yǒu shū sè, yào jiāng qī zhī. xīn shì jù dì dà kū, yǎng wèi yào yuē: qiè wén nán yǐ yì liè, nǚ bù zài jiào. qiè fū yǐ sǐ, lǐ wú dú quán. qiě fù rén zài rǔ, míng gōng yì ān yòng zāi! qǐ jí jiù sǐ. xià shì jiù gū. zhú hào kū bù zhǐ. yào yuē: zhēn fù yě, rèn zhī. zì yì ér sǐ yào yǐ lǐ zàng zhī.
梁緯妻辛氏,隴西狄道人也。緯為散騎常侍,西都陷沒,為劉曜所害。辛氏有 殊色,曜將妻之。辛氏據地大哭,仰謂曜曰:「妾聞男以義烈,女不再醮。妾夫已 死,理無獨全。且婦人再辱,明公亦安用哉!乞即就死。下事舅姑。逐號哭不止。 曜曰:「貞婦也,任之。」自縊而死曜以禮葬之。
xǔ yán qī dù shì, bù zhī hé xǔ rén yě. yán wèi yì zhōu bié jià, wèi lǐ xiāng suǒ hài. xiāng yù nà dù shì wèi qī, dù shì hào kū shǒu fū shī, mà xiāng yuē: rǔ bèi nì zéi wú dào, sǐ yǒu xiān hòu, níng dāng jiǔ huó! wǒ dù jiā nǚ, qǐ wèi zéi qī yě! xiāng nù, suì hài zhī.
許延妻杜氏,不知何許人也。延為益州別駕,為李驤所害。驤欲納杜氏為妻, 杜氏號哭守夫屍,罵驤曰:「汝輩逆賊無道,死有先後,寧當久活!我杜家女,豈 為賊妻也!」驤怒,遂害之。
yú tán mǔ sūn shì, wú jùn fù chūn rén, sūn quán zú sūn nǚ yě. chū shì tán fù zhōng, gōng shùn zhēn hé, shén yǒu fù dé. jí zhōng wáng, yí gū miǎo ěr, sūn shì suī shǎo, shì bù gǎi jié, gōng zì fǔ yǎng, qú láo bèi zhì. xìng cōng mǐn, shí jiàn guò rén. tán shǐ zì yòu tóng, biàn xùn yǐ zhōng yì, gù dé shēng wàng yǔn qià, wèi cháo tíng suǒ chēng. yǒng jiā mò, tán wèi nán kāng tài shǒu, zhí dù tāo gòu nì, lǜ zhòng tǎo zhī. sūn shì miǎn tán yǐ bì sǐ zhī yì, jù qīng qí zī chǎn yǐ kuì zhàn shì, tán suì kè jié. jí sū jùn zuò luàn, tán shí shǒu wú xìng, yòu jiǎ jié zhēng jùn. sūn shì jiè zhī yuē: wú wén zhōng chén chū xiào zǐ zhī mén, rǔ dāng shě shēng qǔ yì, wù yǐ wú lǎo wèi lèi yě. réng jǐn fā qí jiā tóng, lìng suí tán zhù zhàn, mào qí suǒ fú huán pèi yǐ wèi jūn zī. yú shí huì jī nèi shǐ wáng shū qiǎn zi yǔn zhī wèi dū hù, sūn shì yòu wèi tán yuē: wáng fǔ jūn qiǎn ér zhēng, rǔ hé wèi dú bù? tán jí yǐ zi chǔ wèi dū hù, yǔ shū yǔn zhī hé shì. qí yōu guó zhī chéng rú cǐ. bài wǔ chāng hóu tài fū rén, jiā jīn zhāng zǐ shòu. tán lì yǎng táng yú jiā, wáng dǎo yǐ xià jiē jiù bài yè. xián hé mò zú, suǒ jiǔ shí wǔ. chéng dì qiǎn shǐ diào jì, shì yuē dìng fū rén.
虞潭母孫氏,吳郡富春人,孫權族孫女也。初適潭父忠,恭順貞和,甚有婦德。 及忠亡,遺孤藐爾,孫氏雖少,誓不改節,躬自撫養,劬勞備至。性聰敏,識鑒過 人。潭始自幼童,便訓以忠義,故得聲望允洽,為朝廷所稱。永嘉末,潭為南康太 守,值杜弢構逆,率眾討之。孫氏勉潭以必死之義,俱傾其資產以饋戰士,潭遂克 捷。及蘇峻作亂,潭時守吳興,又假節征峻。孫氏戒之曰:「吾聞忠臣出孝子之門, 汝當捨生取義,勿以吾老為累也。」仍盡發其家僮,令隨潭助戰,貿其所服環珮以 為軍資。於時會稽內史王舒遣子允之為督護,孫氏又謂潭曰:「王府君遣兒征,汝 何為獨不?」潭即以子楚為督護,與舒允之合勢。其憂國之誠如此。拜武昌侯太夫 人,加金章紫綬。潭立養堂於家,王導以下皆就拜謁。咸和末卒,所九十五。成帝 遣使弔祭,諡曰定夫人。
zhōu yǐ mǔ lǐ shì, zì luò xiù, rǔ nán rén yě. shǎo shí zài shì, yǐ fù jùn wèi ān dōng jiāng jūn, shí cháng chū liè, yù yǔ, guò zhǐ luò xiù zhī jiā. huì qí jiā fù xiōng bù zài, luò xiù wén jùn zhì, yǔ yī bì yú nèi zǎi zhū yáng, jù shù shí rén zhī zhuàn, shén jīng bàn ér bù wén rén shēng. jùn guài shǐ chān zhī, dú jiàn yī nǚ zǐ shén měi, jùn yīn qiú wèi qiè. qí fù xiōng bù xǔ, luò xiù yuē: mén hù tiǎn cuì, hé xī yī nǚ! ruò lián yīn guì zú, jiāng lái shù yǒu dà yì yǐ. fù xiōng xǔ zhī. suì shēng yǐ jí sōng mó. ér yǐ děng jì zhǎng, luò xiù wèi zhī yuē: wǒ qū jié wèi rǔ jiā zuò qiè, mén hù jì ěr. rǔ bù yǔ wǒ jiā wèi qīn qīn zhě, wú yì hé xī yú nián! yǐ děng cóng mìng, yóu cǐ lǐ shì suì dé wèi fāng yǎ zhī zú.
周顗母李氏,字絡秀,汝南人也。少時在室,顗父浚為安東將軍,時嘗出獵, 遇雨,過止絡秀之家。會其家父兄不在,絡秀聞浚至,與一婢於內宰豬羊,具數十 人之饌,甚精辦而不聞人聲。浚怪使覘之,獨見一女子甚美,浚因求為妾。其父兄 不許,絡秀曰:「門戶殄瘁,何惜一女!若連姻貴族,將來庶有大益矣。」父兄許 之。遂生顗及嵩、謨。而顗等既長,絡秀謂之曰:「我屈節為汝家作妾,門戶計耳。 汝不與我家為親親者,吾亦何惜餘年!」顗等從命,由此李氏遂得為方雅之族。
zhōng xìng shí, yǐ děng bìng liè xiǎn wèi. cháng dōng zhì zhì jiǔ, luò xiù jǔ shāng cì sān zǐ yuē: wú běn dù jiāng, tuō zú wú suǒ, bù wèi ěr děng bìng guì, liè wú mù qián, wú fù hé yōu! gāo qǐ yuē: kǒng bù rú zūn zhǐ. bó rén zhì dà ér cái duǎn, míng zhòng ér shí àn, hǎo chéng rén zhī bì, cǐ fēi zì quán zhī dào. sōng xìng kàng zhí, yì bù róng yú shì. wéi ā nú lù lù, dāng zài ā mǔ mù xià ěr. ā nú, mó xiǎo zì yě. hòu guǒ rú qí yán.
中興時,顗等並列顯位。嘗冬至置酒,絡秀舉觴賜三子曰:「吾本渡江,托足 無所,不謂爾等並貴,列吾目前,吾復何憂!」高起曰:「恐不如尊旨。伯仁志大 而才短,名重而識暗,好乘人之弊,此非自全之道。嵩性抗直,亦不容於世。唯阿 奴碌碌,當在阿母目下耳。」阿奴,謨小字也。後果如其言。
zhāng mào qī lù shì, wú jùn rén yě. mào wèi wú jùn tài shǒu, bèi shěn chōng suǒ hài, lù shì qīng jiā chǎn, lǜ mào bù qǔ wèi xiān dēng yǐ tǎo chōng. chōng bài, lù yì què shàng shū, wèi mào xiè bù kè zhī zé. zhào yuē: mào fū qī zhōng chéng, jǔ mén yì liè, yí zhuī zèng mào tài pú.
張茂妻陸氏,吳郡人也。茂為吳郡太守,被沈充所害,陸氏傾家產,率茂部曲 為先登以討充。充敗,陸詣闕上書,為茂謝不克之責。詔曰:「茂夫妻忠誠,舉門 義烈,宜追贈茂太僕。」
yǐn yú èr nǚ, zhǎng shā rén yě. yú qián rèn shǐ xìng tài shǒu, qǐ bīng tǎo dù tāo, zhàn bài, èr nǚ wèi tāo suǒ huò, bìng yǒu guó sè, tāo jiāng qī zhī. nǚ yuē: wǒ fù èr qiān dàn, zhōng bù néng wèi zéi fù, yǒu sǐ ér yǐ! tāo bìng hài zhī.
尹虞二女,長沙人也。虞前任始興太守,起兵討杜弢,戰敗,二女為弢所獲, 並有國色,弢將妻之。女曰:「我父二千石,終不能為賊婦,有死而已!」弢並害 之。
xún sōng xiǎo nǚ guàn, yòu yǒu qí jié. sōng wèi xiāng chéng tài shǒu, wèi dù céng suǒ wéi, lì ruò shí jǐn, yù qiú jiù yú gù lì píng nán jiāng jūn shí lǎn, jì wú cóng chū. guàn shí nián shí sān, nǎi lǜ yǒng shì shù qiān rén, yú chéng tū wéi yè chū. zéi zhuī shén jí, guàn dū lì jiāng shì, qiě zhàn qiě qián, dé rù lǔ yáng shān huò miǎn. zì yì lǎn qǐ shī, yòu wèi sōng shū yǔ nán zhōng láng jiāng zhōu fǎng qǐng yuán, réng jié wèi xiōng dì, fǎng jí qiǎn zi fǔ lǜ sān qiān rén huì shí lǎn jù jiù sōng. zéi wén bīng zhì, sàn zǒu, guàn zhī lì yě.
荀崧小女灌,幼有奇節。崧為襄城太守,為杜曾所圍,力弱食盡,欲求救於故 吏平南將軍石覽,計無從出。灌時年十三,乃率勇士數千人,逾城突圍夜出。賊追 甚急,灌督厲將士,且戰且前,得入魯陽山獲免。自詣覽乞師,又為崧書與南中郎 將周訪請援,仍結為兄弟,訪即遣子撫率三千人會石覽俱救崧。賊聞兵至,散走, 灌之力也。
wáng níng zhī qī xiè shì, zì dào yùn, ān xī jiāng jūn yì zhī nǚ yě. cōng shí yǒu cái biàn. shū fù ān cháng wèn: máo shī hé jù zuì jiā? dào yùn chēng: jí fǔ zuò sòng, mù rú qīng fēng. zhòng shān fǔ yǒng huái, yǐ wèi qí xīn. ān wèi yǒu yǎ rén shēn zhì. yòu cháng nèi jí, é ér xuě zhòu xià, ān yuē: hé suǒ shì yě? ān xiōng zi lǎng yuē: sàn yán kōng zhōng chā kě nǐ. dào yùn yuē: wèi ruò liǔ xù yīn fēng qǐ. ān dà yuè.
王凝之妻謝氏,字道韞,安西將軍奕之女也。聰識有才辯。叔父安嘗問:「 《毛詩》何句最佳?」道韞稱:「吉甫作頌,穆如清風。仲山甫永懷,以慰其心。」 安謂有雅人深致。又嘗內集,俄而雪驟下,安曰:「何所似也?」安兄子朗曰: 「散鹽空中差可擬。」道韞曰:「未若柳絮因風起。」安大悅。
chū shì níng zhī, hái, shén bù lè. ān yuē: wáng láng, yì shǎo zǐ, bù è, rǔ hé hèn yě? dá yuē: yī mén shū fù zé yǒu ā dà zhōng láng, qún cóng xiōng dì fù yǒu fēng hú jié mò, bù yì tiān rǎng zhī zhōng nǎi yǒu wáng láng! fēng wèi xiè sháo, hú wèi xiè lǎng, jié wèi xiè xuán, mò wèi xiè chuān, jiē qí xiǎo zì yě. yòu cháng jī xuán xué zhí bù jìn, yuē: wèi chén wù jīng xīn, wèi tiān fèn yǒu xiàn xié? níng zhī dì xiàn zhī cháng yǔ bīn kè tán yì, cí lǐ jiāng qū, dào yùn qiǎn bì bái xiàn zhī yuē: yù wèi xiǎo láng jiě wéi. nǎi shī qīng líng bù zhāng zì bì, shēn xiàn zhī qián yì, kè bù néng qū.
初適凝之,還,甚不樂。安曰:「王郎,逸少子,不惡,汝何恨也?」答曰: 「一門叔父則有阿大、中郎,群從兄弟復有封、胡、羯、末,不意天壤之中乃有王 郎!」封謂謝韶,胡謂謝朗,羯謂謝玄,末謂謝川,皆其小字也。又嘗譏玄學植不 進,曰:「為塵務經心,為天分有限邪?」凝之弟獻之嘗與賓客談議,詞理將屈, 道韞遣婢白獻之曰:「欲為小郎解圍。」乃施青綾步鄣自蔽,申獻之前議,客不能 屈。
jí zāo sūn ēn zhī nán, jǔ cuò zì ruò, jì wén fū jí zhū zi yǐ wèi zéi suǒ hài, fāng mìng bì jiān yú chōu rèn chū mén. luàn bīng shāo zhì, shǒu shā shù rén, nǎi bèi lǔ. qí wài sūn liú tāo shí nián shù suì, zéi yòu yù hài zhī, dào yùn yuē: shì zài wáng mén, hé guān tā zú! bì qí rú cǐ, níng xiān jiàn shā. ēn suī dú nüè, wèi zhī gǎi róng, nǎi bù hài tāo. zì ěr lí jū huì jī, jiā zhōng mò bù yán sù. tài shǒu liú liǔ wén qí míng, qǐng yǔ tán yì. dào yùn sù zhī liǔ míng, yì bù zì zǔ, nǎi zān jì sù rù zuò yú zhàng zhōng, liǔ shù xiū zhěng dài zào yú bié tà. dào yùn fēng yùn gāo mài, xù zhì qīng yǎ, xiān jí jiā shì, kāng kǎi liú lián, xú chóu wèn zhǐ, cí lǐ wú zhì. liǔ tuì ér tàn yuē: shí qǐng suǒ wèi jiàn, zhān chá yán qì, shǐ rén xīn xíng jù fú. dào yùn yì yún: qīn cóng diāo wáng, shǐ yù cǐ shì, tīng qí suǒ wèn, shū kāi rén xiōng fǔ.
及遭孫恩之難,舉厝自若,既聞夫及諸子已為賊所害,方命婢肩輿抽刃出門。 亂兵稍至,手殺數人,乃被虜。其外孫劉濤時年數歲,賊又欲害之,道韞曰:「事 在王門,何關他族!必其如此,寧先見殺。」恩雖毒虐,為之改容,乃不害濤。自 爾嫠居會稽,家中莫不嚴肅。太守劉柳聞其名,請與談議。道韞素知柳名,亦不自 阻,乃簪髻素褥坐於帳中,柳束脩整帶造於別榻。道韞風韻高邁,敘致清雅,先及 家事,慷慨流漣,徐酬問旨,詞理無滯。柳退而嘆曰:「實頃所未見,瞻察言氣, 使人心形俱服。」道韞亦云:「親從凋亡,始遇此士,聽其所問,殊開人胸府。」
chū, tóng jùn zhāng xuán mèi yì yǒu cái zhì, shì yú gù shì, xuán měi chēng zhī, yǐ dí dào yùn. yǒu jì ní zhě, yóu yú èr jiā, huò wèn zhī, jì ní dá yuē: wáng fū rén shén qíng sàn lǎng, gù yǒu lín xià fēng qì. gù jiā fù qīng xīn yù yìng, zì shì guī fáng zhī xiù. dào yùn suǒ zhe shī fù lěi sòng bìng chuán yú shì.
初,同郡張玄妹亦有才質,適於顧氏,玄每稱之,以敵道韞。有濟尼者,游於 二家,或問之,濟尼答曰:「王夫人神情散朗,故有林下風氣。顧家婦清心玉映, 自是閨房之秀。」道韞所著詩賦誄頌並傳於世。
liú zhēn qī chén shì zhě, yì cōng biàn néng shǔ wén. cháng zhēng dàn xiàn jiāo huā sòng, qí cí yuē: xuán qióng zhōu huí, sān cháo zhào jiàn. qīng yáng sàn huī, chéng jǐng zài huàn. biāo měi líng pā, yuán cǎi yuán xiàn. shèng róng yìng zhī, yǒng shòu yú wàn. yòu zhuàn yuán rì jí dōng zhì jìn jiàn zhī yí, xíng yú shì.
劉臻妻陳氏者,亦聰辯能屬文。嘗正旦獻《椒花頌》,其詞曰:「旋穹周回, 三朝肇建。青陽散輝,澄景載煥。標美靈葩,爰采爰獻。聖容映之,永壽於萬。」 又撰元日及冬至進見之儀,行於世。
pí jīng qī lóng shì, zì lián, xī dào xiàn rén yě. nián shí sān shì jīng, wèi yú nián ér jīng zú, jīng èr dì yì xiāng cì ér yǔn, jì wú yìn sì, yòu wú qī gōng zhī qīn. lián huò qí jià shí zī zhuāng, gōng zì fǎng zhī, shù nián jiān sān sàng jù jǔ, zàng liǎn jì bì, měi shí xiǎng jì wú què. zhōu lǐ wén qí xián, lǚ yǒu pīng zhě, lián shì bù gǎi jiào, shǒu jié qióng jū wǔ shí yú zài ér zú.
皮京妻龍氏,字憐,西道縣人也。年十三適京,未逾年而京卒,京二弟亦相次 而隕,既無胤嗣,又無期功之親。憐貨其嫁時資裝,躬自紡織,數年間三喪俱舉, 葬斂既畢,每時享祭無闕。州里聞其賢,屢有娉者,憐誓不改醮,守節窮居五十餘 載而卒。
mèng chǎng qī zhōu shì, chǎng dì yǐ qī yòu qí cóng mèi yě. èr jiā bìng fēng cái chǎn. chū, huán xuán yǎ zhòng chǎng ér liú mài huǐ zhī, chǎng zhī, shēn zì wǎn shī. jí liú yù jiāng jiàn yì, yǔ chǎng dìng móu, chǎng yù jǐn sàn cái wù yǐ gōng jūn liáng, qí qī fēi cháng fù rén, kě yǔ yǐ dà shì, nǎi wèi zhī yuē: liú mài huǐ wǒ yú huán gōng, biàn shì yī shēng lún xiàn, jué dāng zuò zéi. qīng xìng kě zǎo ěr lí jué, tuō dé fù guì, xiāng yíng bù wǎn yě. zhōu shì yuē: jūn fù mǔ zài táng, yù jiàn fēi cháng zhī móu, qǐ fù rén suǒ jiàn! shì zhī bù chéng, dāng yú xī guān zhōng fèng yǎng dà jiā, yì wú guī zhì yě. chǎng chuàng rán jiǔ zhī ér qǐ. zhōu shì zhuī chǎng zuò, yún: guān jūn jǔ cuò, fēi móu jí fù rén zhě, bù guò yù de cái wù ěr. shí qí suǒ shēng nǚ zài bào, tuī ér shì zhī yuē: cǐ ér kě mài, yì dāng bù xī, kuàng zī cái hū! suì qīng zī chǎn yǐ gěi zhī, ér tuō yǐ tā yòng. jí shì zhī jiāng jǔ, zhōu shì wèi yǐ qī yún: yī zuó mèng shū bù hǎo, mén nèi yí huàn zhuó mù yù yǐ chú zhī, qiě bù yí chì sè, wǒ dāng xī qǔ zuò qī rì cáng yàn. yǐ qī xìn zhī, suǒ yǒu jiàng sè zhě xī liǎn yǐ fù yān. nǎi zhì zhàng zhōng, qián zì tī mián, yǐ jiàng yǔ chǎng, suì dé shù shí rén bèi fú hè rán, xī zhōu shì suǒ chū, ér jiā rén bù zhī zhī yě.
孟昶妻周氏,昶弟顗妻又其從妹也。二家並豐財產。初,桓玄雅重昶而劉邁毀 之,昶知,深自惋失。及劉裕將建義,與昶定謀,昶欲盡散財物以供軍糧,其妻非 常婦人,可語以大事,乃謂之曰:「劉邁毀我於桓公,便是一生淪陷,決當作賊。 卿幸可早爾離絕,脫得富貴,相迎不晚也。」周氏曰:「君父母在堂,欲建非常之 謀,豈婦人所諫!事之不成,當於奚官中奉養大家,義無歸志也。」昶愴然久之而 起。周氏追昶坐,云:「觀君舉厝,非謀及婦人者,不過欲得財物耳。」時其所生 女在抱,推而示之曰:「此而可賣,亦當不惜,況資財乎!」遂傾資產以給之,而 托以他用。及事之將舉,周氏謂顗妻云:「一昨夢殊不好,門內宜浣濯沐浴以除之, 且不宜赤色,我當悉取作七日藏厭。」顗妻信之,所有絳色者悉斂以付焉。乃置帳 中,潛自剔綿,以絳與昶,遂得數十人被服赫然,悉周氏所出,而家人不之知也。
hé wú jì mǔ liú shì, zhēng lǔ jiāng jūn jiàn zhī nǚ yě. shǎo yǒu zhì jié. dì láo zhī wèi huán xuán suǒ hài, liú shì měi xián zhī, cháng sī bào fù. jí wú jì yǔ liú yù dìng móu, ér liú shì chá qí jǔ cuò yǒu yì, xǐ ér bù yán. huì wú jì yè yú píng fēng guǒ zhì xí wén, liú shì qián yǐ qì fù zhú, xú dēng chéng yú píng fēng shàng kuī zhī, jì zhī, qì ér fǔ zhī yuē: wǒ bù rú dōng hǎi lǚ mǔ míng yǐ! jì gū qí chéng, cháng kǒng shòu cù, rǔ néng rú cǐ, wú chóu chǐ xuě yǐ. yīn wèn qí tóng móu, zhī shì zài yù, mí xǐ, nǎi shuō huán xuán bì bài yì shī bì chéng zhī lǐ yǐ quàn miǎn zhī. hòu guǒ rú qí yán.
何無忌母劉氏,征虜將軍建之女也。少有志節。弟牢之為桓玄所害,劉氏每銜 之,常思報復。及無忌與劉裕定謀,而劉氏察其舉厝有異,喜而不言。會無忌夜於 屏風裹制檄文,劉氏潛以器覆燭,徐登橙於屏風上窺之,既知,泣而撫之曰:「我 不如東海呂母明矣!既孤其誠,常恐壽促,汝能如此,吾仇恥雪矣。」因問其同謀, 知事在裕,彌喜,乃說桓玄必敗、義師必成之理以勸勉之。後果如其言。
liú cōng qī liú shì, míng é, zì lì huá, wěi tài bǎo yīn nǚ yě. yòu ér cōng huì, zhòu yíng nǚ gōng, yè sòng shū jí, fù mǔ héng zhǐ zhī, é dūn xí mí lì. měi yǔ zhū xiōng lùn jīng yì, lǐ qù chāo yuǎn, zhū xiōng shēn yǐ tàn fú. xìng xiào yǒu, shàn fēng yí jìn zhǐ. cōng jì jiàn wèi, zhào wèi yòu guì pín, shén chǒng zhī. é bài wèi hòu, jiāng qǐ huáng yí diàn yǐ jū zhī, qí tíng wèi chén yuán dá qiè jiàn, cōng dà nù, jiāng zhǎn zhī. é shí zài hòu táng, sī chì zuǒ yòu tíng xíng, shǒu shū qǐ yuē: fú wén jiāng wèi qiè yíng diàn, jīn zhāo dé zú jū, huáng yí fēi jí. sì hǎi wèi yī, huò nán yóu fán, dòng xū rén lì zī cái, yóu yí shèn zhī. tíng wèi zhī yán, guó jiā dà zhèng. fū zhōng chén zhī jiàn, qǐ wèi shēn zāi? dì wáng jù zhī, yì fēi gù shēn yě. qiè yǎng wèi bì xià shàng xún míng jūn nà jiàn zhī chāng, xià fèn àn zhǔ jù jiàn zhī huò, yí shǎng tíng wèi yǐ měi jué, chóu tíng wèi yǐ liè tǔ, rú hé bù wéi bù nà, ér fǎn yù zhū zhī? bì xià cǐ nù yóu qiè ér qǐ, tíng wèi zhī huò yóu qiè ér zhāo, rén yuàn guó pí, jiù guī yú qiè, jù jiàn hài zhōng, yì qiè zhī yóu. zì gǔ bài guó sàng jiā, wèi shǐ bù yóu fù rén zhě yě. qiè měi lǎn gǔ shì, fèn zhī wàng shí, hé yì jīn rì qiè zì wèi zhī! hòu rén zhī guān qiè, yì yóu qiè zhī shì qián rén yě, fù hé miàn mù yǎng shì jīn zhì, qǐng guī sǐ cǐ táng, yǐ sāi bì xià wù huò zhī guò. cōng lǎn zhī sè biàn, wèi qí qún xià yuē: zhèn bǐ dé fēng jí, xǐ nù guò cháng. yuán dá, zhōng chén yě, zhèn shén kuì zhī. yǐ é biǎo shì yuán dá yuē: wài fǔ rú gōng, nèi fǔ rú cǐ hòu, zhèn wú yōu yǐ. jí é sǐ, wěi shì wǔ xuān huáng hòu.
劉聰妻劉氏,名娥,字麗華,偽太保殷女也。幼而聰慧,晝營女工,夜誦書籍, 傅母恆止之,娥敦習彌厲。每與諸兄論經義,理趣超遠,諸兄深以嘆伏。性孝友, 善風儀進止。聰既僭位,召為右貴嬪,甚寵之。俄拜為後,將起皇儀殿以居之, 其廷尉陳元達切諫,聰大怒,將斬之。娥時在後堂,私敕左右停刑,手疏啟曰: 「伏聞將為妾營殿,今昭德足居,皇儀非急。四海未一,禍難猶繁,動須人力資 財,尤宜慎之。廷尉之言,國家大政。夫忠臣之諫,豈為身哉?帝王距之,亦非顧 身也。妾仰謂陛下上尋明君納諫之昌,下忿暗主距諫之禍,宜賞廷尉以美爵,酬廷 尉以列土,如何不惟不納,而反欲誅之?陛下此怒由妾而起,廷尉之禍由妾而招, 人怨國疲,咎歸於妾,距諫害忠,亦妾之由。自古敗國喪家,未始不由婦人者也。 妾每覽古事,忿之忘食,何意今日妾自為之!後人之觀妾,亦猶妾之視前人也,復 何面目仰侍巾櫛,請歸死此堂,以塞陛下誤惑之過。」聰覽之色變,謂其群下曰: 「朕比得風疾,喜怒過常。元達,忠臣也,朕甚愧之。」以娥表示元達曰:「外輔 如公,內輔如此後,朕無憂矣。」及娥死,偽諡武宣皇后。
qí zǐ yīng, zì lì fāng, yì cōng mǐn shè xué, ér wén cí jī biàn, xiǎo dá zhèng shì, guò yú é. chū yǔ é tóng zhào bài zuǒ guì pín, xún zú, wěi zhuī shì wǔ dé huáng hòu.
其姊英,字麗芳,亦聰敏涉學,而文詞機辯,曉達政事,過於娥。初與娥同召 拜左貴嬪,尋卒,偽追諡武德皇后。
wáng guǎng nǚ zhě, bù zhī hé xǔ rén yě. róng zhì shén měi, kāng kǎi yǒu zhàng fū zhī jié. guǎng shì liú cōng, wèi xī yáng zhōu cì shǐ. mán shuài méi fāng gōng xiàn yáng zhōu, ér guǎng bèi shā. wáng shí nián shí wǔ, fāng nà zhī. é yú àn shì jī fāng, bù zhōng, fāng jīng qǐ yuē: hé gù fǎn xié? wáng mà yuē: mán chù! wǒ yù zhū fǎn zéi, hé wèi fǎn hū? wú wén fù chóu bù tóng tiān, mǔ chóu bù tóng dì, rǔ fǎn nì wú zhuàng, hài rén fù mǔ, ér fù yǐ wú lǐ líng rén, wú suǒ yǐ bù sǐ zhě, yù zhū rǔ ěr! jīn sǐ zì wú fēn, bù dài rǔ shā, dàn hèn bù dé xiāo rǔ shǒu yú tōng kuí, yǐ sāi dà chǐ. cí qì měng lì, yán zhōng nǎi zì shā, fāng zhǐ zhī bù kě.
王廣女者,不知何許人也。容質甚美,慷慨有丈夫之節。廣仕劉聰,為西揚州 刺史。蠻帥梅芳攻陷揚州,而廣被殺。王時年十五,芳納之。俄於暗室擊芳,不中, 芳驚起曰:「何故反邪?」王罵曰:「蠻畜!我欲誅反賊,何謂反乎?吾聞父仇不 同天,母仇不同地,汝反逆無狀,害人父母,而復以無禮陵人,吾所以不死者,欲 誅汝耳!今死自吾分,不待汝殺,但恨不得梟汝首於通逵,以塞大恥。」辭氣猛厲, 言終乃自殺,芳止之不可。
shǎn fù rén, bù zhī xìng zì, nián shí jiǔ. liú yào shí lí jū shǎn xiàn, shì shū gū shén jǐn, qí jiā yù jià zhī, cǐ fù huǐ miàn zì shì. hòu shū gū bìng sǐ, qí shū gū yǒu nǚ zài fū jiā, xiān cóng cǐ fù qǐ jiǎ bù dé, yīn ér wū shā qí mǔ, yǒu sī bù néng chá ér zhū zhī. shí yǒu qún niǎo bēi míng shī shàng, qí shēng shén āi, shèng xià bào shī shí rì, bù fǔ, yì bù wèi chóng shòu suǒ bài, qí jìng nǎi jīng suì bù yǔ. yào qiǎn hū yán mó wèi tài shǒu, jì zhī qí yuān, nǎi zhǎn cǐ nǚ, shè shǎo láo yǐ jì qí mù, shì yuē xiào liè zhēn fù, qí rì dà yǔ.
陝婦人,不知姓字,年十九。劉曜時嫠居陝縣,事叔姑甚謹,其家欲嫁之,此 婦毀面自誓。後叔姑病死,其叔姑有女在夫家,先從此婦乞假不得,因而誣殺其母, 有司不能察而誅之。時有群鳥悲鳴屍上,其聲甚哀,盛夏暴屍十日,不腐,亦不為 蟲獸所敗,其境乃經歲不雨。曜遣呼延謨為太守,既知其冤,乃斬此女,設少牢以 祭其墓,諡曰孝烈貞婦,其日大雨。
jìn kāng nǚ zhě, bù zhī hé xǔ rén yě. měi zī róng, yǒu zhì cāo. liú yào zhī zhū jìn shì, jiāng nà jìn nǚ wèi qiè, jìn yuē: bì xià jì miè qí fù mǔ xiōng dì, fù hé yòng qiè wèi! qiè wén nì rén zhī zhū yě, shàng wū gōng fá shù, ér kuàng qí zǐ nǚ hū! yīn hào qì qǐng sǐ, yào āi zhī, miǎn kāng yī zi.
靳康女者,不知何許人也。美姿容,有志操。劉曜之誅靳氏,將納靳女為妾, 靳曰:「陛下既滅其父母兄弟,復何用妾為!妾聞逆人之誅也,尚污宮伐樹,而況 其子女乎!」因號泣請死,曜哀之,免康一子。
wéi chěng mǔ sòng shì, bù zhī hé jùn rén yě, jiā shì yǐ rú xué chēng. sòng shì yòu sàng mǔ, qí fù gōng zì yǎng zhī. jí zhǎng, shòu yǐ zhōu guān yīn yì, wèi zhī yuē: wú jiā shì xué zhōu guān, chuán yè xiāng jì, cǐ yòu zhōu yǐ suǒ zhì, jīng jì diǎn gào, bǎi guān pǐn wù, bèi yú cǐ yǐ. wú jīn wú nán kě chuán, rǔ kě shòu zhī, wù lìng jīng shì. shǔ tiān xià sàng luàn, sòng shì fěng sòng bù chuò. qí hòu wèi shí jì lóng xǐ zhī yú shān dōng, sòng shì yǔ fū zài xǐ zhōng, tuī lù chē, bèi fù fù suǒ shòu shū, dào jì zhōu, yī jiāo dōng fù rén chéng ān shòu, shòu yǎng hù zhī. chěng shí nián xiǎo, sòng shì zhòu zé qiáo cǎi, yè zé jiào chěng, rán fǎng jī wú fèi. shòu měi tàn yuē: xué jiā duō shì dài fū, dé wú shì hū! chěng suì xué chéng míng lì, shì fú jiān wèi tài cháng. jiān cháng xìng qí tài xué, wèn bó shì jīng diǎn, nǎi mǐn lǐ lè qiǎn què. shí bó shì lú kǔn duì yuē: fèi xué jì jiǔ, shū chuán líng luò, cǐ nián zhuì zhuàn, zhèng jīng cū jí, wéi zhōu guān lǐ zhù wèi yǒu qí shī. kuī jiàn tài cháng wéi chěng mǔ sòng shì shì xué jiā nǚ, chuán qí fù yè, dé zhōu guān yīn yì, jīn nián bā shí, shì tīng wú què, zì fēi cǐ mǔ wú kě yǐ chuán shòu hòu shēng. yú shì jiù sòng shì jiā lì jiǎng táng, zhì shēng yuán bǎi èr shí rén, gé jiàng shā màn ér shòu yè, hào sòng shì wèi xuān wén jūn, cì shì bì shí rén. zhōu guān xué fù xíng yú shì, shí chēng wéi shì sòng mǔ yān.
韋逞母宋氏,不知何郡人也,家世以儒學稱。宋氏幼喪母,其父躬自養之。及 長,授以《周官》音義,謂之曰:「吾家世學《周官》,傳業相繼,此又周以所制, 經紀典誥,百官品物,備於此矣。吾今無男可傳,汝可受之,勿令經世。」屬天下 喪亂,宋氏諷誦不輟。其後為石季龍徙之於山東,宋氏與夫在徙中,推鹿車,背負 父所授書,到冀州,依膠東富人程安壽,壽養護之。逞時年小,宋氏晝則樵採,夜 則教逞,然紡績無廢。壽每嘆曰:「學家多士大夫,得無是乎!」逞遂學成名立, 仕苻堅為太常。堅嘗幸其太學,問博士經典,乃憫禮樂遣闕。時博士盧壼對曰: 「廢學既久,書傳零落,此年綴撰,正經粗集,唯周官禮注未有其師。窺見太常韋 逞母宋氏世學家女,傳其父業,得周官音義,今年八十,視聽無闕,自非此母無可 以傳授後生。」於是就宋氏家立講堂,置生員百二十人,隔絳紗幔而受業,號宋氏 為宣文君,賜侍婢十人。周官學復行於世,時稱韋氏宋母焉。
zhāng tiān xī qiè yán shì xuē shì, bìng bù zhī hé xǔ rén yě, xián yǒu chǒng yú tiān xī. tiān xī qǐn jí, wèi zhī yuē: rǔ èr rén jiāng hé yǐ bào wǒ? wú sǐ hòu, qǐ kě wèi rén qī hū! jiē yuē: zūn ruò bù huì, qiè qǐng xiào sǐ, gōng sǎ sǎo dì xià, shì wú tā zhì. jí qí jí dǔ, èr jī jiē zì wěn. tiān xī jí chōu, zhuī dào zhī, yǐ fū rén lǐ zàng yān.
張天錫妾閻氏、薛氏,並不知何許人也,咸有寵於天錫。天錫寢疾,謂之曰: 「汝二人將何以報我?吾死後,豈可為人妻乎!」皆曰:「尊若不諱,妾請效死, 供灑掃地下,誓無他志。」及其疾篤,二姬皆自刎。天錫疾瘳,追悼之,以夫人禮 葬焉。
fú jiān qiè zhāng shì, bù zhī hé xǔ rén, míng biàn yǒu cái shí. jiān jiāng rù kòu jiāng zuǒ, qún chén qiè jiàn bù cóng. zhāng shì jìn yuē: qiè wén tiān dì zhī shēng wàn wù, shèng wáng zhī yù tiān xià, mò bù shùn qí xìng ér chàng zhī, gù huáng dì fú niú chéng mǎ, yīn qí xìng yě, yǔ záo lóng mén, jué hóng hé, yīn shuǐ zhī shì yě hòu jì zhī bō zhí bǎi gǔ, yīn dì zhī qì yě tāng wǔ zhī miè xià shāng, yīn rén zhī yù yě. shì yǐ yǒu yīn chéng, wú yīn bài. jīn zhāo chén shàng xià jiē yán bù kě, bì xià fù hé suǒ yīn yě? shū yuē: tiān cōng míng zì wǒ mín cōng míng. tiān yóu ruò cǐ, kuàng yú rén zhǔ hū! qiè wén rén jūn yǒu fá guó zhī zhì zhě, bì shàng guān gān xiàng, xià cǎi zhòng xiáng. tiān dào chóng yuǎn, fēi qiè suǒ zhī. yǐ rén shì yán zhī, wèi jiàn qí kě. yàn yán: jī yè míng zhě bù lì xíng shī, quǎn qún zào zhě gōng shì bì kōng, bīng dòng mǎ jīng, jūn bài bù guī. qiū dōng yǐ lái, měi yè qún quǎn dà háo, zhòng jī yè míng, fú wén jiù mǎ jīng yì, wǔ kù bīng qì yǒu shēng, jí xiōng zhī lǐ, chéng fēi wēi qiè suǒ lùn, yuàn bì xià xiáng ér sī zhī. jiān yuē: jūn lǚ zhī shì fēi fù rén suǒ yù yě. suì xìng bīng. zhāng shì qǐng cóng. jiān shì dà bài yú shòu chūn, zhāng shì nǎi zì shā.
苻堅妾張氏,不知何許人,明辯有才識。堅將入寇江左,群臣切諫不從。張氏 進曰:「妾聞天地之生萬物,聖王之馭天下,莫不順其性而暢之,故黃帝服牛乘馬, 因其性也,禹鑿龍門,決洪河,因水之勢也;后稷之播殖百穀,因地之氣也;湯武 之滅夏商,因人之欲也。是以有因成,無因敗。今朝臣上下皆言不可,陛下復何所 因也?書曰:『天聰明自我民聰明。』天猶若此,況於人主乎!妾聞人君有伐國之 志者,必上觀乾象,下采眾祥。天道崇遠,非妾所知。以人事言之,未見其可。諺 言:「雞夜鳴者不利行師,犬群唣者宮室必空,兵動馬驚,軍敗不歸。」秋冬已來, 每夜群犬大嗥,眾雞夜鳴,伏聞廄馬驚逸,武庫兵器有聲,吉凶之理,誠非微妾所 論,願陛下詳而思之。」堅曰:「軍旅之事非婦人所豫也。」遂興兵。張氏請從。 堅是大敗於壽春,張氏乃自殺。
dòu tāo qī sū shì, shǐ píng rén yě, míng huì, zì ruò lán, shàn shǔ wén. tāo fú jiān shí wèi qín zhōu cì shǐ, bèi xǐ liú shā, sū shì sī zhī, zhī jǐn wèi huí wén xuán tú shī yǐ zèng tāo. wǎn zhuǎn xún huán yǐ dú zhī, cí shén qī wǎn, fán bā bǎi sì shí zì, wén duō bù lù.
竇滔妻蘇氏,始平人也,名蕙,字若蘭,善屬文。滔苻堅時為秦州刺史,被徙 流沙,蘇氏思之,織錦為回文旋圖詩以贈滔。宛轉循環以讀之,詞甚悽惋,凡八百 四十字,文多不錄。
fú dēng qī máo shì, bù zhī hé xǔ rén, zhuàng yǒng shàn qí shè. dēng wèi yáo cháng suǒ xí, yíng lěi jì xiàn, máo shì yóu wān gōng kuà mǎ, lǜ zhuàng shì shù bǎi rén, yǔ cháng jiāo zhàn, shā shāng shén zhòng. zhòng guǎ bù dí, wèi cháng suǒ zhí. cháng yù nà zhī, máo shì mà yuē: wú tiān zǐ hòu, qǐ wèi zéi qiāng suǒ rǔ, hé bù sù shā wǒ! yīn yǎng tiān dà kū yuē: yáo cháng wú dào, qián hài tiān zǐ, jīn rǔ huáng hòu, huáng tiān hòu tǔ, níng bù jiàn zhào! cháng nù, shā zhī.
苻登妻毛氏,不知何許人,壯勇善騎射。登為姚萇所襲,營壘既陷,毛氏猶彎 弓跨馬,率壯士數百人,與萇交戰,殺傷甚眾。眾寡不敵,為萇所執。萇欲納之, 毛氏罵曰:「吾天子後,豈為賊羌所辱,何不速殺我!」因仰天大哭曰:「姚萇無 道,前害天子,今辱皇后,皇天后土,寧不鑒照!」萇怒,殺之。
mù róng chuí qī duàn shì, zì yuán fēi, wěi yòu guāng lù dài fū yí zhī nǚ yě. shǎo ér wǎn huì, yǒu zhì cāo, cháng wèi mèi jì fēi yuē: wǒ zhōng bù zuò fán rén qī. wěi fēi yì yuē: mèi yì bù wèi yōng fū fù. lín rén wén ér xiào zhī. chuí zhī chēng yàn wáng, nà yuán fēi wèi jì shì, suì yǒu shū chǒng. wěi fàn yáng wáng dé yì pīng jì fēi yān. zǐ mèi jù wèi chuí dé zhī qī, zú rú qí zhì. chuí jì jiàn wèi, bài wèi huáng hòu.
慕容垂妻段氏,字元妃,偽右光祿大夫儀之女也。少而婉慧,有志操,常謂妹 季妃曰:「我終不作凡人妻。」委妃亦曰:「妹亦不為庸夫婦。」鄰人聞而笑之。 垂之稱燕王,納元妃為繼室,遂有殊寵。偽范陽王德亦娉季妃焉。姊妹俱為垂、德 之妻,卒如其志。垂既僭位,拜為皇后。
chuí lì qí zi bǎo wèi tài zǐ yě, yuán fēi wèi chuí yuē: tài zǐ zī zhì yōng róng, róu ér bù duàn, chéng píng zé wèi rén míng zhī zhǔ, chù nán zé fēi jì shì zhī xióng, bì xià tuō zhī yǐ dà yè, qiè wèi jiàn kè chāng zhī měi. liáo xī gāo yáng èr wáng, bì xià ér zhī xián zhě, yí zé yī yǐ shù zhī. zhào wáng lín jiān zhà fù qì, cháng yǒu qīng tài zǐ zhī xīn, bì xià yī dàn bù huì, bì yǒu nán zuò. cǐ bì xià zhī jiā shì, yí shēn tú zhī. chuí bù nà. bǎo jí lín wén zhī, shēn yǐ wèi hèn. qí hòu yuán fēi yòu yán zhī, chuí yuē: rǔ yù shǐ wǒ wèi jìn xiàn gōng hū? yuán fēi qì ér tuì, gào jì fēi yuē: tài zǐ bù lìng, qún xià suǒ zhī, ér zhǔ shàng bǐ wú wèi lí róng zhī nǚ, hé qí kǔ zāi! zhǔ shàng bǎi nián zhī hòu, tài zǐ bì wáng shè jì. fàn yáng wáng yǒu fēi cháng qì dù, ruò yàn zuò wèi zhōng, qí zài wáng hū!
垂立其子寶為太子也,元妃謂垂曰:「太子姿質雍容,柔而不斷,承平則為仁 明之主,處難則非濟世之雄,陛下托之以大業,妾未見克昌之美。遼西、高陽二王, 陛下兒之賢者,宜擇一以樹之。趙王麟奸詐負氣,常有輕太子之心,陛下一旦不諱, 必有難作。此陛下之家事,宜深圖之。」垂不納。寶及麟聞之,深以為恨。其後元 妃又言之,垂曰:「汝欲使我為晉獻公乎?」元妃泣而退,告季妃曰:「太子不令, 群下所知,而主上比吾為驪戎之女,何其苦哉!主上百年之後,太子必亡社稷。范 陽王有非常器度,若燕祚未終,其在王乎!」
chuí sǐ, bǎo sì wěi wèi, qiǎn lín bī yuán fēi yuē: hòu cháng wèi zhǔ shàng bù néng sì shǒu dà tǒng, jīn jìng hé rú? yí zǎo zì cái, yǐ quán duàn shì. yuán fēi nù yuē: rǔ xiōng dì shàng bī shā mǔ, ān néng bǎo shǒu shè jì! wú qǐ xī sǐ, niàn guó miè bù jiǔ ěr. suì zì shā. bǎo yì yǐ yuán fēi móu fèi dí tǒng, wú mǔ hòu zhī dào, bù yí chéng sàng, qún xià xián yǐ wèi rán. wěi zhōng shū lìng suī suì dà yán yú cháo yuē: zi wú fèi mǔ zhī yì, hàn zhī ān sī yán hòu qīn fèi shùn dì, yóu pèi xiǎng ān huáng, xiān hòu yán xū shí shàng wèi kě zhī, yí yī yán hòu gù shì. bǎo cóng zhī. qí hòu lín guǒ zuò luàn, bǎo yì bèi shā, dé hòu jiàn chēng zūn hào, zhōng rú yuán fēi zhī yán.
垂死,寶嗣偽位,遣麟逼元妃曰:「後常謂主上不能嗣守大統,今竟何如?宜 早自裁,以全段氏。」元妃怒曰:「汝兄弟尚逼殺母,安能保守社稷!吾豈惜死, 念國滅不久耳。」遂自殺。寶議以元妃謀廢嫡統,無母后之道,不宜成喪,群下咸 以為然。偽中書令眭邃大言於朝曰:「子無廢母之義,漢之安思閻後親廢順帝,猶 配饗安皇,先後言虛實尚未可知,宜依閻後故事。」寶從之。其後麟果作亂,寶亦 被殺,德後僭稱尊號,終如元妃之言。
duàn fēng qī mù róng shì, dé zhī nǚ yě. yǒu cái huì, shàn shū shǐ, néng gǔ qín, dé jì jiàn wèi, shǔ wèi píng yuán gōng zhǔ. nián shí sì, shì yú fēng. fēng wèi rén suǒ zèn, bèi shā, mù róng shì guǎ guī, jiāng gǎi shì wěi shòu guāng gōng yú chì. mù róng shì wèi shì bì yuē: wǒ wén zhōng chén bù shì èr jūn, zhēn nǚ bù gēng èr fū. duàn shì jì zāo wú gū, jǐ bù néng tóng sǐ, qǐ fù yǒu xīn yú chóng xíng zāi! jīn zhǔ shàng bù gù lǐ yì jià wǒ, ruò bù cóng, zé wéi yán jūn zhī mìng yǐ. yú shì kè rì jiāo lǐ. mù róng shì zī róng wǎn lì, fú shì guāng huá, chì dǔ zhī shén xǐ. jīng zài sù, mù róng shì wěi cí yǐ jí, chì yì bù zhī bī. sān rì hái dì, mù yù zhì jiǔ, yán xiào zì ruò, zhì xī, mì shū qí qún dài yún: sǐ hòu dāng mái wǒ yú duàn shì mù cè, ruò hún pò yǒu zhī, dāng guī bǐ yǐ. suì yú yù shì zì yì ér sǐ. jí zàng, nán nǚ guān zhě shù wàn rén, mò bù tàn xī yuē: zhēn zāi gōng zhǔ! lù jīng yú chì zhái qián, chì wén wǎn gē zhī shēng, tòng jué liáng jiǔ.
段豐妻慕容氏,德之女也。有才慧,善書史,能鼓琴,德既僭位,署為平原公 主。年十四,適於豐。豐為人所譖,被殺,慕容氏寡歸,將改適偽壽光公餘熾。慕 容氏謂侍婢曰:「我聞忠臣不事二君,貞女不更二夫。段氏既遭無辜,己不能同死, 豈復有心於重行哉!今主上不顧禮義嫁我,若不從,則違嚴君之命矣。」於是克日 交禮。慕容氏姿容婉麗,服飾光華,熾睹之甚喜。經再宿,慕容氏偽辭以疾,熾亦 不之逼。三日還第,沐浴置酒,言笑自若,至夕,密書其裙帶云:「死後當埋我於 段氏墓側,若魂魄有知,當歸彼矣。」遂於浴室自縊而死。及葬,男女觀者數萬人, 莫不嘆息曰:「貞哉公主!」路經余熾宅前,熾聞輓歌之聲,慟絕良久。
lǚ zuǎn qī yáng shì, hóng nóng rén yě. měi yàn yǒu yì liè. zuǎn bèi lǚ chāo suǒ shā, yáng shì yǔ shì bì shí shù rén bìn zuǎn yú chéng xī. jiāng chū gōng, chāo lǜ jī zhēn wù chū wài, shǐ rén sōu zhī. yáng shì lì shēng zé chāo yuē: ěr xiōng dì bù néng hé mù, shǒu rèn xiāng tú, wǒ dàn xī sǐ rén, hé yòng jīn bǎo! chāo cán ér tuì. yòu wèn yáng shì yù xǐ suǒ zài, yáng shì nù yuē: jǐn huǐ zhī yǐ. chāo jiāng qī zhī, wèi qí fù huán yuē: hòu ruò zì shā, huò jí qīng zōng. huán yǐ gào yáng shì, yáng shì yuē: dà rén běn mài nǚ yǔ shì yǐ tú fù guì, yī zhī yǐ shèn, qí kě zài hū! nǎi zì shā.
呂纂妻楊氏,弘農人也。美艷有義烈。纂被呂超所殺,楊氏與侍婢十數人殯纂 於城西。將出宮,超慮齎珍物出外,使人搜之。楊氏厲聲責超曰:「爾兄弟不能和 睦,手刃相屠,我旦夕死人,何用金寶!」超慚而退。又問楊氏玉璽所在,楊氏怒 曰:「盡毀之矣。」超將妻之,謂其父桓曰:「後若自殺,禍及卿宗。」桓以告楊 氏,楊氏曰:「大人本賣女與氏以圖富貴,一之已甚,其可再乎!」乃自殺。
shí lǚ shào qī zhāng shì yì yǒu cāo xíng, nián shí sì, shào sǐ, biàn qǐng wèi ní. lǚ lóng jiàn ér yuè zhī, yù huì qí xíng, zhāng shì yuē: qīn lè zhì dào, shì bù shòu rǔ. suì shēng lóu zì tóu yú dì, èr jìng jù zhé, kǒu sòng fú jīng, é rán ér sǐ.
時呂紹妻張氏亦有操行,年十四,紹死,便請為尼。呂隆見而悅之,欲穢其行, 張氏曰:「欽樂至道,誓不受辱。」遂升樓自投於地,二脛俱折,口誦佛經,俄然 而死。
liáng wǔ zhāo wáng lǐ xuán shèng hòu yǐn shì, tiān shuǐ jì rén yě. yòu hǎo xué, qīng biàn yǒu zhì jié. chū shì fú fēng mǎ yuán zhèng, yuán zhèng zú, wèi xuán shèng jì shì. yǐ zài jiào zhī gù, sān nián bù yán. fǔ qián qī zǐ yú yú jǐ shēng. xuán shèng zhī chuàng yè yě, mó móu jīng lüè duō suǒ pí zàn, gù xī zhōu yàn yuē: lǐ yǐn wáng dūn huáng.
涼武昭王李玄盛後尹氏,天水冀人也。幼好學,清辯有志節。初適扶風馬元正, 元正卒,為玄盛繼室。以再醮之故,三年不言。撫前妻子逾於己生。玄盛之創業也, 謨謀經略多所毗贊,故西州諺曰:「李、尹王敦煌。」
jí xuán shèng hōng, zi shì yè sì wèi, zūn wèi tài hòu. shì yè jiāng gōng jǔ qú méng xùn, yǐn shì wèi shì yè yuē: rǔ xīn zào zhī guó, dì xiá rén xī, jìng yǐ shǒu zhī yóu jù qí shī, yún hé qīng jǔ, kuī jì fēi wàng! méng xùn xiāo wǔ, shàn yòng bīng, rǔ fēi qí dí. wú guān qí shù nián yǐ lái yǒu bìng jiān zhī zhì, qiě tiān shí rén shì shì yù guī zhī. jīn guó suī xiǎo, zú yǐ wèi zhèng. zhī zú bù rǔ, dào jiā míng jiè yě. qiě xiān wáng lín hōng, yí lìng yīn qín, zhì lìng rǔ cáo shēn shèn bīng zhàn, qí shí ér dòng. yán yóu zài ěr, nài hé wàng zhī! bù rú miǎn xiū dé zhèng, xù lì yǐ guān zhī. bǐ ruò yín bào, rén jiāng guī rǔ rǔ gǒu dé zhī bù jiàn, shì zhī wú rì yǐ. rǔ cǐ xíng yě, fēi wéi shī bài, guó yì jiāng wáng. shì yè bù cóng, guǒ wèi méng xùn suǒ miè.
及玄盛薨,子士業嗣位,尊為太后。士業將攻沮渠蒙遜,尹氏謂士業曰:「汝 新造之國,地狹人稀,靖以守之猶懼其失,云何輕舉,窺冀非望!蒙遜驍武,善用 兵,汝非其敵。吾觀其數年已來有併兼之志,且天時人事似欲歸之。今國雖小,足 以為政。知足不辱,道家明誡也。且先王臨薨,遺令殷勤,志令汝曹深慎兵戰,俟 時而動。言猶在耳,柰何忘之!不如勉修德政,蓄力以觀之。彼若淫暴,人將歸汝; 汝苟德之不建,事之無日矣。汝此行也,非唯師敗,國亦將亡。」士業不從,果為 蒙遜所滅。
yǐn shì zhì gū zāng, méng xùn yǐn jiàn láo zhī, duì yuē: lǐ shì wèi hú suǒ miè, zhī fù hé yán! huò jiàn zhī yuē: mǔ zǐ mìng xuán rén shǒu, nài hé jù ào! qiě guó bài zi sūn tú miè, hé dú wú bēi? yǐn shì yuē: xìng miè sǐ shēng, lǐ zhī dà fēn, hé wèi tóng fán rén zhī shì, qǐ ér nǚ zhī bēi! wú yī fù rén, bù néng sǐ wáng, qǐ dàn fǔ yuè zhī huò, qiú wèi chén qiè hū! ruò shā wǒ zhě, wú zhī yuàn yǐ. méng xùn jiā zhī, bù zhū, wèi zi mào qián pīng qí nǚ wèi qī. jí wèi shì yǐ wǔ wēi gōng zhǔ qī mào qián, yǐn shì jí nǚ qiān jū jiǔ quán. jì ér nǚ zú, fǔ zhī bù kū, yuē: rǔ sǐ wǎn yǐ! jǔ qú wú huì shí zhèn jiǔ quán, měi wèi yǐn shì yuē: hòu zhū sūn zài yī wú, hòu néng qù bù? yǐn shì wèi cè qí yán, dá yuē: zi sūn liú piào, tuō shēn chǒu lǔ, lǎo nián yú mìng, dāng sǐ yú cǐ, bù néng zuò zhān qiú guǐ yě. é ér qián bēn yī wú, wú huì qiǎn qí zhuī jí zhī. yǐn shì wèi shǐ zhě yuē: jǔ qú jiǔ quán xǔ wǒ guī běi, hé gù lái zhuī? rǔ kě zhǎn wú shǒu guī, zhōng bù huí yǐ. shǐ zhě bù gǎn bī ér hái. nián qī shí wǔ, zú yú yī wú.
尹氏至姑臧,蒙遜引見勞之,對曰:「李氏為胡所滅,知復何言!」或諫之曰: 「母子命懸人手,柰何倨傲!且國敗子孫屠滅,何獨無悲?」尹氏曰:「興滅死生, 理之大分,何為同凡人之事,起兒女之悲!吾一婦人,不能死亡,豈憚斧鉞之禍, 求為臣妾乎!若殺我者,吾之願矣。」蒙遜嘉之,不誅,為子茂虔娉其女為妻。及 魏氏以武威公主妻茂虔,尹氏及女遷居酒泉。既而女卒,撫之不哭,曰:「汝死晚 矣!」沮渠無諱時鎮酒泉,每謂尹氏曰:「後諸孫在伊吾,後能去不?」尹氏未測 其言,答曰:「子孫流漂,託身醜虜,老年余命,當死於此,不能作氈裘鬼也。」 俄而潛奔伊吾,無諱遣騎追及之。尹氏謂使者曰:」沮渠酒泉許我歸北,何故來追? 汝可斬吾首歸,終不回矣。」使者不敢逼而還。年七十五,卒於伊吾。
shǐ chén yuē: fū fán shuāng jiàng jié, zhāng jìn xīn yú hòu diāo héng liú zài chén, biǎo zhēn qī yú shàng dé, fěi yī yǐn zi, yì yì fù rén yān. zì jìn zhèng líng yí, hǎn shù fēng jiǎn, kuī xián shuǎng cāo, xiāng qū chéng sú, jiàn zhī yǐ liú shí, gǔ zhī yǐ fú yáo. sān yuè gē hú, wéi jiàn zhēng xīn zhī shì yī zhāo cí hàn, céng wēi liàn jiù zhī qíng. chí wù fēng āi, tuō luò míng jiào, tuí zòng wàng fǎn, yú zī wèi jí. zhì ruò huì fēng zhī shù qiáo shǔ, dào yùn zhī duì sūn ēn, xún nǚ shì jí yú zhòng wéi, zhāng qī bào yuàn yú qiáng kòu, jiàn dēng zhī hòu, dǎo sǐ bù huí, wěi zuǎn zhī fēi, juān shēng fěi lìn, zōng xīn kàng qíng ér zhì yāo, wáng jìn shǒu jié ér jiù zhōng, sī jiē míng jiàn yì tú, fěi yīn jiào zhì. sǒng qīng hàn zhī qiáo yè, yǒu yù huī yīn zhèn yōu gǔ zhī zhēn ruí, wú cán yǎ yǐn, bǐ fū xuán liáng mí gù, chǐ jiàn rú guī, yì rì qí fēng, kě yǐ jī yáng qiān zài yǐ.
史臣曰:夫繁霜降節,彰勁心於後凋;橫流在辰,表貞期於上德,匪伊尹子, 抑亦婦人焉。自晉政陵夷,罕樹風檢,虧閒爽操,相趨成俗,薦之以劉石,汩之以 苻姚。三月歌胡,唯見爭新之飾;一朝辭漢,曾微戀舊之情。馳騖風埃,脫落名教, 頹縱忘反,於茲為極。至若惠風之數喬屬,道韞之對孫恩,荀女釋急於重圍,張妻 報怨於強寇,僭登之後,蹈死不回,偽纂之妃,捐生匪吝,宗辛抗情而致夭,王靳 守節而就終,斯皆冥踐義途,匪因教至。聳清漢之喬葉,有裕徽音;振幽谷之貞蕤, 無慚雅引,比夫懸樑靡顧,齒劍如歸,異日齊風,可以激揚千載矣。
zàn yuē: cóng róng yīn lǐ, wǎn wǎn róu zé. zài xún liù háng, yuán zhāo sì dé. cāo jié fēng shuāng, yù liú bāng guó. tóng guǎn yí xùn, qīng fēn mí tè.
贊曰:從容陰禮,婉娩柔則。載循六行,爰昭四德。操潔風霜,譽流邦國。彤 管貽訓,清芬靡忒。