dōng yí fū yú guó mǎ hán chén hán sù shèn shì wō rén bì lí děng shí guó
○東夷夫余國 馬韓 辰韓 肅慎氏 倭人 裨離等十國
xī róng tǔ gǔ hún yān qí guó guī zī guó dà yuān guó kāng jū guó dà qín guó
○西戎吐谷渾 焉耆國 龜茲國 大宛國 康居國 大秦國
nán mán lín yì fú nán
○南蠻林邑 扶南
běi dí xiōng nú
○北狄 匈奴
fū huī huī qián dé, wàn lèi zhī suǒ zī shǐ dàng dàng kūn yí, jiǔ qū zhī suǒ jūn zài. kǎo xī xuān yú wǎng tǒng, zhào chéng tiān ér lǐ wù xùn yán hào yú qián pì, yuán zhì dì ér shū jiāng. xí guān dài yǐ biàn zhū huá, xiàn yào huāng yǐ shū xiá yì, qū fēn zhōng wài, qí lái shàng yǐ. jiǔ yí bā dí, bèi qīng yě ér gèn xuán fāng qī róng liù mán, mián xī yǔ ér héng nán jí. fán zhǒng luò, yì jūn zhǎng, yù yǒu dào zé shí zūn shēng jiào, zhōng wú wàng zé zhēng sì qián liú, qū shàn fēng chén, gài qí cháng xìng yě. xiáng qiú xiá yì, lì xuǎn shēn mó, mò bù dài yǐ jī mí, fáng qí huá xià.
夫恢恢乾德,萬類之所資始;蕩蕩坤儀,九區之所均載。考羲軒於往統,肇承 天而理物;訊炎昊於前辟,爰制地而疏疆。襲冠帶以辨諸華,限要荒以殊遐裔,區 分中外,其來尚矣。九夷八狄,被青野而亘玄方;七戎六蠻,綿西宇而橫南極。繁 種落,異君長,遇有道則時遵聲教,鍾無妄則爭肆虔劉,趨扇風塵,蓋其常性也。 詳求遐議,歷選深謨,莫不待以羈縻,防其猾夏。
wǔ dì shòu zhōng shuāi wèi, kuò jìng quán wú, wēi lüè jì shēn, zhāo xié sī guǎng, mí luàn huá zhī yì, jīn lái yuǎn zhī míng, fǔ jiù huái xīn, suì shí wú dài, fán sì yí rù gòng zhě, yǒu èr shí sān guó. jì ér huì huáng shī dé, zhōng zōng qiān bō, xiōng tú fēn jù, tiān yì qīng lún, cháo huà suǒ tán, jiāng wài ér yǐ, chēn gòng zhī lǐ, yú zī dài jué, shū fēng yì sú, suǒ wèi néng xiáng. gù cǎi qí kě zhī zhě, wèi zhī chuán yún. běi dí qiè hào zhōng rǎng, bèi yú zài jì zài qí zhū bù zhǒng lèi, jīn lüè shū zhī.
武帝受終衰魏,廓境全吳,威略既申,招攜斯廣,迷亂華之議,矜來遠之名, 撫舊懷新,歲時無怠,凡四夷入貢者,有二十三國。既而惠皇失德,中宗遷播,凶 徒分據,天邑傾淪,朝化所覃,江外而已,賝貢之禮,於茲殆絕,殊風異俗,所未 能詳。故采其可知者,為之傳雲。北狄竊號中壤,備於載記;在其諸部種類,今略 書之。
dōng yí, fū yú guó mǎ hán chén hán sù shèn shì wō rén bì lí děng shí guó.
東夷,夫余國、馬韓、辰韓、肅慎氏、倭人、裨離等十國。
fū yú guó, zài xuán tú běi qiān yú lǐ, nán jiē xiān bēi, běi yǒu ruò shuǐ, dì fāng èr qiān lǐ, hù bā wàn, yǒu chéng yì gōng shì, dì yí wǔ gǔ. qí rén qiáng yǒng, huì tóng yī ràng zhī yí yǒu shì zhōng guó. qí chū shǐ, nǎi yī jǐn jì, yǐ jīn yín shì yāo. qí fǎ, shā rén zhě sǐ, méi rù qí jiā dào zhě yī zé shí èr nán nǚ yín, fù rén dù, jiē shā zhī. ruò yǒu jūn shì, shā niú jì tiān, yǐ qí tí zhàn jí xiōng, tí jiě zhě wèi xiōng, hé zhě wèi jí. sǐ zhě yǐ shēng rén xùn zàng, yǒu guǒ wú guān. qí jū sàng, nán nǚ jiē yī chún bái, fù rén zhe bù miàn yī, qù yù pèi. chū shàn mǎ jí diāo nà měi zhū, zhū dà rú suān zǎo. qí guó yīn fù, zì xiān shì yǐ lái, wèi cháng bèi pò. qí wáng yìn wén chēng huì wáng zhī yìn. guó zhōng yǒu gǔ huì chéng, běn huì mò zhī chéng yě.
夫余國,在玄菟北千餘里,南接鮮卑,北有弱水,地方二千里,戶八萬,有城 邑宮室,地宜五穀。其人強勇,會同揖讓之儀有似中國。其出使,乃衣錦罽,以金 銀飾腰。其法,殺人者死,沒入其家;盜者一責十二;男女淫,婦人妒,皆殺之。 若有軍事,殺牛祭天,以其蹄占吉凶,蹄解者為凶,合者為吉。死者以生人殉葬, 有槨無棺。其居喪,男女皆衣純白,婦人著布面衣,去玉佩。出善馬及貂豽、美珠, 珠大如酸棗。其國殷富,自先世以來,未嘗被破。其王印文稱「穢王之印」。國中 有古穢城,本穢貃之城也。
wǔ dì shí, pín lái cháo gòng, zhì tài kāng liù nián, wèi mù róng guī suǒ xí pò, qí wáng yī lǜ zì shā, zǐ dì zǒu bǎo wò jǔ. dì wèi xià zhào yuē: fū yú wáng shì shǒu zhōng xiào, wèi è lǔ suǒ miè, qí mǐn niàn zhī. ruò qí yí lèi zú yǐ fù guó zhě, dāng wèi zhī fāng jì, shǐ de cún lì. yǒu sī zòu hù dōng yí xiào wèi xiān yú yīng bù jiù fū yú, shī yú jī lüè. zhào miǎn yīng, yǐ hé kān dài zhī. míng nián, fū yú hòu wáng yī luó qiǎn yì kān, qiú lǜ jiàn rén hái fù jiù guó. réng qǐng yuán. kān shàng liè, qiǎn dū yóu jiǎ shěn yǐ bīng sòng zhī. guī yòu yào zhī yú lù, shěn yǔ zhàn, dà bài zhī, guī zhòng tuì, luó dé fù guó. ěr hòu měi wèi guī lüè qí zhǒng rén, mài yú zhōng guó. dì mǐn zhī, yòu fā zhào yǐ guān wù shú hái, xià sī jì èr zhōu, jìn shì fū yú zhī kǒu.
武帝時,頻來朝貢,至太康六年,為慕容廆所襲破,其王依慮自殺,子弟走保 沃沮。帝為下詔曰:「夫余王世守忠孝,為惡虜所滅,其愍念之。若其遺類足以復 國者,當為之方計,使得存立。」有司奏護東夷校尉鮮于嬰不救夫余,失於機略。 詔免嬰,以何龕代之。明年,夫余後王依羅遣詣龕,求率見人還復舊國。仍請援。 龕上列,遣督郵賈沈以兵送之。廆又要之於路,沈與戰,大敗之,廆眾退,羅得復 國。爾後每為廆掠其種人,賣於中國。帝愍之,又發詔以官物贖還,下司、冀二州, 禁市夫余之口。
hán zhǒng yǒu sān: yī yuē mǎ hán, èr yuē chén hán, sān yuē biàn hán. chén hán zài dài fāng nán, dōng xī yǐ hǎi wèi xiàn.
韓種有三:一曰馬韓,二曰辰韓,三曰弁韓。辰韓在帶方南,東西以海為限。
mǎ hán jū shān hǎi zhī jiān, wú chéng guō, fán yǒu xiǎo guó wǔ shí liù suǒ, dà zhě wàn hù, xiǎo zhě shù qiān jiā, gè yǒu qú shuài. sú shǎo gāng jì, wú guì bài zhī lǐ. jū chù zuò tǔ shì, xíng rú zhǒng, qí hù xiàng shàng, jǔ jiā gòng zài qí zhōng, wú zhǎng yòu nán nǚ zhī bié. bù zhī chéng niú mǎ, chù zhě dàn yǐ sòng zàng. sú bù zhòng jīn yín jǐn jì, ér guì yīng zhū, yòng yǐ zhuì yī huò shì fā chuí ěr. qí nán zǐ kē tóu lù jì, yī bù páo, lǚ cǎo juē, xìng yǒng hàn. guó zhōng yǒu suǒ diào yì, jí qǐ zhú chéng huáng, nián shào yǒng jiàn zhě jiē záo qí bèi pí, guàn yǐ dà shéng, yǐ zhàng yáo shéng, zhōng rì huān hū lì zuò, bù yǐ wèi tòng. shàn yòng gōng dùn máo lǔ, suī yǒu dòu zhēng gōng zhàn, ér guì xiāng qū fú. sú xìn guǐ shén, cháng yǐ wǔ yuè gēng zhǒng bì, qún jù gē wǔ yǐ jì shén zhì shí yuè nóng shì bì, yì rú zhī. guó yì gè lì yī rén zhǔ jì tiān shén, wèi wèi tiān jūn. yòu zhì bié yì, míng yuē sū tú, lì dà mù, xuán líng gǔ. qí sū tú zhī yì, yǒu shì xī yù fú tú yě, ér suǒ xíng shàn è yǒu yì.
馬韓居山海之間,無城郭,凡有小國五十六所,大者萬戶,小者數千家,各有 渠帥。俗少綱紀,無跪拜之禮。居處作土室,形如冢,其戶向上,舉家共在其中, 無長幼男女之別。不知乘牛馬,畜者但以送葬。俗不重金銀錦罽,而貴瓔珠,用以 綴衣或飾發垂耳。其男子科頭露紒,衣布袍,履草蹻,性勇悍。國中有所調役,及 起築城隍,年少勇健者皆鑿其背皮,貫以大繩,以杖搖繩,終日歡呼力作,不以為 痛。善用弓楯矛櫓,雖有鬥爭攻戰,而貴相屈服。俗信鬼神,常以五月耕種畢,群 聚歌舞以祭神;至十月農事畢,亦如之。國邑各立一人主祭天神,謂為天君。又置 別邑,名曰蘇塗,立大木,懸鈴鼓。其蘇塗之義,有似西域浮屠也,而所行善惡有 異。
wǔ dì tài kāng yuán nián èr nián, qí zhǔ pín qiǎn shǐ rù gòng fāng wù, qī nián bā nián shí nián, yòu pín zhì. tài xī yuán nián, yì dōng yí xiào wèi hé kān shàng xiàn. xián níng sān nián fù lái, míng nián yòu qǐng nèi fù.
武帝太康元年、二年,其主頻遣使入貢方物,七年、八年、十年,又頻至。太 熙元年,詣東夷校尉何龕上獻。咸寧三年復來,明年又請內附。
chén hán zài mǎ hán zhī dōng, zì yán qín zhī wáng rén bì yì rù hán, hán gē dōng jiè yǐ jū zhī, lì chéng shān, yán yǔ yǒu lèi qín rén, yóu shì huò wèi zhī wèi qín hán. chū yǒu liù guó, hòu shāo fēn wèi shí èr, yòu yǒu biàn chén, yì shí èr guó, hé sì wǔ wàn hù, gè yǒu qú shuài, jiē shǔ yú chén hán. chén hán cháng yòng mǎ hán rén zuò zhǔ, suī shì shì xiàng chéng, ér bù dé zì lì, míng qí liú yí zhī rén, gù wèi mǎ hán suǒ zhì yě. dì yí wǔ gǔ, sú ráo cán sāng, shàn zuò jiān bù, fú niú chéng mǎ. qí fēng sú kě lèi mǎ hán, bīng qì yì yǔ zhī tóng. chū shēng zǐ, biàn yǐ shí yā qí tóu shǐ biǎn. xǐ wǔ, shàn dàn sè, sè xíng sì zhú.
辰韓在馬韓之東,自言秦之亡人避役入韓,韓割東界以居之,立城柵,言語有 類秦人,由是或謂之為秦韓。初有六國,後稍分為十二,又有弁辰,亦十二國,合 四五萬戶,各有渠帥,皆屬於辰韓。辰韓常用馬韓人作主,雖世世相承,而不得自 立,明其流移之人,故為馬韓所制也。地宜五穀,俗饒蠶桑,善作縑布,服牛乘馬。 其風俗可類馬韓,兵器亦與之同。初生子,便以石押其頭使扁。喜舞,善彈瑟,瑟 形似築。
wǔ dì tài kāng yuán nián, qí wáng qiǎn shǐ xiàn fāng wù. èr nián fù lái cháo gòng, qī nián yòu lái.
武帝太康元年,其王遣使獻方物。二年復來朝貢,七年又來。
sù shèn shì yī míng yì lóu, zài bù xián shān běi, qù fū yú kě liù shí rì xíng. dōng bīn dà hǎi, xī jiē kòu màn hàn guó, běi jí ruò shuǐ. qí tǔ jiè guǎng mào shù qiān lǐ, jū shēn shān qióng gǔ, qí lù xiǎn zǔ, chē mǎ bù tōng. xià zé cháo jū, dōng zé xué chù. fù zǐ shì wèi jūn zhǎng. wú wén mò, yǐ yán yǔ wèi yuē. yǒu mǎ bù chéng, dàn yǐ wèi cái chǎn ér yǐ. wú niú yáng, duō chù zhū, shí qí ròu, yī qí pí, jī máo yǐ wèi bù. yǒu shù míng luò cháng, ruò zhōng guó yǒu shèng dì dài lì, zé qí mù shēng pí kě yī. wú jǐng zào, zuò wǎ gé, shòu sì wǔ shēng yǐ shí. zuò zé jī jù, yǐ zú xié ròu ér dàn zhī, dé dòng ròu, zuò qí shàng lìng nuǎn. tǔ wú yán tiě, shāo mù zuò huī, guàn qǔ zhī ér shí zhī. sú jiē biān fā, yǐ bù zuò yī zhān, jìng chǐ yú, yǐ bì qián hòu. jiāng jià qǔ, nán yǐ máo yǔ chā nǚ tóu, nǚ hé zé chí guī, rán hòu zhì lǐ pīng zhī. fù zhēn ér nǚ yín, guì zhuàng ér jiàn lǎo, sǐ zhě qí rì jí zàng zhī yú yě, jiāo mù zuò xiǎo guǒ, shā zhū jī qí shàng, yǐ wèi sǐ zhě zhī liáng. xìng xiōng hàn, yǐ wú yōu āi xiāng shàng. fù mǔ sǐ, nán zǐ bù kū qì, kū zhě wèi zhī bù zhuàng. xiāng dào qiè, wú duō shǎo jiē shā zhī, gù suī yě chù ér bù xiāng fàn. yǒu shí nǔ, pí gǔ zhī jiǎ, tán gōng sān chǐ wǔ cùn, hù shǐ zhǎng chǐ yǒu zhǐ. qí guó dōng běi yǒu shān chū shí, qí lì rù tiě, jiāng qǔ zhī, bì xiān qí shén.
肅慎氏一名挹婁,在不咸山北,去夫余可六十日行。東濱大海,西接寇漫汗國, 北極弱水。其土界廣袤數千里,居深山窮谷,其路險阻,車馬不通。夏則巢居,冬 則穴處。父子世為君長。無文墨,以言語為約。有馬不乘,但以為財產而已。無牛 羊,多畜豬,食其肉,衣其皮,績毛以為布。有樹名雒常,若中國有聖帝代立,則 其木生皮可衣。無井灶,作瓦鬲,受四五升以食。坐則箕踞,以足挾肉而啖之,得 凍肉,坐其上令暖。土無鹽鐵,燒木作灰,灌取汁而食之。俗皆編發,以布作衤詹, 徑尺余,以蔽前後。將嫁娶,男以毛羽插女頭,女和則持歸,然後致禮娉之。婦貞 而女淫,貴壯而賤老,死者其日即葬之於野,交木作小槨,殺豬積其上,以為死者 之糧。性兇悍,以無憂哀相尚。父母死,男子不哭泣,哭者謂之不壯。相盜竊,無 多少皆殺之,故雖野處而不相犯。有石砮,皮骨之甲,檀弓三尺五寸,楛矢長尺有 咫。其國東北有山出石,其利入鐵,將取之,必先祈神。
zhōu wǔ wáng shí, xiàn qí hù shǐ shí nǔ. dǎi yú zhōu gōng fǔ chéng wáng, fù qiǎn shǐ rù hè, ěr hòu qiān yú nián, suī qín hàn zhī shèng, mò zhī zhì yě. jí wén dì zuò xiāng, wèi jǐng yuán mò, lái gòng hù shǐ shí nǔ gōng jiǎ diāo pí zhī shǔ. wèi dì zhào guī yú xiāng fǔ, cì qí wáng nù jī jǐn jì mián bó. zhì wǔ dì yuán kāng chū, fù lái gòng xiàn. yuán dì zhōng xìng, yòu yì jiāng zuǒ gòng qí shí nǔ. zhì chéng dì shí, tōng gòng yú shí jì lóng, sì nián fāng dá. jì lóng wèn zhī, dá yuē: měi hòu niú mǎ xiàng xī nán mián zhě sān nián yǐ, shì zhī yǒu dà guó suǒ zài, gù lái yī yún.
周武王時,獻其楛矢、石砮。逮於周公輔成王,復遣使入賀,爾後千餘年,雖 秦漢之盛,莫之致也。及文帝作相,魏景元末,來貢楛矢、石砮、弓甲、貂皮之屬。 魏帝詔歸於相府,賜其王傉雞錦罽、綿帛。至武帝元康初,復來貢獻。元帝中興, 又詣江左貢其石砮。至成帝時,通貢於石季龍,四年方達。季龍問之,答曰:「每 候牛馬向西南眠者三年矣,是知有大國所在,故來一雲。
wō rén zài dài fāng dōng nán dà hǎi zhōng, yī shān dǎo wèi guó, dì duō shān lín, wú liáng tián, shí hǎi wù. jiù yǒu bǎi yú xiǎo guó xiāng jiē, zhì wèi shí, yǒu sān shí guó tōng hǎo. hù yǒu qī wàn. nán zǐ wú dà xiǎo, xī qíng miàn wén shēn. zì wèi tài bó zhī hòu, yòu yán shàng gǔ shǐ yì zhōng guó, jiē zì chēng dài fū. xī xià shào kāng zhī zǐ fēng yú huì jī, jì fā wén shēn yǐ bì jiāo lóng zhī hài, jīn wō rén hǎo shěn méi qǔ yú, yì wén shēn yǐ yàn shuǐ qín. jì qí dào lǐ, dāng huì jī dōng yě zhī dōng. qí nán zǐ yī yǐ héng fú, dàn jié shù xiāng lián, lüè wú fèng zhuì. fù rén yī rú dān bèi, chuān qí zhōng yāng yǐ guàn tóu, ér jiē bèi fā tú xiǎn. qí dì wēn nuǎn, sú zhǒng hé dào sī níng má ér cán sāng zhī jī. tǔ wú niú mǎ, yǒu dāo dùn gōng jiàn, yǐ tiě wèi zú. yǒu wū yǔ, fù mǔ xiōng dì wò xī yì chù. shí yǐn yòng zǔ dòu. jià qǔ bù chí qián bó, yǐ yī yíng zhī. sǐ yǒu guān wú guǒ, fēng tǔ wèi zhǒng. chū sàng, kū qì, bù shí ròu. yǐ zàng, jǔ jiā rù shuǐ zǎo yù zì jié, yǐ chú bù xiáng. qí jǔ dà shì, zhé zhuó gǔ yǐ zhàn jí xiōng. bù zhī zhèng suì sì jié, dàn jì qiū shōu zhī shí yǐ wèi nián jì. rén duō shòu bǎi nián, huò bā jiǔ shí. guó duō fù nǚ, bù yín bù dù. wú zhēng sòng, fàn qīng zuì zhě méi qí qī nú, zhòng zhě zú miè qí jiā. jiù yǐ nán zǐ wèi zhǔ. hàn mò, wō rén luàn, gōng fá bù dìng, nǎi lì nǚ zǐ wèi wáng, míng yuē bēi mí hū.
倭人在帶方東南大海中,依山島為國,地多山林,無良田,食海物。舊有百餘 小國相接,至魏時,有三十國通好。戶有七萬。男子無大小,悉黥面文身。自謂太 伯之後,又言上古使詣中國,皆自稱大夫。昔夏少康之子封於會稽,繼發文身以避 蛟龍之害,今倭人好沈沒取魚,亦文身以厭水禽。計其道里,當會稽東冶之東。其 男子衣以橫幅,但結束相連,略無縫綴。婦人衣如單被,穿其中央以貫頭,而皆被 發徒跣。其地溫暖,俗種禾稻糹寧麻而蠶桑織績。土無牛馬,有刀楯弓箭,以鐵為 鏃。有屋宇,父母兄弟臥息異處。食飲用俎豆。嫁娶不持錢帛,以衣迎之。死有棺 無槨,封土為冢。初喪,哭泣,不食肉。已葬,舉家入水澡浴自潔,以除不祥。其 舉大事,輒灼骨以占吉凶。不知正歲四節,但計秋收之時以為年紀。人多壽百年, 或八九十。國多婦女,不淫不妒。無爭訟,犯輕罪者沒其妻孥,重者族滅其家。舊 以男子為主。漢末,倭人亂,攻伐不定,乃立女子為王,名曰卑彌呼。
xuān dì zhī píng gōng sūn shì yě, qí nǚ wáng qiǎn shǐ zhì dài fāng cháo jiàn, qí hòu gòng pìn bù jué. jí wén dì zuò xiāng, yòu shù zhì. tài shǐ chū, qiǎn shǐ zhòng yì rù gòng.
宣帝之平公孫氏也,其女王遣使至帶方朝見,其後貢聘不絕。及文帝作相,又 數至。泰始初,遣使重譯入貢。
bì lí guó zài sù shèn xī běi, mǎ xíng kě èr bǎi rì, lǐng hù èr wàn. yǎng yún guó qù bì lí mǎ xíng yòu wǔ shí rì, lǐng hù èr wàn. kòu mò hàn guó qù yǎng yún guó yòu bǎi rì xíng, lǐng hù wǔ wàn yú. yī qún guó qù mò hàn yòu bǎi wǔ shí rì, jì qù sù shèn wǔ wàn yú lǐ. qí fēng sú tǔ rǎng bìng wèi xiáng.
裨離國在肅慎西北,馬行可二百日,領戶二萬。養雲國去裨離馬行又五十日, 領戶二萬。寇莫汗國去養雲國又百日行,領戶五萬餘。一群國去莫汗又百五十日, 計去肅慎五萬餘里。其風俗土壤並未詳。
tài shǐ sān nián, gè qiǎn xiǎo bù xiàn qí fāng wù. zhì tài xī chū, fù yǒu móu nú guó shuài yì zhī wéi lí mó lú guó shuài shā zhī chén zhī yú lí mò lì guó shuài jiā móu chén zhī pú dōu guó shuài yīn mò shéng quán guó shuài mǎ lù shā lóu guó shuài shàn jiā, gè qiǎn zhèng fù shǐ yì dōng yí xiào wèi hé kān guī huà.
泰始三年,各遣小部獻其方物。至太熙初,復有牟奴國帥逸芝惟離、模盧國帥 沙支臣芝、於離末利國帥加牟臣芝、蒲都國帥因末、繩全國帥馬路、沙樓國帥釤加, 各遣正副使詣東夷校尉何龕歸化。
xī róng, tǔ gǔ hún yān qí guó guī zī guó dà yuān guó kāng jū guó dà qín guó tǔ gǔ hún tǔ yán yè yán pì xī shì lián shì pí shù luò gàn.
西戎,吐谷渾、焉耆國、龜茲國、大宛國、康居國、大秦國、吐谷渾、吐延、 葉延、辟奚、視連、視羆、樹洛干。
tǔ gǔ hún, mù róng guī zhī shù zhǎng xiōng yě, qí fù shè guī fēn bù luò yī qiān qī bǎi jiā yǐ lì zhī. jí shè guī zú, guī sì wèi, ér èr bù mǎ dòu, guī nù yuē: xiān gōng fēn jiàn yǒu bié, nài hé bù xiāng yuǎn lí, ér lìng mǎ dòu! tǔ gǔ hún yuē: mǎ wèi chù ěr, dòu qí cháng xìng, hé nù yú rén! guāi bié shén yì, dāng qù rǔ yú wàn lǐ zhī wài yǐ. yú shì suì xíng. guī huǐ zhī, qiǎn qí zhǎng shǐ shǐ nà lóu féng jí fù shí qí jiù zhuī hái zhī. tǔ gǔ hún yuē: xiān gōng chēng bo shì zhī yán, dāng yǒu èr zi kè chāng, zuò liú hòu yì. wǒ bēi shù yě lǐ wú bìng dà, jīn yīn mǎ ér bié, dài tiān suǒ qǐ hū! zhū jūn shì qū mǎ lìng dōng, mǎ ruò hái dōng, wǒ dāng xiāng suí qù yǐ. lóu féng qiǎn cóng zhě èr qiān qí, yōng mǎ dōng chū shù bǎi bù, zhé bēi míng xī zǒu. rú shì zhě shí yú bèi, lóu féng guì ér yán yuē: cǐ fēi rén shì yě. suì zhǐ. xiān bēi wèi xiōng wèi ā gàn, guī zhuī sī zhī, zuò ā gàn zhī gē, suì mù qióng sī, cháng gē zhī.
吐谷渾,慕容廆之庶長兄也,其父涉歸分部落一千七百家以隸之。及涉歸卒, 廆嗣位,而二部馬斗,廆怒曰:「先公分建有別,奈何不相遠離,而令馬斗!」吐 谷渾曰:「馬為畜耳,斗其常性,何怒於人!乖別甚易,當去汝於萬里之外矣。」 於是遂行。廆悔之,遣其長史史那蔞馮及父時耆舊追還之。吐谷渾曰:「先公稱卜 筮之言,當有二子克昌,祚流後裔。我卑庶也、理無並大,今因馬而別,殆天所啟 乎!諸君試驅馬令東,馬若還東,我當相隨去矣。」樓馮遣從者二千騎,擁馬東出 數百步,輒悲鳴西走。如是者十餘輩,樓馮跪而言曰:「此非人事也。」遂止。鮮 卑謂兄為阿干,廆追思之,作《阿干之歌》,歲暮窮思,常歌之。
tǔ gǔ hún wèi qí bù luò yuē: wǒ xiōng dì jù dāng xiǎng guó, guī jí céng xuán cái bǎi yú nián ěr. wǒ xuán sūn yǐ hòu, shù qí chāng hū! yú shì nǎi xī fù yīn shān. shǔ yǒng jiā zhī luàn, shǐ dù lǒng ér xī, qí hòu zi sūn jù yǒu xī líng yǐ xī gān sōng zhī jiè, jí hū bái lán shù qiān lǐ. rán yǒu chéng guō ér bù jū, suí zhú shuǐ cǎo, lú zhàng wèi wū, yǐ ròu lào wèi liáng. qí guān zhì zhǎng shǐ sī mǎ jiāng jūn, pō shí wén zì. qí nán zǐ tōng fú zhǎng qún, mào huò dài mì. fù rén yǐ jīn huā wèi shǒu shì, biàn fà yíng hòu, zhuì yǐ zhū bèi. qí hūn yīn, fù jiā hòu chū pīng cái, qiè nǚ ér qù. fù zú, qī qí qún mǔ xiōng wáng, qī qí zhū sǎo. sàng fú zhì, zàng qì ér chú. guó wú cháng shuì, diào yòng bù gěi, zhé liǎn fù shì shāng rén, qǔ zú ér zhǐ. shā rén jí dào mǎ zhě zuì zhì sǐ, tā fàn zé zhēng wù yǐ shú. dì yí dà mài, ér duō mán jīng, pō yǒu shū sù. chū shǔ mǎ máo niú. xī běi zá zhǒng wèi zhī wèi ā chái lǔ, huò hào wèi yě lǔ yān. tǔ gǔ hún nián qī shí èr zú, yǒu zi liù shí rén, zhǎng yuē tǔ yán, sì.
吐谷渾謂其部落曰:「我兄弟俱當享國,廆及曾玄才百餘年耳。我玄孫已後, 庶其昌乎!」於是乃西附陰山。屬永嘉之亂,始度隴而西,其後子孫據有西零已西 甘松之界,極乎白蘭數千里。然有城郭而不居,隨逐水草,廬帳為屋,以肉酪為糧。 其官置長史、司馬、將軍,頗識文字。其男子通服長裙,帽或戴冪。婦人以金花 為首飾,辮髮縈後,綴以珠貝。其婚姻,富家厚出娉財,竊女而去。父卒,妻其群 母;兄亡,妻其諸嫂。喪服制,葬訖而除。國無常稅,調用不給,輒斂富室商人, 取足而止。殺人及盜馬者罪至死,他犯則征物以贖。地宜大麥,而多蔓菁,頗有菽 粟。出蜀馬、氂牛。西北雜種謂之為阿柴虜,或號為野虜焉。吐谷渾年七十二卒, 有子六十人,長曰吐延,嗣。
tǔ yán shēn zhǎng qī chǐ bā cùn, xióng zī kuí jié, qiāng lǔ dàn zhī, hào yuē xiàng yǔ. xìng chù tǎng bù qún, cháng kāng kǎi wèi qí xià yuē: dà zhàng fū shēng bù zài zhōng guó, dāng gāo guāng zhī shì, yǔ hán péng wú dèng bìng qū zhōng yuán, dìng tiān xià cí xióng, shǐ míng chuí zhú bó, ér qián cuàn qióng shān, gé zài shū sú, bù wén lǐ jiào yú shàng jīng, bù dé cè míng yú tiān fǔ, shēng yǔ mí lù tóng qún, sǐ zuò zhān qiú zhī guǐ, suī tōu guān rì yuè, dú bù kuì yú xīn hū! xìng kù rěn, ér fù qí zhì, bù néng xù xià, wèi qiāng qiú jiāng cōng suǒ cì. jiàn yóu zài qí shēn, wèi qí jiāng hé bá ní yuē: shù zi cì wú, wú zhī guò yě, shàng fù xiān gōng, xià kuì shì nǚ. suǒ yǐ kòng zhì zhū qiāng zhě, yǐ wú gù yě. wú sǐ zhī hòu, shàn xiāng yè yán, sù bǎo bái lán. yán zhōng ér zú. zài wèi shí sān nián, yǒu zi shí èr rén, zhǎng zi yè yán sì.
吐延身長七尺八寸,雄姿魁傑,羌虜憚之,號曰項羽。性俶儻不群,嘗慷慨謂 其下曰:「大丈夫生不在中國,當高光之世,與韓、彭、吳、鄧並驅中原,定天下 雌雄,使名垂竹帛,而潛竄窮山,隔在殊俗,不聞禮教於上京,不得策名於天府, 生與麋鹿同群,死作氈裘之鬼,雖偷觀日月,獨不愧於心乎!」性酷忍,而負其智, 不能恤下,為羌酋姜聰所刺。劍猶在其身,謂其將紇拔泥曰:「豎子刺吾,吾之過 也,上負先公,下愧士女。所以控制諸羌者,以吾故也。吾死之後,善相葉延,速 保白蘭。」言終而卒。在位十三年,有子十二人,長子葉延嗣。
yè yán nián shí suì, qí fù wèi qiāng qiú jiāng cōng suǒ hài, měi dàn fù cǎo wèi jiāng cōng zhī xiàng, kū ér shè zhī, zhōng zhī zé hào qì, bù zhōng zé chēn mù dà hū. qí mǔ wèi yuē: jiāng cōng, zhū jiāng yǐ tú kuài zhī yǐ, rǔ hé wèi rú cǐ? yè yán qì yuē: chéng zhī shè cǎo rén bù yì yú xiān chóu, yǐ shēn wǎng jí zhī zhì ěr. xìng zhì xiào, mǔ bìng, wǔ rì bù shí, yè yán yì bù shí. zhǎng ér shěn yì, hǎo wèn tiān dì zào huà dì wáng nián lì. sī mǎ báo luò lín yuē: chén děng bù xué, shí wèi shěn sān huáng hé fù zhī zǐ, wǔ dì shuí mǔ suǒ shēng. yán yuē: zì xī huáng yǐ lái, fú mìng xuán xiàng zhāo yán zhe jiàn, ér qīng děng miàn qiáng, hé qí bǐ zāi! yǔ yuē xià chóng bù zhī dōng bīng, liáng bù xū yě. yòu yuē: lǐ yún gōng sūn zhī zǐ dé yǐ wáng fù zì wèi shì, wú zǔ shǐ zì chāng lí guāng zhái yú cǐ, jīn yǐ tǔ gǔ hún wèi shì, zūn zǔ zhī yì yě. zài wèi èr shí sān nián zú, nián sān shí sān. yǒu zi sì rén, zhǎng zi pì xī sì.
葉延年十歲,其父為羌酋姜聰所害,每旦縛草為姜聰之象,哭而射之,中之則 號泣,不中則瞋目大呼。其母謂曰:「姜聰,諸將已屠鱠之矣,汝何為如此?」葉 延泣曰:「誠知射草人不益於先仇,以申罔極之志耳。」性至孝,母病,五日不食, 葉延亦不食。長而沈毅,好問天地造化、帝王年曆。司馬薄洛鄰曰:「臣等不學, 實未審三皇何父之子,五帝誰母所生。」延曰:「自羲皇以來,符命玄象昭言著見, 而卿等面牆,何其鄙哉!語曰『夏蟲不知冬冰』,良不虛也。」又曰:「《禮》雲 公孫之子得以王父字為氏,吾祖始自昌黎光宅於此,今以吐谷渾為氏,尊祖之義也。」 在位二十三年卒,年三十三。有子四人,長子辟奚嗣。
pì xī xìng rén hòu cí huì. chū wén fú jiān zhī shèng, qiǎn shǐ xiàn mǎ wǔ shí pǐ, jīn yín wǔ bǎi jīn. jiān dà yuè, bài wèi ān yuǎn jiāng jūn. shí pì xī sān dì jiē zhuān zì, zhǎng shǐ zhōng è dì kǒng wèi guó hài, wèi sī mǎ qǐ sù yún yuē: xī zhèng zhuāng gōng qín zhāo wáng yǐ yī dì zhī chǒng, zōng sì jǐ qīng, kuàng jīn sān niè bìng jiāo, bì wèi shè jì zhī huàn. wú yǔ gōng tiǎn dāng yuán fǔ, ruò huò bǎo shǒu lǐng yǐ méi yú dì, xiān jūn yǒu wèn, qí jiāng hé cí! wú jīn zhū zhī yǐ. sù yún qǐng bái pì xī, è dì yuē: wú wáng wú duàn, bù kě yǐ gào. yú shì yīn qún xià rù jìn, suì zhí sān dì ér zhū zhī. pì xī zì tóu yú chuáng, è dì děng bēn ér fú zhī, yuē: chén zuó mèng xiān wáng gào chén yún: sān dì jiāng wèi nì luàn, rǔ sù chú zhī. chén jǐn fèng xiān wáng zhī mìng yǐ. pì xī sù yǒu ài, yīn huǎng hū chéng jí, wèi shì zǐ shì lián yuē: wú huò miè tóng shēng, hé yǐ jiàn zhī yú dì xià! guó shì dà xiǎo, rǔ yí shè zhī, wú yú nián cán mìng, jì shí ér yǐ. suì yǐ yōu zú. zài wèi èr shí wǔ nián, shí nián sì shí èr. yǒu zi liù rén, shì lián sì.
辟奚性仁厚慈惠。初聞苻堅之盛,遣使獻馬五十匹,金銀五百斤。堅大悅,拜 為安遠將軍。時辟奚三弟皆專恣,長史鍾惡地恐為國害,謂司馬乞宿雲曰:「昔鄭 莊公、秦昭王以一弟之寵,宗祀幾傾,況今三孽並驕,必為社稷之患。吾與公忝當 元輔,若獲保首領以沒於地,先君有問,其將何辭!吾今誅之矣。」宿雲請白辟奚, 惡地曰:「吾王無斷,不可以告。」於是因群下入覲,遂執三弟而誅之。辟奚自投 於床,惡地等奔而扶之,曰:「臣昨夢先王告臣云:『三弟將為逆亂,汝速除之。』 臣謹奉先王之命矣。」辟奚素友愛,因恍惚成疾,謂世子視連曰:「吾禍滅同生, 何以見之於地下!國事大小,汝宜攝之,吾餘年殘命,寄食而已。」遂以憂卒。在 位二十五年,時年四十二。有子六人,視連嗣。
shì lián jì lì, tōng pīng yú qǐ fú gān guī, bài wèi bái lán wáng. shì lián yòu lián shèn yǒu zhì xìng, yǐ fù yōu zú, bù zhī zhèng shì, bù yǐn jiǔ yóu tián qī nián yǐ. zhōng è dì jìn yuē: fū rén jūn zhě, yǐ dé yù shì, yǐ wēi qí zhòng, yǎng yǐ wǔ wèi, yú yǐ shēng sè. cǐ sì zhě, shèng dì míng wáng zhī suǒ xiān yě, ér gōng jiē lüè zhī. xī zhāo gōng jiǎn sè ér sàng, yǎn wáng rén yì ér wáng, rán zé rén yì suǒ yǐ cún shēn, yì suǒ yǐ wáng jǐ. jīng guó zhě, dé lǐ yě jì shì zhě, xíng fǎ yě. èr zhě huò chà, zé gāng wéi shī xù. míng gōng yì yè chóng guāng, ēn jié xī xià, suī rén xiào fā yú tiān rán, yóu yí xiàn zhāng zhōu kǒng, bù kě dú zhuī xú yǎn zhī rén, shǐ xíng dé wěi ér bù jiàn. shì lián qì yuē: xiān wáng zhuī yǒu yú zhī tòng, bēi fèn shēng xiá, gū suī zuǎn yè, shī cún ér yǐ. shēng sè yóu yú, qǐ suǒ ān yě! gāng wéi xíng lǐ, fù zhī jiāng lái. lín zhōng, wèi qí zi shì pí yuē: wǒ gāo zǔ tǔ gǔ hún gōng cháng yán zi sūn bì yǒu xìng zhě, yǒng wèi zhōng guó zhī xī fān, qìng liú bǎi shì. wú yǐ bù jí, rǔ yì bù jiàn, dāng zài rǔ zhī zǐ sūn bèi ěr. zài wèi shí wǔ nián ér zú. yǒu èr zi, zhǎng yuē shì pí, shǎo yuē wū hé dī.
視連既立,通娉於乞伏乾歸,拜為白蘭王。視連幼廉慎有志性,以父憂卒,不 知政事,不飲酒游田七年矣。鍾惡地進曰:「夫人君者,以德御世,以威齊眾,養 以五味,娛以聲色。此四者,聖帝明王之所先也,而公皆略之。昔昭公儉嗇而喪, 偃王仁義而亡,然則仁義所以存身,亦所以亡己。經國者,德禮也;濟世者,刑法 也。二者或差,則綱維失緒。明公奕葉重光,恩結西夏,雖仁孝發於天然,猶宜憲 章周孔,不可獨追徐偃之仁,使刑德委而不建。」視連泣曰:「先王追友於之痛, 悲憤升遐,孤雖纂業,屍存而已。聲色游娛,豈所安也!綱維刑禮,付之將來。」 臨終,謂其子視羆曰:「我高祖吐谷渾公常言子孫必有興者,永為中國之西籓,慶 流百世。吾已不及,汝亦不見,當在汝之子孫輩耳。」在位十五年而卒。有二子, 長曰視羆,少曰烏紇堤。
shì pí xìng yīng guǒ, yǒu xióng lüè, cháng cóng róng wèi bó shì jīn chéng qiān bāo yuē: yì yún: dòng jìng yǒu cháng, gāng róu duàn yǐ. xiān wáng yǐ rén zǎi shì, bù rèn wēi xíng, suǒ yǐ gāng róu mí duàn, qǔ qīng lín dí. dāng rén bù ràng, qǐ yí gǒng mò zhě hū! jīn jiāng mò mǎ lì bīng, zhēng héng zhōng guó, xiān shēng yǐ wèi hé rú? bāo yuē: dài wáng zhī yán, gāo shì zhī lüè, qín lǒng yīng háo suǒ yuàn wén yě. yú shì xū jīn fǔ nà, zhòng fù rú guī. qǐ fú gān guī qiǎn shǐ bài wèi shǐ chí jié dū du lóng hé yǐ xī zhū jūn shì shā zhōu mù bái lán wáng. shì pí bù shòu, wèi shǐ zhě yuē: zì jìn dào bù gāng, jiān xióng jìng zhú, liú shí nüè luàn, qín yàn bá hù, hé nán wáng chù xíng shèng zhī dì, yí dāng jiū hé yì bīng, yǐ chéng bù shùn, nài hé sī xiāng jiǎ shǔ, nǐ jiàn qún xiōng! guǎ rén chéng wǔ zǔ zhī xiū liè, kòng xián zhī shì èr wàn, fāng yù sǎo fēn qín lǒng, qīng bǐ shā liáng, rán hòu yǐn mǎ jīng wèi, lù wèn dǐng zhī shù, yǐ yī wán ní fēng dōng guān, bì yàn zhào zhī lù, yíng tiān zǐ yú xī jīng, yǐ jǐn xiá fān zhī jié, zhōng bù néng rú jì mèng zǐ yáng wàng zì zūn dà. wèi wú bái hé nán wáng, hé bù lì xūn dì shì, cè míng wáng fǔ, jiàn dāng nián zhī gōng, liú fāng lái yè xié! gān guī dà nù, rán dàn qí qiáng, chū yóu jié hǎo, hòu jìng qiǎn zhòng jī zhī. shì pí dà bài, tuì bǎo bái lán. zài wèi shí yī nián, nián sān shí sān zú. zi shù luò gàn nián shào, chuán wèi yú wū hé dī.
視羆性英果,有雄略,嘗從容謂博士金城騫苞曰:「《易》云:『動靜有常, 剛柔斷矣。』先王以仁宰世,不任威刑,所以剛柔靡斷,取輕鄰敵。當仁不讓,豈 宜拱默者乎!今將秣馬厲兵,爭衡中國,先生以為何如?」苞曰:「大王之言,高 世之略,秦隴英豪所願聞也。」於是虛襟撫納,眾赴如歸。乞伏乾歸遣使拜為使持 節、都督龍涸已西諸軍事、沙州牧、白蘭王。視羆不受,謂使者曰:「自晉道不綱, 奸雄競逐,劉、石虐亂,秦、燕跋扈,河南王處形勝之地,宜當糾合義兵,以懲不 順,奈何私相假署,擬僭群凶!寡人承五祖之休烈,控弦之士二萬,方欲掃氛秦隴, 清彼沙涼,然後飲馬涇渭,戮問鼎之豎,以一丸尼封東關,閉燕趙之路,迎天子於 西京,以盡遐籓之節,終不能如季孟、子陽妄自尊大。為吾白河南王,何不立勛帝 室,策名王府,建當年之功,流芳來葉邪!」乾歸大怒,然憚其強,初猶結好,後 竟遣眾擊之。視羆大敗,退保白蘭。在位十一年,年三十三卒。子樹洛干年少,傳 位於烏紇堤。
wū hé dī yī míng dà hái, xìng ruǎn ruò, dān jiǔ yín sè, bù xù guó shì. qǐ fú gān guī zhī rù zhǎng ān yě, wū hé dī lǚ chāo qí jìng. gān guī nù, lǜ qí tǎo zhī. wū hé dī dà bài, wáng shī wàn yú kǒu, bǎo yú nán liáng, suì zú yú hú guó. zài wèi bā nián, shí nián sān shí wǔ. shì pí zhī zǐ shù luò gàn lì.
烏紇堤一名大孩,性軟弱,耽酒淫色,不恤國事。乞伏乾歸之入長安也,烏紇 堤屢抄其境。乾歸怒,率騎討之。烏紇堤大敗,亡失萬餘口,保於南涼,遂卒於胡 國。在位八年,時年三十五。視羆之子樹洛干立。
shù luò gàn jiǔ suì ér gū, qí mǔ niàn shì cōng huì yǒu zī sè, wū hé dī qī zhī, yǒu chǒng, suì zhuān guó shì. luò gàn shí suì biàn zì chēng shì zǐ, nián shí liù sì lì, lǜ suǒ bù shù qiān jiā bēn guī mò hé chuān, zì chēng dà dū dū chē qí dà jiāng jūn dà dān yú tǔ gǔ hún wáng. huà xíng suǒ bù, zhòng shù lè yè, hào wèi wù yín kè hán, shā qiáng zá zhǒng mò bù guī fù. nǎi xuān yán yuē: gū xiān zǔ bì dì yú cǐ, jì gū qī shì, sī yǔ qún xián gòng kāng xiū xù. jīn shì mǎ huán huán, kòng xián shù wàn, gū jiāng zhèn wēi liáng yì, chēng bà xī róng, guān bīng sān qín, yuǎn cháo tiān zǐ, zhū jūn yǐ wèi hé rú? zhòng xián yuē: cǐ shèng dé zhī shì yě, yuàn dài wáng zì miǎn! qǐ fú gān guī shén jì zhī, lǜ qí èr wàn, gōng zhī yú chì shuǐ. shù luò gàn dà bài, suì jiàng gān guī, gān guī bài wèi píng dí jiāng jūn chì shuǐ dōu hù, yòu yǐ qí dì tǔ hù zhēn wèi bǔ lǔ jiāng jūn céng chéng dū wèi. qí hòu lǚ wèi qǐ fú chì pán suǒ pò, yòu bǎo bái lán, cán fèn fā bìng ér zú. zài wèi jiǔ nián, shí nián èr shí sì. chì pán wén qí sǐ, xǐ yuē: cǐ lǔ jiǎo jiǎo, suǒ wèi yǒu shǐ bái tí yě. yǒu zi sì rén, shì zǐ shí qián sì. qí hòu shì sì bù jué.
樹洛干九歲而孤,其母念氏聰惠有姿色,烏紇堤妻之,有寵,遂專國事。洛干 十歲便自稱世子,年十六嗣立,率所部數千家奔歸莫何川,自稱大都督、車騎大將 軍、大單于、吐谷渾王。化行所部,眾庶樂業,號為戊寅可汗,沙漒雜種莫不歸附。 乃宣言曰:「孤先祖避地於此,暨孤七世,思與群賢共康休緒。今士馬桓桓,控弦 數萬,孤將振威梁益,稱霸西戎,觀兵三秦,遠朝天子,諸君以為何如?」眾咸曰: 「此盛德之事也,願大王自勉!」乞伏乾歸甚忌之,率騎二萬,攻之於赤水。樹洛 干大敗,遂降乾歸,乾歸拜為平狄將軍、赤水都護,又以其弟吐護真為捕虜將軍、 層城都尉。其後屢為乞伏熾磐所破,又保白蘭,慚憤發病而卒。在位九年,時年二 十四。熾磐聞其死,喜曰:「此虜矯矯,所謂有豕白蹄也。」有子四人,世子拾虔 嗣。其後世嗣不絕。
yān qí guó xī qù luò yáng bā qiān èr bǎi lǐ, qí dì nán zhì yù lí, běi yǔ wū sūn jiē, fāng sì bǎi lǐ. sì miàn yǒu dà shān, dào xiǎn ài, bǎi rén shǒu zhī, qiān rén bù guò. qí sú zhàng fū jiǎn fā, fù rén yī rú, zhe dà kù. hūn yīn tóng huá xià. hǎo huò lì, rèn jiān guǐ. wáng yǒu shì wèi shù shí rén, jiē jù màn wú zūn bēi zhī lǐ.
焉耆國西去洛陽八千二百里,其地南至尉犁,北與烏孫接,方四百里。四面有 大山,道險隘,百人守之,千人不過。其俗丈夫翦發,婦人衣襦,著大袴。婚姻同 華夏。好貨利,任奸詭。王有侍衛數十人,皆倨慢無尊卑之禮。
wǔ dì tài kāng zhōng, qí wáng lóng ān qiǎn zi rù shì. ān fū rén kuài hú zhī nǚ, rèn shēn shí èr yuè, pōu xié shēng zǐ, yuē huì, lì zhī wèi shì zǐ. huì shǎo ér yǒng jié, ān bìng dǔ, wèi huì yuē: wǒ cháng wèi guī zī wáng bái shān suǒ rǔ, bù wàng yú xīn. rǔ néng xuě zhī, nǎi wú zi yě. jí huì lì, xí miè bái shān, suì jù qí guó, qiǎn zi xī guī běn guó wèi wáng. huì yǒu dǎn qì chóu lüè, suì bà xī hú, cōng lǐng yǐ dōng mò bù fú. rán shì yǒng qīng lǜ, cháng chū sù yú wài, wèi guī zī guó rén luó yún suǒ shā.
武帝太康中,其王龍安遣子入侍。安夫人獪胡之女,妊身十二月,剖脅生子, 曰會,立之為世子。會少而勇傑,安病篤,謂會曰:「我嘗為龜茲王白山所辱,不 忘於心。汝能雪之,乃吾子也。」及會立,襲滅白山,遂據其國,遣子熙歸本國為 王。會有膽氣籌略,遂霸西胡,蔥嶺以東莫不服。然恃勇輕率,嘗出宿於外,為龜 茲國人羅雲所殺。
qí hòu zhāng jùn qiǎn shā zhōu cì shǐ yáng xuān lǜ zhòng jiāng lǐ xī yù, xuān yǐ bù jiāng zhāng zhí wèi qián fēng, suǒ xiàng fēng mí. jūn cì qí guó, xī jù zhàn yú bì lún chéng, wèi zhí suǒ bài. zhí shí tún tiě mén, wèi zhì shí yú lǐ, xī yòu lǜ zhòng xiān yào zhī yú zhē liú gǔ. zhí jiāng zhì, huò yuē: hàn zǔ wèi yú bǎi rén, cén péng sǐ yú péng wáng, jīn gǔ míng zhē liú, dài jiāng yǒu fú? zhí dān qí cháng zhī, guǒ yǒu fú fā. zhí chí jī bài zhī, jìn jù yù lí, xī lǜ qún xià sì wàn rén ròu tǎn jiàng yú xuān. lǚ guāng tǎo xī yù, fù jiàng yú guāng. jí guāng jiàn wèi, xī yòu qiǎn zi rù shì.
其後張駿遣沙州刺史楊宣率眾疆理西域,宣以部將張植為前鋒,所向風靡。軍 次其國,熙距戰於賁侖城,為植所敗。植時屯鐵門,未至十餘里,熙又率眾先要之 於遮留谷。植將至,或曰:「漢祖畏於柏人,岑彭死於彭亡,今谷名遮留,殆將有 伏?」植單騎嘗之,果有伏發。植馳擊敗之,進據尉犁,熙率群下四萬人肉袒降於 宣。呂光討西域,復降於光。及光僭位,熙又遣子入侍。
guī zī guó xī qù luò yáng bā qiān èr bǎi bā shí lǐ, sú yǒu chéng guō, qí chéng sān chóng, zhōng yǒu fó tǎ miào qiān suǒ. rén yǐ tián zhǒng xù mù wèi yè, nán nǚ jiē jiǎn fā chuí xiàng. wáng gōng zhuàng lì, huàn ruò shén jū.
龜茲國西去洛陽八千二百八十里,俗有城郭,其城三重,中有佛塔廟千所。人 以田種畜牧為業,男女皆翦發垂項。王宮壯麗,煥若神居。
wǔ dì tài kāng zhōng, qí wáng qiǎn zi rù shì. huì huái mò, yǐ zhōng guó luàn, qiǎn shǐ gòng fāng wù yú zhāng zhòng huá. fú jiān shí, jiān qiǎn qí jiāng lǚ guāng lǜ zhòng qī wàn fá zhī, qí wáng bái chún jù jìng bù jiàng, guāng jìn jūn tǎo píng zhī.
武帝太康中,其王遣子入侍。惠懷末,以中國亂,遣使貢方物於張重華。苻堅 時,堅遣其將呂光率眾七萬伐之,其王白純距境不降,光進軍討平之。
dà yuān guó qù luò yáng wàn sān qiān sān bǎi wǔ shí lǐ, nán zhì dà ròu zhī, běi jiē kāng jū, dà xiǎo qī shí yú chéng. tǔ yí dào mài, yǒu pú táo jiǔ, duō shàn mǎ, mǎ hàn xuè. qí rén jiē shēn mù duō xū. qí sú qǔ fù xiān yǐ jīn tóng xīn zhǐ pī wèi pīng, yòu yǐ sān bì shì zhī. bù nán zhě jué hūn. jiān yín yǒu zi, jiē bēi qí mǔ. yǔ rén mǎ chéng bù diào zhuì sǐ zhě, mǎ zhǔ chū liǎn jù. shàn shì jiǎ, zhēng fēn zhū zhī lì, dé zhòng guó jīn yín, zhé wèi qì wù, bù yòng wèi bì yě.
大宛國去洛陽萬三千三百五十里,南至大月氏,北接康居,大小七十餘城。土 宜稻麥,有蒲陶酒,多善馬,馬汗血。其人皆深目多須。其俗娶婦先以金同心指鈈 為娉,又以三婢試之。不男者絕婚。姦淫有子,皆卑其母。與人馬乘不調墜死者, 馬主出斂具。善市賈,爭分銖之利,得中國金銀,輒為器物,不用為幣也。
tài kāng liù nián, wǔ dì qiǎn shǐ yáng hào bài qí wáng lán yǔ wèi dà yuān wáng. lán yǔ zú, qí zi mó zhī lì, qiǎn shǐ gòng hàn xuè mǎ,
太康六年,武帝遣使楊顥拜其王藍庾為大宛王。藍庾卒,其子摩之立,遣使貢 汗血馬,
kāng jū guó zài dà yuān xī běi kě èr qiān lǐ, yǔ sù yì yī liè lín jiē. qí wáng jū sū xiè chéng. fēng sú jí rén mào yī fú lüè tóng dà yuān. dì hé nuǎn, ráo tóng liǔ pú táo, duō niú yáng, chū hǎo mǎ. tài shǐ zhōng, qí wáng nà bí qiǎn shǐ shàng fēng shì, bìng xiàn shàn mǎ.
康居國在大宛西北可二千里,與粟弋、伊列鄰接。其王居蘇薤城。風俗及人貌、 衣服略同大宛。地和暖,饒桐柳蒲陶,多牛羊,出好馬。泰始中,其王那鼻遣使上 封事,並獻善馬。
dà qín guó yī míng lí jiān, zài xī hǎi zhī xī, qí dì dōng xī nán běi gè shù qiān lǐ. yǒu chéng yì, qí chéng zhōu huí bǎi yú lǐ. wū yǔ jiē yǐ shān hú wèi zhuó ér, liú lí wèi qiáng bì, shuǐ jīng wèi zhù chǔ. qí wáng yǒu wǔ gōng, qí gōng xiāng qù gè shí lǐ, měi dàn yú yī gōng tīng shì, zhōng ér fù shǐ. ruò guó yǒu zāi yì, zhé gèng lì xián rén, fàng qí jiù wáng, bèi fàng zhě yì bù gǎn yuàn. yǒu guān cáo bù lǐng, ér wén zì xí hú, yì yǒu bái gài xiǎo chē jīng qí zhī shǔ, jí yóu yì zhì zhì, yī rú zhōng zhōu. qí rén zhǎng dà, mào lèi zhōng guó rén ér hú fú. qí tǔ duō chū jīn yù bǎo wù míng zhū dà bèi, yǒu yè guāng bì hài jī xī jí huǒ huàn bù, yòu néng cì jīn lǚ xiù jí jī jǐn lǚ jì. yǐ jīn yín wèi qián, yín qián shí dāng jīn qián zhī yī. ān xī tiān zhú rén yǔ zhī jiāo shì yú hǎi zhōng, qí lì bǎi bèi. lín guó shǐ dào zhě, zhé lǐn yǐ jīn qián. tú jīng dà hǎi, hǎi shuǐ xián kǔ bù kě shí, shāng kè wǎng lái jiē jī sān suì liáng, shì yǐ zhì zhě xī shǎo.
大秦國一名犁鞬,在西海之西,其地東西南北各數千里。有城邑,其城周回百 余里。屋宇皆以珊瑚為梲栭,琉璃為牆壁,水精為柱礎。其王有五宮,其宮相去各 十里,每旦於一宮聽事,終而復始。若國有災異,輒更立賢人,放其舊王,被放者 亦不敢怨。有官曹簿領,而文字習胡,亦有白蓋小車、旌旗之屬,及郵驛制置,一 如中州。其人長大,貌類中國人而胡服。其土多出金玉寶物、明珠、大貝,有夜光 璧、駭雞犀及火浣布,又能刺金縷繡及積錦縷罽。以金銀為錢,銀錢十當金錢之一。 安息、天竺人與之交市於海中,其利百倍。鄰國使到者,輒廩以金錢。途經大海, 海水咸苦不可食,商客往來皆齎三歲糧,是以至者稀少。
hàn shí dōu hù bān chāo qiǎn yuàn gān yīng shǐ qí guó, rù hǎi, chuán rén yuē: hǎi zhōng yǒu sī mù zhī wù, wǎng zhě mò bù bēi huái. ruò hàn shǐ bù liàn fù mǔ qī zǐ zhě, kě rù. yīng bù néng dù. wǔ dì tài kāng zhōng, qí wáng qiǎn shǐ gòng xiàn.
漢時都護班超遣掾甘英使其國,入海,船人曰:「海中有思慕之物,往者莫不 悲懷。若漢使不戀父母妻子者,可入。」英不能渡。武帝太康中,其王遣使貢獻。
nán mán, lín yì fú nán.
南蠻,林邑、扶南。
lín yì guó běn hàn shí xiàng lín xiàn, zé mǎ yuán zhù zhù zhī chù yě, qù nán hǎi sān qiān lǐ. hòu hàn mò, xiàn gōng cáo xìng qū, yǒu zǐ yuē lián, shā lìng zì lì wèi wáng, zi sūn xiāng chéng. qí hòu wáng wú sì, wài sūn fàn xióng dài lì. xióng sǐ, zi yì lì. qí sú jiē kāi běi hù yǐ xiàng rì, zhì yú jū zhǐ, huò dōng xī wú dìng. rén xìng xiōng hàn, guǒ yú zhàn dòu, biàn shān xí shuǐ, bù xián píng dì. sì shí xuān nuǎn, wú shuāng wú xuě, rén jiē luǒ lù tú xiǎn, yǐ hēi sè wèi měi. guì nǚ jiàn nán, tóng xìng wèi hūn, fù xiān pīng xù. nǚ jià zhī shí, zhe jiā pán yī, héng fú hé fèng rú jǐng lán, shǒu dài bǎo huā. jū sàng jiǎn bìn wèi zhī xiào, fán shī zhōng yě wèi zhī zàng. qí wáng fú tiān guān, bèi yīng luò, měi tīng zhèng, zǐ dì shì chén jiē bù dé jìn zhī.
林邑國本漢時象林縣,則馬援鑄柱之處也,去南海三千里。後漢末,縣功曹姓 區,有子曰連,殺令自立為王,子孫相承。其後王無嗣,外孫范熊代立。熊死,子 逸立。其俗皆開北戶以向日,至於居止,或東西無定。人性兇悍,果於戰鬥,便山 習水,不閒平地。四時暄暖,無霜無雪,人皆倮露徒跣,以黑色為美。貴女賤男, 同姓為婚,婦先娉婿。女嫁之時,著迦盤衣,橫幅合縫如井欄,首戴寶花。居喪翦 鬢謂之孝,燔屍中野謂之葬。其王服天冠,被纓絡,每聽政,子弟侍臣皆不得近之。
zì sūn quán yǐ lái, bù cháo zhōng guó. zhì wǔ dì tài kāng zhōng, shǐ lái gòng xiàn. xián kāng èr nián, fàn yì sǐ, nú wén zuǎn wèi. wén, rì nán xī juǎn xiàn yí shuài fàn chuí nú yě. cháng mù niú jiàn zhōng, huò èr lǐ yú, huà chéng tiě, yòng yǐ wèi dāo. dāo chéng, nǎi duì dà shí zhàng ér zhòu zhī yuē: lǐ yú biàn huà, yě chéng shuāng dāo, shí zhàng pò zhě, shì yǒu shén líng. jìn zhuó zhī, shí jí wǎ jiě. wén zhī qí shén, nǎi huái zhī. suí shāng jiǎ wǎng lái, jiàn shàng guó zhì dù, zhì lín yì, suì jiào yì zuò gōng shì chéng yì jí qì xiè. yì shén ài xìn zhī, shǐ wèi jiāng. wén nǎi zèn yì zhū zi, huò xǐ huò bēn. jí yì sǐ, wú sì, wén suì zì lì wèi wáng. yǐ yì qī qiè xī zhì zhī gāo lóu, cóng jǐ zhě nà zhī, bù cóng zhě jué qí shí. yú shì nǎi gōng dà qí jiè xiǎo qí jiè shì pū xú láng qū dōu gān lǔ fú dān děng zhū guó, bìng zhī, yǒu zhòng sì wǔ wàn rén. qiǎn shǐ tōng biǎo rù gòng yú dì, qí shū jiē hú zì. zhì yǒng hé sān nián, wén lǜ qí zhòng gōng xiàn rì nán, hài tài shǒu xià hóu lǎn, shā wǔ liù qiān rén, yú bēn jiǔ zhēn, yǐ lǎn shī jì tiān, chǎn píng xī juǎn xiàn chéng, suì jù rì nán. gào jiāo zhōu cì shǐ zhū fān, qiú yǐ rì nán běi bǐ héng shān wèi jiè.
自孫權以來,不朝中國。至武帝太康中,始來貢獻。咸康二年,范逸死,奴文 纂位。文,日南西卷縣夷帥范椎奴也。嘗牧牛澗中,獲二鯉魚,化成鐵,用以為刀。 刀成,乃對大石嶂而咒之曰:「鯉魚變化,冶成雙刀,石嶂破者,是有神靈。」進 斫之,石即瓦解。文知其神,乃懷之。隨商賈往來,見上國制度,至林邑,遂教逸 作宮室、城邑及器械。逸甚愛信之,使為將。文乃譖逸諸子,或徙或奔。及逸死, 無嗣,文遂自立為王。以逸妻妾悉置之高樓,從己者納之,不從者絕其食。於是乃 攻大岐界、小岐界、式仆、徐狼、屈都、乾魯、扶單等諸國,並之,有眾四五萬人。 遣使通表入貢於帝,其書皆胡字。至永和三年,文率其眾攻陷日南,害太守夏侯覽, 殺五六千人,余奔九真,以覽屍祭天,剷平西卷縣城,遂據日南。告交州刺史硃蕃, 求以日南北鄙橫山為界。
chū, jiǎo wài zhū guó cháng jī bǎo wù zì hǎi lù lái mào huò, ér jiāo zhōu cì shǐ rì nán tài shǒu duō tān lì qīn wǔ, shí zhé èr sān. zhì cì shǐ jiāng zhuàng shí, shǐ hán jí lǐng rì nán tài shǒu, jí gū jiào tài bàn, yòu fá chuán diào bāo, shēng yún zhēng fá, yóu shì zhū guó huì fèn. qiě lín yì shǎo tián, tān rì nán zhī dì, jí sǐ jué, jì yǐ xiè zhuó, qīn kè rú chū. jí lǎn zhì jùn, yòu dān huāng yú jiǔ, zhèng jiào yù luàn, gù bèi pò miè.
初,徼外諸國嘗齎寶物自海路來貿貨,而交州刺史、日南太守多貪利侵侮,十 折二三。至刺史姜壯時,使韓戢領日南太守,戢估較太半,又伐船調枹,聲雲征伐, 由是諸國恚憤。且林邑少田,貪日南之地,戢死絕,繼以謝擢,侵刻如初。及覽至 郡,又耽荒於酒,政教愈亂,故被破滅。
jì ér wén hái lín yì. shì suì, zhū fān shǐ dū hù liú xióng shù yú rì nán, wén fù gōng xiàn zhī. sì nián, wén yòu xí jiǔ zhēn, hài shì shù shí bā jiǔ. míng nián, zhēng xī dū hù téng jùn lǜ jiāo guǎng zhī bīng fá wén yú lú róng, wèi wén suǒ bài, tuì cì jiǔ zhēn. qí nián, wén sǐ, zi fú sì.
既而文還林邑。是歲,硃蕃使督護劉雄戍於日南,文復攻陷之。四年,文又襲 九真,害士庶十八九。明年,征西督護滕畯率交廣之兵伐文於盧容,為文所敗,退 次九真。其年,文死,子佛嗣。
shēng píng mò, guǎng zhōu cì shǐ shèng hán lǜ zhòng fá zhī, fú jù, qǐng jiàng, hán yǔ méng ér hái. zhì xiào wǔ dì níng kāng zhōng, qiǎn shǐ gòng xiàn. zhì yì xī zhōng, měi suì yòu lái kòu rì nán jiǔ zhēn jiǔ dé děng zhū jùn, shā shāng shén zhòng, jiāo zhōu suì zhì xū ruò, ér lín yì yì yòng pí bì.
昇平末,廣州刺史勝含率眾伐之,佛懼,請降,含與盟而還。至孝武帝寧康中, 遣使貢獻。至義熙中,每歲又來寇日南、九真、九德等諸郡,殺傷甚眾,交州遂致 虛弱,而林邑亦用疲弊。
fú sǐ, zi hú dá lì, shàng shū gòng jīn pán wǎn jí jīn zhēng děng wù.
佛死,子胡達立,上疏貢金盤椀及金鉦等物。
fú nán xī qù lín yì sān qiān yú lǐ, zài hǎi dà wān zhōng, qí jìng guǎng mào sān qiān lǐ, yǒu chéng yì gōng shì. rén jiē chǒu hēi quán fā, luǒ shēn xiǎn xíng. xìng zhì zhí, bù wèi kòu dào, yǐ gēng zhǒng wèi wù, yī suì zhǒng, sān suì huò. yòu hǎo diāo wén kè lòu, shí qì duō yǐ yín wèi zhī, gòng fù yǐ jīn yín zhū xiāng. yì yǒu shū jì fǔ kù, wén zì yǒu lèi yú hú. sàng zàng hūn yīn lüè tóng lín yì.
扶南西去林邑三千餘里,在海大灣中,其境廣袤三千里,有城邑宮室。人皆丑 黑拳發,倮身跣行。性質直,不為寇盜,以耕種為務,一歲種,三歲獲。又好雕文 刻鏤,食器多以銀為之,貢賦以金銀珠香。亦有書記府庫,文字有類於胡。喪葬婚 姻略同林邑。
qí wáng běn shì nǚ zǐ, zì yè liǔ. shí yǒu wài guó rén hùn kuì zhě, xiān shì shén, mèng shén cì zhī gōng, yòu jiào zài bó rù hǎi. hùn kuì dàn yì shén cí, dé gōng, suì suí jiǎ rén fàn hǎi zhì fú nán wài yì. yè liǔ lǜ zhòng yù zhī, hùn kuì jǔ gōng, yè liǔ jù, suì jiàng zhī. yú shì hùn kuì nà yǐ wèi qī, ér jù qí guó. hòu yìn shuāi wēi, zi sūn bù shào, qí jiāng fàn xún fù shì wáng fú nán yǐ.
其王本是女子,字葉柳。時有外國人混潰者,先事神,夢神賜之弓,又教載舶 入海。混潰旦詣神祠,得弓,遂隨賈人泛海至扶南外邑。葉柳率眾御之,混潰舉弓, 葉柳懼,遂降之。於是混潰納以為妻,而據其國。後胤衰微,子孫不紹,其將范尋 復世王扶南矣。
wǔ dì tài shǐ chū, qiǎn shǐ gòng xiàn. tài kāng zhōng, yòu pín lái. mù dì shēng píng chū, fù yǒu zhú zhān tán chēng wáng, qiǎn shǐ gòng xún xiàng. dì yǐ shū fāng yì shòu, kǒng wèi rén huàn, zhào hái zhī.
武帝泰始初,遣使貢獻。太康中,又頻來。穆帝昇平初,復有竺旃檀稱王,遣 使貢馴象。帝以殊方異獸,恐為人患,詔還之。
běi dí, xiōng nú.
北狄,匈奴。
xiōng nú zhī lèi, zǒng wèi zhī běi dí. xiōng nú dì nán jiē yàn zhào, běi jì shā mò, dōng lián jiǔ yí, xī jù liù róng. shì shì zì xiāng jūn chén, bù bǐng zhōng guó zhēng shuò. xià yuē: xūn yù, yīn yuē guǐ fāng, zhōu yuē xiǎn yǔn, hàn yuē xiōng nú. qí qiáng ruò shèng shuāi fēng sú hào shàng qū yù suǒ zài, jiē liè yú qián shǐ.
匈奴之類,總謂之北狄。匈奴地南接燕趙,北暨沙漠,東連九夷,西距六戎。 世世自相君臣,不稟中國正朔。夏曰:薰鬻,殷曰鬼方,周曰獫狁,漢曰匈奴。其 強弱盛衰、風俗好尚區域所在,皆列於前史。
qián hàn mò, xiōng nú dà luàn, wǔ dān yú zhēng lì, ér hū hán xié dān yú shī qí guó, xié lǜ bù luò, rù chén yú hàn. hàn jiā qí yì, gē bīng zhōu bìng jiè yǐ ān zhī. yú shì xiōng nú wǔ qiān yú luò rù jū shuò fāng zhū jùn, yǔ hàn rén zá chù. hū hán xié gǎn hàn ēn, lái cháo, hàn yīn liú zhī, cì qí dǐ shě, yóu yīn běn hào, tīng chēng dān yú, suì gěi mián juàn qián gǔ, yǒu rú liè hóu. zi sūn chuán xí, lì dài bù jué. qí bù luò suí suǒ jū jùn xiàn, shǐ zǎi mù zhī, yǔ biān hù dà tóng, ér bù shū gòng fù. duō lì nián suǒ, hù kǒu jiàn zī, mí màn běi shuò, zhuǎn nán jìn zhì. hòu hàn mò, tiān xià sāo dòng, qún chén jìng yán hú rén wěi duō, jù bì wèi kòu, yí xiān wèi qí fáng. jiàn ān zhōng, wèi wǔ dì shǐ fēn qí zhòng wèi wǔ bù, bù lì qí zhōng guì zhě wèi shuài, xuǎn hàn rén wèi sī mǎ yǐ jiān dū zhī. wèi mò, fù gǎi shuài wèi dū wèi. qí zuǒ bù dū wèi suǒ tǒng kě wàn yú luò, jū yú tài yuán gù zī shì xiàn yòu bù dū wèi kě liù qiān yú luò, jū qí xiàn nán bù dū wèi kě sān qiān yú luò, jū pú zi xiàn běi bù dū wèi kě sì qiān yú luò, jū xīn xìng xiàn zhōng bù dū wèi kě liù qiān yú luò, jū dà líng xiàn.
前漢末,匈奴大亂,五單于爭立,而呼韓邪單于失其國,攜率部落,入臣於漢。 漢嘉其意,割并州並界以安之。於是匈奴五千餘落入居朔方諸郡,與漢人雜處。呼 韓邪感漢恩,來朝,漢因留之,賜其邸舍,猶因本號,聽稱單于,歲給綿絹錢穀, 有如列侯。子孫傳襲,歷代不絕。其部落隨所居郡縣,使宰牧之,與編戶大同,而 不輸貢賦。多歷年所,戶口漸滋,瀰漫北朔,轉難禁制。後漢末,天下騷動,群臣 競言胡人猥多,懼必為寇,宜先為其防。建安中,魏武帝始分其眾為五部,部立其 中貴者為帥,選漢人為司馬以監督之。魏末,復改帥為都尉。其左部都尉所統可萬 余落,居於太原故茲氏縣;右部都尉可六千餘落,居祁縣;南部都尉可三千餘落, 居蒲子縣;北部都尉可四千餘落,居新興縣;中部都尉可六千餘落,居大陵縣。
wǔ dì jiàn zuò hòu, sài wài xiōng nú dà shuǐ, sāi ní hēi nán děng èr wàn yú luò guī huà, dì fù nà zhī, shǐ jū hé xī gù yí yáng chéng xià. hòu fù yǔ jìn rén zá jū, yóu shì píng yáng xī hé tài yuán xīn xìng shàng dǎng lè píng zhū jùn mí bù yǒu yān. tài shǐ qī nián, dān yú měng pàn, tún kǒng xié chéng. wǔ dì qiǎn lóu hóu hé zhēn chí jié tǎo zhī. zhēn sù yǒu zhì lüè, yǐ měng zhòng xiōng hàn, fēi shǎo bīng suǒ zhì, nǎi qián yòu měng zuǒ bù dū lǐ kè shā měng, yú shì xiōng nú zhèn fú, jī nián bù gǎn fù fǎn. qí hòu shāo yīn fèn hèn, shā hài zhǎng shǐ, jiàn wèi biān huàn. shì yù shǐ xī hé guō qīn shàng shū yuē: róng dí qiáng guǎng, lì gǔ wèi huàn. wèi chū rén guǎ, xī běi zhū jùn jiē wèi róng jū. jīn suī fú cóng, ruò bǎi nián zhī hòu yǒu fēng chén zhī jǐng, hú qí zì píng yáng shàng dǎng bù sān rì ér zhì mèng jīn, běi dì xī hé tài yuán féng yì ān dìng shàng jùn jǐn wèi dí tíng yǐ. yí jí píng wú zhī wēi, móu chén měng jiāng zhī lüè, chū běi dì xī hé ān dìng, fù shàng jùn, shí féng yì, yú píng yáng yǐ běi zhū xiàn mù qǔ sǐ zuì, xǐ sān hé sān wèi jiàn shì sì wàn jiā yǐ chōng zhī. yì bù luàn huá, jiàn xǐ píng yáng hóng nóng wèi jùn jīng zhào shàng dǎng zá hú, jùn sì yí chū rù zhī fáng, míng xiān wáng huāng fú zhī zhì, wàn shì zhī zhǎng cè yě. dì bù nà. zhì tài kāng wǔ nián, fù yǒu xiōng nú hú tài ē hòu lǜ qí bù luò èr wàn jiǔ qiān sān bǎi rén guī huà. qī nián, yòu yǒu xiōng nú hú dōu dà bó jí wēi shā hú děng gè lǜ zhǒng lèi dà xiǎo fán shí wàn yú kǒu, yì yōng zhōu cì shǐ fú fēng wáng jùn jiàng fù. míng nián, xiōng nú dū du dà dòu dé yī yù jū děng fù lǜ zhǒng luò dà xiǎo wàn yī qiān wǔ bǎi kǒu, niú èr wàn èr qiān tóu, yáng shí wàn wǔ qiān kǒu, chē lú shí wù bù kě shèng jì, lái jiàng, bìng gòng qí fāng wù, dì bìng fǔ nà zhī.
武帝踐阼後,塞外匈奴大水,塞泥、黑難等二萬餘落歸化,帝復納之,使居河 西故宜陽城下。後復與晉人雜居,由是平陽、西河、太原、新興、上黨、樂平諸郡 靡不有焉。泰始七年,單于猛叛,屯孔邪城。武帝遣婁侯何楨持節討之。楨素有志 略,以猛眾兇悍,非少兵所制,乃潛誘猛左部督李恪殺猛,於是匈奴震服,積年不 敢復反。其後稍因忿恨,殺害長史,漸為邊患。侍御史西河郭欽上疏曰:「戎狄強 獷,歷古為患。魏初人寡,西北諸郡皆為戎居。今雖服從,若百年之後有風塵之警, 胡騎自平陽、上黨不三日而至孟津,北地、西河、太原、馮翊、安定、上郡盡為狄 庭矣。宜及平吳之威,謀臣猛將之略,出北地、西河、安定,復上郡,實馮翊,於 平陽已北諸縣募取死罪,徙三河、三魏見士四萬家以充之。裔不亂華,漸徙平陽、 弘農、魏郡、京兆、上黨雜胡,峻四夷出入之防,明先王荒服之制,萬世之長策也。」 帝不納。至太康五年,復有匈奴胡太阿厚率其部落二萬九千三百人歸化。七年,又 有匈奴胡都大博及萎莎胡等各率種類大小凡十萬餘口,詣雍州刺史扶風王駿降附。 明年,匈奴都督大豆得一育鞠等復率種落大小萬一千五百口,牛二萬二千頭,羊十 萬五千口,車廬什物不可勝紀,來降,並貢其方物,帝並撫納之。
běi dí yǐ bù luò wèi lèi, qí rù jū sāi zhě yǒu tú gè zhǒng xiān zhī zhǒng kòu tóu zhǒng wū tán zhǒng chì lēi zhǒng hàn zhì zhǒng hēi láng zhǒng chì shā zhǒng yù bǐng zhǒng wēi shā zhǒng tū tóng zhǒng bó miè zhǒng qiāng qú zhǒng hè lài zhǒng zhōng qí zhǒng dà lóu zhǒng yōng qū zhǒng zhēn shù zhǒng lì jié zhǒng, fán shí jiǔ zhǒng, jiē yǒu bù luò, bù xiāng zá cuò. tú gè zuì háo guì, gù dé wèi dān yú, tǒng lǐng zhū zhǒng. qí guó hào yǒu zuǒ xián wáng yòu xián wáng zuǒ yì lí wáng yòu yì lí wáng zuǒ yú lù wáng yòu yú lù wáng zuǒ jiàn shàng wáng yòu jiàn shàng wáng zuǒ shuò fāng wáng yòu shuò fāng wáng zuǒ dú lù wáng yòu dú lù wáng zuǒ xiǎn lù wáng yòu xiǎn lù wáng zuǒ ān lè wáng yòu ān lè wáng fán shí liù děng, jiē yòng dān yú qīn zi dì yě. qí zuǒ xián wáng zuì guì, wéi tài zǐ dé jū zhī. qí sì xìng, yǒu hū yán shì bo shì lán shì qiáo shì. ér hū yán shì zuì guì, zé yǒu zuǒ rì zhú yòu rì zhú, shì wèi fǔ xiāng bo shì zé yǒu zuǒ jǔ qú yòu jǔ qú lán shì zé yǒu zuǒ dāng hù yòu dāng hù qiáo shì zé yǒu zuǒ dōu hóu yòu dōu hóu. yòu yǒu chē yáng jǔ qú yú dì zhū zá hào, yóu zhōng guó bǎi guān yě. qí guó rén yǒu qí wú shì lēi shì jiē yǒng jiàn, hǎo fǎn pàn. wǔ dì shí, yǒu qí dū qí wú qiàn xié fá wú yǒu gōng, qiān chì shā dū wèi.
北狄以部落為類,其入居塞者有屠各種、鮮支種、寇頭種、烏譚種、赤勒種、 捍蛭種、黑狼種、赤沙種、郁鞞種、萎莎種、禿童種、勃蔑種、羌渠種、賀賴種、 鍾跂種、大樓種、雍屈種、真樹種、力羯種,凡十九種,皆有部落,不相雜錯。屠 各最豪貴,故得為單于,統領諸種。其國號有左賢王、右賢王、左奕蠡王、右奕蠡 王、左於陸王、右於陸王、左漸尚王、右漸尚王、左朔方王、右朔方王、左獨鹿王、 右獨鹿王、左顯祿王、右顯祿王、左安樂王、右安樂王、凡十六等,皆用單于親子 弟也。其左賢王最貴,唯太子得居之。其四姓,有呼延氏、卜氏、蘭氏、喬氏。而 呼延氏最貴,則有左日逐、右日逐,世為輔相;卜氏則有左沮渠、右沮渠;蘭氏則 有左當戶、右當戶;喬氏則有左都侯、右都侯。又有車陽、沮渠、餘地諸雜號,猶 中國百官也。其國人有綦毋氏、勒氏、皆勇健,好反叛。武帝時,有騎督綦毋俔邪 伐吳有功,遷赤沙都尉。
huì dì yuán kāng zhōng, xiōng nú hǎo sàn gōng shàng dǎng, shā zhǎng lì, rù shǒu shàng jùn. míng nián, sàn dì dù yuán yòu lǜ féng yì běi dì qiāng hú gōng pò èr jùn. zì cǐ yǐ hòu, běi dí jiàn shèng, zhōng yuán luàn yǐ.
惠帝元康中,匈奴郝散攻上黨,殺長吏,入守上郡。明年,散弟度元又率馮翊、 北地羌胡攻破二郡。自此已後,北狄漸盛,中原亂矣。
shǐ chén yuē: fū xiāo xíng bǐng qì, shì chēng wàn wù zhī líng, xì tǔ suí fāng, nǎi yǒu qún fēn zhī yì. dǎo rén yì zhě wèi zhōng yù, sì xiōng guǎng zhě wèi wài yí, pì zhū cǎo mù, qū yǐ bié yǐ. yí dí zhī tú, míng jiào suǒ jué, kuī biān hóu xì, zì gǔ wèi huàn, jī zhū qián shǐ, píng líng fěi yī. xuān huáng běi zhú, táng dì nán zhēng, yīn hòu dōng kān, zhōu wáng xī shòu, jiē suǒ yǐ yù qí qīn luàn yě. yíng liú zhī jì, xiōng nú zuì qiáng yuán chéng zhī jiān, hū hán wěi zhì, hàn jiā qí jié, chù zhī zhōng rǎng. lì nián sī yǒng, zhǒng lèi yú fán, chuǎn hào shū míng, bù kě shèng zài. yuán jí tài shǐ, fěi gé qián mí, guǎng pì sāi yuán, gèng zhāo zhǒng luò, nà wēi shā zhī hòu fù, kāi yù jū zhī xīn jiàng, jiē zhàng lián gōu, chōng jiāo yǎn diān. jì ér fèi chún chéng sú, míng dí wèi qún, zhèn xiāo xiǎng ér shān zāi, zì láng xīn ér chěng bào. hé zhēn zòng cè, fú jǔ yú jiān méng guō qīn chí shū, wú jiù yú yāo jiàn. wèi huán xīng jì, zuò qīng dū yì, lí yuán tú dì, xiōng zú tāo tiān. jī qí suǒ yóu, yì wǔ huáng zhī shī yě. tǔ gǔ hún fēn xù wěi yàn, yuǎn cí zhèng dí, lǜ dōng hú zhī yú zhòng, yǎn xī qiāng zhī jiù yǔ, gāng shū zhèng xiá, dì guǎng bīng quán, kuò wàn lǐ zhī jī, yí yī kuāng zhī xùn, fú wàng zhōng yì, liáng kě jiā yān. tǔ yán sù biāo hóng wěi, jiàn fāng yú xiàng jí, shǐ zūn cháo huà, jù yāo yú jiāng cōng, gāo jié bù qún, yì shū fān zhī xiù yě. yè yán zhì xiào, jì xīn āi yú shè cǎo pì xī shēn yǒu, mài gǔ liè yú fēn jīng shì lián zhēng zhēng, guāng fèng xiān zhī yì shì pí jiǎo jiǎo, yùn jīng shí zhī lüè luò gàn tóng yòu, zǎo shàn yīng guī, wèi chěng xióng xīn, xiān cuī xiōng shǒu, fèng shùn zhě bì bài, qǐ tiān wáng jìn hū! qiě hún guī lián zhī, shēng zì biān jí, gè móu sūn ér yì zǐ, xián gé yì ér xī huá. guī yìn jiān xiōng, jiǎ fèng tú ér qiè hào, hún sì zhōng jǐn, jù lóng hé ér guī chéng. huái jiān zhě shù shì ér wáng, zī zhōng zhě lèi yè mí shào, jī shàn yú qìng, sī yán xìn yǐ.
史臣曰:夫宵形稟氣,是稱萬物之靈,系土隨方,乃有群分之異。蹈仁義者為 中寓,肆凶獷者為外夷,譬諸草木,區以別矣。夷狄之徒,名教所絕,窺邊侯隙, 自古為患,稽諸前史,憑陵匪一。軒皇北逐,唐帝南征,殷後東戡,周王西狩,皆 所以御其侵亂也。嬴劉之際,匈奴最強;元成之間,呼韓委質,漢嘉其節,處之中 壤。歷年斯永,種類逾繁,舛號殊名,不可勝載。爰及泰始,匪革前迷,廣辟塞垣, 更招種落,納萎莎之後附,開育鞠之新降,接帳連韝,充郊掩甸。既而沸脣成俗, 鳴鏑為群,振鴞響而挻災,恣狼心而逞暴。何楨縱策,弗沮於奸萌;郭欽馳疏,無 救於妖漸。未環星紀,坐傾都邑,黎元塗地,凶族滔天。跡其所由,抑武皇之失也。 吐谷渾分緒偽燕,遠辭正嫡,率東胡之餘眾,掩西羌之舊宇,綱疏政暇,地廣兵全, 廓萬里之基,貽一匡之訓,弗忘忠義,良可嘉焉。吐延夙標宏偉,見方於項籍,始 遵朝化,遽夭於姜聰,高節不群,亦殊籓之秀也。葉延至孝,寄新哀於射草;辟奚 深友,邁古烈於分荊;視連蒸蒸,光奉先之義;視羆矯矯,蘊經時之略;洛干童幼, 早擅英規,未騁雄心,先摧兇手,奉順者必敗,豈天亡晉乎!且渾廆連枝,生自邊 極,各謀孫而翼子,咸革裔而希華。廆胤奸凶,假鳳圖而竊號,渾嗣忠謹,距龍涸 而歸誠。懷奸者數世而亡,資忠者累葉彌劭,積善餘慶,斯言信矣。
zàn yuē: tì yǐ qián wáng, qū bié qún fāng. pàn yóu dé chí, cháo yīn huà chāng. wǔ hòu shēng tú, zhì mèi qiān hú. jù lún jiā guó, duō xiè míng mó. gǔ hún yīng fèn, sī jiǎo tuí yùn kè chāng qí xù, shí zī zhōng xùn.
贊曰:逖矣前王,區別群方。叛由德弛,朝因化昌。武后升圖,智昧遷胡。遽 淪家國,多謝明謨。谷渾英奮,思矯穨運;克昌其緒,實資忠訓。