liú yì, zì xī lè, péng chéng pèi rén yě. zēng zǔ jù, guǎng líng xiāng. shū fù zhèn, zuǒ guāng lù dài fū. yì shǎo yǒu dà zhì, bù xiū jiā rén chǎn yè, shì wèi zhōu cóng shì, huán hóng yǐ wèi zhōng bīng cān jūn shǔ. huán xuán cuàn wèi, yì yǔ liú yù hé wú jì wèi yǒng zhī děng qǐ yì bīng, mì móu tǎo xuán, yì tǎo xú zhōu cì shǐ huán xiū yú jīng kǒu qīng zhōu cì shǐ huán hóng yú guǎng líng. yù lǜ yì děng zhì zhú lǐ, xuán shǐ qí jiāng huáng fǔ fū wú fǔ zhī běi jù yì jūn, yù zhī yú jiāng chéng, lín zhèn zhǎn fǔ zhī, jìn zhì luó luò qiáo, yòu zhǎn fū shǒu. xuán dà jù, shǐ huán qiān hé dàn zhī tún fù zhōu shān. yì děng jūn zhì jiǎng shān, yù shǐ léi ruò dēng shān, duō zhāng qí zhì, xuán bù zhī cè, yì yǐ wēi jù. qiān děng shì zú duō běi fǔ rén, sù shè fú yù, mò gǎn chū dòu. yù yǔ yì děng fēn wèi shù duì, jìn tū qiān zhèn, jiē shū sǐ zhàn, wú bù yī dāng bǎi. shí dōng běi fēng jí, yì jūn fàng huǒ, yān chén zhāng tiān, gǔ zào zhī yīn zhèn hài jīng yì, qiān děng zhū jūn yī shí bēn sàn. xuán jì xī zǒu, yù yǐ yì wèi guān jūn jiāng jūn qīng zhōu cì shǐ, yǔ hé wú jì liú dào guī niè xuán. xuán bī dì jí láng yá wáng xī shàng, yì yǔ dào guī jí xià pī tài shǒu mèng huái yù děng zhuī jí xuán, zhàn yú zhēng róng zhōu. yì chéng fēng zòng huǒ. jǐn ruì zhēng xiān, xuán zhòng dà kuì, shāo zī zhòng yè zǒu. xuán jiāng guō quán liú yǎ děng xí xiàn xún yáng, yì qiǎn wǔ wēi jiāng jūn liú huái sù tǎo píng zhī.
劉毅,字希樂,彭城沛人也。曾祖距,廣陵相。叔父鎮,左光祿大夫。毅少有 大志,不修家人產業,仕為州從事,桓弘以為中兵參軍屬。桓玄篡位,毅與劉裕、 何無忌、魏詠之等起義兵,密謀討玄,毅討徐州刺史桓修於京口、青州刺史桓弘於 廣陵。裕率毅等至竹里,玄使其將皇甫敷、吳甫之北距義軍,遇之於江乘,臨陣斬 甫之,進至羅落橋,又斬敷首。玄大懼,使桓謙、何澹之屯覆舟山。毅等軍至蔣山, 裕使羸弱登山,多張旗幟,玄不之測,益以危懼。謙等士卒多北府人,素懾伏裕, 莫敢出斗。裕與毅等分為數隊,進突謙陣,皆殊死戰,無不一當百。時東北風急, 義軍放火,煙塵張天,鼓譟之音震駭京邑,謙等諸軍一時奔散。玄既西走,裕以毅 為冠軍將軍、青州刺史,與何無忌、劉道規躡玄。玄逼帝及琅邪王西上,毅與道規 及下邳太守孟懷玉等追及玄,戰於崢嶸洲。毅乘風縱火。盡銳爭先,玄眾大潰,燒 輜重夜走。玄將郭銓、劉雅等襲陷尋陽,毅遣武威將軍劉懷肅討平之。
jí xuán sǐ, huán zhèn huán qiān fù jù zhòng jù yì yú líng xī. xuán jiāng féng gāi yǐ bīng huì zhèn, yì jìn jī, wèi zhèn suǒ bài, tuì cì xún yáng, zuò miǎn guān, xún yuán zhī. liú yù mìng hé wú jì shòu yì jié dù, wú jì yǐ dū shè wèi fán, zhé biàn jiě tǒng. yì jí wú jì zhuān shàn, miǎn qí láng yá nèi shǐ, yǐ fǔ guó jiāng jūn shè jūn shì, wú jì suì yǔ yì bù píng. yì wéi zì yǐn jiù, shí lùn wěi zhī. yì fù yǔ dào guī fā xún yáng. huán liàng zì hào jiāng zhōu cì shǐ, qiǎn liú jìng xuān jī zǒu zhī. yì jūn cì xià kǒu. shí zhèn dǎng féng gāi shù dà àn, mèng shān tú jù lǔ chéng, huán shān kè shǒu yǎn yuè lěi, zhòng hé wàn rén, lián jiàn èr àn, shuǐ lù xiāng yuán. yì dū zhòng jūn jìn tǎo, wèi zhì fù kǒu, yù fēng piāo méi qiān yú rén. yì yǔ liú huái sù suǒ miǎo děng gōng lǔ chéng, dào guī gōng yǎn yuè lěi, hé wú jì yǔ tán zhī liè jiàn yú zhōng liú, yǐ fáng yuè yì. yì gōng guàn jiǎ zhòu, líng chéng bàn rì ér èr lěi jù kuì, shēng qín shān kè, ér féng gāi dùn zǒu. yì jìn píng bā líng. yǐ yì wèi shǐ chí jié yǎn zhōu cì shǐ, jiāng jūn rú gù. yì hào lìng yán zhěng, suǒ jīng xū yì, bǎi xìng ān yuè. nán yáng tài shǒu lǔ zōng zhī qǐ yì, xí xiāng yáng, pò huán wèi. yì děng zhū jūn cì jiāng líng zhī mǎ tóu. zhèn yōng chéng yú, chū yíng jiāng jīn. zōng zhī yòu pò wěi jiāng wēn kǎi, zhèn zì jī zōng zhī. yì yīn lǜ wú jì dào guī děng zhū jūn pò féng gāi yú yù zhāng kǒu, tuī fēng ér jìn, suì rù jiāng líng. zhèn wén chéng xiàn, yǔ qiān běi zǒu, chéng yú fǎn zhèng. yì zhí xuán dǎng biàn fàn zhī yáng sēng shòu xià hóu chóng zhī huán dào gōng děng, jiē zhǎn zhī. huán zhèn fù yǔ fú hóng zì yún chéng xí xiàn jiāng líng, yǔ liú huái sù xiāng chí. yì qiǎn bù jiāng jī zhèn, shā zhī, bìng zhǎn wěi fǔ jiāng jūn huán zhēn. yì yòu gōng bá qiān líng, zhǎn xuán tài shǒu liú shū zǔ yú lín zhàng. qí yú yōng zhòng jiǎ hào yǐ shí shù, jiē tǎo píng zhī. èr zhōu jì píng, yǐ yì wèi fǔ jūn jiāng jūn. shí diāo yù děng zuò luàn, tún yú xiāng zhōng, yì qiǎn jiāng fēn tǎo, jiē miè zhī.
及玄死,桓振、桓謙復聚眾距毅於靈溪。玄將馮該以兵會振,毅進擊,為振所 敗,退次尋陽,坐免官,尋原之。劉裕命何無忌受毅節度,無忌以督攝為煩,輒便 解統。毅疾無忌專擅,免其琅邪內史,以輔國將軍攝軍事,無忌遂與毅不平。毅唯 自引咎,時論韙之。毅復與道規發尋陽。桓亮自號江州刺史,遣劉敬宣擊走之。毅 軍次夏口。時振黨馮該戍大岸,孟山圖據魯城,桓山客守偃月壘,眾合萬人,連艦 二岸,水陸相援。毅督眾軍進討,未至復口,遇風飄沒千餘人。毅與劉懷肅、索邈 等攻魯城,道規攻偃月壘,何無忌與檀祗列艦於中流,以防越逸。毅躬貫甲冑,陵 城半日而二壘俱潰,生擒山客,而馮該遁走。毅進平巴陵。以毅為使持節、兗州刺 史,將軍如故。毅號令嚴整,所經墟邑,百姓安悅。南陽太守魯宗之起義,襲襄陽, 破桓蔚。毅等諸軍次江陵之馬頭。振擁乘輿,出營江津。宗之又破偽將溫楷,振自 擊宗之。毅因率無忌、道規等諸軍破馮該於豫章口,推鋒而進,遂入江陵。振聞城 陷,與謙北走,乘輿反正。毅執玄黨卞范之、羊僧壽、夏侯崇之、桓道恭等,皆斬 之。桓振復與苻宏自鄖城襲陷江陵,與劉懷肅相持。毅遣部將擊振,殺之,並斬偽 輔將軍桓珍。毅又攻拔遷陵,斬玄太守劉叔祖於臨幛。其餘擁眾假號以十數,皆討 平之。二州既平,以毅為撫軍將軍。時刁預等作亂,屯於湘中,毅遣將分討,皆滅 之。
chū, yì dīng yōu zài jiā, jí yì qí chū xìng, suì mò dié cóng shì. zhì shì, jūn yì jiàn níng, shàng biǎo qǐ hái jīng kǒu, yǐ zhōng sàng lǐ, yuē: hóng dào wèi guó zhě, lǐ jǐn yú rén xiào. sù qióng guī tiān zhě, mò shén yú sàng qīn. dàn chén fán yōng, běn wú gǎn gài, bù néng yǔn yuè, gù qí yí ěr. wǎng nián guó nán tāo tiān, gù zhì jié yú zhōng, tiǎn rán gǒu cún. qù chūn luán jià huí zhěn, ér kuáng jiǎo wèi miè, suī jiān xiōng shí xiāo, yú jìn cuàn fú, wēi huái guǎ fāng, wén wǔ láo bì, wēi qíng wèi shēn, gù jǐng bēi fèn. jīn huáng wēi xiá sù, hǎi nèi qīng dàng, chén qióng dú jiān huì, yì yǐ jù yú shèng tīng. jiān léi huàn zī shén, zhòng jí hù dòng, rú jīn qǐn dùn wú fù rén lǐ. chén zhī qíng yě, běn bù gān shēng yǔ qí shì yě, yì kě yǐ méi. qǐ cì yú hái, zhōng qí qiū fén, shù jǐ zhōng xiào zhī dào huò yòu yú shèng shì. bù xǔ. zhào yǐ yì wèi dū du yù zhōu yáng zhōu zhī huái nán lì yáng lú jiāng ān fēng táng yì wǔ jùn zhū jūn shì yù zhōu cì shǐ, chí jié jiāng jūn cháng shì rú gù, běn fǔ wén wǔ xī lìng xī shǔ. yǐ kuāng fù gōng, fēng nán píng jùn kāi guó gōng, jiān dū du xuān chéng jūn shì, gěi gǔ chuī yī bù. liáng zhōu cì shǐ liú zhì fǎn, yì qiǎn jiāng tǎo qín zhī. chū, huán xuán yú nán zhōu qǐ zhāi, xī huà pán lóng yú qí shàng, hào wèi pán lóng zhāi. yì xiǎo zì pán lóng, zhì shì, suì jū zhī. é jìn bài wèi jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī.
初,毅丁憂在家,及義旗初興,遂墨絰從事。至是,軍役漸寧,上表乞還京口, 以終喪禮,曰:「弘道為國者,理盡於仁孝。訴窮歸天者,莫甚於喪親。但臣凡庸, 本無感概,不能隕越,故其宜耳。往年國難滔天,故志竭愚忠,靦然苟存。去春鸞 駕回軫,而狂狡未滅,雖奸凶時梟,餘燼竄伏,威懷寡方,文武勞弊,微情未申, 顧景悲憤。今皇威遐肅,海內清盪,臣窮毒艱穢,亦已具於聖聽。兼羸患滋甚,眾 疾互動,如今寢頓無復人理。臣之情也,本不甘生;語其事也,亦可以沒。乞賜余 骸,終其丘墳,庶幾忠孝之道獲宥於聖世。」不許。詔以毅為都督豫州揚州之淮南 歷陽廬江安豐堂邑五郡諸軍事、豫州刺史,持節、將軍、常侍如故,本府文武悉令 西屬。以匡復功,封南平郡開國公,兼都督宣城軍事,給鼓吹一部。梁州刺史劉稚 反,毅遣將討擒之。初,桓玄於南州起齋,悉畫盤龍於其上,號為盤龍齋。毅小字 盤龍,至是,遂居之。俄進拜衛將軍、開府儀同三司。
jí hé wú jì wèi lú xún suǒ bài, zéi jūn chéng shèng ér jìn, cháo tíng zhèn hài. yì jù zhōu chuán tǎo zhī, jiāng fā, ér jí dǔ, nèi wài shī sè. cháo yì yù fèng chéng yú běi jiù zhōng jūn liú yù, huì yì jí chōu, jiāng lǜ jūn nán zhēng, yù yǔ yì shū yuē: wú wǎng yǔ yāo zéi zhàn, xiǎo qí biàn tài. jīn xiū chuán chuí bì, jiāng jū qián pū zhī. kè píng zhī rì, shàng liú zhī rèn jiē yǐ xiāng wěi. yòu qiǎn yì cóng dì fān wǎng zhǐ zhī. yì dà nù, wèi fān yuē: wǒ yǐ yī shí zhī gōng xiāng tuī ěr, rǔ biàn wèi wǒ bù jí liú yù yě! tóu shū yú dì. suì yǐ zhōu shī èr wàn fā gū shú. xú dào fù wén yì jiāng zhì jiàn yè, bào lú xún yuē: liú yì bīng zhòng, chéng bài jī cǐ yī zhàn, yí bìng lì jù zhī. xún nǎi yǐn bīng fā bā líng, yǔ dào fù lián qí ér xià. yì cì yú sāng luò zhōu, yǔ zéi zhàn, bài jī, qì chuán, yǐ shù bǎi rén bù zǒu, yú zhòng jiē wèi zéi suǒ lǔ, zī zhòng yíng jī, jiē qì zhī. yì zǒu, jīng shè mán jìn, jī kùn sǐ wáng, zhì dé shí èr sān. cān jūn yáng suì jié lì yíng hù zhī, jǐn ér huò miǎn. liú yù shēn wèi miǎn zhī, fù qí běn zhí. yì nǎi yǐ suì wèi zī yì cān jūn.
及何無忌為盧循所敗,賊軍乘勝而進,朝廷震駭。毅具舟船討之,將發,而疾 篤,內外失色。朝議欲奉乘輿北就中軍劉裕,會毅疾瘳,將率軍南征,裕與毅書曰: 「吾往與妖賊戰,曉其變態。今修船垂畢,將居前撲之。克平之日,上流之任皆以 相委。」又遣毅從弟籓往止之。毅大怒,謂籓曰:「我以一時之功相推耳,汝便謂 我不及劉裕也!」投書於地。遂以舟師二萬發姑孰。徐道覆聞毅將至建鄴,報盧循 曰:「劉毅兵重,成敗擊此一戰,宜併力距之。」循乃引兵發巴陵,與道覆連旗而 下。毅次於桑落洲,與賊戰,敗績,棄船,以數百人步走,餘眾皆為賊所虜,輜重 盈積,皆棄之。毅走,經涉蠻晉,飢困死亡,至得十二三。參軍羊邃竭力營護之, 僅而獲免。劉裕深慰勉之,復其本職。毅乃以邃為諮議參軍。
jí yù tǎo xún, zhào yì zhī nèi wài liú shì. yì yǐ sàng shī, qǐ jiě rèn, jiàng wèi hòu jiāng jūn. xún zhuǎn wèi jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī jiāng zhōu dū du. yì shàng biǎo yuē:
及裕討循,詔毅知內外留事。毅以喪師,乞解任,降為後將軍。尋轉衛將軍、 開府儀同三司、江州都督。毅上表曰:
chén wén tiān yǐ yíng xū wèi yùn, zhèng yǐ sǔn yì wèi dào. shí fǒu ér zhèng bù gé, rén diāo ér shì bù sǔn, zé wú yǐ jiù jí bìng yú yǐ wēi, zhěng tú tàn yú jiāng jué. zì qǐng róng chē lǚ hài, gān gē yì jìng, suǒ tǒng jiāng zhōu, yǐ yī yú zhī dì dāng nì shùn zhī chōng, zì huán xuán yǐ lái, qū cù cán bài, zhì nǎi nán bù bèi yǎng, nǚ wú pǐ duì, táo wáng qù jiù, bù bì yōu shēn, zì fēi cái dān lì jié, wú yǐ zhì cǐ. ruò bù qū xīn jīn lǐ, yǒu suǒ lí gǎi, zé mí yí zhī tàn yǎn yān bì jí.
臣聞天以盈虛為運,政以損益為道。時否而政不革,人凋而事不損,則無以救 急病於已危,拯塗炭於將絕。自頃戎車屢駭,干戈溢境,所統江州,以一隅之地當 逆順之沖,自桓玄以來,驅蹙殘敗,至乃男不被養,女無匹對,逃亡去就,不避幽 深,自非財殫力竭,無以至此。若不曲心矜理,有所釐改,則靡遺之嘆奄焉必及。
fū shè guān fēn zhí, jūn guó shū yòng, mù yǎng yǐ xī wù wèi dà, wǔ lüè yǐ jì shì wèi xiān. jiān ér lǐng zhī, gài chū yú quán shì, yīn jí jì jiǔ, suì shì cháng tǐ. jiāng zhōu zài fù xīn zhī nèi, píng jiē yáng yù, fān píng suǒ yǐ, shí wèi zhòng fù. xī hú kòu zòng yì. shuò mǎ lín jiāng, kàng yù zhī yí, gài quán ěr ěr. jīn jiāng zuǒ qū qū, hù bù yíng shù shí wàn, dì bù yú shù qiān lǐ, ér tǒng lǚ lín cì, wèi huò jiǎn xī, dà ér yán zhī, zú wèi guó chǐ. kuàng nǎi dì zài wú yú, ér yóu zhì jūn fǔ wén wǔ jiāng zuǒ, zī fèi fēi yào, qǐ suǒ wèi jīng guó dà qíng, yáng tāng qù huǒ zhě zāi! zì zhōu jùn biān jiāng, bǎi xìng liáo luò, jiā yóu tíng xiǎn ài, wèi zǔ fēng bō, zhuǎn shū wǎng fù, héng yǒu yān fèi, yòu fēi suǒ wèi yīn qí suǒ lì yǐ jì qí bì zhě yě, yú wèi yí jiě jūn fǔ, yí zhèn yù zhāng, chù shí jùn zhī zhōng, lì jiǎn huì zhī zhèng, bǐ jí shù nián, kě yǒu shēng qì. qiě shǔ xiàn diāo sàn, shì yǒu suǒ cún, ér yì diào sòng yíng bù dé zhǐ xī, yì wèi yīng suí yí bìng hé yǐ jiǎn zhòng fèi. cì shǐ yǔ yuè, zì lín lì yǐ lái, shén yǒu xù yǐn zhī chéng, dàn gāng wéi bù gé, zì fēi gāng mù suǒ lǐ. xún yáng jiē mán, yí shì yǒu è fáng, kě jí zhōu fǔ qiān bīng yǐ zhù jùn shù.
夫設官分職,軍國殊用,牧養以息務為大,武略以濟事為先。兼而領之,蓋出 於權事,因藉既久,遂似常體。江州在腹心之內,憑接揚豫,籓屏所倚,實為重複。 昔胡寇縱逸。朔馬臨江,抗禦之宜,蓋權爾耳。今江左區區,戶不盈數十萬,地不 逾數千里,而統旅鱗次,未獲減息,大而言之,足為國恥。況乃地在無虞,而猶置 軍府文武將佐,資費非要,豈所謂經國大情,揚湯去火者哉!自州郡邊江,百姓遼 落,加郵亭險閡,畏阻風波,轉輸往復,恆有淹廢,又非所謂因其所利以濟其弊者 也,愚謂宜解軍府,移鎮豫章,處十郡之中,厲簡惠之政,比及數年,可有生氣。 且屬縣凋散,示有所存,而役調送迎不得止息,亦謂應隨宜併合以簡眾費。刺史庾 悅,自臨蒞以來,甚有恤隱之誠,但綱維不革,自非綱目所理。尋陽接蠻,宜示有 遏防,可即州府千兵以助郡戍。
yú shì jiě yuè, yì yí zhèn yù zhāng, qiǎn qí qīn jiāng zhào huī lǐng qiān bīng shǒu xún yáng. é jìn yì wèi dū du jīng níng qín yōng sì zhōu zhī hé dōng hé nán guǎng píng yáng zhōu zhī yì chéng sì jùn zhū jūn shì wèi jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī jīng zhōu cì shǐ, chí jié gōng rú gù. yì biǎo jīng zhōu biān hù bù yíng shí wàn, qì xiè suǒ rán. guǎng zhōu suī diāo cán, yóu chū dān qī zhī yòng, qǐng yī xiān zhǔn. yú shì jiā dū jiāo guǎng èr zhōu.
於是解悅,毅移鎮豫章,遣其親將趙恢領千兵守尋陽。俄進毅為都督荊寧秦雍 四州之河東河南廣平揚州之義成四郡諸軍事、衛將軍、開府儀同三司、荊州刺史, 持節、公如故。毅表荊州編戶不盈十萬,器械索然。廣州雖凋殘,猶出丹漆之用, 請依先准。於是加督交、廣二州。
yì zhì jiāng líng, nǎi zhé qǔ jiāng zhōu bīng jí yù zhōu xī fǔ wén wǔ wàn yú, liú ér bù qiǎn, yòu gào jí kùn, qǐng fān wèi fù. liú yù yǐ yì èr yú jǐ, nǎi zòu zhī. ān dì xià zhào yuē: liú yì ào hěn xiōng lì, lǚ shuāng rì jiǔ, zhōng jiān fù bài, yí jí xiǎn lù. jìn fǎ hán hóng, fù méng chǒng shòu. céng bù sī qiān nèi sòng, yuàn wàng zī shén. lài zǎi fǔ cáng jí, tè jiā zūn yǎng, suì fù tuī gǔ shǎn xī, chǒng róng lóng tài, shù néng xǐ xīn gǎn yù, gé yīn gǎi yì, ér zhǎng è bù quān, zhì wèi jiān guǐ, líng shàng nüè xià, zòng yì wú dù. jì jiě dū rèn, jiāng zhōu fēi fù suǒ tǒng, ér zhé xǐ bīng zhòng, lüè qǔ jūn zī, qū chì jiù shù, hòu shù qīn dǎng. xī fǔ èr jú, wén wǔ yíng wàn, xī jiē gē liú, céng wú piàn yán. sì xīn zì yù, wǎng gù tiān cháo. yòu yǔ cóng dì fān yuǎn xiāng yǐng xiǎng, zhāo jù piāo jiǎo, shàn jiǎ zǔ bīng, wài tuō shěng jí, shí guī sì xì, tóng è xiǎng jì, tú huì jīng yǐng. shàng shū zuǒ pú shè xiè hùn píng jí shì zī, chāo méng shū yù, ér qīng tiāo zào tuō, zhí wèi luàn jiē, shàn dòng nèi wài, lián móu wàn lǐ. shì ér kě rěn, shú bù kě huái! nǎi zhū fān hùn.
毅至江陵,乃輒取江州兵及豫州西府文武萬餘,留而不遣,又告疾困,請籓為 副。劉裕以毅貳於己,乃奏之。安帝下詔曰:「劉毅傲很兇戾,履霜日久,中間覆 敗,宜即顯戮。晉法含弘,復蒙寵授。曾不思愆內訟,怨望滋甚。賴宰輔藏疾,特 加遵養,遂復推轂陝西,寵榮隆泰,庶能洗心感遇,革音改意,而長惡不悛,志為 奸宄,陵上虐下,縱逸無度。既解督任,江州非復所統,而輒徙兵眾,略取軍資, 驅斥舊戍,厚樹親黨。西府二局,文武盈萬,悉皆割留,曾無片言。肆心恣欲,罔 顧天朝。又與從弟籓遠相影響,招聚剽狡,繕甲阻兵,外托省疾,實規伺隙,同惡 想濟,圖會荊郢。尚書左僕射謝混憑藉世資,超蒙殊遇,而輕佻躁脫,職為亂階, 扇動內外,連謀萬里。是而可忍,孰不可懷!」乃誅籓、混。
liú yù zì lǜ zhòng tǎo yì, mìng wáng hóng wáng zhèn è kuǎi ēn děng lǜ jūn zhì yù zhāng kǒu, yú jiāng jīn fán zhōu ér jìn. yì cān jūn zhū xiǎn zhī féng zhèn è, yǐ suǒ tǒng qiān rén fù yì. zhèn è děng gōng xiàn wài chéng, yì shǒu nèi chéng, jīng ruì shàng shù qiān rén, zhàn zhì rì zè, zhèn è yǐ yù shū shì chéng nèi, yì nù, bù fā shū ér fén zhī. yì jì yǒu wài jiù, dū shì zú lì zhàn. zhòng zhī yù zhì, mò yǒu dòu xīn. jì mù, zhèn è fén zhū mén, qí lì gōng zhī, yì zhòng nǎi sàn, yì zì běi mén dān qí ér zǒu, qù jiāng líng èr shí lǐ ér yì. jīng sù, jū rén yǐ gào, nǎi zhǎn yú shì, zǐ zhí jiē fú zhū. yì xiōng mó bēn yú xiāng yáng, lǔ zōng zhī zhǎn sòng zhī.
劉裕自率眾討毅,命王弘、王鎮惡、蒯恩等率軍至豫章口,於江津燔舟而進。 毅參軍硃顯之逢鎮惡,以所統千人赴毅。鎮惡等攻陷外城,毅守內城,精銳尚數千 人,戰至日昃,鎮惡以裕書示城內,毅怒,不發書而焚之。毅冀有外救,督士卒力 戰。眾知裕至,莫有斗心。既暮,鎮惡焚諸門,齊力攻之,毅眾乃散,毅自北門單 騎而走,去江陵二十里而縊。經宿,居人以告,乃斬於市,子侄皆伏誅。毅兄模奔 於襄陽,魯宗之斬送之。
yì gāng měng shěn duàn, ér zhuān sì hěn bì, yǔ liú yù xié chéng dà yè, ér gōng jū qí cì, shēn zì jīn fá, bù xiāng tuī fú. jí jū fāng yuè, cháng yàng yàng bù dé zhì, yù měi róu ér shùn zhī. yì jiāo zòng zī shén, měi lǎn shǐ jí, zhì lìn xiàng rú jiàng qū yú lián pō, zhé jué tàn yǐ wèi bù kě néng yě. cháng yún: hèn bù yù liú xiàng, yǔ zhī zhēng zhōng yuán. yòu wèi xī sēng shī yuē: xī liú bèi zhī yǒu kǒng míng, yóu yú zhī yǒu shuǐ. jīn wú yǔ zú xià suī cái fēi gǔ xián, ér shì tóng sī yán. zhòng xián è qí líng ào bù xùn. jí bài yú sāng luò, zhī wù qíng qù jǐ, mí fù fèn jī. chū, yù zhēng lú xún, kǎi guī, dì dà yàn yú xī chí, yǒu zhào fù shī. yì shī yún: liù guó duō xióng shì, zhèng shǐ chū fēng liú. zì zhī wǔ gōng bù jìng, gù shì wén yǎ yǒu yú yě. hòu yú dōng fǔ jù chū pú dà zhì, yī pàn yīng zhì shù bǎi wàn, yú rén bìng hēi dú yǐ hái, wéi liú yù jí yì zài hòu. yì cì zhì dé zhì, dà xǐ, qiān yī rào chuáng, jiào wèi tóng zuò yuē: fēi bù néng lú, bù shì cǐ ěr. yù è zhī, yīn ruá wǔ mù jiǔ zhī, yuē: lǎo xiōng shì wèi qīng dá. jì ér sì zǐ jù hēi, qí yī zi zhuǎn yuè wèi dìng, yù lì shēng hē zhī, jí chéng lú yān. yì yì shū bù kuài, rán sù hēi, qí miàn rú tiě sè yān, ér nǎi hé yán yuē: yì zhī gōng bù néng yǐ cǐ jiàn jiè! jì chū xī fān, suī shàng liú fēn shǎn, ér dùn shī nèi quán, yòu pō zì xián shì jì, gù yù shàn qí wēi qiáng, sì xì tú yù, yǐ zhì yú bài.
毅剛猛沈斷,而專肆很愎,與劉裕協成大業,而功居其次,深自矜伐,不相推 伏。及居方岳,常怏怏不得志,裕每柔而順之。毅驕縱滋甚,每覽史籍,至藺相如 降屈於廉頗,輒絕嘆以為不可能也。嘗云:「恨不遇劉項,與之爭中原。」又謂郗 僧施曰:「昔劉備之有孔明,猶魚之有水。今吾與足下雖才非古賢,而事同斯言。」 眾咸惡其陵傲不遜。及敗於桑落,知物情去己,彌復憤激。初,裕征盧循,凱歸, 帝大宴於西池,有詔賦詩。毅詩云:「六國多雄士,正始出風流。」自知武功不競, 故示文雅有餘也。後於東府聚樗蒱大擲,一判應至數百萬,餘人並黑犢以還,唯劉 裕及毅在後。毅次擲得雉,大喜,褰衣繞床,叫謂同坐曰:「非不能盧,不事此耳。」 裕惡之,因挼五木久之,曰:「老兄試為卿答。」既而四子俱黑,其一子轉躍未定, 裕厲聲喝之,即成盧焉。毅意殊不快,然素黑,其面如鐵色焉,而乃和言曰:「亦 知公不能以此見借!」既出西籓,雖上流分陝,而頓失內權,又頗自嫌事計,故欲 擅其威強,伺隙圖裕,以至於敗。
chū, jiāng zhōu cì shǐ yǔ yuè, lóng ān zhōng wèi sī tú zhǎng shǐ, céng zhì jīng kǒu. yì shí shén tún jù, xiān jiù fǔ jiè dōng táng yǔ qīn gù chū shè. ér yuè hòu yǔ liáo zuǒ jìng lái yì táng, yì gào zhī yuē: yì bèi tún fǒu zhī rén, hé yī shè shén nán. jūn yú zhū táng bìng kě, wàng yǐ jīn rì jiàn ràng. yuè bù xǔ. shè zhě jiē sàn, wéi yì liú shè rú gù. jì ér yuè shí é, yì qiú qí yú, yuè yòu bù dá, yì cháng xián zhī. yì xī zhōng, gù duó yuè yù zhāng, jiě qí jūn fǔ, shǐ rén wēi shì qí zhǐ, yuè fèn jù ér sǐ. yì zhī biǎn zào rú cǐ.
初,江州刺史庾悅,隆安中為司徒長史,曾至京口。毅時甚屯窶,先就府借東 堂與親故出射。而悅後與僚佐徑來詣堂,毅告之曰:「毅輩屯否之人,合一射甚難。 君於諸堂並可,望以今日見讓。」悅不許。射者皆散,唯毅留射如故。既而悅食鵝, 毅求其餘,悅又不答,毅常銜之。義熙中,故奪悅豫章,解其軍府,使人微示其旨, 悅忿懼而死。毅之褊躁如此。
mài zì bó qún. shǎo yǒu cái gàn, wèi yīn zhòng kān zhōng bīng cān jūn. huán xuán zhī zài jiāng líng, shén háo héng, shì shù wèi zhī guò yú zhòng kān. xuán céng yú zhòng kān shì qián xì mǎ, yǐ shuò nǐ zhòng kān. mài shí zài zuò, wèi xuán yuē: mǎ shuò yǒu yú, jīng lǐ bù zú. xuán zì yǐ cái xióng guān shì, ér xīn zhī wài wù bù xǔ zhī. zhòng kān wèi zhī shī sè, xuán chū, zhòng kān wèi mài yuē: qīng nǎi kuáng rén yě! xuán yè qiǎn shā qīng, wǒ qǐ néng xiāng jiù! mài yǐ zhèng cí zhé zhòng kān, ér bù yǐ wèi huǐ. zhòng kān shǐ mài xià dū yǐ bì zhī. xuán guǒ lìng zhuī zhī, mài jǐn ér miǎn huò. hòu xuán dé zhì, mài yì mén chēng yè, xuán wèi mài yuē: ān zhī bù sǐ ér gǎn xiāng jiàn? mài duì yuē: shè gōu zhǎn qū, yǔ mài wèi sān, gù zhī bù sǐ. xuán shén xǐ, yǐ wèi xíng yù cān jūn. hòu wèi jìng líng tài shǒu. jí yì yǔ liú yù děng tóng móu qǐ yì, mài jiāng yīng zhī, shì xiè, wèi xuán suǒ hài.
邁字伯群。少有才幹,為殷仲堪中兵參軍。桓玄之在江陵,甚豪橫,士庶畏之 過於仲堪。玄曾於仲堪事前戲馬,以槊擬仲堪。邁時在坐,謂玄曰:「馬槊有餘, 精理不足。」玄自以才雄冠世,而心知外物不許之。仲堪為之失色,玄出,仲堪謂 邁曰:「卿乃狂人也!玄夜遣殺卿,我豈能相救!」邁以正辭折仲堪,而不以為悔。 仲堪使邁下都以避之。玄果令追之,邁僅而免禍。後玄得志,邁詣門稱謁,玄謂邁 曰:「安知不死而敢相見?」邁對曰:「射鈎、斬袪,與邁為三,故知不死。」玄 甚喜,以為刑獄參軍。後為竟陵太守。及毅與劉裕等同謀起義,邁將應之,事泄, 為玄所害。
zhū gé zhǎng mín, láng yá yáng dōu rén yě. yǒu wén wǔ gàn yòng, rán bù chí xíng jiǎn, wú xiāng qū zhī yù. huán xuán yǐn wèi cān jūn píng xī jūn shì, xún yǐ tān kè miǎn. jí liú yù jiàn yì, yǔ zhī dìng móu, wèi yáng wǔ jiāng jūn. cóng yù tǎo huán xuán, yǐ gōng bài fǔ guó jiāng jūn xuān chéng nèi shǐ. yú shí huán xīn jù zhòng xiàng lì yáng, zhǎng mín jī zǒu zhī, yòu yǔ liú jìng xuān pò xīn yú què pí, fēng xīn gàn xiàn gōng, shí yì èr qiān wǔ bǎi hù, yǐ běn guān dū huái běi zhū jūn shì, zhèn shān yáng. yì xī chū, mù róng chāo kòu xià pī, zhǎng mín qiǎn bù jiāng xú yǎn jī zǒu zhī, jìn wèi shǐ chí jié dū qīng yáng èr zhōu zhū jūn shì qīng zhōu cì shǐ, lǐng jìn líng tài shǒu, zhèn dān tú, běn hào jí gōng rú gù.
諸葛長民,琅邪陽都人也。有文武干用,然不持行檢,無鄉曲之譽。桓玄引為 參軍平西軍事,尋以貪刻免。及劉裕建義,與之定謀,為揚武將軍。從裕討桓玄, 以功拜輔國將軍、宣城內史。於時桓歆聚眾向歷陽,長民擊走之,又與劉敬宣破歆 於芍陂,封新淦縣公,食邑二千五百戶,以本官督淮北諸軍事,鎮山陽。義熙初, 慕容超寇下邳,長民遣部將徐琰擊走之,進位使持節、督青揚二州諸軍事、青州刺 史,領晉陵太守,鎮丹徒,本號及公如故。
jí hé wú jì wèi xú dào fù suǒ hài, zéi chéng shèng bī jīng shī, cháo tíng zhèn hài, zhǎng mín lǜ zhòng rén wèi jīng dū, yīn biǎo yuē: yāo zéi jí chuán fá mù, ér nán kāng xiāng guō chéng zhī yǐn bì jīng nián, yòu shēn xiāng bǎo míng, lǚ qī wú jì, zuì hé zhǎn xíng. zhào yuán chéng zhī. jí lú xún zhī bài liú yì yě, xún yǔ dào fù lián qí ér xià, jīng dū wēi jù, zhǎng mín quàn liú yù quán yí tiān zǐ guò jiāng. yù bù tīng, lìng zhǎng mín yǔ liú yì tún yú běi líng, yǐ bèi shí tóu. shì píng, zhuǎn dū yù zhōu yáng zhōu zhī liù jùn zhū jūn shì yù zhōu cì shǐ, lǐng huái nán tài shǒu.
及何無忌為徐道覆所害,賊乘勝逼京師,朝廷震駭,長民率眾人衛京都,因表 曰:「妖賊集船伐木,而南康相郭澄之隱蔽經年,又深相保明,屢欺無忌,罪合斬 刑。」詔原澄之。及盧循之敗劉毅也,循與道覆連旗而下,京都危懼,長民勸劉裕 權移天子過江。裕不聽,令長民與劉毅屯於北陵,以備石頭。事平,轉督豫州揚州 之六郡諸軍事、豫州刺史,領淮南太守。
jí yù tǎo yì, yǐ zhǎng mín jiān tài wèi liú fǔ shì, zhào yǐ jiǎ zhàng wǔ shí rén rù diàn. zhǎng mín jiāo zòng tān chǐ, bù xù zhèng shì, duō jù zhēn bǎo měi sè, yíng jiàn dì zhái, bù zhī jì jí, suǒ zài cán nüè, wèi bǎi xìng suǒ kǔ. zì yǐ duō xíng wú lǐ, héng jù guó xiàn. jí liú yì bèi zhū, zhǎng mín wèi suǒ qīn yuē: xī nián hǎi péng yuè, qián nián shā hán xìn, huò qí zhì yǐ! móu yù wèi luàn, wèn liú mù zhī yuē: rén jiān lùn zhě wèi tài wèi yǔ wǒ bù píng, qí gù hé yě? mù zhī yuē: xiàng gōng xī zhēng, lǎo mǔ ruò dì wěi zhī jiāng jūn, hé wèi bù píng! zhǎng mín dì lí mín qīng jiǎo hǎo lì, gù quàn zhī yuē: qíng péng yì tǐ ér shì bù piān quán, liú yì zhī zhū, yì zhū gé shì zhī jù, kě yīn yù wèi hái yǐ tú zhī. zhǎng mín yóu yù wèi fā, jì ér tàn yuē: pín jiàn cháng sī fù guì, fù guì bì lǚ jī wēi. jīn rì yù wèi dān tú bù yī, qǐ kě dé yě! yù shēn yí zhī, luò yì jì qiǎn zī zhòng jiān xíng ér xià, qián kè zhì rì, bǎi sī yú dào hòu zhī, zhé chà qí qī. jì ér qīng zhōu jìng jìn, qián rù dōng fǔ. míng dàn, zhǎng mín wén zhī, jīng ér zhì mén, yù fú zhuàng shì dīng wǔ yú mù zhōng, yǐn zhǎng mín jìn yǔ, sù suǒ wèi jǐn jiē shuō yān. zhǎng mín yuè, wǔ zì hòu lā ér shā zhī, yú shī fù tíng wèi. shǐ shōu lí mín, lí mín xiāo yǒng jué rén, yǔ bǔ zhě kǔ zhàn ér sǐ. xiǎo dì yòu mín wèi dà sī mǎ cān jūn, táo yú shān zhōng, zhuī qín lù zhī. zhū gé shì zhī zhū yě, shì shù xián hèn zhèng xíng zhī wǎn, ruò shì zhì gù yān.
及裕討毅,以長民監太尉留府事,詔以甲杖五十人入殿。長民驕縱貪侈,不恤 政事,多聚珍寶美色,營建第宅,不知紀極,所在殘虐,為百姓所苦。自以多行無 禮,恆懼國憲。及劉毅被誅,長民謂所親曰:「昔年醢彭越,前年殺韓信,禍其至 矣!」謀欲為亂,問劉穆之曰:「人間論者謂太尉與我不平,其故何也?」穆之曰: 「相公西征,老母弱弟委之將軍,何謂不平!」長民弟黎民輕狡好利,固勸之曰: 「黥彭異體而勢不偏全,劉毅之誅,亦諸葛氏之懼,可因裕未還以圖之。」長民猶 豫未發,既而嘆曰:「貧賤常思富貴,富貴必履機危。今日欲為丹徒布衣,豈可得 也!」裕深疑之,駱驛繼遣輜重兼行而下,前克至日,百司於道候之,輒差其期。 既而輕舟徑進,潛入東府。明旦,長民聞之,驚而至門,裕伏壯士丁旿於幕中,引 長民進語,素所未盡皆說焉。長民悅,旿自後拉而殺之,輿屍付廷尉。使收黎民, 黎民驍勇絕人,與捕者苦戰而死。小弟幼民為大司馬參軍,逃於山中,追擒戮之。 諸葛氏之誅也,士庶咸恨正刑之晚,若釋桎梏焉。
chū, zhǎng mín fù guì zhī hòu, cháng yī yuè zhōng zhé shí shù yè mián zhōng jīng qǐ, tiào liáng, rú yǔ rén xiāng dǎ. máo xiū zhī cháng yǔ tóng sù, jiàn zhī hài è, wèn qí gù, zhǎng mín dá yuē: zhèng jiàn yī wù, shén hēi ér yǒu máo, jiǎo bù fēn míng, qí jiàn, fēi wǒ wú yǐ zhì zhī. qí hòu lái zhuǎn shù. wū zhōng zhù jí chuán jué jiān, xī jiàn yǒu shé tóu, lìng rén yǐ dāo xuán zhuó, yīng rèn yǐn cáng, qù zhé fù chū. yòu dǎo yī chǔ xiāng yǔ yǔ rú rén shēng, bù kě jiě. yú bì jiàn yǒu jù shǒu, zhǎng qī bā chǐ, bì dà shù wéi, lìng zhuó zhī, huò rán bù jiàn. wèi jǐ fú zhū.
初,長民富貴之後,常一月中輒十數夜眠中驚起,跳踉,如與人相打。毛修之 嘗與同宿,見之駭愕,問其故,長民答曰:「正見一物,甚黑而有毛,腳不分明, 奇健,非我無以制之。」其後來轉數。屋中柱及椽桷間,悉見有蛇頭,令人以刀懸 斫,應刃隱藏,去輒復出。又搗衣杵相與語如人聲,不可解。於壁見有巨手,長七 八尺,臂大數圍,令斫之,豁然不見。未幾伏誅。
hé wú jì, dōng hǎi tán rén yě. shǎo yǒu dà zhì, zhōng liàng rèn qì, rén yǒu bù chēng qí xīn zhě, zhé xíng yú yán sè. zhōu pì cóng shì, zhuǎn tài xué bó shì. zhèn běi jiāng jūn liú láo zhī, jí qí jiù yě, shí zhèn jīng kǒu, měi yǒu dà shì, cháng yǔ cān yì zhī. huì jī shì zǐ yuán xiǎn zi yàn zhāng fēng dōng hǎi wáng, yǐ wú jì wèi guó zhōng wèi, jiā guǎng wǔ jiāng jūn. jí huán xuán hài yàn zhāng yú shì, wú jì rù shì tòng kū ér chū, shí rén yì yān. suí láo zhī nán zhēng huán xuán, láo zhī jiāng jiàng yú xuán yě, wú jì lǚ jiàn, cí zhǐ shén qiè, láo zhī bù cóng. jí xuán cuàn wèi, wú jì yǔ xuán lì bù láng cáo jìng zhī yǒu jiù, qǐng lì xiǎo xiàn. jìng zhī bái xuán, xuán bù xǔ, wú jì nǎi hái jīng kǒu.
何無忌,東海郯人也。少有大志,忠亮任氣,人有不稱其心者,輒形於言色。 州辟從事,轉太學博士。鎮北將軍劉牢之,即其舅也,時鎮京口,每有大事,常與 參議之。會稽世子元顯子彥章封東海王,以無忌為國中尉,加廣武將軍。及桓玄害 彥章於市,無忌入市慟哭而出,時人義焉。隨牢之南征桓玄,牢之將降於玄也,無 忌屢諫,辭旨甚切,牢之不從。及玄篡位,無忌與玄吏部郎曹靖之有舊,請蒞小縣。 靖之白玄,玄不許,無忌乃還京口。
chū, liú yù cháng wèi liú láo zhī cān jūn, yǔ wú jì sù xiāng qīn jié. zhì shì, yīn mì gòng tú xuán. liú yì jiā zài jīng kǒu, yǔ wú jì sù shàn, yán jí xìng fù zhī shì, wú jì yuē: huán shì qiáng shèng, qí kě tú hū? yì yuē: tiān xià zì yǒu qiáng ruò, suī qiáng yì ruò, zhèng huàn shì zhǔ nán dé ěr! wú jì yuē: tiān xià cǎo zé zhī zhōng fēi wú yīng xióng yě. yì yuē: suǒ jiàn wéi yǒu liú xià pī. wú jì xiào ér bù dá, hái yǐ gào yù, yīn gòng yào yì, yǔ xiāng tuī jié, suì gòng jǔ yì bīng, xí jīng kǒu. wú jì wěi zhe chuán zhào fú, chēng chì shǐ, chéng zhōng wú gǎn dòng zhě.
初,劉裕嘗為劉牢之參軍,與無忌素相親結。至是,因密共圖玄。劉毅家在京 口,與無忌素善,言及興復之事,無忌曰:「桓氏強盛,其可圖乎?」毅曰:「天 下自有強弱,雖強易弱,正患事主難得耳!」無忌曰:「天下草澤之中非無英雄也。」 毅曰:「所見唯有劉下邳。」無忌笑而不答,還以告裕,因共要毅,與相推結,遂 共舉義兵,襲京口。無忌偽著傳詔服,稱敕使,城中無敢動者。
chū, huán xuán wén yù děng jí wú jì zhī qǐ bīng yě, shén jù. qí dǎng yuē: liú yù wū hé zhī zhòng, shì bì wú chéng, yuàn bù yǐ wèi lǜ. xuán yuē: liú yù yǒng guān sān jūn, dāng jīn wú dí. liú yì jiā wú dān shí zhī chǔ, chū pú yī zhì bǎi wàn. hé wú jì, liú láo zhī zhī shēng, kù sì qí jiù. gòng jǔ dà shì, hé wèi wú chéng! qí jiàn dàn rú cǐ. jí xuán bài zǒu, wǔ líng wáng zūn chéng zhì yǐ wú jì wèi fǔ guó jiāng jūn láng yá nèi shǐ, yǐ huì jī wáng dào zǐ suǒ bù jīng bīng xī pèi zhī, nán zhuī huán xuán, yǔ zhèn wǔ jiāng jūn liú dào guī jù shòu guān jūn jiāng jūn liú yì jié dù. xuán liú qí lóng xiāng jiāng jūn hé dàn zhī qián jiāng jūn guō quán jiāng zhōu cì shǐ guō chǎng zhī shǒu pén kǒu. wú jì děng cì sāng luò zhōu, dàn zhī děng lǜ jūn lái zhàn. dàn zhī cháng suǒ chéng fǎng jīng qí shén shèng, wú jì yuē: zéi shuài bì bù jū cǐ, yù zhà wǒ ěr, yí jí gōng zhī. zhòng xián yuē: dàn zhī bù zài qí zhōng, qí tú dé zhī wú yì. wú jì wèi dào guī yuē: jīn zhòng guǎ bù dí, zhàn wú quán shèng. dàn zhī suī bù jū cǐ fǎng, qǔ zé yì huò, yīn zòng bīng téng zhī, kě yǐ yī gǔ ér bài yě. dào guī cóng zhī, suì huò zéi fǎng, yīn chuán hū yuē: yǐ dé hé dàn zhī yǐ! zéi zhōng jīng rǎo, wú jì zhī zhòng yì wèi wèi rán. dào guī chéng shèng jìng jìn, wú jì yòu gǔ zào fù zhī, dàn zhī suì kuì. jìn jù xún yáng, qiǎn shǐ fèng sòng zōng miào zhǔ shí jí wǔ kāng gōng zhǔ láng yá wáng fēi hái jīng dū. yòu yǔ yì dào guī pò zǒu xuán yú zhēng róng zhōu. wú jì jìn jù bā líng. xuán cóng xiōng qiān cóng zi zhèn chéng jiān xiàn jiāng líng, wú jì dào guī jìn gōng qiān yú mǎ tóu, gōng huán wèi yú lóng quán, jiē pò zhī. jì ér wèi huán zhèn suǒ bài, tuì hái xún yáng. wú jì yǔ yì dào guī fù jìn tǎo zhèn, kè xià kǒu sān chéng, suì píng bā líng, jìn cì mǎ tóu. huán qiān qǐng gē jīng jiāng èr zhōu, fèng sòng tiān zǐ, wú jì bù xǔ. jìn jūn pò jiāng líng, qiān děng bài zǒu. wú jì shì wèi ān dì hái jīng shī, yǐ wú jì dū yù zhōu yáng zhōu huái nán lú jiāng ān fēng lì yáng táng yì wǔ jùn jūn shì yòu jiāng jūn yù zhōu cì shǐ jiā jié, jiǎ zhàng wǔ shí rén rù diàn, wèi zhī zhí. qiān huì jī nèi shǐ dū jiāng dōng wǔ jùn jūn shì, chí jié jiāng jūn rú gù, gěi gǔ chuī yī bù. yì xī èr nián, qiān dū du jiāng jīng èr zhōu jiāng xià suí yì yáng suī ān yù zhōu xī yáng xīn cài rǔ nán yǐng chuān bā jùn jūn shì jiāng zhōu cì shǐ, jiāng jūn chí jié rú gù. yǐ xìng fù zhī gōng, fēng ān chéng jùn kāi guó gōng, shí yì sān qiān hù, zēng dū sī zhōu zhī hóng nóng yáng zhōu zhī sōng zī, jiā sàn qí shì láng, jìn zhèn nán jiāng jūn.
初,桓玄聞裕等及無忌之起兵也,甚懼。其黨曰:「劉裕烏合之眾,勢必無成, 願不以為慮。」玄曰:「劉裕勇冠三軍,當今無敵。劉毅家無儋石之儲,樗蒱一擲 百萬。何無忌,劉牢之之甥,酷似其舅。共舉大事,何謂無成!」其見憚如此。及 玄敗走,武陵王遵承制以無忌為輔國將軍、琅邪內史,以會稽王道子所部精兵悉配 之,南追桓玄,與振武將軍劉道規俱受冠軍將軍劉毅節度。玄留其龍驤將軍何澹之、 前將軍郭銓、江州刺史郭昶之守湓口。無忌等次桑落洲,澹之等率軍來戰。澹之常 所乘舫旌旗甚盛,無忌曰:「賊帥必不居此,欲詐我耳,宜亟攻之。」眾咸曰: 「澹之不在其中,其徒得之無益。」無忌謂道規曰:「今眾寡不敵,戰無全勝。澹 之雖不居此舫,取則易獲,因縱兵騰之,可以一鼓而敗也。」道規從之,遂獲賊舫, 因傳呼曰:「已得何澹之矣!」賊中驚擾,無忌之眾亦謂為然。道規乘勝徑進,無 忌又鼓譟赴之,澹之遂潰。進據尋陽,遣使奉送宗廟主祏及武康公主、琅邪王妃還 京都。又與毅、道規破走玄於崢嶸洲。無忌進據巴陵。玄從兄謙、從子振乘間陷江 陵,無忌、道規進攻謙於馬頭,攻桓蔚於龍泉,皆破之。既而為桓振所敗,退還尋 陽。無忌與毅、道規復進討振,克夏口三城,遂平巴陵,進次馬頭。桓謙請割荊、 江二州,奉送天子,無忌不許。進軍破江陵,謙等敗走。無忌侍衛安帝還京師,以 無忌督豫州揚州淮南廬江安豐歷陽堂邑五郡軍事、右將軍、豫州刺史、加節,甲仗 五十人入殿,未之職。遷會稽內史、督江東五郡軍事,持節、將軍如故,給鼓吹一 部。義熙二年,遷都督江荊二州江夏隨義陽綏安豫州西陽新蔡汝南潁川八郡軍事、 江州刺史,將軍、持節如故。以興復之功,封安成郡開國公,食邑三千戶,增督司 州之弘農揚州之松滋,加散騎侍郎,進鎮南將軍。
lú xún qiǎn bié shuài xú dào fù shùn liú ér xià, zhōu jiàn jiē zhòng lóu. wú jì jiāng lǜ zhòng jù zhī, zhǎng shǐ dèng qián zhī jiàn yuē: jīn yǐ shén wǔ zhī shī kàng bǐ nì zhòng, huí shān yā luǎn, wèi zú wèi pì. rán guó jiā zhī jì zài cǐ yī jǔ. wén qí zhōu jiàn dà shèng. shì jū shàng liú. fēng chài zhī dú, zhū lǔ chéng jiàn. yí jué pò nán táng, shǒu èr chéng yǐ dài zhī, qí bì bù gǎn shě wǒ yuǎn xià. xù lì qí qí pí lǎo, rán hòu jī zhī. ruò qì wàn quán zhī zhǎng cè, ér jué chéng bài yú yī zhàn, rú qí shī lì, huǐ wú jí yǐ. wú jì bù cóng, suì yǐ zhōu shī jù zhī. jì jí, zéi lìng qiáng nǔ shù bǎi dēng xī àn xiǎo shān yǐ yāo shè zhī, ér báo yú shān cè. é ér xī fēng bào jí, wú jì suǒ chéng xiǎo jiàn bèi piāo dōng àn, zéi chéng fēng yǐ dà jiàn bī zhī, zhòng suì bēn bài, wú jì shàng lì shēng yuē: qǔ wǒ sū wǔ jié lái! jié zhì, nǎi gōng zhí yǐ dū zhàn. zéi zhòng yún jí, dēng jiàn zhě shù shí rén. wú jì cí sè wú náo, suì wò jié sǐ zhī. zhào yuē: wú jì bǐng zhé lǚ zhèng, zhōng liàng míng yǔn, wáng shēn xùn guó, zé qì xié yīng mó jīng lún tún mèi, zé zhòng fēn zài kuò. jí fū zhèng fāng xià, shí bō fēng huì. yāo kòu gòu luàn, qīn rǎo bāng jī, tóu mèi zhì tǎo, zhì qīng wáng lüè. ér shì chū lǜ wài, lín wēi mí lì, wò jié yǔn nán, chéng guàn gǔ xián, zhèn yòng shāng tòng yú jué huái. qí zèng shì zhōng sī kōng, běn guān rú gù, shì yuē zhōng sù. zi yōng sì.
盧循遣別帥徐道覆順流而下,舟艦皆重樓。無忌將率眾距之,長史鄧潛之諫曰: 「今以神武之師抗彼逆眾,回山壓卵,未足為譬。然國家之計在此一舉。聞其舟艦 大盛。勢居上流。蜂蠆之毒,邾魯成鑒。宜決破南塘,守二城以待之,其必不敢舍 我遠下。蓄力俟其疲老,然後擊之。若棄萬全之長策,而決成敗於一戰,如其失利, 悔無及矣。」無忌不從,遂以舟師距之。既及,賊令強弩數百登西岸小山以邀射之, 而薄於山側。俄而西風暴急,無忌所乘小艦被飄東岸,賊乘風以大艦逼之,眾遂奔 敗,無忌尚厲聲曰:「取我蘇武節來!」節至,乃躬執以督戰。賊眾雲集,登艦者 數十人。無忌辭色無撓,遂握節死之。詔曰:「無忌秉哲履正,忠亮明允,亡身殉 國,則契協英謨;經綸屯昧,則重氛載廓。及敷政方夏,實播風惠。妖寇構亂,侵 擾邦畿,投袂致討,志清王略。而事出慮外,臨危彌厲,握節隕難,誠貫古賢,朕 用傷慟於厥懷。其贈侍中、司空,本官如故,諡曰忠肅。」子邕嗣。
chū, huán xuán kè jīng yì, liú yù dōng zhēng, wú jì mì zhì yù jūn suǒ, qián móu jǔ yì, quàn yù yú shān yīn qǐ bīng. yù yǐ xuán dà nì wèi zhāng, kǒng zài yuǎn jǔ shì, kè jì wèi nán. ruò xuán suì qiè tiān wèi, rán hòu yú jīng kǒu tú zhī, shì wèi wǎn yě. wú jì nǎi hái. jí yì shī zhī jǔ, cān zàn dà xūn, jiē yǐ suàn lüè gōng qǔ wèi xiào, ér cǐ jǔ bài yú qīng tuō, cháo yě tòng zhī.
初,桓玄克京邑,劉裕東征,無忌密至裕軍所,潛謀舉義,勸裕於山陰起兵。 裕以玄大逆未彰,恐在遠舉事,克濟為難。若玄遂竊天位,然後於京口圖之,事未 晚也。無忌乃還。及義師之舉,參贊大勛,皆以算略攻取為效,而此舉敗於輕脫, 朝野痛之。
tán píng zhī, zì qìng zi, gāo píng rén yě. shǎo yǒu zhì lì. guī mén yōng sù, wèi shì suǒ chēng. cóng xiōng zi sháo xiōng dì wǔ rén, jiē zhì ruò ér gū, píng zhī fǔ yǎng ruò jǐ suǒ shēng. chū wèi huì jī wáng biāo qí xíng cān jūn, zhuǎn huán xiū zhǎng liú cān jūn, lǐng dōng guǎn tài shǒu, jiā níng yuǎn jiāng jūn. yǔ liú yù yǒu zhōu lǘ zhī jiù, yòu shù tóng dōng tǎo, qíng hǎo shén mì. yì qí zhī jiàn, píng zhī yǔ liú yì jù yǐ sī jiān, mò dié ér fù. suī cái wàng jū yì zhī hòu, ér guān cì jí wēi shēng guò zhī, gù yù yǐ wèi jiàn wǔ jiāng jūn. yù jiāng yì jǔ yě, cháng yǔ hé wú jì wèi yǒng zhī tóng huì píng zhī suǒ. huì shàn xiāng zhě jìn líng wéi sǒu jiàn píng zhī, dà jīng yuē: qīng yǒu jí bīng zhī è, qí hòu bù guò sān sì rì ěr. qiě shēn cáng yǐ bì zhī, bù kě qīng chū. jí huán xuán jiāng huáng fǔ fū zhī zhì luó luò qiáo yě, píng zhī yǔ yù gè lǐng yī duì ér zhàn, jūn bài, wèi fū jūn suǒ hài. zèng jì zhōu cì shǐ. yì xī chū, zhào yuē: fū jīng shàn jì gōng, yǒu guó zhī tōng diǎn, méi ér bù xiǔ, jié yì zhī dǔ xíng. gù jì zhōu cì shǐ tán píng zhī zhōng liè guǒ yì, wáng shēn wèi guó. jì yì dūn qí qíng, gù lín wēi shòu mìng. kǎo zhū xīn jī, gǔ rén wú yǐ yuǎn guò, jìn zhě zhī zèng, yì yóu hèn yān. kě jiā zèng sàn qí cháng shì, běn guān rú gù. jì yǔn shēn wáng shì, yì yí zhuī lùn fēng shǎng. kě fēng qū ā xiàn gōng, yì sān qiān hù.
檀憑之,字慶子,高平人也。少有志力。閨門邕肅,為世所稱。從兄子韶兄弟 五人,皆稚弱而孤,憑之撫養若己所生。初為會稽王驃騎行參軍,轉桓修長流參軍, 領東莞太守,加寧遠將軍。與劉裕有州閭之舊,又數同東討,情好甚密。義旗之建, 憑之與劉毅俱以私艱,墨絰而赴。雖才望居毅之後,而官次及威聲過之,故裕以為 建武將軍。裕將義舉也,嘗與何無忌、魏詠之同會憑之所。會善相者晉陵韋叟見憑 之,大驚曰:「卿有急兵之厄,其候不過三四日耳。且深藏以避之,不可輕出。」 及桓玄將皇甫敷之至羅落橋也,憑之與裕各領一隊而戰,軍敗,為敷軍所害。贈冀 州刺史。義熙初,詔曰:「夫旌善紀功,有國之通典,沒而不朽,節義之篤行。故 冀州刺史檀憑之忠烈果毅,亡身為國。既義敦其情,故臨危授命。考諸心跡,古人 無以遠過,近者之贈,意猶恨焉。可加贈散騎常侍,本官如故。既隕身王事,亦宜 追論封賞。可封曲阿縣公,邑三千戶。」
wèi yǒng zhī, zì zhǎng dào, rèn chéng rén yě. jiā shì pín sù, ér gōng gēng wèi shì, hǎo xué bù juàn. shēng ér tù quē. yǒu shàn xiāng zhě wèi zhī yuē: qīng dāng fù guì. nián shí bā, wén jīng zhōu cì shǐ yīn zhòng kān zhàng xià yǒu míng yī néng liáo zhī, pín wú xíng zhuāng, wèi jiā rén yuē: cán chǒu rú cǐ, yòng huó hé wèi! suì jī shù hú mǐ xī shàng, yǐ tóu zhòng kān. jì zhì, zào mén zì tōng. zhòng kān yǔ yǔ, jiā qí shèng yì, zhào yī shì zhī. yī yuē: kě gē ér bǔ zhī, dàn xū bǎi rì jìn zhōu, bù dé yǔ xiào. yǒng zhī yuē: bàn shēng bù yǔ, ér yǒu bàn shēng, yì dāng liáo zhī, kuàng bǎi rì xié! zhòng kān yú shì chù zhī bié wū, lìng yī shàn liáo zhī. yǒng zhī suì bì kǒu bù yǔ, wéi shí báo zhōu, qí lì zhì rú cǐ. jí chà, zhòng kān hòu zī qiǎn zhī.
魏詠之,字長道,任城人也。家世貧素,而躬耕為事,好學不倦。生而兔缺。 有善相者謂之曰:「卿當富貴。」年十八,聞荊州刺史殷仲堪帳下有名醫能療之, 貧無行裝,謂家人曰:「殘丑如此,用活何為!」遂齎數斛米西上,以投仲堪。既 至,造門自通。仲堪與語,嘉其盛意,召醫視之。醫曰:「可割而補之,但須百日 進粥,不得語笑。」詠之曰:「半生不語,而有半生,亦當療之,況百日邪!」仲 堪於是處之別屋,令醫善療之。詠之遂閉口不語,唯食薄粥,其厲志如此。及差, 仲堪厚資遣之。
chū wèi zhōu zhǔ bù, cháng jiàn huán xuán. jì chū, xuán bǐ qí jīng shén bù juàn, wèi zuò kè yuē: yōng shén ér zhái wěi gàn, bù chéng lìng qì. jìng bù diào ér qiǎn zhī. yǒng zhī zǎo yǔ liú yù yóu kuǎn, jí xuán cuàn wèi, xié zàn yì móu. xuán bài, shòu jiàn wēi jiāng jūn yù zhōu cì shǐ. huán xīn kòu lì yáng, yǒng zhī lǜ zhòng jī zǒu zhī. yì xī chū, jìn zhēng lǔ jiāng jūn wú guó nèi shǐ, xún zhuǎn jīng zhōu cì shǐ chí jié dū du liù zhōu, lǐng nán mán xiào wèi. yǒng zhī chū zài bù yī, bù yǐ pín jiàn wèi chǐ jí jū xiǎn wèi, yì bù yǐ fù guì jiāo rén. shǐ wèi yīn zhòng kān zhī kè, wèi jǐ jìng jiàn qí wèi, lùn zhě chēng zhī. xún zú yú guān. zhào yuē: wèi yǒng zhī qì yǔ hóng shào, shí jú zhēn yǐn, tóng jiǎng zhī chéng, shí míng wáng fǔ fū jī zhī xiào, chuí huì zài rén. yǎn zhì yǔn sàng, cè chuàng yú xīn. kě zèng tài cháng, jiā sàn qí cháng shì. qí hòu lù qí zàn yì zhī gōng, zhuī fēng jiāng líng xiàn gōng, shí yì èr qiān wǔ bǎi hù, shì yuē huán. dì shùn zhī zhì láng yá nèi shǐ.
初為州主簿,嘗見桓玄。既出,玄鄙其精神不雋,謂坐客曰:「庸神而宅偉干, 不成令器。」竟不調而遣之。詠之早與劉裕游款,及玄篡位,協贊義謀。玄敗,授 建威將軍、豫州刺史。桓歆寇歷陽,詠之率眾擊走之。義熙初,進征虜將軍、吳國 內史,尋轉荊州刺史、持節、都督六州,領南蠻校尉。詠之初在布衣,不以貧賤為 恥;及居顯位,亦不以富貴驕人。始為殷仲堪之客,未幾竟踐其位,論者稱之。尋 卒於官。詔曰:「魏詠之器宇弘劭,識局貞隱,同獎之誠,實銘王府;敷績之效, 垂惠在人。奄致隕喪,惻愴於心。可贈太常,加散騎常侍。」其後錄其贊義之功, 追封江陵縣公,食邑二千五百戶,諡曰桓。弟順之至琅邪內史。
shǐ chén yuē: chén guān zì gǔ chéng píng zhī huà, bì zhàng zhèng rén: fēi cháng zhī yè, mò xiān qí shì. dāng shuāi jìn líng yí zhī jì, nì xuán jiàn shàn zhī qiū, wài fá huán wén, nèi wú píng bó, bù yǒu xióng jié, ān néng jì zhī zāi! cǐ shù zi zhě, qì zú yǐ guān shí, cái zú yǐ jīng shì, shǔ dà hēng shù qióng zhī yùn, chéng yì xī tiān qǐ zhī zī, jiàn dà gōng ruò zhuǎn huán, jiǎn qún xiōng rú lā xiǔ, shì qīng bǎi pì, lù jí wàn zhōng, sī yì zhàng fū zhī shèng yě. rán xī lè líng ào ér sù huò, zhū gé jiāo yín yǐ chéng xìn, zào sòng ér guāi tóng dé, fù jìn ér yì chún chén, móu zhī bù zāng, zì qǔ yí miè. wú jì xié gōng míng zhī dà zhì, tǐng wén wǔ zhī liáng cái, zhuī jiù ér tòng gǎn shí rén, lǜ yì ér xiǎng zhèn qíng dí, yīn jī xiào jié, chù sǐ bù nuò, bǐ hū xiàng shí zhī bèi, qǐ tóng rì ér yán yú!
史臣曰:臣觀自古承平之化,必杖正人:非常之業,莫先奇士。當衰晉陵夷之 際,逆玄僭擅之秋,外乏桓文,內無平勃,不有雄傑,安能濟之哉!此數子者,氣 足以冠時,才足以經世,屬大亨數窮之運,乘義熙天啟之資,建大功若轉圜,翦群 凶如拉朽,勢傾百辟,祿極萬鍾,斯亦丈夫之盛也。然希樂陵傲而速禍,諸葛驕淫 以成釁,造宋而乖同德,復晉而異純臣,謀之不臧,自取夷滅。無忌挾功名之大志, 挺文武之良才,追舊而慟感時人,率義而響震勍敵,因機效捷,處死不懦,比乎向 時之輩,豈同日而言歟!
zàn yuē: liú shēng gāng bì, gé hóu xiōng zì. huàn jié mǎn yíng, huò shēng yí èr. ān chéng yīng wǔ, tǐ zī zhōng liè. shě jiā xùn yì, wàng shēng cún jié. tán shí léng wēi, shēn yǔn míng fēi. wèi zhōng xié qì, xiào jī yáng huī.
贊曰:劉生剛愎,葛侯凶恣。患結滿盈,禍生疑貳。安成英武,體茲忠烈。舍 家殉義,忘生存節。檀實棱威,身隕名飛。魏終協契,效績揚輝。