pú gù huái ēn liáng chóng yì lǐ huái guāng
○僕固懷恩 梁崇義 李懷光
pú gù huái ēn, tiě lēi bù luò pū gǔ gē làn bá yán zhī céng sūn, yǔ é wèi zhī pū gù. zhēn guān èr shí nián, tiě lēi jiǔ xìng dà shǒu lǐng lǜ qí bù luò lái jiàng, fēn zhì hàn hǎi yàn rán jīn wēi yōu líng děng jiǔ dū du fǔ yú xià zhōu, bié wèi fān zhōu yǐ yù biān, shòu gē làn bá yán wèi yòu wǔ wèi dà jiāng jūn jīn wēi dū du. bá yán shēng yǐ lǐ chuài bá, yǐ lǐ chuài bá shēng huái ēn, shì xí dū du. tiān bǎo zhōng, jiā zuǒ lǐng jūn dà jiāng jūn tóng zhèng yuán tè jìn. lì shì jié dù wáng zhōng sì ān sī shùn, jiē yǐ shàn gé dòu, dá zhū fān qíng, yǒu tǒng yù cái, wěi zhī xīn fù. jí ān lù shān fǎn, cóng guō zi yí tǎo gāo xiù yán yú yún zhōng, pò zhī, yòu bài xuē zhōng yì yú bèi dù shān xià, kàng zéi qī qiān qí, shēng qín zhōng yì nán, xí xià mǎ yì jùn. shí wǔ zài, jìn jūn yǔ lǐ guāng bì hé shì, jí shǐ sī míng zhàn yú cháng shān zhào jùn shā hé jiā shān, jiē dà pò zhī, huái ēn gōng jū duō.
僕固懷恩,鐵勒部落仆骨歌濫拔延之曾孫,語訛謂之仆固。貞觀二十年,鐵勒 九姓大首領率其部落來降,分置瀚海、燕然、金微、幽陵等九都督府於夏州,別為 蕃州以御邊,授歌濫拔延為右武衛大將軍、金微都督。拔延生乙李啜拔,乙李啜拔 生懷恩,世襲都督。天寶中,加左領軍大將軍同正員、特進。歷事節度王忠嗣、安 思順,皆以善格鬥,達諸蕃情,有統御材,委之心腹。及安祿山反,從郭子儀討高 秀岩於雲中,破之,又敗薛忠義於背度山下,抗賊七千騎,生擒忠義男,襲下馬邑 郡。十五載,進軍與李光弼合勢,及史思明戰於常山、趙郡、沙河、嘉山,皆大破 之,懷恩功居多。
sù zōng jí wèi yú líng wǔ, huái ēn cóng guō zi yí fù xíng zài suǒ. shí tóng luó bù luò zì xī jīng pàn zéi, běi kòu shuò fāng, zi yí yǔ huái ēn jī zhī. huái ēn zi bīn lǐng tú jī zéi, bīng bài ér jiàng, xún yòu zì bá ér guī, huái ēn chì ér zhǎn zhī. jiāng shì shè hài, wú bù yī dāng bǎi, suì pò tóng luó qiān yú qí yú hé shàng, jǐn shōu qí qì xiè tuó mǎ. sù zōng suī zhàng shuò fāng zhī zhòng, jiāng jiǎ fān bīng yǐ zhāng xíng shì, nǎi qiǎn huái ēn yǔ dùn huáng wáng chéng cǎi shǐ yú huí hé, qǐng bīng jié hǎo. huí hé kě hàn suì yǐ nǚ qī chéng cǎi, jiān qǐng gōng zhǔ, qiǎn shǒu lǐng suí huái ēn rù cháo. èr nián zhēng yuè, yòu cóng zi yí xià féng yì hé dōng èr jùn. zǒu wěi jiāng cuī gān yòu, yòu xí pò tóng guān. zéi jiāng ān shǒu zhōng lǐ guī rén zì jīng lǜ zhòng lái yuán, kǔ zhàn èr rì, guān jūn bài jī. huái ēn tuì zhì wèi shuǐ, wú zhōu jí, bào mǎ yǐ dù, cún zhě jǐn bàn, nǎi bēn guī zi yí yú hé dōng, zhěng qí yú zhòng. sì yuè, zi yí fù fèng xiáng, lǐ guī rén yǐ jìn zú wǔ qiān yāo zhī yú sān yuán běi. zi yí jiǒng jí, shǐ huái ēn jí wáng shēng chén huí guāng hún shì zhī lǐ guó zhēn děng wǔ jiāng fú bīng yú bái qú liú yùn qiáo yǐ dài zhī, zéi zhì fú fā, guī rén dà bài ér zǒu. yòu cóng zi yí zhàn yú qīng qú, bù lì, guī yú fèng xiáng. jí huí hé shǐ yè hù dì dé shù qiān qí lái fù guó nán, nán mán dà shí zhī zú xiāng jì ér zhì. sù zōng nǎi qiǎn guǎng píng wáng wèi yuán shuài, yǐ zi yí wèi fù, ér huái ēn lǐng huí hé bīng cóng zhī lǐ shuǐ. zéi fú bīng yú yíng dōng, huái ēn yǐn huí hé chí shā zhī, pǐ mǎ bù guī, zéi nǎi dà kuì. rì mù, huái ēn wèi wáng yuē: zéi bì qì chéng zǒu yǐ, qǐng yǐ èr bǎi qí mǎ zhuī zhī, fù qǔ lǐ guī rén tián gān zhēn ān shǒu zhōng zhāng tōng rú. wáng yuē: jiāng jūn zhàn yì pí yǐ, qiě xiū xī, dài míng ér hòu tú zhī. huái ēn yuē: guī rén shǒu zhōng, tiān xià xiāo zéi yě, jù shèng ér bài, cǐ tiān yǔ wǒ yě, nài hé zòng zhī bù qǔ? ruò shǐ de zhòng, fù wèi wǒ huàn, suī huǐ wú jí. fū zhàn shàng sù, hé míng rì wèi? wáng gù zhǐ zhī, lìng hái yíng. huái ēn yòu gù qǐng, wǎng ér fù fǎn, yī xī sì wǔ qǐ. chí míng dié zhì, shǒu zhōng děng guǒ táo. yòu cóng wáng dà pò zéi yú shǎn xī zhī xīn diàn, shōu liǎng jīng, jiē lì shū gōng. yǐ qián hòu gōng jiā kāi fǔ yí tóng sān sī hóng lú qīng tóng zhèng yuán tóng jié dù fù shǐ. shí èr yuè, fēng fēng guó gōng, shí shí fēng èr bǎi hù.
肅宗即位於靈武,懷恩從郭子儀赴行在所。時同羅部落自西京叛賊,北寇朔方, 子儀與懷恩擊之。懷恩子玢領徒擊賊,兵敗而降,尋又自拔而歸,懷恩叱而斬之。 將士懾駭,無不一當百,遂破同羅千餘騎於河上,盡收其器械、駝馬。肅宗雖仗朔 方之眾,將假蕃兵以張形勢,乃遣懷恩與燉煌王承寀使於回紇,請兵結好。回紇可 汗遂以女妻承寀,兼請公主,遣首領隨懷恩入朝。二年正月,又從子儀下馮翊、河 東二郡。走偽將崔乾祐,又襲破潼關。賊將安守忠、李歸仁自京率眾來援,苦戰二 日,官軍敗績。懷恩退至渭水,無舟楫,抱馬以渡,存者僅半,乃奔歸子儀於河東, 整其餘眾。四月,子儀赴鳳翔,李歸仁以勁卒五千邀之於三原北。子儀窘急,使懷 恩及王升、陳回光、渾釋之、李國貞等五將伏兵於白渠留運橋以待之,賊至伏發, 歸仁大敗而走。又從子儀戰於清渠,不利,歸於鳳翔。及回紇使葉護、帝得數千騎 來赴國難,南蠻、大食之卒相繼而至。肅宗乃遣廣平王為元帥,以子儀為副,而懷 恩領回紇兵從之澧水。賊伏兵於營東,懷恩引回紇馳殺之,匹馬不歸,賊乃大潰。 日暮,懷恩謂王曰:「賊必棄城走矣,請以二百騎馬追之,縛取李歸仁、田乾真、 安守忠、張通儒。」王曰:「將軍戰亦疲矣,且休息,迨明而後圖之。」懷恩曰: 「歸仁、守忠,天下驍賊也,聚勝而敗,此天與我也,奈何縱之不取?若使得眾, 復為我患,雖悔無及。夫戰尚速,何明日為?」王固止之,令還營。懷恩又固請, 往而復反,一夕四五起。遲明諜至,守忠等果逃。又從王大破賊於陝西之新店,收 兩京,皆立殊功。以前後功加開府儀同三司、鴻臚卿同正員、同節度副使。十二月, 封豐國公,食實封二百戶。
qián yuán yuán nián jiǔ yuè, qiǎn jiǔ jié dù jī ān qìng xù yú xiāng zhōu. cóng guō zi yí lǐng shuò fāng xíng yíng, pò ān tài qīng, xià huái wèi èr zhōu, wéi xiāng zhōu, zhàn chóu sī gǎng. fán jīng wǔ yuè, cháng wèi xiān fēng, jiān dí dà zhèn, bì jīng qí zhàn, yǒng guān sān jūn. xún chōng dōu zhī bīng mǎ shǐ. jí lǐ guāng bì dài zi yí, huái ēn yòu fù zhī. qián yuán èr nián, jìn fēng dà níng jùn wáng, qiān yù shǐ dài fū shuò fāng xíng yíng jié dù. yòu cóng lǐ guāng bì shǒu hé yáng, pò zhōu chū, qín xú huáng yù ān tài qīng, bá huái zhōu, jiē cuī fēng xiàn dí, gōng guān zhū jiāng. qí nán chàng yòu yǐ kāi fǔ yí tóng sān sī cóng jiāng bīng yú qí jūn, měi shēn rù lǔ zhèn, yǐ yǒng gǎn wén, jūn zhōng hào wèi dòu jiāng.
乾元元年九月,遣九節度擊安慶緒於相州。從郭子儀領朔方行營,破安太清, 下懷、衛二州,圍相州,戰愁思崗。凡經五月,常為先鋒,堅敵大陣,必經其戰, 勇冠三軍。尋充都知兵馬使。及李光弼代子儀,懷恩又副之。乾元二年,進封大寧 郡王,遷御史大夫、朔方行營節度。又從李光弼守河陽,破周出,擒徐璜玉、安太 清,拔懷州,皆摧鋒陷敵,功冠諸將。其男瑒又以開府儀同三司從將兵於其軍,每 深入虜陣,以勇敢聞,軍中號為「斗將」。
huái ēn wèi rén xióng yì guǎ yán, yīng duì shū huǎn, ér gāng jué fàn shàng, shǐ jū piān bì zhī zhōng, yì yǒu bù hé, suī zhǔ jiāng bì gòu nù zhī. guō zi yí wèi shuài, yǐ kuān hòu róng zhòng, sù zhòng huái ēn, qí huī xià jiē shuò fāng fān hàn jìn zú, shì gōng hù jiāng, duō wèi bù fǎ, zi yí měi shì yōu róng zhī, xíng shī yòng bīng, yǐ yǐ jí shì. ér guāng bì chí fǎ yán sù, fǎ bù dài xià, huái ēn xīn dàn ér pō bù yè. shàng yuán èr nián, cóng lǐ guāng bì yǔ shǐ sī míng zhàn yú máng shān, bù lì. sù zōng yǐ huái ēn gōng gāo, ēn gù tè yì zhū jiāng, zhì dōng, jiā gōng bù shàng shū, chì lǐ fǔ guó jí cháng cān guān sòng shàng, tài guān zào shí yǐ chǒng zhī.
懷恩為人雄毅寡言,應對舒緩,而剛決犯上,始居偏裨之中,意有不合,雖主 將必詬怒之。郭子儀為帥,以寬厚容眾,素重懷恩,其麾下皆朔方蕃漢勁卒,恃功 怙將,多為不法,子儀每事優容之,行師用兵,倚以輯事。而光弼持法嚴肅,法不 貸下,懷恩心憚而頗不葉。上元二年,從李光弼與史思明戰於邙山,不利。肅宗以 懷恩功高,恩顧特異諸將,至冬,加工部尚書,敕李輔國及常參官送上,太官造食 以寵之。
dài zōng jí wèi, bài lǒng yòu jié dù, wèi xíng, gǎi shuò fāng xíng yíng jié dù, yǐ fù guō zi yí. qí qiū, shàng shǐ zhōng guān liú qīng tán qǐng bīng yú huí hé dēng lǐ kè hán, dēng lǐ yǐ wèi shǐ cháo yì yòu zhī qīng guó rù sāi, zhòng hào shí wàn, guān zhōng sāo rǎo, shàng shǐ diàn zhōng jiān lè zi áng chí yú sāi shàng láo zhī, yù yú xīn zhōu. xiān shì, sù zōng yǐ níng guó gōng zhǔ xià jià yú pí jiā què kè hán, pí jiā què kè hán yòu yǐ shǎo zǐ qǐng hūn, sù zōng yǐ huái ēn nǚ qī zhī. pí jiā kè hán sǐ, shǎo zǐ dài lì, jí dēng lǐ kè hán. dēng lǐ lì, yǐ huái ēn nǚ wèi kě dūn. zhì shì, kè hán qǐng yǔ huái ēn jí huái ēn zhī mǔ xiāng jiàn, zhào cóng zhī. huái ēn xián yí bù gǎn, shàng yīn cì tiě quàn, shǒu zhào yǐ qiǎn zhī, jí lìng qí mǔ biàn fā. huái ēn yǔ huí hé kè hán xiāng jiàn yú tài yuán, kè hán dà yuè, suì xǔ zhù tǎo cháo yì, yú shì jìn bīng, lì tài yuán fén jìn, yíng yú shǎn zhōu yǐ qí qī. shí yuè, zhào tiān xià bīng mǎ yuán shuài yōng wáng wèi zhōng jūn xiān fēng, yǐ huái ēn wèi fù, jiā tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, lǐng hé dōng shuò fāng jié dù xíng yíng jí zhèn xī huí hé bīng mǎ fù shǎn zhōu, bìng lìng zhū dào jié dù yī shí qí jìn. huái ēn yǔ huí hé zuǒ shā wèi xiān fēng, guān jūn róng shǐ yú cháo ēn shǎn zhōu jié dù guō yīng yì wèi hòu diàn, zì miǎn chí rù chén zhèng jié dù lǐ bào yù zì hé yáng rù hé nán fù yuán shuài yōng wáng liú shǎn zhōu. huái ēn děng shī zhì huáng shuǐ, zéi tú shù wàn, jiān shān zì gù. huái ēn zhèn yú xī yuán shàng, guǎng zhāng qí zhì yǐ dāng zhī, mìng xiāo qí jí huí hé zhī zhòng bàng nán shān chū yú dōng běi, liǎng jūn jǔ qí nèi yīng, biǎo lǐ jī zhī, yī gǔ ér bá, zéi sǐ zhě shù wàn. cháo yì lǐng tiě qí shí wàn lái jiù, zhèn yú zhāo jué sì, zéi jiē shū sǐ jué zhàn, duǎn bīng jì jiē, xiāng shā shén zhòng. guān jūn zhòu jī zhī, zéi zhèn ér bù dòng. yú cháo ēn lìng shè shēng wǔ bǎi rén xià mǎ, gōng nǔ luàn fā, duō zhōng zéi ér sǐ, zhèn yì rú chū. zhèn xī jié dù shǐ mǎ lín yuē: shì jí yǐ! suì yuán qí ér jìn, dān qí bēn jī, duó zéi liǎng pái, tū rù wàn zhòng zhī zhōng, zuǒ yòu pī mǐ, dà jūn chéng zhī ér rù, cháo yì dà bài, zhǎn shǒu yī wàn liù qiān jí, shēng qín sì qiān liù bǎi rén, jiàng zhě sān wàn èr qiān rén. zhuǎn zhàn yú shí liú yuán lǎo jūn miào, zéi dǎng yòu bài, rén mǎ róu jiàn, tián yú shàng shū gǔ, cháo yì qīng qí ér zǒu. huái ēn nǎi jìn shōu dōng jīng jí hé yáng chéng, fēng qí fǔ kù, wěi zhōng shū lìng xǔ shū jì wáng zhòu děng, chéng zhì shì zhī, xī jiē ān dǔ.
代宗即位,拜隴右節度,未行,改朔方行營節度,以副郭子儀。其秋,上使中 官劉清潭請兵於回紇登里可汗,登里已為史朝義誘之傾國入塞,眾號十萬,關中騷 擾,上使殿中監樂子昂馳於塞上勞之,遇於忻州。先是,肅宗以寧國公主下嫁於毗 伽闕可汗,毗伽闕可汗又以少子請婚,肅宗以懷恩女妻之。毗伽可汗死,少子代立, 即登里可汗。登里立,以懷恩女為可敦。至是,可汗請與懷恩及懷恩之母相見,詔 從之。懷恩嫌疑不敢,上因賜鐵券,手詔以遣之,即令其母便發。懷恩與回紇可汗 相見於太原,可汗大悅,遂許助討朝義,於是進兵,歷太原、汾、晉,營於陝州以 俟期。十月,詔天下兵馬元帥雍王為中軍先鋒,以懷恩為副,加同中書門下平章事, 領河東、朔方節度行營及鎮西、回紇兵馬赴陝州,並令諸道節度一時齊進。懷恩與 回紇左殺為先鋒,觀軍容使魚朝恩、陝州節度郭英乂為後殿,自澠池入;陳鄭節度 李抱玉自河陽入;河南副元帥、雍王留陝州。懷恩等師至黃水,賊徒數萬,堅柵自 固。懷恩陣於西原上,廣張旗幟以當之,命驍騎及回紇之眾傍南山出於東北,兩軍 舉旗內應,表里擊之,一鼓而拔,賊死者數萬。朝義領鐵騎十萬來救,陣於昭覺寺, 賊皆殊死決戰,短兵既接,相殺甚眾。官軍驟擊之,賊陣而不動。魚朝恩令射生五 百人下馬,弓弩亂發,多中賊而死,陣亦如初。鎮西節度使馬璘曰:「事急矣!」 遂援旗而進,單騎奔擊,奪賊兩牌,突入萬眾之中,左右披靡,大軍乘之而入,朝 義大敗,斬首一萬六千級,生擒四千六百人,降者三萬二千人。轉戰於石榴園、老 君廟,賊黨又敗,人馬蹂踐,填於尚書谷,朝義輕騎而走。懷恩乃進收東京及河陽 城,封其府庫,偽中書令許叔冀、王伷等,承制釋之,悉皆安堵。
huái ēn liú huí hé kè hán yíng yú hé yáng, nǎi shǐ qí zi yòu xiāng bīng mǎ shǐ chàng běi tíng shuò fāng bīng mǎ shǐ gāo fǔ chéng yǐ bù jūn wàn yú zhòng chéng shèng zhú běi. huái ēn cháng yā zéi ér xíng, zhì yú zhèng zhōu, zài zhàn jiē jié jìn zhì biàn zhōu, wěi jié dù zhāng xiàn chéng kāi mén jiàng yòu bá huá zhōu, zhuī pò cháo yì yú wèi zhōu. wěi suī yáng jié dù tián chéng sì lǐ jìn chāo lǐ dá lú děng bīng mǎ sì wàn yú zhòng, yòu yǔ cháo yì hé, jù hé lái jù. chàng lián pán jì shī, dēng àn báo zhī, zéi dǎng xī bēn, zhǎng qū zhì chāng xiàn dōng. cháo yì lǜ wèi zhōu bīng mǎ lái zhàn, yòu bài zǒu, dá lú lái jiàng, zéi tú zhèn hài. yú shì xiāng zhōu wěi jié dù xuē sōng yǐ xiāng wèi zhōu míng xíng zhào jiàng yú lǐ bào yù gāo fǔ chéng shàng wén zhé wěi héng yáng jié dù lǐ bǎo chén yǐ shēn héng dìng yì sì zhōu jiàng yú hé dōng jié dù xīn yún jīng. cháo yì zhì bèi zhōu, yòu yǔ wěi dà jiāng xuē zhōng yì liǎng jié dù hé. chàng zhì lín qīng, jù zéi qì shèng, zhù jūn yǐ qí biàn. cháo yì lǐng zhòng sān wàn bìng gōng jù lái gōng, chàng lìng gāo yàn chóng hún rì jìn lǐ guāng yì děng shè sān fú yǐ dài zhī, zéi bàn dù, fú fā, hé jī ér zǒu zhī. qí shí huí hé yòu zhì, guān jūn yì zhèn, chàng juǎn jiǎ chí zhī, dà zhàn yú xià bó xiàn dōng nán. zéi bèi shuǐ ér zhèn, dà jūn chōng jī ér bēng zhī, jī shī yōng liú ér xià. cháo yì yòu zǒu mò zhōu. yú shì hé nán fù yuán shuài dōu zhī bīng mǎ shǐ xuē jiān xùn bīng mǎ shǐ hǎo tíng yù yǎn yùn jié dù shǐ xīn yún jīng huì shī yú xià bó, jìn jūn mò zhōu chéng xià. cháo yì yǔ tián chéng sì pín chū tiāo zhàn, dà bài ér xuán, lín zhèn shā qí wěi shàng shū jìng róng. cháo yì jù, zì fēn wàn yú zhòng tóu guī yì xiàn, liú chéng sì shǒu chéng. yú shì zī qīng jié dù hóu xī yì jì zhū jiāng tóng wèi gōng shǒu, fán yuè yú rì. chàng yǔ gāo yàn chóng hóu shā yì xuē jiān xùn děng yǐ zhòng sān wàn zhuī jí cháo yì yú guī yì xiàn, jiāo fēng ér zéi kuì. shǔ yōu zhōu jié dù shǐ lǐ huái xiān sòng jiàng kuǎn, chàng dùn bīng yú qí jìng, qiǎn huái xiān fēn bīng zhuī niè. èr nián sān yuè, cháo yì zhì píng zhōu shí chéng xiàn wēn quán shān, qióng cù, zǒu rù zhǎng lín zì yì, huái xiān shǐ qī dì xú yǒu jì chuán qí shǒu yǐ xiàn. yòu jiàng tián chéng sì zhī jūn, hé běi xī píng, huái ēn nǎi yǔ zhū jiāng bān shī.
懷恩留回紇可汗營於河陽,乃使其子右廂兵馬使瑒、北庭朔方兵馬使高輔成以 步軍萬餘眾乘勝逐北。懷恩常壓賊而行,至於鄭州,再戰皆捷;進至汴州,偽節度 張獻誠開門降;又拔滑州,追破朝義於衛州。偽睢陽節度田承嗣、李進超、李達盧 等兵馬四萬餘眾,又與朝義合,據河來拒。瑒連盤濟師,登岸薄之,賊黨悉奔,長 驅至昌縣東。朝義率魏州兵馬來戰,又敗走,達盧來降,賊徒震駭。於是相州偽節 度薛嵩以相、衛州、洺、邢、趙降於李抱玉、高輔成、尚文悊;偽恆陽節度李寶臣 以深、恆、定、易四州降於河東節度辛雲京。朝義至貝州,又與偽大將薛忠義兩節 度合。瑒至臨清,懼賊氣盛,駐軍以俟變。朝義領眾三萬並攻具來攻,瑒令高彥崇、 渾日進、李光逸等設三伏以待之,賊半渡,伏發,合擊而走之。其時回紇又至,官 軍益振,瑒卷甲馳之,大戰於下博縣東南。賊背水而陣,大軍衝擊而崩之,積屍擁 流而下。朝義又走莫州。於是河南副元帥都知兵馬使薛兼訓、兵馬使郝廷玉、兗鄆 節度使辛雲京會師於下博,進軍莫州城下。朝義與田承嗣頻出挑戰,大敗而旋,臨 陣殺其偽尚書敬榮。朝義懼,自分萬餘眾投歸義縣,留承嗣守城。於是淄青節度侯 希逸繼諸將同為攻守,凡月余日。瑒與高彥崇、侯殺逸、薛兼訓等以眾三萬追及朝 義于歸義縣,交鋒而賊潰。屬幽州節度使李懷仙送降款,瑒頓兵於其境,遣懷仙分 兵追躡。二年三月,朝義至平州石城縣溫泉柵,窮蹙,走入長林自縊,懷仙使妻弟 徐有濟傳其首以獻。又降田承嗣之軍,河北悉平,懷恩乃與諸將班師。
xiān shì, qù dōng guō zi yí yǐ huái ēn yǒu píng dìng hé shuò zhī gōng, ràng wèi yú huái ēn, suì shòu hé běi fù yuán shuài shàng shū zuǒ pú shè jiān zhōng shū lìng líng zhōu dà dū dū fǔ zhǎng shǐ dān yú zhèn běi dà dū hù shuò fāng jié dù shǐ, réng jiā shí fēng sì bǎi hù, tōng qián yī qiān hù. chūn, yòu jiā tài zǐ shǎo shī, chōng shuò fāng dōu zhī bīng mǎ shǐ tóng jié dù fù dà shǐ, shí shí fēng wǔ bǎi hù, zhuāng zhái gè yī suǒ, réng yǔ yī zi wǔ pǐn guān. gāo fǔ chéng tài zǐ shǎo fù jiān yù shǐ zhōng chéng, chōng hé běi fù yuán shuài dōu zhī bīng mǎ shǐ, jiā shí fēng sān bǎi hù, réng yǔ yī zi wǔ pǐn guān. gāo yàn chóng tài zǐ bīn kè, réng jiù shuò fāng yòu xiāng bīng mǎ shǐ, shí fēng èr bǎi hù, zhuāng zhái gè cì yī suǒ, yǔ yī zi wǔ pǐn guān.
先是,去冬郭子儀以懷恩有平定河朔之功,讓位於懷恩,遂授河北副元帥、尚 書左僕射、兼中書令、靈州大都督府長史、單于鎮北大都護、朔方節度使,仍加實 封四百戶,通前一千戶。春,又加太子少師,充朔方都知兵馬使、同節度副大使, 食實封五百戶,莊宅各一所,仍與一子五品官。高輔成太子少傅、兼御史中丞,充 河北副元帥都知兵馬使,加實封三百戶,仍與一子五品官。高彥崇太子賓客,仍舊 朔方右廂兵馬使,實封二百戶,莊宅各賜一所,與一子五品官。
suì zhào huái ēn tǒng kè hán hái fān, suì zì xiāng zhōu xī guō kǒu qù lù zhōu, yǔ huí hé kè hán huì, chū tài yuán zhī běi. huái ēn chū zhì tài yuán, xīn yún jīng yǐ kè hán shì qí zǐ xù, yí qí zhào róng, bì guān bù bào, qiě jù kè hán xiāng xí, bù gǎn kào jūn jí hái, yì rú zhī. huái ēn fù zǐ xuān lì wáng shì, gōng chéng yě zhàn, wú yì bù cóng, yī jǔ miè shǐ cháo yì, fù yàn zhào hán wèi zhī dì, zì yǐ wèi gōng wú yǐ ràng. zhì shì, yòu wèi yún jīng suǒ jù, huái ēn nù, shàng biǎo liè qí zhuàng, dùn jūn fén zhōu. huì zhōng guān luò fèng xiān shǐ yú yún jīng, yún jīng yán huái ēn yǔ kè hán wèi yuē, nì zhuàng yǐ lù, nǎi yǔ fèng xiān hòu jié huān. fèng xiān huí zhì huái ēn suǒ, qí mǔ shù ràng fèng xiān yuē: ěr děng yǔ wǒ ér yuē wèi xiōng dì, jīn yòu qīn yún jīng, hé liǎng miàn hū? suī rán, qián shì wù yù, zì jīn mǔ zǐ xiōng dì rú chū. jiǔ hān, huái ēn qǐ wǔ, fèng xiān zèng chán tóu cǎi. huái ēn jiāng chóu qí kuàng, fèng xiān jù gào fā, huái ēn yuē: míng rì duān wǔ, qǐng sù wèi lìng jié. fèng xiān gù cí, huái ēn kǔ yāo zhī, mìng cáng qí mǎ. zhōng xī wèi qí cóng zhě yuē: xiàng zhě zé wú, yòu shōu wú mǎ, shì jiāng hài wǒ yě. fèng xiān jù, suì yú yuán ér zǒu. huái ēn jīng, jù lìng zhuī hái qí mǎ. fèng xiān shǐ huí, zòu qí fǎn zhuàng. huái ēn lèi zòu qǐng zhū yún jīng fèng xiān, shàng yǐ yún jīng yǒu gōng, shǒu zhào hé jiě zhī, huái ēn suì yǒu èr yú wǒ. zhì qī yuè, gǎi yuán guǎng dé, cè xūn bài tài bǎo, réng yǔ yī zi sān pǐn yī zi sì pǐn guān bìng jiē, réng jiā shí fēng wǔ bǎi hù. pū gù chàng yī zi wǔ pǐn guān, jiā shí fēng yī bǎi hù. réng cì tiě quàn, yǐ míng cáng tài miào, huà xiàng yú líng yān gé. xún yǐ chàng wèi yù shǐ dài fū shuò fāng xíng yíng jié dù.
遂詔懷恩統可汗還蕃,遂自相州西郭口趣潞州,與回紇可汗會,出太原之北。 懷恩初至太原,辛雲京以可汗是其子婿,疑其召戎,閉關不報,且懼可汗相襲,不 敢犒軍;及還,亦如之。懷恩父子宣力王室,攻城野戰,無役不從,一舉滅史朝義, 復燕、趙、韓、魏之地,自以為功無以讓。至是,又為雲京所拒,懷恩怒,上表列 其狀,頓軍汾州。會中官駱奉先使於雲京,雲京言懷恩與可汗為約,逆狀已露,乃 與奉先厚結歡。奉先回至懷恩所,其母數讓奉先曰:「爾等與我兒約為兄弟,今又 親雲京,何兩面乎?雖然,前事勿諭,自今母子兄弟如初。」酒酣,懷恩起舞,奉 先贈纏頭彩。懷恩將酬其貺,奉先遽告發,懷恩曰:「明日端午,請宿為令節。」 奉先固辭,懷恩苦邀之,命藏其馬。中夕謂其從者曰:「向者責吾,又收吾馬,是 將害我也。」奉先懼,遂逾垣而走。懷恩驚,遽令追還其馬。奉先使回,奏其反狀。 懷恩累奏請誅雲京、奉先,上以雲京有功,手詔和解之,懷恩遂有貳於我。至七月, 改元廣德,冊勛拜太保,仍與一子三品、一子四品官並階,仍加實封五百戶。仆固 瑒一子五品官,加實封一百戶。仍賜鐵券,以名藏太廟,畫像於凌煙閣。尋以瑒為 御史大夫、朔方行營節度。
huái ēn yǐ kòu nán yǐ lái, yī mén zhī nèi sǐ wáng shì zhě sì shí liù rén, nǚ jià jué yù, zài shōu liǎng jīng, jiē dǎo yǐn huí hé, cuī miè qiáng dí, ér wèi rén méi niè, fān xìng guǎng lì, yàng yàng bù yǐ. nǎi shàng shū zì xù gōng fá, yuē:
懷恩以寇難已來,一門之內死王事者四十六人,女嫁絕域,再收兩京,皆導引 回紇,摧滅強敵,而為人媒孽,蕃性獷戾,怏怏不已。乃上書自敘功伐,曰:
guǎng dé yuán nián bā yuè èr shí sān rì, kāi fǔ yí tóng sān sī shàng shū zuǒ pú shè jiān zhōng shū lìng shuò fāng jié dù fù dà shǐ hé běi fù yuán shuài shàng zhù guó dà níng jùn wáng chén huái ēn, cì gān lì xuè, jǐn dùn shǒu dùn shǒu shàng shū bǎo yīng shèng wén shén wǔ huáng dì bì xià: chén jiā běn fān yí, dài jū biān sāi, yuán zì zǔ fù, zǎo mù guó ēn. chén nián wèi ruò guàn, jí méng shàng huáng qū cè, chū rù sǐ shēng, jié lì jiāng chǎng, dāo chéng xiān dì bào gōng, shí nián yǐ shòu tè jìn. jì hū lù shān zuò luàn, dà zhèn wáng shī, chén lèi rèn piān bì, jué sǐ jìng nán, shàng yǐ ān shè jì, xià yǐ zhěng shēng líng, zhàng huáng tiān zhī wēi shén, miè kuáng hú zhī chǒu lèi. wú hé, sī míng jì nì, yòu jù dōng zhōu, chén jí bù ān, hǎi nèi téng fèi. chén miù chéng dà xíng huáng dì wěi rèn, shòu yǐ bīng quán, shì xuě guó chóu, yǐ kuāng shí nán. hé mén zhōng liè, xián yuàn shā shēn, yě zhàn gōng chéng, jiē xiān shì zú. xiōng dì sǐ yú zhèn dí, zǐ zhí méi yú jūn qián, jiǔ zú zhī qīn, shí bù cún yī, zòng yǒu zài zhě, chuāng yí biàn shēn. kuàng bì xià qián lóng zhī shí, qīn tǒng shī lǚ, chén tiǎn shì huī xià, bì xià xī chén yú chéng. dà xíng huáng dì wèi juān gōng guǎn zhī shí, chén pín lì wēi xiào, lèi zhān guān shǎng, suì bèi fǔ guó děng chán hài, jǐ zhì pò jiā, biàn duó bīng quán, yú nián sù wèi. chén suī nèi shěng wú jiù, zhōng jù chán nìng qīng wēi, yǐ rì jì shí, mìng xuán qiū yè, zhì jiāng guī gǔ quán rǎng, yǒng xiè míng shí. xìng yù bì xià lóng yuè tiān qú, jì zuǎn hóng yè, zhī chén fù bàng, chá chén dān xīn, suì kāi dú jiàn zhī míng, dù jué zhòng duō zhī kǒu, tè bá chén yú qiān lǒng, zài rèn chén yú shuò fāng. chéng wèi yóu hún fǎn hái, kū gǔ zài ròu, shǐ chén dé jié nú jiǎn zhī lì, xiào zhuī dāo zhī gōng, shàng dá bì xià zài zào zhī ēn, xià zhǎn wēi chén quǎn mǎ zhī zhì.
廣德元年八月二十三日,開府儀同三司、尚書左僕射、兼中書令、朔方節度副 大使、河北副元帥、上柱國、大寧郡王臣懷恩,刺肝瀝血,謹頓首頓首上書寶應聖 文神武皇帝陛下:臣家本蕃夷,代居邊塞,爰自祖父,早沐國恩。臣年未弱冠,即 蒙上皇驅策,出入死生,竭力疆場,叨承先帝報功,時年已授特進。洎乎祿山作亂, 大振王師,臣累任偏裨,決死靖難,上以安社稷,下以拯生靈,仗皇天之威神,滅 狂胡之醜類。無何,思明繼逆,又據東周,宸極不安,海內騰沸。臣謬承大行皇帝 委任,授以兵權,誓雪國讎,以匡時難。闔門忠烈,咸願殺身,野戰攻城,皆先士 卒。兄弟死於陣敵,子侄沒於軍前,九族之親,十不存一,縱有在者,瘡痍遍身。 況陛下潛龍之時,親統師旅,臣忝事麾下,陛下悉臣愚誠。大行皇帝未捐宮館之時, 臣頻立微效,累沾官賞,遂被輔國等讒害,幾至破家,便奪兵權,逾年宿衛。臣雖 內省無疚,終懼讒佞傾危,以日繼時,命懸秋葉,至將歸骨泉壤,永謝明時。幸遇 陛下龍躍天衢,繼纘鴻業,知臣負謗,察臣丹心,遂開獨見之明,杜絕眾多之口, 特拔臣於汧、隴,再任臣於朔方。誠謂遊魂返骸,枯骨再肉,使臣得竭駑蹇之力, 效錐刀之功,上答陛下再造之恩,下展微臣犬馬之志。
qù nián qiū mò, huí hé fú yì ér lái, shì shù bù zhī, xī jiē jīng hài. bì xià yǐ chén yǔ qí yīn yà, lìng zhì tài yuán zhī yíng, yī qiè shì yí, xǔ chén zhú biàn chù zhì. suì yǔ kè hán jì yì, fēn dào yòng bīng, kè fù luò yáng, píng dàng yōu jì, wéi yǒu shén cè bīng mǎ, dùn jūn dú zhù chén liú. kè hán shí zài luò yáng, jí bèi cháo ēn cāi zǔ, yào wèi liú yì, yǐ shī fān qíng. chén zì píng zéi què huí, tiān ēn yòu lìng jiàn sòng, chén suì qìng jié jiā chǎn, wèi guó zhōu xuán, fā qiǎn wài fān, guì tú shàng dào. xíng zhì shān běi, bèi fèng xiān yún jīng gòng shēng yì jiàn, wàng zuò jiā zhū, bì chéng bù chū zhī yíng, réng lìng qián xíng qiè dào. fān yí yuàn nù, zǎo yù xiāng chóu, chén suì mí fèng, fāng dé chū jiè. jí qí zǔ jiàn shì le, huí zhì tài yuán, chén tiǎn jī dǐng sī, yòu chéng zhòng jì, fèng xiān yún jīng céng wú lǐ shù, bì guān bù chū xiāng kàn. chén suì guò fén zhōu, xiū xī shì mǎ, fán jīng shù rì, bù qiǎn yī jiè zhī wén. zì yǐ xíng shì chéng shū, kǒng chén xiān yǒu lùn zòu, suì nǎi gòu qí bàng dú, wàng qǐ yì duān, shàn dòng jūn chéng, yǐ wèi shè bèi. yòu chén cóng lù fǔ guò rì, jiàn bào yù zhǐ yíng huí hé, shù shì yòng xīn, kěn chēng jiā zī qìng yú gōng yòng, yòu yǔ chén mǎ jiān yín qì sì shì, chén yú huí hé chù dé juàn, biàn yǔ bào yù èr qiān pǐ yǐ chōng dá zèng. jīn bèi bào yù gòng xiāng zǔ zhī, jiāng cǐ wǎng lái zhī kuàng, biàn wèi jié tuō zhī sī, guì zài hòu wū, wù xiāng qīng duó. bì xià bù chuí míng chá, cǎi tīng liú yán, yù lìng zhōng zhí zhī chén, wǎng xiàn chán xié zhī dǎng. chén shí bù qī tiān dì, bù fù shén míng, sù yè sān sī, chén zuì yǒu liù:
去年秋末,回紇伏義而來,士庶不知,悉皆驚駭。陛下以臣與其姻婭,令至太 原祗迎,一切事宜,許臣逐便處置。遂與可汗計議,分道用兵,克復洛陽,平盪幽、 薊,惟有神策兵馬,頓軍獨住陳留。可汗時在洛陽,即被朝恩猜阻,要為流議,已 失蕃情。臣自平賊卻回,天恩又令餞送,臣遂罄竭家產,為國周旋,發遣外蕃,貴 圖上道。行至山北,被奉先、雲京共生異見,妄作加諸,閉城不出祗迎,仍令潛行 竊盜。蕃夷怨怒,早欲相仇,臣遂彌縫,方得出界。及其祖餞事了,回至太原,臣 忝跡鼎司,又承重寄,奉先、雲京曾無禮數,閉關不出相看。臣遂過汾州,休息士 馬,凡經數日,不遣一介知聞。自以行事乘疏,恐臣先有論奏,遂乃構其謗黷,妄 起異端,扇動軍城,以為設備。又臣從潞府過日,見抱玉只迎回紇,庶事用心,懇 稱家資罄於公用,又與臣馬兼銀器四事,臣於回紇處得絹,便與抱玉二千匹以充答 贈。今被抱玉共相組織,將此往來之貺,便為結托之私,貴在厚誣,務相傾奪。陛 下不垂明察,采聽流言,欲令忠直之臣,枉陷讒邪之黨。臣實不欺天地,不負神明, 夙夜三思,臣罪有六:
wǎng nián tóng luó bèi pàn, hé qū sāo rán, jīng lüè shù jūn, bīng wéi bù jiě. chén bù gù lǎo mǔ, zǒu tóu líng zhōu, xiān dì jiā chén zhōng chéng, suì qiǎn zhēng bīng tǎo pàn, shǐ de hé qū qīng tài, zéi tú bēn wáng. shì chén bù zhōng yú guó, qí zuì yī yě. chén nán bīn cháng bèi tóng luó lǔ jiāng, gài yì zhì bù yóu jǐ, xuán jí qì nì guī shùn, què lái tóu chén, chén zhǎn zhī yǐ lìng shì zhòng. qiě chén bù ài gǔ ròu zhī zhòng, ér xùn zhōng yì zhī chéng, shì chén bù zhōng yú guó, qí zuì èr yě. chén yǒu èr nǚ, jù pìn yuǎn fān, wèi guó hé qīn, hé cóng tǎo nán, zhì shǐ zéi tú tiǎn miè. huán yǔ qīng píng. shì chén bù zhōng yú guó, qí zuì sān yě. chén jí nán chàng, bù gù wēi wáng, shēn xiān xíng zhèn, fù zǐ xiào mìng, zhì níng bāng jiā. shì chén bù zhōng yú guó, qí zuì sì yě. bì xià wěi chén fù yuán shuài zhī quán, lìng chén zhǐ huī hé běi. qí xīn fù jié dù shǐ, jiē wò qiáng bīng, chén zhī fǔ suī, xī ān fǎn cè, zhōu xiàn jì dìng, fù shuì yǐ shí. shì chén bù zhōng yú guó, qí zuì wǔ yě. chén yè hé huí hé, kān dìng xiōng tú, tiān xià xuē píng, fān yí guī guó, shǐ qí yǒng wèi lín hǎo. yì zhe jí nán, wàn xìng ān níng, gān gē zhǐ xī, èr shèng shān líng shì bì, bì xià zhōng xiào liǎng quán. shì chén bù zhōng yú guó, qí zuì liù yě. chén jì fù liù zuì, chéng hé wàn zhū, yán jǐng yuán mén, yǐ dài fǔ jīn zhì. guò cǐ yǐ wǎng, gèng wú tā wéi. bì xià ruò yǐ cǐ zhū chén, hé yì wǔ zǐ xū cún wú, zú fú shī yú jiāng shàng, dài fū zhǒng bà yuè, zhōng cì jiàn yú jī shān. wéi dāng tūn hèn jiǔ quán, xián yuān qiān gǔ, fù hé sù zāi! fù hé sù zāi!
往年同羅背叛,河曲騷然,經略數軍,兵圍不解。臣不顧老母,走投靈州,先 帝嘉臣忠誠,遂遣徵兵討叛,使得河曲清泰,賊徒奔亡。是臣不忠於國,其罪一也。 臣男玢嘗被同羅虜將,蓋亦制不由己,旋即棄逆歸順,卻來投臣,臣斬之以令士眾。 且臣不愛骨肉之重,而徇忠義之誠,是臣不忠於國,其罪二也。臣有二女,俱聘遠 蕃,為國和親,合從討難,致使賊徒殄滅。寰宇清平。是臣不忠於國,其罪三也。 臣及男瑒,不顧危亡,身先行陣,父子效命,志寧邦家。是臣不忠於國,其罪四也。 陛下委臣副元帥之權,令臣指麾河北。其新附節度使,皆握強兵,臣之撫綏,悉安 反側,州縣既定,賦稅以時。是臣不忠於國,其罪五也。臣葉和回紇,戡定兇徒, 天下削平,蕃夷歸國,使其永為鄰好。義著急難,萬姓安寧,干戈止息,二聖山陵 事畢,陛下忠孝兩全。是臣不忠於國,其罪六也。臣既負六罪,誠合萬誅,延頸轅 門,以待斧釒質。過此以往,更無他違。陛下若以此誅臣,何異伍子胥存吳,卒浮 屍於江上,大夫種霸越,終賜劍於稽山。唯當吞恨九泉,銜冤千古,復何訴哉!復 何訴哉!
qiě kuí huò shàng jiě yǎng yáng, quǎn mǎ yóu néng liàn zhǔ, chén tiǎn ēn zhì zhòng, wěi rèn fēi qīng, sù yè sī fèng tiān yán, qǐ zàn xīn lí wèi què, chéng kǒng yǐ zhōng huò zuì, guī jìng bù yáo. qǐng zhě lái zhèn shòu zhū, cháo tíng bù shì qí zuì, tiān xià zhōng yì, cóng cǐ shēng yí. kuàng lái zhèn gōng yè sù gāo, rén duō suǒ jì, bù shěn shèng zhōng dú duàn, fù wèi jiān chén nòng quán? chén yù rù cháo, kǒng lí sī huò, zhū dào jié dù shǐ jiē jù, fēi chén dú gǎn rú cǐ. jìn wén zhuī zhào shù rén, bìng jiē bù zhì, shí wèi zhōng guān chán kǒu, yòu jù bì xià sǔn shāng, qǐ wéi shì chén bù zhōng, zhǐ wèi huí xié zài cè. qiě chén qián hòu suǒ zòu luò fèng xiān cí qíng, fēi bù zhí shí, bì xià jìng wú chù zhì, chǒng yòng mí shēn. jiē yóu tóng lèi xiāng cóng, zhì méng bì shèng cōng, rén jiē jù sǐ, shuí fù gǎn yán! chén yì qiè jūn chén, zhì yōu shè jì, ruò wú jí jiàn, yǒu fù shèng cháo, gǎn sì yú zhōng, yǐ gàn dǐng huò. kuàng jīn xī yǒu quǎn róng bèi luàn, dōng yǒu wú yuè bù tíng, jūn fáng qún dào zòng héng, fū fāng jī hú cǎo rǎo. bì xià bù sī wài yù, ér nǎi nèi jì zhōng liáng, hé yǐ hùn yī chē shū, ér shǐ tī háng nà jìn? tiān xià zhì dà, qǐ kě zàn qīng.
且葵藿尚解仰陽,犬馬猶能戀主,臣忝恩至重,委任非輕,夙夜思奉天顏,豈 暫心離魏闕,誠恐以忠獲罪,龜鏡不遙。頃者來瑱受誅,朝廷不示其罪,天下忠義, 從此生疑。況來瑱功業素高,人多所忌,不審聖衷獨斷,復為奸臣弄權?臣欲入朝, 恐罹斯禍,諸道節度使皆懼,非臣獨敢如此。近聞追詔數人,並皆不至,實畏中官 讒口,又懼陛下損傷,豈唯是臣不忠,只為回邪在側。且臣前後所奏駱奉先詞情, 非不摭實,陛下竟無處置,寵用彌深。皆由同類相從,致蒙蔽聖聰,人皆懼死,誰 復敢言!臣義切君臣,志憂社稷,若無極諫,有負聖朝,敢肆愚忠,以干鼎鑊。況 今西有犬戎背亂,東有吳、越不庭,均、房群盜縱橫,鄜、坊稽胡草擾。陛下不思 外御,而乃內忌忠良,何以混一車書,而使梯航納贐?天下至大,豈可暫輕。
fú chéng sì fāng fū zòu zhī rén, yǐn duì zhī shí, bì xià jiē yún yǔ biāo qí shāng liáng, céng bù wěi zǎi chén kě fǒu. huò yǒu jī liú shù yuè, bù fàng guī hái, yuǎn jìn zhī xīn, zhuǎn jiā yí zǔ. qiě chén shuò fāng jiāng shì, gōng xiào zuì gāo, wèi xiān dì zhōng xìng zhǔ rén, shì bì xià méng chén gù lì, céng bù bié jiā yōu jiǎng, què xìn jí dù bàng cí, zi yí xiān yǐ bèi cāi, chén jīn yòu zāo huǐ dú. gōng cáng niǎo jǐn, tù sǐ quǎn pēng, chén xī wèi fēi, jīn fāng zhī shí. qiě chén xī jūn fén shàng, guān jiàn dà kāi, shōu mǎ fàng yáng, céng wú shǒu bèi, fēn bīng shù jùn, guì miǎn bān liáng, quàn kè nóng sāng, wù ān lí shù, yǒu hé zhuàng jī, ér shè yì duān. bì xià bì xìn jiǎo cí, hé shū zhǐ lù wèi mǎ? bì xià tǎng chì zhú xié nìng, qīn fù zhōng liáng, juān xuē hú yí, fū chén zhèng huà, shǐ jūn chén wú èr, tiān xià guī xīn, zé kuī biān zhī róng, bù zú wèi huàn, gěng mìng zhī kòu, jiāng fù hé yōu, yǎn wǔ xiū wén, qí zé bù yuǎn. bì xià ruò bù nà yú kěn, qiě guì yīn xún, chén shí bù gǎn bǎo jiā, bì xià qǐ néng ān guó! zhōng yán lì xíng, liáng yào yù bìng, fú wéi bì xià tú zhī.
伏承四方敷奏之人,引對之時,陛下皆雲與驃騎商量,曾不委宰臣可否。或有 稽留數月,不放歸還,遠近之心,轉加疑阻。且臣朔方將士,功效最高,為先帝中 興主人,是陛下蒙塵故吏,曾不別加優獎,卻信嫉妒謗詞,子儀先已被猜,臣今又 遭毀黷。弓藏鳥盡,兔死犬烹,臣昔謂非,今方知實。且臣息軍汾上,關鍵大開, 收馬放羊,曾無守備,分兵數郡,貴免般糧,勸課農桑,務安黎庶,有何狀跡,而 涉異端。陛下必信矯詞,何殊指鹿為馬?陛下倘斥逐邪佞,親附忠良,蠲削狐疑, 敷陳政化,使君臣無二,天下歸心,則窺邊之戎,不足為患,梗命之寇,將復何憂, 偃武修文,其則不遠。陛下若不納愚懇,且貴因循,臣實不敢保家,陛下豈能安國! 忠言利行,良藥愈病,伏惟陛下圖之。
chén jīn róng shì yǐ ān, liáng chǔ qiě jì, shēn yuàn yī zhì què xià, pī lù xīn gān, zài dǔ shèng yán, wàn sǐ wú hèn. chén yù gōng rán jìn fā, lǜ kǒng jiāng shì liú lián. chén jīn biàn tuō xún jìn jiàng děng zhōu, yú bǐ qiān yán qiě zhù, jǐn qiǎn yā yá kāi fǔ yí tóng sān sī shì tài cháng qīng zhāng xiū zāng xiān jìn shū jiān kǒu zòu shì. fú wéi bì xià lǎn chén cǐ shū, zhī chén chéng kěn, tè chuí shèng duàn, wù yì jìn chén, dài chén rú chū, fú bàng bù rù, chén dāng sǐ jié wáng mìng, shì chóu guó ēn. réng qǐng qiǎn yī jiè zhuān shǐ zhì jiàng zhōu wèn chén, chén jí biàn yǔ tóng háng, jì huò dǎo wǔ xuān bì. bǐ chén yú lǜ, bù gù sǐ wáng, qīng chù tiān wēi, zhàn hàn wú dì.
臣今戎事已安,糧儲且繼,深願一至闕下,披露心肝,再睹聖顏,萬死無恨。 臣欲公然進發,慮恐將士留連。臣今便托巡晉、絳等州,於彼遷延且住,謹遣押衙 開府儀同三司、試太常卿張休臧先進書兼口奏事。伏惟陛下覽臣此書,知臣誠懇, 特垂聖斷,勿議近臣,待臣如初,浮謗不入,臣當死節王命,誓酬國恩。仍請遣一 介專使至絳州問臣,臣即便與同行,冀獲蹈舞軒陛。鄙臣愚慮,不顧死亡,輕觸天 威,戰汗無地。
jiǔ yuè, shàng yǐ huí hé jìn sāi, huái ēn yòu yǔ xīn yún jīng yǒu xì, shàng yù qí huǐ guò, tuī xīn yǐ dài zhī. kǒng qí bù xìn, zhào zhào huáng mén shì láng péi zūn qìng shǐ fén zhōu yù zhǐ, qiě chá qí qù jiù. zūn qìng jí zhì, huái ēn bào qí zú hào qì ér sù, zūn qìng yīn xuān shèng ēn yōu hòu, fěng lìng rù cháo, huái ēn xǔ nuò. fù jiāng fàn zhì chéng shuō zhī yuē: gōng yǐ chán yán jiāo gòu, yǒu gōng gāo bù shǎng zhī jù, xián xì yǐ chéng, nài hé rù bù cè zhī cháo? gōng bù jiàn lái zhèn lǐ guāng bì zhī shì hū! gōng chéng ér bù jiàn róng, èr chén yǐ zǒu zhū. huái ēn rán zhī. míng rì, yòu yǐ jù sǐ wèi cí, xǔ lìng yī zi rù cháo, zhì chéng yòu bù kě. zūn qìng fù mìng. yù shǐ dài fū wáng yì zì huí hé shǐ hái, huái ēn yǔ kè hán wǎng lái, kǒng xiè qí shì, nǎi zhǐ zhī. suì lìng zǐ chàng lǜ zhòng gōng yún jīng, yún jīng chū zhàn, chàng dà bài ér xuán, jìn wéi yú cì, cháo tíng huàn zhī. xiān shì, shàng shū yòu chéng yán zhēn qīng qǐng fèng zhào huái ēn, shàng yīn yǐ zhēn qīng wèi xíng bù shàng shū jiān yù shǐ dài fū wǎng xuān wèi zhī. zhēn qīng yuē: chén wǎng qǐng xíng zhě, shí yě jīn fāng shòu mìng, shì wú yì yǐ. shàng wèn qí gù, duì yuē: huái ēn zǔ bīng, shì qí fǎn cè míng yǐ. qǐng bì xià bì dí yú shǎn jiāo, chén fāng zé yǐ chūn qiū zhī yì, yún guǎ jūn méng chén yú jiāo, gǎn bù gōng wèn guān shǒu. dāng shì shí yě, huái ēn lái cháo, yǐ zhù tǎo zéi, zé qí cí shùn. jīn bì xià rǎng qù quǎn róng, jí gōng jīng yì, huái ēn jìn bù qín wáng, tuì bù shì zhòng, qí cí qū, bì bù lái yǐ. qiě míng huái ēn fǎn zhě, dú xīn yún jīng lǐ bào yù luò fèng xiān yú cháo ēn sì rén ěr, zì wài cháo chén, xián yán qí wǎng. rán huái ēn jiāng shì, jiē zi yí bù qǔ, ēn xìn jié qí xīn, bì xià hé bù yǐ zi yí dài zhī, yù yǐ nì shùn huò fú, bì xiāng shuài ér guī ěr. shàng cóng zhī. zi yí zhì hé zhōng, pū gù chàng yǐ wèi shuò fāng bīng mǎ shǐ zhāng wéi yuè děng sì rén zhǎn qí shǒu, xiàn yú què xià. huái ēn wén zhī, lǜ huī xià shù bǎi qí, qì qí mǔ, dù hé běi zǒu líng wǔ. yú zhòng wén zi yí dào, shù jiǎ lái bēn, guī zhě shù wàn. huái ēn zhì líng wǔ, xiào jù wáng mìng, qí zhòng fù zhèn. shàng niàn qí xūn jiù, bù yù zuì gōng chén, hòu fǔ qí jiā, huái ēn zhōng bù cóng. qí mǔ yuè yú rì jìng yǐ shòu zhōng. yòu yáo shòu tài shī jiān zhōng shū lìng dà níng wáng, yú bìng tíng.
九月,上以回紇近塞,懷恩又與辛雲京有隙,上欲其悔過,推心以待之。恐其 不信,詔召黃門侍郎裴遵慶使汾州喻旨,且察其去就。遵慶即至,懷恩抱其足號泣 而訴,遵慶因宣聖恩優厚,諷令入朝,懷恩許諾。副將范志誠說之曰:「公以讒言 交構,有功高不賞之懼,嫌隙已成,奈何入不測之朝?公不見來瑱、李光弼之事乎! 功成而不見容,二臣以走誅。」懷恩然之。明日,又以懼死為辭,許令一子入朝, 志誠又不可。遵慶復命。御史大夫王翊自回紇使還,懷恩與可汗往來,恐泄其事, 乃止之。遂令子瑒率眾攻雲京,雲京出戰,瑒大敗而旋,進圍榆次,朝廷患之。先 是,尚書右丞顏真卿請奉詔懷恩,上因以真卿為刑部尚書、兼御史大夫往宣慰之。 真卿曰:「臣往請行者,時也;今方受命,事無益矣。」上問其故,對曰:「懷恩 阻兵,是其反側明矣。頃陛下避狄於陝郊,臣方責以《春秋》之義,雲寡君蒙塵於 郊,敢不恭問官守。當是時也,懷恩來朝,以助討賊,則其辭順。今陛下攘去犬戎, 即宮京邑,懷恩進不勤王,退不釋眾,其辭曲,必不來矣。且明懷恩反者,獨辛雲 京、李抱玉、駱奉先、魚朝恩四人耳,自外朝臣,咸言其枉。然懷恩將士,皆子儀 部曲,恩信結其心,陛下何不以子儀代之,喻以逆順禍福,必相率而歸耳。」上從 之。子儀至河中,仆固瑒已為朔方兵馬使張惟岳等四人斬其首,獻於闕下。懷恩聞 之,率麾下數百騎,棄其母,渡河北走靈武。餘眾聞子儀到,束甲來奔,歸者數萬。 懷恩至靈武,嘯聚亡命,其眾復振。上念其勛舊,不欲罪功臣,厚撫其家,懷恩終 不從。其母月余日竟以壽終。又遙授太師、兼中書令、大寧王,余並停。
shì qiū wèi xiāng dǎo, yòu tǔ bō shí wàn rù kòu jīng bīn zhōu, jì lái zhèn zhī mù, zì xù yún jù zāo fàng zhú. kòu fèng tiān lǐ quán, guō zi yí jù zhī ér tuì. yǒng tài yuán nián, shàng zhēng tiān xià bīng yǐ fáng zhī. huái ēn yòu jiū hé zhū fān, zhòng hào èr shí wàn, nán fàn jīng shī: qiǎn tǔ bō zhī zhòng zì běi dào xiān kòu lǐ quán fèng tiān, rèn fū zhèng tíng hǎo dé zì dōng dào kòu fèng xiān tóng zhōu, qiāng hún nú lá zhī zhòng zì xī dào kòu zhōu zhì fèng xiáng. cháo tíng dà hài, zhào qiǎn guō zi yí tún jīng yáng, hún rì jìn bái yuán guāng tún fèng tiān, lǐ guāng shí jìn tún yún yáng, mǎ lín hǎo tíng yù tún zhōng wèi qiáo, dǒng qín tún dōng wèi qiáo, luò fèng xiān lǐ rì yuè tún zhōu zhì, lǐ bào yù tún fèng xiáng, zhōu zhì guāng dù miǎn tún tóng zhōu. shàng qīn lǜ liù jūn, lìng yú cháo ēn tún yuàn zhōng, xià zhào qīn zhēng. huái ēn lǐng huí hé jí shuò fāng zhī zhòng jì jìn, xíng zhì míng shā xiàn, yù jí yú guī. jiǔ yuè jiǔ rì, sǐ yú líng wǔ, bù qǔ yǐ xiāng fǎ fén ér zàng zhī. zhāng sháo dài lǐng qí zhòng, wèi xú huáng yù suǒ shā huáng yù lǐng qí zhòng, yòu wèi fàn zhì chéng suǒ shā, zhì chéng lǐng qí zhòng. huí hé jìn kòu jīng yáng, zhū jūn jiān bì bù zhàn. tǔ bō xiāng chí èr shí yú rì, yòu wén huái ēn sǐ, yǔ huí hé zhēng zhǎng, zì xiāng yí èr, mò gǎn xiān jìn, suì dà lüè jū rén, fén shāo shě yǔ, qū nán nǚ shù wàn ér qù, suǒ guò jiàn hé gǔ dài jǐn. huí hé nǎi yì zi yí jiàng, qǐng jī tǔ bō yǐ zì xiào. zi yí fēn bīng suí zhī, dà pò tǔ bō yú jīng zhōu jiè. rèn fū yòu bài zǒu, qiāng hún yòu duō jiàng yú lǐ bào yù.
是秋為鄉導,誘吐蕃十萬入寇涇、邠州,祭來瑱之墓,自序雲「俱遭放逐」。 寇奉天、醴泉,郭子儀拒之而退。永泰元年,上征天下兵以防之。懷恩又糾合諸蕃, 眾號二十萬,南犯京師:遣吐蕃之眾自北道先寇醴泉、奉天,任敷、鄭庭、郝德自 東道寇奉先、同州,羌、渾、奴剌之眾自西道寇盩厔、鳳翔。朝廷大駭,詔遣郭子 儀屯涇陽,渾日進、白元光屯奉天,李光時進屯雲陽,馬璘、郝廷玉屯中渭橋,董 秦屯東渭橋,駱奉先、李日越屯盩厔,李抱玉屯鳳翔,周智光、杜冕屯同州。上親 率六軍,令魚朝恩屯苑中,下詔親征。懷恩領回紇及朔方之眾繼進,行至鳴沙縣, 遇疾舁歸。九月九日,死於靈武,部曲以鄉法焚而葬之。張韶代領其眾,為徐璜玉 所殺;璜玉領其眾,又為范志誠所殺,志誠領其眾。回紇進寇涇陽,諸軍堅壁不戰。 吐蕃相持二十餘日,又聞懷恩死,與回紇爭長,自相疑貳,莫敢先進,遂大掠居人, 焚燒舍宇,驅男女數萬而去,所過踐禾穀殆盡。回紇乃詣子儀降,請擊吐蕃以自效。 子儀分兵隨之,大破吐蕃於涇州界。任敷又敗走,羌、渾又多降於李抱玉。
huái ēn nì mìng sān nián, zài fàn shùn, lián zhū fān zhī zhòng, wèi guó dà huàn, shì bù jiě jiǎ, liáng jǐn kuì jūn, shì xìng tiān wáng, ér shàng wèi zhī yǐn è, qián hòu xià zhì, wèi cháng yán qí fǎn. jí huái ēn sǐ, qún chén yǐ wén, shàng wèi zhī mǐn mò yuē: huái ēn bù fǎn, wèi zuǒ yòu suǒ wù. qí kuān rén rú cǐ. rùn shí yuè, huái ēn zhí míng chén lǐng qiān yú qí lái jiàng.
懷恩逆命三年,再犯順,連諸蕃之眾,為國大患,士不解甲,糧盡饋軍,適幸 天亡,而上為之隱惡,前後下制,未嘗言其反。及懷恩死,群臣以聞,上為之憫默 曰:「懷恩不反,為左右所誤。」其寬仁如此。閏十月,懷恩侄名臣領千餘騎來降。
liáng chóng yì, zhǎng ān rén. yǐ shēng dǒu gěi yì yú shì, yǒu lǚ lì, néng juǎn jīn shū gōu. hòu wèi yǔ lín shè shēng, cóng lái zhèn yú xiāng yáng. chén mò guǎ yán, zhòng yuè zhī, lèi qiān wèi piān bì. zhèn cháo jīng shī, fēn shǐ zhū jiāng shù fú chāng nán yáng. lái zhèn bèi zhū, shù zhě jiē kuì guī. chóng yì shí zài nán yáng, tǒng guī shī jìng rù xiāng zhōu, yǔ tóng liè lǐ zhāo xuē nán yáng xiāng ràng wèi zhǎng, bù jué. zhū jiāng qǐng yuē: bīng fēi liáng qīng zhǔ zhī bù kě. suì tuī chóng yì wèi shuài. bǎo yīng èr nián sān yuè, chóng yì shā zhāo yǔ nán yáng, yǐ xié zhòng xīn, cháo tíng yīn shòu qí jié dù yān. yǐ xiāng zhōu jiàn lǚ bīng huò, qū fǎ hán róng, gū wù xī rén yě. lì yù shǐ zhōng chéng dài fū shàng shū. suì yǔ tián chéng sì lǐ zhèng jǐ xuē sōng lǐ bǎo chén wèi fǔ chē zhī shì, yǎn yǒu xiāng hàn qī zhōu zhī dì, dài jiǎ èr wàn, lián jié gēn gù, wèi cháng cháo jìn, rán yú qún xiōng, dì zuì biǎn, bīng zuì shǎo, fǎ lìng zuì lǐ, lǐ mào zuì gōng. qí dì kuà dōng nán zhī chōng, shù yǒu wáng mìng zhī suǒ xuān qià, gù qí rén zhī huà. suǒ qīn cháng quàn qí lái cháo, chóng yì yuē: wú běn shuài lái gōng yǒu dà xūn yōng, dāng shàng yuán zhōng yǐ yān shù chán dú, qūn xún jī zhào, jí dài zōng sì wèi, bù qí jià xíng, xuán jiàn zhū zú. jīn wú xìn yíng ér shì jiǔ, ruò zhī hé jiàn shàng.
梁崇義,長安人。以升斗給役於市,有膂力,能卷金舒鈎。後為羽林射生,從 來瑱於襄陽。沉默寡言,眾悅之,累遷為偏裨。瑱朝京師,分使諸將戍福昌、南陽。 來瑱被誅,戍者皆潰歸。崇義時在南陽,統歸師徑入襄州,與同列李昭、薛南陽相 讓為長,不決。諸將請曰:「兵非梁卿主之不可。」遂推崇義為帥。寶應二年三月, 崇義殺昭與南陽,以脅眾心,朝廷因授其節度焉。以襄州薦履兵禍,屈法含容,姑 務息人也。歷御史中丞、大夫、尚書。遂與田承嗣、李正己、薛嵩、李寶臣為輔車 之勢,奄有襄、漢七州之地,帶甲二萬,連結根固,未嘗朝覲,然於群凶,地最褊, 兵最少,法令最理,禮貌最恭。其地跨東南之沖,數有王命之所宣洽,故其人知化。 所親嘗勸其來朝,崇義曰:「吾本帥來公有大勛庸,當上元中以閹豎讒讟,逡巡稽 召,及代宗嗣位,不俟駕行,旋見誅族。今吾釁盈而事久,若之何見上。」
jiàn zhōng yuán nián, huái xī jié dù shǐ lǐ xī liè shù qǐng xìng shī tǎo chóng yì, chóng yì jù, jūn lǚ zhī shì jiā yán yān. liú rén guō xī gào qí wèi biàn, chóng yì wén zhī, qǐng zuì xī, zuò jué zhàng pèi liú, mìng jīn bù yuán wài láng lǐ zhōu yù zhǐ yǐ ān zhī. chū, liú wén xǐ zuò nán, zhōu cháng rù qí chéng shuō lì hài, wén xǐ jū zhī, huì zhàng xià shā wén xǐ ér jiàng. sì fāng fǎn cè zhě wén zhī, wèi zhōu bì néng fù jūn shā jiāng, shì yǐ jiē è. jí zhōu zhì, yòu quàn qí rù jìn, yán pō qiè zhí, chóng yì yì bù yuè. èr nián chūn, fā wǔ shǐ xuān yù zhū dào, ér zhōu fù rú jīng xiāng, chóng yì lǜ yǒu biàn, jù jìng bù nà, shàng yán jūn zhōng yí jù, qǐng huàn tā shǐ. yóu shì yì bù ān, xiōng móu rì shēn, bīn liáo huò yǒu zhōng yán jǔ quàn, duō zāo shāng hài.
建中元年,淮西節度使李希烈數請興師討崇義,崇義懼,軍旅之事加嚴焉。流 人郭昔告其為變,崇義聞之,請罪昔,坐決杖配流,命金部員外郎李舟諭旨以安之。 初,劉文喜作難,舟嘗入其城說利害,文喜拘之,會帳下殺文喜而降。四方反側者 聞之,謂舟必能覆軍殺將,是以皆惡。及舟至,又勸其入覲,言頗切直,崇義益不 悅。二年春,發五使宣諭諸道,而舟復如荊、襄,崇義慮有變,拒境不納,上言 「軍中疑懼,請換他使」。由是益不安,凶謀日深,賓僚或有忠言沮勸,多遭傷害。
shí qún xiōng fāng zì yí zǔ, cháo tíng jiāng zhàng dà xìn, yù lái ér ān zhī, yǐ shì tiān xià. réng jiā chóng yì tóng píng zhāng shì, qí qī zǐ xī jiā fēng shǎng, qiě cì tiě quàn shì zhī, jiān shòu qí bì jiāng lìn gǎo wèi dèng zhōu cì shǐ, qiǎn yù shǐ zhāng zhe lài shǒu zhào zhēng zhī. chóng yì yì kǒng bù, shǐ chí mǎn ér shòu mìng. lìn gǎo fèng zhào shū, yòu bù gǎn fā, chí yì chóng yì qǐng mìng, chóng yì yì yí jù, duì zhe hào kū, bù shòu zhào. yóu shì zhēng sì fāng bīng, shǐ xī liè tǒng jī zhī. chóng yì nǎi fā bīng gōng jiāng líng, yǐ tōng qián lǐng, jí sì wàng, dà bài ér guī, suì tún xiāng dèng. xī liè xiān fā qiān yú rén shǒu lín hàn, chóng yì tú zhī, wú yí jiào. jì ér xī liè tǒng dà jūn yuán hàn ér shàng, chóng yì shǐ jiāng dí huī dù shǎo chéng yíng zhàn yú mán shuǐ, xī liè dà pò zhī fù hé yú sù kǒu, yòu pò zhī. èr jiāng qiú xiáng, xī liè shòu zhī, shǐ tǒng běn bīng rù xiāng yáng hào lìng, yǐ ān bǎi xìng. chóng yì lǐng qīn bīng lǎo xiǎo bì bì, jiāng shǒu zhě zhǎn guān zhēng chū, bù kě zhǐ. qí nián bā yuè, chóng yì yǔ qí qī tóu jǐng ér sǐ, chuán shǒu què xià. qí qīn qī xī liè jiē lù zhī, xuǎn qí cháng cóng lín hàn zhī yì zhě sān qiān rén, xī zhǎn zhī.
時群凶方自疑阻,朝廷將仗大信,欲來而安之,以示天下。仍加崇義同平章事, 其妻子悉加封賞,且賜鐵券誓之,兼授其裨將藺杲為鄧州刺史,遣御史張著賚手詔 征之。崇義益恐怖,使持滿而受命。藺杲奉詔書,又不敢發,馳詣崇義請命,崇義 益疑懼,對著號哭,不受詔。由是征四方兵,使希烈統擊之。崇義乃發兵攻江陵, 以通黔、嶺,及四望,大敗而歸,遂屯襄、鄧。希烈先發千餘人守臨漢,崇義屠之, 無遺噍。既而希烈統大軍緣漢而上,崇義使將翟暉、杜少誠迎戰於蠻水,希烈大破 之;複合於涑口,又破之。二將求降,希烈受之,使統本兵入襄陽號令,以安百姓。 崇義領親兵老小閉壁,將守者斬關爭出,不可止。其年八月,崇義與其妻投井而死, 傳首闕下。其親戚希烈皆戮之,選其嘗從臨漢之役者三千人,悉斬之。
lǐ huái guāng, bó hǎi mò hé rén yě. běn xìng rú, qí xiān xǐ yú yōu zhōu, fù cháng wèi shuò fāng liè jiāng, yǐ zhàn gōng cì xìng shì, gēng míng jiā qìng. huái guāng shǎo cóng jūn, yǐ wǔ yì zhuàng yǒng chēng, shuò fāng jié dù shǐ guō zi yí lǐ zhī yì hòu. shàng yuán zhōng, lèi qiān shì tài pú tài cháng qīng, zhǔ yòu yá bīng jiāng, jī gōng láo zhì kāi fǔ yí tóng sān sī, wèi shuò fāng jūn dōu yú hòu. yǒng tài chū, shí fēng sān bǎi hù. dà lì liù nián, jiān yù shǐ zhōng chéng, jiān yī nián, jiān yù shǐ dài fū, jiā wèi jūn dōu yú hòu. xìng qīng qín yán měng, ér gǎn zhū shā, suī qīn qī fàn fǎ, jiē bù náo bì. zi yí xìng kuān hòu, bù qīn jūn shì, jì gāng rèn huái guāng, jūn zhōng yóu wèi zhī, yì chēng wèi lǐ. shí èr nián, yǐ mǔ yōu bà zhí. míng nián, qǐ fù běn guān, réng jiān bīn níng qìng sān zhōu dōu jiāng. dé zōng jí wèi, bà zi yí jié dù fù yuán shuài, yǐ qí suǒ bù fèn lì zhū jiāng, suì yǐ huái guāng qǐ fù jiǎn xiào xíng bù shàng shū, jiān hé zhōng yǐn bīn zhōu cì shǐ bīn níng qìng jìn jiàng cí xí jié dù zhī dù yíng tián guān chá yā zhū fān bù luò děng shǐ. xiān shì, huái guāng pín suì lǜ shī chéng zhǎng wǔ yǐ chù jūn shì, chéng jù yuán shǒu, lín jīng shuǐ, fǔ kàn tōng dào, tǔ bō zì shì bù gǎn nán qīn, wèi xī biān yào fáng yǐ. jiàn zhōng chū, jīng yuán sì zhèn jié dù shǐ duàn xiù shí wèi zǎi xiàng yáng yán suǒ è, zhēng wèi sī nóng qīng. shàng jiāng fù chéng yuán zhōu, nǎi yǐ huái guāng jiān jīng zhōu cì shǐ jīng yuán sì zhèn běi tíng jié dù shǐ. shí huái guāng xié sī yuàn, qīn zhū shā shuò fāng jiù jiāng wēn rú yǎ děng shù rén, jīng zhōu jūn shì xián wèi zhī. liú wén xǐ yīn zhòng bù yù, suì yǐ chéng pàn. zhào zhū cǐ yǔ huái guāng jiāng bīng tǎo píng zhī, jiā jiǎn xiào tài zǐ shǎo shī. èr nián, qiān jiǎn xiào zuǒ pú shè, jiān líng zhōu dà dū dū dān yú zhèn běi dà dū hù shuò fāng jié dù zhī dù yíng tián guān chá yán chí yā zhū fān bù luò liù chéng shuǐ yùn shǐ, shí fēng sì bǎi hù. bīn níng jié dù děng shǐ rú gù.
李懷光,渤海靺鞨人也。本姓茹,其先徙於幽州,父常為朔方列將,以戰功賜 姓氏,更名嘉慶。懷光少從軍,以武藝壯勇稱,朔方節度使郭子儀禮之益厚。上元 中,累遷試太僕、太常卿,主右衙兵將,積功勞至開府儀同三司,為朔方軍都虞候。 永泰初,實封三百戶。大曆六年,兼御史中丞,間一年,兼御史大夫,加為軍都虞 候。性清勤嚴猛,而敢誅殺,雖親戚犯法,皆不撓避。子儀性寬厚,不親軍事,紀 綱任懷光,軍中尤畏之,亦稱為理。十二年,以母憂罷職。明年,起複本官,仍兼 邠、寧、慶三州都將。德宗即位,罷子儀節度副元帥,以其所部分隸諸將,遂以懷 光起復檢校刑部尚書,兼河中尹、邠州刺史、邠寧慶晉降慈隰節度支度營田觀察押 諸蕃部落等使。先是,懷光頻歲率師城長武以處軍士,城據原首,臨涇水,俯瞰通 道,吐蕃自是不敢南侵,為西邊要防矣。建中初,涇原四鎮節度使段秀實為宰相楊 炎所惡,征為司農卿。上將復城原州,乃以懷光兼涇州刺史、涇原四鎮北庭節度使。 時懷光挾私怨,親誅殺朔方舊將溫儒雅等數人,涇州軍士咸畏之。劉文喜因眾不欲, 遂以城叛。詔硃泚與懷光將兵討平之,加檢校太子少師。二年,遷檢校左僕射,兼 靈州大都督、單于鎮北大都護、朔方節度支度營田觀察鹽池押諸蕃部落六城水運使, 實封四百戶。邠寧節度等使如故。
shí mǎ suì lǐ bào zhēn zhū jūn tóng tǎo wèi chéng wèi bá, zhū tāo wáng wǔ jùn jiē fǎn, lián bīng jiù yuè. sān nián, zhào qiǎn huái guāng tǒng shuò fāng bīng bù qí yī wàn wǔ qiān tóng tǎo tián yuè. huái guāng yǒng ér wú móu, zhì wèi chéng zhī rì, yíng lěi wèi shè, yīn yǔ tāo děng dà zhàn yú qiè shān, wèi tāo děng suǒ bài. fù wèi yuè jué shuǐ yǐ guàn zhī, zhū jūn bù lì, yīn yǔ suì děng tuì jūn yú wèi xiàn. xún jiā tóng píng zhāng shì, yì shí fēng èr bǎi hù. zì shì yǔ tāo děng xiāng chí bù zhàn. míng nián shí yuè, jīng yuán zhī zú pàn, shàng jū fèng tiān. zhū cǐ jì jiàn dà hào, qiǎn zhōng shǐ chí gào hé běi zhū shuài, huái guāng lǜ jūn bèn mìng. shí shǔ ní nào, huái guāng fèn lì jūn shì, dào zì pú jīn dù hé, bài cǐ qí bīng yú lǐ quán, zhí fù fèng tiān. qián shù rì, xiān qiǎn bì jiāng zhāng sháo chí biǎo fēng là wán suí zéi gōng chéng, chéng jiān yú qiàn, hū chéng shàng rén yuē: shuò fāng jūn shǐ yě. nǎi yǐ shéng yǐn shàng chéng ér rù, bǐ dēng dié, shēn zhōng shù shí shǐ. shí shàng zài zhòng wéi zhōng, shǒu jù yì jí, jì zhī huái guāng jūn zhì, lìng zhāng sháo hào lìng yú chéng shàng, rén xīn nǎi ān. huái guāng yòu bài cǐ bīng yú lǔ diàn, cǐ nǎi jiě bīng hái zǒu rù chéng.
時馬燧、李抱真諸軍同討魏城未拔,硃滔、王武俊皆反,連兵救悅。三年,詔 遣懷光統朔方兵步騎一萬五千同討田悅。懷光勇而無謀,至魏城之日,營壘未設, 因與滔等大戰於愜山,為滔等所敗。復為悅決水以灌之,諸軍不利,因與燧等退軍 於魏縣。尋加同平章事,益實封二百戶。自是與滔等相持不戰。明年十月,涇原之 卒叛,上居奉天。硃泚既僭大號,遣中使馳告河北諸帥,懷光率軍奔命。時屬泥淖, 懷光奮厲軍士,道自蒲津渡河,敗泚騎兵於醴泉,直赴奉天。前數日,先遣裨將張 韶持表封蠟丸隨賊攻城,乘間逾塹,呼城上人曰:「朔方軍使也。」乃以繩引上城 而入,比登堞,身中數十矢。時上在重圍中,守拒益急,既知懷光軍至,令張韶號 令於城上,人心乃安。懷光又敗泚兵於魯店,泚乃解兵還走入城。
huái guāng xìng cū lì shū bì, yuán dào shù yán lú qǐ zhào zàn bái zhì zhēn děng jiān nìng, qiě yuē: tiān xià zhī luàn, jiē cǐ bèi yě, wú jiàn shàng, dāng qǐng zhū zhī. qǐ děng wēi zhī zhī, jù shén, yīn shuō shàng lìng huái guāng chéng shèng zhú cǐ, shōu fù jīng shī, bù kě xǔ zhì fèng tiān, dé zōng cóng zhī. huái guāng tún jūn xián yáng, shù shàng biǎo bào yáng qǐ děng zuì è, shàng bù dé yǐ wèi biǎn qǐ zhào zàn bái zhì zhēn yǐ wèi ān zhī. yòu shū zhōng shǐ dí wén xiù, shàng zhī xìn rèn yě, yòu shā zhī. huái guāng jì bù gǎn jìn jūn, qiān yán zì yí, yīn móu wèi luàn. chū, zhào qiǎn cuī hàn héng shǐ yú tǔ bō, chū bīng zuǒ shōu jīng chéng, fān xiāng shàng jié zàn yuē: fān fǎ, jìn jūn yǐ tǒng bīng dà chén wèi xìn. jīn fèng zhì shū, wú huái guāng míng shǔ, gù bù gǎn qián. shàng wén zhī, qiǎn hàn lín xué shì lù zhì yì huái guāng yì yòng fān jūn, huái guāng jiān zhí yán bù kě zhě sān, bù kěn shǔ zhì, cí màn, qiě wèi zhì yuē: ěr hé suǒ néng? xìng yuán yuán nián èr yuè, zhào jiā tài wèi, jiān cì tiě quàn, qiǎn lǐ shēng jí zhōng shǐ dèng míng hè lài quàn yù zhǐ. huái guāng nù shén, tóu quàn yú dì yuē: fán rén chén fǎn, zé cì tiě quàn, jīn shòu huái guāng, shì shǐ fǎn yě. cí qì yì bèi, zhòng wèi zhī jù. shí huái guāng bù jiāng hán yóu guī zhǎng bīng zài fèng tiān, huái guāng nǎi yǔ yóu guī shū, yuē lìng wèi biàn, yóu guī mì zòu zhī. yì rì, huái guāng yòu shǐ qù zhī, yóu guī fù zòu wén. shù rì, huái guāng yòu shǐ qù yóu guī, wèi mén zhě suǒ bǔ. huái guāng qiě xuān yán yuē: wú jīn yǔ zhū cǐ lián hé, chē jià dāng xū yǐn bì. yóu shì shàng jù xìng liáng zhōu. shí lǐ chéng yǐ yí jūn dōng wèi qiáo, huái guāng fù jié lǐ jiàn huī yáng huì yuán děng jūn, yí yú hǎo zhì, qí xià pō duō xié èr. xiān shì zhū cǐ shén wèi zhī, zhì shì yīn yù chén zhī. huái guāng lǔ jié wú suǒ de, yì yí jù bù zì ān, jū èr xún, nǎi qū bīng fēn wèi bù duì, lüè jīng yáng sān yuán fù píng, zì tóng zhōu wǎng hé zhōng. shén cè jiāng mèng shè duàn wēi yǒng zì sān yuán yōng bīng sān qiān yú rén bēn guī lǐ chéng, huái guāng bù néng è. hán yóu guī shā huái guāng liú hòu zhāng xīn, yǐ bīn zhōu cóng shùn. dài xiū yán zì fèng tiān lìng yú jūn yuē: huái guāng yǐ fǎn. nǎi lìng chéng shǒu chí biǎo yǐ wén. shàng yú shì shòu yóu guī xiū yán jié dù shǐ. nǎi chú huái guāng tài zǐ tài bǎo, bà qí yú guān, qí suǒ guǎn wěi běn jūn zé yī rén gōng gāo wàng chóng zhě tǒng zhī, jiē bù fèng zhào. sì yuè, huái guāng zhì hé zhōng, suì tōu yǒu tóng jiàng děng zhōu, àn bīng guān wàng.
懷光性粗厲疏愎,緣道數言盧杞、趙贊、白志貞等奸佞,且曰:「天下之亂, 皆此輩也,吾見上,當請誅之。」杞等微知之,懼甚,因說上令懷光乘勝逐泚,收 復京師,不可許至奉天,德宗從之。懷光屯軍咸陽,數上表暴揚杞等罪惡,上不得 已為貶杞、趙贊、白志貞以慰安之。又疏中使翟文秀,上之信任也,又殺之。懷光 既不敢進軍,遷延自疑,因謀為亂。初,詔遣崔漢衡使於吐蕃,出兵佐收京城,蕃 相尚結贊曰:「蕃法,進軍以統兵大臣為信。今奉制書,無懷光名署,故不敢前。」 上聞之,遣翰林學士陸贄詣懷光議用蕃軍,懷光堅執言不可者三,不肯署制,詞慢, 且謂贄曰:「爾何所能?」興元元年二月,詔加太尉,兼賜鐵券,遣李升及中使鄧 鳴鶴賚券喻旨。懷光怒甚,投券於地曰:「凡人臣反,則賜鐵券,今授懷光,是使 反也。」詞氣益悖,眾為之懼。時懷光部將韓游瑰掌兵在奉天,懷光乃與游瑰書, 約令為變,游瑰密奏之。翌日,懷光又使趣之,游瑰復奏聞。數日,懷光又使趣游 瑰,為門者所捕。懷光且宣言曰:「吾今與硃泚連和,車駕當須引避。」由是上遽 幸梁州。時李晟已移軍東渭橋,懷光復劫李建徽、楊惠元等軍,移於好畤,其下頗 多攜貳。先是硃泚甚畏之,至是因欲臣之。懷光虜劫無所得,益疑懼不自安,居二 旬,乃驅兵分為部隊,掠涇陽、三原、富平,自同州往河中。神策將孟涉、段威勇 自三原擁兵三千餘人奔歸李晟,懷光不能遏。韓游瑰殺懷光留後張昕,以邠州從順。 戴休顏自奉天令於軍曰:「懷光已反。」乃令城守馳表以聞。上於是授游瑰、休顏 節度使。乃除懷光太子太保,罷其餘官,其所管委本軍擇一人功高望崇者統之,皆 不奉詔。四月,懷光至河中,遂偷有同、絳等州,按兵觀望。
lǐ chéng jì shōu fù jīng shī, shàng qiǎn gěi shì zhōng kǒng cháo fù zhōng shǐ dàn shǒu yíng chí zhào zhēng zhī, huái guāng sù fú shòu mìng. cháo fù nǎi xuān yán yú zhòng: tài wèi jūn zhōng shuí kě lǐng jūn shì zhě? huái guāng zuǒ yòu jiē hú lǔ, yīn fā nù, luàn chí bīng shā cháo fù jí shǒu yíng, zì shì shàn bīng yì xiū shǒu jù. shàng hái jīng shī, yǐ shì zhōng hún jiān wèi hé zhōng jié dù fù yuán shuài, jiāng bīng tǎo huái guāng. jiān fù pò tóng zhōu, tún jūn bù jìn, shù wèi huái guāng suǒ bài. shí réng suì hàn huáng, jīng shī chū fù, jīng fèi bù gěi, yán shì zhě duō qǐng shè huái guāng. shí hé dōng jié dù shǐ mǎ suì wēi míng sù zhe, nǎi jiā suì fù yuán shuài, yǔ jiān jí zhèn guó jūn jié dù luò yuán guāng bīn níng jié dù hán yóu guī fū fāng jié dù táng cháo chén huì bīng tóng tǎo huái guāng. suì lǜ jūn bá jiàng zhōu, zhì bǎo dǐng, lǜ huái guāng xī zǒu, táng tū jīng yì, nǎi shě jūn cháo jīng shī. jì hái, yǔ jiān xiān zì hé dōng ér jiàng qí xiāo jiāng wèi guī xú tíng guāng, tǒng zhū jūn yǐ wéi hé zhōng. zhēn yuán yuán nián qiū, shuò fāng bù jiāng niú míng jùn zhǎn huái guāng shǒu yǐ jiàng suì jiān zhuī rèn qí dì shù rén, nǎi zì shā. huái guāng sǐ shí nián wǔ shí qī. xún zhào yǐ nán yī rén wèi sì, cì zhuāng zhái gè yī suǒ, réng hái huái guāng shī shǒu, rèn qí shōu zàng, qī zǐ bìng xǐ lǐ zhōu. wǔ nián, yòu zhào yuē:
李晟既收復京師,上遣給事中孔巢父、中使啖守盈持詔征之,懷光素服受命。 巢父乃宣言於眾:「太尉軍中誰可領軍事者?」懷光左右皆胡虜,因發怒,亂持兵 殺巢父及守盈,自是繕兵益修守拒。上還京師,以侍中渾瑊為河中節度副元帥,將 兵討懷光。瑊復破同州,屯軍不進,數為懷光所敗。時仍歲旱蝗,京師初復,經費 不給,言事者多請赦懷光。時河東、節度使馬燧威名素著,乃加燧副元帥,與瑊及 鎮國軍節度駱元光、邠寧節度韓游瑰、鄜坊節度唐朝臣會兵同討懷光。燧率軍拔絳 州,至寶鼎,慮懷光西走,唐突京邑,乃舍軍朝京師。既還,與瑊先自河東而降其 驍將尉珪、徐庭光,統諸軍以圍河中。貞元元年秋,朔方部將牛名俊斬懷光首以降 燧瑊隹刃其弟數人,乃自殺。懷光死時年五十七。尋詔以男一人為嗣,賜莊宅各一 所,仍還懷光屍首,任其收葬,妻子並徙澧州。五年,又詔曰:
huái jiù niàn gōng, rén zhī dà yě xìng miè jì jué, yì zhī hóng yě. xī cài shū pǐ zú, zhōu gōng fēng qí zi yú dōng tǔ hán xìn gàn jì, hàn hòu jué qí nú yǐ gōng gāo. hóu jūn jí zhī bù lǜ jǐng huà, wǒ tài zōng cún qí yìn yǐ zhǔ sì. xiáng kǎo xiān wáng zhī dào, jì hū liè zǔ zhī xùn, jiē yǐ xíng zuǒ dé, bǐ rén xiàng fāng, zé fǔ yuè zhī zhū, jiǎ bīng zhī fá, gài bù dé yǐ ér yòng yě. nǎng suì dào chén qiè fā, guó bù duō yú, zhèn shòu yú jìn jiāo, zhǐ qī báo fá, jiāng zhèn kūn yáng zhī lǚ, yǐ xìng zhuō lù zhī gōng, zhēng shī wèi dá yú zhū hóu, wèi shì qiě pí yú qī cuì. ér lǐ huái guāng sān jūn sù jià, qiān lǐ qín wáng, shàng jiǎ léi tíng zhī wēi, xià zhú hǔ láng zhī zhòng. yì gōng fāng shǐ, shǒu jié mí zhōng, qián gòu huò tāi, jù wéi cháo mìng, qì tóng jí yì, shě shùn xiào nì. wèi chén zhì cǐ, zài fǎ bì zhū, yóu shì suī huái, shù qí qiān fù. ér xiāo yīn yì lì, quǎn xī tū mò qiān, dà lù suǒ jiā, céng wú jiào lèi. suī zì yí yī qī, yǔ zhòng qì zhī, ér yán niàn ěr láo, hé jiē jí yǐ! yǐ qí qián xiào yóu zài, gū hún wú guī, huái zhī huǎng rán, shì yòng xin qī zhěn. yǔ yù bù chén dà huì, jì yǐ huà chéng, bǎo hé tài hé, qī yú xíng cuò. yí yǐ huái guāng wài sūn yàn bā bā cì xìng lǐ shì, míng chéng xù, shòu zuǒ wèi lǜ fǔ zhòu cáo cān jūn, chéng huái guāng zhī hòu. réng cì qián yī qiān guàn, rèn yú huái guāng mù cè zhì lì zhuāng yuán, shì yǎng huái guāng qī wáng shì, bìng bèi sì shí xiǎng diàn zhī lǐ. wū hū! zhèn shí bù dé, lín yú zhào rén, qì gū yòu zuì, sù chéng suǒ zhì. ěr qí bǎo xìng shòu shì, xuān lì chéng jiā, miǎn shào nǎi kǎo zhī jiàn guó yōng, wú ruò ěr fù zhī wéi wáng mìng.
懷舊念功,仁之大也;興滅繼絕,義之弘也。昔蔡叔圮族,周公封其子於東土; 韓信干紀,漢後爵其孥以弓高。侯君集之不率景化,我太宗存其胤以主祀。詳考先 王之道,洎乎烈祖之訓,皆以刑佐德,俾人向方,則斧鉞之誅,甲兵之伐,蓋不得 已而用也。曩歲盜臣竊發,國步多虞,朕狩於近郊,指期薄伐,將振昆陽之旅,以 興涿鹿之功,征師未達於諸侯,衛士且疲於七萃。而李懷光三軍夙駕,千里勤王, 上假雷霆之威,下逐虎狼之眾。議功方始,守節靡終,潛構禍胎,拒違朝命,棄同 即異,舍順效逆。為臣至此,在法必誅,猶示綏懷,庶其牽復。而梟音益厲,犭希 突莫遷,大戮所加,曾無噍類。雖自貽伊戚,與眾棄之,而言念爾勞,何嗟及矣! 以其前效猶在,孤魂無歸,懷之怳然,是用忄妻軫。予欲布陳大惠,冀以化成,保 合太和,期於刑措。宜以懷光外孫燕八八賜姓李氏,名承緒,授左衛率府胄曹參軍, 承懷光之後。仍賜錢一千貫,任於懷光墓側置立莊園,侍養懷光妻王氏,並備四時 享奠之禮。嗚呼!朕實不德,臨於兆人,泣辜宥罪,素誠所志。爾其保姓受氏,宣 力承家,勉紹乃考之建國庸,無若爾父之違王命。
chū, huái guāng shòu shǒu, qí zi wéi yuàn děng jiē sǐ, wéi qī wáng shì zài, gù shàng tè shě qí sǐ. jí shì yòu sī huái guāng jiù xūn, āi qí jué hòu, nǎi mìng chéng xù jì zhī.
初,懷光授首,其子琟、瑗等皆死,唯妻王氏在,故上特舍其死。及是又思懷 光舊勛,哀其絕後,乃命承緒繼之。
shǐ chén yuē: pú gù huái ēn lǐ huái guāng, xián yǐ yǒng lì, yǒu láo wáng jiā, wèi chén bù zhōng, suì xíng fǎn shì, qí zuì dà yǐ. rán xīn yún jīng luò fèng xiān lú qǐ bái zhì zhēn bèi, zhì bǐ èr nì, yí yōu shí jūn, yì kě wèi guó zhī chán zéi yǐ. liáng chóng yì jì wú lìng shǐ, yòu wú shàn zhōng, yǔ qī tóu quán, hé sāi qí jiù.
史臣曰:僕固懷恩、李懷光,咸以勇力,有勞王家,為臣不終,遂行反噬,其 罪大矣。然辛雲京、駱奉先、盧杞、白志貞輩,致彼二逆,貽憂時君,亦可謂國之 讒賊矣。梁崇義既無令始,又無善終,與妻投泉,何塞其咎。
zàn yuē: chén zhī shì jūn, yǒu sǐ wú èr. huái ēn huái guāng, xiōng zhōng yī zhì. chóng yì duō jiān, guó jiā suǒ qì. mí ér wáng guī, zì sù qí bì.
贊曰:臣之事君,有死無二。懷恩、懷光,凶終一致。崇義多奸,國家所棄。 迷而亡歸,自速其斃。