xiǎn dé liù nián chūn zhēng yuè dīng wèi shuò, dì yù chóng yuán diàn shòu cháo hè, zhàng wèi rú shì. rén zǐ, gāo lì guó wáng wáng zhāo qiǎn shǐ gòng fāng wù. jǐ mǎo, yǐ hàn lín xué shì zhōng shū shè rén shēn wén bǐng wèi zuǒ sàn qí cháng shì. xīn yǒu, nǚ zhēn guó qiǎn shǐ gòng xiàn. rén xū, qīng zhōu zòu, jié dù shǐ chén wáng ān shěn qí wèi bù qǔ suǒ shā. yǐ chǒu, cì zhū jiāng shè yú nèi jū chǎng. wù chén, xìng yíng chūn yuàn. jiǎ xū, zhào: měi nián xīn jí dì jìn shì jí zhū kē wén xǐ yàn, yí lìng xuān huī yuàn zhǐ huī pái bǐ. yǐ hài, zhào: lǐ bù gòng yuàn jīn hòu jí dì jǔ rén, yī zhú kē děng dì dìng rén shù xìng míng, bìng suǒ shì wén xué zòu wén, hòu chì xià fàng bǎng yún. shì yuè, shū mì shǐ wáng pǔ xiáng dìng yǎ lè shí èr lǜ xuán xiāng wèi gōng zhī fǎ, bìng zào lǜ zhǔn, shàng zhī. zhào shàng shū shěng jí bǎi guān xiáng yì, yì yǐ wèi kě, yǔ zài lè zhì.
顯德六年春正月丁未朔,帝御崇元殿受朝賀,仗衛如式。壬子,高麗國王王昭 遣使貢方物。己卯,以翰林學士、中書舍人申文炳為左散騎常侍。辛酉,女真國遣 使貢獻。壬戌,青州奏,節度使、陳王安審琦為部曲所殺。乙丑,賜諸將射於內鞠 場。戊辰,幸迎春苑。甲戌,詔:「每年新及第進士及諸科聞喜宴,宜令宣徽院指 揮排比。」乙亥,詔:「禮部貢院今後及第舉人,依逐科等第定人數姓名,並所試 文學奏聞,候敕下放榜」雲。是月,樞密使王朴詳定雅樂十二律旋相為宮之法,並 造律准,上之。詔尚書省集百官詳議,亦以為可,語在《樂志》。
èr yuè gēng chén, fā xú sù sòng dān děng zhōu dīng fū shù wàn jùn biàn hé. jiǎ shēn, fā huá bó èr zhōu dīng fū jùn wǔ zhàng hé, dōng liú yú dìng táo, rù yú jì, yǐ tōng qīng yùn shuǐ yùn zhī lù. yòu shū dǎo cài hé, yǐ tōng chén yǐng shuǐ yùn zhī lù. yǐ yǒu, zhào zhū dào yīng chà shè guān gè zhī bàn fèng. bǐng xū, yǐ hàn lín xué shì chéng zhǐ shàng shū bīng bù shì láng táo gǔ wèi shàng shū lì bù shì láng chōng zhí. zhào shēng hú zhōu wèi jié zhèn, yǐ xuān dé jūn wèi jūn é, yǐ hú zhōu cì shǐ qián zhàn wèi běn zhōu jié dù shǐ, cóng liǎng zhè qián chù zhī qǐng yě. xīn chǒu, xìng yíng chūn yuàn. jiǎ chén, yòu bǔ què wáng dé chéng zhé shòu yòu zàn shàn dài fū, zuò jǔ guān bù dāng yě. zhào cì zhū dào zhōu fǔ gōng yòng liáng cǎo yǒu chà.
二月庚辰,發徐、宿、宋、單等州丁夫數萬浚汴河。甲申,發滑、亳二州丁夫 浚五丈河,東流於定陶,入於濟,以通青、鄆水運之路。又疏導蔡河,以通陳、潁 水運之路。乙酉,詔諸道應差攝官各支半俸。丙戌,以翰林學士承旨、尚書兵部侍 郎陶穀為尚書吏部侍郎充職。詔升湖州為節鎮,以宣德軍為軍額,以湖州刺史錢偡 為本州節度使,從兩浙錢俶之請也。辛丑,幸迎春苑。甲辰,右補闕王德成謫授右 贊善大夫,坐舉官不當也。詔賜諸道州府供用糧草有差。
sān yuè gēng shēn, shū mì shǐ wáng pǔ zú. jiǎ zǐ, zhào yǐ běi jìng wèi fù, qǔ cǐ yuè nèi xìng cāng zhōu. yǐ xuān huī nán yuàn shǐ wú yán zuò wèi quán dōng jīng liú shǒu, pàn kāi fēng fǔ shì yǐ xuān huī běi yuàn shǐ zǎn jū rùn wèi fù shǐ yǐ sān sī shǐ zhāng měi wèi dà nèi dōu bù shǔ. dōng dōu shì lüè zhāng měi chuán: shì zōng běi zhēng, yǐ měi wèi dà nèi dōu diǎn jiǎn. mìng zhū jiāng gè lǐng mǎ bù zhū jūn jí zhàn zhào fù cāng zhōu. jǐ sì, háo zhōu zòu, zhōng lí xiàn jī mín sǐ zhě wǔ bǎi jiǔ shí yǒu sì. guǐ yǒu, zhào fèi zhū zhōu tóng yú. wǔ dài huì yào: xiǎn dé liù nián, chì zhū dào mù shǒu, měi yù chú yí, tè jiàng zhì shū, hé jiǎ fú qì, qí qǐng nà tóng yú, yí fèi zhī. jiǎ xū, chē jià fā jīng shī.
三月庚申,樞密使王朴卒。甲子,詔以北境未復,取此月內幸滄州。以宣徽南 院使吳延祚為權東京留守,判開封府事;以宣徽北院使昝居潤為副使;以三司使張 美為大內都部署。《東都事略·張美傳》:世宗北征,以美為大內都點檢。命諸將 各領馬步諸軍及戰棹赴滄州。己巳,濠州奏,鍾離縣饑民死者五百九十有四。癸酉, 詔廢諸州銅魚。《五代會要》:顯德六年,敕諸道牧守,每遇除移,特降制書,何 假符契,其請納銅魚,宜廢之。甲戌,車駕發京師。
xià sì yuè xīn mǎo, chē jià cì cāng zhōu, yǐ qián zuǒ jiàn yì dài fū xuē jū zhèng wèi xíng bù shì láng. shì rì, dì lǜ zhū jūn běi zhēng. rén chén, zhì gān níng jūn, wěi níng zhōu cì shǐ wáng hóng yǐ chéng jiàng. dīng yǒu, jià yù lóng zhōu, lǜ zhōu shī shùn liú ér běi, shǒu wěi shù shí lǐ. xīn chǒu, zhì yì jīn guān. tōng jiàn: zhì yì jīn guān, qì dān shǒu jiāng zhōng tíng huī yǐ chéng jiàng. zì cǐ yǐ xī, shuǐ lù jiàn ài, zhōu shī nán jìn, nǎi shě zhōu dēng lù. rén yín, sù yú yě cì. shí dì xiān qī ér zhì, dà jūn wèi jí, suí jià zhī shì bù jí yī lǚ, lài jīn shàng lǜ cái guān qí shì yǐ wèi chéng yú. guǐ mǎo, jīn shàng xiān zhì wǎ qiáo guān, wěi shǒu jiāng yáo nèi bīn yǐ chéng jiàng. lóng píng jí: yáo nèi bīn, píng zhōu rén yě. shì zōng běi zhēng, jiāng bīng zhì wǎ qiáo guān, nèi bīn wèi guān shǐ, kāi mén qǐng jiàng, shì zōng yǐ wèi rǔ zhōu cì shǐ. jiǎ chén, mào zhōu cì shǐ liú chǔ xìn yǐ zhōu lái jiàng.
夏四月辛卯,車駕次滄州,以前左諫議大夫薛居正為刑部侍郎。是日,帝率諸 軍北征。壬辰,至乾寧軍,偽寧州刺史王洪以城降。丁酉,駕御龍舟,率舟師順流 而北,首尾數十里。辛丑,至益津關。《通鑑》:至益津關,契丹守將終廷暉以城 降。自此以西,水路漸隘,舟師難進,乃舍舟登陸。壬寅,宿於野次。時帝先期而 至,大軍未集,隨駕之士不及一旅,賴今上率材官騎士以衛乘輿。癸卯,今上先至 瓦橋關,偽守將姚內斌以城降。《隆平集》:姚內斌,平州人也。世宗北征,將兵 至瓦橋關,內斌為關使,開門請降,世宗以為汝州刺史。甲辰,鄚州刺史劉楚信以 州來降。
wǔ yuè yǐ sì shuò, dì zhù bì yú wǎ qiáo guān. shì wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ lǐ zhòng jìn jí zhū jiāng xiāng jì zhì xíng zài, yíng zhōu cì shǐ gāo yàn huī yǐ běn chéng guī shùn. guān nán píng, fán dé zhōu sān xiàn shí qī hù yī wàn bā qiān sān bǎi liù shí. shì yì yě, wáng shī shù wàn, bù wáng yī shǐ, biān jiè chéng yì jiē wàng fēng ér xià. bǐng wǔ, dì yǔ zhū jiāng yì gōng yōu zhōu, zhū jiāng jiē yǐ wèi wèi kě, dì bù tīng. shì yè, dì bù yù, nǎi zhǐ. wù shēn, dìng zhōu jié dù shǐ sūn xíng yǒu zòu, gōng xià yì zhōu, qín wěi mìng cì shǐ lǐ zài qīn lái xiàn, zhǎn yú jūn shì. jǐ yǒu, yǐ wǎ qiáo guān wèi xióng zhōu, sòng shǐ chén sī ràng chuán: dé wǎ qiáo guān wèi xióng zhōu, mìng sī ràng wèi dōu bù shǔ, lǜ bīng shù shǒu. yǐ yì jīn guān wèi bà zhōu. sòng shǐ hán lìng kūn chuán: wèi bà zhōu dōu bù shǔ, lǜ suǒ bù bīng shù zhī. shì rì, xiān fēng dōu zhǐ huī shǐ zhāng cáng yīng pò qì dān shù bǎi qí yú wǎ qiáo guān běi, gōng xià gù ān xiàn. zhào fā bīn dì èr zhōu dīng fū chéng bà zhōu. gēng xū, qiǎn shì wèi dōu zhǐ huī shǐ lǐ zhòng jìn lǜ bīng chū tǔ mén, rù hé dōng jiè. rén zǐ, chē jià fā xióng zhōu, hái jīng. quán zhōu jié dù shǐ liú cóng xiào qiǎn bié jià wáng yǔ xī fèng gòng yú xíng zài, dì yǐ quán zhōu bǐ chén jiāng nán, lǐ jǐng fāng guī fèng guó jiā, bù yù duó qí suǒ shǔ, dàn xī zhào bāo měi ér yǐ. dīng mǎo, xī jīng zòu, tài cháng qīng zhì shì sī tú xǔ zú. jǐ sì, shì wèi dōu zhǐ huī shǐ lǐ zhòng jìn zòu, pò hé dōng zéi jūn yú bǎi jǐng, zhǎn shǒu èr qiān jí. jiǎ xū, shàng zhì zì xióng zhōu. què sǎo biān: zhōu shì zōng jì dìng sān guān, yù jí ér tuì, zhì chán yuān chí liú bù xíng, suī zǎi fǔ jìn chén wèn jí zhě jiē mò de jiàn, zhōng wài xiōng jù. shí zhāng yǒng dé wèi chán zhōu jié dù shǐ, yǒng dé shàng zhōu tài zǔ zhī nǚ, yǐ qīn gù, dú dé zhì wò nèi, yú shì qún chén yīn yǒng dé yán yuē: tiān xià wèi dìng, gēn běn kōng xū, sì fāng zhū hóu wéi xìng jīng shī zhī yǒu biàn. jīn chán biàn xiāng qù shén ěr, bù sù guī yǐ ān rén qíng, gù dàn dàn xī zhī láo ér chí huí yú cǐ, rú yǒu bù kě huì, nài zōng miào hé! yǒng dé rán zhī, chéng jiān wèi shì zōng yán rú qún chén zhǐ, shì zōng wèn: shuí shǐ rǔ wèi cǐ yán? yǒng dé duì yǐ jūn chén zhī yì jiē yuàn wèi cǐ, shì zōng shú sī jiǔ zhī, tàn yuē: wú gù zhī rǔ bì wèi rén suǒ jiào, dú bù yù wú yì zāi! rán guān rǔ zhī qióng báo, è zú dāng cǐ! jí rì qù jià guī jīng shī.
五月乙巳朔,帝駐蹕於瓦橋關。侍衛親軍都指揮使李重進及諸將相繼至行在, 瀛州刺史高彥暉以本城歸順。關南平,凡得州三、縣十七、戶一萬八千三百六十。 是役也,王師數萬,不亡一矢,邊界城邑皆望風而下。丙午,帝與諸將議攻幽州, 諸將皆以為未可,帝不聽。是夜,帝不豫,乃止。戊申,定州節度使孫行友奏,攻 下易州,擒偽命刺史李在欽來獻,斬於軍市。己酉,以瓦橋關為雄州,《宋史·陳 思讓傳》:得瓦橋關為雄州,命思讓為都部署,率兵戍守。以益津關為霸州。《宋 史·韓令坤傳》:為霸州都部署,率所部兵戍之。是日,先鋒都指揮使張藏英破契 丹數百騎於瓦橋關北,攻下固安縣。詔發濱、棣二州丁夫城霸州。庚戌,遣侍衛都 指揮使李重進率兵出土門,入河東界。壬子,車駕發雄州,還京。泉州節度使劉從 效遣別駕王禹錫奉貢於行在,帝以泉州比臣江南,李景方歸奉國家,不欲奪其所屬, 但錫詔褒美而已。丁卯,西京奏,太常卿致仕司徒詡卒。己巳,侍衛都指揮使李重 進奏,破河東賊軍於百井,斬首二千級。甲戌,上至自雄州。《卻掃編》:周世宗 既定三關,遇疾而退,至澶淵遲留不行,雖宰輔近臣問疾者皆莫得見,中外洶懼。 時張永德為澶州節度使,永德尚周太祖之女,以親故,獨得至臥內,於是群臣因永 德言曰:「天下未定,根本空虛,四方諸侯惟幸京師之有變。今澶、汴相去甚邇, 不速歸以安人情,顧憚旦夕之勞而遲回於此,如有不可諱,奈宗廟何!」永德然之, 乘間為世宗言如群臣旨,世宗問:「誰使汝為此言?」永德對以君臣之意皆願為此, 世宗熟思久之,嘆曰:「吾固知汝必為人所教,獨不喻吾意哉!然觀汝之窮薄,惡 足當此!」即日趣駕歸京師。
liù yuè yǐ hài shuò, lù zhōu lǐ yún zòu, gōng xià liáo zhōu, huò wěi cì shǐ zhāng pī dàn. bǐng zǐ, yǐ huáng nǚ hōng chuò cháo sān rì. wù yín, fèng xiáng zòu, jié dù shǐ lǐ huī zú. zhèng zhōu zòu, hé jué yuán wǔ, zhào xuān huī nán yuàn shǐ wú yán zuò fā jìn xiàn dīng fū èr wàn rén yǐ sāi zhī. gēng chén, mìng xuān huī běi yuàn shǐ zǎn jū rùn pàn kāi fēng fǔ shì. jìn zhōu jié dù shǐ yáng tíng zhāng zòu, lǜ bīng rù hé dōng jiè, zhāo xiáng bǎo zhài yī shí sān suǒ. guǐ wèi, lì wèi wáng fú yàn qīng nǚ wèi huáng hòu, réng lìng suǒ sī zé rì bèi lǐ cè mìng. yǐ huáng zhǎng zi zōng xùn wèi tè jìn zuǒ wèi shàng jiāng jūn, fēng liáng wáng yǐ dì èr zi zōng ràng wèi zuǒ xiāo wèi shàng jiāng jūn, fēng yàn guó gōng. cì jiāng nán jìn fèng shǐ lǐ cóng shàn qián èr wàn guàn juàn èr wàn pǐ yín yī wàn liǎng, cì liǎng zhè jìn fèng shǐ wú yán fú qián sān qiān guàn juàn wǔ qiān pǐ yín qì sān shí liǎng. dīng hài, yǐ qián qīng zhōu jié dù shǐ lǐ hóng yì wèi yǒng xìng jūn jié dù shǐ, yǒng xìng jūn jié dù shǐ wáng yàn chāo yí zhèn fèng xiáng. wù zǐ, lù zhōu bù sòng suǒ huò liáo zhōu cì shǐ zhāng pī dàn děng èr bǎi sì shí wǔ rén yǐ xiàn, zhào shì zhī. jǐ chǒu, zǎi chén fàn zhì wáng pǔ bìng cān zhī shū mì yuàn shì. yǐ shū mì shǐ wèi rén pǔ wèi zhōng shū shì láng píng zhāng shì jí xián diàn dà xué shì, yī qián chōng shū mì shǐ yǐ xuān huī nán yuàn shǐ wú yán zuò wèi shū mì shǐ, xíng zuǒ xiāo wèi shàng jiāng jūn yǐ sòng zhōu jié dù shǐ shì wèi dōu yú hòu hán tōng wèi shì wèi qīn jūn fù dōu zhǐ huī shǐ, jiā jiǎn xiào tài wèi tóng píng zhāng shì chán zhōu jié dù shǐ jiān diàn qián dōu diǎn jiǎn fù mǎ dū wèi zhāng yǒng dé luò jūn zhí, jiā jiǎn xiào tài wèi tóng píng zhāng shì yǐ jīn shàng wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn, jiā jiǎn xiào tài fù, yī qián zhōng wǔ jūn jié dù shǐ. dì zhī běi zhēng yě, fán gōng jūn zhī wù, jiē lìng zì jīng dì sòng xíng zài. yī rì, hū yú dì zhōng de yī mù, zhǎng èr sān chǐ, rú rén zhī jiē wù zhě, qí shàng guà quán tí yún: diǎn jiǎn zuò, guān zhě mò cè hé wù yě. zhì shì, jīn shàng shǐ shòu diǎn jiǎn zhī mìng, míng nián chūn, guǒ zì cǐ zhí yǐ fù rén wàng, zé diǎn jiǎn zuò zhī yán nǎi shén fú yě. xīn mǎo, yǐ xuān huī běi yuàn shǐ pàn kāi fēng shì zǎn jū rùn wèi zuǒ lǐng jūn shàng jiāng jūn, chōng xuān huī nán yuàn shǐ yǐ sān sī shǐ zuǒ lǐng wèi dà jiāng jūn zhāng měi wèi zuǒ jiān mén wèi shàng jiāng jūn, chōng xuān huī běi yuàn shǐ, pàn sān sī. dōng dōu shì lüè zhāng měi chuán: měi shǎo wèi sān sī xiǎo lì chán zhōu liáng liào shǐ, shì zōng zhèn chán zhōu, měi yǒu qiú qǔ, měi xī lì yīng zhī, jí jí wèi, lián suì zhēng tǎo, liáng kuì wú fá, měi zhī lì yě. rán měi sī chán zhōu suǒ wèi, zhōng bù yǐ gōng zhōng dài zhī. guǐ sì, dì bēng yú wàn suì diàn, shèng shòu sān shí jiǔ. jiǎ wǔ, xuān yí zhì, liáng wáng yú jiù qián jí huáng dì wèi, fú jì yuè rì yī yī jiù zhì. shì rì, qún chén fèng liáng wáng jí wèi yú diàn dōng yíng, zhōng wài fā āi. qí nián bā yuè, hàn lín xué shì pàn tài cháng sì shì dòu yǎn shàng shì yuē ruì wǔ xiào wén huáng dì, miào hào shì zōng. shí yī yuè rén yín shuò, zàng yú qìng líng. zǎi chén wèi rén pǔ zhuàn shì cè wén, wáng pǔ zhuàn āi cè wén yún. wǔ dài shǐ bǔ: shì zōng zài mín jiān, cháng yǔ yè zhōng dà shāng xié diē shì, wàng qí míng, wǎng jiāng líng fàn mài chá huò. zhì jiāng líng, jiàn yǒu bo zhě wáng chù shì, qí shù rú shén, shì zōng yīn xié diē shì tóng wǎng wèn yān. fāng bù guà, hū yǒu yī shī yuè chū, zhuō rán ér lì, bo zhě dà jīng yuē: wú jiā shì fǎ shí yú shì yǐ, cháng jì zēng zǔ yǐ lái yí yán, fán bǔ shì ér shī zì yuè ér chū zhě, qí rén guì bù kě yán, kuàng yòu zhuō lì bù dǎo, dé fēi wèi tiān xià zhī zhǔ hū! jù qǐ zài bài. shì zōng suī yáng wèi jié zé, ér sī xīn shén xǐ. yú nì lǚ zhōng yè zhì jiǔ, yǔ xié diē shì bàn hān, xì yuē: wáng chù shì yǐ wǒ dāng wèi tiān zǐ, ruò yī dàn dào cǐ, zú xià yào hé guān, qǐng yán zhī. xié diē shì yuē: mǒu sān shí nián zuò gū lái, wèi yǒu bù yóu jīng luò zhě, měi jiàn shuì guān zuò ér huò lì, yī rì suǒ rù, kě yǐ dí shāng jiǎ shù yuè, sī xīn xiàn zhī. ruò dà guān wèi tiān zǐ, mǒu yuàn dé jīng luò shuì yuàn zú yǐ. shì zōng xiào yuē: hé wàng zhī bēi yé! jí chéng guō shì zhī hòu jiàn zuò, xié diē yóu zài, zhào jiàn, jìng rú chū yán yǐ yǔ zhī. shì zōng zhī zhēng dōng yě, zhù bì yú gāo píng, liú chóng jiān qì dān zhī zhòng lái yíng zhàn. shí shuài duō chí liǎng duān, ér wáng shī bù lì. qīn jūn shuài fán ài néng děng gè tuì nǜ, shì zōng hè nù, yuè mǎ rù zhèn, yǐn wǔ shí rén zhí chōng chóng zhī yá zhàng. chóng fāng zhāng lè yǐn jiǔ, yǐ shì xián xiá, jí qí yǎn zhì, mò bù jīng hài shī cì, shì zōng yīn yǐ fèn jī, suì bài zhī, zhuī bēn yú chéng xià. kǎi xuán, zhù bì lù zhōu, qiě yù chū qí bù yì yǐ zhū tuì nǜ zhě, nǎi zhì jiǔ gāo huì, zhǐ fán ài néng děng shù rén zé zhī yuē: rǔ bèi jiē lèi cháo sù jiāng, fēi bù néng yòng bīng zhě yě, rán tuì nǜ zhě wú tā, chéng yù jiāng guǎ rén zuò wù huò mài yǔ liú chóng ěr. bù rán, hé guǎ rén qīn zhàn ér liú chóng shǐ bài yé? rú cǐ zé qīng děng suī wàn sǐ bù zú yǐ xiè tiān xià, yí qí qū xī yǐn jǐng yǐ dài fǔ zhū. yán qì, mìng xíng xíng zhuàng shì qín chū jiē zhǎn zhī. yú shì lì gōng shì yǐ cì xíng shǎng, zì háng wǔ bá yú jūn xiāng zhě shén zhòng, qí ēn wēi bìng zhe, jiē cǐ lèi yě. chū, liú chóng qiú yuán yú qì dān, dé qí shù qiān, jí dǔ shì zōng bīng shǎo, wǔ zhī, yuē: wú guān zhōu shī yì yǔ ěr, qì dān zhī zhòng yí wù yòng, dàn yǐ wǒ jūn gōng zhàn, zì dāng wàn quán. rú cǐ zé bù wéi pò dí, yì zú shǐ qì dān jiàn ér xīn fú, yī jǔ ér yǒu liǎng lì, bīng zhī jī yě. zhū jiāng yǐ wèi rán, nǎi shǐ rén wèi qì dān zhǔ jiāng yuē: chái shì yǔ wú, zhǔ kè zhī shì, bù fán zú xià yú rèn, gǎn qǐng lè bīng dēng gāo guān zhī kě yě. qì dān bù zhī qí móu, cóng zhī. jì shì zōng zhī zhèn yě, sān jūn jiē jiǎ yǒng zhēng jìn, wú bù yī dāng bǎi, qì dān wàng ér wèi zhī, gù bù jiù ér chóng bài. lùn zhě yuē: shì zōng huàn zhū jiāng zhī nán zhì yě jiǔ yǐ, sī yù zhū zhī, wèi yǒu qí xìn, gāo píng zhī yì, kě wèi tiān jiǎ, gù qí zhǎn jué ér wú dài yān. zì shì gū xī zhī zhèng bù xíng, cháo tíng shǐ zūn dà, zì fēi yīng zhǔ, qí shú néng wèi zhī zāi! shì zōng jì xià jiāng běi, zhù bì yú jiàn ān, yǐ shū zhào wěi zhǔ. zhǔ huáng kǒng, mìng zhōng mó lǐ dé míng wèi shǐ, yǐ jiàn shì zōng. dé míng sù yǒu cí biàn, yǐ lì hài shuō shì zōng shǐ bà bīng. shì zōng qiě zhī zhī, nǎi shèng chén bīng shī, pái qí zhì gē jǐ, wèi lù xiàng dào yǐ còu yù, rán hòu yǐn dé míng děng rù jiàn. shì zōng wèi zhī yuē: rǔ jiāng nán zì yǐ wèi táng zhī hòu, yì guān lǐ lè shì wú bǐ, hé gù yǔ guǎ rén gé yī dài shuǐ, gèng bù fā yī shǐ fèng shū xiāng wèn, wéi fàn hǎi yǐ tōng qì dān, shě nèi shì wài, lǐ jiāng ān zài? jīn yòu wén rǔ yǐ cí shuō guǎ rén bà bīng, shì jiāng guǎ rén bǐ liù guó shí yī qún chī hàn, hé bù zhī rén zhī shén yě! rǔ shèn wù yán, dāng sù guī bào rǔ zhǔ, lìng jìng lái guì guǎ rén liǎng bài, zé wú shì yǐ. bù rán, zé guǎ rén xū kàn jīn líng chéng, jiè fǔ kù yǐ kào jūn, rǔ děng de wú huǐ hū! yú shì dé míng děng zhàn jù, bù néng cuò yī cí, jí rì gào guī. jí jiàn wěi zhǔ, jù chén shì zōng yīng liè zhī zhuàng, fēi sì fāng suǒ néng dí. wěi zhǔ jì wú suǒ chū, suì shàng biǎo fú zuì, qiě qǐ bǎo jiāng nán zhī dì, yǐ fèng zōng miào xiū zhí gòng, qí cí shén āi. shì zōng xǔ zhī, yīn yuē: pàn zé zhēng, fú zé huái, guǎ rén zhī xīn yě. yú shì qiǎn shǐ zhě jī shū ān zhī, rán hòu kǎi hái. lùn zhě yǐ shì zōng jiā bīng yú jiāng nán, bù dú lín zhī yǐ wēi, yì yì yù zhī yǐ lǐ, kě wèi dé dà jūn zhī tǐ yǐ. chén tuán, shǎn xī rén, néng wèi shī, shù jǔ bù dì, kǎi rán yǒu chén wài zhī qù, yǐn jū huá shān, zì shì qí míng dà zhèn. shì zōng zhī zài wèi yě, yǐ sì fāng wèi fú, sī yù láo lóng yīng jié, qiě yǐ tuán céng jiàn chǎng wū, bù dé zhì ér yǐn, bì yǒu qí cái yuǎn lüè, yú shì zhào dào què xià, bài zuǒ shí yí. tuán bù jiù, jiān qǐ guī shān, shì zōng xǔ zhī. wèi jǐ, cì zhī shū: chì chén tuán, zhèn yǐ rǔ gāo xiè rén huán, qī xīn wù wài, yǎng tài hào zì rán zhī qì, yīng shǎo wēi chù shì zhī xīng, jì bù qū yú wáng hóu, suì gān yǐn yú yán hè, lè wǒ zhōng hé zhī huà, qìng hū xià wǔ zhī qī, ér néng yuǎn shè shān tú, zàn lái chéng què, jiā xún yán yù, hóng yì jū duō, bái yún zàn zhù yú dì xiāng, hǎo jué nán mí yú dá shì. xī táng yáo zhī zhì shèng, yǒu cháo xǔ wèi wài chén, zhèn suī guǎ báo, shù zūn qián jiàn. kǒng shān zhōng suǒ què, yǐ lìng huá zhōu cì shǐ měi shì gōng xū. zhà fǎn gù shān, lǚ zī chūn xù, miǎn huái gāo shàng, dāng shì suǒ yí, gù zī fǔ wèn, xiǎng yí zhī xī. jí táo gǔ zhī cí yě. chū, tuán zhī bèi zhào, cháng wèi shī yī zhāng yún: cǎo zé wú huáng zhào, tú nán tuán xìng chén. sān fēng shí nián kè, sì hǎi yī xián rén. shì tài cóng lái báo, shī qíng zì dé zhēn. chāo rán jū wù wài, hé bì shǐ wèi chén. hào shì zhě xīn rán wèi zhī dá zhào shī. shì zōng yǐ zhāng zhāo yuǎn hào gǔ zhí, shén zhòng zhī, yīn wèn yuē: zhèn yù yī xián xiāng, qīng shì wèi yán cháo tíng shuí kě. zhāo yuǎn duì yuē: yǐ chén suǒ jiàn, mò ruò lǐ tāo. shì zōng cháng báo tāo zhī wèi rén, wén zhāo yuǎn zhī jǔ shén jīng, yuē: lǐ tāo běn fēi zhòng hòu, zhèn yǐ wèi wú dà chén tǐ, qīng shǒu jǔ cǐ hé yě? zhāo yuǎn yuē: bì xià suǒ wén zhǐ míng xíng, céng bù wèn cái lüè rú hé ěr. qiě tāo shì jìn gāo zǔ, céng shàng shū lùn bīn zhōu jié dù shǐ zhāng yàn zé xù wú jūn xīn, yí zǎo tú zhī, bù rán zé wèi guó huàn. jìn zǔ bù nà, qí hòu qì dān nán qīn, yàn zé guǒ yǒu zhōng dù zhī biàn, jìn shè jiān yān. xiān dì qián lóng shí, yì shàng shū qǐng jiě qí bīng quán, yǐ bèi fēi cháng zhī biàn, shǎo zhǔ bù nà, wèi jǐ xiān dì suì yǒu tiān xià. yǐ guó jiā ān wēi wèi zhào jiān, tāo yǐ xiān jiàn, fēi xián ér hé? chén suǒ yǐ shǒu jǔ zhī zhě, zhèng wèi cǐ yě. shì zōng yuē: jīn qīng yán shén gōng, rán cǐ rén zhōng bù kě yú zhōng shū ān zhì. jū wú hé, tāo yì zú. tāo wèi rén bù jū lǐ fǎ, yǔ dì huàn suī shén yōng mù, rán jù yǔ zhī jì, bù diǎn zhī yán, wǎng wǎng jiān zuò. huàn qǔ lǐ bù shàng shū dòu níng gù zhī nǚ, nián jiǎ shāo gāo, chéng hūn zhī xī, dòu nǚ chū cān, tāo zhé wàng chén xià bài, huàn jīng yuē: dà gē fēng kuáng yé? xīn fù cān ā bó, qǐ yǒu dá lǐ yí! tāo yīng yuē: wǒ bù fēng, zhǐ jiāng wèi shì qīn jiā mǔ. huàn qiě jiàn qiě nù. jì zuò, dòu shì fù bài, tāo yòu chā shǒu dāng xiōng, zuò xiē hòu yǔ yuē: cán wú dòu jiàn, móu zuò liáng shān, nuò nuò nuò! shí wén zhě mò bù jué dào. fán tāo yú guī mén zhī nèi, bù cún lǐ fǎ yě rú cǐ, shì zōng yǐ wèi wú dà chén tǐ, bù fù rèn yòng, yí zāi! shì zōng zhì zài sì fāng, cháng kǒng yùn zuò sù ér gōng yè bù jiù, yǐ wáng pǔ jīng jiū shù shù, yī dàn cóng róng wèn zhī yuē: zhèn dāng dé jǐ nián? duì yuē bì xià yòng xīn, yǐ cāng shēng wèi niàn, tiān gāo tīng bēi, zì dāng méng fú. chén gù lòu, zhé yǐ suǒ xué tuī zhī, sān shí nián hòu fēi suǒ zhī yě. shì zōng xǐ yuē: ruò rú qīng yán, guǎ rén dāng yǐ shí nián kāi tà tiān xià, shí nián yǎng bǎi xìng, shí nián zhì tài píng zú yǐ. qí hòu zì wǎ qiáo guān huí gē, wèi dào guān ér yàn jià, jì zài wèi zhǐ jí wǔ nián yú liù gè yuè, wǔ liù nǎi sān shí zhī chéng shù yě, gài pǔ wǎn ér yán zhī. shì zōng mò nián, dà jǔ yǐ qǔ yōu zhōu, qì dān wén qí qīn zhēng, jūn chén kǒng jù, yán biān chéng lěi jiē wàng fēng ér xià, fán fān bù zhī zài yōu zhōu zhě, yì lián xiāo dùn qù. chē jià zhì wǎ qiáo guān, tàn luó shì shí, shén xǐ, yǐ wèi dà xūn bì jí, dēng gāo fù, yīn yǐ guān liù shī. qǐng zhī, yǒu fù lǎo bǎi yú bèi chí niú jiǔ yǐ xiàn, shì zōng wèn yuē: cǐ dì hé míng? duì yuē: lì shì xiàng chuán, wèi zhī bìng lóng tái. mò rán, jù shàng mǎ chí qù. shì yè, shèng tǐ bù yù, yì rì bìng jí, yǒu zhào huí gē, wèi dào guān ér yàn jià. xiān shì, shì zōng zhī zài mín jiān yě, cháng mèng shén rén yǐ dà sǎn jiàn yí, sè rú yù jīn, jiā dào jīng yī juàn, qí hòu suì yǒu tiān xià. jí wǎ qiáo bù yù zhī jì, fù mèng xiàng zhī shén rén lái suǒ sǎn yǔ jīng, mèng zhōng hái zhī ér jīng qǐ, wèi jìn shì yuē: wú mèng bù xiáng, qǐ fēi tiān mìng jiāng qù yé! suì zhào dà chén, jiè yǐ hòu shì. chū, yōu zhōu wén chē jià jiāng zhì, fù lǎo huò yǒu qiè yì yuē: cǐ bù zú yōu. qiě tiān zǐ xìng chái, yōu zhōu wèi yàn, yàn zhě yì yān huǒ zhī wèi yě, cǐ chái rù huǒ bù lì zhī zhào, ān dé chéng gōng. zú rú qí yán.
六月乙亥朔,潞州李筠奏,攻下遼州,獲偽刺史張丕旦。丙子,以皇女薨輟朝 三日。戊寅,鳳翔奏,節度使李暉卒。鄭州奏,河決原武,詔宣徽南院使吳延祚發 近縣丁夫二萬人以塞之。庚辰,命宣徽北院使昝居潤判開封府事。晉州節度使楊廷 璋奏,率兵入河東界,招降堡寨一十三所。癸未,立魏王符彥卿女為皇后,仍令所 司擇日備禮冊命。以皇長子宗訓為特進左衛上將軍,封梁王;以第二子宗讓為左驍 衛上將軍,封燕國公。賜江南進奉使李從善錢二萬貫、絹二萬匹、銀一萬兩,賜兩 浙進奉使吳延福錢三千貫、絹五千匹、銀器三十兩。丁亥,以前青州節度使李洪義 為永興軍節度使,永興軍節度使王彥超移鎮鳳翔。戊子,潞州部送所獲遼州刺史張 丕旦等二百四十五人以獻,詔釋之。己丑,宰臣范質、王溥並參知樞密院事。以樞 密使魏仁浦為中書侍郎、平章事、集賢殿大學士,依前充樞密使;以宣徽南院使吳 延祚為樞密使,行左驍衛上將軍;以宋州節度使、侍衛都虞候韓通為侍衛親軍副都 指揮使,加檢校太尉、同平章事;澶州節度使兼殿前都點檢、駙馬都尉張永德落軍 職,加檢校太尉、同平章事;以今上為殿前都點檢,加檢校太傅,依前忠武軍節度 使。帝之北征也,凡供軍之物,皆令自京遞送行在。一日,忽於地中得一木,長二 三尺,如人之揭物者,其上卦全題云:「點檢做」,觀者莫測何物也。至是,今上 始受點檢之命,明年春,果自此職以副人望,則「點檢做」之言乃神符也。辛卯, 以宣徽北院使、判開封事昝居潤為左領軍上將軍,充宣徽南院使;以三司使、左領 衛大將軍張美為左監門衛上將軍,充宣徽北院使,判三司。《東都事略·張美傳》: 美少為三司小吏、澶州糧料使,世宗鎮澶州,每有求取,美悉力應之,及即位,連 歲征討,糧饋無乏,美之力也。然每思澶州所為,終不以公忠待之。癸巳,帝崩於 萬歲殿,聖壽三十九。甲午,宣遺制,梁王於柩前即皇帝位,服紀月日一依舊制。 是日,群臣奉梁王即位於殿東楹,中外發哀。其年八月,翰林學士、判太常寺事竇 儼上諡曰睿武孝文皇帝,廟號世宗。十一月壬寅朔,葬於慶陵。宰臣魏仁浦撰諡冊 文,王溥撰哀冊文雲。《五代史補》:世宗在民間,嘗與鄴中大商頡跌氏,忘其名, 往江陵販賣茶貨。至江陵,見有卜者王處士,其術如神,世宗因頡跌氏同往問焉。 方布卦,忽有一蓍躍出,卓然而立,卜者大驚曰:「吾家筮法十餘世矣,常記曾祖 以來遺言,凡卜筮而蓍自躍而出者,其人貴不可言,況又卓立不倒,得非為天下之 主乎!」遽起再拜。世宗雖佯為詰責,而私心甚喜。於逆旅中夜置酒,與頡跌氏半 酣,戲曰:「王處士以我當為天子,若一旦到此,足下要何官,請言之。」頡跌氏 曰:「某三十年作估來,未有不由京洛者,每見稅官坐而獲利,一日所入,可以敵 商賈數月,私心羨之。若大官為天子,某願得京洛稅院足矣。」世宗笑曰:「何望 之卑耶!」及承郭氏之後踐祚,頡跌猶在,召見,竟如初言以與之。世宗之徵東也, 駐蹕於高平,劉崇兼契丹之眾來迎戰。時帥多持兩端,而王師不利。親軍帥樊愛能 等各退衄,世宗赫怒,躍馬入陣,引五十人直衝崇之牙帳。崇方張樂飲酒,以示閒 暇,及其奄至,莫不驚駭失次,世宗因以奮擊,遂敗之,追奔於城下。凱旋,駐蹕 潞州,且欲出其不意以誅退衄者,乃置酒高會,指樊愛能等數人責之曰:「汝輩皆 累朝宿將,非不能用兵者也,然退衄者無他,誠欲將寡人作物貨賣與劉崇爾。不然, 何寡人親戰而劉崇始敗耶?如此則卿等雖萬死不足以謝天下,宜其曲膝引頸以待斧 誅。」言訖,命行刑壯士擒出皆斬之。於是立功士以次行賞,自行伍拔於軍廂者甚 眾,其恩威並著,皆此類也。初,劉崇求援於契丹,得騎數千,及睹世宗兵少,侮 之,曰:「吾觀周師易與爾,契丹之眾宜勿用,但以我軍攻戰,自當萬全。如此則 不惟破敵,亦足使契丹見而心服,一舉而有兩利,兵之機也。」諸將以為然,乃使 人謂契丹主將曰:「柴氏與吾,主客之勢,不煩足下餘刃,敢請勒兵登高觀之可也。」 契丹不知其謀,從之。洎世宗之陣也,三軍皆賈勇爭進,無不一當百,契丹望而畏 之,故不救而崇敗。論者曰:「世宗患諸將之難制也久矣,思欲誅之,未有其釁, 高平之役,可謂天假,故其斬決而無貸焉。自是姑息之政不行,朝廷始尊大,自非 英主,其孰能為之哉!世宗既下江北,駐蹕於建安,以書召偽主。主惶恐,命鍾謨、 李德明為使,以見世宗。德明素有詞辯,以利害說世宗使罷兵。世宗且知之,乃盛 陳兵師,排旗幟戈戟,為鹿項道以湊御,然後引德明等入見。世宗謂之曰:「汝江 南自以為唐之後,衣冠禮樂世無比,何故與寡人隔一帶水,更不發一使奉書相問, 惟泛海以通契丹,舍內事外,禮將安在?今又聞汝以詞說寡人罷兵,是將寡人比六 國時一群痴漢,何不知人之甚也!汝慎勿言,當速歸報汝主,令徑來跪寡人兩拜, 則無事矣。不然,則寡人須看金陵城,借府庫以犒軍,汝等得無悔乎!」於是德明 等戰懼,不能措一辭,即日告歸。及見偽主,具陳世宗英烈之狀,非四方所能敵。 偽主計無所出,遂上表服罪,且乞保江南之地,以奉宗廟、修職貢,其詞甚哀。世 宗許之,因曰:「叛則征,服則懷,寡人之心也。」於是遣使者齎書安之,然後凱 還。論者以世宗加兵於江南,不獨臨之以威,抑亦諭之以禮,可謂得大君之體矣。 陳摶,陝西人,能為詩,數舉不第,慨然有塵外之趣,隱居華山,自是其名大振。 世宗之在位也,以四方未服,思欲牢籠英傑,且以摶曾踐場屋,不得志而隱,必有 奇才遠略,於是召到闕下,拜左拾遺。摶不就,堅乞歸山,世宗許之。未幾,賜之 書:「敕陳摶,朕以汝高謝人寰,棲心物外,養太浩自然之氣,應少微處士之星, 既不屈於王侯,遂甘隱於岩壑,樂我中和之化,慶乎下武之期,而能遠涉山塗,暫 來城闕,浹旬延遇,宏益居多,白雲暫駐於帝鄉,好爵難縻於達士。昔唐堯之至聖, 有巢、許為外臣,朕雖寡薄,庶遵前鑒。恐山中所闕,已令華州刺史每事供須。乍 反故山,履茲春序,緬懷高尚,當適所宜,故茲撫問,想宜知悉。」即陶穀之詞也。 初,摶之被召,嘗為詩一章云:「草澤吾皇詔,圖南摶姓陳。三峰十年客,四海一 閒人。世態從來薄,詩情自得真。超然居物外,何必使為臣。」好事者欣然謂之答 詔詩。世宗以張昭遠好古直,甚重之,因問曰:「朕欲一賢相,卿試為言朝廷誰可。」 昭遠對曰:「以臣所見,莫若李濤。」世宗常薄濤之為人,聞昭遠之舉甚驚,曰: 「李濤本非重厚,朕以為無大臣體,卿首舉此何也?」昭遠曰:「陛下所聞止名行, 曾不問才略如何耳。且濤事晉高祖,曾上疏論邠州節度使張彥澤蓄無君心,宜早圖 之,不然則為國患。晉祖不納,其後契丹南侵,彥澤果有中渡之變,晉社殲焉。先 帝潛龍時,亦上疏請解其兵權,以備非常之變,少主不納,未幾先帝遂有天下。以 國家安危未兆間,濤已先見,非賢而何?臣所以首舉之者,正為此也。」世宗曰: 「今卿言甚公,然此人終不可於中書安置。」居無何,濤亦卒。濤為人不拘禮法, 與弟浣雖甚雍睦,然聚語之際,不典之言,往往間作。浣娶禮部尚書竇寧固之女, 年甲稍高,成婚之夕,竇女出參,濤輒望塵下拜,浣驚曰:「大哥風狂耶?新婦參 阿伯,豈有答禮儀!」濤應曰:「我不風,只將謂是親家母。」浣且漸且怒。既坐, 竇氏復拜,濤又叉手當胸,作歇後語曰:「慚無竇建,繆作梁山,喏喏喏!」時聞 者莫不絕倒。凡濤於閨門之內,不存禮法也如此,世宗以為無大臣體,不復任用, 宜哉!世宗志在四方,常恐運祚速而功業不就,以王朴精究術數,一旦從容問之曰: 「朕當得幾年?」對曰「陛下用心,以蒼生為念,天高聽卑,自當蒙福。臣固陋, 輒以所學推之,三十年後非所知也。」世宗喜曰:「若如卿言,寡人當以十年開拓 天下,十年養百姓,十年致太平足矣。」其後自瓦橋關回戈,未到關而晏駕,計在 位止及五年餘六個月,五六乃三十之成數也,蓋朴婉而言之。世宗末年,大舉以取 幽州,契丹聞其親征,君臣恐懼,沿邊城壘皆望風而下,凡蕃部之在幽州者,亦連 宵遁去。車駕至瓦橋關,探邏是實,甚喜,以為大勛必集,登高阜,因以觀六師。 頃之,有父老百餘輩持牛酒以獻,世宗問曰:「此地何名?」對曰:「歷世相傳, 謂之病龍台。」默然,遽上馬馳去。是夜,聖體不豫,翌日病亟,有詔回戈,未到 關而晏駕。先是,世宗之在民間也,常夢神人以大傘見遺,色如鬱金,加《道經》 一卷,其後遂有天下。及瓦橋不豫之際,復夢向之神人來索傘與經,夢中還之而驚 起,謂近侍曰:「吾夢不祥,豈非天命將去耶!」遂召大臣,戒以後事。初,幽州 聞車駕將至,父老或有竊議曰:「此不足憂。且天子姓柴,幽州為燕,燕者亦煙火 之謂也,此柴入火不利之兆,安得成功。」卒如其言。
shǐ chén yuē: shì zōng qǐng zài zè wēi, yóu wù tāo huì, jí tiān mìng yǒu shǔ, sì shǒu hóng yè, bù rì pò gāo píng zhī zhèn, yú nián fù qín fèng zhī fēng, jiāng běi yàn nán, qǔ zhī rú shí jiè, shén wǔ xióng lüè, nǎi yī dài zhī yīng zhǔ yě. jiā yǐ liú xīn zhèng shì, zhāo xī bù juàn, zhāi fú biàn jiān, duō de qí lǐ. chén xià yǒu guò, bì miàn zhé zhī, cháng yán tài zǔ yǎng chéng èr wáng zhī è, yǐ zhì jūn chén zhī yì, bù bǎo qí zhōng, gù dì jià yù háo jié, shī zé míng yán zhī, gōng zé hòu shǎng zhī, wén wǔ cān yòng, mò bù fú qí míng ér huái qí ēn yě. suǒ yǐ xiān qù zhī rì, yuǎn jìn hào mù. rán bǐng xìng shāng yú tài chá, yòng xíng shī yú tài jùn, jí shì xíng zhī hòu, yì duō zì zhuī huǐ. dǎi zhì mò nián, jiàn yòng kuān diǎn, zhī yòng bīng zhī pín bìng, mǐn lí mín zhī láo kǔ, gài yǒu yì yú kāng jì yǐ. ér jiàng nián bù yǒng, měi zhì bù jiù, bēi fū!
史臣曰:世宗頃在仄微,尤務韜晦,及天命有屬,嗣守鴻業,不日破高平之陣, 逾年復秦、鳳之封,江北、燕南,取之如拾芥,神武雄略,乃一代之英主也。加以 留心政事,朝夕不倦,摘伏辯奸,多得其理。臣下有過,必面折之,常言太祖養成 二王之惡,以致君臣之義,不保其終,故帝駕馭豪傑,失則明言之,功則厚賞之, 文武參用,莫不服其明而懷其恩也。所以仙去之日,遠近號慕。然稟性傷於太察, 用刑失於太峻,及事行之後,亦多自追悔。逮至末年,漸用寬典,知用兵之頻並, 憫黎民之勞苦,蓋有意於康濟矣。而降年不永,美志不就,悲夫!