kǒng zǐ xián jū, zi zhāng zi gòng yán yóu shì, lùn jí yú lǐ. kǒng zǐ yuē: jū, rǔ sān rén zhě, wú yǔ rǔ yǐ lǐ, zhōu liú wú bù biàn yě.
孔子閒居，子張、子貢、言游侍，論及於禮。孔子曰：「居，汝三人者，吾語汝以禮，周流無不遍也。」

zi gòng yuè xí ér duì yuē: gǎn wèn rú hé? zǐ yuē: jìng ér bù zhōng lǐ, wèi zhī yě, gōng ér bù zhōng lǐ, wèi zhī gěi, yǒng ér bù zhōng lǐ, wèi zhī nì. zǐ yuē: gěi duó cí rén. zi gòng yuē: gǎn wèn jiāng hé yǐ wèi cǐ zhōng lǐ zhě? zǐ yuē: lǐ hū, fū lǐ suǒ yǐ zhì zhōng yě. zi gòng tuì, yán yóu jìn yuē: gǎn wèn lǐ yě, lǐng è ér quán hǎo zhě yǔ? zǐ yuē: rán. zi gòng wèn: hé yě? zǐ yuē: jiāo shè zhī lǐ, suǒ yǐ rén guǐ shén yě dì cháng zhī lǐ, suǒ yǐ rén zhāo mù yě kuì diàn zhī lǐ, suǒ yǐ rén sǐ sàng yě shè xiǎng zhī lǐ, suǒ yǐ rén xiāng dǎng yě shí xiǎng zhī lǐ, suǒ yǐ rén bīn kè yě. míng hū jiāo shè zhī yì, dì cháng zhī lǐ, zhì guó qí rú zhǐ zhū zhǎng ér yǐ. shì gù jū jiā yǒu lǐ, gù zhǎng yòu biàn yǐ zhī guī mén yǒu lǐ, gù sān zú hé yǐ zhī cháo tíng yǒu lǐ, gù guān jué xù yǐ zhī tián liè yǒu lǐ, gù róng shì xián yǐ zhī jūn lǚ yǒu lǐ, gù wǔ gōng chéng. shì yǐ gōng shì dé qí dù, dǐng zǔ dé qí xiàng, wù dé qí shí, lè dé qí jié, chē dé qí shì, guǐ shén dé qí xiǎng, sàng jì dé qí āi, biàn shuō dé qí dǎng, bǎi guān dé qí tǐ, zhèng shì dé qí shī. jiā yú shēn ér cuò yú qián, fán zhòng zhī dòng, dé qí yí yě.
子貢越席而對曰：「敢問如何？」子曰：「敬而不中禮，謂之野，恭而不中禮，謂之給，勇而不中禮，謂之逆。」子曰：「給奪慈仁。」子貢曰：「敢問將何以為此中禮者？」子曰：「禮乎，夫禮所以制中也。」子貢退，言游進曰：「敢問禮也，領惡而全好者與？」子曰：「然。」子貢問：「何也？」子曰：「郊社之禮，所以仁鬼神也；禘嘗之禮，所以仁昭穆也；饋奠之禮，所以仁死喪也；射饗之禮，所以仁鄉黨也；食饗之禮，所以仁賓客也。明乎郊社之義，禘嘗之禮，治國其如指諸掌而已。是故居家有禮，故長幼辨；以之閨門有禮，故三族和；以之朝廷有禮，故官爵序；以之田獵有禮，故戎事閒；以之軍旅有禮，故武功成。是以宮室得其度，鼎俎得其象，物得其時，樂得其節，車得其軾，鬼神得其享，喪紀得其哀，辯說得其黨，百官得其體，政事得其施。加於身而措於前，凡眾之動，得其宜也。」

yán yóu tuì, zi zhāng jìn yuē: gǎn wèn lǐ hé wèi yě? zǐ yuē: lǐ zhě, jí shì zhī zhì yě. jūn zǐ yǒu qí shì, bì yǒu qí zhì. zhì guó ér wú lǐ, pì yóu gǔ zhī wú xiāng, chāng chāng hū hé suǒ zhī? pì yóu zhōng yè yǒu qiú yú yōu shì zhī zhōng, fēi zhú hé yǐ jiàn? gù wú lǐ zé shǒu zú wú suǒ cuò, ěr mù wú suǒ jiā, jìn tuì yī ràng wú suǒ zhì. shì gù yǐ qí jū chù, zhǎng yòu shī qí bié, guī mén sān zú shī qí hé, cháo tíng guān jué shī qí xù, tián liè róng shì shī qí cè, jūn lǚ wǔ gōng shī qí shì, gōng shì shī qí dù, dǐng zǔ shī qí xiàng, wù shī qí shí, lè shī qí jié, chē shī qí shì, guǐ shén shī qí xiǎng, sàng jì shī qí āi, biàn shuō shī qí dǎng, bǎi guān shī qí tǐ, zhèng shì shī qí shī. jiā yú shēn ér cuò yú qián, fán zhòng zhī dòng shī qí yí. rú cǐ, zé wú yǐ zǔ qià sì hǎi.
言游退，子張進曰：「敢問禮何謂也？」子曰：「禮者，即事之治也。君子有其事，必有其治。治國而無禮，譬猶瞽之無相，倀倀乎何所之？譬猶終夜有求於幽室之中，非燭何以見？故無禮則手足無所措，耳目無所加，進退揖讓無所制。是故以其居處，長幼失其別，閨門三族失其和，朝廷官爵失其序，田獵戎事失其策，軍旅武功失其勢，宮室失其度，鼎俎失其象，物失其時，樂失其節，車失其軾，鬼神失其享，喪紀失其哀，辯說失其黨，百官失其體，政事失其施。加於身而措於前，凡眾之動失其宜。如此，則無以祖洽四海。」

zǐ yuē: shèn tīng zhī, rǔ sān rén zhě. wú yǔ rǔ, lǐ yóu yǒu jiǔ yān, dà xiǎng yǒu sì yān. gǒu zhī cǐ yǐ, suī zài quǎn mǔ zhī zhōng, shì zhī, shèng rén yǐ. liǎng jūn xiāng jiàn, yī ràng ér rù, rù mén ér xuán xìng. yī ràng ér shēng táng, shēng táng ér lè què. xià guǎn xiàng wǔ, xià yào xù xìng. chén qí jiàn zǔ, xù qí lǐ lè, bèi qí bǎi guān. rú cǐ ér hòu jūn zǐ zhī rén yān. xíng zhōng guī, xuán zhōng jǔ, luán hé zhōng cǎi jì. kè chū yǐ yōng, chè yǐ zhèn yǔ. shì gù jūn zǐ wú wù ér bù zài yú lǐ yān. rù mén ér jīn zuò, shì qíng yě shēng gē qīng miào, shì dé yě xià guǎn xiàng wǔ, shì shì yě. shì gù gǔ zhī jūn zǐ, bù bì qīn xiāng yǔ yán yě, yǐ lǐ lè xiāng shì ér yǐ. fū lǐ zhě, lǐ yě lè zhě, jié yě. wú lǐ bù dòng, wú jié bù zuò. bù néng shī, yú lǐ miù bù néng lè, yú lǐ sù báo yú dé, yú lǐ xū.
子曰：「慎聽之，汝三人者。吾語汝，禮猶有九焉，大饗有四焉。苟知此矣，雖在畎畝之中，事之，聖人矣。兩君相見，揖讓而入，入門而懸興。揖讓而升堂，升堂而樂闋。下管《象》舞，夏鑰序興。陳其薦俎，序其禮樂，備其百官。如此而後君子知仁焉。行中規，旋中矩，鑾和中《采薺》。客出以《雍》，徹以《振羽》。是故君子無物而不在於禮焉。入門而金作，示情也；升歌《清廟》，示德也；下管象舞，示事也。是故古之君子，不必親相與言也，以禮樂相示而已。夫禮者，理也；樂者，節也。無禮不動，無節不作。不能《詩》，於禮謬；不能樂，於禮素；薄於德，於禮虛。」

zi gòng zuò ér wèn yuē: rán zé kuí qí qióng yǔ? zǐ yuē: gǔ zhī rén yǔ? shàng gǔ zhī rén yě. dá yú lǐ ér bù dá yú lè, wèi zhī sù dá yú lè ér bù dá yú lǐ, wèi zhī piān. fū kuí dá yú lè ér bù dá yú lǐ, shì yǐ chuán yú cǐ míng yě. gǔ zhī rén yě, fán zhì dù zài lǐ, wén wèi zài lǐ, xíng zhī qí zài rén hū?
子貢作而問曰：「然則夔其窮與？」子曰：「古之人與？上古之人也。達於禮而不達於樂，謂之素；達於樂而不達於禮，謂之偏。夫夔達於樂而不達於禮，是以傳於此名也。古之人也，凡制度在禮，文為在禮，行之其在人乎？」

sān zi zhě, jì dé wén cǐ lùn yú fū zǐ yě, huàn ruò fā méng yān.
三子者，既得聞此論於夫子也，煥若發蒙焉。

zi xià shì zuò yú kǒng zǐ yuē: gǎn wèn shī yún kǎi tì jūn zǐ, mín zhī fù mǔ, hé rú sī kě wèi mín zhī fù mǔ? kǒng zǐ yuē: fū mín zhī fù mǔ, bì dá yú lǐ lè zhī yuán, yǐ zhì wǔ zhì ér xíng sān wú, yǐ héng yú tiān xià, sì fāng yǒu bài, bì xiān zhī zhī, cǐ zhī wèi mín zhī fù mǔ.
子夏侍坐於孔子曰：「敢問詩云 『愷悌君子，民之父母』，何如斯可謂民之父母？」孔子曰：「夫民之父母，必達於禮樂之源，以致五至而行三無，以橫於天下，四方有敗，必先知之，此之謂民之父母。」

zi xià yuē: wèn hé wèi wǔ zhì?
子夏曰：「問何謂五至？」

kǒng zǐ yuē: zhì zhī suǒ zhì, shī yì zhì yān shī zhī suǒ zhì, lǐ yì zhì yān lǐ zhī suǒ zhì, lè yì zhì yān lè zhī suǒ zhì, āi yì zhì yān. shī lǐ xiāng chéng, āi lè xiāng shēng, shì yǐ zhèng míng mù ér shì zhī, bù kě dé ér jiàn, qīng ěr ér tīng zhī, bù kě dé ér wén, zhì qì sāi yú tiān dì, xíng zhī kè yú sì hǎi, cǐ zhī wèi wǔ zhì yǐ.
孔子曰：「志之所至，詩亦至焉；詩之所至，禮亦至焉；禮之所至，樂亦至焉；樂之所至，哀亦至焉。詩禮相成，哀樂相生，是以正明目而視之，不可得而見，傾耳而聽之，不可得而聞，志氣塞於天地，行之克於四海，此之謂五至矣。」

zi xià yuē: gǎn wèn hé wèi sān wú?
子夏曰：「敢問何謂三無？」

kǒng zǐ yuē: wú shēng zhī lè, wú tǐ zhī lǐ, wú fú zhī sàng, cǐ zhī wèi sān wú.
孔子曰：「無聲之樂，無體之禮，無服之喪，此之謂三無。」

zi xià yuē: gǎn wèn sān wú hé shī jìn zhī?
子夏曰：「敢問三無何詩近之？」

kǒng zǐ yuē: sù yè jī mìng yòu mì, wú shēng zhī lè yě wēi yí dǎi dǎi, bù kě xuǎn yě, wú tǐ zhī lǐ yě fán mín yǒu sàng, fú fú jiù zhī, wú fú zhī sàng yě.
孔子曰：「『夙夜基命宥密』，無聲之樂也；『威儀逮逮，不可選也』，無體之禮也；『凡民有喪，扶伏救之』，無服之喪也。」

zi xià yuē: yán zé měi yǐ, dà yǐ, yán jǐn yú cǐ ér yǐ?
子夏曰：「言則美矣，大矣，言盡於此而已？」

kǒng zǐ yuē: hé wèi qí rán? wú yǔ rǔ, qí yì yóu yǒu wǔ qǐ yān.
孔子曰：「何謂其然？吾語汝，其義猶有五起焉。」

zi xià yuē: hé rú?
子夏曰：「何如？」

kǒng zǐ yuē: wú shēng zhī lè, qì zhì bù wéi wú tǐ zhī lǐ, wēi yí chí chí wú fú zhī sàng, nèi shù kǒng bēi. wú shēng zhī lè, suǒ yuàn bì cóng wú tǐ zhī lǐ, shàng xià hé tóng wú fú zhī sàng, shī jí wàn bāng. jì rán ér yòu fèng zhī yǐ sān wú sī, ér láo tiān xià, cǐ zhī wèi wǔ qǐ.
孔子曰：「無聲之樂，氣志不違；無體之禮，威儀遲遲；無服之喪，內恕孔悲。無聲之樂，所願必從；無體之禮，上下和同；無服之喪，施及萬邦。既然而又奉之以三無私，而勞天下，此之謂五起。」

zi xià yuē: hé wèi sān wú sī?
子夏曰：「何謂三無私？」

kǒng zǐ yuē: tiān wú sī fù, dì wú sī zài, rì yuè wú sī zhào. qí zài shī yuē: dì mìng bù wéi, zhì yú tāng qí. tāng jiàng bù chí, shèng jìng rì jī, zhāo jiǎ chí chí, shàng dì shì qí. dì mìng shì yú jiǔ wéi. shì tāng zhī dé yě.
孔子曰：「天無私覆，地無私載，日月無私照。其在詩曰：『帝命不違，至於湯齊。湯降不遲，聖敬日躋，昭假遲遲，上帝是祇。帝命式於九圍。』是湯之德也。」