chāo shǒu rén děng, wěi yǐ yōng liè, dài zuì jì zhèn, héng cán wén fù fēi yí, shēn jù fù zài jiù. rù rèn yǐ lái, yǎng méng dū fǔ àn guān shí huà, zǒng zhèn sī dào jūn jī, shǒu xìng tái gōng, yǐ gù tiān xiǎn, bìng jǔ jiào liàn, yǐ zhèn mí fēng. biān xí biān jī, suī pō yǒu suǒ wén jiàn, ér dòng zhé è wàn, yì cháng qiè wèi wǒ zǒng zhèn bīng zhǔ yōu yān. zhì yú chāo děng hóng máo shēn mìng, cǐ bù zú jì yě.
超、守仁等,猥以庸劣,待罪薊鎮,恆慚蚊負非宜,深懼覆 在疚。入任以來,仰蒙督、撫按關石畫,總鎮司道軍機,首興台工,以固天險,並舉教練,以振靡風。邊習邊機,雖頗有所聞見,而動輒扼腕,亦嘗竊為我總鎮兵主憂焉。至於超等鴻毛身命,此不足計也。
shí wéi gēng wǔ xià liù yuè, zhū biān xīn tái, zhào jiàn guò bàn, nǎi fèng zhì fǔ huì tóng fǔ yuàn zòu fèng zàn tíng, yǐ jǔ liàn shì. suí yú liù yuè xià xún, méng bīng zhǔ xí wén fèng xíng jiān. qiè wéi shì jǔ yě, wǎng zhě zǒng zhèn wò zhì sān tún, zhū lù sǔn yì xìng gé, shì ruò qín yuè jiǔ yǐ. suǒ bù dú sān tún biāo xià yǒng zhuàng jiā dīng yuē wǔ qiān yú rén, néng shǐ jūn róng zhěng zhì, jí wèi jǐn xīn jué zhí, wèi zhī shàng děng pǐn sè yǐ.
時惟庚午夏六月,諸邊新台,肇建過半,乃奉制府會同撫院奏奉暫停,以舉練事。隨於六月下旬,蒙兵主檄文奉行間。竊惟是舉也,往者總鎮臥治三屯,諸路損益興革,勢若秦越久矣。所部獨三屯標下勇壯家丁約五千餘人,能使軍容整治,即為盡心厥職,謂之上等品色矣。
chāo děng hū fèng qián xí, qiě xǐ qiě lǜ. fū suǒ xǐ zhě, wǒ bīng zhǔ lián héng shí yí lù quán zhèn zhī lì, shēn dé yù dà dí zhī dào yǐ suǒ lǜ zhě, zhū jiāng jī xí, wèi kě yán zhuǎn. ér yī èr rì dēng tán kǒu yǔ, qī chōu shù shí nián lái yǐ chéng yǐ xìn zhī gù bìng, bù yì yì yě. yú liù yuè èr shí yī rì, dōng lù xié shǒu shǒu rén xī lù xié shǒu chāo zūn huà biāo xià yóu jī sūn cháo liáng zhāng shì yì sān tún biāo xià yóu jī shǐ chén wáng tōng wáng fǔ mín zhōng jūn dū sī xiè wéi néng fēn shǒu shān hǎi cān jiāng guǎn yīng, shí mén zhài cān jiāng lǐ zhēn tái tóu yíng yóu jī gǔ chéng gōng, yàn hé yíng cān jiāng shǐ gāng, tài píng zhài cān jiāng luó duān sōng péng gǔ yóu jī zhāng gǒng lì mǎ lán gǔ cān jiāng yáng lǐ rù yá gù yuán yóu jī liú kuí yán suī yóu jī hóu fú yuǎn qí mì yún biāo xià cān jiāng lǐ rú jiǎ cài xūn yóu jī wáng lù qiáng zi lǐng fù zǒng bīng zhāng chén cáo jiā zhài yóu jī wáng jīng gǔ běi fù zǒng bīng dǒng yī yuán shí táng lǐng cān jiāng chén xūn, gè yǐ dào yuǎn, xī fáng jǐn yào wèi zhì, nǎi yòng tí diào děng guān zhāng yīng shí níng cháo liú shàng rén zhāng yán lǐn fāng xiāng lǐ tiān jué zhū wéi fān děng dài, jí gè jiāng guān bù xià zhōng jūn guān guǎn cāo shū jì zhǎng hào chuī gǔ shǒu jù jí sān tún zhèn chéng.
超等忽奉前檄,且喜且慮。夫所喜者,我兵主連橫十一路全鎮之力,深得御大敵之道矣;所慮者,諸將積習,未可言轉。而一、二日登壇口語,期瘳數十年來已成已信之痼病,不易易也。於六月二十一日,東路協守守仁、西路協守超、遵化標下游擊孫朝梁、張士義、三屯標下游擊史宸、王通、王撫民、中軍都司謝惟能、分守山海參將管英,石門寨參將李珍、台頭營游擊谷承功,燕河營參將史綱,太平寨參將羅端、松棚谷游擊張拱立、馬蘭谷參將楊鯉、入衙固原游擊劉葵、延綏游擊侯服遠、其密雲標下參將李如檟、蔡勛、游擊王祿、牆子嶺副總兵張臣、曹家寨游擊王旌、古北副總兵董一元、石塘嶺參將陳勛,各以道遠,西防緊要未至,乃用提調等官張應時、寧潮、劉尚仁、章延廩、方相、李天爵、朱維藩等代,及各將官部下中軍官、管操書記、掌號吹鼓手俱集三屯鎮城。
shì rì chén gǔ jiè yán, wǒ bīng zhǔ sù zhěng guān fú, shèng liè wēi yí, shēng zhàng qǐ yuán mén, chāo děng róng zhuāng xù zhì qū guì, jìng jǐn yè bì, tuì chū. gēng yī yǐ rù, bīng zhǔ yíng zhì tái zhōng, yán chāo shǒu rén yú tíng nèi, ér běi xíng yī lǐ, xī xù lì, zhū jiāng yán xià xíng liǎng guì lǐ, bīng zhǔ miàn nán shòu zhī. cì gè dū sī tí diào zhōng jūn děng guān cān bì, bì mén, bīng zhǔ nǎi jiàng róng yuè sè, yī chāo děng yǐ rù zhǐ zhǐ táng, nán miàn zuò. chāo shǒu rén chuí zuò, jǐn qù chǐ xǔ, zhū jiāng fēn xù yú dōng xī zuò chāo děng zhī hòu, cì dū sī tí diào jiē xù zuò, cì zhōng jūn děng guān lì yú dōng xī bì xià, cì qí pái yíng cāo shū shǒu zhǎng hào chuī gǔ shǒu jù huán shì yú tīng hù zhī wài, lǐ bì. chāo děng zhī bīng zhǔ zhī huì bì zhūn zhūn, bù zhǐ wàn yán, kǒng qí tīng jì fú quán, yǒu gū dēng tán shòu shòu zhī shèng jǔ yě. nǎi yǔ shǒu rén jí gè jiāng lǐng yù zé cōng huì shū shǒu gè yī rén yǐ cóng, àn xié wén fáng zhī jù, bù yú tīng shì xī bì, měi shū jì yī rén, jì yī jù, gè fēn hào biān cì, zhōu ér fù shǐ. shì yǐ bīng zhǔ sān rì zhī xùn cí suī bù jiǎ sī suǒ, chū zhū kǒu ér wú bù zhōng jié. qí yì fū zhī jì jí, yì bù gǎn lǔ yú, biān jì hé ér rú chū sù chéng yě.
是日辰鼓戒嚴,我兵主肅整冠服,盛列威儀,升帳啟轅門,超等戎裝序秩趨跪,敬謹謁畢,退出。更衣以入,兵主迎至台中,延超、守仁於庭內,而北行揖禮,西序立,諸將檐下行兩跪禮,兵主面南受之。次各都司提調、中軍等官參畢,閉門,兵主乃降容悅色,揖超等以入止止堂,南面坐。超、守仁垂坐,僅去尺許,諸將分序於東西坐超等之後,次都司提調皆序坐,次中軍等官立於東西壁下,次旗牌、營操書手、掌號吹鼓手俱環侍於廳戶之外,禮畢。超等知兵主之誨必諄諄,不止萬言,恐其聽記弗全,有辜登壇授受之盛舉也。乃與守仁及各將領預擇聰慧書手各一人以從,暗攜文房之具,布於廳事西壁,每書記一人,記一句,各分號編次,周而復始。是以兵主三日之訓辭雖不假思索,出諸口而無不中節。其役夫之紀集,亦不敢魯魚,編既合而如出素成也。
zuò qǐng. tiān qì zhèng shǔ, zhū jiāng shì hàn xià rú yǔ, mò gǎn yǒu huī zhī zhě. bīng zhǔ chū wú shàn bǎi qiān yú bǐng, zì chāo yǐ zhì chuī gǔ shǒu, gè gěi yī bǎ, yīn mìng huī zhī yǐ fú hàn, fù chū pǔ zhōng guā, xiàn zhě yú chāo děng gè sān yè, shì shí ér xià gè yī yè. bīng zhǔ yuē: wèi yǒu guì jiàn, shēn wú guì jiàn, zì bīng zhǔ ér xià yǐ zhì shì shí jiē liǎng yè. yú shì jiāng shì bù jué qì rè jiù liáng, mù wèi yì shù. shí qì, bīng zhǔ píng qì chéng lǜ, liáng jiǔ, zhū jiāng jiē zuò. bīng zhǔ yuē: yǔ zhǎng, fù zuò. yuē: zhū jūn yǐ jīn rì gòng zuò zhī chù shì hé chù yé? zhòng mò zhī yì suǒ zài, bù gǎn duì.
坐頃。天氣正暑,諸將士汗下如雨,莫敢有揮之者。兵主出吳扇百千餘柄,自超以至吹鼓手,各給一把,因命揮之以拂汗,復出圃中瓜,獻者於超等各三葉,士識而下各一葉。兵主曰:「位有貴賤,身無貴賤,自兵主而下以至士識皆兩葉。」於是將士不覺棄熱就涼,目為異數。食訖,兵主屏氣澄慮,良久,諸將皆作。兵主曰:「語長,復坐。」曰:「諸君以今日共坐之處是何處耶?」眾莫知意所在,不敢對。
yuē: cǐ fēi sān jiān fáng zi, nǎi shì yī zhī chuán, qiě lòu, yòu dāng fēng bō zhī zhōng, ruò shuì de zì shuì, zuò de zì zuò, chóu rén fǎn mù, gè bù tóng xīn, jiāng chuán bèi fēng làng piāo chōng dǎ suì, bǐ shí wú fēn xián yú, wú fēn ēn chóu, dōu shì nì sǐ. zāo cǐ zhī jì, biàn shì yì xīn chóu rén, jì zài yī chuán, shuō bù dé píng rì bù xiāng shí, shuō bù dé píng rì chóu yuàn, tuī cǐ gòng huàn gòng nán zhī xīn, dì bù zhī wǔ shí nián qián jiāng guān zhèn wáng zhī shí, tóng zhèn tōu zǒu zhě rú jīn hái zài fǒu?
曰:「此非三間房子,乃是一隻船,且漏,又當風波之中,若睡的自睡,坐的自坐,仇人反目,各不同心,將船被風浪飄沖打碎,彼時無分賢愚,無分恩仇,都是溺死。遭此之際,便是異心仇人,既在一船,說不得平日不相識,說不得平日仇怨,推此共患共難之心,第不知五十年前將官陣亡之時,同陣偷走者如今還在否?」
zhū jiāng yuē: hái yǒu jīn rì zǒu huí, míng rì sǐ zài jiā xià zhě. bīng zhǔ yuē: sǐ shì miǎn bù de sǐ, zhǐ shì duō huó jǐ rì, zuò le gè dài zuì de guǐ. dāng shí tōu huó zài shì, kuā tā biàn yì, zhí dào jīn rì, lì miào jì sì, tiān bào zhōng chén, zi sūn xìng wàng, hái shì shuí biàn yì? zhū jiāng mò rán. bīng zhǔ nǎi gèng duān yù yuē: fū jiǔ biān suī tóng wèi fáng dí, wéi jì zhèn zhī shì yǔ bā biān bù tóng. wǒ xiān shuō jì zhèn zhī xíng, ér hòu yán jiāng guān zhī xí. bǐ rú xuān dà shān shǎn wú shǔ yí gé duàn, qiě dì píng wú xiǎn kě jù, fān bīng rù fàn wú shí, shù qiān yì rù, shù bǎi yì rù, shèn zhì shù shí yì rù, jiāng guān suí yǒu jǐng bào biàn jiù chū qù zhuī jiǎo, huǎn jí zhī jì, xùn léi bù jí yǎn ěr, nà de qí bīng, nà de jù zhòng, gù tè yǒu jiā dīng zhī shè, suǒ wèi zài jīng bù zài duō. yǔ jiāng guān sī shǒu yī chù, rén bù lí yíng, mǎ bù lí ān, yī shēng pào xiǎng, zǎo yǐ chū mén, fāng cái zhuī dé zéi jí. yòu yǒu tōu mǎ dǎ zhàng fáng zhī lèi, píng rì biān xí dé cǐ gōng láo, yǐ wèi gēn jī, jí yù dà dí, què chēng zhòng guǎ bù dí, jí hòu yán wú chǐ shàng kě bǎo quán shēn jiā. jì zhèn qiè jìn jīng shī, yì lùn jí duō, shān chuān jiū móu, yǒu xiǎn kě shǒu, wài yǒu shǔ yí xiàn gé, shǐ wǒ yī chóu mò zhǎn. yú píng shí wú líng zéi gǎn rù, shǐ wǒ wú gēn jī kě lì, yú sù xī jí yǒu jì néng wú chù kě shì, sān wǔ nián cái yī fàn, měi yī fàn bì dōng xī hé shì ér lái, dòng chēng shí shù wàn, wài yán zhǎng bǎi yú lǐ, huò yǐ tóu wèi wěi, yǐ wěi wèi tóu, fēn gōng jù tū, bì yǒu yī chù kuì rù. rù zé yòu yǐ jīng bīng zā yíng zì gù, bǐ zhī qín wáng zhī shī bù rì fú còu, zì rù zhì chū duō bù guò shí rì. cǐ jì zhèn zhī xíng yě. wú jì jiāng shì píng rì jì wú cùn gōng kě bǎo, lín dà jǔ shí biàn chēng zhòng guǎ bù dí, wéi yǐ jiā dīng shù bǎi kuī cì, líng xīng jí shā shù jí, qǐ néng yǎn zuì? shèn zhì wú líng kě jiǎo, què jiāng píng mín bèi lǔ shì bīng gē tā sǐ tóu lái bào gōng, xī yǐ miǎn zuì, shèn zhì shuō huǎng fǎn gōng shǎng yù. shì yǐ jīn rì yán zhī, shuō huǎng nán xíng, wěi shǒu jí bù zhǔn, tǎng líng gōng bù duō, tǎng wú líng gōng ér bǐ kòu zì rù zhì chū quán bù jiàn miàn, zǒng bù yī jiāo fēng kě hū? zhū jiāng duì yuē: jué liǎo bù dé.
諸將曰:「還有今日走回,明日死在家下者。」兵主曰:「死是免不得死,只是多活幾日,做了個帶罪的鬼。當時偷活在世,誇他便益,直到今日,立廟祭祀,天報忠臣,子孫興旺,還是誰便益?」諸將默然。兵主乃更端諭曰:夫九邊雖同為防敵,惟薊鎮之事與八邊不同。我先說薊鎮之形,而後言將官之習。比如宣大山陝無屬夷隔斷,且地平無險可據,蕃兵入犯無時,數千亦入,數百亦入,甚至數十亦入,將官隨有警報便就出去追剿,緩急之際,迅雷不及掩耳,那得齊兵,那得聚眾,故特有家丁之設,所謂在精不在多。與將官廝守一處,人不離營,馬不離鞍,一聲炮響,早已出門,方才追得賊及。又有偷馬打帳房之類,平日邊檄得此功勞,以為根基,及遇大敵,卻稱眾寡不敵,即厚顏無恥尚可保全身家。薊鎮切近京師,議論即多,山川糾繆,有險可守,外有屬夷限隔,使我一籌莫展。於平時無零賊敢入,使我無根基可立,於夙昔即有技能無處可試,三五年才一犯,每一犯必東西合勢而來,動稱十數萬,外延長百餘里,或以頭為尾,以尾為頭,分攻聚突,必有一處潰入。入則又以精兵紮營自固,彼知勤王之師不日輻輳,自入至出多不過十日。此薊鎮之形也。吾薊將士平日既無寸功可保,臨大舉時便稱眾寡不敵,惟以家丁數百窺伺,零星即殺數級,豈能掩罪?甚至無零可剿,卻將平民被擄、士兵割他死頭來報功,希以免罪,甚至說謊反功賞譽。試以今日言之,說謊難行,偽首級不准,倘零功不多,倘無零功而彼寇自入至出全不見面,總不一交鋒可乎?』諸將對曰:「決了不得。」
bīng zhǔ yuē: jì zhī liǎo bù dé, rú hé bù jiǎng zhàn? fū zhū jūn suǒ yǐ bù jiǎng zhàn zhě, bìng zài lǐ yù bù bìng lì, shí shì yǔ xū tào bù tóng háng, yīn yǒu xū tào xíng dé guàn, gù bù jiǎng zhàn. zhū jiāng píng rì shàng pà dū fǔ, ruò zǒng zhèn cāo shǒu qīng yán, yě lüè pà tā. dào le bào jǐng shí, biàn bù pà zǒng bīng le, gài zhī bīng mǎ yóu bù dé zǒng bīng diào dù, zhèng chū duō mén gù yě. jí zhì dí rù zhī shí, dū fǔ yě bù pà, jí yǒu xiǎo guò, liào dū fǔ jū nì jiù tào, kǒng yǒu lín dí yì jiāng lì hài, bì rán gū róng. qiě zǒng bīng bù wéi bù néng zuò zhǔ jiāng, gèng wèi zhū jiāng suǒ zhí ǎo, jiǎ yuē zuǒ, yǐ yuē yòu, áo áo zhòng kǒu, yǐ zhì zhǔ jiāng wú suǒ shì cóng. qí gù wèi hé? gài nì zhī dí wèi chū biān, jǐn yī guān xiào zhì yǐ. dū fǔ zǒng bīng, huò wáng yú zhèn, huò dǎi rù jīng, qí shí shuí yǔ tā suàn zhàng, yù biàn zhuī lùn zhū jiāng zhī shī, shuí fù tīng zhī? jì ér dài rèn shàng sī, yòu bù wéi bù xíng chá jiū, nǎi yù wèi jǐ dì, qiě yì jiā yōu yán, jì qí gǎn wǒ, bì rán jǐn lì yú wǒ, shū bù zhī jiān huá zhī tú, piàn guò le duō shǎo shàng sī. cǐ zhū jiāng suǒ yǐ bù yòng mìng zhě, yǒu suǒ shì yě. yòu jiāng guān diào fù suí zhēng zhī rì, běn guān wèi qǐ chéng, xiān chāi rén fēn bù yú rù jīng dào lù, jí bīng bù mén shǒu nèi fǔ zhū chù, jì yuē mǒu rì kě zhuī jí dí, bù dài bào zhì, biàn fēn fēn yáng yán yuē: mǒu jiāng guān zhuī shàng dí le. shū bù zhī sān qiān jūn nèi, hái wú èr sān bǎi dào. hái yǒu xiāng qù yī èr bǎi lǐ zhě, shuí wèi chá jiū? hái wèi jiàn dí, jí yuē qī xiāng jìn, yòu shì qián xiàng zhī rén gè chù chēng yáng yuē: mǒu guān zhī hé bèi wéi, rú hé kǎn shā. qí yù dù rén zhī gōng, bào jǐ zhī yuàn zhě, zé yuē: mǒu guān zài mǒu chù zhā yíng, rú hé bù jiù. xún yuē: běn guān rú hé shā kǎn tū wéi ér chū yǐ. shèn zhì xuān dòng shèng míng, zhì yǒu wáng quán bīn zhī cì. bǐ rén cǐ lù jì shú, jué kě jiǎo xìng, fù kěn chū sǐ lì yé? píng rì jié shí cǐ tào, bù zhī yòng le duō shǎo xīn jī, fèi le duō shǎo jīn yín, yòu kěn shě sǐ yé? zhū jūn duō xì xī jiāng, lǜ yǐ jiā dīng wèi lì qì, jué bù kě yǐ cǐ shì jì zhèn yě. jiā dīng zhī zhào, běn wèi jūn shì qì ruò, sàn shǒu dì fāng, shū rán yù yǒu xiǎo jǐng, yī shí jūn shì hū jí bù qián, ér jiāng guān dāng fēng, bì děi qīn yǎng ēn shēn zhī rén, xiāng jiù xiāng hù. jīn zhū jiāng měi rén tǒng bīng yī zhī, èr sān qiān bù děng, yuán yào gè jiāng jiāng cǐ èr sān qiān zhòng, jiào liàn jīng qiáng, yòu zhào jiā dīng èr sān bǎi, hòu yǎng yǐ chōng xiān fēng, jīn què gù cǐ yí bǐ, ài xiǎo shī dà, jiù yǐ jūn shì zhī mǎ gōng jiā dīng qí chéng, yǐ jūn shì zhī shēn gōng jiā dīng yì shǐ, yǐ jūn shì zhī liáng zuò jiā dīng yǎng zhān, shì de èr sān bǎi rén zhī xīn, jǐn shī bù xià èr sān qiān jūn zhī xīn, yǐ yǒu yòng zhī jūn, zhì zhī bù yòng zhī dì. shì fèi cháo yán èr sān qiān jūn shì zhī liáng xiǎng, ér jǐn dé èr sān bǎi jiā dīng zhī lì. běn wèi qiú jīng, shì zhì rǒng fèi, běn wèi qiú duō, fǎn yǐ zhì guǎ. jì shì èr sān qiān wèi rǒng shù, yòu shì zhī wèi bì bù kě liàn yòng. rú shì ér sī yì yì duō, yì kuài qí yù. zhū jiāng yòu qiě lì yú cǐ, xí yú cǐ, tōu mǎ dǎ zhàng fáng dé gōng, shì cǐ wèi bèi biān zhī zhǎng cè, jí zhì dà jǔ ér rù, biàn wèi cǐ bì bù kě jiāo fēng, bì bù kě táng táng xiāng duì, fán néng shén chū guǐ méi, tōu qiè líng qí, tiāo háo zì gù, biàn shì hǎo hàn, cǐ láo bù kě pò zhī xí yě. qí zài jì zhèn jiāng shì, yòu yǐ dà bīng suǒ xiàng wú dí, jī wēi suǒ jié, yì wèi jué bù kě lùn zhàn. běn zhèn shì wèi yán zhī. ruò wèi zhàn wèi róng yì, gù shǔ qī rén, dàn jìn dí lǔ lái, yì wèi cháng bù bài. fú jiān liù shí wàn, jìn xiè xuán yǐ bā wàn bài zhī. wū zhū wù shù guǎi zǐ mǎ, yuè fēi yǐ wǔ bǎi rén bài zhī. hàn wǔ dì shí yòng wèi qīng huò qù bìng sǎo kōng wáng mù, wǒ tài zǔ yòng zhōng shān wǔ níng wáng děng jǐn qū yuán bīng yú shā mò, huī fù zhōng yuán. cǐ yì wèi bì bù kě zhàn shèng hū? wèi qīng huò qù bìng xiè xuán yuè fēi zhōng shān wǔ níng wáng, yì shén xiān hū? yì shì wǒ bèi zhī rén hū? jì zhèn bì shì dà jǔ, bì yào dà zhàn, dà zhàn zhī dào zài wǒ, bì yào hé shí yí lù quán zhèn zhī bīng, hé zhòng rén zhī xīn wèi yī xīn, hé zhòng rén zhī lì wèi yī tǐ, chú hé zhòng rén zhī xīn lì lìng shuō.
兵主曰:「既知了不得,如何不講戰?夫諸君所以不講戰者,病在理欲不並立,實事與虛套不同行,因有虛套行得慣,故不講戰。諸將平日尚怕督撫,若總鎮操守清嚴,也略怕他。到了報警時,便不怕總兵了,蓋知兵馬由不得總兵調度,政出多門故也。及至敵入之時,督撫也不怕,即有小過,料督撫拘泥舊套,恐有臨敵易將利害,必然姑容。且總兵不惟不能做主將,更為諸將所執拗,甲曰左,乙曰右,嗷嗷眾口,以致主將無所適從。其故為何?蓋逆知敵未出邊,錦衣官校至矣。督、撫、總兵,或亡於陣,或逮入京,其時誰與他算帳,欲便追論諸將之失,誰復聽之?既而代任上司,又不惟不行查究,乃預為己地,且益加優言,冀其感我,必然盡力於我,殊不知奸猾之徒,騙過了多少上司。此諸將所以不用命者,有所恃也。又將官調赴隨征之日,本官未起程,先差人分布於入京道路,及兵部門首內府諸處,計約某日可追及敵,不待報至,便紛紛揚言曰:『某將官追上敵了。』殊不知三千軍內,還無二、三百到。還有相去一、二百里者,誰為查究?還未見敵,及約期相近,又是前項之人各處稱揚曰:『某官知何被圍,如何砍殺。』其欲妒人之功,報己之怨者,則曰:『某官在某處劄營,如何不救。』尋曰:『本官如何殺砍突圍而出矣。』甚至喧動聖明,至有王全斌之賜。彼人此路既熟,決可僥倖,復肯出死力耶?平日結識此套,不知用了多少心機,費了多少金銀,又肯舍死耶?諸君多系西將,率以家丁為利器,決不可以此視薊鎮也。家丁之召,本為軍士氣弱,散守地方,倏然遇有小警,一時軍士呼集不前,而將官當鋒,必得親養恩深之人,相救相護。今諸將每人統兵一枝,二、三千不等,原要各將將此二、三千眾,教練精強,又召家丁二、三百,厚養以充先鋒,今卻顧此遺彼,愛小失大,就以軍士之馬供家丁騎乘,以軍士之身供家丁役使,以軍士之糧作家丁養瞻,是得二、三百人之心,盡失部下二、三千軍之心,以有用之軍,置之不用之地。是費朝延二、三千軍士之糧餉,而僅得二、三百家丁之力。本為求精,適至冗費,本為求多,反以致寡。既視二、三千為冗數,又視之為必不可練用。如是而廝役益多,益快其欲。諸將又且利於此,習於此,偷馬打帳房得功,視此為備邊之長策,及至大舉而入,便謂此必不可交鋒,必不可堂堂相對,凡能神出鬼沒,偷竊零騎,挑壕自固,便是好漢,此牢不可破之習也。其在薊鎮將士,又以大兵所向無敵,積威所劫,亦謂決不可論戰。本鎮試為言之。若謂戰為容易,固屬欺人,但勁敵魯來,亦未嘗不敗。苻堅六十萬,晉謝玄以八萬敗之。烏珠(兀朮)拐子馬,岳飛以五百人敗之。漢武帝時用衛青、霍去病掃空王幕,我太祖用中山武寧王等盡驅元兵於沙漠,恢復中原。此亦為必不可戰勝乎?衛青、霍去病、謝玄、岳飛、中山武寧王,抑神仙乎?抑是我輩之人乎?薊鎮必是大舉,必要大戰,大戰之道在我,必要合十一路全鎮之兵,合眾人之心為一心,合眾人之力為一體,除合眾人之心力另說。
qiě yǐ yù tú dà zhàn, shì wèn zhū jūn, fū dà zhàn zhī dào yǒu sān: yǒu suàn dìng zhàn, yǒu shě mìng zhàn, yǒu hú tú zhàn. hé wèi suàn dìng zhàn? de suàn duō, de suàn shǎo, shì yě. hé wèi shě mìng zhàn? dàn yún wǒ pò zhe yī qiāng xuè bào cháo tíng, dí lái zhǐ shì xiàng qián biàn liǎo, què jiāng háng wǔ děng xiàng, píng rì tōng bù zhī zhěng chì, shì yě. hé wèi hú tú zhàn? bù zhī bǐ, bù zhī jǐ, shì yě. bīng fǎ duō suàn shèng, jiù yǔ zhū jūn jīn rì zài cǐ suàn zhī. dí wéi yǐ gōng shǐ wèi qiáng, wǒ yě shì gōng shǐ, kuàng yòu bù rú tā. shǐ shè dé tā yī bǎi rén sǐ, tā yě shè dé wǒ qī bā shí gè guān jūn sǐ. bǐ jìn shēn wéi yǒu mǎ shàng duǎn dāo gōu zi, wǒ yě zhǐ yǒu duǎn dāo, kuàng bù rú tā. liǎng dāo xiāng kǎn, wǒ kǎn shā tā yī bǎi, tā yě kǎn shā wǒ qī bā shí. wǒ kǎn tā yī bǎi, tā bù tuì dòng, tā kǎn wǒ shí gè, wǒ jūn biàn zǒu le. dí yǐ yī rén ér qí qiān sān sì gè mǎ, qiě mǎ yòu shì jīng nián bù qí, wèi xī biāo zhuàng, wǒ mǎ měi jūn yī pǐ, píng rì chāi shǐ yíng shòu, lín shí zhǐ tuó sòng kuī jiǎ yǔ jūn zhī běn shēn yě bù néng, ruò yǔ tā mǎ duì chōng, wàn wú cǐ lǐ. rú xià mǎ dì dòu, néng shě mìng dǐng dāng, xū yào kuī jiǎ, jīn wǒ zhī kuī jiǎ, wài miàn xīn biǎo kě guān, nèi lǐ tiě yè, yī piàn shù gè yǎn, xiù làn wéi cún tiě xíng, hái shì hǎo de, qí kōng luò rú shāi zi yì bān, dí shè kě tòu, dāo kǎn kě pò, shì kuī jiǎ yě bù rú tā. wéi yǒu huǒ qì, shì wǒ suǒ zhǎng, dàn huǒ qì yòu yǒu bìng tòng. qiě rú sān qiān jūn yī yíng, biàn yī yíng dōu shì huǒ qì, bù guò sān qiān gān, lín shí bì xià sì miàn yíng, měi miàn zhǐ de liù bǎi gān, kuàng yī yíng jué wú cǐ duō, yòu bù gǎn yǐ liù bǎi gān yī qí fàng jǐn, sī yǐ hé wèi jì. zhǐ de fēn wèi wǔ bān, měi bān bù zú bǎi gān. lín zhèn zhī jì, sǐ shēng zhī zài yǎn qián, rén rén miàn huáng kǒu gān, xīn huāng shǒu chàn, huò jiāng qiān zi xiān rù, huò wàng jì xià qiān zi, kǒu yuán shì wāi xié dà xiǎo bù yī, qiān zi yuán bù hé kǒu, yì jiān xié dà xiǎo bù yī, lín shí yǒu zhuāng bù rù kǒu zhě, yǒu zhī zài kǒu shàng zhě, yǒu kǒu dà zi xiǎo lín fàng shí liú chū zhě, yǒu jiāng yào xiàn niǎn bù dé rù, yòng zhǐ yǐn tuò ér niǎn zhě, ér jiāng huǒ xiàn miè le zhě, cǐ lèi jiē fàng bù chū, yǐ yǒu èr shí gān yǐ. fàng chū gāo xià bù zhǔn, rùn shī bù rán zhě, yòu yǒu sì shí yú gān. dé zhòng zhě, bù guò èr shí yú gān. nèi yǒu zhōng qí tuǐ jí mǎ tuǐ, fēi zhì mìng suǒ zài, yòu bù néng dǎ tā sǐ. qí zhōng tā zhì mìng chù ér sǐ zhě, bù guò shí shù rén. fū yǐ dí shù qiān rén chōng lái, qǐ dǎ sǐ shí yú rén, kě shǐ zhī zǒu hū? shì rú jīn wǒ yǔ zhū jūn hái wèi chū mén, hái wèi jiàn dí, xiān yǐ suàn shū le. jiàn jiàn bù rú tā, jiàn jiàn shā bù dé tā. míng rì yǒu bīng lái, què yào mèi zhe xīn cháng, hú tú yǔ liè wèi qù shàng zhèn qǔ shèng, liè wèi yǐ wèi hé rú? tiān xià dào lǐ, zhǐ yǒu píng rì jiàn jiàn suàn shèng tā, jiàn jiàn qiáng rú tā, dào le lín shí, shàng bù zhī dì lì dí qíng hé rú, zhàn bù shèng zhě yǒu zhī, jīn què yī jiàn bù jīng xīn, zhǐ tú dú lì kào tiān, shì jiān wú cǐ yòng bīng zhī lǐ, wú yǒu bù jiào duō guǎ píng tiān zhī shèng. zhū jūn jīn rì chū qù, kě yòng xīn sī xiǎng. míng rì lái jiàn jiàn xì dá wǒ, jīn rì yǐ lì hài wèi zhū jūn gào zhī.
「且以欲圖大戰,試問諸君,夫大戰之道有三:有算定戰,有捨命戰,有糊塗戰。何謂算定戰?得算多,得算少,是也。何謂捨命戰?但云我破着一腔血報朝廷,敵來只是向前便了,卻將行伍等項,平日通不知整飭,是也。何謂糊塗戰?不知彼,不知己,是也。兵法多算勝,就與諸君今日在此算之。敵惟以弓矢為強,我也是弓矢,況又不如他。使射得他一百人死,他也射得我七、八十個官軍死。彼近身惟有馬上短刀、鈎子,我也只有短刀,況不如他。兩刀相砍,我砍殺他一百,他也砍殺我七、八十。我砍他一百,他不退動,他砍我十個,我軍便走了。敵以一人而騎牽三、四個馬,且馬又是經年不騎,餵息膘壯,我馬每軍一匹,平日差使贏瘦,臨時只馱送盔甲與軍之本身也不能,若與他馬對沖,萬無此理。如下馬地斗,能捨命頂當,需要盔甲,今我之盔甲,外面新表可觀,內里鐵葉,一片數個眼,鏽爛惟存鐵形,還是好的,其空落如篩子一般,敵射可透,刀砍可破,是盔甲也不如他。惟有火器,是我所長,但火器又有病痛。且如三千軍一營,便一營都是火器,不過三千杆,臨時必下四面營,每面只得六百杆,況一營決無此多,又不敢以六百杆一齊放盡,思以何為繼。只得分為五班,每班不足百杆。臨陣之際,死生只在眼前,人人面黃口乾,心慌手顫,或將鉛子先入,或忘記下鉛子,口原是歪邪大小不一,鉛子原不合口,亦尖斜大小不一,臨時有裝不入口者,有隻在口上者,有口大子小臨放時流出者,有將藥線撚不得入,用指引唾而撚者,而將火線滅了者,此類皆放不出,已有二十杆矣。放出高下不准,潤濕不燃者,又有四十餘杆。得中者,不過二十餘杆。內有中其腿及馬腿,非致命所在,又不能打他死。其中他致命處而死者,不過十數人。夫以敵數千人衝來,豈打死十餘人,可使之走乎?是如今我與諸君還未出門,還未見敵,先已算輸了。件件不如他,件件殺不得他。明日有兵來,卻要昧着心腸,糊塗與列位去上陣取勝,列位以為何如?天下道理,只有平日件件算勝他,件件強如他,到了臨時,尚不知地利敵情何如,戰不勝者有之,今卻一件不經心,只圖獨力靠天,世間無此用兵之理,無有不較多寡憑天之勝。諸君今日出去,可用心思想。明日來件件細答我,今日以利害為諸君告之。
dí ruò jìn rù nèi dì, zì rù zhì chū, bì rán yào táng táng zhèng zhèng xuè zhàn yī chǎng, bì yǒu shù qiān zhēn zhèng gōng jí, fāng kě sài zé. ruò bù jí cǐ, jué shì dà jiā qì le shēn mìng. sǐ yú zhàn chǎng, yǐ bào guó ēn. zhū jūn jiù yào tōu shēng, běn zhèn jué wú shēng huí zhī lǐ. wǒ yóu kě yě, jīn zhī jūn mén fǔ yuàn, wàng cún bào zhǔ, xīn zài sǐ suī, zhū jūn ruò bù xìn, wǒ yǔ jūn mén zhōu xuán bīng jiān shí wǔ nián yǐ, jūn mén píng rì lín zhèn, zhǐ shì dān qí, wèi zhū jūn xiān, jūn mén shēng píng bào fù zhì niàn, wǒ suǒ shēn zhì, ruò bù néng yǐ gōng bào guó, jué shì chéng rén qǔ yì, duàn bù wèi bù lì suǒ rǔ. céng yù běn zhèn yuē: zhè gè miàn pí jìn bù dé chéng. fǔ yuàn tóng tǐ jūn mén zhě yě, bǐ shí sī dào děng yá mén, shú gǎn bù cóng dū fǔ ér wǎng, dū fǔ sī dào zài jūn, jiù shì jì gōng zhī rén, wǒ bù lǜ gōng shǎng bù míng, wǒ zhǐ lǜ zhū jūn píng rì tào zǐ wú chù shǐ. píng rì qiè nuò zhě wú chù duǒ, jūn fǎ zài qián, wú kě zhē shì. qiě rú wǎng rì diào bīng huǒ pái, jūn mén zhǐ shì kāi yún, xīng yè suí dí xiàng wǎng, jiāng guān kǒng wù xiàn qī, jūn fǎ yán zhòng, chū chū, zé qí zhuàng mǎ jiàn jūn, sān qiān zhī zhōng bù guò èr qiān yú míng yǐ wǎng, fàn bù jí chuī, diàn bēn xīng chí, yī zhòu yè biàn zǒu èr sān bǎi lǐ, zài bù guǎn háng wǔ hé rú, jūn shì yǒu wú suí shàng hé rú. yī rì zhī nèi, yán tú pí rén juàn mǎ, yǐ shǎo le yī bàn, zài rì yòu shǎo le yī bàn, jí zhì dào dí suǒ, duō bù guò èr sān bǎi, biàn chēng mǒu rén yǐ zhuī shàng le. qí dé shèng yǔ fǒu, yòu zuò zhī wú. jūn mén gè shàng sī yì bù chá běn guān yǒu duō shǎo bīng duō shǎo dào. rú cǐ, jí shǐ yú zhèn shí yí lù zhǔ guān jiāng guān èr shí yú yuán, bù guò wǔ liù qiān rén. bīng fǎ: xiǎo dí zhī jiān, dà dí zhī qín yě. shì yǐ tiāo háo zì shǒu, rú jīn tí fèng qīn yī, dìng yǒu xiàn qī. xiàn wài bú dào, shī shì. zuì jí běn guān. xiàn nèi bú dào, yǐ kāi gài lèi zhī wū. suǒ dìng yuán bīng, jù xì sān fēn zhōng xuǎn èr, yòu yǐ yī fēn, lín shí tīng jiāng guān zì bèi yán tú pí fá bǔ shù. dào le dí suǒ, bì xún zhǔ jiāng, gè gè jūn dìng yào yú zhèng xíng zhī jiān, shè fǎ jiàn shù, bǐ shí suǒ dào bù qí, fù yǒu hé shuō?
「敵若進入內地,自入至出,必然要堂堂正正血戰一場,必有數千真正功級,方可塞責。若不及此,決是大家棄了身命。死於戰場,以報國恩。諸君就要偷生,本鎮決無生回之理。我猶可也,今之軍門撫院,忘存報主,心在死綏,諸君若不信,我與軍門周旋兵間十五年矣,軍門平日臨陣,只是單騎,為諸君先,軍門生平抱負志念,我所深知,若不能以功報國,決是成仁取義,斷不為簿吏所辱。曾諭本鎮曰:『這個麵皮進不得城。』撫院同體軍門者也,彼時司、道等衙門,孰敢不從督、撫而往,督、撫、司、道在軍,就是紀功之人,我不慮功賞不明,我只慮諸軍平日套子無處使。平日怯懦者無處躲,軍法在前,無可遮飾。且如往日調兵火牌,軍門只是開雲,星夜隨敵嚮往,將官恐誤限期,軍法嚴重,初出,擇其壯馬健軍,三千之中不過二千餘名以往,飯不及炊,電奔星馳,一晝夜便走二、三百里,再不管行伍何如,軍士有無隨上何如。一日之內,沿途疲人倦馬,已少了一半,再日又少了一半,及至到敵所,多不過二、三百,便稱某人已追上了。其得勝與否,又做支吾。軍門各上司亦不查本官有多少兵多少到。如此,即使余鎮十一路主官將官二十餘員,不過五、六千人。兵法:『小敵之堅,大敵之擒也。』是以挑壕自守,如今題奉欽依,定有限期。限外不到,失事。罪及本官。限內不到,已開概累之誣。所定援兵,俱系三分中選二,又以一分,臨時聽將官自備沿途疲乏補數。到了敵所,必尋主將,個個軍定要於正行之間,設法見數,彼時所到不齊,復有何說?
yòu wǎng rì yīn wú háng wǔ, yīn wú fēn biàn mǒu yíng, yīn wú zuǒ yòu qián hòu yíng zhèn, gù dào gè dì fāng, rèn zhū jiāng gè zé biàn dì, gè zì wèi jiā, yǐ gù duì miàn shì qí wēi wáng ér bù jiù, shèn zhì kēng xiàn zhǔ jiāng ér bù gù. jīn yǐ shí lù fēn dōng xī gè wǔ lù, zhǔ kè yuán bīng, wù gè hé yī yíng, měi yíng yǒu dìng jiù fāng sè qí hào. bǐ rú yuǎn yuǎn dàn jiàn yī piàn bái zì dōng ér lái, biàn zhī mǒu yíng, yuē dào zhǔ jiāng chù, mǒu fāng shǔ bái, biàn xiàng mǒu fāng ān yíng, yī gè luàn bù dé, yī chǐ hǎo dì xíng jiǎn bù dé, yòu ruò mǒu yíng qián jìn fèn yǒng, běn yíng qí hào yī sè, bù dài běn yíng bào lái, biàn zhī shì mǒu jiāng jūn mǎ, ruò yī qí tuì zǒu le, dàn wàng jiàn yī piàn mǒu sè qí, biàn zhī shì mǒu jiāng xiān zǒu. yòu shàng zhèn zhī shí, běn zhèn dāng zhōng, zhū jiāng rén gè wèi yī tóu, jiāng guān jiā dīng zài qián, jūn shì yàn háng yú zuǒ yòu, jù kàn běn zhèn gāo zhāo. dàn yǒu tuì suō zhě, zhǐ jiāng jiāng guān yù lìng qí pái cì hóu, jìng tīng bǎng lái, cǐ shí nà de gōng fū kǔn dǎ, zhǐ shì yī mǎ tuó sòng chē yíng dū, fǔ suǒ zài zhī chù. rèn nǐ rú hé biàn jiě, jiù zhe tóng yíng yī jiāng dài guǎn qí zhòng. suǒ yǐ měi yuán bīng yī zhī, bì shè zhǔ kè jiāng guān èr sān yuán, zhèng wèi lín shí ná le yī gè, jiù yǒu yī gè dài tì, zài shuō bù dé lín dí yì jiāng de huà le. qí guǎng bù liú yán shuō huǎng jīng yào yī jié, fán yù dí rù zhī shí, yī qiè jiāng guān, zhǐ bào zǒng bīng, gè dào zhuǎn bào jūn mén fǔ àn, bìng bù xǔ chà yī rén rù jīng luàn bào. yī miàn yù qǐng gè yá mén, chāi rén yú yán jīng dà xiǎo lù bìng jiǔ mén bīng bù mén shǒu fǎng hóu, dàn yǒu qián xiàng zhī tú, jí xíng ná zhù, běn guān hòu rì biàn yǒu gōng, yì cóng jiǎn lùn. yòu wǎng wǎng cháo tíng fǎ dù, zhǐ xíng yú dū fǔ zǒng bīng, gài cháo tíng zhī shàng, zǒng qí dà gāng. jiāng jiāng zhī fǎ, yào dāng rú cǐ. piān bì ér xià, měi měi hǎo le duō shǎo shuō huǎng de rén. shǒu biān bù gù, tuì suō xiān zǒu wèi bì zhī tú, měi měi lòu wǎng, zǒng zhèn zhèn wáng. yǔ zhū jiāng ruò wú gàn yù, hé céng lián zuò yī rén. zhì yú bù xià jūn shì, céng lái wèi jiàn shì hòu yī xíng chá jiū, yǐ cǐ zhòng bù yòng mìng, běn zhèn jīn fèng chì yù: zì fù zǒng bīng yǐ xià, kàng wéi liàn bīng, biàn tīng yǐ jūn fǎ chù zhì. kuàng lín zhèn hū? wǒ bì xiān yú liàn bīng shí yī shì zhī. lín zhèn shā rén, zhī zhě pà, bù zhī zhě bù pà. cāng huáng zhī jì, yě shā bù dé xǔ duō, píng shí cāo liàn zhī shí, jūn shì bù rú fǎ, jiù shì shā cān yóu bù rú fǎ, jiù shì kǔn rén biàn xiǎo dé pà. qù nián jūn mén zuò yī běn, shuō de shèn shì lì hài, zhí dài yǒu shì shí fāng shàng. wǒ yě zuò yī běn zài zhè lǐ, yě dài yǒu shì shí shàng. dōu shì zhū jiāng làn chāi rén rù jīng, jí yī xiàng bù céng lián zuò hǎo le tōu shēng de, kǔ le xiàng qián de yán yǔ. fǎn fù sī wéi, jiù tào yòng bù dé, jūn fǎ jué dào shēn shàng, wú chù tuī jiān duǒ sǐ. gù yuē: huó rén qù zǒu sǐ lù, sǐ rén qù zǒu huó lù. hé yě? fán jiāng shì ruò kěn jiāng shí xīn ná chū, ài jūn shì ài jūn de xīn cāo liàn shì cāo liàn de xīn shàng zhèn shì shàng zhèn de xīn bì sī shèng bǐ zhī fǎ.
「又往日因無行伍,因無分辨某營,因無左右前後營陣,故到個地方,任諸將各擇便地,各自為家,以故對面視其危亡而不救,甚至坑陷主將而不顧。今以十路分東西各五路,主客援兵,務各合一營,每營有定就方色旗號。比如遠遠但見一片白自東而來,便知某營,約到主將處,某方屬白,便向某方安營,一個亂不得,一尺好地形揀不得,又若某營前進奮勇,本營旗號一色,不待本營報來,便知是某將軍馬,若一齊退走了,但望見一片某色旗,便知是某將先走。又上陣之時,本鎮當中,諸將人各為一頭,將官家丁在前,軍士雁行於左右,俱看本鎮高招。但有退縮者,只將將官預令旗牌伺侯,徑聽綁來,此時那得工夫捆打,只是一馬馱送車營督,撫所在之處。任你如何辯解,就着同營一將代管其眾。所以每援兵一枝,必設主客將官二、三員,正為臨時拿了一個,就有一個代替,再說不得臨敵易將的話了。其廣布流言說謊京要一節,凡遇敵入之時,一切將官,只報總兵,各道轉報軍門、撫、按,並不許差一人入京亂報。一面預請各衙門,差人於沿京大小路並九門兵部門首訪侯,但有前項之徒,即行拿住,本官後日便有功,亦從減論。又往往朝廷法度,只行於督、撫、總兵,蓋朝廷之上,總其大綱。將將之法,要當如此。偏裨而下,每每好了多少說謊的人。守邊不固,退縮先走畏避之徒,每每漏網,總鎮陣亡。與諸將若無干預,何曾連坐一人。至於部下軍士,曾來未見事後一行查究,以此眾不用命,本鎮今奉敕諭:『自副總兵以下,抗違練兵,便聽以軍法處治。』況臨陣乎?我必先於練兵時一試之。臨陣殺人,知者怕,不知者不怕。倉皇之際,也殺不得許多,平時操練之時,軍士不如法,就是殺;參游不如法,就是捆;人便曉得怕。去年軍門做一本,說的甚是利害,直待有事時方上。我也做一本在這裡,也待有事時上。都是諸將濫差人入京,及一向不曾連坐好了偷生的,苦了向前的言語。反覆思維,舊套用不得,軍法決到身上,無處推奸躲死。故曰:『活人去走死路,死人去走活路。』何也?凡將士若肯將實心拿出,愛軍是愛軍的心;操練是操練的心;上陣是上陣的心;必思勝彼之法。
jūn huǒ qì jù, jiàn jiàn yòng xīn jīng zhì, jiāng cǐ xìng mìng shě zhe chū lái, yòng xīn jié lì, ài xī guāng yīn máng máng zhěng chì háng wǔ, tǎng dé yī rì wú shì, wǒ qiě huó yī rì. yī dàn yǒu shì, fù mǔ qī zǐ shēn jiā, gè yù dǎ diǎn tíng dāng, chū mén biàn yǔ tā men yǒng bié le. zhǐ zuò sǐ de bān kàn dài, fāng cái dé shèng. què yòu yǒu gōng, yòu dé shēng huí, fāng shì dà jiā zhēng jià dé zhè zhī lòu chuán guò hǎi. zhè biàn shì sǐ rén zǒu huó lù. ruò bù rú cǐ sī liang, bú shì bài le bèi dí shā, bì shì jūn fǎ shā le, dōu shì diū le shēng lù, què shì zì jǐ děng zhe wú jiě jiù de sǐ lù xíng yě. zhè biàn shì huó rén zǒu sǐ lù. dà dū jīn rì zhǐ shì yào zhuǎn yí niàn tóu, gǎi gè dù cháng, zuì wèi yào jǐn. zhū jiāng wěi wěi.
「軍火器具,件件用心精製,將此性命舍着出來,用心竭力,愛惜光陰;忙忙整飭行伍,倘得一日無事,我且活一日。一旦有事,父母妻子身家,各預打點停當,出門便與他們永別了。只做死的般看待,方才得勝。卻又有功,又得生回,方是大家掙駕得這隻漏船過海。這便是死人走活路。若不如此思量,不是敗了被敵殺,必是軍法殺了,都是丟了生路,卻是自己等着無解救的死路行也。這便是活人走死路。大都今日只是要轉移念頭,改個肚腸,最為要緊。」諸將唯唯。
bīng zhǔ yòu yuē: bù dú wàng zhū jūn xìn wǒ ér gǎi tú, hái yào bù qǔ xìn zhū jūn ér gǎi tú bù dú bù qǔ xìn zhū jūn ér gǎi tú, zhè yào shì zú xìn bù qǔ ér gǎi tú. zhì cǐ zhī xiào, bù dú wǒ zhūn zhūn gào zhū jūn, hái wàng zhū jūn yǐ cǐ zhūn zhūn gào bù qǔ, bù qǔ yǐ cǐ zhūn zhūn gào shì zú. shǐ shàng xià tóng xīn, rén rén zhī cǐ, gè gè gǎi tú. bì xū shù wàn rén lián yì wèi tóng, jù shào chéng duō, hé guǎ wèi zhòng, fāng wèi shèng suàn. zhū jiāng mò rán.
兵主又曰:「不獨望諸君信我而改圖,還要部曲信諸君而改圖;不獨部曲信諸君而改圖,這要士卒信部曲而改圖。至此之效,不獨我諄諄告諸君,還望諸君以此諄諄告部曲,部曲以此諄諄告士卒。使上下同心,人人知此,個個改圖。必須數萬人聯異為同,聚少成多,合寡為眾,方為勝算。」諸將默然。
bīng zhǔ yuē: wú yǐ, hái yǒu yī zhāo pō shěng lì. zhū jiāng fù qǐng. bīng zhǔ yuē: jì zhèn shān chuān xiǎn zǔ, shǒu gù zuì yì, ruò néng shǒu yú qiáng shàng, jù dǎ dí huí, jiàn yǒu míng lì, gè shēng shì xí sān jí, suǒ wèi zhòng shǎng zhī xià. zhū jiāng yuē: rán. bīng zhǔ yuē: nài hé èr shí nián lái, jǐn jiàn yī èr cì shǒu gù, bǐ shí xiǎng dí rén shì zhí dà bīng suǒ jí chù, shì shǒu zhī yī cè, yì shén nán píng, yì bù gǎn xìn qí jué gù yě.
兵主曰:「無已,還有一着頗省力。」諸將復請。兵主曰:「薊鎮山川險阻,守固最易,若能守於牆上,拒打敵回,見有明例,各升世襲三級,所謂重賞之下。」諸將曰:「然。」兵主曰:「奈何二十年來,僅見一、二次守固,彼時想敵人適值大兵所集處,是守之一策,亦甚難憑,亦不敢信其決固也。」
yī jiāng yuē: bǐ rú chéng zài píng dì, yòu sì miàn shòu dí, shàng kě shǒu, kuàng biān qiáng zài shān shàng zhě hū?
一將曰:「比如城在平地,又四面受敵,尚可守,況邊牆在山上者乎?」
bīng zhǔ yuē: bù rán, chéng xiǎo fǎ lìng yì jí, píng dì ěr mù xiāng wén, shuí gǎn xiān zǒu? yī chéng zhōng jiā shì suǒ xì, shuí rěn xiān zǒu? chū chéng zhī wài, zài wú bǎo quán shēn jiā zhī chù, hé chù kě zǒu, yòu yī duǒ shù rén, guān fǔ duō, tóu mù lián shù, shì yǐ shǒu ér bì gù. biān qiáng yuǎn jìn gāo xià, shí yí lù jǐ èr qiān lǐ, suī yǒu shān xiǎn, qiáng zài gāo chù, bù néng dé xǔ duō tóu mù jié jié ér zhì zhī, gāo shān zhī shàng, jīng guò biān qiáng jǐn shí lǐ zhě, shān nèi rào xíng biàn yǒu èr sān shí lǐ, yīng yuán zhī bīng, bù kě yì jí. jiāng guān dū chá zhī shí, bù xíng lì yǒu bù jí. mǎ zú bù néng dēng xiǎn, yú chéng yòu shǔ chí wù, gù jiāng shù shí lǐ zhī shān, fù zhī jūn shì, rén zì wèi shǒu, bǐ wú shēn jiā zài qiáng xià, bǐ wú dū zé yú qiáng shàng. jiù shǐ jūn shì yòng mìng, shuí zé zhī zhī? jí huò xiān zǒu, shuí zé jiàn zhī? kuàng biān qiáng gāo bù guò zhàng yú, hòu bù guò wǔ chǐ, dí zhòng shù wàn, chéng shān liáng zhī shì, jìng chōng qiáng xià, shǐ rú wèi jí, qiáng shàng jí shǐ shù shí jūn yī duǒ, rén xiāng āi jǐ, jǔ zú diē luò, yì bù néng zhǎn shǒu, kuàng yǐ shù jūn gū lì ér dāng zhòng dí, shì yǐ xuán shū. yòu wàng jūn shì yòng mìng yú bù shǎng bù fá zhī dì, hú kě dé hū? jīn lái jì fèng dū fǔ zhào jiàn kōng xīn dí tái, gè qí qiáng xiāng yìng. jūn shì jù tái wèi shǒu, zhèng miàn kě yù shān liáng yōng zhòng zhī shì, liǎng miàn kě dǎ zhé qiáng zhī bīng, biàn shì dí mǎ dé xiàng tái kōng, zhé qiáng ér rù. liǎng tái shàng àn rèn qiú shǒu, shù chòng qí fā, zòng dí zhōng rén mǎ xiāo jiàn yǒng měng, yī shí jiē sǐ yú wǒ kōng xīn tái chòng shí zhī xià, wèi kě zhī yě. rán yù zhì cǐ zhī xiào, bì zài liàn yǒu jié zhì, shǐ guì jiàn zūn bēi shàng xià xiāng wéi. shí rén biàn yǒu yī duì zhǎng, shí rén shì duì zhǎng, biàn wèi rú dà jiāng. rú cǐ chù chù yǒu zhì zhī wǔ. gāo shān pì lǐng, yǎn rú zhǔ jiāng zài shàng. gù rén fāng yòng mìng, suǒ wèi zhàn yào liàn, shǒu yì yào liàn. zhàn shèng zhī jūn, wèi yǒu shǒu bù gù zhě. kuàng jīn tái zuò jù dāng mǎ chōng, duǒ shàng zhī jūn, jiē tái shàng guān mù qīn lín, qū zhǐ kě jì. mǒu jūn yǒu gōng, mǒu jūn xiān zǒu, biàn kě zhí báo ér shū zhī, shān xià gè lù, yòu shè yǒu yóu bīng, zhuān ná táo huí xiān zǒu zhī tú, dēng shí shā qǔ shǒu jí xuán shì, gǒu néng shǒu gù. suǒ wèi quán jūn wèi shàng, bù zhàn ér qū rén zhī bīng, wèi dì yī zhāo, wèi zuì shàng cè yě.
兵主曰:「不然,城小法令易及,平地耳目相聞,誰敢先走?一城中家室所系,誰忍先走?出城之外,再無保全身家之處,何處可走,又一垛數人,官府多,頭目聯束,是以守而必固。邊牆遠近高下,十一路幾二千里,雖有山險,牆在高處,不能得許多頭目節節而制之,高山之上,經過邊牆僅十里者,山內繞行便有二、三十里,應援之兵,不可易及。將官督察之時,步行力有不及。馬足不能登險,輿乘又屬遲誤,故將數十里之山,付之軍士,人自為守,彼無身家在牆下,彼無督責於牆上。就使軍士用命,誰則知之?即或先走,誰則見之?況邊牆高不過丈余,厚不過五尺,敵眾數萬,乘山樑之勢,徑沖牆下,矢如蝟集,牆上即使數十軍一垛,人相挨擠,舉足跌落,亦不能展手,況以數軍孤立而當重敵,勢已懸殊。又望軍士用命於不賞不罰之地,胡可得乎?今來既奉督撫肇建空心敵台,各騎牆相映。軍士據台為守,正面可御山樑擁眾之勢,兩面可打折牆之兵,便是敵馬得向台空,折牆而入。兩台上暗認酋首,數銃齊發,縱敵中人馬驍健勇猛,一時皆死於我空心台銃石之下,未可知也。然欲致此之效,必在練有節制,使貴賤尊卑上下相維。十人便有一隊長,十人視隊長,便畏如大將。如此處處有制之伍。高山僻嶺,儼如主將在上。故人方用命,所謂戰要練,守亦要練。戰勝之軍,未有守不固者。況今台座俱當馬沖,垛上之軍,皆台上官目親臨,屈指可計。某軍有功,某軍先走,便可執薄而書之,山下各路,又設有游兵,專拿逃回先走之徒,登時殺取首級懸示,苟能守固。所謂『全軍為上,不戰而屈人之兵』,為第一着,為最上策也。」
bīng zhǔ nǎi chū jié fèng dū fǔ fāng lüè sī dào yì nǐ zhě, tè jí wèi èr cè, yī rì míng shào, kǒng qí wèi suǒ xí yě èr yuē àn shào, yòu kǒng qí dí shào jié lù yě sān yuē jià pào, dí jiāng dào biān zé lài zhī sì yuē fēng huǒ, yǐ biàn diào dù yuán bīng wǔ yuē tái qiáng, dí zhì xià jù tái chéng qiáng ér gōng dǎ zhī yě liù yuē guān zhài, měi fáng chè bīng zhī hòu, dāng fáng shǔ yí yǎn xí yě. yú shì zhú jù fēn dú, zì zì jiǎng jiě, yǔ zhū jiāng shì tīng zhī. qí liù xiàng shào shǒu jiào xí xiáng xì yuán yóu, bié yǒu shǒu shào shū cè zài zhī, zī bù fù zhuì. jiǎng bì, mù shì zhū jiāng. zhū jiāng yuē: wěi wěi.
兵主乃出節奉督、撫方略、司道議擬者,特集為二冊,一日明哨,恐其為所襲也;二曰暗哨,又恐其敵哨截路也;三曰架炮,敵將到邊則賴之;四曰烽火,以便調度援兵;五曰台牆,敵至下據台乘牆而攻打之也;六曰關寨,每防掣兵之後,當防屬夷掩襲也。於是逐句分讀,字字講解,與諸將士聽之。其六項哨守教習詳細緣由,別有守哨書冊載之,茲不復贅。講畢,目視諸將。諸將曰:「唯唯。」
bīng zhǔ nǎi zuò sè yuē: wěi wěi zhě, jì zhèn zhī xū tào, zhū jiāng zhī gù xí yě. qí yú zé gōng zhī shí, quán wèi quán wèi, shì wèi zhū jiāng yán zhī. jīn rì zhī shì, suǒ wèi gēng dāng wèn nú, zhī dāng wèn bì, yǔ zhū jiāng gòng jù yī táng, kāi xīn jiàn chéng. yì lùn wú lǜ shù wàn yán, zhǐ wèi gǎi yí gù xí, shì gàn shí shì, tú shí zhàn shí gōng yǐ bào guó ěr! ěr nián jì zhèn xí wèi gù tào, fán shàng sī yǒu yán, bù lùn shì fǒu, zhǐ shì wěi wěi fèng mìng, shèn zhì zēng měi qí shuō, sú yǔ yún: mǎ shàng fáng zi. hé wèi mǎ shàng fáng zi? zhǐ shì yǎn qián fèng chéng guò qù, xīn zhōng jǐ bù rán qí yán, cái yī chū mén, biàn shēng zī yì fēi xiào. fán yǒu bù biàn yú yǐ zhě, bù gù yǒu yì yú shí shì, huò wèi yáo yán, huò wèi yì yì, huò bù zhū jīng shī, huò tuō zhū qīn qī xiāng dá, huò gǔ wǔ jūn shì sòng gào, dìng shǐ shàng sī jìng shí chéng yì, qū cóng yī yù ér hòu yǐ. yě bú yào gù shǒu, yě bù xū liàn zhàn, yě bù bì jīng liàn qì xiè, zhǐ shì gǒu tú ān shēn dé lì. yī wú suǒ wèi, shù shǒu xiǎng guò tài píng rì zi. zòng tā rì shí yí lù zéi lái, bù guò zhǐ jìn yí lù, zhī dào yóu shuí de lù fēn jìn lái, pò zhe yī dǐng gāng, zhǐ shì jiāng dū fǔ zǒng zhèn shě fù cháo tíng fǎ wǎng biàn liǎo. wèi jīn zhī jì, lì hài zé chéng, wǒ yǐ shuō jǐn. xū jiāng yì lùn bù biàn de shì tǐ, zhí yán wú yǐn, yī yī dāng miàn jiù shuō, shì bì qiú kě, gōng bì qiú chéng, dà jiā bǎo quán, què bú shì hǎo. běn zhèn wén guò rú shí yí, èr nián yǐ lái, zhū jiāng suǒ zhī dū fǔ ài cái yǒng zhī jiāng, chéng shí zhī yán, rèn shì zhī rén wú yì zǐ dì shǒu zú. cǐ tào bù chú, biān jī rú hé zhuǎn, jué wú shǒu gù zhàn shèng zhī lǐ.
兵主乃作色曰:「唯唯者,薊鎮之虛套,諸將之痼習也。其於責躬之實,全未全未,試為諸將言之。今日之事,所謂耕當問奴,織當問婢,與諸將共聚一堂,開心見誠。議論無慮數萬言,只為改移痼習,誓干實事,圖實戰實功以報國耳!邇年薊鎮習為痼套,凡上司有言,不論是否,只是唯唯奉命,甚至增美其說,俗語云:『馬上房子。』何謂『馬上房子』?只是眼前奉承過去,心中己不然其言,才一出門,便生訾議非笑。凡有不便於已者,不顧有益於時事,或為謠言,或為異議,或布諸京師,或托諸親戚鄉達,或鼓舞軍士訟告,定使上司竟食成議,曲從伊欲而後已。也不要固守,也不需練戰,也不必精練器械,只是苟圖安身得利。一無所為,束手享過太平日子。縱他日十一路賊來,不過止進一路,知道由誰的路分進來,破着一頂缸,只是將督、撫、總鎮舍赴朝廷法網便了。為今之計,利害責成,我已說盡。須將議論不便的事體,直言無隱,一一當面就說,事必求可,功必求成,大家保全,卻不是好。本鎮聞過如食飴,二年以來,諸將所知督、撫愛才勇之將,誠實之言,任事之人無異子弟手足。此套不除,邊機如何轉,決無守固戰勝之理。」
zhū jiāng rú shì shǐ yǒu yǐ shǒu fāng lüè qǐng zhě, yǒu yǐ zhàn chē fāng lüè qǐng zhě, yǒu yǐ qì jù qǐng zhě, yǒu yǐ shào shǒu qǐng zhě, suī yán rén rén shū, yào zhī jiē wèi shǒu zhàn shí shì tú yě. bīng zhǔ suí wèn suí dá, huò jiǎn liè dū fǔ suǒ shì gōng yí shū wén, yǔ zhī jiǎng lùn zài sān, gè guī yú shǒu gù zhàn shèng, zhū jiāng xiǎo rán ér hòu yǐ, yòu wú lǜ shù bǎi wàn yán.
諸將如是始有以守方略請者,有以戰車方略請者,有以器具請者,有以哨守請者,雖言人人殊,要之皆為守戰實事圖也。兵主隨問隨答,或檢列督、撫所示公移書文,與之講論再三,各歸於守固戰勝,諸將曉然而後已,又無慮數百萬言。
shí yǒu xiàng bīng zhǔ yán shì zú zhī kǔ zhě. bīng zhǔ yuē: zhǔ bīng yuè liáng, kè bīng xíng liáng, cǐ guó cháo bīng shí dìng zhì wú gǎn yì yǐ. dàn zài zhū jiāng suí shì fǔ xù jié shěng, běn zhèn jiù suǒ chuī xīn, jiē pài yú jìn lù zhū jūn. jīn yǐ zhī, nǎi zì qiǎn jiā dīng cǎi yòng. shí èr yuè chú rì, xīn fá, jǔ zhái hé fǔ, zhì yè shǐ dé xīn, zhì qí tā lèi cǐ zhě duō, jūn shì suī bù méng huì, yì jǐn wú xīn yān.
時有向兵主言士卒之苦者。兵主曰:「主兵月糧,客兵行糧,此國朝兵食定製無敢議矣。但在諸將隨事撫恤節省,本鎮舊所炊薪,皆派於近路諸軍。今已之,乃自遣家丁採用。十二月除日,薪乏,舉宅闔釜,至夜始得薪,至其他類此者多,軍士雖不蒙惠,亦盡吾心焉。」
zhū jiāng yuē: rú tuì yì yǐ guī wǔ, jiǎn suí cóng yǐ chōng zhàn, gé xīn tàn yǐ sū jūn, zhū jiāng chǐ bó bù gǎn jí mén, cǐ bīng zhǔ zhī suǒ yǐ xù shì yě. zhū jiāng suī bù mǐn, jìn rì gǎi zhé xiào shì zhě duō yǐ. shàng rú dū fǔ zhūn zhūn jiào jiè, wú fēi yù zhū jiāng xù shì ěr. dàn rú yuè liáng, guān gěi yú èr bǎi lǐ wài, fǔ shǎng guān bì, shí bù jí yī. jūn shì měi yuè shēn jì xiū shǒu, fù dū cǎi chái biàn jià, yǐ chōng jūn zhōng zhī yòng. qiě cǎi chái wéi èr sān chù kě huò, shēn shān qióng gǔ, gū sāi hán cūn, jí yǒu chái mò shòu. suī shè yǐ cǎi chái zhī míng, shí kòu yuè liáng yǐ chōng zhī, měi jūn yī yuè zhǐ dé lǐng yín yī qián rù yǐ. tā rú chāi shǐ yīng fù zhī fán nán, wěi lì zhī cuī cuò, yǐ lǐ mào gōng jìng wèi shì fēi hǎo è, bù kě méi jǔ.
諸將曰:「如退役已歸伍,減隨從已充戰,革薪炭以蘇軍,諸將尺帛不敢及門,此兵主之所以恤士也。諸將雖不敏,近日改轍效事者多矣。上如督、撫諄諄教戒,無非欲諸將恤士耳。但如月糧,關給於二百里外,撫賞官幣,十不及一。軍士每月身既修守,復督采柴變價,以充軍中之用。且采柴惟二、三處可貨,深山窮谷,孤塞寒村,即有柴莫售。雖設以采柴之名,實扣月糧以充之,每軍一月止得領銀一錢入已。他如差使應付之繁難,委吏之摧挫,以禮貌恭敬為是非好惡,不可枚舉。」
bīng zhǔ yuē: shǒu biān jiāng shì zhī kǔ, kǒng zhū jiāng yán shàng wèi jǐn, wú qiě jǐn wú xīn, qiě yǐ jiào liàn shǒu zhàn wèi tú, wǒ ruò zuò dé xiào, táng táng zhèng zhèng zhàn shā yī chǎng, jǐn dé zhí fēn, shàng xiàng kǔ shì, běn zhèn bǎo wèi zhū jiāng shì zhuǎn yí zhī. ruò bù néng jǐn zhí, bù zháo shí liàn bīng shā zéi, lín zhèn zǒu le, sǐ wú zàng shēn zhī dì, nà shí fēn wén qián liáng dōu shì fèi cháo tíng bǎi xìng de, hái gǎn shuō kǔ, wú bié yǐn tā cí, zhē shì yǐ guò.
兵主曰:「守邊將士之苦,恐諸將言尚未盡,吾且盡吾心,且以教練守戰為圖,我若做得效,堂堂正正戰殺一場,盡得職分,上項苦事,本鎮保為諸將士轉移之。若不能盡職,不着實練兵殺賊,臨陣走了,死無葬身之地,那時分文錢糧都是費朝廷百姓的,還敢說苦,無別引他辭,遮飾已過。」
bù jué rì yǐ bū hòu, bīng zhǔ nǎi mìng chú rén jù cān. yǔ zhū jiāng yǐn yǐ. bó mù, zhū jiāng jìng shì yù yù ér tuì. shì rì dēng tán yù lìng lǐ bì, cì rì fāng xī, bīng zhǔ fù shēng zhàng, zhū jiāng yè jì jùn, dēng tán rú zuó, zhū jiāng sù rán.
不覺日已晡後,兵主乃命廚人具餐。與諸將飲已。薄暮,諸將竟是鬱郁而退。是日登壇諭令禮畢,次日方曦,兵主復升賬,諸將謁既竣,登壇如昨,諸將肅然。
bīng zhǔ wèn yuē: zuó rì suǒ yán duō suàn zhī cè, zhū jūn bì yǒu qí jiàn, hé yǐ jiào wǒ? zhū jiāng wú kě duì.
兵主問曰:「昨日所言多算之策,諸君必有奇見,何以教我?」諸將無可對。
bīng zhǔ yuē: fán wú suǒ yǐ zhūn zhūn qiān yán wàn yǔ, wú fēi yào zhū jūn gǎi niàn, pīn shě yī shēn, shí tú yī zhàn, fēi zhēn qū jiāng shì shù wàn yī kè ér jiù sǐ yě. cǐ zhèng suǒ yǐ wèi zhū jūn yǔ jiāng shì qiú shēng ěr. wú jiāng shì yào bǎo quán gōng míng xìng mìng, zhèng zài cǐ. shě shì jiān rén chù tiān xià zhī biàn, shě dé shì, wèi yǒu shě ér bù dá zhě. bīng fǎ yún: bì sǐ zé shēng, xìng shēng zé sǐ, zhì zhū wáng dì ér hòu cún. jiē cǐ yì yě. dí mǎ yuǎn lái, wǔ shí bù nèi wài, bù guò gōng jiàn shè wǒ wǒ jīn yǒu niǎo chòng kuài qiāng huǒ jiàn hǔ dūn pào fú láng jī jiē yuǎn guò mù jiàn, hěn guò mù jiàn, zhōng rén duō guò mù jiàn, yǐ cǐ wǔ zhǒng dāng tā jiàn, zhū jūn sī zhī, shú shèng shú bài? dí mǎ jìn shēn wéi yǒu duǎn dāo, zhǎng bù guò sān chǐ wǒ jīn yǒu bǎ gùn zhǎng qiāng gōu qiāng dà bàng jiē qī bā chǐ zhǎng. bīng fǎ duǎn bù jiē zhǎng, yī cùn zhǎng, yī cùn qiáng. shì yì dé wǔ jiàn dāng tā dāo, zhū jūn sī zhī, shú shèng shú bài? dí yǐ shù wàn zhī zhòng, shì rú shān bēng hé jué, jìng tū wǒ jūn wǒ yǒu jūn yíng, chē yǒu huǒ qì, zhōng rì dǎ fàng bù fá, bù yòng tiāo háo ér háo zhī xiǎn zài wǒ, bù yòng yī chéng ér chéng yǐ zài yíng. yào xíng zé xíng, yù zhǐ zé zhǐ, zhū jūn sī zhī, shú shèng shú bài? dí zhòng rén zì wèi zhàn, wàn rén qí lì, wǒ yǐ jié zhì xíng míng, shǐ wàn rén qí lì, shǐ rén bù dé bù zhàn, jiù zhōng yòu cì qí xì, gōng qí duò, jiù biàn yì tā xǔ duō le, zhū jūn sī zhī, shú shèng shú bài? yòu dí mǎ fāng lái, bǎi yú lǐ wài, jié jié xiǎn yào yún yún. cǐ yī suàn yě xì mì jī, chāo děng bù gǎn shū.
兵主曰:「凡吾所以諄諄千言萬語,無非要諸君改念,拼舍一身,實圖一戰,非真驅將士數萬一刻而就死也。此正所以為諸君與將士求生耳。吾將士要保全功名性命,正在此。舍世間人處天下之變,捨得是,未有舍而不達者。兵法云:『必死則生,幸生則死,置諸亡地而後存。』皆此意也。敵馬遠來,五十步內外,不過弓箭射我;我今有鳥銃、快槍、火箭、虎蹲炮、佛狼機皆遠過木箭,狠過木箭,中人多過木箭,以此五種當他箭,諸君思之,孰勝孰敗?敵馬近身惟有短刀,長不過三尺;我今有鈀、棍、長槍、鈎槍、大棒、皆七八尺長。兵法『短不接長,一寸長,一寸強。』是亦得五件當他刀,諸君思之,孰勝孰敗?敵以數萬之眾,勢如山崩河決,徑突我軍;我有軍營,車有火器,終日打放不乏,不用挑壕而壕之險在我,不用依城而城已在營。要行則行,欲止則止,諸君思之,孰勝孰敗?敵眾人自為戰,萬人齊力,我以節制刑名,使萬人齊力,使人不得不戰,就中又伺其隙,攻其惰,就便益他許多了,諸君思之,孰勝孰敗?又敵馬方來,百餘里外,節節險要云云。」此一算也系秘機,超等不敢書。
bīng zhǔ yòu yuē: fán wǒ biāo bīng, xiān fù xìn dì yīng yuán zhī shí, qí gè biāo xià chē yíng, zhǐ kě jiāng niǎo chòng shǒu diào fù biān qiáng shàng, jiāng chē yú jìn biàn zǒng lù chéng chí, yán chéng wèi wèi, zhòng qì hái yí zài chē, chéng chē xiāng shì, xiān bǎo wú yú. ruò néng yù jù dí huí, wàn quán zhī shèng yě. wàn yī kuì rù, chē bīng qū huí fù chē, mǎ bīng shǐ huí fù yíng, gè lù yuán bīng, jiàn fēng huǒ chuán zhì, bù dài diào qiǎn, chí fù zhǔ jiāng hé yíng, jǔ zhòng yíng dí. zhōng jiān lín shí fāng lüè, jīn suī kǒu shòu zhū jūn, dàn biàn bù kě yù tú, zhū jiāng ěr kě dé wén, kǒu bù kě dé ér chuán yě. xiān shì zhū lù suǒ cāo jiān yè bù xià tīng diào yuán bīng, dàn yù bīng rù mǒu chù, gè shān yán biān lái zhì, yún yún. cǐ xì mì jī, chāo děng bù gǎn shū. bīng fǎ: nǎi jī qí duò guī yě. chē yíng zài hòu, dū fǔ jū zhī, jiàn cì qián jìn, běn zhèn yǔ zhū jiāng yún yún. cǐ yì mì jī, chāo děng bù gǎn shū. ruò gōng bù cháng hèn, hái yǒu mǒu yī zhāo yún yún. cǐ yì mì jī, chāo děng bù gǎn shū.
兵主又曰:「凡我標兵,先赴信地應援之時,其各標下車營,只可將鳥銃手調赴邊牆上,將車於近便總路城池,沿城為衛,重器還宜在車,城車相恃,先保無虞。若能御拒敵回,萬全之勝也。萬一潰入,車兵趨回附車,馬兵駛回附營,各路援兵,見烽火傳至,不待調遣,馳赴主將合營,舉眾迎敵。中間臨時方略,今雖口授諸君,但變不可預圖,諸將耳可得聞,口不可得而傳也。先是諸路所操尖夜步下聽調援兵,但遇兵入某處,各山沿邊來至,云云。」此系秘機,超等不敢書。「兵法:『乃擊其惰歸也。』車營在後,督、撫居之,漸次前進,本鎮與諸將云云。」此亦秘機,超等不敢書。「若功不償恨,還有某一着云云。」此亦秘機,超等不敢書。
jì fán wǔ zhǒng fāng lüè, suǒ wèi duō fāng yǐ wù zhī, bì yǒu yī zhōng. dà dū yòng guǎ yǔ yòng zhòng bù tóng, qiě jīn biān bīng guǎ ruò, běn zhèn fēi bù zhī zài jīng qiáng ér bù zài duō yě. dāng dào zhì jiāng, yì zhǐ yào gè gè shì sūn wú, gè gè néng yòng guǎ, dàn zhòng guǎ bù tóng. bù zài wǒ ér zài bǐ, bǐ rù jì zhèn, dòng yǐ shí shù wàn, jì zhèn zhǔ kè yì yǒu shí wàn yú, fēi tā zhèn shǎo rén mò nài hé zhī bǐ, jí shǐ suí jī yīng biàn, xiāng dí zhì jūn, yì xū wǔ liù wàn zhī shàng, bīng dào wàn shù yǐ shàng, jiù yòng bù dé yún sàn wū hé zhī fǎ, jiù yòng bù dé jiāng lǐng jiā dīng zhī tào, jiù yào táng táng xiāng yù, jiù yào yǐ quán qǔ shèng, yī xiē kuī chī bù dé. ruò yòng liǎng jiā xiāng děng jì liǎ, jué shì bù dé pián yí. lì rú bǐ yǐ gōng shǐ, wǒ yì yòng gōng shǐ bǐ yǐ duǎn bīng, wǒ yì yòng duǎn bīng bǐ yǐ mǎ zhòng, wǒ yì yǐ mǎ zhòng jiù xiān shèng tā, bì jìng yào bài, hé yě? qì xiè jūn mǎ xiāng tóng, xū duì kǎn duì shā, jiāo shǒu fāng fēn shèng fù, shù wàn zhī zhòng, táng táng zhī zhàn, qǐ shì dài jiāo shǒu zhī hòu, fāng jué shèng fù zhī wù yé? xū shì wèi zhàn yǐ qián, jiàn jiàn suàn gè quán shèng, shǐ tā cùn rèn bù dé shāng wǒ, yī jiāo shǒu biàn tǎo tā xiē biàn yì, nǎi wèi yòng zhòng zhī dào. běn zhèn suī bù mǐn, rán èr shí nián qián, jīng lì jì zhèn yǒu rì yǐ. hòu shí yú nián, yú yì dōng nán zhī dì, xuè zhàn zhě wú lǜ bǎi shù zhèn, shān chuān dí qíng jì liǎ, suī yǒu bù tóng, ér bīng jiā fǎ lǐ, shí wú bù lèi. wèi jīn zhī suàn, lì rú zéi yǐ gōng shǐ lái, wǒ xū shǐ tā gōng shǐ dào bù dé wǒ shēn shàng, wǒ xiān shāng tā bǐ yǐ dāo lái, wǒ xiān shǐ tā dāo dào bù dé wǒ shēn shàng, wǒ xiān shāng tā bǐ yǐ mǎ chōng lái, wǒ xiān shǐ tā mǎ chōng bù dé wǒ dòng. wǒ xiān shā tā, jiàn jiàn shì shì jiē rú cǐ, shì yǐ yī jiāo shǒu jiù shèng. zhòng lì bù qū, zhòng shèng bù qiè, fāng cái shì táng táng yòng zhòng zhī dào. yóu cǐ sī zhī, zhèng wú suǒ shuō yǐ huǒ qì wǔ zhǒng duì gōng shǐ yī zhǒng, yǐ bǎ gùn wǔ zhǒng duì duǎn dāo yī zhǒng, yǐ chē yíng duì chōng mǎ děng lèi shì yě. yòu yǒu rén wèi bǎ gùn děng jiàn tài zhǎng, shǐ dǎ bù biàn zhě, cǐ fēi bǎ gùn zhī bù biàn, gài rén xí zhī wèi shú, yòng zhī wèi jiǔ, bù néng yǔ shǒu xiàng wàng zhī gù yě. kuàng xuán zhī mǎ shàng, zhǐ jiàn bù kān yòng, yuán yòng yī zhī shǒu zhào guǎn mǎ pèi, jí dé yī zhī shǒu yòng qì xiè, qǐ néng yòng shù chǐ zhǎng qiāng bǎ gùn zhòng qì zhàn dǎ, guǒ shì bù biàn. ruò shuāng shǒu yòng qì xiè, yòu wú rén diào mǎ, yì jiàn qí bù biàn ér yǐ. shū bù zhī cǐ jiē bù xià suǒ yòng zhī qì, zhǐ shì jiè mǎ tuó sòng jiǎ zhòu jūn shēn xíng lù, lín shí bì rán xià mǎ, zhǐ hǎo bù xià yòng. dào zhèn shàng nǐ men zhǐ chóu duǎn bù dé zhǎng, fāng zhī wǒ yán de shì. ruò píng shí jiāng qì jù duǎn xiǎo, mǎ shàng yī shí tú bēn chí biàn lì, dào le lín shí, mǎ shàng yòu zhàn bú zhù, tuì hái xià mǎ dì liè, zé xiàng suǒ zhí yú mǎ shàng jūn qì, yòu jiē wú yòng, bù yǔ kōng shǒu tóng hū? ěr duō shì sī zhī sī zhī! dàn zhǐ kěn zhēn xīn shí xìn, shōu shí jūn mǎ, zhèn zuò zhì qì, lín shí rú wǒ suǒ yún yún, wèi yǒu bù shèng. fēi běn zhèn suǒ yǐ jué bī zhū jūn shě shēn pàn sǐ zhī yīn, shí wèi lì gōng yáng míng zhī jì, dào cǐ dì wèi, shì shǐ zhū jūn sǐ hū? shì wèi zhū jūn shēng hū? shì jiào zhū jūn lì gōng zuò háo jié hū?
計凡五種方略,所謂多方以誤之,必有一中。大都用寡與用眾不同,且今邊兵寡弱,本鎮非不知在精強而不在多也。當道置將,亦只要個個是孫吳,個個能用寡,但眾寡不同。不在我而在彼,彼入薊鎮,動以十數萬,薊鎮主客亦有十萬餘,非他鎮少人莫奈何之比,即使隨機應變,相敵治軍,亦須五、六萬之上,兵到萬數以上,就用不得雲散烏合之法,就用不得將領家丁之套,就要堂堂相遇,就要以全取勝,一些虧吃不得。若用兩家相等伎倆,決是不得便宜。例如彼以弓矢,我亦用弓矢;彼以短兵,我亦用短兵;彼以馬眾,我亦以馬眾;就先勝他,畢竟要敗,何也?器械軍馬相同,須對砍對殺,交手方分勝負,數萬之眾,堂堂之戰,豈是待交手之後,方決勝負之物耶?須是未戰已前,件件算個全勝,使他寸刃不得傷我,一交手便討他些便益,乃為用眾之道。本鎮雖不敏,然二十年前,經歷薊鎮有日矣。後十餘年,於役東南之地,血戰者無慮百數陣,山川敵情伎倆,雖有不同,而兵家法理,實無不類。為今之算,例如賊以弓矢來,我須使他弓矢到不得我身上,我先傷他;彼以刀來,我先使他刀到不得我身上,我先傷他;彼以馬衝來,我先使他馬沖不得我動。我先殺他,件件事事皆如此,是以一交手就勝。眾力不屈,眾勝不怯,方才是堂堂用眾之道。由此思之,正吾所說以火器五種對弓矢一種,以鈀棍五種對短刀一種,以車營對沖馬等類是也。又有人謂鈀棍等件太長,使打不便者,此非鈀棍之不便,蓋人習之未熟,用之未久,不能與手相忘之故也。況懸之馬上,只見不堪用,緣用一隻手照管馬轡,及得一隻手用器械,豈能用數尺長槍鈀棍重器戰打,果是不便。若雙手用器械,又無人調馬,亦見其不便而已。殊不知此皆步下所用之器,只是借馬馱送甲冑軍身行路,臨時必然下馬,止好步下用。到陣上你們只愁短不得長,方知我言的是。若平時將器具短小,馬上一時圖奔馳便利,到了臨時,馬上又站不住,退還下馬地列,則向所執於馬上軍器,又皆無用,不與空手同乎?爾多士思之思之!但只肯真心實信,收拾軍馬,振作志氣,臨時如我所云云,未有不勝。非本鎮所以決逼諸君捨身拚死之因,實為立功揚名之計,到此地位,是使諸君死乎?是為諸君生乎?是教諸君立功做豪傑乎?」
bīng zhǔ yù bì. yú shì chāo děng zhū jiāng huò rán ér huān, yuè rán ér xǐ, xián yǒu yǒng qì shēng yú méi jié jiān yǐ. bīng zhǔ fù dōng xī ràng, xū xīn xùn yǔ, tè qǐng zhū jiāng jiào qí suǒ wèi dǎi. fù shè àn zhí bǐ, fán zhū jiāng yī yán zhī shàn zhě, jiē lù zhī. fán zhū lù yī shì wèi zhī xiū jǔ zhě, jiē lù zhī. bèi cì dì xìng gé, shí yǐ yú wǔ, dà yǔ rú zhù.
兵主諭畢。於是超等諸將豁然而歡,躍然而喜,咸有勇氣生於眉睫間矣。兵主復東西讓,虛心遜語,特請諸將教其所未逮。復設案執筆,凡諸將一言之善者,皆錄之。凡諸路一事未之修舉者,皆錄之。備次第興革,時已逾午,大雨如注。
bīng zhǔ yòu yuē: lián rì yǔ zhū jūn suǒ lùn, suī zhū jūn zhōng jí wù yǔ, fū hé wàn rén wèi yī xīn zhī běn, zé bù zài shì yān. shì zhí dà yǔ, wú tā shì kě zuò, shì yǔ zhū jūn lùn liàn shǒu zhàn zhī běn. běn zài hé chù? yǐ shǒu zhǐ xiōng xià, yuē: zài cǐ nèi, nǎi xīn yě. xīn zhī suǒ yīng zé zhì, rú mù zhǒng rù tǔ. suī liǎng jiǎ zhī wēi, yǒu cān tiān hé bào zhě, yǒu bù mǎn gǒng bǎ ér wēi zhě, jǐn yǒu zhàng chǐ wú jǐ zhě, qí zhǒng yǐ dìng, jí wú rén zhì zhī yǐ dìng yě. cǐ zhì jí shì zhì chéng, chéng zhì ér cái bù néng chōng, jí hǎo zhǒng jì bō, ér dì tǔ bù féi, yì yǔ cháng zhǒng tóng. gǒu wú chéng xīn, ér tīng yù wàn yán, yì qiū fēng guò ěr, shì yǐ bǐ ruò zhī zhǒng ér wàng cān tiān zhī cái zhě tóng. bān chāo zhì zài wàn lǐ, jìng yǐ sān shí liù rén ér qǔ xī yù sān shí liù guó, gǔ rén wú chǐ cùn zhī jī, jiē néng chéng dà gōng. jīn wú bèi suǒ jiāng zhě jiàn chéng jūn mǎ shí yú wàn, zhū chuō biān tà, mò gǎn bù fú, cǐ qǐ wú bèi zhī zhǎng, gài zhàng cháo tíng jì gāng. chí cǐ zhōng yì yǐ hào lìng sān jūn, jí jīn quán zhèn zhū jiāng, bù xià bān shēng sān shí liù rén zhī shù. mèng zǐ yún: shùn rén yě, wǒ yì rén yě. yǒu wèi zhě yì ruò shì. zhǐ yào wǒ men zhì jiān zhǒng zi hǎo, běn zhèn zòng bù cái, yǐ wèi zé wèi zhū jiāng zhī zhǎng, yǐ zé zé zài zhū jiāng zhī xiān, jīn rì zhī shì, zhǐ shì yào xìn wǒ zhī yán, wú yǒu bù xiào. ruò kěn shě sǐ, jué rán dé shēng. bù zhǐ dé shēng, jué rán lì gōng.
兵主又曰:「連日與諸君所論,雖諸軍中急務語,夫合萬人為一心之本,則不在是焉。適值大雨,無他事可做,試與諸君論練守戰之本。本在何處?」以手指胸下,曰:「在此內,乃心也。心之所應則志,如木種入土。雖兩甲之微,有參天合抱者,有不滿拱把而萎者,僅有丈尺無幾者,其種已定,即吾人志之已定也。此志即是至誠,誠至而才不能充,即好種既播,而地土不肥,亦與常種同。苟無誠心,而聽諭萬言,亦秋風過耳,是以鄙弱之種而望參天之材者同。班超志在萬里,竟以三十六人而取西域三十六國,古人無尺寸之基,皆能成大功。今吾輩所將者見成軍馬十餘萬,誅戳鞭撻,莫敢不服,此豈吾輩之長,蓋仗朝廷紀綱。持此忠義以號令三軍,即今全鎮諸將,不下班生三十六人之數。孟子云:『舜人也,我亦人也。有為者亦若是。』只要我們志堅種子好,本鎮縱不才,以位則為諸將之長,以責則在諸將之先,今日之事,只是要信我之言,無有不效。若肯舍死,決然得生。不止得生,決然立功。」
bīng zhǔ nǎi chū zì jì yú yú gǎo yī cè, zhú zhāng jiě shì zhū jiāng, jǐn jiē tán bīng mì jué, zhì xīn zuò hǎo rén guī jiàn. zhū jiāng shǐ tiē fú, wú gǎn tā yì. rì bū, fù liú zhū jiāng fàn bì, jiāng gè lù jūn shù, qǔ zhì yú àn, zhū jiāng lún zhì àn cè, mìng zuò. yǐ běn zhǒng shí zài jūn shù, zhú kuǎn xún yú běn jiāng, qīn wèi nǐ zhù, xiān dìng dūn tái fēng huǒ, shí dé zhū lù fèi chí zhuàng, yǒu shí yú lǐ wú yī dūn zhě, fēng huǒ hé yǐ jiē chuán. yú shì nǐ dìng dūn jūn, shòu yǐ chuán shǒu zhī fǎ. zài nǐ jiān yè bù wǔ liàn fǎ, fēn míng shào àn shào jià pào yán gé cì dìng, yǒu mǎ yuán bīng, bù pài tái duǒ, ér zhào xìn dì zhuān yī yīng yuán, yù jí tīng diào, cì nǐ jiān yè yǔ bāng jiān yè tuán liàn bù xià tīng diào yuán bīng cì nǐ pài qiáng duǒ zhī fǎ, qián jūn jiē bù shǒu tái qiáng, dí rù nǎi diào cì nǐ lù jiāng zì liàn xià jūn, zhuān shǒu tái qiáng, ér bù tīng diào, cì yú shù bǎi, yǐ bèi lǎo ruò shì gù, ér réng pài tái duǒ. fán xì zá chà diào qǔ zhī shù, kāi chú wú yí. zhū jiāng wú bù lè fú. fù dìng shí yí lù yuán bīng xiàng wǎng fāng lüè, duō shǔ mì jī, bù kě yù xiè zhě, chāo děng bù gǎn bèi shū, bié yǒu zhuān xíng.
兵主乃出自《紀愚愚稿》一冊,逐章解示諸將,盡皆談兵秘訣,治心做好人龜鑑。諸將始帖服,無敢他議。日晡,復留諸將飯畢,將各路軍數,取置於案,諸將輪至案側,命坐。以本種實在軍數,逐款詢於本將,親為擬注,先定墩台烽火,時得諸路廢弛狀,有十餘里無一墩者,烽火何以接傳。於是擬定墩軍,授以傳守之法。再擬尖夜部伍練法,分明哨、暗哨、架炮沿革次定,有馬援兵,不派台垛,而照信地專一應援,遇急聽調,次擬尖夜與幫尖夜團練步下聽調援兵;次擬派牆垛之法,前軍皆布守台牆,敵入乃調;次擬路將自練下軍,專守台牆,而不聽調,次餘數百,以備老弱事故,而仍派台垛。凡系雜差調取之數,開除無遺。諸將無不樂服。復定十一路援兵嚮往方略,多屬秘機,不可預泄者,超等不敢備書,別有專行。
cì rì yú jiào chǎng shè dà yàn. rì tíng wǔ, bīng zhǔ fú jǐn lín xí, zhū jiāng jiē yú tái xià. bīng zhǔ jǔ zhuó shòu chāo shǒu rén, cì zhū jiāng, cì tí diào, jiē sì bài, gào chāo děng yuē: jīn rì jiāng chǎng dà shì, tóng zhōu huàn nán, jǐn yǐ tuō zhū jiāng, cè xiào yuàn xíng, zé gōng děng jiē lín gé líng yān zhī liú, cè wéi gù zǔ, zé wú děng jiē yī shí fù zhōu zhī guǐ. yuàn zhū jiāng miǎn zhī. bīng zhǔ nán xiàng zhōng zuò, chāo shǒu rén dōng xī xiàng, yǔ bīng zhǔ wèi xiàng jìn, cān yóu zuǒ yòu, zuò yú tīng nèi, dū sī tí diào, zuò yú yán wài, zhōng jūn guān zuò yú tái xià, qí pái shū jì chuī gǔ shǒu, jiē zuò yú qí gǔ zhī xià. wǒ bīng zhǔ zhú rén zhù jiǔ, jiā yǐ huì yán, bì. gè jiù cì, jiǔ xíng, yōu rén bàn sān guó chuán. bīng zhǔ yuē: sān rén tóng xīn, zé néng lì guó, wú děng sān shí rén tóng xīn, biàn bù néng bào jǔ, bù wèi sān rén kuì hū? jì chū suǒ huò wō yí kuī jiǎ qiāng dāo chòng jù zhī shǔ, zhū jiāng jiē guān zhī jiē tǔ shé yuē: yī xiàng zhǐ shuō wō zéi yì shā, rú cǐ guān zhī, xiāo dāng zài jīn dí zhī shàng, jīn zhǐ shì ěr, ruò lùn jūn qì, shí bù dāng yī. fāng chū xīn zhì yù dí fēi qiāng zhī lèi, zhū jiāng jǐn zhī wèi lì qì kě shì, yòu jiāng gè xiàng xīn zhì jūn qì, rú kuài qiāng, rú fú láng jī, rú dà dāo, rú yāo dāo, rú zhǎng qiāng, rú gōu qiāng, rú huǒ jiàn, jiē jì zhèn suǒ yǒu ér wèi jīng lì, suī duō wú shí yòng zhě. jīn zhì jiàn jiàn yǒu fǎ, yòu rú jiù rì dú hǔ dà pào, cū è bù kān dǎ fàng, xū zhì yú jūn mǎ yíng lěi shù shí bù wài. jīn jiā yǐ xīn fǎ, míng wèi hǔ dūn, jí yú xíng nèi kě fā. qí yī qiè zá wù, wú wù bù bèi, wú wù bù jīng, jiē bīng zhǔ jiàn jiàn shǒu shì, yǐ jiào zhū jiāng. měi lù yī fù yǐ wèi shì, wěi guān fēn tóu chù zào, wǒ bīng zhǔ měi cì zhào yī jiāng, fù yú àn cè gòng zhuó, yǐ xù xīn qǔ, cún wèn jiā mén shì chǎn, wèi zǐ dì zhī lǜ, yì wú bù zhì. zhū jiāng wú bù yuàn wèi guó shì sǐ zhě. bīng zhǔ nǎi zài wèn yú zhòng yuē: jīn fān fán bǎi jié shěng, jūn shì huò kě shǎo sū hū? zhū jiāng yòu bèi chén jūn shì zhī kǔ, bīng zhǔ qì shù xíng xià. zhì yú zhū jiāng cuò yì zhī zhuàng, nǎi zì bēi qū, gù wú zú yà. dàn yán xí rì jiǔ, suī yǒu háo jié, yì bù néng yī biàn ér xìng qǐ zhī. bīng zhǔ wǎn shǒu tàn xī, zhòng yì huī lèi ér yǐ. jiǔ chè, bīng zhǔ lǜ zhū jiāng xiàng xī běi kòu shǒu ér sàn.
次日於教場設大宴。日亭午,兵主服錦臨席,諸將接於台下。兵主舉酌授超、守仁,次諸將,次提調,皆四拜,告超等曰:「今日疆場大事,同舟患難,盡以托諸將,策效願行,則公等皆麟閣凌煙之流,策違顧阻,則吾等皆一時覆舟之鬼。願諸將勉之。」兵主南向中坐,超、守仁東西向,與兵主位相近,參游左右,坐於廳內,都司、提調,坐於檐外,中軍官坐於台下,旗牌書記、吹鼓手,皆坐於旗鼓之下。我兵主逐人祝酒,加以誨言,畢。各就次,酒行,優人扮《三國傳》。兵主曰:「三人同心,則能立國,吾等三十人同心,便不能報舉,不為三人愧乎?」繼出所獲倭夷盔甲槍刀、銃具之屬,諸將皆觀之皆吐舌曰:「一向只說倭賊易殺,如此觀之,驍當在今敵之上,今只勢耳,若論軍器,十不當一。」方出新制禦敵飛槍之類,諸將盡知為利器可恃,又將各項新制軍器,如快槍,如佛狼機,如大刀,如腰刀,如長槍,如鈎槍,如火箭,皆薊鎮所有而未精利,雖多無實用者。今製件件有法,又如舊日毒虎大炮,粗惡不堪打放,須置於軍馬營壘數十步外。今加以新法,名為虎蹲,即於行內可發。其一切雜物,無物不備,無物不精,皆兵主件件手試,以教諸將。每路一副以為式,委官分投處造,我兵主每次召一將,復於案側共酌,以敘心曲,存問家門事產,為子弟之慮,亦無不至。諸將無不願為國誓死者。兵主乃再問於眾曰:「今番凡百節省,軍士或可少蘇乎?」諸將又備陳軍士之苦,兵主泣數行下。至於諸將挫抑之狀,乃自卑屈,固無足訝。但沿襲日久,雖有豪傑,亦不能一變而興起之。兵主挽首嘆息,眾亦揮淚而已。酒徹,兵主率諸將向西北叩首而散。
cì rì, bīng zhǔ shēng zhàng, réng fù rú chū, zhū jiāng rù xiè, jiān cí guī xìn dì. bīng zhǔ yuē: jīn rì běn zhèn yǔ zhū jūn, yī yǐ ēn shèng, yī yǐ fǎ shèng, yī yǐ xìn shèng.
次日,兵主升帳,仍復如初,諸將入謝,兼辭歸信地。兵主曰:「今日本鎮與諸君,一以恩勝,一以法勝,一以信勝。」
yǒu qǐng zhě yuē: méng yù duǎn bù jiē zhǎng, zhū jiāng bǐ yú, sī yì bù dé qí zhǐ, qǐ zài shì.
有請者曰:「蒙諭短不接長,諸將鄙愚,思繹不得其旨,乞再示。」
bīng zhǔ jí yú gōng táng, mìng yī guān qí mǎ zhí dāo, zì yí mén chí dào miàn qián, bīng zhǔ zì chí jūn shì qiāng yíng zhī, mǎ gāo sān chǐ, rén zài mǎ shàng yì sān chǐ, yāo dāo jǐn sān chǐ, mǎ jǐng qiě zhǎng sān chǐ, guǒ bù jí bīng zhǔ shēn, ér bīng zhǔ qiāng fēng yǐ jí mǎ fù rén hóu yǐ. měi yī shā qì, rú cǐ shì zhī, zhū jiāng shì huān huā yǒng yuè, yǐ wèi zéi bì kě shā.
兵主即於公堂,命一官騎馬執刀,自儀門馳道面前,兵主自持軍士槍迎之,馬高三尺,人在馬上亦三尺,腰刀僅三尺,馬頸且長三尺,果不及兵主身,而兵主槍鋒已及馬腹人喉矣。每一殺器,如此試之,諸將士歡嘩踴躍,以為賊必可殺。
chāo děng yòu qǐng yuē: chū dēng tán rì, méng yù wàn rén yī xīn, jí dà lüè yǐ yú wàn yán, chāo děng huò yān, bǐ lín zhèn shí, shù wàn rén yī yōng liè zhèn, xiàng dí biàn tuì suō bù qí. lín zhèn yì zhǎn bù dé xǔ duō, ruò qǔ xiān tuì suō zhě zhǎn zhī, bīng zhòng xuān luàn, chén tǔ piāo yáng, bì shì dí bī shēn shāng dé bīng zhe, fāng cái tuì zǒu, bǐ chāi rén rèn dé shuí xiān zǒu? kuàng suǒ chà zhī rén, jì yǒu dí bī yì, zì jiā yě yào zǒu, duǒ shǐ shí dāo qiāng, hái dé gōng fū ná rén? biàn ná dé yī èr bù zhēn zhèng zhī rén xíng fǎ, wàn zhòng bēn běi, ná yǔ shuí chù?
超等又請曰:「初登壇日,蒙諭萬人一心,即大略已逾萬言,超等惑焉,彼臨陣時,數萬人一擁列陣,向敵便退縮不齊。臨陣亦斬不得許多,若取先退縮者斬之,兵眾喧亂,塵土飄揚,必是敵逼身傷得兵着,方才退走,比差人認得誰先走?況所差之人,既有敵逼易,自家也要走,躲矢石刀槍,還得工夫拿人?便拿得一、二不真正之人行法,萬眾奔北,拿與誰處?」
běn zhèn yuē: cǐ jù zài yú liàn bīng tiáo yuē nèi xíng qiě bèi yǐ. zhū jūn wèi zhī sī ěr, běn zhèn shì wèi zhū jūn zài lùn zhī. zì gǔ jí jīn, dà jiāng suǒ tǒng, dòng zé shù shí wàn, ruò dōu lín zhèn lái, wú gè fǎ zǐ guǎn zhe, rú hé yòng tā? ruò gè gè wú yǒu lì hài dào shēn, shuí kěn yòng mìng? rèn nǐ jǐ shí wàn rén, wǒ suǒ zhū fá bù guò shù rén, bù pà nǐ jǐ shí wàn bù zháo jǐn, cǐ zhèng jié zhì. yún rú zhú zhī yǒu jié, jié jié ér zhì zhī. yǐ yī guǎn shí, yǐ shí guǎn bǎi, yǐ bǎi guǎn qiān, yǐ qiān guǎn wàn, yǐ jiǎn yù fán zhī fǎ yě. jiā yǐ jīn dìng yuán bīng sān qiān yī yíng, dōu shì yī sè qí hào, bǐ rú yī sè bái qí wèi mǒu yíng, sān bù yǒu zhōng yǒu zuǒ yǒu yòu, lín shí yuǎn wàng yī piàn bái sè xiàng qián, biàn zhī shì mǒu yíng chōng fēng. ruò shǎo jiān, yī piàn bái qí bù fēn zuǒ yòu zhōng yī qí tuì zǒu, zhǐ ná běn yíng nèi cān yóu děng jiāng yī èr rén lái zhǎn shǒu shì zhòng, qí yú zài bù wèn tā le. ruò shì huò zuǒ xiān dòng, huò yòu xiān dòng, huò zhōng xiān dòng, zhǐ ná gāi bù qiān zǒng lái zhǎn le, bié gè jiù bù wèn tā le.
本鎮曰:「此俱載於練兵條約內行且備矣。諸君未之思耳,本鎮試為諸君再論之。自古及今,大將所統,動則數十萬,若都臨陣來,無個法子管着,如何用他?若個個無有利害到身,誰肯用命?任你幾十萬人,我所誅罰不過數人,不怕你幾十萬不着緊,此正節制。雲如竹之有節,節節而制之。以一管十,以十管百,以百管千,以千管萬,以簡馭煩之法也。加以今定援兵三千一營,都是一色旗號,比如一色白旗為某營,三部有中有左有右,臨時遠望一片白色向前,便知是某營衝鋒。若少間,一片白旗不分左右中一齊退走,只拿本營內參游等將一二人來斬首示眾,其餘再不問他了。若是或左先動,或右先動,或中先動,只拿該部千總來斬了,別個就不問他了。」
chāo yuē: rú cǐ, zhǐ chù dé yī èr gè rén, yǔ zhòng rén zǒu de hé gān?
超曰:「如此,只處得一、二個人,與眾人走的何干?」
bīng zhǔ yuē: rú qián, tái yíng ér tuì, bì shā běn yíng zhǔ jiāng, zhǔ jiāng bù gǎn zǒu, bì rán zhèn wáng, zhèn wáng le běn yíng zhǔ jiāng, qí zhōng jūn qiān zǒng dōu ná lái shā le, zhōng jūn qiān zǒng lín zhèn sī liang qǐ jiù, tuì zǒu bì wèn běn yíng zhǔ jiāng hé zài? ruò jiàn zhǔ jiāng bù zǒu, zhèn wáng lèi tā zhǎn shǒu, zhōng jūn qiān bǎ zǒng jiù pàn mìng hù zhe zhǔ jiāng, zhàn zài zhèn zhōng. zhōng jūn qiān zǒng yǔ zhǔ jiāng cái sì wǔ gè rén, qǐ néng zhī dé dí bīng, jué rán zhèn wáng. qí zhōng jūn bù xià zá liú, qiān zǒng bù xià bǎ zǒng, tuì shí bì kàn běn yíng qiān zǒng hé zài, kàn de zài zhèn shàng bù zǒu, gè sī wǒ men zǒu le, qiān zǒng zhèn wáng, wǒ bǎ zǒng jué shì gāi cháng mìng, xún sī bù rú sǐ zài zhèn shàng, hù zhe qiān zǒng zhàn zhù. bǎi zǒng jiàn bǎ zǒng bù zǒu, dàn xì běn guǎn xià qí duì jūn tuì zǒu, bǎi zǒng kǒng pà zhèn wáng le bǎ zǒng cháng mìng, hù zhe bǎ zǒng zhàn zhù zhèn shàng. bǎi zǒng bù zǒu, qí zǒng pà zhèn wáng le bǎi zǒng shā tā, qí zǒng jiù bù zǒu le. qí zǒng bù zǒu, duì zǒng pà zhèn wáng le qí zǒng, wú gōng shú zuì, yě shì shā le, bì rán hù zhù qí zǒng zhàn zhù zhèn shàng. duì zǒng bù zǒu, zhèn wáng le, zhǐ chá duì xià jiǔ gè bīng shā le cháng mìng, jiǔ gè bīng qí jiàn duì zǒng bù dòng jiǎo, nà gǎn xiān zǒu. rú cǐ tuī zhī, biàn shì sān qiān rén, gè gè shì dāo zài tóu shàng, gè gè shì shéng zi fù zhù jiǎo, yī jié yī jié, hù xiāng gù zhān lián zuò qiān chě, què shì nà yī gè hái hǎo dòng de shēn. què bú shì wàn rén yī xīn, wàn rén qí lì de miào fāng. gù bīng fǎ yún: qiáng zhě bù dé dú jìn, ruò zhě bù dé dú tuì.
兵主曰:「如前,抬營而退,必殺本營主將,主將不敢走,必然陣亡,陣亡了本營主將,其中軍千總都拿來殺了,中軍千總臨陣思量起就,退走必問本營主將何在?若見主將不走,陣亡累他斬首,中軍千把總就拚命護着主將,站在陣中。中軍千總與主將才四、五個人,豈能支得敵兵,決然陣亡。其中軍部下雜流,千總部下把總,退時必看本營千總何在,看得在陣上不走,各思我們走了,千總陣亡,我把總決是該償命,尋思不如死在陣上,護着千總站住。百總見把總不走,但系本管下旗隊軍退走,百總恐怕陣亡了把總償命,護着把總站住陣上。百總不走,旗總怕陣亡了百總殺他,旗總就不走了。旗總不走,隊總怕陣亡了旗總,無功贖罪,也是殺了,必然護住旗總站住陣上。隊總不走,陣亡了,只查隊下九個兵殺了償命,九個兵其見隊總不動腳,那敢先走。如此推之,便是三千人,個個似刀在頭上,個個似繩子縛住腳,一節一節,互相顧瞻連坐牽扯,卻是那一個還好動的身。卻不是萬人一心,萬人齊力的妙方。故兵法云:『強者不得獨進,弱者不得獨退。」
chāo yuē: ruò zhě bù dé dú tuì, shì le qiáng zhě bù dé dú jìn, hé yě?
超曰:「弱者不得獨退,是了;強者不得獨進,何也?」
bīng zhǔ yuē: cǐ jí shì yòng bīng dǐ dāng dà dí zhī fǎ, shù wàn rén bìng zuò yī gè lì qì, yī qí pīn mìng dāng fēng, gù wù shù chēng: hàn shān yì, hàn yuè jiā yī gè jūn nán. nǎi qí míng xiào dà yàn. lián rì yǐ lái, wǒ de yán yǔ yǐ shuō jǐn le, wǒ de xīn nǐ men yǐ kàn tòu le, zhǐ shì nǐ men de xīn, hái bù zhī zěn me yàng? nǐ ruò kěn yòng xīn tīng, zhǐ zhè jǐ rì yǐ gòu le. nǐ bù yòng xīn tīng, jiù liú nǐ men zhù le yī nián, yǔ nǐ men jiǎng le yī nián, yǒu hé yòng chù. dà duàn rú jīn shì tǐ, wǒ men shòu cháo tíng jiāng chǎng zhòng jì, zhǐ shì yǐ sǐ bào cháo tíng. cǐ shì qiān zhēn wàn zhēn de niàn tóu. dàn zhǐ shì zhè děng tú sǐ, yú guó shì wú yì, bù ruò sǐ zhōng qiú shēng. zhè sǐ zhōng qiú shēng gōng fū, quán zài wàn rén yī xīn shàng. rú jīn dí lái, wǒ yǒu qiáng kě jù, yǒu tái kě shǒu, shào tàn míng, hào lìng míng, fǎ dù míng, qiáng shàng dǔ huí, cǐ dà gōng yě. wàn yī dǔ bú zhù, dí jìn le qiáng, biàn yào zhàn. jīn jiào liàng tā de shǒu duàn jì liǎ, wǒ de qì jù fǎ lìng, jiàn jiàn yǐ shuō guò le, jīn bù zhòng shuō, zhǐ shì yào wàn rén yī xīn! wàn rén yī xīn, gōng fū suī duō, běn zhèn suǒ shuō lián zuò, yì shì yī jiàn píng rì gōng fū. yǒu gè jié yào, zhǐ shì tīng xìn jūn mén fǔ yuàn běn zhèn zhū jiāng hào lìng biàn shì. qiě rú dào jīng fó fǎ, shuō tiān táng dì yù, shuō lún huí bào yīng, rén biàn tīng xìn tā. tiān xià rén zǒu jìn miào lǐ de biàn pà tā. nǐ men rú jīn bǎ wǒ de hào lìng dāng dào jīng fó fǎ yì bān tīng xìn, dāng lún huí bào yīng yì bān jù pà, rén rén zūn shǒu, gè gè jìng fú, zhè biàn shì wàn rén yī xīn le. zhī rú jīn shuō dí lái, dìng yào yǔ tā zhàn, zhàn bù guò biàn shì sǐ, xiān nián hǎo zǒu le, rú jīn méi chù zǒu, zǒu de ná lái zhào qián shuō lián zuò. zǒu yě shì sǐ, zhàn yě shì sǐ, zhǐ shì sǐ lǐ jiǎn biàn yì, jiù yǒu shēng lù. zhè wàn rén bù yī xīn, bù dé shèng yě, zhè biàn shì dì yù le, zhè biàn shì è bào le. nǐ men rú jīn zhēn gè wàn rén yī xīn, dí lái shí yī qí shǒu, wù yào shǒu dé zhù. wàn yī jìn le, yī qí zhàn, wù yào zhàn de tā guò. wǒ rú jīn yǒu zhè xiē shèng tā de qì xiè, hé pà tā dà jǔ? nà shí jié chéng le gōng, shēng guān yīn zi, zhè biàn shì tiān táng le, zhè biàn shì xǐ jí le, qǐ bú shì wàn rén yī xīn bào yīng nǐ? zhè jiào cāo de shū jì, nǐ jí xīn kǔ, wǒ zì yǒu chóng chóng de cháng nǐ. nǐ zhè gǔ shǒu, bù bǐ cháng shí de gǔ shǒu, nǐ yào yòng xīn, nǐ yī shēng gǔ, jǐ wàn rén dōu yào jìn yī shēng jīn, jǐ wàn rén dōu yào tuì, zhè hào lìng yī xiē chà bù dé, nǐ de gàn xì fēi xì. nǐ men zhè yī huí qù, zhǐ shì yào jiāng shuō huà chuán yǔ jūn shì, yào rén rén xìn fú, yào zì zì zūn shǒu, wàn rén yī xīn, zhè biàn shì bào cháo tíng de dà shì. jīn rì jì zhèn zhī shì, wéi yǒu táng táng jué yī dà zhàn. dà zhàn zhī shù, zhǐ shì wàn rén yī xīn, shù wàn rén gòng wèi yī sǐ. ruò shì yào xué wǎng nián jiù tào. bù jiàn dí miàn, wú gōng shā píng mín zhī tóu chōng shù, jué shì chéng bù dé de. shā le cūn luò píng mín, wáng bīng děng gè shǒu jí, shāng hài tiān lǐ, jué miè zi sūn, nǐ wǒ dōu zài zhè dāo jiān shàng zhēng gōng míng, hái hǎo zuò méi tiān lǐ zhī shì! wǒ cóng jūn mén dōng nán jīng bǎi zhàn, quán shì kào tiān lǐ bào yīng, gù yǒu jīn rì. jīn wǒ níng yǐ wú gōng shòu chuō, jué bù tīng nǐ wèi cǐ, ruò shì shǒu gōng wú yǒu qiān shù zhī duō, wǒ jué bù yǔ dí gān xiū, cǐ suǒ wèi lì zhì yě. wǒ jīn zhǐ kǒng yī shí qì mù, nǐ men rú rì fāng shēng, rú chuān fāng zhì, wú zhì qì rú hé gǔ dòng sān jūn, yán jǐn rú cǐ, miǎn zhī miǎn zhī!
兵主曰:「此即是用兵抵當大敵之法,數萬人並做一個力氣,一齊拼命當鋒,故兀朮稱:『撼山易,撼岳家一個軍難。』乃其明效大驗。連日以來,我的言語已說盡了,我的心你們已看透了,只是你們的心,還不知怎麼樣?你若肯用心聽,只這幾日已夠了。你不用心聽,就留你們住了一年,與你們講了一年,有何用處。大段如今事體,我們受朝廷疆場重寄,只是以死報朝廷。此是千真萬真的念頭。但只是這等徒死,於國事無益,不若死中求生。這死中求生工夫,全在萬人一心上。如今敵來,我有牆可據,有台可守,哨探明,號令明,法度明,牆上堵回,此大功也。萬一堵不住,敵進了牆,便要戰。今較量他的手段伎倆,我的器具法令,件件已說過了,今不重說,只是要萬人一心!萬人一心,功夫雖多,本鎮所說連坐,亦是一件平日功夫。有個節要,只是聽信軍門、撫院、本鎮諸將號令便是。且如道經佛法,說天堂地獄,說輪迴報應,人便聽信他。天下人走進廟裡的便怕他。你們如今把我的號令當道經佛法一般聽信,當輪迴報應一般懼怕,人人遵守,個個敬服,這便是萬人一心了。只如今說敵來,定要與他戰,戰不過便是死,先年好走了,如今沒處走,走的拿來照前說連坐。走也是死,戰也是死,只是死里揀便益,就有生路。這萬人不一心,不得勝也,這便是地獄了,這便是惡報了。你們如今真箇萬人一心,敵來時一齊守,務要守得住。萬一進了,一齊戰,務要戰的他過。我如今有這些勝他的器械,何怕他大舉?那時節成了功,升官蔭子,這便是天堂了,這便是喜極了,豈不是萬人一心報應你?這教操的書記,你極辛苦,我自有重重的償你。你這鼓手,不比常時的鼓手,你要用心,你一聲鼓,幾萬人都要進;一聲金,幾萬人都要退,這號令一些差不得,你的干係非細。你們這一回去,只是要將說話傳與軍士,要人人信服,要字字遵守,萬人一心,這便是報朝廷的大事。今日薊鎮之事,惟有堂堂決一大戰。大戰之術,只是萬人一心,數萬人共為一死。若是要學往年舊套。不見敵面,無功殺平民之頭充數,決是成不得的。殺了村落平民,亡兵等各首級,傷害天理,絕滅子孫,你我都在這刀尖上掙功名,還好做沒天理之事!我從軍門東南經百戰,全是靠天理報應,故有今日。今我寧以無功受戳,決不聽你為此,若是首功無有千數之多,我決不與敵干休,此所謂立志也。我今只恐一時氣暮,你們如日方升,如川方至,無志氣如何鼓動三軍,言盡如此,勉之勉之!」