dì yī. xiào wǔ yì
第一。校武艺
fū wǔ yì bú shì dā yìng guān fǔ de gōng shì, shì nǐ lái dāng bīng fáng shēn shā zéi lì gōng běn shēn shàng tiē gǔ de gòu dàng. nǐ wǔ yì gāo, jué shā le zéi, zéi rú hé yòu huì shā nǐ? nǐ ruò wǔ yì bù rú tā, tā jué shā le nǐ. ruò bù xué wǔ yì, shì bú yào xìng mìng yě. kuàng fèi zhe guān yín, yòu yǒu shǎng fá, bǐ nà fèi le jiā sī qǐng zhe jiào shī xué wǔ yì de biàn yì duō shǎo? xiǎng nǐ wǎng rì bù xué wǔ yì, bù xiū qì xiè, bù zháo zhòng jiǎ, zhǐ shì ān xīn jiàn zéi biàn zǒu. liào dìng bù yòng qiāng dāo duì shǒu, jiē yīn zì lái lín zhèn sù wú jì lǜ, yǐ zhì dāng xiān tuì hòu, gōng zuì nán biàn, gù rén wú zhàn xīn. jīn lián zuò yǐ dìng, hào lìng yǐ míng, jìn qián tuì hòu, dōu yǒu gè fǎ zǐ guǎn zhe jiàn zhàn yuē tiáo nèi. biàn shì shí wàn rén lín zhèn, shè shǐ yǒu yí gè dāng xiān, yí gè tuì suō, dōu chá dé nǐ chū, jué zhào tiáo nèi shī xíng. nǐ men jì wú duǒ shēn zhī fǎ, bù xiǎng xué wǔ yì, dōu shì yǔ xìng mìng wèi chóu. ruò shēn shàng kuī jiǎ jiān hǎo, jiù bèi tā chuō kǎn wǒ yī xià, bù néng shāng rù. wǒ jiù shǒu yì zhuō, dì èr xià yě shā dào tā shēn shàng. sī zhī sī zhī.
夫武艺不是答应官府的公事,是你来当兵防身杀贼立功本身上贴骨的勾当。你武艺高,决杀了贼,贼如何又会杀你?你若武艺不如他,他决杀了你。若不学武艺,是不要性命也。况费着官银,又有赏罚,比那费了家私请着教师学武艺的便益多少?想你往日不学武艺,不修器械,不着重甲,只是安心见贼便走。料定不用枪刀对手,皆因自来临阵素无纪律,以致当先退后,功罪难辨,故人无战心。今连坐已定,号令已明,进前退后,都有个法子管着(见《战约》条内)。便是十万人临阵,设使有一个当先,一个退缩,都查得你出,决照条内施行。你们既无躲身之法,不想学武艺,都是与性命为仇。若身上盔甲坚好,就被他戳砍我一下,不能伤入。我就手艺拙,第二下也杀到他身上。思之思之。
fán shào jiāng tōng jiāng gè bīng huā míng fēn zhào jiàn dìng wǔ yì. zào wǔ yì cè yī běn, sòng yìn fā shōu. bǎi zǒng měi rù cāo rì bǐ yī qí, lún bǐ zhōu ér fù shǐ. bǎ zǒng měi yuè chū liù rì yī bǐ, yòu bǐ guò yī rén, jí dǎ yī" bǎ" zì xiǎo yìn yú zhōng shì děng dì gé nèi. qiān zǒng měi yuè shí liù rì bǐ, jí dǎ yī" qiān" zì xiǎo yìn yú gé nèi. yíng jiāng měi yuè èr shí liù rì bǐ, jí dǎ yī" jiāng" zì xiǎo yìn yú gé nèi. dū fǔ zhèn dào bǐ yàn wú shí, yù gāi bǐ zhī rì, měi bǎi zǒng xià chōu qǔ shù rén shì guò, zhǐ duì bǐ jiù cè, chá qí yìn zhī gāo xià. xiāng qù bù yuǎn, jí píng cè yǐ wéi shǎng fá. ruò bǐ jiào zhī rì gāi yuè cāo, zé cóng cāo ér yí bǐ, huò fēi cāo qī, zé cóng bǐ ér miǎn cāo. cǐ zài lín shí zhuó nǐ. hái yù qiān bǎ zǒng bǐ qī, yù rì yú běn yíng jiàng lǐng chù tǎo chū cè běn zhù wán, cì rì sòng jiāo. cè shì kāi hòu, qí shǎng fá lián zuò, zì qí bǎi yǐ zhì jiàng lǐng, chá dìng fēn shù zhī fǎ, zài yú liàn dǎn qì tiáo xià. zī bù chóng kāi.
凡哨将通将各兵花名分照见定武艺。造武艺册一本,送印发收。百总每入操日比一旗,轮比周而复始。把总每月初六日一比,又比过一人,即打一“把”字小印于中式等第格内。千总每月十六日比,即打一“千”字小印于格内。营将每月二十六日比,即打一“将”字小印于格内。督、抚、镇、道比验无时,遇该比之日,每百总下抽取数人试过,只对比旧册,查其印之高下。相去不远,即凭册以为赏罚。若比较之日该阅操,则从操而移比,或非操期,则从比而免操。此在临时酌拟。还遇千、把总比期,预日于本营将领处讨出册本注完,次日送交。册式开后,其赏罚连坐,自旗、百以至将领,查定分数之法,载于《练胆气》条下。兹不重开。
lián zuò lǐng bīng guān shǎng fá lì:
连坐领兵官赏罚例:
yī bù xià jù shǎng wú fá zhě, wèi chāo děng. shǎng shù shí fēn zhī jiǔ zhě, wèi shàng shàng děng. shǎng shí fēn zhī bā zhě, wèi shàng zhōng děng. shǎng shù shí fēn zhī qī zhě, wèi shàng xià děng. shǎng shù shí fēn zhī liù zhě, wèi zhōng shàng děng. shǎng shù shí fēn zhī wǔ zhě, wèi zhōng zhōng děng. shǎng shù shí fēn zhī sì zhě, wèi zhōng xià děng. shǎng shù shí fēn zhī sān zhě, wéi xià shàng děng. shǎng shù shí fēn zhī èr zhě, wéi xià zhōng děng. shǎng shù shí fēn zhī yī zhě, wéi xià xià děng.
一部下俱赏无罚者,为超等。赏数十分之九者,为上上等。赏十分之八者,为上中等。赏数十分之七者,为上下等。赏数十分之六者,为中上等。赏数十分之五者,为中中等。赏数十分之四者,为中下等。赏数十分之三者,为下上等。赏数十分之二者,为下中等。赏数十分之一者,为下下等。
chāo děng jiàng guān, jīn duàn èr pǐ, duàn èr pǐ, tái pán yī duì, yín huā yī duì, zhòng yī liǎng. zhōng jūn qiān zǒng duàn yī pǐ, duàn yī pǐ, tái pán yī fù, yín huā yī duì, zhòng yī liǎng. bǎ zǒng duàn èr pǐ, yín huā yī duì, zhòng yī liǎng. bǎi zǒng duàn yī pǐ, duàn yī pǐ.
超等将官,金缎二匹,缎二匹,台盘一对,银花一对,重一两。中军千总缎一匹,缎一匹,台盘一副,银花一对,重一两。把总缎二匹,银花一对,重一两。百总缎一匹,缎一匹。
shàng shàng děng jiàng guān duàn èr pǐ, tái pán yī fù. zhōng jūn qiān zǒng duàn èr pǐ. bǎ zǒng, duàn èr pǐ, yín yī liǎng. bǎi zǒng, duàn yī pǐ, yín yī liǎng.
上上等将官缎二匹,台盘一副。中军千总缎二匹。把总,缎二匹,银一两。百总,缎一匹,银一两。
shàng zhōng děng jiàng guān duàn èr pǐ, yín huā yī duì. zhōng jūn qiān zǒng duàn yī pǐ. bǎ zǒng, shǎng duàn èr pǐ. bǎi zǒng, shǎng hóng xì bù èr pǐ.
上中等将官缎二匹,银花一对。中军千总缎一匹。把总,赏缎二匹。百总,赏红细布二匹。
shàng xià děng jiàng guān, duàn èr pǐ, yín huā yī duì. zhōng jūn qiān zǒng, duàn yī pǐ. bǎ zǒng, zhōng juàn yī pǐ. bǎi zǒng, cū bù yī pǐ.
上下等将官,缎二匹,银花一对。中军千总,缎一匹。把总,中绢一匹。百总,粗布一匹。
zhōng shàng zhōng zhōng miǎn jiū.
中上、中中免究。
zhōng xià děng jiàng guān liàng fá.
中下等将官量罚。
zhōng jūn qiān zǒng, dǎ èr bǎn. bǎ zǒng, kǔn dǎ èr shí. bǎi zǒng, kǔn dǎ sì shí.
中军千总,打二板。把总,捆打二十。百总,捆打四十。
xià shàng děng jiàng guān zhòng fá. zhōng jūn qiān zǒng, kǔn dǎ èr shí. bǎ zǒng kǔn dǎ sì shí, bǎi zǒng, kǔn dǎ liù shí. xià zhōng děng jiàng guān cān jiàng. zhōng jūn qiān zǒng kǔn dǎ èr shí, jiàng bǎ zǒng. bǎ zǒng, kǔn dǎ sì shí jiàng bǎi zǒng. bǎi zǒng, kǔn dǎ liù shí, jiàng tái tóu.
下上等将官重罚。中军千总,捆打二十。把总捆打四十,百总,捆打六十。下中等将官参降。中军千总捆打二十,降把总。把总,捆打四十、降百总。百总,捆打六十,降台头。
xià xià děng jiàng guān, yǐ kàng wéi liàn bīng, kǔn dǎ cān gé. zhōng jūn qiān bǎ bǎi zǒng, jù kǔn dǎ bā shí, gé huí, zhào lì bàn fèng. bǎi zǒng fā shào.
下下等将官,以抗违练兵,捆打参革。中军、千、把、百总,俱捆打八十,革回,照例半俸。百总发哨。
bǐ jiào wǔ yì lì:
比较武艺例:
gōng jiàn láng jī niǎo chòng kuài qiāng jù jiǔ fā wèi é. jiǔ zhōng zhě, zhǔn chāo děng. bā zhōng zhě, zhǔn shàng shàng děng. qī zhōng zhě, zhǔn shàng zhōng děng. liù zhōng zhě, zhǔn shàng xià děng. wǔ zhōng zhě, zhǔn zhōng shàng děng. sì zhōng sān zhōng zhě, zhǔn zhōng zhōng děng. èr zhōng zhě, zhǔn zhōng xià děng. yī zhōng zhě, zhǔn xià shàng děng. bù zhōng zhě, zhǔn xià zhōng děng. bù zhī zhě, zhǔn xià xià děng.
弓箭、狼机、鸟铳、快枪、俱九发为额。九中者,准超等。八中者,准上上等。七中者,准上中等。六中者,准上下等。五中者,准中上等。四中三中者,准中中等。二中者,准中下等。一中者,准下上等。不中者,准下中等。不知者,准下下等。
bǐ jiào gè xiàng wǔ yì yǐ jiǔ zé fēn. shàng děng sān zé shàng shàng shàng zhōng shàng xià zhōng děng sān zé: zhōng shàng zhōng zhōng zhōng xià xià děng sān zé xià shàng xià zhōng xià xià.
比较各项武艺以九则分。上等三则;上上、上中、上下;中等三则:中上、中中、中下;下等三则;下上、下中、下下。
jí jīng jí shú, chū hū shàng shàng zhī wài, dé xīn yìng shǒu, zì zhī jī gòu, kě yǐ chuán jiào zhě wèi chāo děng. wǔ duì èr shì, quán rán bù tōng, yǔ wèi xí zhě wèi bù zhī. wú duì jù jí sù, lì měng bù chà, zhèng gòu zhě wèi shàng zhōng, yòu shāo chún shú zhě wèi shàng shàng, bǐ shàng zhōng shāo dùn ruò zhě wèi shàng xià. wǔ duì, měng lì bù chà zhèng gòu jù shāo shēng sè zhě, wèi zhōng zhōng, bǐ zhōng zhōng yòu shāo shú zhě wèi zhōng shàng, bǐ zhōng zhōng zài shēng zhě wèi zhōng xià. yì suī chún shú, ér bù zhī gòu zhě, suī hé gòu ér bù shú, yǔ hé shú ér chí dùn zhě, wéi xià shàng. néng wǔ ér bù zhī duì, néng duì ér bù zhī wǔ, suī jīng zhǐ zuò xià zhōng. huò néng yī shì ér shēng, yǔ dàn wǔ duì jù chà zhèng gòu zhě, suī shú yì wéi xià xià.
极精、极熟,出乎上上之外,得心应手,自知机彀,可以传教者为超等。舞对二事,全然不通,与未习者为不知。无对俱疾速,力猛不差,正彀者为上中,又稍纯熟者为上上,比上中稍钝弱者为上下。舞对,猛力不差正彀俱稍生涩者,为中中,比中中又稍熟者为中上,比中中再生者为中下。艺虽纯熟,而不知彀者,虽合彀而不熟,与合熟而迟钝者,为下上。能舞而不知对,能对而不知舞,虽精只作下中。或能一事而生,与但舞对俱差正彀者,虽熟亦为下下。
bǐ jiào mǎ yíng zá liú lì:
比较马营杂流例:
fán zá liú wǔ yì, yǔ qiāng chòng shè jiàn, zhǐ bǐ yī jiàn. guān bǐ shè, réng bǐ yì yī jiàn, bù zhī shè zhě tīng. qí pái bǐ shè, bù néng zhě bǐ wǔ yì yī jiàn, réng bǐ xià cāo hào lìng. chuī gǔ shǒu bǐ chuī dǎ, réng bǐ xià cāo hào lìng. wǔ fāng qí shǒu bǐ mó qí, bìng yòng qí hào lìng. hào dài qí shǒu bǐ mó hào dài, bìng yòng hào qí hào lìng. jīn gǔ qí shǒu bǐ qí hào lìng. mén qí shǒu bǐ qí hào lìng. zuò dào qí shǒu bǐ qí hào lìng. rèn qí shǒu bǐ qí hào lìng. jiǎo qí shǒu bǐ qí hào lìng. yī shēng kǎo yī jiā dīng yī míng bù kǎo. yī shòu kǎo yī jiā dīng yī míng bù kǎo. huǒ yào jiàng, fán kǎo gè xiàng huǒ jiàn jiǔ zhī, huǒ xiàn sān tiáo, dà jiàng jūn děng pào zhuāng fàng fǎ zé. hào chòng shǒu bǐ chòng hào lìng. xún shì lán qí bǐ gè wǔ yì yī jiàn, xún shì hào lìng. suí yíng bǎi táng zhǎo tàn yè bù shōu bǐ gōng shǐ, réng gè bǐ wǔ yì yī jiàn, yǐ shè wéi zhǔ.
凡杂流武艺,与枪铳射箭,只比一件。官比射,仍比艺一件,不知射者听。旗牌比射,不能者比武艺一件,仍比下操号令。吹鼓手比吹打,仍比下操号令。五方旗手比磨旗,并用旗号令。号带旗手比磨号带,并用号旗号令。金鼓旗手比旗号令。门旗手比旗号令。坐纛旗手比旗号令。认旗手比旗号令。角旗手比旗号令。医生考医(家丁一名不考)。医兽考医(家丁一名不考)。火药匠,凡考各项火箭九枝,火线三条,大将军等炮装放法则。号铳手比铳号令。巡视蓝旗比各武艺一件,巡视号令。随营、摆塘、爪探、夜不收比弓矢,仍各比武艺一件,以射为主。
jiàng guān zhōng jūn qiān bǎ zǒng:
将官、中军、千、把总:
shū jì bǐ shè, bù zhī zhě bǐ wǔ yì yī jiàn. jūn láo bàn dāng bǐ wǔ yì yī jiàn, néng shè zhě tīng. bǎi zǒng zhí rèn qí jūn wèn qí hào lìng. jiā dīng bǐ wǔ yì yī jiàn, néng shè dé tīng.
书记比射,不知者比武艺一件。军牢、伴当比武艺一件,能射者听。百总执认旗军问旗号令。家丁比武艺一件,能射得听。
tuó bīng bǐ wǔ yì yī jiàn. chú yì miǎn bǐ. xīn shuǐ miǎn bǐ. jūn bàn miǎn bǐ. yǐ shàng jù suí gè biàn yì wǔ yì, bù jū zhǒng sè.
驼兵比武艺一件。厨役免比。薪水免比。军伴免比。以上俱随各便益武艺,不拘种色。
fán rù cāo xià yíng bì, huò bù xià yíng, gè yíng jiāng gè qiān bǎ zǒng jù lì sī bǎ, fēn tóu xí xué. xiān zūn zhě shè dǎ wǔ duì qǐ, yǐ zūn ér bēi, bù bì chàng míng, bù bì shè gǔ, nǎi sī xí yě. zhōng jūn bà zi tīng diào bǐ zhě chàng míng děng xiàng rú cháng yí. fán wǔ yì, wù zhào shì xí dí běn shì, zhēn kě bó dǎ zhě, bù xǔ réng xué huā fǎ.
凡入操下营毕,或不下营,各营将、各千、把总俱立私把,分头习学。先尊者射打舞对起,以尊而卑,不必唱名,不必设鼓,乃私习也。中军把子听调比者唱名等项如常仪。凡武艺,务照示习敌本事,真可搏打者,不许仍学花法。
dì èr. xiào yuǎn shè
第二。校远射
běi fāng zhī xí, zuì zhòng yú shè, dàn shè bù zài tú zhōng. néng chě gōng shè zhòng jiàn, yòu qù de píng, yòu qù de yuǎn, yòu duō zhōng, zhōng bì shēn rù, cǐ chāo děng shè shǒu, bù kě yǐ xún cháng dài yě. shè dé bù yuǎn ér píng, kāi yìng gōng fā zhòng jiàn, néng zhōng zhě èr děng yě. shè dé yuǎn ér bù píng, jiàn qīng gōng ruǎn duō zhōng zhě, sān děng yě. wō rén zhī jiàn, shè jiē bù yuǎn, gài jiàn zhòng gù yě. jiàn zhòng gù zhōng rén bù kě dāng. tīng zhǔ jiàng lì lán qí yī miàn, shì diào shè shǒu de qí hào. gè jiàn shǒu guān jūn zǎn duì bǎ, yǐ bā shí bù wéi zhǐ bù, gōng yǐ wǔ chǐ wéi zhǔn, měi yī qiān lì bǎ sì miàn, měi huì wǔ míng, zhào bǎ chàng míng yǐ shè.
北方之习,最重于射,但射不在图中。能扯弓射重箭,又去得平,又去得远,又多中,中必深入,此超等射手,不可以寻常待也。射得不远而平,开硬弓发重箭,能中者二等也。射得远而不平,箭轻弓软多中者,三等也。倭人之箭,射皆不远,盖箭重故也。箭重故中人不可当。听主将立蓝旗一面,是调射手的旗号。各箭手官军攒队把,以八十步为止步,弓以五尺为准,每一千立把四面,每会五名,照把唱名以射。
fán bǎ cái bǎ yī bù gōng, jù gè mǎ bīng qiān zǒng zuò. měi zǒng dà xiǎo bǎ sì gè, jù yòng bù huà rén yú shàng, yòng mù gǎn èr gēn, fèng biān yǐ shéng, sì jiǎo dīng zhī, yǐ biàn dài xíng, gāo qī chǐ, rú rén qí mǎ zhuàng yě. kuò èr chǐ.
凡把材、把衣、步弓,俱各马兵千总做。每总大小把四个,俱用布画人于上,用木杆二根,缝边以绳,四角钉之,以便带行,高七尺,如人骑马状也。阔二尺。
fán shè jiàn, lì shēn dà jià, dā jiàn yào kuài, yǎn zhuān shì zéi, qián shǒu zhǔ dìng, hòu shǒu jiā lì, qián shǒu bà gōng rú yuè chū, jiàn wěn jí zhě wèi shàng děng. qí yǒu wān yāo qí mǎ děng shè yǐ jīng shú zhě bù bì gǎi xí, suǒ wèi shī hán dān zhī gù bù yě. shè shàng shēng zhě, wù shǐ gǎi cóng dà jià shè.
凡射箭,立身大架,搭箭要快,眼专视贼,前手主定,后手加力,前手把弓如月出,箭稳疾者为上等。其有弯腰骑马等射已精熟者不必改习,所谓失邯郸之故步也。射尚生者,务使改从大架射。
dì sān. xiào huǒ qì
第三。校火器
qí shè bì dǎ jiàn guò, jiāng bà zi zài yí èr shí bù, tīng shù hóng qí, shì diào chòng de qí, hǔ dūn pào fú láng jī niǎo chòng kuài qiāng huǒ jiàn, jù jí zhōng jūn tīng hòu.
俟射毕打箭过,将把子再移二十步,听竖红旗,是调铳的旗,虎蹲炮、佛狼机、鸟铳、快枪、火箭,俱集中军听候。
fán niǎo chòng kuài qiāng shǒu, dàn diǎn guò. xiān kàn chòng kǒu dà xiǎo, píng rì gè gāi guǎn jiàng lǐng céng fǒu jiāng chòng tōng xíng xuǎn jiào? yǐ chòng kǒu xiāng tóng zhě gè wèi yī qí. céng fǒu zhì hé kǒu qiān zi mó fàn yí gè, céng fǒu zhù chū qiān zi mó guāng, zhú gè chēng yàn, shì fǒu zhèng hé gè chòng zhī kǒu. liú rù shāo sè, yòng zhàng sòng xià, nǎi wèi hé gé. shù dǎ chū yǒu lì ér zhèng, zhàng yǐ jiān zhí wèi shì, huǒ mén yǐ xiǎo wèi shì, huǒ shéng yǐ gàn wèi shì, huǒ yào yǐ zào xì xìng jí wèi shì. huǒ xiàn diǎn fàng yī èr gēn, kàn qí huǎn jí cháng duǎn, wù hé qián shì yào guǎn, yǐ chòng zhī dà xiǎo zhuāng yào bù duō bù shǎo wèi shì. shí wù xiàn yào xī biē qiān zi dài, zhú yī chá yàn hé shì, dà chòng bù yòng yào guǎn, yòng xiǎo shēng yí gè. shàng kè jǐ shēng, wèi yī chòng. fán chòng bǎ, bì yǐ bǎi bù wéi zhǔn. měi bǎ liù rén wéi yī bān. míng luó yī shēng, yī rén jǔ fàng, dà chòng yǐ zhǎng shēng lǎ bā yī shēng jǔ fàng yī wèi, dà chòng měi rén yǐ sān fā wéi zhǐ. niǎo chòng kuài qiāng, měi rén yǐ liù fā wéi zhǐ, bào míng xià chóu, jù zhào shè jiàn lì. fán niǎo chòng shǒu, xū yǎn kàn liǎng zhào xīng, chòng qù bù dòng shǒu, bù zhuǎn tóu, yòu zhōng duō zhě wèi shàng, dǎ fàng rú shì ér zhōng shǎo zhě cì zhī, zhuǎn tóu yáo shǒu, suī zhōng ér zài xià děng. fàng wán yī bān, dì yī chòng yòu zhuāng bì, zài fàng wèi kuài.
凡鸟铳快枪手,但点过。先看铳口大小,平日各该管将领曾否将铳通行选较?以铳口相同者各为一旗。曾否置合口铅子模范一个,曾否铸出铅子磨光,逐个称验,是否正合各铳之口。流入稍涩,用杖送下,乃为合格。庶打出有力而正,杖以坚直为式,火门以小为式,火绳以干为式,火药以燥细性急为式。火线点放一、二根,看其缓急长短,务合前式药管,以铳之大小装药不多不少为式。什物、线药、锡鳖、铅子袋,逐一查验合式,大铳不用药管,用小升一个。上刻几升,为一铳。凡铳把,必以百步为准。每把六人为一班。鸣锣一声,一人举放,大铳以长声喇叭一声举放一位,大铳每人以三发为止。鸟铳快枪,每人以六发为止,报名下筹,俱照射箭例。凡鸟铳手,须眼看两照星,铳去不动手,不转头,又中多者为上,打放如式而中少者次之,转头摇手,虽中而在下等。放完一班,第一铳又装毕,再放为快。
fán biān chòng shǒu, dāng jù lìng yī shǒu ná zài chòng qián, chòng shēn jiā zài yè wō zhī nèi, bù zhuǎn tóu, bù yáo qián shǒu, yòu zhōng zhě wèi shàng. zhuǎn tóu yáo shǒu, suī zhōng bù qǔ. yī bān fàng bì, zhào niǎo chòng shǒu, yòu zhuāng qǐ wèi kuài.
凡边铳手,当俱令一手拿在铳前,铳身夹在腋窝之内,不转头,不摇前手,又中者为上。转头摇手,虽中不取。一班放毕,照鸟铳手,又装起为快。
fán fú láng jī, měi zuò tí chòng jiǔ gè, sān rén zhōng yǐ yī rén dìng chòng guǎn fàng, yǐ èr rén zhuāng tí chòng yùn sòng. píng shí xué xí, zhǐ yòng sān ge. tí chòng diǎn guò yī jià, xiān kàn mǔ chòng fù nèi, shì fǒu guāng yuán yún jìng zi chòng kǒu zhōu wéi yá jiān, shì fǒu qí zhěng zǐ mǔ èr chòng hé rù shì fǒu yán jǐn qiān zi shì fǒu yì hé zǐ chòng kǒu yī bàn huǒ yào dài nèi yào, shì fǒu fēn liǎng huǒ xiàn, shì fǒu cháng duǎn hé shì chuí jiǎn shì fǒu fēng lì chuí sòng kān fǒu jià jī shū gāo shū xià shū zuǒ yòu, shì fǒu huó biàn nǎi kàn zhuāng yào ān wèi xià zǐ, shì fǒu rú fǎ. yī jià lián fàng sān cì, tí chòng zhuāng yùn sù ér rú shì zhě wèi shàng děng. yòu zhōng zhě chāo gé lìng lùn.
凡佛狼机,每座提铳九个,三人中以一人定铳管放,以二人装提铳运送。平时学习,只用三个。提铳点过一架,先看母铳腹内,是否光圆匀净;子铳口周围牙肩,是否齐整;子母二铳合入是否严谨;铅子是否亦合子铳口一半;火药袋内药,是否分两火线,是否长短合式;锤剪是否锋利;锤送堪否架机;倏高、倏下、倏左右,是否活便;乃看装药安位下子,是否如法。一架连放三次,提铳装运速而如式者为上等。又中者超格另论。
fán hǔ dūn pào, xiān kàn pào shēn, cì kàn yào xū xì xùn, yào xiàn rán zhī shì fǒu jí yuè. chuí jiǎn shì fǒu fēng lì, yào shēng yǒu wú dà xiǎo, dài yào chēng zú fēn liǎng, huǒ shéng shì fǒu gàn jǐn, sòng zi mù chuí shì fǒu jiān gù, dà xiǎo qiān zi shì fǒu hé kǒu yī bàn, mù mǎ zǐ shì fǒu sōng xià píng kǒu, xiǎo qiān tiě zi yǒu wú zú shù. cì kàn zhuāng fǎ shì fǒu hé shì. yào zhì mǒu chù, mù mǎ zhì mǒu chù, zi tǔ zhì mǒu chù, bì yī yī hé shì, nǎi lìng jǔ fàng. bì gāo xià zhèng hé yuǎn jìn, ān zhì bù zhì tiào yuè, yòu néng zhōng bǎ wèi chāo děng.
凡虎蹲炮,先看炮身,次看药须细迅,药线燃之是否疾跃。锤剪是否锋利,药升有无大小,袋药称足分两,火绳是否干紧,送子木锤是否坚固,大小铅子是否合口一半,木马子是否松下平口,小铅铁子有无足数。次看装法是否合式。药至某处,木马至某处,子土至某处,必一一合式,乃令举放。必高下正合远近,安置不致跳跃,又能中把为超等。
dì sì. xiào yuán pái
第四。校圆牌
běi fāng wú téng, yǐ liǔ mù jiā gé dài zhī. měi rén zhǎng yāo dāo yī bǎ. běi fāng zhàn mǎ jí sù, yòu yǒu kuī jiǎ, bù bì yòng biāo qiāng. tīng fàng pào yí gè. zhōng jūn shù qǐ hēi qí, shì jí pái shǒu de qí, gè pái shǒu jù jí zhōng jūn cì hou. xí shí, èr rén yī pái, wù yào zhē dé shēn guò wèi miào. xiān yú jiè hé chā gùn sì zhī, cū wǔ fēn, gāo kě èr chǐ yǐ shàng zhě, yuē yǔ èr rén kuò xiá xiāng děng. tīng gè rén shǐ pái shàng qián, zhuān kǎn shù zhī, kǎn kōng zhě yǐ xià děng xíng fá. cǐ jí mǎ jiǎo yě. lín zhèn shí, yǐ pái xiàng tóu shàng qíng jià, zhē dāng dí jiàn, zhǐ shì dī tóu xià kǎn mǎ jiǎo, yuán yǒu tuì bù shǐ fǎ, jīn bù bì xué. shì pái mù gùn, gè pái shǒu zì bèi, měi rén yī cì yī gēn.
北方无藤,以柳木加革代之。每人长腰刀一把。北方战马疾速,又有盔甲,不必用标枪。听放炮一个。中军竖起黑旗,是集牌手的旗,各牌手俱集中军伺候。习时,二人一排,务要遮得身过为妙。先于界河插棍四枝,粗五分,高可二尺以上者,约与二人阔狭相等。听各人使牌上前,专砍树枝,砍空者以下等行罚。此即马脚也。临阵时,以牌向头上檠架,遮当敌箭,只是低头下砍马脚,原有退步使法,今不必学。试牌木棍,各牌手自备,每人一次一根。
dì wǔ. xiào yāo dāo
第五。校腰刀
dí zhuān yòng dāo, wǒ bīng yì yòng dāo. shǒu lì bù shū, dāo zhī cháng duǎn xiāng sì, ér yòu wán dùn bù dí. fū duǎn bù jiē zhǎng, zì shì dìng lùn, kuàng wǒ jūn lì bù zhuàng yú dí, bì xū bǐ tā zhǎng le yī cùn, nǎi yǒu yī cùn biàn yì. biàn kǎn bù zháo tā shēn shàng, bì xū kǎn zhe tā mǎ tóu. jīn chú jiàn shǒu lìng gěi yāo dāo, chòng shǒu tè gěi cháng dāo wài, fán shù lì bái qí, shì jí dāo shǒu de qí, gè mǎ bù jūn cháng duǎn dāo shǒu jù jí zhōng jūn tīng hòu. měi mǎ bīng yī qí, yù bèi cháng duǎn gùn èr gēn. yī gēn zhǎng qī chǐ, yī gēn zhǎng sān chǐ wǔ cùn. duǎn gùn zài qián, cháng gùn zài hòu, xiāng qù èr chǐ. mǎ jūn gè chí mǎ, bù jūn gè qū pǎo xiàng gùn lái, mǎ jūn yòng fēn zōng jiàn shè cháng gùn sān yǐ, chí shàng xiān kǎn duǎn gùn yī dāo, rú mǎ tóu. cì kǎn cháng gùn dǐng tóu yī dāo, rú dí rén bù jūn, cháng dāo jù tīng lìng. rú yuán xí wō dāo, jìn fǎ, xiàng qián dī tóu, xià kǎn duǎn gùn gēn yī dāo, rú mǎ tuǐ, zhuǎn shēn shàng kǎn cháng gùn yī dāo, rú mǎ tóu. zhōng shì zhě shǎng, wéi shì zhě dēng báo. sān cì bù zhōng zhě, bǐ jiào luò mǎ jí shēng shū zhě, tōng xíng zé zhì.
敌专用刀,我兵亦用刀。手力不殊,刀之长短相似,而又顽钝不敌。夫短不接长,自是定论,况我军力不壮于敌,必须比他长了一寸,乃有一寸便益。便砍不着他身上,必须砍着他马头。今除箭手另给腰刀,铳手特给长刀外,凡竖立白旗,是集刀手的旗,各马、步军长短刀手俱集中军听候。每马兵一旗,预备长短棍二根。一根长七尺,一根长三尺五寸。短棍在前,长棍在后,相去二尺。马军各驰马,步军各趋跑向棍来,马军用分鬃箭射长棍三矣,驰上先砍短棍一刀,如马头。次砍长棍顶头一刀,如敌人步军,长刀俱听令。如原习倭刀,进法,向前低头,下砍短棍根一刀,如马腿,转身上砍长棍一刀,如马头。中式者赏,违式者登薄。三次不中者,比较落马及生疏者,通行责治。
dì liù. xiào dāo gùn
第六。校刀棍
zhèng suǒ yǐ bǐ dí mǎ tǎo yī cùn biàn yì zhī wù yě, jù yòng dà gùn. jiào shī zhī fǎ, yī dǎ yī chuō, yú jiē huā fǎ yě. zhǐ zhuān cì mǎ fù rén hóu mǎ yǎn rén miàn. tīng zhōng jūn shù hóng gāo zhāo, dāo gùn shǒu jù jí zhōng jūn tīng hòu, yì zhào qián bèi èr xiàng mù gùn. tīng léi gǔ, qí mǎ fēi chí, xiàng duǎn gēn chuō yī xià, jí chuō mǎ yǎn mǎ fù yě. cì jiāng cháng gùn jié yī xià, jí chuō zéi hóu miàn yě. xiān jiāng fēng tàn rǎn hēi, huò yǐ huī shuà bái, zhōng zhě wéi zhǐ. wù yào chuō rù zhòng, bá chū sù, bù rán bù dé chuō dì èr xià yě.
正所以比敌马讨一寸便益之物也,俱用大棍。教师之法,一打一戳,余皆花法也。只专刺马腹、人喉、马眼、人面。听中军竖红高招,刀棍手俱集中军听候,亦照前备二项木棍。听擂鼓,骑马飞驰,向短根戳一下,即戳马眼、马腹也。次将长棍截一下,即戳贼喉、面也。先将锋炭染黑,或以灰刷白,中者为止。务要戳入重,拔出速,不然不得戳第二下也。
dì qī. xiào dà bàng
第七。校大棒
tīng zhōng jūn lì qǐ lán gāo zhāo, gè bàng shǒu jù jí tīng hòu. měi duì bèi duǎn zhī yī gēn, zhǎng yī chǐ, zhǎng zhī yī gēn, zhǎng sì chǐ. bǐng ān qì. bīng yǐ liù rén wéi liè, tīng léi gǔ, fēi pǎo xiàng qián, yī qí dǎ qù. xiān dǎ duǎn yī xià, rú dǎ mǎ jiǎo tóng. yòu gāo dǎ cháng gùn yī xià, rú dǎ mǎ tóu tóng. shǎng fá lì yǔ dāo gùn tóng.
听中军立起蓝高招,各棒手俱集听候。每队备短枝一根,长一尺,长枝一根,长四尺。禀安讫。兵以六人为列,听擂鼓,飞跑向前,一齐打去。先打短一下,如打马脚同。又高打长棍一下,如打马头同。赏罚例与刀棍同。
dì bā. xiào dà bǎ
第八。校大钯
tīng zhōng jūn shù qǐ hēi zhāo, gè bǎ shǒu jí hòu. gài běi fāng wú zhǎng bǎ, wǒ jīn qì xiè, jiàn jiàn zhǎng guò tā de. bǎ fǎ yī dǎ yī chuō, zhǐ chuō mǎ yǎn rén yǎn rén hóu. jí yǐ gùn shǒu suǒ yòng gāo gùn lì qǐ, fēi shēn xiàng qián. yī chuō duǎn gùn tóu rú mǎ yǎn, yī chuō cháng gùn tóu rú rén hóu zhōng, zhōng zhě wèi shàng. qí píng rì xué shǐ yī jiào shī bǎ fǎ yǒu jìn wú tuì.
听中军竖起黑招,各钯手集候。盖北方无长钯,我今器械,件件长过他的。钯法一打一戳,只戳马眼、人眼、人喉。即以棍手所用高棍立起,飞身向前。一戳短棍头如马眼,一戳长棍头如人喉中,中者为上。其平日学使依教师钯法有进无退。
yǐ shàng shè jiàn dǎ chòng yǒu dìng shù wài, qí bǐ bǎ gùn dāo qiāng pái shǒu, jù yǐ èr cì wéi zhǔn. fán xì dà bǐ, qí jìn tuì zuò zuò jù yòng lín zhèn jīn gǔ hào lìng yǐ xí zhī. jí zhì cāo yǎn yíng wǔ, zé jǔ dòng jí hé hào lìng ér yǐ shú yǐ. cǐ dì yī bù kě fèi zhě.
以上射箭打铳有定数外,其比钯棍刀枪牌手,俱以二次为准。凡系大比,其进退坐作俱用临阵金鼓号令以习之。及至操演营伍,则举动即合号令而已熟矣。此第一不可废者。
dì jiǔ. xiào zhàn duì
第九。校战队
fán gè wǔ yì bǐ wán, tōng jiāng gè qí xiān xíng āi cì liè dìng, zhǎng bǎi duì wǔ lǎ bā. xiān niǎo chòng shǒu wèi dì yī céng, yī zì liè dìng. cì kuài qiāng shǒu wèi dì èr céng, liè dìng. cì huǒ jiàn shǒu wèi dì sān céng, liè dìng, cì shè shǒu wèi dì sì céng, liè dìng, cì dà bàng shǒu gè wèi dì wǔ céng, liè dìng. dǎ luó zuò xī, chuī bō luō qǐ shēn, zhào cháng cāo hào tóu, niǎo chòng zhào lìng fēn fān dǎ bǎ bì, huǒ jiàn shǒu zhào bà zi fàng huǒ jiàn měi rén sān zhī bì, shè shǒu zhào bà zi yī qí shè, gè sān shǐ bì, shuāi bó míng, shōu le huǒ qì, zhí qǐ shā qì, kuài qiǎng dào yòng, zhào hào lìng yī qí xiàng bà zi, yǐ yuān yāng zhèn chōng xiàng qián qù, zhì bǎ ér zhǐ, tīng jīn míng tuì huí yuán zhā dì fāng lì dìng. hòu zhào cháng shōu yíng hào lìng, gè qí lǐng gè yì huí gè yíng.
凡各武艺比完,通将各旗先行挨次列定,掌摆队伍喇叭。先鸟铳手为第一层,一字列定。次快枪手为第二层,列定。次火箭手为第三层,列定,次射手为第四层,列定,次大棒手各为第五层,列定。打锣坐息,吹哱啰起身,照常操号头,鸟铳照令分番打把毕,火箭手照把子放火箭每人三枝毕,射手照把子一齐射,各三矢毕,摔钹鸣,收了火器,执起杀器,快抢倒用,照号令一齐向把子,以鸳鸯阵冲向前去,至把而止,听金鸣退回原扎地方立定。候照常收营号令,各旗领各艺回各营。
dì shí. xiào nà hǎn
第十。校呐喊
suǒ yǐ zhuàng jūn wēi, yǒu bù qí zhě, xún shì qí ná lái zhì yǐ jūn fǎ.
所以壮军威,有不齐者,巡视旗拿来治以军法。
dì shí yī. xiào mó qí
第十一。校磨旗
suí gǔ jǐn màn xíng. rú mó qí zhī shí, liǎng shǒu tuō kāi yīn yáng, ná zhù gāo jǔ, fú shēn zhuǎn yāo rào tóu yī zāo, fāng cái shù qǐ.
随鼓紧慢行。如磨旗之时,两手托开阴阳,拿住高举,伏身转腰绕头一遭,方才竖起。
dì shí èr. xiào dǎ gǔ
第十二。校打鼓
fū dǎ gǔ zhī shì, yòng jiān mù wèi chuí, qǐ chí xià sù. liǎng shǒu gāo jǔ guò é, ér zhe gǔ chén zhòng, zé shēng qí qiě yuǎn.
夫打鼓之势,用坚木为锤,起迟下速。两手高举过额,而着鼓沉重,则声齐且远。
dì shí sān. chá yí shī
第十三。察遗失
fán huǒ qì zhuāng yào zhú tǒng huǒ shéng huǒ xiàn shi chuí dāo jiǎn yóu dān huǒ yào, yī yǒu bù quán, rù chǎng wàng jì xuán dài suí shēn, jí yào bù gān zào, gè bù rú fǎ, duì zhǎng tóng fá, běn fàn jiā zhì.
凡火器装药竹筒、火绳、火线、匙、锤、刀、剪、油单、火药,一有不全,入场忘记悬带随身,及药不干燥,各不如法,队长同罚,本犯加治。
dì shí sì. jī sǔn fèi
第十四。稽损废
fán suí dài bǎi yàng jūn huǒ qì xiè, suí huài suí zhì. rú lì bù néng sī zhì zhě, jí míng bǐng gè zǒng, zhuǎn bào chǔ zhì gěi yòng.
凡随带百样军火器械,随坏随治。如力不能私制者,即明禀各总,转报处置给用。
dì shí wǔ. shōu huǒ qì
第十五。收火器
měi fàng guò jí xíng xǐ shài. yīn yǔ hòu chū qíng zhī rì, jí shài yī cì. píng rì shōu jià, wù yào rú fǎ, bù xǔ shī sǔn. rú shōu jià bù rú fǎ, bù xíng shài liáng, zhì yǒu shī huài zhě, běn yì jūn fǎ zhòng chù. qí duì lián zuò, réng fá péi cháng.
每放过即行洗晒。阴雨后初晴之日,即晒一次。平日收架,务要如法,不许湿损。如收架不如法,不行晒凉,致有湿坏者,本役军法重处。旗队连坐,仍罚赔偿。
dì shí liù. xiǎo bǐ jiào
第十六。小比较
bù yòng qí zhāo, bù zhòu jūn bīng, huò tái shàng zì xíng huàn mǒu yíng mǒu xiàng, huò fēn tóu wěi guān fù gè yíng nèi.
不用旗招,不骤军兵,或台上自行换某营某项,或分投委官赴各营内。
yī niǎo chòng shǒu bà zi, réng yī bǎi bù, èr rén yī duì, míng luó yī shēng fàng yī mén. měi liù míng fàng guò, yòu zhuāng wán yòu fàng, zé hé shì yǐ. qí qǔ fǎ yǐ zài dà bǐ jiào nèi, zī bù chóng kāi.
一、鸟铳手把子,仍一百步,二人一队,鸣锣一声放一门。每六名放过,又装完又放,则合式矣。其取法已在大比较内,兹不重开。
yī niǎo chòng běn wèi lì qì, lín zhèn dì yī yǐ lài zhě yě. fū hé gè jūn bīng bù sī yǐ lài zhī zhòng, qí zài cāo nèi bìng lín zhèn, rén zhòng qí fā, yān huǒ zhàng bì, fēi yī mù kě shì. yī shǒu kě cuò, jù bù píng zhí chòng shēn, tiē sāi miàn duì zhào xīng fàng dǎ, què chuí shǒu dǐ zhí, yǔ kuài qiāng yī tóng, cǐ zé hé guì yú niǎo chòng. kuàng míng wéi niǎo chòng, wèi qí néng jī fēi niǎo, yǐ qí zhe zhǔn duō zhōng yě. rú cǐ dǎ qù, shì bù yóu rén, bù zhī suǒ xiàng, ān dé zhòng zéi, kuàng qiú zhī kě zhōng wū hū? chá dé gè duì zhǎng zhǐ guǎn sì chòng, yòu fēn liǎng céng, měi céng èr chòng, jǔ mù kě jiàn, shāo yǒu chà miù, jǔ shǒu kě zhǐ, xiāng yìng zé chéng. yǐ hòu fán fàng niǎo chòng kuài chòng, duì zǒng jí suí chòng shǒu jiān kàn, ruò réng qián chuí shǒu fàng niǎo chòng, bù tiē sāi miàn duì zhào zhě, jí niǎo kuài děng chòng, huò bù diǎn fàng, huò huǒ mén huǒ xiàn, cháo tiān fàng, xiàng dì fàng zhě, xǔ duì cháng píng shí huò zhāi pái, huò qǔ yào tǒng, huò qǔ mào, wù huò suí jūn qīng biàn shí wù yī jiàn wèi zhèng, suí cāo bì sòng chù. rú yù zhēn cāo lín zhèn, huò gē ěr huò gē xū fà, jí sòng běn yíng, zhǎn shǒu shì zhòng. gāi duì zhǎng miǎn qí lián zuò. rú hù xiāng róng yǐn, yuè cāo chá chū, dìng jiāng duì zhǎng yī tǐ lián zuò. lín zhèn, duì zhǎng yǔ jūn tóng zhǎn.
一、鸟铳本为利器,临阵第一倚赖者也。夫何各军兵不思倚赖之重,其在操内并临阵,人众齐发,烟火障蔽,非一目可视。一手可措,俱不平执铳身,贴腮面对照星放打,却垂手抵执,与快枪一同,此则何贵于鸟铳。况名为鸟铳,谓其能击飞鸟,以其着准多中也。如此打去,势不由人,不知所向,安得中贼,况求之可中乌乎?查得各队长只管四铳,又分两层,每层二铳,举目可见,稍有差谬,举手可指,相应责成。以后凡放鸟铳、快铳,队总即随铳手监看,若仍前垂手放鸟铳,不贴腮面对照者,及鸟、快等铳,或不点放,或■火门火线,朝天放,向地放者,许队长平时或摘牌,或取药筒,或取帽,务获随军轻便什物一件为证,随操毕送处。如遇真操临阵,或割耳或割须发,即送本营,斩首示众。该队长免其连坐。如互相容隐,阅操查出,定将队长一体连坐。临阵,队长与军同斩。
yī kuài qiāng, yī fú láng jī, yī hǔ dūn pào, yǐ shàng huǒ qì gōng shǐ, jù zài dà bǐ jiào tiáo nèi, bù jū dà xiǎo, bǐ jù tóng. jīn bù chóng kāi.
一、快枪,一、佛狼机,一、虎蹲炮,以上火器弓矢,俱在大比较条内,不拘大小,比俱同。今不重开。
yī huǒ jiàn chē. xiān shù huǒ jiàn, kàn kān fǒu, chōu fàng sān zhī. cì kàn chē shì fǒu jiān gù, yǒu wú sǔn huài, jiàn jià yào cáo lián xiàn, zhú yī hé shì. rán hòu yī jià yī jià, miàn kàn zhuāng rù, jiāng gè bǎ còu chéng wǔ zhàng kuò, rú zéi yōng zhòng zhī shì, yú liù shí bù lì dìng jǔ fàng.
一、火箭车。先数火箭,看堪否,抽放三枝。次看车是否坚固,有无损坏,箭架药槽联线,逐一合式。然后一架一架,面看装入,将各把凑成五丈阔,如贼拥众之势,于六十步立定举放。
yī dà jiàng jūn. xiān kàn zǐ mǔ hé kǒu, cì kàn tiě mén jiān zhuàng, láng tou sòng zi, chá kān mù mǎ. shì hé píng kǒu yào xiàn fàng yī tiáo, yào xùn sù cháng duǎn hé gé, yào dài jīn shù xiāng tóng, zi yào shí wù bù qiàn, xiān kàn zhuāng zhì rú fǎ, zhào huǒ jiàn bǎ dǎ.
一、大将军。先看子母合口,次看铁门坚壮,榔头送子,查堪木马。试合平口药线放一条,要迅速长短合格,药袋斤数相同,子药什物不欠,先看装置如法,照火箭把打。
yǐ shàng huǒ jiàn chē, dà jiàng jūn chē, dà xiǎo bǐ jiào, jù xià diào jí, měi fáng jiān shì bǐ jiào yī cì zú yǐ.
以上火箭车,大将军车,大小比较,俱下调集,每防间试比较一次足矣。
yī fàng huǒ jiàn. xiān kàn huǒ jiàn rú fǎ, yǐ ān zhì huǒ jiàn yú bǎ shàng, zhí ná zhèng zhí zhǔn fàng. suī fàng chū gāo xià, shì bù yóu wǒ, zhǐ bù huí tóu, bù yáo shǒu. zhī yǐ qián shǒu zhǔ dìng, yǐ hòu shǒu gāo xià zhī, jí hé shì yě.
一、放火箭。先看火箭如法,以安置火箭于钯上,执拿正直准放。虽放出高下,势不由我,只不回头,不摇手。知以前手主定,以后手高下之,即合式也。
yī téng mù pái. èr rén yī pái, xiān zì tiào wǔ, néng zhē shēn yán mì huó lì zhě wèi hé shì. wǔ guò, jí yòng cháng qiāng shǒu duì chuō. qiāng dào, bù huāng máng, bù xiān dòng. qiāng yī chuō jí suí qiāng ér jìn, qiāng tóu suō hòu zé yòu zhǐ. jìn shí bù bù fáng qiāng, bù bì fáng rén, pái xiàng qiāng zhē, dāo xiàng rén kǎn. zhǐ zhì qiāng shǒu zhī shēn wéi shàng děng, wǔ shēng ér duì shú zhě wèi zhōng děng, wǔ shú ér duì shēng zhě wéi xià děng. qiāng dào xiān dòng huāng máng zhě, dǎn xiǎo zhī gù, qí rén bù kě yòng. pái dāo luàn shǐ, bù zhī fáng qiāng zhě, wéi xià xià děng.
一、藤木牌。二人一排,先自跳舞,能遮身严密活利者为合式。舞过,即用长枪手对戳。枪到,不慌忙,不先动。枪一戳即随枪而进,枪头缩后则又止。进时步步防枪,不必防人,牌向枪遮,刀向人砍。只至枪手之身为上等,舞生而对熟者为中等,舞熟而对生者为下等。枪到先动慌忙者,胆小之故,其人不可用。牌刀乱使,不知防枪者,为下下等。
yī tǎng bǎ. gòng yòng èr rén yī pái píng shǐ, zhì bǐng chàn zhě nǎi yǒu lì yě, wǔ shú ér jǐn jí zhě wèi shàng děng. suī bì jí yǐ cháng qiāng duì zhī, dà dū duǎn bù jiē zhǎng, qiāng shí chuō jiǔ rù. dì qiāng yòu bù dòng, zhí bǎ yǒu shì, jìn qiāng shí bù bù yǐ bǎ tóu zhào guǎn qiāng tóu, yī jī yī chuō ér rù zhě, wèi shàng děng. qiāng lái shǒu dòng shēn yáo, jìn qiāng bù zhī dī fáng, qí qiāng ér rù zhě wéi xià děng. qí wǔ dí shēng shú děng dì, yī zhào téng pái nǐ zhī.
一、镋钯。共用二人一排平使,至柄颤者乃有力也,舞熟而紧疾者为上等。虽毕即以长枪对之,大都短不接长,枪十戳九入。第枪诱不动,执钯有势,进枪时步步以钯头照管枪头,一击一戳而入者,为上等。枪来手动身摇,进枪不知提防,骑枪而入者为下等。其舞敌生熟等第,一照藤牌拟之。
yī wō dāo. gòng èr rén yī pái, wǔ lù jì duō, jí sù wèi shàng děng. cì yǐ mù dāo duì kǎn, jǔ luò jí sù, bù shǐ rén chéng xì dé fàn, wèi shàng děng. qí děng dì, yī zhào téng pái nǐ zhī.
一、倭刀。共二人一排,舞路既多,疾速为上等。次以木刀对砍,举落即速,不使人乘隙得犯,为上等。其等第,一照藤牌拟之。
yī cháng qiāng. gòng èr rén yī bān, wǔ guò bǐng chàn shǒu shú zhě wèi shàng děng. èr rén xiāng duì, fēn qiāng jí jìn zhě wèi shàng děng. ruò qiāng fēn bù zhī jìn, xiē qiāng děng tā rù zhě wéi xià děng. shēng shú lì yī zhào téng pái nǐ zhī.
一、长枪。共二人一班,舞过柄颤手熟者为上等。二人相对,分枪即进者为上等。若枪分不知进,歇枪等他入者为下等。生熟例一照藤牌拟之。
yī dà bàng. èr rén duì dǎ, dǎ xià shēng zhòng yǒu lì, bù zuò děng hòu xiāng dài zhī tào, dǎ hé pāi wèi, dǎ xià yā zhe tā gùn ér rù zhě, yòu lù duō zhě, wèi shàng děng. dǎ wú lì ér shú zhě, yǔ yǒu lì ér shēng zhě, wèi zhōng děng. lì qiè dǎ chí, huǎn jǔ dài dí zhě, wéi xià xià děng.
一、大棒。二人对打,打下声重有力,不做等候相待之套,打合拍位,打下压着他棍而入者,又路多者,为上等。打无力而熟者,与有力而生者,为中等。力怯打迟,缓举待敌者,为下下等。
dì shí qī. liàn xīn lì
第十七。练心力
fán rén zhī xuè qì, yòng zé jiān, dài zé cuì. láo qí jīn gǔ, è qí tǐ fū, dà rén qiě rán, kuàng bīng hū? bù yí guò yú tài shèn. shì wèi liàn xīn zhī lì yě.
凡人之血气,用则坚,怠则脆。劳其筋骨,饿其体肤,大人且然,况兵乎?不宜过于太甚。是谓练心之力也。
dì shí bā. liàn shǒu lì
第十八。练手力
fán píng shí gè bīng suǒ yòng qì xiè. qīng zhòng fēn liǎng, dāng zhòng yú jiāo fēng shí suǒ yòng zhī qì. gài zhòng zhě jì shú, zé lín zhèn yòng qīng zhě zì rán shǒu jié, bù wéi qì suǒ qī yǐ. shì wèi liàn shǒu zhī lì yě.
凡平时各兵所用器械。轻重分两,当重于交锋时所用之器。盖重者既熟,则临阵用轻者自然手捷,不为器所欺矣。是谓练手之力也。
dì shí jiǔ. liàn zú lì
第十九。练足力
fán píng shí gè bīng xū xué qū pǎo, yī qì pǎo dé yī lǐ, bù qì chuǎn cái hǎo. rú gǔ rén zú náng yǐ shā, jiàn jiàn jiā zhī. lín dí qù shā zì rán qīng biàn. shì wèi liàn zú zhī lì yě.
凡平时各兵须学趋跑,一气跑得一里,不气喘才好。如古人足囊以沙,渐渐加之。临敌去沙自然轻便。是谓练足之力也。
dì èr shí. liàn shēn lì
第二十。练身力
fán píng shí xí zhàn, rén bì zhòng jiǎ. hé yǐ zhòng wù, miǎn qiǎng jiā zhī, shù lín zhèn shēn qīng, jìn tuì zì sù, shì wèi liàn shēn zhī lì yě.
凡平时习战,人必重甲。荷以重物,勉强加之,庶临阵身轻,进退自速,是谓练身之力也。