dì yī. xiào wǔ yì
第一。校武藝
fū wǔ yì bú shì dá yīng guān fǔ de gōng shì, shì nǐ lái dāng bīng fáng shēn shā zéi lì gōng běn shēn shàng tiē gǔ de gōu dāng. nǐ wǔ yì gāo, jué shā le zéi, zéi rú hé yòu huì shā nǐ? nǐ ruò wǔ yì bù rú tā, tā jué shā le nǐ. ruò bù xué wǔ yì, shì bú yào xìng mìng yě. kuàng fèi zhe guān yín, yòu yǒu shǎng fá, bǐ nà fèi le jiā sī qǐng zhe jiào shī xué wǔ yì de biàn yì duō shǎo? xiǎng nǐ wǎng rì bù xué wǔ yì, bù xiū qì xiè, bù zháo zhòng jiǎ, zhǐ shì ān xīn jiàn zéi biàn zǒu. liào dìng bù yòng qiāng dāo duì shǒu, jiē yīn zì lái lín zhèn sù wú jì lǜ, yǐ zhì dāng xiān tuì hòu, gōng zuì nán biàn, gù rén wú zhàn xīn. jīn lián zuò yǐ dìng, hào lìng yǐ míng, jìn qián tuì hòu, dōu yǒu gè fǎ zǐ guǎn zhe jiàn zhàn yuē tiáo nèi. biàn shì shí wàn rén lín zhèn, shè shǐ yǒu yī gè dāng xiān, yī gè tuì suō, dōu chá dé nǐ chū, jué zhào tiáo nèi shī xíng. nǐ men jì wú duǒ shēn zhī fǎ, bù xiǎng xué wǔ yì, dōu shì yǔ xìng mìng wèi chóu. ruò shēn shàng kuī jiǎ jiān hǎo, jiù bèi tā chuō kǎn wǒ yī xià, bù néng shāng rù. wǒ jiù shǒu yì zhuō, dì èr xià yě shā dào tā shēn shàng. sī zhī sī zhī.
夫武藝不是答應官府的公事,是你來當兵防身殺賊立功本身上貼骨的勾當。你武藝高,決殺了賊,賊如何又會殺你?你若武藝不如他,他決殺了你。若不學武藝,是不要性命也。況費着官銀,又有賞罰,比那費了家私請着教師學武藝的便益多少?想你往日不學武藝,不修器械,不着重甲,只是安心見賊便走。料定不用槍刀對手,皆因自來臨陣素無紀律,以致當先退後,功罪難辨,故人無戰心。今連坐已定,號令已明,進前退後,都有個法子管着(見《戰約》條內)。便是十萬人臨陣,設使有一個當先,一個退縮,都查得你出,決照條內施行。你們既無躲身之法,不想學武藝,都是與性命為仇。若身上盔甲堅好,就被他戳砍我一下,不能傷入。我就手藝拙,第二下也殺到他身上。思之思之。
fán shào jiāng tōng jiāng gè bīng huā míng fēn zhào jiàn dìng wǔ yì. zào wǔ yì cè yī běn, sòng yìn fā shōu. bǎi zǒng měi rù cāo rì bǐ yī qí, lún bǐ zhōu ér fù shǐ. bǎ zǒng měi yuè chū liù rì yī bǐ, yòu bǐ guò yī rén, jí dǎ yī bǎ zì xiǎo yìn yú zhōng shì děng dì gé nèi. qiān zǒng měi yuè shí liù rì bǐ, jí dǎ yī qiān zì xiǎo yìn yú gé nèi. yíng jiāng měi yuè èr shí liù rì bǐ, jí dǎ yī jiāng zì xiǎo yìn yú gé nèi. dū fǔ zhèn dào bǐ yàn wú shí, yù gāi bǐ zhī rì, měi bǎi zǒng xià chōu qǔ shù rén shì guò, zhǐ duì bǐ jiù cè, chá qí yìn zhī gāo xià. xiāng qù bù yuǎn, jí píng cè yǐ wèi shǎng fá. ruò bǐ jiào zhī rì gāi yuè cāo, zé cóng cāo ér yí bǐ, huò fēi cāo qī, zé cóng bǐ ér miǎn cāo. cǐ zài lín shí zhuó nǐ. hái yù qiān bǎ zǒng bǐ qī, yù rì yú běn yíng jiāng lǐng chù tǎo chū cè běn zhù wán, cì rì sòng jiāo. cè shì kāi hòu, qí shǎng fá lián zuò, zì qí bǎi yǐ zhì jiāng lǐng, chá dìng fēn shù zhī fǎ, zài yú liàn dǎn qì tiáo xià. zī bù zhòng kāi.
凡哨將通將各兵花名分照見定武藝。造武藝冊一本,送印發收。百總每入操日比一旗,輪比周而復始。把總每月初六日一比,又比過一人,即打一「把」字小印於中式等第格內。千總每月十六日比,即打一「千」字小印于格內。營將每月二十六日比,即打一「將」字小印于格內。督、撫、鎮、道比驗無時,遇該比之日,每百總下抽取數人試過,只對比舊冊,查其印之高下。相去不遠,即憑冊以為賞罰。若比較之日該閱操,則從操而移比,或非操期,則從比而免操。此在臨時酌擬。還遇千、把總比期,預日於本營將領處討出冊本注完,次日送交。冊式開後,其賞罰連坐,自旗、百以至將領,查定分數之法,載於《練膽氣》條下。茲不重開。
lián zuò lǐng bīng guān shǎng fá lì:
連坐領兵官賞罰例:
yī bù xià jù shǎng wú fá zhě, wèi chāo děng. shǎng shù shí fēn zhī jiǔ zhě, wèi shàng shàng děng. shǎng shí fēn zhī bā zhě, wèi shàng zhōng děng. shǎng shù shí fēn zhī qī zhě, wèi shàng xià děng. shǎng shù shí fēn zhī liù zhě, wèi zhōng shàng děng. shǎng shù shí fēn zhī wǔ zhě, wèi zhōng zhōng děng. shǎng shù shí fēn zhī sì zhě, wèi zhōng xià děng. shǎng shù shí fēn zhī sān zhě, wèi xià shàng děng. shǎng shù shí fēn zhī èr zhě, wèi xià zhōng děng. shǎng shù shí fēn zhī yī zhě, wèi xià xià děng.
一部下俱賞無罰者,為超等。賞數十分之九者,為上上等。賞十分之八者,為上中等。賞數十分之七者,為上下等。賞數十分之六者,為中上等。賞數十分之五者,為中中等。賞數十分之四者,為中下等。賞數十分之三者,為下上等。賞數十分之二者,為下中等。賞數十分之一者,為下下等。
chāo děng jiāng guān, jīn duàn èr pǐ, duàn èr pǐ, tái pán yī duì, yín huā yī duì, zhòng yī liǎng. zhōng jūn qiān zǒng duàn yī pǐ, duàn yī pǐ, tái pán yī fù, yín huā yī duì, zhòng yī liǎng. bǎ zǒng duàn èr pǐ, yín huā yī duì, zhòng yī liǎng. bǎi zǒng duàn yī pǐ, duàn yī pǐ.
超等將官,金緞二匹,緞二匹,台盤一對,銀花一對,重一兩。中軍千總緞一匹,緞一匹,台盤一副,銀花一對,重一兩。把總緞二匹,銀花一對,重一兩。百總緞一匹,緞一匹。
shàng shàng děng jiāng guān duàn èr pǐ, tái pán yī fù. zhōng jūn qiān zǒng duàn èr pǐ. bǎ zǒng, duàn èr pǐ, yín yī liǎng. bǎi zǒng, duàn yī pǐ, yín yī liǎng.
上上等將官緞二匹,台盤一副。中軍千總緞二匹。把總,緞二匹,銀一兩。百總,緞一匹,銀一兩。
shàng zhōng děng jiāng guān duàn èr pǐ, yín huā yī duì. zhōng jūn qiān zǒng duàn yī pǐ. bǎ zǒng, shǎng duàn èr pǐ. bǎi zǒng, shǎng hóng xì bù èr pǐ.
上中等將官緞二匹,銀花一對。中軍千總緞一匹。把總,賞緞二匹。百總,賞紅細布二匹。
shàng xià děng jiāng guān, duàn èr pǐ, yín huā yī duì. zhōng jūn qiān zǒng, duàn yī pǐ. bǎ zǒng, zhōng juàn yī pǐ. bǎi zǒng, cū bù yī pǐ.
上下等將官,緞二匹,銀花一對。中軍千總,緞一匹。把總,中絹一匹。百總,粗布一匹。
zhōng shàng zhōng zhōng miǎn jiū.
中上、中中免究。
zhōng xià děng jiāng guān liàng fá.
中下等將官量罰。
zhōng jūn qiān zǒng, dǎ èr bǎn. bǎ zǒng, kǔn dǎ èr shí. bǎi zǒng, kǔn dǎ sì shí.
中軍千總,打二板。把總,捆打二十。百總,捆打四十。
xià shàng děng jiāng guān zhòng fá. zhōng jūn qiān zǒng, kǔn dǎ èr shí. bǎ zǒng kǔn dǎ sì shí, bǎi zǒng, kǔn dǎ liù shí. xià zhōng děng jiāng guān cān jiàng. zhōng jūn qiān zǒng kǔn dǎ èr shí, jiàng bǎ zǒng. bǎ zǒng, kǔn dǎ sì shí jiàng bǎi zǒng. bǎi zǒng, kǔn dǎ liù shí, jiàng tái tóu.
下上等將官重罰。中軍千總,捆打二十。把總捆打四十,百總,捆打六十。下中等將官參降。中軍千總捆打二十,降把總。把總,捆打四十、降百總。百總,捆打六十,降台頭。
xià xià děng jiāng guān, yǐ kàng wéi liàn bīng, kǔn dǎ cān gé. zhōng jūn qiān bǎ bǎi zǒng, jù kǔn dǎ bā shí, gé huí, zhào lì bàn fèng. bǎi zǒng fā shào.
下下等將官,以抗違練兵,捆打參革。中軍、千、把、百總,俱捆打八十,革回,照例半俸。百總發哨。
bǐ jiào wǔ yì lì:
比較武藝例:
gōng jiàn láng jī niǎo chòng kuài qiāng jù jiǔ fā wèi é. jiǔ zhōng zhě, zhǔn chāo děng. bā zhōng zhě, zhǔn shàng shàng děng. qī zhōng zhě, zhǔn shàng zhōng děng. liù zhōng zhě, zhǔn shàng xià děng. wǔ zhōng zhě, zhǔn zhōng shàng děng. sì zhōng sān zhōng zhě, zhǔn zhōng zhōng děng. èr zhōng zhě, zhǔn zhōng xià děng. yī zhōng zhě, zhǔn xià shàng děng. bù zhōng zhě, zhǔn xià zhōng děng. bù zhī zhě, zhǔn xià xià děng.
弓箭、狼機、鳥銃、快槍、俱九發為額。九中者,准超等。八中者,准上上等。七中者,准上中等。六中者,准上下等。五中者,准中上等。四中三中者,准中中等。二中者,准中下等。一中者,准下上等。不中者,准下中等。不知者,准下下等。
bǐ jiào gè xiàng wǔ yì yǐ jiǔ zé fēn. shàng děng sān zé shàng shàng shàng zhōng shàng xià zhōng děng sān zé: zhōng shàng zhōng zhōng zhōng xià xià děng sān zé xià shàng xià zhōng xià xià.
比較各項武藝以九則分。上等三則;上上、上中、上下;中等三則:中上、中中、中下;下等三則;下上、下中、下下。
jí jīng jí shú, chū hū shàng shàng zhī wài, dé xīn yīng shǒu, zì zhī jī gòu, kě yǐ chuán jiào zhě wèi chāo děng. wǔ duì èr shì, quán rán bù tōng, yǔ wèi xí zhě wèi bù zhī. wú duì jù jí sù, lì měng bù chà, zhèng gòu zhě wèi shàng zhōng, yòu shāo chún shú zhě wèi shàng shàng, bǐ shàng zhōng shāo dùn ruò zhě wèi shàng xià. wǔ duì, měng lì bù chà zhèng gòu jù shāo shēng sè zhě, wèi zhōng zhōng, bǐ zhōng zhōng yòu shāo shú zhě wèi zhōng shàng, bǐ zhōng zhōng zài shēng zhě wèi zhōng xià. yì suī chún shú, ér bù zhī gòu zhě, suī hé gòu ér bù shú, yǔ hé shú ér chí dùn zhě, wèi xià shàng. néng wǔ ér bù zhī duì, néng duì ér bù zhī wǔ, suī jīng zhǐ zuò xià zhōng. huò néng yī shì ér shēng, yǔ dàn wǔ duì jù chà zhèng gòu zhě, suī shú yì wèi xià xià.
極精、極熟,出乎上上之外,得心應手,自知機彀,可以傳教者為超等。舞對二事,全然不通,與未習者為不知。無對俱疾速,力猛不差,正彀者為上中,又稍純熟者為上上,比上中稍鈍弱者為上下。舞對,猛力不差正彀俱稍生澀者,為中中,比中中又稍熟者為中上,比中中再生者為中下。藝雖純熟,而不知彀者,雖合彀而不熟,與合熟而遲鈍者,為下上。能舞而不知對,能對而不知舞,雖精只作下中。或能一事而生,與但舞對俱差正彀者,雖熟亦為下下。
bǐ jiào mǎ yíng zá liú lì:
比較馬營雜流例:
fán zá liú wǔ yì, yǔ qiāng chòng shè jiàn, zhǐ bǐ yī jiàn. guān bǐ shè, réng bǐ yì yī jiàn, bù zhī shè zhě tīng. qí pái bǐ shè, bù néng zhě bǐ wǔ yì yī jiàn, réng bǐ xià cāo hào lìng. chuī gǔ shǒu bǐ chuī dǎ, réng bǐ xià cāo hào lìng. wǔ fāng qí shǒu bǐ mó qí, bìng yòng qí hào lìng. hào dài qí shǒu bǐ mó hào dài, bìng yòng hào qí hào lìng. jīn gǔ qí shǒu bǐ qí hào lìng. mén qí shǒu bǐ qí hào lìng. zuò dào qí shǒu bǐ qí hào lìng. rèn qí shǒu bǐ qí hào lìng. jiǎo qí shǒu bǐ qí hào lìng. yī shēng kǎo yī jiā dīng yī míng bù kǎo. yī shòu kǎo yī jiā dīng yī míng bù kǎo. huǒ yào jiàng, fán kǎo gè xiàng huǒ jiàn jiǔ zhī, huǒ xiàn sān tiáo, dà jiāng jūn děng pào zhuāng fàng fǎ zé. hào chòng shǒu bǐ chòng hào lìng. xún shì lán qí bǐ gè wǔ yì yī jiàn, xún shì hào lìng. suí yíng bǎi táng zhǎo tàn yè bù shōu bǐ gōng shǐ, réng gè bǐ wǔ yì yī jiàn, yǐ shè wèi zhǔ.
凡雜流武藝,與槍銃射箭,只比一件。官比射,仍比藝一件,不知射者聽。旗牌比射,不能者比武藝一件,仍比下操號令。吹鼓手比吹打,仍比下操號令。五方旗手比磨旗,並用旗號令。號帶旗手比磨號帶,並用號旗號令。金鼓旗手比旗號令。門旗手比旗號令。坐纛旗手比旗號令。認旗手比旗號令。角旗手比旗號令。醫生考醫(家丁一名不考)。醫獸考醫(家丁一名不考)。火藥匠,凡考各項火箭九枝,火線三條,大將軍等炮裝放法則。號銃手比銃號令。巡視藍旗比各武藝一件,巡視號令。隨營、擺塘、爪探、夜不收比弓矢,仍各比武藝一件,以射為主。
jiāng guān zhōng jūn qiān bǎ zǒng:
將官、中軍、千、把總:
shū jì bǐ shè, bù zhī zhě bǐ wǔ yì yī jiàn. jūn láo bàn dāng bǐ wǔ yì yī jiàn, néng shè zhě tīng. bǎi zǒng zhí rèn qí jūn wèn qí hào lìng. jiā dīng bǐ wǔ yì yī jiàn, néng shè dé tīng.
書記比射,不知者比武藝一件。軍牢、伴當比武藝一件,能射者聽。百總執認旗軍問旗號令。家丁比武藝一件,能射得聽。
tuó bīng bǐ wǔ yì yī jiàn. chú yì miǎn bǐ. xīn shuǐ miǎn bǐ. jūn bàn miǎn bǐ. yǐ shàng jù suí gè biàn yì wǔ yì, bù jū zhǒng sè.
駝兵比武藝一件。廚役免比。薪水免比。軍伴免比。以上俱隨各便益武藝,不拘種色。
fán rù cāo xià yíng bì, huò bù xià yíng, gè yíng jiāng gè qiān bǎ zǒng jù lì sī bǎ, fēn tóu xí xué. xiān zūn zhě shè dǎ wǔ duì qǐ, yǐ zūn ér bēi, bù bì chàng míng, bù bì shè gǔ, nǎi sī xí yě. zhōng jūn bà zi tīng diào bǐ zhě chàng míng děng xiàng rú cháng yí. fán wǔ yì, wù zhào shì xí dí běn shì, zhēn kě bó dǎ zhě, bù xǔ réng xué huā fǎ.
凡入操下營畢,或不下營,各營將、各千、把總俱立私把,分頭習學。先尊者射打舞對起,以尊而卑,不必唱名,不必設鼓,乃私習也。中軍把子聽調比者唱名等項如常儀。凡武藝,務照示習敵本事,真可搏打者,不許仍學花法。
dì èr. xiào yuǎn shè
第二。校遠射
běi fāng zhī xí, zuì zhòng yú shè, dàn shè bù zài tú zhōng. néng chě gōng shè zhòng jiàn, yòu qù de píng, yòu qù de yuǎn, yòu duō zhōng, zhōng bì shēn rù, cǐ chāo děng shè shǒu, bù kě yǐ xún cháng dài yě. shè dé bù yuǎn ér píng, kāi yìng gōng fā zhòng jiàn, néng zhōng zhě èr děng yě. shè dé yuǎn ér bù píng, jiàn qīng gōng ruǎn duō zhōng zhě, sān děng yě. wō rén zhī jiàn, shè jiē bù yuǎn, gài jiàn zhòng gù yě. jiàn zhòng gù zhōng rén bù kě dāng. tīng zhǔ jiāng lì lán qí yī miàn, shì diào shè shǒu de qí hào. gè jiàn shǒu guān jūn zǎn duì bǎ, yǐ bā shí bù wèi zhǐ bù, gōng yǐ wǔ chǐ wèi zhǔn, měi yī qiān lì bǎ sì miàn, měi huì wǔ míng, zhào bǎ chàng míng yǐ shè.
北方之習,最重於射,但射不在圖中。能扯弓射重箭,又去得平,又去得遠,又多中,中必深入,此超等射手,不可以尋常待也。射得不遠而平,開硬弓發重箭,能中者二等也。射得遠而不平,箭輕弓軟多中者,三等也。倭人之箭,射皆不遠,蓋箭重故也。箭重故中人不可當。聽主將立藍旗一面,是調射手的旗號。各箭手官軍攢隊把,以八十步為止步,弓以五尺為準,每一千立把四面,每會五名,照把唱名以射。
fán bǎ cái bǎ yī bù gōng, jù gè mǎ bīng qiān zǒng zuò. měi zǒng dà xiǎo bǎ sì gè, jù yòng bù huà rén yú shàng, yòng mù gǎn èr gēn, fèng biān yǐ shéng, sì jiǎo dīng zhī, yǐ biàn dài xíng, gāo qī chǐ, rú rén qí mǎ zhuàng yě. kuò èr chǐ.
凡把材、把衣、步弓,俱各馬兵千總做。每總大小把四個,俱用布畫人於上,用木杆二根,縫邊以繩,四角釘之,以便帶行,高七尺,如人騎馬狀也。闊二尺。
fán shè jiàn, lì shēn dà jià, dā jiàn yào kuài, yǎn zhuān shì zéi, qián shǒu zhǔ dìng, hòu shǒu jiā lì, qián shǒu bà gōng rú yuè chū, jiàn wěn jí zhě wèi shàng děng. qí yǒu wān yāo qí mǎ děng shè yǐ jīng shú zhě bù bì gǎi xí, suǒ wèi shī hán dān zhī gù bù yě. shè shàng shēng zhě, wù shǐ gǎi cóng dà jià shè.
凡射箭,立身大架,搭箭要快,眼專視賊,前手主定,後手加力,前手把弓如月出,箭穩疾者為上等。其有彎腰騎馬等射已精熟者不必改習,所謂失邯鄲之故步也。射尚生者,務使改從大架射。
dì sān. xiào huǒ qì
第三。校火器
qí shè bì dǎ jiàn guò, jiāng bà zi zài yí èr shí bù, tīng shù hóng qí, shì diào chòng de qí, hǔ dūn pào fú láng jī niǎo chòng kuài qiāng huǒ jiàn, jù jí zhōng jūn tīng hòu.
俟射畢打箭過,將把子再移二十步,聽豎紅旗,是調銃的旗,虎蹲炮、佛狼機、鳥銃、快槍、火箭,俱集中軍聽候。
fán niǎo chòng kuài qiāng shǒu, dàn diǎn guò. xiān kàn chòng kǒu dà xiǎo, píng rì gè gāi guǎn jiāng lǐng céng fǒu jiāng chòng tōng xíng xuǎn jiào? yǐ chòng kǒu xiāng tóng zhě gè wèi yī qí. céng fǒu zhì hé kǒu qiān zi mó fàn yī gè, céng fǒu zhù chū qiān zi mó guāng, zhú gè chēng yàn, shì fǒu zhèng hé gè chòng zhī kǒu. liú rù shāo sè, yòng zhàng sòng xià, nǎi wèi hé gé. shù dǎ chū yǒu lì ér zhèng, zhàng yǐ jiān zhí wèi shì, huǒ mén yǐ xiǎo wèi shì, huǒ shéng yǐ gàn wèi shì, huǒ yào yǐ zào xì xìng jí wèi shì. huǒ xiàn diǎn fàng yī èr gēn, kàn qí huǎn jí zhǎng duǎn, wù hé qián shì yào guǎn, yǐ chòng zhī dà xiǎo zhuāng yào bù duō bù shǎo wèi shì. shí wù xiàn yào xī biē qiān zi dài, zhú yī chá yàn hé shì, dà chòng bù yòng yào guǎn, yòng xiǎo shēng yī gè. shàng kè jǐ shēng, wèi yī chòng. fán chòng bǎ, bì yǐ bǎi bù wèi zhǔn. měi bǎ liù rén wèi yī bān. míng luó yī shēng, yī rén jǔ fàng, dà chòng yǐ zhǎng shēng lǎ bā yī shēng jǔ fàng yī wèi, dà chòng měi rén yǐ sān fā wèi zhǐ. niǎo chòng kuài qiāng, měi rén yǐ liù fā wèi zhǐ, bào míng xià chóu, jù zhào shè jiàn lì. fán niǎo chòng shǒu, xū yǎn kàn liǎng zhào xīng, chòng qù bù dòng shǒu, bù zhuǎn tóu, yòu zhōng duō zhě wèi shàng, dǎ fàng rú shì ér zhōng shǎo zhě cì zhī, zhuǎn tóu yáo shǒu, suī zhōng ér zài xià děng. fàng wán yī bān, dì yī chòng yòu zhuāng bì, zài fàng wèi kuài.
凡鳥銃快槍手,但點過。先看銃口大小,平日各該管將領曾否將銃通行選較?以銃口相同者各為一旗。曾否置合口鉛子模範一個,曾否鑄出鉛子磨光,逐個稱驗,是否正合各銃之口。流入稍澀,用杖送下,乃為合格。庶打出有力而正,杖以堅直為式,火門以小為式,火繩以干為式,火藥以燥細性急為式。火線點放一、二根,看其緩急長短,務合前式藥管,以銃之大小裝藥不多不少為式。什物、線藥、錫鱉、鉛子袋,逐一查驗合式,大銃不用藥管,用小升一個。上刻幾升,為一銃。凡銃把,必以百步為準。每把六人為一班。鳴鑼一聲,一人舉放,大銃以長聲喇叭一聲舉放一位,大銃每人以三發為止。鳥銃快槍,每人以六發為止,報名下籌,俱照射箭例。凡鳥銃手,須眼看兩照星,銃去不動手,不轉頭,又中多者為上,打放如式而中少者次之,轉頭搖手,雖中而在下等。放完一班,第一銃又裝畢,再放為快。
fán biān chòng shǒu, dāng jù lìng yī shǒu ná zài chòng qián, chòng shēn jiā zài yè wō zhī nèi, bù zhuǎn tóu, bù yáo qián shǒu, yòu zhōng zhě wèi shàng. zhuǎn tóu yáo shǒu, suī zhōng bù qǔ. yī bān fàng bì, zhào niǎo chòng shǒu, yòu zhuāng qǐ wèi kuài.
凡邊銃手,當俱令一手拿在銃前,銃身夾在腋窩之內,不轉頭,不搖前手,又中者為上。轉頭搖手,雖中不取。一班放畢,照鳥銃手,又裝起為快。
fán fú láng jī, měi zuò tí chòng jiǔ gè, sān rén zhōng yǐ yī rén dìng chòng guǎn fàng, yǐ èr rén zhuāng tí chòng yùn sòng. píng shí xué xí, zhǐ yòng sān gè. tí chòng diǎn guò yī jià, xiān kàn mǔ chòng fù nèi, shì fǒu guāng yuán yún jìng zi chòng kǒu zhōu wéi yá jiān, shì fǒu qí zhěng zǐ mǔ èr chòng hé rù shì fǒu yán jǐn qiān zi shì fǒu yì hé zǐ chòng kǒu yī bàn huǒ yào dài nèi yào, shì fǒu fēn liǎng huǒ xiàn, shì fǒu zhǎng duǎn hé shì chuí jiǎn shì fǒu fēng lì chuí sòng kān fǒu jià jī shū gāo shū xià shū zuǒ yòu, shì fǒu huó biàn nǎi kàn zhuāng yào ān wèi xià zǐ, shì fǒu rú fǎ. yī jià lián fàng sān cì, tí chòng zhuāng yùn sù ér rú shì zhě wèi shàng děng. yòu zhōng zhě chāo gé lìng lùn.
凡佛狼機,每座提銃九個,三人中以一人定銃管放,以二人裝提銃運送。平時學習,只用三個。提銃點過一架,先看母銃腹內,是否光圓勻淨;子銃口周圍牙肩,是否齊整;子母二銃合入是否嚴謹;鉛子是否亦合子銃口一半;火藥袋內藥,是否分兩火線,是否長短合式;錘剪是否鋒利;錘送堪否架機;倏高、倏下、倏左右,是否活便;乃看裝藥安位下子,是否如法。一架連放三次,提銃裝運速而如式者為上等。又中者超格另論。
fán hǔ dūn pào, xiān kàn pào shēn, cì kàn yào xū xì xùn, yào xiàn rán zhī shì fǒu jí yuè. chuí jiǎn shì fǒu fēng lì, yào shēng yǒu wú dà xiǎo, dài yào chēng zú fēn liǎng, huǒ shéng shì fǒu gàn jǐn, sòng zi mù chuí shì fǒu jiān gù, dà xiǎo qiān zi shì fǒu hé kǒu yī bàn, mù mǎ zi shì fǒu sōng xià píng kǒu, xiǎo qiān tiě zi yǒu wú zú shù. cì kàn zhuāng fǎ shì fǒu hé shì. yào zhì mǒu chù, mù mǎ zhì mǒu chù, zi tǔ zhì mǒu chù, bì yī yī hé shì, nǎi lìng jǔ fàng. bì gāo xià zhèng hé yuǎn jìn, ān zhì bù zhì tiào yuè, yòu néng zhōng bǎ wèi chāo děng.
凡虎蹲炮,先看炮身,次看藥須細迅,藥線燃之是否疾躍。錘剪是否鋒利,藥升有無大小,袋藥稱足分兩,火繩是否干緊,送子木錘是否堅固,大小鉛子是否合口一半,木馬子是否松下平口,小鉛鐵子有無足數。次看裝法是否合式。藥至某處,木馬至某處,子土至某處,必一一合式,乃令舉放。必高下正合遠近,安置不致跳躍,又能中把為超等。
dì sì. xiào yuán pái
第四。校圓牌
běi fāng wú téng, yǐ liǔ mù jiā gé dài zhī. měi rén zhǎng yāo dāo yī bǎ. běi fāng zhàn mǎ jí sù, yòu yǒu kuī jiǎ, bù bì yòng biāo qiāng. tīng fàng pào yī gè. zhōng jūn shù qǐ hēi qí, shì jí pái shǒu de qí, gè pái shǒu jù jí zhōng jūn cì hou. xí shí, èr rén yī pái, wù yào zhē dé shēn guò wèi miào. xiān yú jiè hé chā gùn sì zhī, cū wǔ fēn, gāo kě èr chǐ yǐ shàng zhě, yuē yǔ èr rén kuò xiá xiāng děng. tīng gè rén shǐ pái shàng qián, zhuān kǎn shù zhī, kǎn kōng zhě yǐ xià děng xíng fá. cǐ jí mǎ jiǎo yě. lín zhèn shí, yǐ pái xiàng tóu shàng qíng jià, zhē dāng dí jiàn, zhǐ shì dī tóu xià kǎn mǎ jiǎo, yuán yǒu tuì bù shǐ fǎ, jīn bù bì xué. shì pái mù gùn, gè pái shǒu zì bèi, měi rén yī cì yī gēn.
北方無藤,以柳木加革代之。每人長腰刀一把。北方戰馬疾速,又有盔甲,不必用標槍。聽放炮一個。中軍豎起黑旗,是集牌手的旗,各牌手俱集中軍伺候。習時,二人一排,務要遮得身過為妙。先於界河插棍四枝,粗五分,高可二尺以上者,約與二人闊狹相等。聽各人使牌上前,專砍樹枝,砍空者以下等行罰。此即馬腳也。臨陣時,以牌向頭上檠架,遮當敵箭,只是低頭下砍馬腳,原有退步使法,今不必學。試牌木棍,各牌手自備,每人一次一根。
dì wǔ. xiào yāo dāo
第五。校腰刀
dí zhuān yòng dāo, wǒ bīng yì yòng dāo. shǒu lì bù shū, dāo zhī zhǎng duǎn xiāng sì, ér yòu wán dùn bù dí. fū duǎn bù jiē zhǎng, zì shì dìng lùn, kuàng wǒ jūn lì bù zhuàng yú dí, bì xū bǐ tā zhǎng le yī cùn, nǎi yǒu yī cùn biàn yì. biàn kǎn bù zháo tā shēn shàng, bì xū kǎn zhe tā mǎ tóu. jīn chú jiàn shǒu lìng gěi yāo dāo, chòng shǒu tè gěi zhǎng dāo wài, fán shù lì bái qí, shì jí dāo shǒu de qí, gè mǎ bù jūn zhǎng duǎn dāo shǒu jù jí zhōng jūn tīng hòu. měi mǎ bīng yī qí, yù bèi zhǎng duǎn gùn èr gēn. yī gēn zhǎng qī chǐ, yī gēn zhǎng sān chǐ wǔ cùn. duǎn gùn zài qián, zhǎng gùn zài hòu, xiāng qù èr chǐ. mǎ jūn gè chí mǎ, bù jūn gè qū pǎo xiàng gùn lái, mǎ jūn yòng fēn zōng jiàn shè zhǎng gùn sān yǐ, chí shàng xiān kǎn duǎn gùn yī dāo, rú mǎ tóu. cì kǎn zhǎng gùn dǐng tóu yī dāo, rú dí rén bù jūn, zhǎng dāo jù tīng lìng. rú yuán xí wō dāo, jìn fǎ, xiàng qián dī tóu, xià kǎn duǎn gùn gēn yī dāo, rú mǎ tuǐ, zhuǎn shēn shàng kǎn zhǎng gùn yī dāo, rú mǎ tóu. zhōng shì zhě shǎng, wéi shì zhě dēng báo. sān cì bù zhōng zhě, bǐ jiào luò mǎ jí shēng shū zhě, tōng xíng zé zhì.
敵專用刀,我兵亦用刀。手力不殊,刀之長短相似,而又頑鈍不敵。夫短不接長,自是定論,況我軍力不壯於敵,必須比他長了一寸,乃有一寸便益。便砍不着他身上,必須砍着他馬頭。今除箭手另給腰刀,銃手特給長刀外,凡豎立白旗,是集刀手的旗,各馬、步軍長短刀手俱集中軍聽候。每馬兵一旗,預備長短棍二根。一根長七尺,一根長三尺五寸。短棍在前,長棍在後,相去二尺。馬軍各馳馬,步軍各趨跑向棍來,馬軍用分鬃箭射長棍三矣,馳上先砍短棍一刀,如馬頭。次砍長棍頂頭一刀,如敵人步軍,長刀俱聽令。如原習倭刀,進法,向前低頭,下砍短棍根一刀,如馬腿,轉身上砍長棍一刀,如馬頭。中式者賞,違式者登薄。三次不中者,比較落馬及生疏者,通行責治。
dì liù. xiào dāo gùn
第六。校刀棍
zhèng suǒ yǐ bǐ dí mǎ tǎo yī cùn biàn yì zhī wù yě, jù yòng dà gùn. jiào shī zhī fǎ, yī dǎ yī chuō, yú jiē huā fǎ yě. zhǐ zhuān cì mǎ fù rén hóu mǎ yǎn rén miàn. tīng zhōng jūn shù hóng gāo zhāo, dāo gùn shǒu jù jí zhōng jūn tīng hòu, yì zhào qián bèi èr xiàng mù gùn. tīng léi gǔ, qí mǎ fēi chí, xiàng duǎn gēn chuō yī xià, jí chuō mǎ yǎn mǎ fù yě. cì jiāng zhǎng gùn jié yī xià, jí chuō zéi hóu miàn yě. xiān jiāng fēng tàn rǎn hēi, huò yǐ huī shuà bái, zhōng zhě wèi zhǐ. wù yào chuō rù zhòng, bá chū sù, bù rán bù dé chuō dì èr xià yě.
正所以比敵馬討一寸便益之物也,俱用大棍。教師之法,一打一戳,余皆花法也。只專刺馬腹、人喉、馬眼、人面。聽中軍豎紅高招,刀棍手俱集中軍聽候,亦照前備二項木棍。聽擂鼓,騎馬飛馳,向短根戳一下,即戳馬眼、馬腹也。次將長棍截一下,即戳賊喉、面也。先將鋒炭染黑,或以灰刷白,中者為止。務要戳入重,拔出速,不然不得戳第二下也。
dì qī. xiào dà bàng
第七。校大棒
tīng zhōng jūn lì qǐ lán gāo zhāo, gè bàng shǒu jù jí tīng hòu. měi duì bèi duǎn zhī yī gēn, zhǎng yī chǐ, zhǎng zhī yī gēn, zhǎng sì chǐ. bǐng ān qì. bīng yǐ liù rén wèi liè, tīng léi gǔ, fēi pǎo xiàng qián, yī qí dǎ qù. xiān dǎ duǎn yī xià, rú dǎ mǎ jiǎo tóng. yòu gāo dǎ zhǎng gùn yī xià, rú dǎ mǎ tóu tóng. shǎng fá lì yǔ dāo gùn tóng.
聽中軍立起藍高招,各棒手俱集聽候。每隊備短枝一根,長一尺,長枝一根,長四尺。稟安訖。兵以六人為列,聽擂鼓,飛跑向前,一齊打去。先打短一下,如打馬腳同。又高打長棍一下,如打馬頭同。賞罰例與刀棍同。
dì bā. xiào dà bǎ
第八。校大鈀
tīng zhōng jūn shù qǐ hēi zhāo, gè bǎ shǒu jí hòu. gài běi fāng wú zhǎng bǎ, wǒ jīn qì xiè, jiàn jiàn zhǎng guò tā de. bǎ fǎ yī dǎ yī chuō, zhǐ chuō mǎ yǎn rén yǎn rén hóu. jí yǐ gùn shǒu suǒ yòng gāo gùn lì qǐ, fēi shēn xiàng qián. yī chuō duǎn gùn tóu rú mǎ yǎn, yī chuō zhǎng gùn tóu rú rén hóu zhōng, zhōng zhě wèi shàng. qí píng rì xué shǐ yī jiào shī bǎ fǎ yǒu jìn wú tuì.
聽中軍豎起黑招,各鈀手集候。蓋北方無長鈀,我今器械,件件長過他的。鈀法一打一戳,只戳馬眼、人眼、人喉。即以棍手所用高棍立起,飛身向前。一戳短棍頭如馬眼,一戳長棍頭如人喉中,中者為上。其平日學使依教師鈀法有進無退。
yǐ shàng shè jiàn dǎ chòng yǒu dìng shù wài, qí bǐ bǎ gùn dāo qiāng pái shǒu, jù yǐ èr cì wèi zhǔn. fán xì dà bǐ, qí jìn tuì zuò zuò jù yòng lín zhèn jīn gǔ hào lìng yǐ xí zhī. jí zhì cāo yǎn yíng wǔ, zé jǔ dòng jí hé hào lìng ér yǐ shú yǐ. cǐ dì yī bù kě fèi zhě.
以上射箭打銃有定數外,其比鈀棍刀槍牌手,俱以二次為準。凡系大比,其進退坐作俱用臨陣金鼓號令以習之。及至操演營伍,則舉動即合號令而已熟矣。此第一不可廢者。
dì jiǔ. xiào zhàn duì
第九。校戰隊
fán gè wǔ yì bǐ wán, tōng jiāng gè qí xiān xíng āi cì liè dìng, zhǎng bǎi duì wǔ lǎ bā. xiān niǎo chòng shǒu wèi dì yī céng, yī zì liè dìng. cì kuài qiāng shǒu wèi dì èr céng, liè dìng. cì huǒ jiàn shǒu wèi dì sān céng, liè dìng, cì shè shǒu wèi dì sì céng, liè dìng, cì dà bàng shǒu gè wèi dì wǔ céng, liè dìng. dǎ luó zuò xī, chuī bō luō qǐ shēn, zhào cháng cāo hào tóu, niǎo chòng zhào lìng fēn fān dǎ bǎ bì, huǒ jiàn shǒu zhào bà zi fàng huǒ jiàn měi rén sān zhī bì, shè shǒu zhào bà zi yī qí shè, gè sān shǐ bì, shuāi bó míng, shōu le huǒ qì, zhí qǐ shā qì, kuài qiǎng dào yòng, zhào hào lìng yī qí xiàng bà zi, yǐ yuān yāng zhèn chōng xiàng qián qù, zhì bǎ ér zhǐ, tīng jīn míng tuì huí yuán zhā dì fāng lì dìng. hòu zhào cháng shōu yíng hào lìng, gè qí lǐng gè yì huí gè yíng.
凡各武藝比完,通將各旗先行挨次列定,掌擺隊伍喇叭。先鳥銃手為第一層,一字列定。次快槍手為第二層,列定。次火箭手為第三層,列定,次射手為第四層,列定,次大棒手各為第五層,列定。打鑼坐息,吹哱囉起身,照常操號頭,鳥銃照令分番打把畢,火箭手照把子放火箭每人三枝畢,射手照把子一齊射,各三矢畢,摔鈸鳴,收了火器,執起殺器,快搶倒用,照號令一齊向把子,以鴛鴦陣沖向前去,至把而止,聽金鳴退回原扎地方立定。候照常收營號令,各旗領各藝回各營。
dì shí. xiào nà hǎn
第十。校吶喊
suǒ yǐ zhuàng jūn wēi, yǒu bù qí zhě, xún shì qí ná lái zhì yǐ jūn fǎ.
所以壯軍威,有不齊者,巡視旗拿來治以軍法。
dì shí yī. xiào mó qí
第十一。校磨旗
suí gǔ jǐn màn xíng. rú mó qí zhī shí, liǎng shǒu tuō kāi yīn yáng, ná zhù gāo jǔ, fú shēn zhuǎn yāo rào tóu yī zāo, fāng cái shù qǐ.
隨鼓緊慢行。如磨旗之時,兩手托開陰陽,拿住高舉,伏身轉腰繞頭一遭,方才豎起。
dì shí èr. xiào dǎ gǔ
第十二。校打鼓
fū dǎ gǔ zhī shì, yòng jiān mù wèi chuí, qǐ chí xià sù. liǎng shǒu gāo jǔ guò é, ér zhe gǔ chén zhòng, zé shēng qí qiě yuǎn.
夫打鼓之勢,用堅木為錘,起遲下速。兩手高舉過額,而着鼓沉重,則聲齊且遠。
dì shí sān. chá yí shī
第十三。察遺失
fán huǒ qì zhuāng yào zhú tǒng huǒ shéng huǒ xiàn shi chuí dāo jiǎn yóu dān huǒ yào, yī yǒu bù quán, rù chǎng wàng jì xuán dài suí shēn, jí yào bù gān zào, gè bù rú fǎ, duì zhǎng tóng fá, běn fàn jiā zhì.
凡火器裝藥竹筒、火繩、火線、匙、錘、刀、剪、油單、火藥,一有不全,入場忘記懸帶隨身,及藥不乾燥,各不如法,隊長同罰,本犯加治。
dì shí sì. jī sǔn fèi
第十四。稽損廢
fán suí dài bǎi yàng jūn huǒ qì xiè, suí huài suí zhì. rú lì bù néng sī zhì zhě, jí míng bǐng gè zǒng, zhuǎn bào chù zhì gěi yòng.
凡隨帶百樣軍火器械,隨壞隨治。如力不能私制者,即明稟各總,轉報處置給用。
dì shí wǔ. shōu huǒ qì
第十五。收火器
měi fàng guò jí xíng xǐ shài. yīn yǔ hòu chū qíng zhī rì, jí shài yī cì. píng rì shōu jià, wù yào rú fǎ, bù xǔ shī sǔn. rú shōu jià bù rú fǎ, bù xíng shài liáng, zhì yǒu shī huài zhě, běn yì jūn fǎ zhòng chù. qí duì lián zuò, réng fá péi cháng.
每放過即行洗曬。陰雨後初晴之日,即曬一次。平日收架,務要如法,不許濕損。如收架不如法,不行曬涼,致有濕壞者,本役軍法重處。旗隊連坐,仍罰賠償。
dì shí liù. xiǎo bǐ jiào
第十六。小比較
bù yòng qí zhāo, bù zhòu jūn bīng, huò tái shàng zì xíng huàn mǒu yíng mǒu xiàng, huò fēn tóu wěi guān fù gè yíng nèi.
不用旗招,不驟軍兵,或台上自行換某營某項,或分投委官赴各營內。
yī niǎo chòng shǒu bà zi, réng yī bǎi bù, èr rén yī duì, míng luó yī shēng fàng yī mén. měi liù míng fàng guò, yòu zhuāng wán yòu fàng, zé hé shì yǐ. qí qǔ fǎ yǐ zài dà bǐ jiào nèi, zī bù zhòng kāi.
一、鳥銃手把子,仍一百步,二人一隊,鳴鑼一聲放一門。每六名放過,又裝完又放,則合式矣。其取法已在大比較內,茲不重開。
yī niǎo chòng běn wèi lì qì, lín zhèn dì yī yǐ lài zhě yě. fū hé gè jūn bīng bù sī yǐ lài zhī zhòng, qí zài cāo nèi bìng lín zhèn, rén zhòng qí fā, yān huǒ zhàng bì, fēi yī mù kě shì. yī shǒu kě cuò, jù bù píng zhí chòng shēn, tiē sāi miàn duì zhào xīng fàng dǎ, què chuí shǒu dǐ zhí, yǔ kuài qiāng yī tóng, cǐ zé hé guì yú niǎo chòng. kuàng míng wèi niǎo chòng, wèi qí néng jī fēi niǎo, yǐ qí zhe zhǔn duō zhōng yě. rú cǐ dǎ qù, shì bù yóu rén, bù zhī suǒ xiàng, ān dé zhòng zéi, kuàng qiú zhī kě zhōng wū hū? chá dé gè duì zhǎng zhǐ guǎn sì chòng, yòu fēn liǎng céng, měi céng èr chòng, jǔ mù kě jiàn, shāo yǒu chà miù, jǔ shǒu kě zhǐ, xiāng yīng zé chéng. yǐ hòu fán fàng niǎo chòng kuài chòng, duì zǒng jí suí chòng shǒu jiān kàn, ruò réng qián chuí shǒu fàng niǎo chòng, bù tiē sāi miàn duì zhào zhě, jí niǎo kuài děng chòng, huò bù diǎn fàng, huò huǒ mén huǒ xiàn, cháo tiān fàng, xiàng dì fàng zhě, xǔ duì zhǎng píng shí huò zhāi pái, huò qǔ yào tǒng, huò qǔ mào, wù huò suí jūn qīng biàn shí wù yī jiàn wèi zhèng, suí cāo bì sòng chù. rú yù zhēn cāo lín zhèn, huò gē ěr huò gē xū fà, jí sòng běn yíng, zhǎn shǒu shì zhòng. gāi duì zhǎng miǎn qí lián zuò. rú hù xiāng róng yǐn, yuè cāo chá chū, dìng jiāng duì zhǎng yī tǐ lián zuò. lín zhèn, duì zhǎng yǔ jūn tóng zhǎn.
一、鳥銃本為利器,臨陣第一倚賴者也。夫何各軍兵不思倚賴之重,其在操內並臨陣,人眾齊發,煙火障蔽,非一目可視。一手可措,俱不平執銃身,貼腮面對照星放打,卻垂手抵執,與快槍一同,此則何貴於鳥銃。況名為鳥銃,謂其能擊飛鳥,以其着准多中也。如此打去,勢不由人,不知所向,安得中賊,況求之可中烏乎?查得各隊長只管四銃,又分兩層,每層二銃,舉目可見,稍有差謬,舉手可指,相應責成。以後凡放鳥銃、快銃,隊總即隨銃手監看,若仍前垂手放鳥銃,不貼腮面對照者,及鳥、快等銃,或不點放,或■火門火線,朝天放,向地放者,許隊長平時或摘牌,或取藥筒,或取帽,務獲隨軍輕便什物一件為證,隨操畢送處。如遇真操臨陣,或割耳或割鬚髮,即送本營,斬首示眾。該隊長免其連坐。如互相容隱,閱操查出,定將隊長一體連坐。臨陣,隊長與軍同斬。
yī kuài qiāng, yī fú láng jī, yī hǔ dūn pào, yǐ shàng huǒ qì gōng shǐ, jù zài dà bǐ jiào tiáo nèi, bù jū dà xiǎo, bǐ jù tóng. jīn bù zhòng kāi.
一、快槍,一、佛狼機,一、虎蹲炮,以上火器弓矢,俱在大比較條內,不拘大小,比俱同。今不重開。
yī huǒ jiàn chē. xiān shù huǒ jiàn, kàn kān fǒu, chōu fàng sān zhī. cì kàn chē shì fǒu jiān gù, yǒu wú sǔn huài, jiàn jià yào cáo lián xiàn, zhú yī hé shì. rán hòu yī jià yī jià, miàn kàn zhuāng rù, jiāng gè bǎ còu chéng wǔ zhàng kuò, rú zéi yōng zhòng zhī shì, yú liù shí bù lì dìng jǔ fàng.
一、火箭車。先數火箭,看堪否,抽放三枝。次看車是否堅固,有無損壞,箭架藥槽聯線,逐一合式。然後一架一架,面看裝入,將各把湊成五丈闊,如賊擁眾之勢,於六十步立定舉放。
yī dà jiāng jūn. xiān kàn zǐ mǔ hé kǒu, cì kàn tiě mén jiān zhuàng, láng tóu sòng zi, chá kān mù mǎ. shì hé píng kǒu yào xiàn fàng yī tiáo, yào xùn sù zhǎng duǎn hé gé, yào dài jīn shù xiāng tóng, zi yào shí wù bù qiàn, xiān kàn zhuāng zhì rú fǎ, zhào huǒ jiàn bǎ dǎ.
一、大將軍。先看子母合口,次看鐵門堅壯,榔頭送子,查堪木馬。試合平口藥線放一條,要迅速長短合格,藥袋斤數相同,子藥什物不欠,先看裝置如法,照火箭把打。
yǐ shàng huǒ jiàn chē, dà jiāng jūn chē, dà xiǎo bǐ jiào, jù xià diào jí, měi fáng jiān shì bǐ jiào yī cì zú yǐ.
以上火箭車,大將軍車,大小比較,俱下調集,每防間試比較一次足矣。
yī fàng huǒ jiàn. xiān kàn huǒ jiàn rú fǎ, yǐ ān zhì huǒ jiàn yú bǎ shàng, zhí ná zhèng zhí zhǔn fàng. suī fàng chū gāo xià, shì bù yóu wǒ, zhǐ bù huí tóu, bù yáo shǒu. zhī yǐ qián shǒu zhǔ dìng, yǐ hòu shǒu gāo xià zhī, jí hé shì yě.
一、放火箭。先看火箭如法,以安置火箭於鈀上,執拿正直准放。雖放出高下,勢不由我,只不回頭,不搖手。知以前手主定,以後手高下之,即合式也。
yī téng mù pái. èr rén yī pái, xiān zì tiào wǔ, néng zhē shēn yán mì huó lì zhě wèi hé shì. wǔ guò, jí yòng zhǎng qiāng shǒu duì chuō. qiāng dào, bù huāng máng, bù xiān dòng. qiāng yī chuō jí suí qiāng ér jìn, qiāng tóu suō hòu zé yòu zhǐ. jìn shí bù bù fáng qiāng, bù bì fáng rén, pái xiàng qiāng zhē, dāo xiàng rén kǎn. zhǐ zhì qiāng shǒu zhī shēn wèi shàng děng, wǔ shēng ér duì shú zhě wèi zhōng děng, wǔ shú ér duì shēng zhě wèi xià děng. qiāng dào xiān dòng huāng máng zhě, dǎn xiǎo zhī gù, qí rén bù kě yòng. pái dāo luàn shǐ, bù zhī fáng qiāng zhě, wèi xià xià děng.
一、藤木牌。二人一排,先自跳舞,能遮身嚴密活利者為合式。舞過,即用長槍手對戳。槍到,不慌忙,不先動。槍一戳即隨槍而進,槍頭縮後則又止。進時步步防槍,不必防人,牌向槍遮,刀向人砍。只至槍手之身為上等,舞生而對熟者為中等,舞熟而對生者為下等。槍到先動慌忙者,膽小之故,其人不可用。牌刀亂使,不知防槍者,為下下等。
yī tǎng bǎ. gòng yòng èr rén yī pái píng shǐ, zhì bǐng chàn zhě nǎi yǒu lì yě, wǔ shú ér jǐn jí zhě wèi shàng děng. suī bì jí yǐ zhǎng qiāng duì zhī, dà dū duǎn bù jiē zhǎng, qiāng shí chuō jiǔ rù. dì qiāng yòu bù dòng, zhí bǎ yǒu shì, jìn qiāng shí bù bù yǐ bǎ tóu zhào guǎn qiāng tóu, yī jī yī chuō ér rù zhě, wèi shàng děng. qiāng lái shǒu dòng shēn yáo, jìn qiāng bù zhī dī fáng, qí qiāng ér rù zhě wèi xià děng. qí wǔ dí shēng shú děng dì, yī zhào téng pái nǐ zhī.
一、钂鈀。共用二人一排平使,至柄顫者乃有力也,舞熟而緊疾者為上等。雖畢即以長槍對之,大都短不接長,槍十戳九入。第槍誘不動,執鈀有勢,進槍時步步以鈀頭照管槍頭,一擊一戳而入者,為上等。槍來手動身搖,進槍不知提防,騎槍而入者為下等。其舞敵生熟等第,一照藤牌擬之。
yī wō dāo. gòng èr rén yī pái, wǔ lù jì duō, jí sù wèi shàng děng. cì yǐ mù dāo duì kǎn, jǔ luò jí sù, bù shǐ rén chéng xì dé fàn, wèi shàng děng. qí děng dì, yī zhào téng pái nǐ zhī.
一、倭刀。共二人一排,舞路既多,疾速為上等。次以木刀對砍,舉落即速,不使人乘隙得犯,為上等。其等第,一照藤牌擬之。
yī zhǎng qiāng. gòng èr rén yī bān, wǔ guò bǐng chàn shǒu shú zhě wèi shàng děng. èr rén xiāng duì, fēn qiāng jí jìn zhě wèi shàng děng. ruò qiāng fēn bù zhī jìn, xiē qiāng děng tā rù zhě wèi xià děng. shēng shú lì yī zhào téng pái nǐ zhī.
一、長槍。共二人一班,舞過柄顫手熟者為上等。二人相對,分槍即進者為上等。若槍分不知進,歇槍等他入者為下等。生熟例一照藤牌擬之。
yī dà bàng. èr rén duì dǎ, dǎ xià shēng zhòng yǒu lì, bù zuò děng hòu xiāng dài zhī tào, dǎ hé pāi wèi, dǎ xià yā zhe tā gùn ér rù zhě, yòu lù duō zhě, wèi shàng děng. dǎ wú lì ér shú zhě, yǔ yǒu lì ér shēng zhě, wèi zhōng děng. lì qiè dǎ chí, huǎn jǔ dài dí zhě, wèi xià xià děng.
一、大棒。二人對打,打下聲重有力,不做等候相待之套,打合拍位,打下壓着他棍而入者,又路多者,為上等。打無力而熟者,與有力而生者,為中等。力怯打遲,緩舉待敵者,為下下等。
dì shí qī. liàn xīn lì
第十七。練心力
fán rén zhī xuè qì, yòng zé jiān, dài zé cuì. láo qí jīn gǔ, è qí tǐ fū, dà rén qiě rán, kuàng bīng hū? bù yí guò yú tài shèn. shì wèi liàn xīn zhī lì yě.
凡人之血氣,用則堅,怠則脆。勞其筋骨,餓其體膚,大人且然,況兵乎?不宜過於太甚。是謂練心之力也。
dì shí bā. liàn shǒu lì
第十八。練手力
fán píng shí gè bīng suǒ yòng qì xiè. qīng zhòng fēn liǎng, dāng zhòng yú jiāo fēng shí suǒ yòng zhī qì. gài zhòng zhě jì shú, zé lín zhèn yòng qīng zhě zì rán shǒu jié, bù wèi qì suǒ qī yǐ. shì wèi liàn shǒu zhī lì yě.
凡平時各兵所用器械。輕重分兩,當重於交鋒時所用之器。蓋重者既熟,則臨陣用輕者自然手捷,不為器所欺矣。是謂練手之力也。
dì shí jiǔ. liàn zú lì
第十九。練足力
fán píng shí gè bīng xū xué qū pǎo, yī qì pǎo dé yī lǐ, bù qì chuǎn cái hǎo. rú gǔ rén zú náng yǐ shā, jiàn jiàn jiā zhī. lín dí qù shā zì rán qīng biàn. shì wèi liàn zú zhī lì yě.
凡平時各兵須學趨跑,一氣跑得一里,不氣喘才好。如古人足囊以沙,漸漸加之。臨敵去沙自然輕便。是謂練足之力也。
dì èr shí. liàn shēn lì
第二十。練身力
fán píng shí xí zhàn, rén bì zhòng jiǎ. hé yǐ zhòng wù, miǎn qiáng jiā zhī, shù lín zhèn shēn qīng, jìn tuì zì sù, shì wèi liàn shēn zhī lì yě.
凡平時習戰,人必重甲。荷以重物,勉強加之,庶臨陣身輕,進退自速,是謂練身之力也。