tài zōng xià
太宗下
huì tóng yuán nián chūn zhēng yuè wù shēn shuò, jìn jí zhū guó qiǎn shǐ lái hè. jìn shǐ qiě yán yǐ mìng hé níng zhuàn shèng dé shén gōng bēi. wù chén, qiǎn rén shǐ jìn. èr yuè rén wǔ, shì wéi jìn bái páo. wù zǐ, tiě lí lái gòng. dīng yǒu, liè sōng shān. wù xū, xìng liáo hé dōng. bǐng shēn, shàng sī rén huáng wáng, qiǎn tì yǐn lǜ zōng shì yǐ xià jì qí xíng gōng. dīng wèi, zhào zēng jìn shǐ suǒ jīng gōng yì hù.
會同元年春正月戊申朔,晉及諸國遣使來賀。晉使且言已命和凝撰《聖德神功碑》。戊辰,遣人使晉。二月壬午,室韋進白麃。戊子,鐵驪來貢。丁酉,獵松山。戊戌,幸遼河東。丙申,上思人皇王,遣惕隱率宗室以下祭其行宮。丁未,詔增晉使所經供億戶。
sān yuè rén xū, jiāng dōng xìng, sān kè yán nóng wù fāng xìng, qǐng jiǎn zī zhòng, cù hái cháo, cóng zhī. bǐng yín, nǚ zhí lái gòng. guǐ yǒu, dōng xìng. xià sì yuè wù yín shuò, rú nán jīng. jiǎ shēn, nǚ zhí lái gòng. yǐ yǒu, xìng wēn quán. jǐ chǒu, hái gōng, cháo yú huáng tài hòu. dīng yǒu, nǚ zhí gòng gōng shǐ. jǐ hài, xī nán biān dà xiáng wěn yē lǜ lǔ bù gǔ zòu dǎng xiàng jié. wǔ yuè jiǎ yín, jìn fù qiǎn shǐ qǐng shàng zūn hào, cóng zhī.
三月壬戌,將東幸,三克言農務方興,請減輜重,促還朝,從之。丙寅,女直來貢。癸酉,東幸。夏四月戊寅朔,如南京。甲申,女直來貢。乙酉,幸溫泉。己丑,還宮,朝於皇太后。丁酉,女直貢弓矢。己亥,西南邊大詳穩耶律魯不古奏党項捷。五月甲寅,晉復遣使請上尊號,從之。
liù yuè bǐng zǐ shuò, tǔ gǔ hún jí nǚ zhí dōng gòng. xīn mǎo, nán táng lái gòng. guǐ sì, zhào jiàn rì yuè sì shí táng, tú xiě gǔ dì wáng shì yú liǎng wǔ. qiū qī yuè guǐ hài, qiǎn shǐ cì jìn mǎ. dīng mǎo, qiǎn gú lí dǐ shǐ jìn, méi lǐ le gǔ shǐ nán táng. wù chén, qiǎn zhōng tái shěng yòu xiāng yē lǜ shù lán dié liè gē shǐ jìn, lín hǎi jūn jié dù shǐ zhào sī wēn fù zhī, cè jìn dì wèi yīng wǔ míng yì huáng dì. bā yuè wù zǐ, nǚ zhí lái gòng. gēng zǐ, tǔ gǔ hún wū sūn
六月丙子朔,吐谷渾及女直東貢。辛卯,南唐來貢。癸巳,詔建日月四時堂,圖寫古帝王事於兩廡。秋七月癸亥,遣使賜晉馬。丁卯,遣鶻離底使晉,梅里了古使南唐。戊辰,遣中台省右相耶律述蘭迭烈哥使晉,臨海軍節度使趙思溫副之,冊晉帝為英武明義皇帝。八月戊子,女直來貢。庚子,吐谷渾、烏孫、
mò hé jiē lái gòng. jiǔ yuè gēng xū, hēi chē zi shì wéi gòng míng mǎ. biān chén zòu jìn qiǎn shǒu sī kōng féng dào zuǒ sàn qí cháng shì wéi xūn lái shàng huáng tài hòu zūn hào, zuǒ pú shè liú xù yòu jiàn yì dài fū lú zhòng shàng huáng dì zūn hào, suì qiǎn jiān jūn yín nǐ yǐ chōng jiē bàn. rén zǐ, zhào qún chén jí gāo nián, fán shòu dà chén jué zhì, jiē cì jǐn páo jīn dài bái mǎ jīn shì ān lēi, zhe yú lìng. dōng shí yuè jiǎ xū shuò, qiǎn láng jūn dí lǐ gū děng fǔ wèn jìn shǐ. rén yín, jìn qiǎn shǐ lái xiè cè lǐ. shì rì, fù yǒu shǐ jìn dú fēng tuó jí míng mǎ.
靺鞨皆來貢。九月庚戌,黑車子室韋貢名馬。邊臣奏晉遣守司空馮道、左散騎常侍韋勛來上皇太后尊號,左僕射劉昫、右諫議大夫盧重上皇帝尊號,遂遣監軍寅你已充接伴。壬子,詔群臣及高年,凡授大臣爵秩,皆賜錦袍、金帶、白馬、金飾鞍勒,著於令。冬十月甲戌朔,遣郎君迪里姑等撫問晉使。壬寅,晉遣使來謝冊禮。是日,復有使進獨峰駝及名馬。
shí yī yuè jiǎ chén shuò, mìng nán běi zǎi xiàng jí yí lí jǐn jiù guǎn cì jìn shǐ féng dào yǐ xià yàn. bǐng wǔ, shàng yù kāi huáng diàn, zhào jiàn jìn shǐ. rén zǐ, huáng tài hòu yù kāi huáng diàn, féng dào wéi xūn cè shàng zūn hào yuē guǎng dé zhì rén zhāo liè chóng jiǎn yīng tiān huáng tài hòu. jiǎ zǐ, xíng zài shēng chái cè lǐ. bǐng yín, huáng dì yù xuān zhèng diàn, liú xù lú zhòng cè shàng zūn hào yuē ruì wén shén wǔ fǎ tiān qǐ yùn míng dé zhāng xìn zhì dào guǎng jìng zhāo xiào sì shèng huáng dì. dà shè, gǎi yuán huì tóng. shì yuè, jìn fù qiǎn zhào yíng fèng biǎo lái hè, yǐ yōu jì yíng mò zhuō tán shùn guī rú xīn wǔ yún yīng shuò huán wèi shí liù zhōu bìng tú jí lái xiàn. yú shì zhào yǐ huáng dōu wèi shàng jīng, fǔ yuē lín huáng. shēng yōu zhōu wèi nán jīng, nán jīng wèi dōng jīng. gǎi xīn zhōu wèi fèng shèng zhōu, wǔ zhōu wèi guī huà zhōu. shēng běi nán èr yuàn jí yǐ shì yí lí jǐn wèi wáng, yǐ zhǔ bù wèi lìng, lìng wèi cì shǐ, cì shǐ wèi jié dù shǐ, èr bù tī lǐ jǐ wèi sī tú, dá lá gàn wèi fù shǐ, má dōu bù wèi xiàn lìng, xiàn dá lá gàn wèi mǎ bù. zhì xuān huī gé mén shǐ kòng hè kè shěng yù shǐ dài fū zhōng chéng shì yù pàn guān wén bān yá shǔ zhū gōng yuàn shì zhú, mǎ qún yáo niǎn shì zhú, nán běi fǔ guó jiù zhàng láng jūn guān wèi chǎng shǐ, zhū bù zǎi xiàng jié dù shǐ zhàng wèi sī kōng, èr shì wéi tà lín wèi pú shè, yīng fāng jiān yě děng jú guān zhǎng wèi xiáng wěn.
十一月甲辰朔,命南北宰相及夷離堇就館賜晉使馮道以下宴。丙午,上御開皇殿,召見晉使。壬子,皇太后御開皇殿,馮道、韋勛冊上尊號曰廣德至仁昭烈崇簡應天皇太后。甲子,行再生柴冊禮。丙寅,皇帝御宣政殿,劉昫、盧重冊上尊號曰睿文神武法天啟運明德章信至道廣敬昭孝嗣聖皇帝。大赦,改元會同。是月,晉復遣趙瑩奉表來賀,以幽、薊、瀛、莫、涿、檀、順、媯、儒、新、武、雲、應、朔、寰、蔚十六州並圖籍來獻。於是詔以皇都為上京,府曰臨潢。升幽州為南京,南京為東京。改新州為奉聖州,武州為歸化州。升北、南二院及乙室夷離堇為王,以主簿為令,令為刺史,刺史為節度使,二部梯里己為司徒,達剌干為副使,麻都不為縣令,縣達剌干為馬步。置宣徽、閤門使、控鶴、客省、御史大夫、中丞、侍御、判官、文班牙署、諸宮院世燭,馬群、遙輦世燭,南北府、國舅帳郎君官為敞史,諸部宰相、節度使帳為司空,二室韋闥林為僕射,鷹坊、監冶等局官長為詳穩。
shí èr yuè wù xū, qiǎn tóng kuò ā bō děng shǐ jìn, zhì jiā jìn féng dào shǒu tài fù, liú xù shǒu tài bǎo, yú guān gè yǒu chà.
十二月戊戌,遣同括、阿缽等使晉,制加晉馮道守太傅,劉昫守太保,餘官各有差。
èr nián chūn zhēng yuè yǐ sì, yǐ shòu jìn cè, qiǎn shǐ bào nán táng gāo lì. dīng wèi, yù kāi huáng diàn, yàn jìn shǐ féng dào yǐ xià, cì wù yǒu chà. wù shēn, jìn qiǎn jīn wú wèi dà jiāng jūn mǎ cóng bīn kǎo gōng láng zhōng liú zhī xīn lái gòng zhēn bì, mìng fēn cì qún chén. bǐng chén, jìn qiǎn shǐ xiè miǎn yán biān sì zhōu qián bì.
二年春正月乙巳,以受晉冊,遣使報南唐、高麗。丁未,御開皇殿,宴晉使馮道以下,賜物有差。戊申,晉遣金吾衛大將軍馬從斌、考功郎中劉知新來貢珍幣,命分賜群臣。丙辰,晉遣使謝免沿邊四州錢幣。
èr yuè wù yín, yàn zhū wáng jí jié dù shǐ lái hè shòu cè lǐ zhě, réng mìng huáng tài zǐ tì yǐn dí niǎn jiàn zhī. guǐ sì, yè tài zǔ miào, cì zài jīng lì mín wù, jí nèi wài qún chén guān shǎng yǒu chà. dīng yǒu, jiā jiān shì zhōng zuǒ jīn wú wèi shàng jiāng jūn wáng zī jiǎn xiào tài wèi.
二月戊寅,宴諸王及節度使來賀受冊禮者,仍命皇太子、惕隱迪輦餞之。癸巳,謁太祖廟,賜在京吏民物,及內外群臣官賞有差。丁酉,加兼侍中、左金吾衛上將軍王鄑檢校太尉。
sān yuè, tián yú niǎo tán zhī zé. wù shēn, nǚ zhí lái gòng. dīng sì, fēng huáng zǐ shù lǜ wèi shòu ān wáng, yǎn sā gé wèi tài píng wáng. jǐ sì, dà lài bǎi xìng. xià sì yuè yǐ hài, xìng mù yè shān. guǐ sì, dōng jīng lù zòu láng shí rén.
三月,畋於褭潭之則。戊申,女直來貢。丁巳,封皇子述律為壽安王,罨撒葛為太平王。己巳,大賚百姓。夏四月乙亥,幸木葉山。癸巳,東京路奏狼食人。
wǔ yuè yǐ sì, jìn nán jīng yù pìn yáng chū jìng. sī nú gǔ duō lǐ děng zuò dào guān wù, jí qí jiā. nán táng qiǎn shǐ lái gòng. dīng wèi, yǐ suǒ gòng wù cì qún chén. wù shēn, huí gú dān yú shǐ rén qǐ shòu guān, zhào dì jiā cì shǐ xiàn lìng.
五月乙巳,禁南京鬻牝羊出境。思奴古多里等坐盜官物,籍其家。南唐遣使來貢。丁未,以所貢物賜群臣。戊申,回鶻單于使人乞授官,詔第加刺史、縣令。
liù yuè dīng chǒu, yǔ xuě. shì xià, zhù bì pín bì diàn. qiū qī yuè wù shēn, jìn qiǎn shǐ jìn xī dài. gēng xū, tǔ gǔ hún lái gòng. yǐ mǎo, chǎng shǐ ā bō zuò fèng shǐ shī zhí, mìng chī zhī. rùn yuè guǐ wèi, yǐ shì dài wáng zuò fù diào bù jūn, yǐ mù jiàn bèi tà ér shì zhī bìng bà nán běi fǔ mín shàng gòng, jí zǎi xiàng jié dù zhū fù yì fēi jiù zhì zhě. yǐ yǒu, qiǎn de liè cì jìn wū gǔ liáng mǎ. jǐ chǒu, yǐ nán wáng fǔ èr cì shǐ tān dù, gè zhàng yī bǎi, réng xì yú hòu zhàng, bèi shè guǐ jiàn, xuǎn qún chén wèi mín suǒ ài zhě dài zhī.
六月丁丑,雨雪。是夏,駐蹕頻蹕淀。秋七月戊申,晉遣使進犀帶。庚戌,吐谷渾來貢。乙卯,敞史阿缽坐奉使失職,命笞之。閏月癸未,乙室大王坐賦調不均,以木劍背撻而釋之;並罷南、北府民上供,及宰相、節度諸賦役非舊制者。乙酉,遣的烈賜晉烏古良馬。己丑,以南王府二刺史貪蠹,各杖一百,仍系虞候帳,備射鬼箭,選群臣為民所愛者代之。
bā yuè yǐ chǒu, jìn qiǎn shǐ gòng suì bì, zòu shū xū hài èr suì jīn bì yú yān jīng.
八月乙丑,晉遣使貢歲幣,奏輸戌、亥二歲金幣於燕京。
jiǔ yuè jiǎ xū, zǔ bo ā lí dǐ lái gòng. jǐ mǎo, qiǎn shǐ shǐ jìn.
九月甲戌,阻卜阿離底來貢。己卯,遣使使晉。
dōng shí yuè dīng wèi, shàng yǐ wū gǔ bù shuǐ cǎo féi měi, zhào běi nán yuàn xǐ sān shí liè hù jū zhī.
冬十月丁未,上以烏古部水草肥美,詔北、南院徙三石烈戶居之。
shí yī yuè dīng hài, tiě lí dūn huáng bìng qiǎn shǐ lái gòng. shí èr yuè gēng zǐ, diào yú yú tǔ hé. jiǎ zǐ, huí gú shǐ zhě qiàn rén yǒu yǐ rèn xiāng jī zhě, zhào fù qí shǐ chù zhī.
十一月丁亥,鐵驪、敦煌並遣使來貢。十二月庚子,釣魚於土河。甲子,回鶻使者傔人有以刃相擊者,詔付其使處之。
sān nián chūn zhēng yuè wù zǐ, wú yuè wáng qiǎn shǐ lái gòng. gēng yín, rén huáng wáng fēi lái cháo. huí gú shǐ qǐ guān zhū guó shǐ cháo jiàn lǐ, cóng zhī. rén chén, qiǎn péi yè ā bō shǐ jìn zhì shēng chén lǐ. jìn yǐ bìng zhèn xīn dài zhī tǔ gǔ hún lái guī. èr yuè jǐ hài, xī wáng láo gǔ níng lǜ liù jié dù shǐ cháo gòng. gēng zǐ, wū gǔ qiǎn shǐ xiàn fú lù guó fú, cì qí bù yí lí jǐn qí gǔ yǐ jīng qí gōng. rén yín, nǚ zhí lái gòng. xīn hài, mò lí gú mò lǐ shǐ huí gú ā sà lán hái, cì duì yī láo zhī. yǐ mǎo, yā lù jiāng nǚ zhí qiǎn shǐ lái jìn. sān yuè wù chén, qiǎn shǐ shǐ jìn, bào xìng nán jīng. jǐ sì, rú nán jīng. xīn wèi, mìng tì yǐn yē lǜ niè lí gǔ dé lǜ wàn qí xiān qū. rén shēn, cì shí lǐng, yǐ xī wáng láo gǔ níng jiān jūn yín nǐ yǐ cháo yè bù shí, qiè zé zhī. bǐng zǐ, lǔ bù gū shàng dǎng xiàng fú huò shù. guǐ wèi, liè shuǐ mén, huò bái lù. gēng yín, zhào hù cóng rǎo mín zhě cóng jūn lǜ. jiǎ wǔ, xìng jì zhōu. yǐ wèi, jìn jí nán táng gè qiǎn shǐ lái jìn. xià sì yuè gēng zǐ, zhì yàn, bèi fǎ jià, rù zì gǒng chén mén, yù yuán hé diàn, xíng rù gé lǐ. rén yín, qiǎn rén shǐ jìn. yǐ sì, xìng liú shǒu zhào yán shòu bié shù. bǐng wǔ, jìn qiǎn xuān huī shǐ yáng duān wáng tiào děng lái wèn qǐ jū. rén zǐ, yù biàn diàn, yàn jìn jí zhū guó shǐ. bǐng chén, jìn qiǎn shǐ jìn chá yào. rén xū, yù zhāo qìng diàn, yàn nán jīng qún chén. guǐ hài, jìn qiǎn shǐ hè duān wǔ, yǐ suǒ jìn jié wù cì qún chén. yǐ chǒu, nán táng jìn bái guī. wǔ yuè gēng wǔ, yǐ duān wǔ yàn qún chén jí zhū guó shǐ, mìng huí gú dūn huáng èr shǐ zuò běn sú wǔ, bǐ zhū shǐ guān zhī. gēng chén, jìn qiǎn shǐ jìn gōng shǐ. jiǎ shēn, qiǎn huáng zǐ tiān dé jí jiǎn xiào sī tú dǐ yòng hé shǐ jìn. wù zǐ, yuè qí bīng yú nán jiāo. liù yuè yǐ wèi shuò, dōng jīng zǎi xiàng yē lǜ yǔ zhī yán bó hǎi xiàng dà sù xián bù fǎ, zhào liáo zuǒ bù mín jǔ yǒu cái dé zhě dài zhī. bǐng shēn, yuè bù zú yú nán jiāo. gēng zǐ, jìn jí xiá lá gǔ zhǐ qiǎn shǐ lái jiàn. rén yín, jià fā yān jīng, mìng zhòng shū lìng xiāo sēng yǐn bù zhū dào jūn yú zhǎng zuò yíng. guǐ chǒu, cì fèng shèng zhōu. jiǎ yín, láo jūn shì. qiū qī yuè jǐ sì, liè huá dǐ liè shān. guǐ yǒu, cháo yú huáng tài hòu. bǐng zǐ, cóng huáng tài hòu shì rén huáng wáng fēi jí. wù yín, rén huáng wáng fēi xiāo shì hōng. jǐ mǎo, yǐ ān zhòng róng jù zhèn zhōu pàn jìn, zhào zhēng nán jiāng jūn liǔ yán biān bèi. bǐng xū, xǐ rén huáng wáng xíng gōng yú qí fēi hōng suǒ. xīn mǎo, jìn qiǎn shǐ qǐng xíng nán jiāo lǐ, xǔ zhī. bā yuè jǐ hài, zhào dōng dān lì mín wèi qí wáng bèi fēi xiāo shì fú. gēng zǐ, zǔ bo lái gòng. rén yín, qiǎn shǐ nán táng. yǐ sì, zǔ bo hēi chē zi shì wéi lìn liè děng guó lái gòng. nán táng qiǎn shǐ qiú qīng zhān zhàng, cì zhī. wù shēn, yǐ ān duān sī chéng wèi bái chuān zhōu. xīn hài, bí gǔ dé shǐ qǐ cì jué, yǐ qí guó xiāng shòu zhī. jiǎ yín, zǔ bo lái gòng. yǐ mǎo, zhì bái chuān zhōu guān shǔ. bǐng chén, zhào yǐ yú xié lǐ hé lú qú hé zhī jìn dì, gěi cì nán yuàn ōu jǐn tū lǚ yǐ sī bó běi yuàn wēn nà hé lá sān shí liè rén wèi nóng tián. jiǔ yuè gēng wǔ, shì zhōng cuī qióng gǔ yán: jìn zhǔ wén bì xià shù yóu liè, yì qǐng jié zhī. shàng yuē: zhèn zhī tián liè, fēi tú cóng lè, suǒ yǐ liàn xí wǔ shì yě. nǎi zhào yù zhī. rén wǔ, biān jiāng zòu pò tǔ gǔ hún, qín qí zhǎng zhào zhǐ zhū qí shǒu è jí qí dīng zhuàng, yú bìng shì zhī. bǐng xū, jìn qiǎn shǐ gòng míng mǎ. wù zǐ, nǚ zhí jí wú yuè wáng qiǎn shǐ lái gòng. dōng shí yuè xīn chǒu, qiǎn kè láng shǐ wú yuè, lüè gū shǐ nán táng. gēng shēn, jìn qiǎn shǐ gòng bù, jí qǐng qīn cí nán yuè, cóng zhī. shí yī yuè jǐ sì, nán táng qiǎn shǐ fèng là wán shū yán jìn mì shì. dīng chǒu, zhào yǒu sī jiào mín bō zhǒng fǎng jī. chú zǐ wáng mèi xù zhī fǎ. shí èr yuè rén chén shuò, lǜ bǎi liáo yè tài zǔ xíng gōng. jiǎ wǔ, fán chái, lǐ bì, cí yú shén zhàng. bǐng shēn, qiǎn shǐ shǐ jìn. bǐng chén, zhào qì dān rén shòu hàn guān zhě cóng hàn yí, tīng yǔ hàn rén hūn yīn. dīng sì, zhào yān jīng huáng chéng xī nán dié jiàn liáng diàn. shì dōng, zhù bì yú sǎn diàn.
三年春正月戊子,吳越王遣使來貢。庚寅,人皇王妃來朝。回鶻使乞觀諸國使朝見禮,從之。壬辰,遣陪謁阿缽使晉至生辰禮。晉以並、鎮、忻、代之吐谷渾來歸。二月己亥,奚王勞骨寧率六節度使朝貢。庚子,烏古遣使獻伏鹿國俘,賜其部夷離堇旗鼓以旌其功。壬寅,女直來貢。辛亥,墨離鶻末里使回鶻阿薩蘭還,賜對衣勞之。乙卯,鴨淥江女直遣使來覲。三月戊辰,遣使使晉,報幸南京。己巳,如南京。辛未,命惕隱耶律涅離骨德率萬騎先驅。壬申,次石嶺,以奚王勞骨寧、監軍寅你已朝謁不時,切責之。丙子,魯不姑上党項俘獲數。癸未,獵水門,獲白鹿。庚寅,詔扈從擾民者從軍律。甲午,幸薊州。乙未,晉及南唐各遣使來覲。夏四月庚子,至燕,備法駕,入自拱辰門,御元和殿,行入閤禮。壬寅,遣人使晉。乙巳,幸留守趙延壽別墅。丙午,晉遣宣徽使楊端、王眺等來問起居。壬子,御便殿,宴晉及諸國使。丙辰,晉遣使進茶藥。壬戌,御昭慶殿,宴南京群臣。癸亥,晉遣使賀端午,以所進節物賜群臣。乙丑,南唐進白龜。五月庚午,以端午宴群臣及諸國使,命回鶻、敦煌二使作本俗舞,俾諸使觀之。庚辰,晉遣使進弓矢。甲申,遣皇子天德及檢校司徒邸用和使晉。戊子,閱騎兵於南郊。六月乙未朔,東京宰相耶律羽之言渤海相大素賢不法,詔僚佐部民舉有才德者代之。丙申,閱步卒於南郊。庚子,晉及轄剌骨只遣使來見。壬寅,駕發燕京,命中書令蕭僧隱部諸道軍於長坐營。癸丑,次奉聖州。甲寅,勞軍士。秋七月己巳,獵猾底烈山。癸酉,朝於皇太后。丙子,從皇太后視人皇王妃疾。戊寅,人皇王妃蕭氏薨。己卯,以安重榮據鎮州叛晉,詔征南將軍柳嚴邊備。丙戌,徙人皇王行宮於其妃薨所。辛卯,晉遣使請行南郊禮,許之。八月己亥,詔東丹吏民為其王倍妃蕭氏服。庚子,阻卜來貢。壬寅,遣使南唐。乙巳,阻卜、黑車子室韋、賃烈等國來貢。南唐遣使求青氈帳,賜之。戊申,以安端私城為白川州。辛亥,鼻骨德使乞賜爵,以其國相授之。甲寅,阻卜來貢。乙卯,置白川州官屬。丙辰,詔以於諧里河、臚朐河之近地,給賜南院歐堇突呂、乙斯勃、北院溫納何剌、三石烈人為農田。九月庚午,侍中崔窮古言:「晉主聞陛下數遊獵,意請節之。」上曰:「朕之畋獵,非徒從樂,所以練習武事也。」乃詔諭之。壬午,邊將奏破吐谷渾,擒其長;詔止誅其首惡及其丁壯,餘並釋之。丙戌,晉遣使貢名馬。戊子,女直及吳越王遣使來貢。冬十月辛丑,遣克郎使吳越,略姑使南唐。庚申,晉遣使貢布,及請親祠南嶽,從之。十一月己巳,南唐遣使奉蠟丸書言晉密事。丁丑,詔有司教民播種紡績。除姊亡妹續之法。十二月壬辰朔,率百僚謁太祖行宮。甲午,燔柴,禮畢,祠於神帳。丙申,遣使使晉。丙辰,詔契丹人授漢官者從漢儀,聽與漢人婚姻。丁巳,詔燕京皇城西南堞建涼殿。是冬,駐蹕於傘淀。
sì nián chūn zhēng yuè rén xū, yǐ yǐ shì pǐn bēi tū guǐ sān bù guān guǎ bù néng zì cún zhě, guān wèi zhī pèi. bǐng zǐ, nán táng qiǎn shǐ lái gòng. gēng chén, niè lá wū kuí bù xiàn dǎng xiàng fú huò shù. jǐ chǒu, zhào dìng zhēng dǎng xiàng gōng.
四年春正月壬戌,以乙室、品卑、突軌三部鰥寡不能自存者,官為之配。丙子,南唐遣使來貢。庚辰,涅剌、烏隗部獻党項俘獲數。己丑,詔定征党項功。
èr yuè bǐng shēn, huáng tài zǐ huò bái zhāng. jiǎ chén, jìn qiǎn shǐ jìn xiāng yào. bǐng zǐ, tiě lí lái gòng. dīng sì, zhào yǒu sī biān shǐ zǔ qí shǒu kè hán shì jī. jǐ wèi, jìn qiǎn yáng yàn xún lái gòng. qiě yán zhèn zhōu ān zhòng róng bá hù zhuàng, suì liú bù qiǎn. shì yuè, jìn zhèn zhōu ān zhòng róng zhí liáo shǐ zhě zhuāi lá.
二月丙申,皇太子獲白獐。甲辰,晉遣使進香藥。丙子,鐵驪來貢。丁巳,詔有司編《始祖奇首可汗事跡》。己未,晉遣楊彥詢來貢。且言鎮州安重榮跋扈狀,遂留不遣。是月,晉鎮州安重榮執遼使者拽剌。
sān yuè, tè shòu huí gú shǐ kuò lǐ yú yuè, bìng cì jīng qí gōng jiàn yī mǎ, yú cì yǒu chà. guǐ yǒu, jìn yǐ xǔ sì nán jiāo, qiǎn shǐ lái xiè, jìn huáng jīn shí yì. xià sì yuè jǐ mǎo, jìn qiǎn shǐ jìn yīng táo.
三月,特授回鶻使闊里于越,並賜旌旗、弓劍、衣馬,餘賜有差。癸酉,晉以許祀南郊,遣使來謝,進黃金十鎰。夏四月己卯,晉遣使進櫻桃。
wǔ yuè gēng chén, tǔ gǔ hún yí lí jǐn sū děng pàn rù jìn. qiǎn dié là wǎng yù jìn jí tài yuán shǒu chén.
五月庚辰,吐谷渾夷離堇蘇等叛入晉。遣牒蠟往諭晉及太原守臣。
liù yuè xīn mǎo, zhèn wǔ jūn jié dù fù shǐ zhào chóng zhú qí jié dù shǐ yē lǜ huà lǐ, yǐ shuò zhōu pàn, fù jìn. bǐng wǔ, mìng xuān huī shǐ niǎo gǔ zhǐ fù shuò zhōu, yǐ bīng wéi qí chéng, yǒu jìn shǐ zhì, qǐng kāi bì, jí wù tīng, yì sòng què xià.
六月辛卯,振武軍節度副使趙崇逐其節度使耶律畫裡,以朔州叛,附晉。丙午,命宣徽使褭古只赴朔州,以兵圍其城,有晉使至,請開壁,即勿聽,驛送闕下。
qiū qī yuè guǐ hài, nán táng qiǎn shǐ fèng là wán shū. bǐng yín, niǎo gǔ zhǐ zòu qǐng qiǎn shǐ zhì shuò lìng jiàng, shǒu zhě yóu jiān bì fú nà. qiě yán jìn yǒu gòng wù. mìng jí yǐ suǒ gòng wù cì gōng chéng jiāng xiào. jǐ sì, yǒu sī zòu shén dào chē yǒu fēng cháo chéng mì, shǐ zhàn zhī, jí. rén shēn, jìn qiǎn shǐ jìn shuǐ jīng yàn.
秋七月癸亥,南唐遣使奉蠟丸書。丙寅,褭古只奏請遣使至朔令降,守者猶堅壁弗納。且言晉有貢物。命即以所貢物賜攻城將校。己巳,有司奏神纛車有蜂巢成蜜,史占之,吉。壬申,晉遣使進水晶硯。
bā yuè guǐ sì, nán táng fèng là wán shū. gēng zǐ, jìn qiǎn shǐ jìn xī gōng zhú shǐ. wú yuè wáng qiǎn shǐ fèng là wán shū.
八月癸巳,南唐奉蠟丸書。庚子,晉遣使進犀弓、竹矢。吳越王遣使奉蠟丸書。
jiǔ yuè rén shēn, yǒu xīng bèi yú jìn fēn. dīng chǒu, xìng guī huà zhōu.
九月壬申,有星孛於晉分。丁丑,幸歸化州。
dōng shí yuè xīn chǒu, yǒu sī zòu yàn jì dà shú. guǐ mǎo, wú yuè wáng qiǎn shǐ lái gòng.
冬十月辛丑,有司奏燕、薊大熟。癸卯,吳越王遣使來貢。
shí yī yuè bǐng yín, jìn yǐ tǎo ān zhòng róng lái gào. gēng wǔ, tǔ gǔ hún qǐng jiàng, qiǎn shǐ fǔ yù. zǔ bo lái gòng, yǐ qí wù cì zuǒ yòu. bǐng zǐ, yā lù jiāng nǚ zhí lái gòng. rén wǔ, yǐ yǒng níng tiān shòu èr jié jí zhēng dàn chóng wǔ dōng zhì là bìng shòu hè, zhe lìng.
十一月丙寅,晉以討安重榮來告。庚午,吐谷渾請降,遣使撫諭。阻卜來貢,以其物賜左右。丙子,鴨淥江女直來貢。壬午,以永寧、天授二節及正旦、重午、冬至、臘並受賀,著令。
shí èr yuè wù zǐ, jìn qiǎn shǐ lái gào shān nán jié dù shǐ ān cóng jìn fǎn. zhào yǐ pián yí tǎo zhī. gēng yín, nán táng qiǎn shǐ fèng là wán shū. wù xū, jìn qiǎn wáng shēng luán lái gòng. wù shēn, jìn yǐ bài ān zhòng róng lái gào, suì qiǎn yáng yàn xún guī. xīn hài, jìn qiǎn shǐ qǐ bà shù bīng, zhào tì yǐn shuò gǔ bān shī. jiǎ yín, gōng bá shuò zhōu, qiǎn kòng hè zhǐ huī shǐ xié lǐ láo jūn. shí niǎo gǔ zhǐ zhàn mò chéng xià, shàng nù, mìng zhū chéng zhōng dīng zhuàng, réng yǐ pàn mín shàng hù sān shí wèi niǎo gǔ zhǐ bù qǔ.
十二月戊子,晉遣使來告山南節度使安從進反。詔以便宜討之。庚寅,南唐遣使奉蠟丸書。戊戌,晉遣王升鸞來貢。戊申,晉以敗安重榮來告,遂遣楊彥詢歸。辛亥,晉遣使乞罷戍兵,詔惕隱朔古班師。甲寅,攻拔朔州,遣控鶴指揮使諧里勞軍。時褭古只戰歿城下,上怒,命誅城中丁壯,仍以叛民上戶三十為褭古只部曲。
wǔ nián chūn zhēng yuè bǐng chén shuò, shàng zài guī huà zhōu, yù xíng diàn shòu qún chén cháo. yǐ zhū dào gòng wù jìn tài hòu jí cì zōng shì bǎi liáo. wù wǔ, zhào qiú zhí yán, běi wáng fǔ láng jūn yē lǜ hǎi sī yīng zhào, zhào duì chēng zhǐ, tè shòu xuān huī shǐ. zhào zhèng shì lìng sēng yǐn děng yǐ qì dān hù fēn tún nán biān. wù chén, jìn hán ān zhòng róng shǒu lái xiàn. shàng shù yù qīn tǎo zhòng róng, zhì shì nǎi zhǐ. guǐ yǒu, qiǎn shǐ shǐ jìn. shì yuè, jìn yǐ shuò zhōu píng, qiǎn shǐ lái hè, suì qiǎn kè shěng shǐ yē lǜ huà gē shǐ jìn, bìng zhì shēng chén lǐ. èr yuè rén chén, shàng jiāng nán xìng, yǐ zhū lù yǒu wèi píng zhě, zhào tài zǐ jí qún chén yì, jiē yuē: jīn xiāng zhèn shuò sān zhōu suī yǐ píng, rán tǔ gǔ hún wèi ān zhòng róng suǒ yòu, yóu wèi guī mìng, yí fā bīng tǎo zhī, yǐ jǐng zhū bù. shàng yuē: zhèng yǔ zhèn hé. suì zhào yǐ míng wáng wēi ēn dài yú yuè xìn ēn wèi xī nán lù zhāo tǎo shǐ yǐ tǎo zhī, qiě yù míng wáng yí xiān liàn xí biān shì, ér hòu zhī guān. jiǎ wǔ, rú nán jīng. qiǎn shǐ shǐ jìn suǒ tǔ gǔ hún pàn zhě. yǐ wèi, bí gǔ dé lái gòng. sān yuè yǐ mǎo shuò, jìn qiǎn qí zhōu fáng yù shǐ sòng huī yè hàn lín chá jiǔ shǐ zhāng yán lái wèn qǐ jū. rùn yuè, zhù bì yáng mén. xià sì yuè jiǎ yín shuò, tiě lí lái gòng, yǐ qí wù fēn cì qún chén. bǐng zǐ, jìn qiǎn shǐ jìn shè liǔ ān mǎ. wǔ yuè wǔ rì wù zǐ, jìn tú zǎi. liù yuè guǐ chǒu shuò, jìn qí wáng zhòng guì qiǎn shǐ lái gòng. dīng sì, tú dǔ gǔ sù sā lái gòng. yǐ chǒu, jìn zhǔ jìng táng cú, zi zhòng guì lì. wù chén, jìn qiǎn shǐ gào āi, chuò cháo qī rì. gēng wǔ, qiǎn shǐ wǎng jìn diào jì. dīng chǒu, wén huáng tài hòu bù yù, shàng chí rù shì, tāng yào bì qīn cháng. réng gào tài zǔ miào, xìng pú sà táng, fàn sēng wǔ wàn rén. qī yuè nǎi yù. qiū qī yuè gēng yín, jìn qiǎn jīn wú wèi dà jiāng jūn liáng yán pàn sì fāng guǎn shì zhū chóng jié lái xiè, shū chēng sūn, bù chēng chén, qiǎn kè shěng shǐ qiáo róng ràng zhī. jǐng yán guǎng dá yuē: xiān dì zé shèng cháo suǒ lì, jīn zhǔ zé wǒ guó zì cè. wèi lín wèi sūn zé kě, fèng biǎo chēng chén zé bù kě. róng hái, jù zòu zhī, shàng shǐ yǒu nán fá zhī yì. xīn mǎo, zǔ bo bí gǔ dé wū gǔ lái gòng. jiāng jūn tà dé lǐ pú gǔ děng lǜ jiàng jiāng xiá dé zhì què, bìng xiàn suǒ huò. dīng wèi, jìn qiǎn shǐ yǐ zǔ mǔ āi lái gào. bā yuè xīn yǒu, nǚ zhí zǔ bo wū gǔ gè gòng fāng wù. jiǎ zǐ, jìn fù xiāng zhōu. wù chén, zhào hé dōng jié dù shǐ liú zhī yuǎn sòng pàn chén wū gǔ zhǐ huī shǐ yóu yān jīng fù què. guǐ yǒu, qiǎn tiān chéng jūn jié dù shǐ xiāo bài shí diào jì yú jìn. jiǔ yuè rén chén, qiǎn shǐ hè jìn dì sì wèi. dōng shí yuè jǐ sì, zhēng zhū dào bīng. qiǎn jiāng jūn mì gǔ dé fá dǎng xiàng. shí yī yuè yǐ wèi, wǔ dìng jūn zòu sōng shēng zǎo. shí èr yuè guǐ hài, jìn qiǎn shǐ lái xiè. shì dōng, zhù bì chì chéng.
五年春正月丙辰朔,上在歸化州,御行殿受群臣朝。以諸道貢物進太后及賜宗室百僚。戊午,詔求直言,北王府郎君耶律海思應詔,召對稱旨,特授宣徽使。詔政事令僧隱等以契丹戶分屯南邊。戊辰,晉函安重榮首來獻。上數欲親討重榮,至是乃止。癸酉,遣使使晉。是月,晉以朔州平,遣使來賀,遂遣客省使耶律化哥使晉,並致生辰禮。二月壬辰,上將南幸,以諸路有未平者,召太子及群臣議,皆曰:「今襄、鎮、朔三州雖已平,然吐谷渾為安重榮所誘,猶未歸命,宜發兵討之,以警諸部。」上曰:「正與朕合。」遂詔以明王隈恩代于越信恩為西南路招討使以討之,且諭明王宜先練習邊事,而後之官。甲午,如南京。遣使使晉索吐谷渾叛者。乙未,鼻骨德來貢。三月乙卯朔,晉遣齊州防禦使宋暉業、翰林茶酒使張言來問起居。閏月,駐蹕陽門。夏四月甲寅朔,鐵驪來貢,以其物分賜群臣。丙子,晉遣使進射柳鞍馬。五月五日戊子,禁屠宰。六月癸丑朔,晉齊王重貴遣使來貢。丁巳,徒睹古、素撒來貢。乙丑,晉主敬瑭殂,子重貴立。戊辰,晉遣使告哀,輟朝七日。庚午,遣使往晉弔祭。丁丑,聞皇太后不豫,上馳入侍,湯藥必親嘗。仍告太祖廟,幸菩薩堂,飯僧五萬人。七月乃愈。秋七月庚寅,晉遣金吾衛大將軍梁言、判四方館事朱崇節來謝,書稱孫,不稱臣,遣客省使喬榮讓之。景延廣答曰:「先帝則聖朝所立,今主則我國自冊。為鄰為孫則可,奉表稱臣則不可。」榮還,具奏之,上始有南伐之意。辛卯,阻卜、鼻骨德、烏古來貢。將軍闥德里、蒲骨等率降將轄德至闕,並獻所獲。丁未,晉遣使以祖母哀來告。八月辛酉,女直、阻卜、烏古各貢方物。甲子,晉復襄州。戊辰,詔河東節度使劉知遠送叛臣烏古指揮使由燕京赴闕。癸酉,遣天城軍節度使蕭拜石弔祭於晉。九月壬辰,遣使賀晉帝嗣位。冬十月己巳,征諸道兵。遣將軍密骨德伐党項。十一月乙未,武定軍奏松生棗。十二月癸亥,晉遣使來謝。是冬,駐蹕赤城。
liù nián chūn èr yuè yǐ mǎo, jìn qiǎn shǐ jìn xiān dì yí wù. xīn yǒu, jìn qiǎn shǐ qǐng jū biàn, cóng zhī. sān yuè jǐ mǎo shuò, wú yuè wáng qiǎn shǐ lái gòng. jiǎ shēn, méi lǐ chuǎn yǐn lái guī. wù zǐ, nán táng qiǎn shǐ fèng là wán shū. dīng wèi, jìn zhì biàn, qiǎn shǐ lái xiè. xià sì yuè wù shēn shuò, rì yǒu shí zhī. wǔ yuè jǐ hài, qiǎn shǐ rú jìn zhì shēng chén lǐ. liù yuè dīng wèi shuò, tiě lí lái gòng. jǐ wèi, xī chú gǔ lǐ bù jìn bái shè. xīn yǒu, mò zhōu jìn bái què. jìn qiǎn shǐ gòng jīn.
六年春二月乙卯,晉遣使進先帝遺物。辛酉,晉遣使請居汴,從之。三月己卯朔,吳越王遣使來貢。甲申,梅里喘引來歸。戊子,南唐遣使奉蠟丸書。丁未,晉至汴,遣使來謝。夏四月戊申朔,日有食之。五月己亥,遣使如晉致生辰禮。六月丁未朔,鐵驪來貢。己未,奚鋤骨里部進白麝。辛酉,莫州進白鵲。晉遣使貢金。
qiū bā yuè dīng wèi shuò, jìn fù gòng jīn. jǐ wèi, rú fèng shèng zhōu. jìn qiǎn qí zi yán xù lái cháo. dōng shí yī yuè xīn mǎo, shàng jīng liú shǒu yē lǜ dí niǎn dé jìn dié, zhī yǒu èr xīn. jiǎ chén, tiě lí lái gòng. shí èr yuè dīng wèi, rú nán jīng, yì fá jìn. mìng zhào yán shòu zhào yán zhāo ān duān jiě lǐ děng yóu cāng héng yì dìng fēn dào ér jìn, dà jūn jì zhī. shì suì, yáng yàn zhāo qǐng yí zhèn nài luò jí xīn zhèn, cóng zhī.
秋八月丁未朔,晉復貢金。己未,如奉聖州。晉遣其子延煦來朝。冬十一月辛卯,上京留守耶律迪輦得晉諜,知有二心。甲辰,鐵驪來貢。十二月丁未,如南京,議伐晉。命趙延壽、趙延昭、安端、解里等由滄、恆、易、定分道而進,大軍繼之。是歲,楊彥昭請移鎮奈濼及新鎮,從之。
qī nián chūn zhēng yuè jiǎ xū shuò, zhào yán shòu yán zhāo lǜ qián fēng wǔ wàn qí cì rén qiū. bǐng zǐ, ān duān rù yàn mén, wéi xīn dài. jǐ mǎo, zhào yán shòu wéi bèi zhōu, qí jūn xiào shào kē kāi nán mén nà liáo bīng, tài shǒu wú luán tóu jǐng sǐ. jǐ chǒu, cì yuán chéng, shòu yán shòu wèi bó děng zhōu jié dù shǐ, fēng wèi wáng, lǜ suǒ bù tún nán lè. bǐng shēn, qiǎn bīng gōng lí yáng, jìn zhāng yàn zé lái jù. xīn chǒu, jìn qiǎn shǐ lái xiū jiù hǎo, zhào gē hé běi zhū zhōu, jí qiǎn sāng wéi hàn jǐng yán guǎng lái yì.
七年春正月甲戌朔,趙延壽、延昭率前鋒五萬騎次任丘。丙子,安端入雁門,圍忻、代。己卯,趙延壽圍貝州,其軍校邵珂開南門納遼兵,太守吳巒投井死。己丑,次元城,授延壽魏、博等州節度使,封魏王,率所部屯南樂。丙申,遣兵攻黎陽,晉張彥澤來拒。辛丑,晉遣使來修舊好,詔割河北諸州,及遣桑維翰、景延廣來議。
èr yuè jiǎ chén shuò, gōng bó zhōu, cì shǐ zhōu rú yǐ chéng jiàng. jìn píng lú jūn jié dù shǐ yáng guāng yuǎn mì dào liáo shī zì mǎ jiā kǒu jì hé. jìn jiāng jǐng yán guǎng mìng shí bīn shǒu má jiā kǒu, bái zài róng shǒu mǎ jiā kǒu. wèi jǐ, zhōu rú yǐn liáo jūn má dá yíng yú hé dōng, gōng yùn zhōu běi jīn, yǐ yīng guāng yuǎn. jìn qiǎn lǐ shǒu zhēn huáng fǔ yù liáng hàn zhāng xuē huái ràng jiāng bīng wàn rén, yuán hé shuǐ lù jù jìn. liáo jūn wéi jìn bié jiāng yú qī chéng, jìn zhǔ zì jiāng jiù zhī, liáo shī jiě qù. shǒu zhēn děng zhì mǎ jiā kǒu, má dá qiǎn bù zú wàn rén zhú yíng lěi, qí bīng wàn rén shǒu yú wài, yú bīng tún hé xī. dù wèi yǐ, jìn bīng báo zhī, liáo jūn bù lì.
二月甲辰朔,攻博州,刺史周儒以城降。晉平盧軍節度使楊光遠密道遼師自馬家口濟河。晉將景延廣命石斌守麻家口,白再榮守馬家口。未幾,周儒引遼軍麻答營於河東,攻鄆州北津,以應光遠。晉遣李守貞、皇甫遇、梁漢璋、薛懷讓將兵萬人,緣河水陸俱進。遼軍圍晉別將於戚城,晉主自將救之,遼師解去。守貞等至馬家口,麻答遣步卒萬人築營壘,騎兵萬人守於外,餘兵屯河西。渡未已,晉兵薄之,遼軍不利。
sān yuè guǐ yǒu shuò, zhào yán shòu yán: jìn zhū jūn yán hé zhì shān, jiē wèi qiè bù gǎn zhàn. ruò lǜ dà bīng zhí dǐ chán yuān, jù qí qiáo liáng, jìn bì kě qǔ. shì rì, jìn bīng zhù chán yuān, qí qián jūn gāo xíng zhōu zài qī chéng. nǎi mìng yán shòu yán zhāo yǐ shù wàn qí chū xíng zhōu yòu, shàng yǐ jīng bīng chū qí zuǒ. zhàn zhì mù, shàng fù yǐ jìn qí tū qí zhōng jūn, jìn jūn bù néng zhàn. huì yǒu dié zhě yán jìn jūn dōng miàn shù shǎo, yán hé chéng shān bù gù, nǎi jí jī qí dōng piān, zhòng jiē bēn kuì. zòng bīng zhuī jí, suì dà bài zhī. rén wǔ, liú zhào yán zhāo shǒu bèi zhōu, xǐ suǒ fú hù yú nèi dì. xià sì yuè guǐ chǒu, hái cì nán jīng. xīn wèi, rú liáng xíng. wǔ yuè guǐ yǒu, yē lǜ bá lǐ dé zòu pò dé zhōu, qín cì shǐ yǐn jū fán jí jiāng lì èr shí qī rén.
三月癸酉朔,趙延壽言:「晉諸軍沿河置柵,皆畏怯不敢戰。若率大兵直抵澶淵,據其橋樑,晉必可取。」是日,晉兵駐澶淵,其前軍高行周在戚城。乃命延壽、延昭以數萬騎出行周右,上以精兵出其左。戰至暮,上復以勁騎突其中軍,晉軍不能戰。會有諜者言晉軍東面數少,沿河城柵不固,乃急擊其東偏,眾皆奔潰。縱兵追及,遂大敗之。壬午,留趙延昭守貝州,徙所俘戶於內地。夏四月癸丑,還次南京。辛未,如涼陘。五月癸酉,耶律拔里得奏破德州,擒刺史尹居璠及將吏二十七人。
liù yuè jiǎ chén, hēi chē zi shì lái gòng. yǐ sì, rèn méi lǐ yào lǐ děng guó lái gòng. qiū qī yuè jǐ mǎo, jìn yáng guāng yuǎn qiǎn rén fèng là wán shū. xīn mǎo, jìn qiǎn zhāng huī fèng biǎo qǐ hé, liú huī bù qiǎn. bā yuè xīn yǒu, huí gú qiǎn shǐ qǐng hūn, bù xǔ. shì yuè, jìn zhèn zhōu bīng lái xí fēi hú, dà tóng jūn jié dù shǐ yē lǜ kǒng ā zhàn bài zhī.
六月甲辰,黑車子室來貢。乙巳,紝沒里、要里等國來貢。秋七月己卯,晉楊光遠遣人奉蠟丸書。辛卯,晉遣張暉奉表乞和,留暉不遣。八月辛酉,回鶻遣使請婚,不許。是月,晉鎮州兵來襲飛狐,大同軍節度使耶律孔阿戰敗之。
jiǔ yuè gēng wǔ shuò, běi xìng. dōng shí yuè dīng wèi, bí gǔ dé lái gòng. rén xū, tiān shòu jié, zhū guó jìn hè, wéi jìn bù zhì.
九月庚午朔,北幸。冬十月丁未,鼻骨德來貢。壬戌,天授節,諸國進賀,惟晉不至。
shí yī yuè rén shēn, zhào zhēng zhū dào bīng, yǐ rùn yuè shuò huì wēn yú hé běi.
十一月壬申,詔征諸道兵,以閏月朔會溫榆河北。
shí èr yuè guǐ mǎo, nán fá. jiǎ zǐ, cì gǔ běi kǒu. rùn yuè jǐ sì shuò, yuè zhū dào bīng yú wēn yú hé. jǐ mǎo, wéi héng zhōu, xià qí jiǔ xiàn.
十二月癸卯,南伐。甲子,次古北口。閏月己巳朔,閱諸道兵於溫榆河。己卯,圍恆州,下其九縣。
bā nián chūn zhēng yuè gēng zǐ, fēn bīng gōng xíng míng cí sān zhōu, shā lüè dài jǐn. rù yè dōu jìng. zhāng cóng ēn mǎ quán jié ān shěn qí bīng xī chén yú xiāng zhōu ān yáng shuǐ zhī nán. huáng fǔ yù yǔ pú zhōu cì shǐ mù róng yàn chāo jiāng bīng qiān qí lái chān liáo jūn. zhì yè dōu, yù liáo jūn shù wàn, qiě zhàn qiě què, zhì yú lín diàn. liáo jūn jì zhì, yù yǔ yàn chāo lì zhàn bǎi yú hé, yù mǎ bì, bù zhàn, shěn qí yǐn qí bīng yú shuǐ yǐ jiù, liáo jūn nǎi hái. èr yuè, wéi wèi, jìn jiāng dù zhòng wēi lǜ bīng lái jiù. wù zǐ, jìn jiāng zhé cóng ruǎn xiàn shèng zhōu. sān yuè wù xū, shī bá qí zhōu, shā qí cì shǐ shěn bīn. gēng zǐ, dù zhòng wēi lǐ shǒu zhēn gōng tài zhōu. wù zǐ, zhào yán shòu lǜ qián fēng báo tài chéng. jǐ wèi, zhòng wēi shǒu zhēn yǐn bīng nán dùn, zhuī zhì yáng chéng, dà bài zhī. fù yǐ bù zú wèi fāng zhèn lái jù, yǔ zhàn èr shí yú hé. rén xū, fù bó zhàn shí yú lǐ. guǐ hài, wéi jìn bīng yú bái tuán wèi cūn. jìn bīng xià lù jiǎo wèi yíng. shì xī dà fēng. zhì shǔ, mìng tiě yào jūn xià mǎ, bá qí lù jiǎo, fèn duǎn bīng rù jī. shùn fēng zòng huǒ yáng chén, yǐ zhù qí shì. jìn jūn dà hū yuē: dōu zhāo tǎo hé bù yòng bīng, lìng shì zú tú sǐ! zhū jiāng jiē fèn chū zhàn. zhāng yàn zé yào yuán fú huáng fǔ yù chū bīng dà zhàn, zhū jiāng jì zhì, liáo jūn què shù bǎi bù. fēng yì shén, zhòu huì rú yè. fú yàn qīng yǐ wàn qí héng jī liáo jūn, lǜ bù zú bìng jìn, liáo jūn bù lì. shàng chéng xī chē tuì shí yú lǐ, jìn zhuī bīng jí, huò yī tuó tuó chéng zhī nǎi guī. jìn bīng tuì bǎo dìng zhōu. xià sì yuè jiǎ shēn, hái cì nán jīng, zhàng zhàn bù lì zhě gè shù bǎi. gēng yín, yàn jiāng shì yú yuán hé diàn. guǐ sì, rú liáng xíng. liù yuè wù chén, huí gú lái gòng. xīn wèi, tǔ gǔ hún bí gǔ dé jiē lái gòng. xīn sì, hēi chē zi shì wéi lái gòng. dīng hài, zhào yán shòu zòu jìn bīng xí gāo yáng, shù jiāng jī zǒu zhī. qiū qī yuè yǐ mǎo, liè píng dì sōng lín. jìn qiǎn mèng shǒu zhōng fèng biǎo qǐng hé, réng yǐ qián shì dá zhī. bā yuè jǐ sì, zhào shì wèi xiāo sù sā yuè qún mù yú běi xíng. jiǔ yuè rén yín, cì chì shān, yàn cóng chén, wèn jūn guó yào wù, duì yuē: jūn guó zhī wù, ài mín wèi běn. mín fù zé bīng zú, bīng zú zé guó qiáng. shàng yǐ wèi rán. xīn yǒu, hái shàng jīng. dōng shí yuè xīn wèi, cí mù yè shān. shí yī yuè wù xū, nǚ zhí tiě lí lái gòng. shí èr yuè guǐ hài shuò, cháo yè tài zǔ xíng gōng. yǐ chǒu, yún zhōu jié dù shǐ yē lǜ kǒng ā huò jìn dié zhě. wù chén, là, cì zhū guó gòng shǐ yī mǎ.
八年春正月庚子,分兵攻邢、洺、磁三州,殺掠殆盡。入鄴都境。張從恩、馬全節、安審琦兵悉陳於相州安陽水之南。皇甫遇與濮州刺史慕容彥超將兵千騎來覘遼軍。至鄴都,遇遼軍數萬,且戰且卻,至榆林店。遼軍繼至,遇與彥超力戰百餘合,遇馬斃,步戰,審琦引騎兵逾水以救,遼軍乃還。二月,圍魏,晉將杜重威率兵來救。戊子,晉將折從阮陷勝州。三月戊戌,師拔祁州,殺其刺史沈斌。庚子,杜重威、李守貞攻泰州。戊子,趙延壽率前鋒薄泰城。己未,重威、守貞引兵南遁,追至陽城,大敗之。復以步卒為方陣來拒,與戰二十餘合。壬戌,復搏戰十餘里。癸亥,圍晉兵於白團衛村。晉兵下鹿角為營。是夕大風。至曙,命鐵鷂軍下馬,拔其鹿角,奮短兵入擊。順風縱火揚塵,以助其勢。晉軍大呼曰:「都招討何不用兵,令士卒徒死!」諸將皆奮出戰。張彥澤、藥元福、皇甫遇出兵大戰,諸將繼至,遼軍卻數百步。風益甚,晝晦如夜。符彥卿以萬騎橫擊遼軍,率步卒並進,遼軍不利。上乘奚車退十餘里,晉追兵急,獲一橐駝乘之乃歸。晉兵退保定州。夏四月甲申,還次南京,杖戰不力者各數百。庚寅,宴將士於元和殿。癸巳,如涼陘。六月戊辰,回鶻來貢。辛未,吐谷渾、鼻骨德皆來貢。辛巳,黑車子室韋來貢。丁亥,趙延壽奏晉兵襲高陽,戍將擊走之。秋七月乙卯,獵平地松林。晉遣孟守中奉表請和,仍以前事答之。八月己巳,詔侍衛蕭素撒閱群牧於北陘。九月壬寅,次赤山,宴從臣,問軍國要務,對曰:「軍國之務,愛民為本。民富則兵足,兵足則國強。」上以為然。辛酉,還上京。冬十月辛未,祠木葉山。十一月戊戌,女直、鐵驪來貢。十二月癸亥朔,朝謁太祖行宮。乙丑,雲州節度使耶律孔阿獲晉諜者。戊辰,臘,賜諸國貢使衣馬。
jiǔ nián chūn zhēng yuè gēng zǐ, huí gú lái gòng. dīng wèi, nǚ zhí lái gòng.
九年春正月庚子,回鶻來貢。丁未,女直來貢。
èr yuè wù chén, bí gǔ dé zòu jūn jí. sān yuè yǐ hài, tǔ gǔ hún qiǎn jūn xiào xù liè xiàn shēng kǒu qiān hù, shòu xù liè jiǎn xiào sī kōng.
二月戊辰,鼻骨德奏軍籍。三月乙亥,吐谷渾遣軍校恤烈獻生口千戶,授恤烈檢校司空。
xià sì yuè xīn yǒu shuò, tǔ gǔ hún bái kě jiǔ lái fù. shì yuè, rú liáng xíng.
夏四月辛酉朔,吐谷渾白可久來附。是月,如涼陘。
wǔ yuè gēng xū, jìn yì zhōu shù jiāng sūn fāng jiǎn qǐng nèi fù.
五月庚戌,晉易州戍將孫方簡請內附。
liù yuè wù zǐ, yè zǔ líng, gèng bì shén diàn wèi zhǎng sī. qiū qī yuè xīn hài, zhào zhēng zhū dào bīng, gǎn shāng hé jià zhě, yǐ jūn fǎ lùn. guǐ chǒu, nǚ zhí lái gòng. yǐ mǎo, yǐ zǔ bo qiú zhǎng hé lá wèi běn bù yí lí jǐn. bā yuè bǐng yín, wū gǔ lái gòng. shì yuè, zì jiāng nán fá.
六月戊子,謁祖陵,更閟神殿為長思。秋七月辛亥,詔征諸道兵,敢傷禾稼者,以軍法論。癸丑,女直來貢。乙卯,以阻卜酋長曷剌為本部夷離堇。八月丙寅,烏古來貢。是月,自將南伐。
jiǔ yuè rén chén, yuè zhū dào bīng yú yú yáng xī zǎo lín diàn. shì yuè, zhào yán shòu yǔ jìn zhāng yàn zé zhàn yú dìng zhōu, bài zhī.
九月壬辰,閱諸道兵於漁陽西棗林淀。是月,趙延壽與晉張彥澤戰於定州,敗之。
dōng shí yī yuè wù zǐ shuò, jìn wéi zhèn zhōu. bǐng shēn, xiān qiǎn hòu qí bào jìn bīng zhì, qiǎn jīng bīng duàn hé qiáo, jìn bīng tuì bǎo wǔ qiáng. nán yuàn dài wáng dí niǎn jiāng jūn gāo mó hàn fēn bīng yóu yíng zhōu jiān dào yǐ jìn, dù zhòng wēi qiǎn bèi zhōu jié dù shǐ liáng hàn zhāng lǜ zhòng lái jù. yǔ zhàn, dà bài zhī, shā liáng hàn zhāng. dù zhòng wēi zhāng yàn zé yǐn bīng jù zhōng dù qiáo, zhào yán shòu yǐ bù zú qián jī, gāo yàn wēn yǐ qí bīng chéng zhī, zhuī bēn zhú běi, jiāng shī shù wàn, zhǎn qí jiāng wáng qīng, sòng yàn yún duò shuǐ sǐ. zhòng wēi děng tuì bǎo zhōng dù zhài. yì wǔ jūn jié dù shǐ lǐ yīn yǐ chéng jiàng, suì jìn bīng, jiā hū tuó ér yíng. qù zhōng dù zhài sān lǐ, fēn bīng wéi zhī. yè zé liè qí huán shǒu, zhòu zé chū bīng chāo lüè. fù mìng dà nèi tì yǐn yē lǜ shuò gǔ lǐ jí zhào yán shòu fēn bīng wéi shǒu, zì jiāng qí zú yè dù hé chū qí hòu. gōng xià luán chéng, jiàng qí zú shù qiān. fēn qiǎn jiāng shì jù qí yào hài. yú shì jūn zhōng yù bèi jūn shí, sān rì bù dé jǔ yān huǒ, dàn huò jìn rén, jí qíng ér zòng zhī. zhū kuì yùn jiàn zhě jiē qì ér zǒu. yú shì jìn bīng nèi wài gé jué, shí jǐn shì qióng.
冬十一月戊子朔,進圍鎮州。丙申,先遣候騎報晉兵至,遣精兵斷河橋,晉兵退保武強。南院大王迪輦、將軍高模翰分兵由瀛州間道以進,杜重威遣貝州節度使梁漢璋率眾來拒。與戰,大敗之,殺梁漢璋。杜重威、張彥澤引兵據中渡橋,趙延壽以步卒前擊,高彥溫以騎兵乘之,追奔逐北,殭屍數萬,斬其將王清,宋彥筠墮水死。重威等退保中渡寨。義武軍節度使李殷以城降,遂進兵,夾滹沱而營。去中渡寨三里,分兵圍之。夜則列騎環守,晝則出兵抄掠。復命大內惕隱耶律朔骨里及趙延壽分兵圍守,自將騎卒夜渡河出其後。攻下欒城,降騎卒數千。分遣將士據其要害。於是軍中預備軍食,三日不得舉煙火,但獲晉人,即黥而縱之。諸饋運見者皆棄而走。於是晉兵內外隔絕,食盡勢窮。
shí èr yuè bǐng yín, dù zhòng wēi lǐ shǒu zhēn zhāng yàn zé děng lǜ suǒ bù èr shí wàn zhòng lái jiàng. shàng yōng shù wàn qí, lín dà fù, lì mǎ yǐ shòu zhī. shòu zhòng wēi shǒu tài fù yè dōu liú shǒu, shǒu zhēn tiān píng jūn jié dù shǐ, yú gè lǐng jiù zhí. fēn jiàng zú zhī bàn fù zhòng wēi, bàn yǐ lì zhào yán shòu. mìng yù shǐ dài fū jiě lǐ jiān jūn fù guì ér zhāng yàn zé chí zhào rù biàn, yù jìn dì mǔ lǐ shì, yǐ ān qí yì, qiě zhào sāng wéi hàn jǐng yán guǎng xiān lái. liú qí bīng qiān rén shǒu wèi, zì lǜ dà jūn ér nán. rén shēn, jiě lǐ děng zhì biàn, jìn dì zhòng guì sù fú bài mìng, yú mǔ lǐ shì fèng biǎo qǐng zuì. chū, zhòng guì jué hé hǎo, wéi hàn shù jiàn zhǐ zhī, bù cóng, zhì shì yàn zé shā wéi hàn, dài yán zì jīng sǐ. zhào shōu zàng zhī, fù qí tián yuán dì zhái, réng hòu xù qí jiā. jiǎ xū, yàn zé qiān zhòng guì jí qí mǔ ruò qī yú kāi fēng fǔ shǔ, yǐ kòng hè zhǐ huī shǐ lǐ róng dū bīng wèi zhī. rén wǔ, cì chì gāng. zhòng guì jǔ zú chū fēng qiū mén, gǎo suǒ qiān yáng yǐ dài. shàng bù rěn lín shì, mìng gǎi guǎn fēng chán sì. jìn bǎi guān gǎo yī shā mào, fǔ fú dài zuì. shàng yuē: qí zhǔ fù ēn, qí chén hé zuì. mìng lǐng zhí rú gù, jí shòu ān shū qiān jīn wú wèi shàng jiāng jūn. shū qiān chū bān dú lì, shàng yuē: rǔ xíng zhōu zhī qǐng, zhèn suǒ bù wàng. nǎi jiā zhèn guó jūn jié dù shǐ, gài zài xíng cháng mì qǐng nèi fù yě. jiāng jūn kāng xiáng zhí jǐng yán guǎng lái xiàn, zhào yǐ yá chóu shù qí zuì, fán bā, zhí sòng dōu, dào zì shā.
十二月丙寅,杜重威、李守貞、張彥澤等率所部二十萬眾來降。上擁數萬騎,臨大阜,立馬以受之。授重威守太傅、鄴都留守,守貞天平軍節度使,餘各領舊職。分降卒之半付重威,半以隸趙延壽。命御史大夫解里、監軍傅桂兒、張彥澤持詔入汴,諭晉帝母李氏,以安其意,且召桑維翰、景延廣先來。留騎兵千人守魏,自率大軍而南。壬申,解里等至汴,晉帝重貴素服拜命,輿母李氏奉表請罪。初,重貴絕和好,維翰數諫止之,不從,至是彥澤殺維翰,紿言自經死。詔收葬之,復其田園第宅,仍厚恤其家。甲戌,彥澤遷重貴及其母若妻於開封府署,以控鶴指揮使李榮督兵衛之。壬午,次赤岡。重貴舉族出封丘門,稿索牽羊以待。上不忍臨視,命改館封禪寺。晉百官縞衣紗帽,俯伏待罪。上曰:「其主負恩,其臣何罪。」命領職如故,即授安叔千金吾衛上將軍。叔千出班獨立,上曰:「汝邢州之請,朕所不忘。」乃加鎮國軍節度使,蓋在邢嘗密請內附也。將軍康祥執景延廣來獻,詔以牙籌數其罪,凡八,縶送都,道自殺。
dà tóng yuán nián chūn zhēng yuè dīng hài shuò, bèi fǎ jià rù biàn, yù chóng yuán diàn shòu bǎi guān hè. wù zǐ, yǐ shū mì fù shǐ liú mǐn quán zhī kāi fēng fǔ, shā qín jì mín lǐ yàn shēn jí zhèng zhōu fáng yù shǐ yáng chéng xūn, yǐ qí dì chéng xìn wèi píng lú jūn jié dù shǐ, xí fù jué. chū, yáng guāng yuǎn zài qīng zhōu qiú nèi fù, qí zi chéng xūn bù tīng, shā qí pàn guān qiū tāo jí dì chéng zuò děng zì guī yú jìn, gù zhū zhī. jǐ chǒu, yǐ zhāng yàn zé shàn xǐ zhòng guì kāi fēng, shā sāng wéi hàn, zòng bīng dà lüè, bù dào, zhǎn yú shì. jìn rén luán shí zhī. xīn mǎo, jiàng zhòng guì wèi chóng lù dài fū jiǎn xiào tài wèi, fēng fù yì hóu. guǐ sì, yǐ zhāng lì wèi píng zhāng shì, jìn lǐ sōng wèi shū mì shǐ, féng dào wèi tài fù, hé níng wèi hàn lín xué shì, zhào yíng wèi tài zǐ tài bǎo, liú xù shǒu tài bǎo, féng yù wèi tài zǐ shǎo bǎo. guǐ mǎo, qiǎn zhào yíng féng yù lǐ yàn tāo jiāng sān bǎi qí sòng fù yì hóu jí qí mǔ lǐ shì tài fēi ān shì qī féng shì dì zhòng ruì zi yán xù yán bǎo děng yú huáng lóng fǔ ān zhì. réng yǐ qí gōng nǚ wǔ shí rén nèi huàn sān rén dōng xī bān wǔ shí rén yī guān yī rén kòng hè sì rén páo dīng qī rén chá jiǔ sī sān rén yí luán sān rén jiàn zú shí rén cóng zhī. èr yuè dīng sì shuò, jiàn guó hào dà liáo, dà shè, gǎi yuán dà tóng. shēng zhèn zhōu wèi zhōng jīng. yǐ zhào yán shòu wèi dà chéng xiàng jiān zhèng shì lìng shū mì shǐ zhōng jīng liú shǒu, zhōng wài guān liáo jiāng shì jué shǎng yǒu chà. xīn wèi, hé dōng jié dù shǐ běi píng wáng liú zhī yuǎn zì lì wèi dì, guó hào hàn. zhào yǐ gěng chóng měi wèi zhāo yì jūn jié dù shǐ, gāo táng yīng wèi zhāo dé jūn jié dù shǐ, cuī tíng xūn wèi hé yáng jūn jié dù shǐ, fēn jù yào dì.
大同元年春正月丁亥朔,備法駕入汴,御崇元殿受百官賀。戊子,以樞密副使劉敏權知開封府,殺秦繼旻、李彥紳及鄭州防禦使楊承勛,以其弟承信為平盧軍節度使,襲父爵。初,楊光遠在青州求內附,其子承勛不聽,殺其判官丘濤及弟承祚等自歸於晉,故誅之。己丑,以張彥澤擅徙重貴開封,殺桑維翰,縱兵大掠,不道,斬於市。晉人臠食之。辛卯,降重貴為崇祿大夫、檢校太尉,封負義侯。癸巳,以張礪為平章事,晉李崧為樞密使,馮道為太傅,和凝為翰林學士,趙瑩為太子太保,劉昫守太保,馮玉為太子少保。癸卯,遣趙瑩、馮玉、李彥韜將三百騎送負義侯及其母李氏、太妃安氏、妻馮氏、弟重睿、子延煦、延寶等於黃龍府安置。仍以其宮女五十人、內宦三人、東西班五十人、醫官一人、控鶴四人、庖丁七人、茶酒司三人、儀鸞三人、健卒十人從之。二月丁巳朔,建國號大遼,大赦,改元大同。升鎮州為中京。以趙延壽為大丞相兼政事令、樞密使、中京留守,中外官僚將士爵賞有差。辛未,河東節度使北平王劉知遠自立為帝,國號漢。詔以耿崇美為昭義軍節度使,高唐英為昭德軍節度使,崔廷勛為河陽軍節度使,分據要地。
sān yuè bǐng xū shuò, yǐ xiāo hàn wèi xuān wǔ jūn jié dù shǐ, cì jiāng lì jué shǎng yǒu chà. rén yín, jìn zhū sī liáo lì pín yù huàn sì fāng jì bǎi gōng tú jí lì xiàng shí jīng tóng rén míng táng kè lòu tài cháng lè pǔ zhū gōng xiàn lǔ bù fǎ wù jí kǎi zhàng, xī sòng shàng jīng. cí zhōu shuài liáng huī yǐ xiāng zhōu jiàng hàn, jǐ yǒu, mìng gāo táng yīng tǎo zhī. xià sì yuè bǐng chén shuò, fā zì biàn zhōu, yǐ féng dào lǐ sōng hé níng lǐ huàn xú tái fú zhāng lì děng cóng xíng. cì chì gāng, yè yǒu shēng rú léi, qǐ yú yù wò, dà xīng fù yǔn yú qí gǔ qián. yǐ chǒu, jì lí yáng dù, gù wèi shì chén yuē: zhèn cǐ xíng yǒu sān shī: zòng bīng lüè chú sù, yī yě kuò mín sī cái, èr yě bù jù qiǎn zhū jié dù hái zhèn, sān yě. huáng tài dì qiǎn shǐ wèn jūn qián shì, shàng bào yuē: chū yǐ bīng èr shí wàn jiàng dù zhòng wēi zhāng yàn zé, xià zhèn zhōu. jí rù biàn, shì qí guān shǔ jù yuán zhě shěng zhī, dāng qí cái zhě rèn zhī. sī shǔ suī cún, guān lì fèi duò, yóu chú fēi zhī hòu, tú yǒu kòng cháo. jiǔ jīng lí luàn, yī zhì yú cǐ. suǒ zài dào zéi tún jié, tǔ gōng bù xī, kuì xiǎng fēi shí, mín bù kān mìng. hé dōng shàng wèi guī mìng, xī lù qiú shuài yì xiāng dǎng fù, sù yè yǐ sī, zhì zhī zhī shù, wéi tuī xīn shù liáo hé xié jūn qíng fǔ suī bǎi xìng sān zhě ér yǐ. jīn suǒ guī shùn fán qī shí liù chù, dé hù yī bǎi jiǔ wàn bǎi yī shí bā. fēi biàn zhōu yán rè, shuǐ tǔ nán jū, zhǐ dé yī nián, tài píng kě zhǐ zhǎng ér zhì. qiě gǎi zhèn zhōu wèi zhōng jīng, yǐ bèi xún xìng. yù fá hé dōng, gū qí bié tú. qí gài rú cǐ. wù chén, cì gāo yì, bù yù. dīng chǒu, bēng yú luán chéng, nián sì shí liù. shì suì jiǔ yuè rén zǐ shuò, zàng yú fèng shān, líng yuē huái líng, miào hào tài zōng. tǒng hé èr shí liù nián qī yuè, shàng zūn shì xiào wǔ huáng dì. zhòng xī èr shí yī nián jiǔ yuè, zēng shì xiào wǔ huì wén huáng dì.
三月丙戌朔,以蕭翰為宣武軍節度使,賜將吏爵賞有差。壬寅,晉諸司僚吏、嬪御、宦寺、方技、百工、圖籍、曆象、石經、銅人、明堂刻漏、太常樂譜、諸宮縣、鹵簿、法物及鎧仗,悉送上京。磁州帥梁暉以相州降漢,己酉,命高唐英討之。夏四月丙辰朔,發自汴州,以馮道、李崧、和凝、李浣、徐台符、張礪等從行。次赤岡,夜有聲如雷,起於御幄,大星復隕於旗鼓前。乙丑,濟黎陽渡,顧謂侍臣曰:「朕此行有三失:縱兵掠芻粟,一也;括民私財,二也;不遽遣諸節度還鎮,三也。」皇太弟遣使問軍前事,上報曰:「初以兵二十萬降杜重威、張彥澤,下鎮州。及入汴,視其官屬具員者省之,當其才者任之。司屬雖存,官吏廢墮,猶雛飛之後,徒有空巢。久經離亂,一至於此。所在盜賊屯結,土功不息,饋餉非時,民不堪命。河東尚未歸命,西路酋帥亦相黨附,夙夜以思,制之之術,惟推心庶僚、和協軍情、撫綏百姓三者而已。今所歸順凡七十六處,得戶一百九萬百一十八。非汴州炎熱,水土難居,止得一年,太平可指掌而致。且改鎮州為中京,以備巡幸。欲伐河東,姑俟別圖。其概如此。」戊辰,次高邑,不豫。丁丑,崩於欒城,年四十六。是歲九月壬子朔,葬於鳳山,陵曰懷陵,廟號太宗。統和二十六年七月,上尊諡孝武皇帝。重熙二十一年九月,增諡孝武惠文皇帝。
zàn yuē: tài zōng fǔ dìng duō fāng, yuǎn jìn xiàng huà. jiàn guó hào, bèi diǎn zhāng, zhì yú lí shù zhèng, yuè míng shí, lù qiú tú, jiào gēng zhī, pèi guān guǎ. qiú zhí yán zhī shì, dé láng jūn hǎi sī, jí zhuó xuān huī. jiā táng zhāng jìng dá zhōng yú qí jūn, zú yǐ lǐ zàng. chuò yóu yù ér nà sān kè zhī qīng, mǐn shì zú ér xià xiū yǎng zhī lìng. qīn zhēng jìn guó, zhòng guì miàn fù. sī kě wèi wēi dé jiān hóng, yīng lüè jiān jiàn zhě yǐ. rù biàn zhī hòu, wú jǐ wēi zhī jiāo, yǒu sān shī zhī xùn. chuán chēng zhèng bó zhī shàn chù shèng, shū jìn qín shì zhī néng huǐ guò, tài zōng gài jiān yǒu zhī, qí zhuō yǐ hū!
贊曰:太宗甫定多方,遠近向化。建國號,備典章,至於厘庶政,閱名實,錄囚徒,教耕織,配鰥寡。求直言之士,得郎君海思,即擢宣徽。嘉唐張敬達忠於其君,卒以禮葬。輟游豫而納三克之清,憫士卒而下休養之令。親征晉國,重貴面縛。斯可謂威德兼弘,英略間見者矣。入汴之後,無幾微之驕,有「三失」之訓。《傳》稱鄭伯之善處勝,《書》進《秦誓》之能悔過,太宗蓋兼有之,其卓矣乎!