mù zōng xià
穆宗下
shí sì nián chūn zhēng yuè wù yín shuò, fèng ān shén dào. wù xū, hàn yǐ sòng jiāng lái xí, chí gào. èr yuè rén zǐ, zhào xī nán miàn zhāo tǎo shǐ tà liè jìn bīng yuán hàn. guǐ hài, rú huáng hé. wù chén, zhī jiě lù rén méi dá hǎi lǐ děng qī rén yú yě, fēng tǔ shí qí dì. jǐ sì, rú lǎo lín dōng luò. rén shēn, hàn yǐ bài sòng bīng shí zhōu lái gào. xià sì yuè dīng sì, hàn yǐ jī tuì sòng jūn, qiǎn shǐ lái xiè. shì yuè, huáng lóng fǔ gān lù jiàng. wǔ yuè, shè shì jiǎn lù yú bái yīng shān, zhì yú jiā xún. liù yuè bǐng wǔ shuò, liè yú yù shān, jìng yuè wàng fǎn. qiū qī yuè rén chén, yǐ jiǔ pú sì hēi shān. bā yuè yǐ sì, rú wéi zi lǐng, hū lù shè zhī. huò lù sì, cì yú rén nǚ guī děng wù yǒu chà. dīng wèi, hái gōng. wù shēn, yǐ shēng rì zhí tiān shè, bù shòu hè, qū shè jīng shī qiú. yǐ mǎo, lù qiú. jiǔ yuè, huáng shì wéi pàn. dōng shí yuè bǐng wǔ, jìn shì wū gǔ zhě jìn shí cuò, cì bái jīn èr bǎi wǔ shí liǎng. bǐng chén, yǐ zhǎng lù shěn sī dài wò lǐ wèi zhá sā xuè, cì jīn dài jīn zhǎn, yín èr bǎi liǎng. suǒ lì sǐ zuì yǐ xià de zhuān zhī. shí yī yuè rén wǔ, rì nán zhì, yàn yǐn dá dàn. zì shì zhòu qǐn yè yǐn. shā jìn shì xiǎo liù yú jìn zhōng. shí èr yuè bǐng wǔ, yǐ hēi tù jì shén. wū gǔ pàn, lüè mín cái chù. xiáng wěn sēng yǐn yǔ zhàn, bài jī, sēng yǐn jí yǐ shí děng sǐ zhī.
十四年春正月戊寅朔,奉安神纛。戊戌,漢以宋將來襲,馳告。二月壬子,詔西南面招討使撻烈進兵援漢。癸亥,如潢河。戊辰,支解鹿人沒答、海里等七人於野,封土識其地。己巳,如老林東濼。壬申,漢以敗宋兵石州來告。夏四月丁巳,漢以擊退宋軍,遣使來謝。是月,黃龍府甘露降。五月,射舐鹼鹿於白鷹山,至於浹旬。六月丙午朔,獵於玉山,竟月忘返。秋七月壬辰,以酒脯祀黑山。八月乙巳,如磑子嶺,呼鹿射之。獲鹿四,賜虞人女瑰等物有差。丁未,還宮。戊申,以生日值天赦,不受賀,曲赦京師囚。乙卯,錄囚。九月,黃室韋叛。冬十月丙午,近侍烏古者進石錯,賜白金二百五十兩。丙辰,以掌鹿矧思代斡里為閘撒狘,賜金帶、金盞,銀二百兩。所隸死罪以下得專之。十一月壬午,日南至,宴飲達旦。自是晝寢夜飲。殺近侍小六于禁中。十二月丙午,以黑兔祭神。烏古叛,掠民財畜。詳穩僧隱與戰,敗績,僧隱及乙實等死之。
shí wǔ nián chūn zhēng yuè yǐ mǎo, yǐ shū mì shǐ yǎ lǐ sī wèi xíng jūn dōu tǒng, hǔ jūn xiáng wěn chǔ sī wèi xíng jūn dōu jiān, yì yǐ tū lǚ bù bù jūn sān bǎi, hé zhū bù bīng tǎo zhī. wū gǔ yí lí jǐn zi bó lēi dǐ dú bù pàn, zhào bāo zhī. shì yuè, lǎo rén xīng jiàn. èr yuè rén yín shuò, rì yǒu shí zhī. shàng dōng xìng, jiǎ yín, yǐ huò yā, chú yīng fāng cì miàn yāo zhǎn zhī xíng, fù qí yáo yì. shì yuè, wū gǔ shā qí zhǎng sū lí dǐ, yú zhòng jiàng, fù pàn. sān yuè guǐ yǒu, jìn shì dōng ér jìn bǐ zhù bù shí, shǒu rèn cì zhī. dīng chǒu, dà huáng shì wéi qiú zhǎng yín ní jí pàn. guǐ wèi, wǔ fāng rén sì shí hù pàn rù wū gǔ. guǐ sì, yú rén shā lá dié zhēn é shī qī, jiā páo luò tiě shū zhī xíng ér sǐ. xià sì yuè yǐ sì, xiǎo huáng shì wéi pàn, yǎ lǐ sī chǔ sī děng jī zhī, wèi shì wéi suǒ bài, qiǎn shǐ jié zhī. yǐ mǎo, yǐ tū lǐ dài yǎ lǐ sī wèi dōu tǒng, yǐ nǚ gǔ wèi jiān jūn, lǜ qīng qí jìn tǎo, réng lìng tà mǎ xún jí lǐ chí zhào zhāo yù. wǔ yuè rén shēn, xún jí lǐ zòu, yù zhī bù cóng. yǎ lǐ sī yǐ tà lǐn sū èr qún mù bīng zhuī zhì chái hé, yǔ zhàn bù lì. jiǎ shēn, kù gǔ zhǐ zòu shì wéi zhǎng yín ní jí wáng rù dí liè. liù yuè xīn hài, yú lǔ gǔ xiàn liáng mǎ, cì yín èr qiān liǎng. yǐ jìn shì hū lá bǐ mǎ zhì xiān yǐ wén, cì yín qiān liǎng. shì yuè, dí liè lái jiàng. qiū qī yuè jiǎ xū, yǎ lǐ sī zòu wū gǔ zhì hé dé luò, qiǎn yí lí jǐn huà lǐ yí lí bì cháng sī jī zhī. dīng chǒu, wū gǔ lüè shàng jīng běi yú lín yù jū mín, qiǎn lín yá xiāo wò tǎo zhī. gēng chén, yǎ lǐ sī děng yǔ wū gǔ zhàn, bù lì. dōng shí yuè dīng wèi, cháng sī yǔ wū gǔ zhàn, bài zhī. shí èr yuè jiǎ chén, yǐ jìn shì xǐ gē sī guī, shā qí qī. dīng wèi, shā jìn shì suí lǔ. zhù bì hēi shān píng diàn.
十五年春正月乙卯,以樞密使雅里斯為行軍都統,虎軍詳穩楚思為行軍都監,益以突呂不部軍三百,合諸部兵討之。烏古夷離堇子勃勒底獨不叛,詔褒之。是月,老人星見。二月壬寅朔,日有食之。上東幸,甲寅,以獲 鴨,除鷹坊刺面、腰斬之刑,復其徭役。是月,烏古殺其長窣離底,餘眾降,復叛。三月癸酉,近侍東兒進匕箸不時,手刃刺之。丁丑,大黃室韋酋長寅尼吉叛。癸未,五坊人四十戶叛入烏古。癸巳,虞人沙剌迭偵鵝失期,加炮烙、鐵梳之刑而死。夏四月乙巳,小黃室韋叛,雅里斯、楚思等擊之,為室韋所敗,遣使詰之。乙卯,以禿里代雅里斯為都統,以女古為監軍,率輕騎進討,仍令撻馬尋吉里持詔招諭。五月壬申,尋吉里奏,諭之不從。雅里斯以撻凜、蘇二群牧兵追至柴河,與戰不利。甲申,庫古只奏室韋長寅尼吉亡入敵烈。六月辛亥,俞魯古獻良馬,賜銀二千兩。以近侍忽剌比馬至先以聞,賜銀千兩。是月,敵烈來降。秋七月甲戌,雅里斯奏烏古至河德濼,遣夷離堇畫裡、夷離畢常思擊之。丁丑,烏古掠上京北榆林峪居民,遣林牙蕭斡討之。庚辰,雅里斯等與烏古戰,不利。冬十月丁未,常思與烏古戰,敗之。十二月甲辰,以近侍喜哥私歸,殺其妻。丁未,殺近侍隨魯。駐蹕黑山平淀。
shí liù nián chūn zhēng yuè dīng mǎo shuò, bèi jiǔ, bù shòu hè. jiǎ shēn, wēi háng shì zhōng, cì jiǔ jiā yín juàn. yǐ yǒu, shā jìn shì bái hǎi jí jiā pú shān fú yā lá gé shū mì shǐ mén lì lǎo gǔ tà mǎ shī lǔ. sān yuè jǐ sì, dōng xìng. gēng wǔ huò yā, jiǎ shēn huò é, jiē yǐn dá dàn. wǔ yuè jiǎ shēn, yǐ suì hàn, fàn zhōu yú chí dǎo yǔ bù yǔ, shě zhōu lì shuǐ zhōng ér dǎo, é qǐng nǎi yǔ. liù yuè bǐng shēn, yǐ bái hǎi sǐ fēi qí zuì, cì qí jiā yín juàn. qiū qī yuè rén wǔ, yù yǒu sī: fán xíng xìng zhī suǒ, bì gāo lì biāo shí, lìng mín wù fàn, wéi yǐ sǐ yù. bā yuè dīng yǒu, hàn qiǎn shǐ gòng jīn qì kǎi jiǎ. rùn yuè yǐ chǒu, guān yě lù rù xún lù qún, lì mǎ yǐn zhì bū. jiǔ yuè gēng zǐ, yǐ chóng jiǔ yàn yǐn, yè yǐ jì rì, zhì rén zǐ nǎi bà. jǐ wèi, shā láng rén niǎo lǐ. dōng shí yuè gēng chén, hàn zhǔ yǒu mǔ sàng, qiǎn shǐ fù diào. shí èr yuè jiǎ zǐ, xìng jiǔ rén bá lá gē jiā, fù xìng diàn qián dōu diǎn jiǎn yē lǜ yí là gé dì, yàn yǐn lián rì. cì jīn yú xì jǐn jí yùn mǎ bǎi pǐ, zuǒ yòu shòu guān zhě shén zhòng. wù chén, hàn qiǎn shǐ lái gòng. shì dōng, zhù bì hēi shān píng diàn.
十六年春正月丁卯朔,被酒,不受賀。甲申,微行市中,賜酒家銀絹。乙酉,殺近侍白海及家僕衫福、押剌葛、樞密使門吏老古、撻馬失魯。三月己巳,東幸。庚午獲鴨,甲申獲鵝,皆飲達旦。五月甲申,以歲旱,泛舟於池禱雨;不雨,舍舟立水中而禱,俄頃乃雨。六月丙申,以白海死非其罪,賜其家銀絹。秋七月壬午,諭有司:凡行幸之所,必高立標識,令民勿犯,違以死諭。八月丁酉,漢遣使貢金器、鎧甲。閏月乙丑,觀野鹿入馴鹿群,立馬飲至晡。九月庚子,以重九宴飲,夜以繼日,至壬子乃罷。己未,殺狼人褭里。冬十月庚辰,漢主有母喪,遣使賻吊。十二月甲子,幸酒人拔剌哥家,復幸殿前都點檢耶律夷臘葛第,宴飲連日。賜金盂、細錦及孕馬百匹,左右授官者甚眾。戊辰,漢遣使來貢。是冬,駐蹕黑山平淀。
shí qī nián chūn zhēng yuè gēng yín shuò, lín yá xiāo wò láng jūn yē lǜ xián shì tǎo wū gǔ hái, dì zhí qí shǒu, cì zhī jiǔ, shòu xián shì yòu pí shì xiáng wěn. yǎ lǐ sī chǔ sī xiá lǐ sān rén cì chū jiǔ yǐ rǔ zhī. yǐ mǎo, yí lí bì gǔ yù xiàn wū gǔ fú. èr yuè jiǎ zǐ, gāo xūn zòu sòng jiāng chéng yì jīn guān, qǐng yǐ piān shī rǎo zhī, shàng cóng zhī. xià sì yuè wù chén, shā yīng rén dí lǔ. bǐng zǐ, shè liǔ qí yǔ, fù yǐ shuǐ wò qún chén. wǔ yuè xīn mǎo, shā lù rén zhá gé. rén chén, běi fǔ zǎi xiàng xiāo hǎi lí hōng, chuò cháo, bà zhòng wǔ yàn. liù yuè jǐ wèi, zhī jiě zhì rén shòu gē niàn gǔ, shā lù rén sì shí sì rén. shì xià, zhù bì niǎo tán. qiū bā yuè xīn yǒu, shēng rì, yǐ zhèng shì lìng ā bù dǐ bìng jí, bù shòu hè. jiǔ yuè, zì bǐng xū shuò liè yú hēi shān chì shān, zhì yú yuè zhōng. dōng shí yuè yǐ chǒu, shā jiǔ rén cuì nǐ. shí yī yuè xīn mǎo, shā jìn shì tíng shòu. rén chén, shā shǐ rén ā bù zhá hé lǔ shù lǐ zhě niè lǐ kuò. gēng zǐ, sī tiān tāi zòu yuè dāng shí bù kuī, shàng yǐ wèi xiáng, huān yǐn dá dàn. rén yín, shā lù rén táng guǒ zhí gē sā lá. shí èr yuè xīn wèi, shǒu shā yōng rén hǎi lǐ, fù luán zhī. shì dōng, zhù bì hēi hé píng diàn.
十七年春正月庚寅朔,林牙蕭斡、郎君耶律賢適討烏古還,帝執其手,賜卮酒,授賢適右皮室詳穩。雅里斯、楚思、霞里三人賜樗酒以辱之。乙卯,夷離畢骨欲獻烏古俘。二月甲子,高勛奏宋將城益津關,請以偏師擾之,上從之。夏四月戊辰,殺鷹人敵魯。丙子,射柳祈雨,復以水沃群臣。五月辛卯,殺鹿人札葛。壬辰,北府宰相蕭海璃薨,輟朝,罷重五宴。六月己未,支解雉人壽哥、念古,殺鹿人四十四人。是夏,駐蹕褭潭。秋八月辛酉,生日,以政事令阿不底病亟,不受賀。九月,自丙戌朔獵於黑山、赤山,至於月終。冬十月乙丑,殺酒人粹你。十一月辛卯,殺近侍廷壽。壬辰,殺豕人阿不札、曷魯、術里者、涅里括。庚子,司天台奏月當食不虧,上以為祥,歡飲達旦。壬寅,殺鹿人唐果、直哥、撒剌。十二月辛未,手殺饔人海里,復臠之。是冬,駐蹕黑河平淀。
shí bā nián chūn zhēng yuè yǐ yǒu shuò, yàn yú gōng zhōng, bù shòu hè. jǐ hài, guān dēng yú shì. yǐ yín bǎi liǎng shì jiǔ, mìng qún chén yì shì jiǔ, zòng yǐn sān xī. èr yuè yǐ mǎo, xìng wǔ fāng shǐ xiá shí lǐ jiā, yàn yǐn dá dàn. sān yuè jiǎ shēn shuò, rú huáng hé. yǐ yǒu, huò jià é, jì tiān dì. zào dà jiǔ qì, kè wèi lù wén, míng yuē lù wǔ, zhù jiǔ yǐ jì tiān. gēng xū, shā gú rén hú tè lǔ jìn shì huà gé jí jiān qiú hǎi lǐ, réng cuò hǎi lǐ zhī shī. xià sì yuè guǐ chǒu shuò, shā zhì rén chāo lǐ zhǐ. jǐ sì, zhào zuǒ yòu cóng bān yǒu cái qì gàn jú zhě, bù cì zhuó yòng lǎo mào zhě, zēng fèng yǐ xiū yú jiā. wǔ yuè dīng hài, zhòng wǔ, yǐ bèi jiǔ, bù shòu hè. rén chén, huò é yú shù gǔ shuǐ, yě yǐn zhōng yè. dīng yǒu, yǔ zhèng shì lìng xiāo pái yā nán jīng liú shǒu gāo xūn tài shī zhāo gǔ liú chéng xùn děng hān yǐn, lián rì yè. yǐ hài, shā lù rén pō dé là gē táo guī zhá bù gē sū gǔ niè chú bǎo mí gǔ tè dí dá děng. liù yuè bǐng chén, shā zhì rén tún nú. jǐ wèi, wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn yí là gé zhì shén zhàng, qū shè jīng jī qiú. jiǎ xū, tà liè yú diāo kē zhōng de pìn quǎn lái jìn. shì xià, qīng shǔ cōng tán. qiū qī yuè xīn chǒu, hàn zhǔ chéng jūn cú, zi jì ēn lì, lái gào, qiǎn shǐ diào jì. jiǔ yuè wù zǐ, shā xiáng wěn bā lá zhuāi lá hén dǔ děng sì rén. jǐ chǒu, dēng xiǎo shān jì tiān dì. wù xū, zhī sòng yù xí hé dōng, yù xī nán miàn dōu tǒng nán yuàn dài wáng tà liè yù wèi zhī bèi. yǐ hài, liè xióng, yǐ huàn lù rén pù gū bìng yè tíng hù cì yí là gé. jiǎ chén, yǐ yí là gé jiān zhèng shì lìng, réng yǐ hēi shān dōng mǒ zhēn zhī dì shù shí lǐ cì zhī, yǐ nǚ guī wèi jìn shì, nǚ zhí xiáng wěn jiá mò wèi běn bù yí lí jǐn. shì qiū, liè yú xī jīng zhū shān. dōng shí yuè xīn hài shuò, sòng wéi tài yuán, zhào tà liè wèi bīng mǎ zǒng guǎn, fā zhū dào bīng jiù zhī. shí yī yuè guǐ mǎo, dōng zhì, bèi jiǔ, bù shòu hè. shí èr yuè dīng chǒu, shā jiǔ rén dā liè gé. shì dōng, zhù bì hēi shān dōng chuān.
十八年春正月乙酉朔,宴於宮中,不受賀。己亥,觀燈於市。以銀百兩市酒,命群臣亦市酒,縱飲三夕。二月乙卯,幸五坊使霞實里家,宴飲達旦。三月甲申朔,如潢河。乙酉,獲駕鵝,祭天地。造大酒器,刻為鹿文,名曰「鹿甒」,貯酒以祭天。庚戌,殺鶻人胡特魯、近侍化葛及監囚海里,仍剉海里之屍。夏四月癸丑朔,殺彘人抄里只。己巳,詔左右從班有材器干局者,不次擢用;老耄者,增俸以休於家。五月丁亥,重五,以被酒,不受賀。壬辰,獲鵝於述古水,野飲終夜。丁酉,與政事令蕭排押、南京留守高勛、太師昭古、劉承訓等酣飲,連日夜。乙亥,殺鹿人頗德、臘哥、陶瑰、札不哥、蘇古涅、雛保、彌古特、敵答等。六月丙辰,殺彘人屯奴。己未,為殿前都點檢夷臘葛置神帳,曲赦京畿囚。甲戌,撻烈於雕窠中得牝犬來進。是夏,清暑瑽潭。秋七月辛丑,漢主承鈞殂,子繼恩立,來告,遣使弔祭。九月戊子,殺詳穩八剌、拽剌痕篤等四人。己丑,登小山祭天地。戊戌,知宋欲襲河東,諭西南面都統、南院大王撻烈豫為之備。乙亥,獵熊,以喚鹿人鋪姑並掖庭戶賜夷臘葛。甲辰,以夷臘葛兼政事令,仍以黑山東抹真之地數十里賜之,以女瑰為近侍,女直詳穩戛陌為本部夷離堇。是秋,獵於西京諸山。冬十月辛亥朔,宋圍太原,詔撻烈為兵馬總管,發諸道兵救之。十一月癸卯,冬至,被酒,不受賀。十二月丁丑,殺酒人搭烈葛。是冬,駐蹕黑山東川。
shí jiǔ nián chūn zhēng yuè yǐ mǎo shuò, yàn gōng zhōng, bù shòu hè. jǐ chǒu, lì chūn, bèi jiǔ, mìng diàn qián dōu diǎn jiǎn yí là gé dài xíng jī tǔ niú lǐ. jiǎ wǔ, yǔ qún chén wèi yè gé xì. wù xū, zuì zhōng zhòu jiā zuǒ yòu guān. yǐ sì, zhào tài wèi huà gē yuē: zhèn zuì zhōng chù shì yǒu guāi, wú dé qū cóng. jiǔ jiě, kě fù zòu. zì lì chūn yǐn zhì yuè zhōng, bù tīng zhèng. èr yuè jiǎ yín, hàn liú jì yuán sì lì, qiǎn shǐ qǐ fēng cè. xīn yǒu, qiǎn hán zhī fàn cè wèi huáng dì. guǐ hài, shā qián dǎo mò jí yì lá, cuò qí shī, qì zhī. jiǎ zǐ, hàn qiǎn shǐ jìn bái páo. jǐ sì, rú huái zhōu, liè huò xióng, huān yǐn fāng zuì, chí hái xíng gōng. shì yè, jìn shì xiǎo gē guàn rén huā gē páo rén xīn gǔ děng liù rén fǎn, dì yù shì, nián sān shí jiǔ, miào hào mù zōng. hòu fù zàng huái líng. zhòng xī èr shí yī nián, shì yuē xiào ān jìng zhèng huáng dì.
十九年春正月乙卯朔,宴宮中,不受賀。己丑,立春,被 酒,命殿前都點檢夷臘葛代行擊土牛禮。甲午,與群臣為葉格戲。戊戌,醉中驟加左右官。乙巳,詔太尉化哥曰:「朕醉中處事有乖,無得曲從。酒解,可覆奏。」自立春飲至月終,不聽政。二月甲寅,漢劉繼元嗣立,遣使乞封冊。辛酉,遣韓知范冊為皇帝。癸亥,殺前導末及益剌,銼其屍,棄之。甲子,漢遣使進白麃。己巳,如懷州,獵獲熊,歡飲方醉,馳還行宮。是夜,近侍小哥、盥人花哥、庖人辛古等六人反,帝遇弒,年三十九,廟號穆宗。後附葬懷陵。重熙二十一年,諡曰孝安敬正皇帝。
zàn yuē: mù zōng zài wèi shí bā nián, zhī nǚ wū yāo wàng jiàn zhū, yù chén xià làn xíng qiè jiàn, fēi bù míng yě. ér huāng dān yú jiǔ, tián liè wú yàn. zhēn é shī qī, jiā páo luò tiě shū zhī xíng huò yā shén huān, chú yīng fāng cì miàn zhī lìng. shǎng fá wú zhāng, cháo zhèng bù shì, ér shì shā bù yǐ. biàn qǐ zhǒu yè, yí zāi!
贊曰:穆宗在位十八年,知女巫妖妄見誅,諭臣下濫刑切諫,非不明也。而荒耽於酒,畋獵無厭。偵鵝失期,加炮烙鐵梳之刑;獲鴨甚歡,除鷹坊刺面之令。賞罰無章,朝政不視,而嗜殺不已。變起肘腋,宜哉!