shì zōng
世宗

shì zōng xiào hé zhuāng xiàn huáng dì, huì ruǎn, xiǎo zì wù yù. ràng guó huáng dì zhǎng zi, mǔ róu zhēn huáng hòu xiāo shì. dì yí guān fēng wěi, nèi kuān wài yán, shàn qí shè, lè shī yǔ, rén wàng guī zhī. tài zōng ài zhī rú zi. huì tóng jiǔ nián, cóng fá jìn. dà tóng yuán nián èr yuè, fēng yǒng kāng wáng.
世宗孝和莊憲皇帝，諱阮，小字兀欲。讓國皇帝長子，母柔貞皇后蕭氏。帝儀觀豐偉，內寬外嚴，善騎射，樂施予，人望歸之。太宗愛之如子。會同九年，從伐晉。大同元年二月，封永康王。

xià sì yuè dīng chǒu, tài zōng bēng yú luán chéng. wù yín, zǐ gōng cì zhèn yáng, jí huáng dì wèi yú jiù qián. jiǎ shēn, cì dìng zhōu, mìng tiān dé shuò gǔ jiě lǐ děng hù zǐ gōng xiān fù shàng jīng. tài hòu wén dì jí wèi, qiǎn tài dì lǐ hú lǜ bīng jù zhī. liù yuè jiǎ yín shuò, cì nán jīng, wǔ yuàn yí lí jǐn ān duān xiáng wěn liú gē qiǎn rén chí bào, qǐng wèi qián fēng zhì tài dé quán, yù lǐ hú jūn, zhàn bài zhī. shàng qiǎn láng jūn qín dé děng yì liǎng jūn yù jiě. qiū rùn qī yuè, cì huáng hé, tài hòu lǐ hú zhěng bīng jù yú héng dù, xiāng chí shù rì. yòng wū zhì zhī móu, gè bà bīng qū shàng jīng. jì ér wén tài hòu lǐ hú fù yǒu yì móu, qiān yú zǔ zhōu. zhū sī tú huà shè jí chǔ bǔ lǐ. bā yuè rén wǔ shuò, zūn mǔ xiāo shì wèi huáng tài hòu, yǐ tài hòu zú lá zhǐ sā gǔ lǔ wèi guó jiù zhàng, lì xiáng wěn yǐ zǒng yān. yǐ chóng dé gōng hù fēn cì yì dài gōng chén, jí běi yuàn dài wáng wā nán yuàn dài wáng hǒu gè wǔ shí, ān tuán chǔ bǔ gè bǎi. de lǔ tiě lá zi sūn xiān yǐ fēi zuì jí méi zhě guī zhī. guǐ wèi, shǐ zhì běi yuàn shū mì shǐ, yǐ ān tuán wèi zhī. jiǔ yuè rén zǐ shuò, zàng sì shèng huáng dì yú huái líng. dīng mǎo, xíng chái cè lǐ, qún chén shàng zūn hào yuē tiān shòu huáng dì. dà shè, gǎi dà tóng yuán nián wèi tiān lù yuán nián. zhuī shì huáng kǎo yuē ràng guó huáng dì. yǐ ān duān zhǔ dōng dān guó, fēng míng wáng, chá gē wèi tài níng wáng, liú gē wèi tì yǐn, gāo xūn wèi nán yuàn shū mì shǐ.
夏四月丁丑，太宗崩於欒城。戊寅，梓宮次鎮陽，即皇帝位於柩前。甲申，次定州，命天德、朔古、解里等護梓宮先赴上京。太后聞帝即位，遣太弟李胡率兵拒之。六月甲寅朔，次南京，五院夷離堇安端、詳穩劉哥遣人馳報，請為前鋒；至泰德泉，遇李胡軍，戰敗之。上遣郎君勤德等詣兩軍諭解。秋閏七月，次潢河，太后、李胡整兵拒於橫渡，相持數日。用屋質之謀，各罷兵趨上京。既而聞太后、李胡復有異謀，遷於祖州。誅司徒劃設及楚補里。八月壬午朔，尊母蕭氏為皇太后，以太后族剌只撒古魯為國舅帳，立詳穩以總焉。以崇德宮戶分賜翼戴功臣，及北院大王窪、南院大王吼各五十，安摶、楚補各百。的魯、鐵剌子孫先以非罪籍沒者歸之。癸未，始置北院樞密使，以安摶為之。九月壬子朔，葬嗣聖皇帝於懷陵。丁卯，行柴冊禮，群臣上尊號曰天授皇帝。大赦，改大同元年為天祿元年。追諡皇考曰讓國皇帝。以安端主東丹國，封明王，察割為泰寧王，劉哥為惕隱，高勛為南院樞密使。

èr nián chūn zhēng yuè, tiān dé xiāo hàn liú gē pén dōu děng móu fǎn. zhū tiān dé, zhàng xiāo hàn, qiān liú gē yú biān, fá pén dōu shǐ xiá jiá sī guó. hàn zhǔ liú zhī yuǎn cú, zi chéng yòu lì. xià sì yuè gēng chén shuò, nán táng qiǎn lǐ lǎng wáng zuò lái wèi qiě hè, jiān fèng là wán shū, yì gōng hàn. qiū qī yuè rén shēn, huáng zǐ xián shēng. dōng shí yuè rén wǔ, nán jīng liú shǒu wèi wáng zhào yán shòu hōng, yǐ zhōng tái shěng yòu xiāng dié chóng gé wèi nán jīng liú shǒu, fēng yàn wáng. shí yī yuè, zhù bì zhāng wǔ nán.
二年春正月，天德、蕭翰、劉哥、盆都等謀反。誅天德，杖蕭翰，遷劉哥於邊，罰盆都使轄戛斯國。漢主劉知遠殂，子承祐立。夏四月庚辰朔，南唐遣李朗、王祚來慰且賀，兼奉蠟丸書，議攻漢。秋七月壬申，皇子賢生。冬十月壬午，南京留守魏王趙延壽薨，以中台省右相牒〈蟲葛〉為南京留守，封燕王。十一月，駐蹕彰武南。

sān nián chūn zhēng yuè, xiāo hàn jí gōng zhǔ ā bù lǐ yǔ fǎn, hàn fú zhū, ā bù lǐ yǔ sǐ yù zhōng. gēng shēn, sì shè. nèi wài guān gè jìn yī jiē. xià liù yuè wù yín, yǐ chǎng shǐ yē lǜ hú lí zhěn wèi běi yuàn dài wáng. jǐ mǎo, tì yǐn tuí yù fēng qī shuǐ jùn wáng. qiū jiǔ yuè xīn chǒu shuò, zhào qún chén yì nán fá. dōng shí yuè, qiǎn zhū jiāng lǜ bīng gōng xià bèi zhōu gāo lǎo zhèn, xùn dì yè dōu nán gōng táng yáng, shā shēn zhōu cì shǐ shǐ wàn shān, fú huò shén zhòng.
三年春正月，蕭翰及公主阿不里瘐反，翰伏誅，阿不里庾死獄中。庚申，肆赦。內外官各進一階。夏六月戊寅，以敞史耶律胡離軫為北院大王。己卯，惕隱頹昱封漆水郡王。秋九月辛丑朔，召群臣議南伐。冬十月，遣諸將率兵攻下貝州高老鎮，徇地鄴都、南宮、堂陽，殺深州刺史史萬山，俘獲甚眾。

sì nián chūn èr yuè xīn wèi, tài níng wáng chá gē lái cháo, liú shì. shì yuè, jiàn zhèng shì shěng. sān yuè wù xū shuò, nán táng qiǎn zhào yán sì zhāng fú děng lái hè nán zhēng jié. qiū jiǔ yuè yǐ chǒu shuò, rú shān xī. dōng shí yuè, zì jiāng nán fá, gōng xià ān píng nèi qiū shù lù děng chéng, dà huò ér hái. shì suì, cè huáng hòu xiāo shì.
四年春二月辛未，泰寧王察割來朝，留侍。是月，建政事省。三月戊戌朔，南唐遣趙延嗣、張福等來賀南征捷。秋九月乙丑朔，如山西。冬十月，自將南伐，攻下安平、內丘、束鹿等城，大獲而還。是歲，冊皇后蕭氏。

wǔ nián chūn zhēng yuè guǐ hài shuò, rú bǎi quán hú. hàn guō wēi shì qí zhǔ zì lì, guó hào zhōu, qiǎn zhū xiàn lái gào. jí qiǎn shǐ zhì liáng mǎ. hàn liú chóng zì lì yú tài yuán. èr yuè, zhōu qiǎn yáo hàn yīng huá zhāo yìn lái, yǐ shū cí kàng lǐ, liú hàn yīng děng. xià wǔ yuè rén xū shuò, tài zǐ tài fù zhào yíng hōng, chuò cháo yī rì, mìng guī zàng yú biàn. zhào zhōu xiàn lù shì cān jūn zhǔ bù wěi zhèng shì shěng quán zhù. liù yuè xīn mǎo shuò, liú chóng wèi zhōu suǒ gōng, qiǎn shǐ chēng, qǐ yuán, qiě qiú fēng cè. jí qiǎn yàn wáng dié chóng gé shū mì shǐ gāo xūn cè wèi dà hàn shén wǔ huáng dì. nán táng qiǎn jiǎng hóng lái, qǐ jǔ bīng yīng yuán. shì xià, qīng shǔ bǎi quán lǐng. jiǔ yuè gēng shēn shuò, zì jiāng nán fá. rén xū, cì guī huà zhōu xiáng gǔ shān. guǐ hài, jì ràng guó huáng dì yú xíng gōng. qún chén jiē zuì, chá gē fǎn, dì yù shì, nián sān shí sì. yīng lì yuán nián, zàng yú xiǎn zhōu xī shān, líng yuē xiǎn líng. èr nián, shì xiào hé huáng dì, miào hào shì zōng. tǒng hé èr shí liù nián qī yuè, jiā shì xiào hé zhuāng xiàn huáng dì.
五年春正月癸亥朔，如百泉湖。漢郭威弒其主自立，國號周，遣朱憲來告。即遣使致良馬。漢劉崇自立於太原。二月，周遣姚漢英、華昭胤來，以書辭抗禮，留漢英等。夏五月壬戌朔，太子太傅趙瑩薨，輟朝一日，命歸葬於汴。詔州縣錄事參軍、主簿委政事省銓注。六月辛卯朔，劉崇為周所攻，遣使稱，乞援，且求封冊。即遣燕王牒〈蟲葛〉、樞密使高勛冊為大漢神武皇帝。南唐遣蔣洪來，乞舉兵應援。是夏，清暑百泉嶺。九月庚申朔，自將南伐。壬戌，次歸化州祥古山。癸亥，祭讓國皇帝於行宮。群臣皆醉，察割反，帝遇弒，年三十四。應曆元年，葬於顯州西山，陵曰顯陵。二年，諡孝和皇帝，廟號世宗。統和二十六年七月，加諡孝和莊憲皇帝。

zàn yuē: shì zōng zhōng cái zhī zhǔ yě, rù jì dà tǒng, céng wèi sān nián, nà táng wán shū, jí yì nán fá, jí fá chí zhòng, yí guāi zhōu fáng, gài yǒu zhì huò zhī dào yǐ. rán ér xiào yǒu kuān cí, yì yǒu jūn rén zhī dù yān. wèi jí shī hái, biàn qǐ chén miǎn, qǐ bù kě āi yě zāi!
贊曰：世宗中才之主也，入繼大統，曾未三年，納唐丸書，即議南伐，即乏持重，宜乖周防，蓋有致禍之道矣。然而孝友寬慈，亦有君人之度焉。未及師還，變起沉湎，豈不可哀也哉！